Biblioletraletra REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006

Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë

Më 20 – 22 nëntor 2006, në Tiranë, u sur që Konferenca Kombëtare e dhe realizuar projekte të përbashkëta mbajt Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë të organizohet për çdo nacionale. Bibliotekonomisë me temën: Bibliotekat vit: një vit në Tiranë, një vit në Prishtinë, Edicioni i parë i Konferencës Kombëtare të shqiptare në botën e re demokratike, një nën përkrahjen e Ministrisë së Kulturës, Bibliotekonomisë u organizua në mjediset institucion tashmë i përbashkët i bib- Rinisë dhe Sporteve të Shqipërisë, dhe e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë dhe liotekarisë i Shqipërisë dhe i Kosovës. Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve zgjati dy ditë. Konferenca u themelua në shtator të këtij të Kosovës. Në veprimtarinë e Konferencës morë pjesë viti, në kuadër të Muajit të Kulturës Kjo Konferencë do të trajtojë për çdo vit udhëheqës e përfaqësues të profilizuar në Shqipëri - Kosovë, dhe kjo marrëveshje u problemet më të ndjeshme që do të ndod- fusha specifike të bibliotekarisë nga nënshkrua mes Drejtorit të Bibliotekës hin, në proces, në fushën e praktikave bib- Biblioteka Kombëtare e Tiranës, Biblioteka Kombëtare të Shqipërisë – dr. Aurel liotekare të të dy vendeve, do të përcjellë Kombëtare dhe Universitare e Kosovës, si Plasarit, dhe Drejtorit të Bibliotekës zhvillimet e reja në fushën e teknologjisë së dhe përfaqësues të qeverive e drejtues të bib- Kombëtare dhe Universitare – dr. Sali informacionit dhe të modernizimit të bib- liotekave rajonale të të dy vendeve. Bashota. Me këtë marrëveshje është vendo- liotekave, si dhe mundësinë për të hartuar /vijon në faqen 3/ 2 PROJEKT-REZOLUTË KRIJOHET KONFERENCA KOMBËTARE Në këtë numër E BIBLIOTEKONOMISË Në vijim dhe plotësim të Marrëveshjes ekzistuese të bashkëpunimit, Biblioteka Kombë tare e Shqipërisë (BKSh) dhe Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Koso vës (BKUK) merren vesh për themelimin e Konferencës Kombëtare të Biblio te ko no mi së. Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë është organizim i përbashkët i dy ins ti tu cio neve dhe do të mblidhet nën kujdesin dhe mbështetjen e Ministrisë së Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve të Shqipërisë dhe Ministrisë së Arsimit, Shkencës & Teknologjisë dhe Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve të Kosovës. Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë do të ketë organizim të përvit- shëm, për ka të sisht: një vit në Tiranë, një vit në Prishtinë. Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë do të synojë: - të analizojë dhe përgjithësojë zhvillimet aktuale në shkencën e bib- liotekonomisë në të dyja vendet në ballafaqim me zhvillimet në shkallë evropiane dhe botërore; - të pasqyrojë praktikat dhe përvojat në zhvillimet e proceseve dhe shërbimeve bib lio te kare në të dyja vendet; - të nxisë bashkëpunimin për probleme të formimit dhe të kualifikimit profe- sional për mes organizimit të veprimtarive të përbashkëta; - të nxisë implementimin e teknologjive të reja të informacionit në proceset dhe shër bimet bibliotekare; Bibliotekat shqiptare në botën e re - të ndihmojë për përditësimin me teorinë dhe praktikën bashkëkohore në demokratike...... 4 fushën e bib liotekave duke nxitur bashkëpunimin me projekte me organizma të tilla si: KE, UNESCO, IFLA, CENL, LIBER etj. si dhe me biblioteka të veçanta të përparuara; - - të kontribuojë në ruajtjen dhe mirëmbajtjen e trashëgimisë kulturore kom- Poezia shqipe në Kosovë 1953 1980...... 6 bëtare po sa çërisht në fushën e librit; - të mbështesë mbrojtjen e pronësisë intelektuale; - të mbrojë dhe të nxisë lirinë intelektuale; Terminologjia e formatit MARC dhe - të promovojë veprimtaritë e përbashkëta bibliografike mes dy institucioneve me sy nim krijimin e katalogut përmbledhës duke kërkuar bashkëpunimin definicionet e tyre ...... 8 edhe të biblio te ka ve me koleksione albanologjike në Ballkan, Evropë dhe botë; - të ideojë ekspozita, botime, veprimtari përkujtimore dhe manifestime të tjera Sigurimi i fondeve muzikore në të përbashkëta. Çdo edicion i saj do të përkujdeset nga institucioni i vendit ku Konferenca bibliotekë...... 12 mblidhet: Shqipëri (BKSh) ose Kosovë (BKUK). Tema, data e mbledhjes së Konferencës dhe programi i veprimtarisë së saj pro- po zo hen nga një komitet i për bashkët bashkërendimi, i caktuar nga Drejtoritë Ndryshimet në strukturën e ISBN-së ...... 15 e të dyja Ins titucioneve, dhe miratohen prej këtyre Drejtorive. Tiranë, më 20 shtator 2006 Kujtesa vegjetale dhe minerale: e Dr. Aurel PLASARI Dr. Sali BASHOTA Drejtor Drejtor ardhmja e librit...... 18 Shqipëri (BKSh) Kosovë (BKUK)

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli Gajraku BIBLIOTEKA THE NATIONAL KOMBËTARE AND UNIVERSITY DHE UNIVERSITARE LIBRARY Këshilli redaktues: Dr. Bahtie Gërbeshi-Zylfiu, Gjon Berisha, Besim Kokollari E KSOVËS OF KOSOVA Lektore: Hazbije Qeriqi • Realizimi kompjuterik: Hekuran Rexhepi Fotoreporter: Bashkim Binaku Adresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. Prishtinë www.biblioteka-ks.org Tel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: [email protected]

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 KONFERENCA 3 Konferenca Kombëtare e Bibliotekonomisë /vijon nga faqja 1/

Në seancën ceremoniale të hapjes për- shëndetën Ministri i Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve të Shqipërisë, z. Bujar Leskaj, udhëheqësja e Bibliotekave nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve të Kosovës, znj. Shkurte Kadriu, drejtori i Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, dr. Sali Bashota, presidentja e Shoqatës së Bibliotekave të Shqipërisë, Tefta Buzo, si dhe dr. Aurel Plasari, drejtor i Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, i cili mbajti një fjalë të veçantë në këtë seancë. Gjatë dy ditëve të Konferencës, në seancat e mbajtura kanë referuar mbi 20 përfaqësues nga Shqipëria dhe liografive kombëtare shqiptare; refer- teknologjisë së informacionit. Kosova me tema nga fusha e ime që shtrojnë probleme të ekzem- Konferenca ka provokuar pamundës- teknologjisë së informacionit, si: roli i plarit të detyrueshëm, si dhe të copy- inë, që rrjedh objektivisht nga një infra- bibliotekave në zhvillimet e tekno- rigjt-it. Një pjesë e temave që janë tra- strukturë e dobët për të qarkulluar logjive moderne; funksioni i mediave jtuar gjatë Konferencës ishin edhe ato mendimi kulturor e shkencor kombë- elektronike në bibliotekat moderne; që lidhen me realizime të projekteve tar – i reprodukuar në material – libër, aplikimi i teknologjisë informative, të ndryshme dhe efektet që kanë apo material elektronik, si në një ‘treg’ përkatësisht automatizimi i shër- prodhuar këto projekte të realizuara, të përbashkët, por, njëkohësisht, edhe bimeve bibliotekare dhe risitë që sjell si: implementimi i programit të ndjeshmërinë dhe vullnetin për të ajo në këto shërbime, si dhe aftësimi automatizuar në bibliotekë, që lidhet provuar të gjitha mundësitë, që nëpër- për t’u qasur në këtë informacion. Një me formimin e katalogëve online, mjet shkëmbimit, të plotësohen vend të rëndësishëm në këto referime përkatësisht konvertimin elektronik të interesime që kanë përdoruesit për të ka pasur edhe raporti mes bib- skedarëve; formimi dhe roli i bib- njëjtat vlera të përbashkëta - të traditës liotekave dhe institucioneve qever- liotekës universitare; funksioni i dhe ato moderne. itare; trajtimi institucional që u bëhet Qendrës Amerikane etj. Konferenca Kombëtare e Bibliotekon- bibliotekave publike dhe nevojat që Temat e trajtuara në këtë konferencë omisë ka përmbushur objektivat e para- kanë ato sot për t’u rikonceptuar edhe kanë prekur probleme të rëndësishme para dhe ka shpërfaqur mundësi për të në nivel të ruajtjes së raportit në profesionale, si dhe sfidat me të cilat realizuar tash e tutje projekte të për- trekëndëshin - libër, lexues, bib- ndeshet aktualisht bibliotekaria te ne bashkëta në fushë të arsimimit bib- liotekë. Temat që kanë eksluzivitetin e sot, në periudhën e heqjes dorë nga liotekar dhe fusha që lidhen më drejtpër- vet profesional, ishin edhe ato në praktikat tradicionale bibliotekare drejt me integrimet tona kulturore. fushë të kontrollit bibliografik, apo të dhe integrimit në trendin e ri që po tilla në formë idesh për hartim të bib- shpijnë zhvillimet e reja të IZET ABDYLI

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 4 KONFERENCA Bibliotekat shqiptare në botën e re demokratike ërurimi i një aktiviteti të tillë alizuar fuqishëm procesin e avancim- fondeve të veçanta të shoqërisë me karakter të përbashkët it të dijeve, koncepteve, përvojave, civile, për të kontribuar ndjeshëm Pkombëtar, siç është Konferenca rezultateve në fushën e bibliotekarisë edhe në demokracinë dhe në Kombëtare e Bibliotekonomisë, bashkëkohore, sipas standardeve mirëqenien sociale e kombëtare, themeluar nga dy institucionet më të kombëtare dhe ndërkombëtare. duke e ditur faktin se njëri ndër larta të bibliotekarisë së Shqipërisë Gjithsesi, objektivat e kësaj Konfe - institucionet që mund të kon- dhe të Kosovës, pra Bibliotekës rence do t’i përcaktojnë vlerat e tribuojë më së shumti në ndriçimin Kombëtare të Shqipërisë dhe veçanta dhe interesimet e përbashkë- e kujtesës historike dhe të identitetit Bibliotekës Kombëtare dhe ta të specialistëve të Shqipërisë dhe të nacional të një kombi, është pra bib- Universitare të Kosovës, gjithsesi, Kosovës, për t’i evidentuar dhe for- lioteka, madje qoftë edhe në rrafshin është një ngjarje e veçan- muluar drejt dhe qartë faktorët që e e globalizmit kulturor. të kulturore dhe njëra Me gjithë depërtimin e ndër datat më të rëndë- teknologjive të reja të sishme për bibliotekar- komunikimit në botën e inë shqiptare në librit, ku është ndryshuar përgjithësi, e cila po modeli dhe koncepti i kurorëzohet në fushën e qasjes në biblioteka, pra bashkëpunimit, tashti edhe vetë kodi i lexuesit, edhe në nivelin shken- megjithatë “ideali klasik” cor. për librin dhe bibliotekën Debati për rolin dhe mbetet gjithmonë i njëjtë, misionin e bibliotekave dashunues dhe i pazëven - shqiptare në botën e re dësueshëm. Siç është e demokratike përbrenda njohur, libri i përmbys të sfondit nacional, sigurisht gjitha kodet, sistemet, do t’i çelë të gjitha rrugët diskurset e komunikimit dhe mundësitë për kri- dhe të qarkullimit të jimin e një perspektive të teknologjisë moderne dhe re kulturore në shumë për krijuesin e lexuesin drejtime, natyrisht për të kontribuar lëvizin dhe e përcaktojnë këtë mbetet gjithmonë i shenjtë, vetëm edhe në alternativat e tjera veprimtari në fushën e hulumtimit aty ku e ka vendin. Pra, brenda në dobiprurëse, sa i përket zhvillimit dhe të kërkimit për bashkëpunim të bibliotekë. dhe përparimit të bibliotekarisë, ndërsjellë në shumë kahe, si dhe në Tema bosht e kësaj Konference kuptohet në të gjitha nivelet. nxitjen, përkrahjen, afirmimin e “Bibliotekat shqiptare në botën e re Në këtë mënyrë, të veprosh sipas kri- ideve funksionale në një shoqëri të demokratike” përbrenda kontekstit terit institucional për të mbërritur drejtë dhe demokratike, ku libri, kul- kulturor mund të jetë një hyrje që i qëllimin për një organizim të këtillë tura, qytetërimi janë esenca e karakterizon fenomenet e bib- të veprimtarisë kulturore, ku fjalët edukimit dhe e zhvillimit të saj. liotekarisë. Më tutje, objekti i më të përdorshme do të jenë: libër, Prandaj, bibliotekat, doemos, duhet studimit më të plotë mund t’i përm- bibliotekë, lexues apo shkrimtar, të kenë “sigurinë” e tyre kulturore bajë esencat e komunikimit në pro- botues etj., është detyrim dhe me mbështetësit e fuqishëm qeveri- jekte të veçanta kombëtare për përkushtim intelektual, për të riaktu- tarë, por edhe me mundësinë reale të ndërgjegjësimin më të madh institu- participimit të bizneseve dhe cional dhe për një vetëdije krijuese

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 KONFERENCA 5 më të qartë, që ka të bëjë me rolin informata etj., ndërsa synimi mund bëtare për bibliotekat që quhet Java e dhe misionin e bibliotekave brenda të projektohet dhe të shtrihet edhe Bibliotekës në Kosovë, e cila organizo- shoqërisë pluraliste dhe demokratike, më tutje, qoftë për përmirësimin e het që nga viti 2003, në bashkëp - madje për krijimin e një strategjie të gjendjes aktuale të bibliotekave unim me Zyrën e Shteteve të Bashk- zhvillimit të tyre në rrafshin kulturor. shqiptare, qoftë për modelet e funk- uara të Amerikës në Prishtinë. Dhe, kjo nuk ka ndodhur ende në sionimit dhe të menaxhimit të tyre. Tashmë bibliotekat e Kosovës po e Kosovë. Rrjedhimisht, institucionet kryesore vazhdojnë misionin e tyre përbrenda Gjithsesi, zgjedhja e temës së qëlluar shqiptare në Kosovë e Shqipëri, modelit të kulturës shqiptare bashkë dhe mjaft aktuale, si dhe motivimet e pikërisht në decenien e parë të me bibliotekat e Shqipërisë në kontributet e studiuesve në këtë shekullit XXI, duhet të kontribuojnë Konferencën Kombëtare të Biblioteko - fushë, ndërlidhen me rezultatet e në ndërtimin e platformës dhe të nomisë, duke pretenduar të krijojnë pritura e të synuara, qoftë nga strategjisë së re kulturore edhe për perspektivën dhe vizionin për të pikënisja apo përpjekja për të mbërr- bibliotekat. Për më tepër, kjo tashmen dhe të ardhmen e tyre. itur te esenca e funksionalizimit të veprimtari e përbashkët e Bibliotekës Në fund, unë me bashkëpunëtorët e metodave bashkëkohore për qasje të Kombëtare të Shqipërisë dhe e mi nga Prishtina po ndihemi shumë lirë në burimet e bibliotekave. Këtu, Bibliotekës Kombëtare dhe të nderuar me miqtë tanë këtu në natyrisht nevojitet për të sublimuar edhe dijen shkencore e kulturore, për ndriçimin e çështjeve dhe të proble- meve që kanë të bëjnë më fushën e bibliotekarisë në përgjithësi dhe për modernizimin e shërbimeve efikase. Është koha dhe momenti që me rastin e organizimit të kësaj Konfe- rence, këtu sivjet në Tiranë dhe vitin e ardhshëm në Prishtinë, të sensibili- zojmë opinionin publik që të siguro- hen sa më shumë fonde qeveritare dhe alternative për themelimin, pasurimin, zhvillimin e bibliotekave shqiptare të të gjitha llojeve dhe në gjitha nivelet. Në Kosovë është i domosdoshëm një angazhim i për- bashkët i institucioneve vendimmar- rëse në kapërcimin e gjendjes, jo të lakmueshme, në shumë biblioteka, duke ditur për fatin e tyre para, Universitare të Kosovës dhe e bib- Tiranë. Ky është njëri ndër çastet më gjatë dhe pas luftës. liotekave të tjera, e cila mund të kon- të gëzueshme për fillimin e mbarë të Pa dyshim, projektet e përbashkëta siderohet si njëra ndër veprimtaritë aktivitetit të përbashkët, që ka të bëjë në inicimin dhe zgjerimin e më të rëndësishme kulturore, lirisht me librin dhe bibliotekat, por edhe aktiviteteve që kanë të bëjnë me lib- mund të ketë rolin prijës për me kulturën dhe qytetërimin tonë. rin dhe bibliotekat, mbështetje krye- inicimin e projekteve kapitale në sore do të kenë kriterin e vlerave dhe zhvillimin dhe përparimin e bib- (Fjalë e hapjes e Drejtorit të të rezultateve të dëshmuara, së pari liotekarisë kombëtare, madje duke Bibliotekës Kombëtare dhe në krijimin e stafit të aftë profesion- hyrë edhe në rrjedhat më të avan- Universitare të Kosovës - prof. dr. Sali al, pastaj në pasurimin e fondeve, cuara të bibliotekarisë evropiane dhe Bashota, me rastin e edicionit të parë zhvillimin e koleksioneve, përsos- amerikane. të Konferencës Kombëtare të mërinë e shërbimeve, bashkëpuni- Kosova ka hyrë në shekullin e ri kul- Bibliotekonomisë, të mbajtur në min ndërbibliotekar, qasjen e lirë në turor me një veprimtari ndërkom- Tiranë, më 20 nëntor 2006)

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 6 HULUMTIME Poezia shqipe në Kosovë 1953-1980 (Nga historia e librit shqip)

MR. TAHIR FONIQI Martin Camaj, Enver Gjerqeku, Murat Isaku e Ali Podrimja. Këto botime për- Poezia shqipe e Kosovës është pjesë e bëjnë 1156 faqe në tirazh 51000 kopje. letërsisë kombëtare, e cila krijohet, në Titujt kanë pasur këtë rrjedhë të botim- kontinuitet, rreth pesë shekuj, duke u it: më 1953, 1954, 1955 e 1962 është bërë, kështu, hallkë e rëndësishme e botuar nga 1 titull, më 1957-2, 1960-3 trashëgimisë sonë kulturore e letrare. e më 1961 e 1963 botohen nga 4 tituj. Kurse më 1956, 1958 e 1959 nuk është POEZIA PËR TË RRITUR botuar asnjë titull. Titujt i kanë botuar Libri i parë i poezisë shqipe, për të rrit- Rilindja, revista letrare “Jeta e re” etj. ur, në Kosovë është botuar më 30 maj Dhjetëvjetëshi i dytë 1964-1974. - 1953, titulluar Nji fyell ndër male i Në këtë dhjetëvjetësh botohen 118 poetit Martin Camaj. Sipas një dësh- tituj poezie të 63 poetëve: Azem mie, ky libër ka qenë i gatshëm për Shkreli, Bedri Hysa, Besim Bokshi, botim në gjysmën e parë të vitit 1952. Esad Mekuli, Fahredin Gunga, Josip Në fund të poezisë “Këcimi”, (“Jeta e Rela, Mark Krasniqi, Milaim Berisha, re”, 1952, 4, 264-265) autori ka Mirko Gashi, Nexhat Pustina, shënuar: nga përmbledhja “Nji fyell Rexhep Elmazi, Teki Dervishi, Shime ndër male”. Rrjedhimisht viti 1953 Deshpali, Sabri Hamiti, Nebih paraqet datë me rëndësi historike te ne po ai zë origjinal e frymëzues i poetit. Muriqi, Rifat Kukaj, Rrahman Dedaj, për këtë gjini letrare. Këto dy përmbledhje poezish nuk Musa Ramadani, Adem Gajtani, Vëllimi poetik Nji fyell ndër male ka 18 kanë pasur ribotime gjatë periudhës në Enver Gjerqeku, Eqrem Basha, poezi: Fyellit, Katundi, Qarri, Mokna, shqyrtim, ndonëse ato kanë pasur Qerim Ujkani, Jakup Ceraja, Kroni, Luli, Fëmija i malit, Në dimën, ndikim të ndjeshëm në rrjedhat e Abdylazis Islami, Din Mehmeti, poezisë sonë për të rritur në Kosovë e Nana, Në pranverë, Mbramja, Zana, Muhamed Kërveshi, Beqir Musliu, më gjerë. Ali Podrimja etj. Prej këtyre, tridhjetë Gjarpni, Këcimi, Nata në mal, Në ver- Dhjetëvjetëshi i parë 1953-1963. - e gjashtë poetë kanë botuar nga 1 ime, Roja, Barit, Amaneti i dashnorit, Gjatë këtij dhjetëvjetëshi janë botuar libër, njëmbëdhjetë - nga 2, tetë - nga Moj e mira, Nana e djali, Kush asht ma 17 tituj të dymbëdhjetë poetëve. Janë 3, pesë - nga 4 dhe tre - nga 5: Ali i forti, Kah vrrijet, Gjethi bjen, Dhimba botuar Nji fyell ndër male e Kanga e vër- Podrimja, Beqir Musliu e Muhamed e Zanës, Ditë vjeshte, Java e mbramë dhe rinit e Martin Camajt, Për ty e Esad Kërveshi. Gjatë këtij dhjetëvjetëshi Ikja. Mekulit, Tufa e Latif Berishës, Gjurmat botohen edhe përmbledhjet e para të Ky vëllim ka 1132 vargje strofash tri, e jetës e Bebzat e mallit e Enver katër poeteshave: Dallgë zemrash e katër, pesë e gjashtë vargjesh, rimash të Gjerqekut, Zani i malit e Buzëqeshjet e Sadete Emërllahut, Sonte zemra ime ndryshme. Është botuar në 2000 mesditës e Murat Isakut, Bulzat e Azem feston e Edi Shukriut, Verma emrin kopje, në format 20 x 10 cm. Libri ka Shkrelit, Drita në zemër e Adem tim e Flora Brovinës dhe Një mijë e një parathënien nga prof. V. Dançetoviq. Gajtanit, Pëshpëritjet e mëngjezit e lule e Sheherzade Shkrelit. Titujt janë Në librin Nji fyell ndër male, Camaj “ka Fahredin Gungës, Në krahët e shkrepave botuar në Rilindja, “Jeta e re”, shkri në nji riljev artistik çdo gja t’am- e Din Mehmetit, Thirrje e Shamijat e Seksioni letrar “Jeronim De Rada” i bientit: katundin, malet pitoreske me përshëndetjeve e Ali Podrimjes, Me sy Ferizajt, autorët, Klubi letrar “Trepça” hije e tuba dhe çka asht ma me randësi kange e Rrahman Dedajt dhe Vetëm i Mitrovicës, gazeta e studentëve dashnin në zemrën malsore”. jehona e Ali Musajt. Tetë poetë kanë “Bota e re” etj. Tirazhi i këtyre Më 1954 Martin Camaj boton edhe botuar nga 1 titull: Esad Mekuli, Latif botimeve sillet rreth 230000 kopje. librin tjetër me poezi për të rritur Kanga Berisha, Azem Shkreli, Adem Gajtani, “Sidoqoftë, sot lirisht mund të thuhet e vërrinit, që është vazhdimësi tematike Fahredin Gunga, Din Mehmeti, se poezia shqipe kurrë nuk ishte më e e artistike e poetit Camaj për Rrahman Dedaj e Ali Musaj. Ndërsa, pasur, më e degëzuar, më e gjerë në Dukagjinin e njerëzit e tij, ku hetohet katër poetë kanë botuar nga 2 tituj: përmbajtje, më e guximshme dhe më e

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 HULUMTIME 7 llojllojshme në format e shprehjes se Dhjetëvjetëshi i dytë 1964-1974. - ç’është në këtë kohë”. Në këtë dhjetëvjetësh botohen 65 Dhjetëvjetëshi i tretë 1975-1980. - tituj librash me poezi për fëmijë nga Gjatë këtyre viteve janë botuarn 72 tridhjetë e tetë poetë: Qamil Batalli, tituj të 57 poetëve: Agim Mala, Ali Hivzi Sulejmani, Zihni Sako, Olloni, Agim Deva, Frrok Kristaj, Idriz Rrahman Dedaj, Odhise Grillo, Esad Ulaj, Isak Ahmeti, Ismet Hebibi, Jusuf Mekuli, Ymer Shkreli, Ramadan Gërvalla, Kadri Kadriu, Abdullah Pasmaqiu, Naim Morina, Rushit Konushevci, Merrushe Gjoshaj, Misret Ramabaja, Bedri Rama, Anton Halili, Murat Isaku, Nexhat Halimi, Berisha, Nuhi Vinca, Ibrahim Osman R. Gashi, Ramadan Mehmeti, Kadriu, Mehmedali Hoxha, Rexhep Ferri, Rrustem Berisha, Abdylazis Islami, Zejnullah Halili, Skënder Sherifi, Shaip Beqiri, Qerim Avdi Shala, Ymer Elshani, Ali Ujkani, Mehmet Hoxha, Demë Huruglica, Rifat Kukaj, Muhamed Topalli, Ymer Shkreli, Adem Gashi, Kërveshi, Agim Deva, Alqi Kristo, Ibrahim Kadriu, Nehas Sopaj, Qerim Ujkani, Nuhi Veselaj etj. Prej Nexhmedin Soba etj. Prej këtyre, dyzet këtyre, njëzet e katër poetë kanë e pesë poetë kanë botuar nga 1 libër, botuar - nga 1 libër, dhjetë - nga 2, nëntë - nga 2 dhe tre - nga 3: Bedri POEZIA PËR FËMIJË një - 3, dy - nga 4 e një poet boton 6 Hysa, Enver Gjerqeku e Muhamed tituj: Agim Deva. Janë botuar edhe Kërveshi. Librat i kanë botuar kryesisht Krahas poezisë për të rritur, paralel- disa tituj grup autorësh, si Letër pran- Rilindja, revista “Jeta e re” e klubet isht, në Kosovë është krijuar edhe verës, Prishtinë, 1965, Këndo vlla, letrare. Tirazhi i këtyre botimeve sillet poezia për fëmijë e cila, në formë të Prishtinë, l966 etj. Librat i ka botuar rreth 126000 kopje. librit, botohet që nga 1953, duke fil- kryesisht Redaksia e botimeve Gjatë kësaj periudhe botohen edhe luar me dy titujt e parë: Gjethe të reja: Rilindja. Botimet rrokin 4895 faqe titujt e parë me shkrimin në Braj, si (vjersha për fëmijë) të Rexhep në 186100 kopje. Vjersha të Esad Mekulit, titulli Vepra e Hoxhës e Prrallat e gjyshit të Mark Dhjetëvjetëshi i tretë 1975-1980.- Migjenit, Thikë harrimi e Sabri Krasniqit. Kështu, Rexhep Hoxha e Gjatë këtyre viteve botohen 37 tituj Hamitit, Lumi i palodhur i Enver Mark Krasniqi janë poetët, që botuan librash me poezi për fëmijë nga 24 Gjerqekut, Jeta gabon e Rrahman librat e parë me poezi për fëmijë në poetë: Adelina Mamaqi, Gani Dedajt, Panorama e poezisë shqipe etj. Kosovë. Xhafolli, Shpresa Vinca, Hasan Titujt me këtë shkrim janë shtypur në Sipas hulumtimeve tona, vëllimi Hasani, Fejzi Bojku, Nol Berisha, 15 - 150 kopje. poetik Gjethe të reja është libri i parë Jakup Çitaku, Lutfi Lepaja, Faruk Me një fjalë, gjatë periudhës kohore i poezisë për fëmijë, i botuar në Tasholli, Mehmet Haziri, Xhevat 1953-1980 janë botuar 207 tituj me Kosovë në shtator 1953. Ndërkaq, Syla, Ibrahim Shala, Ramadan poezi për të rritur, të krijuar prej 132 vëllimi Prrallat e gjyshit i Mark Zejneli, Qani Shabani, Aziz Ruhani poetëve. Tirazhi i këtyre botimeve sillet Krasniqit është botuar në tetor 1953. etj. Gjashtëmbëdhjetë poetë kanë rreth 407000 kopje. Libri Gjethe të reja i Rexhep Hoxhës Gjatë periudhës 1953 - 1980 poetët ka 44 poezi motivesh, temash, stro- botuar nga 1 libër, pesë - nga 2, një - tanë, krahas vjershës e kanë krijuar edhe fash e rimash të ndryshme. 3 e dy poetë botojnë nga 4 tituj: poemën: Martin Camaj, Esad Mekuli, Dhjetëvjetëshi i parë 1953-1963. - Rexhep Hoxha e Agim Deva. Librat i Azem Shkreli, Besim Bokshi, Ali Gjatë këtij dhjetëvjetëshi janë botuar kanë botuar Rilindja e Prishtinës, Podrimja, Fahredin Gunga, Din 10 tituj me poezi për fëmijë të pesë Seksioni letrar “De Rada” i Ferizajt Mehmeti, përkatësisht kurorën poetëve: Rexhep Hoxha, Mark etj. Titujt rrokin 2465 faqe dhe janë sonetike: Enver Gjerqeku, Abdylazis Krasniqi, Anton Çetta, Vehbi Kikaj e botuar në 67500 kopje. Islami, Beqir Musliu, Hasan Hasani, Maksut Shehu. Tre poetë kanë botu- Me një fjalë, gjatë periudhës 1953- Demir Behluli etj. ar nga 1 libër: Anton Çetta, Maksut 1980, në Kosovë, janë botuar 112 Për më kureshtarët sjellim këtu edhe Shehu e Vehbi Kikaj, një - 3: Mark libra me poezi për fëmijë: vjersha, këtë të dhënë: gjatë periudhës kohore Krasniqi, e një poet boton 4 libra: poema, poema përrallë, tregime në 1953-1980, për 27 vjet krijimtari Rexhep Hoxha. Librat i ka botuar vargje, përralla në vargje, pjesë letrare në këtë gjini, në titujt e përmen- Shtëpia botuese “Mustafa Bakija”, teatrale në vargje etj. Këto botime dur, janë botuar rreth 393000 vargje përkatësisht Rilindja e Prishtinës dhe rrokin 8027 faqe ose 502 tabakë për të rritur. rrokin 667 faqe në 27200 kopje. shtypi në tirazh rreth 280500 kopje.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 8 MATERIALE FORMATI MARC: TË KUPTUARIT E NJËSIVE BIBLIOGRAFIKE Terminologjia e formatit MARC dhe definicionet e tyre (vijon nga numri i kaluar) nënfushave dhe treguesit e Kjo pjesë ka të bëjë me atë se si t’i përmbajtjes. Kjo termi- lexojmë, t’i kuptojmë dhe t’i për- nologji e formatit MARC dorim njësitë në formatin MARC. 21 është shtjelluar në këtë Ka të bëjë me atë se çfarë shohin bib- pjesë. liotekarët në ekranin e kompjuterit të tyre gjatë përdorimit të një sistemi 1. FUSHAT JANË TË SHËNJUARA të automatizuar me rastin e krijimit, ME TAGE redaktimit apo kontrollimit të një- sive bibliografike. Një theks i veçan- Fusha: Secila njësi biblio- të do t’u kushtohet atyre fushave, të grafike është e ndarë në cilat përdoren më së shpeshti për të mënyrë logjike nëpër fusha. kataloguar materiale për bibliotekat e Ekziston një fushë e veçantë vogla shkollore dhe ato publike, për autorin, një fushë për d.m.th. të materialeve libra dhe informacionin e titullit, e audio-vizuele. Megjithatë, ajo që kështu më radhë. Këto fusha shtjellohet në këtë pjesë zbatohet në janë të ndara në një apo më tërësi për të gjitha format e materialeve, shumë “nënfusha”. duke përfshirë incizimet zanore, pro- Siç e kemi përmendur edhe gramet kompjuterike, hartat dhe më herët, emrat e fushave në njësitë e tjera jolibër. formë tekstuale janë shumë Tagu 010 - numri i kontrollit të Ndryshimet e miratuara së voni, disa të gjata për t’u riprodhuar në secilën Bibliotekës së Kongresit; prej të cilave tashmë janë vënë në prej fushave të njësive në formatin Tagu 020 - Numri Standard jetë, në formatin MARC, për njësitë MARC. Kështu që ato zëvendësohen Ndërkombëtar i Librit; bibliografike, përfshijnë edhe kon- me një tag tre-shifror. (Edhe pse kata- Tagu 100 - përcaktuesja kryesore e ceptin “integrim formatesh”. Me ter- logët në Internet mund t’i shfaqin emrit (autorin); min “integrim formatesh” nënkupto- edhe emrat e fushave në formë tek- Tagu 245 - informacioni i titullit het përdorimi i njësuar i “shenjave stuale, ato mundësohen nga softveri e (që përfshin: titullin, informacionet orientuese” për t’i shënjuar të dhënat jo nga njësitë bibliografike në for- shtesë të titullit, si dhe personat në njësi bibliografike për të gjitha matin MARC). përgjegjës të veprës); llojet e materialeve sesa të përdoren Tagu: Secila fushë shoqërohet me një Tagu 250 - ribotimi; grupe të ndryshme të “shenjave ori- numër tre-shifror të quajtur “tag”. Tagu e Tagu 260 - informacionet e botimit; entuese” për secilin grup të llojeve të identifikon fushën – llojin e informacionit Tagu 300 - përshkrimi fizik; materialeve. – që pason. Tagu paraqitet gjithmonë me Tagu 440 - informacioni i serisë a i Në shembullin e dhënë në numrin e tre numrat e parë, edhe pse kompjuterët koleksionit përcaktues shtesë; kaluar të revistës (në fq. 10) është mund t’i shfaqin ata së bashku me tregue- Tagu 520 - vërejtjet anotuese a paraqitur një njësi në formatin sit (që mund të duket se kemi të bëjnë me përmbledhëse; MARC e etiketuar me “shenjat ori- një numër 4 ose 5 shifror). Tagu 650 - përcaktuesja lëndore tematike; entuese”. Emri i duhur i këtyre Taget e përdorura më së shpeshti janë Tagu 700 - përcaktues shtesë të “shenjave orientuese” do të ishte: këto që pasojnë më poshtë, të cilat emrit personal (bashkautor, redak- fusha, tagu, treguesi, nënfusha, kodet e paraqesin: tor, ose ilustrues);

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 MATERIALE 9

Këtu po japim një shembull të një nuk përdoret asnjë prej treguesve. Në Karakteret të cilat nuk indeksohen: fushe. Numri 100 është një tag, i cili ato raste kur nuk përdoren treguesit Njëri prej treguesve më karakteris- e përcakton këtë fushë si përcaktue- në asnjërën prej pozitave, ai tregues tikë është treguesi i dytë në fushën e sen kryesore të emrit personal. do të thotë se është “i papërcaktuar” titullit. Ai paraqet numrin e karak- dhe pozita lihet e zbrazët. Në këtë tereve në fillim të një fushe (përfshirë 100 1# $a Pirsig, Robert M. dokument do të përdorim shenjën edhe hapësirat) të cilat nuk do të Shërbimi i shpërndarjes së njësive “#” për të paraqitur një pozitë të numëroheshin (indeksoheshin) nga kataloguese (në origjinal: Cataloging zbrazët ose tregues të papërcaktuar. kompjuteri në rast të procesit të Distribution Service, CDS) të Vlera e secilit tregues është një shfletimit apo dhe renditjes së për- Bibliotekës së Kongresit e mirëmban numër prej 0 deri 9. (Edhe pse rreg- caktueseve në sistem. Për titullin e dhe e shpërndan listën e hollësishme ullat shkruajnë se treguesi mund të mësipërm “The emperor’s new të të gjitha tageve si në dokumentin jetë edhe shkronjë, ato zakonisht nuk clothes”, vërejmë se treguesi i dytë e plotë “Formati MARC 21 për përdoren). Edhe pse treguesit mund është “4”, kështu që katër karakteret njësitë bibliografike” (në origjinal: të duken se janë një numër i për- në fillim ( shkronjat “t”, “h”, “e”, si MARC 21 Format for Bibliographic bashkët 2-shifror, ata në të vërtetë dhe hapësira që pason) nuk do të Data), si dhe në versionin e për- janë dy numra të ndryshëm me vlera indeksohen nga kompjuteri dhe se mbledhur me titull “Formatet të pavarura nga njëri tjetri. Vlerat e titulli do të radhitet në sistem nën MARC 21” (në origjinal: MARC 21 treguesve dhe kuptimi i tyre është fjalën e parë “emperor’s”. Concise Formats). Gjatë punës me shpjeguar në dokumentacionin e for- formatin MARC ju këshillojmë që t’i matit MARC 21. Në shembullin 3. NËNFUSHAT IDENTIFIKOHEN ME KODE TË përdorni këto dy dokumente. Ato pasues, 3 shifrat e para paraqesin NËNFUSHAVE DHE DILIMETËR janë dokumente të hollësishme, të tagun (numri 245 e definon këtë si Nënfusha: Shumica e fushave përm- cilat përmbajnë shembuj të shumtë. fusha e titullit) dhe dy shifrat pasuese bajnë pjesë të ndryshme të informa- Në njësitë në formatin MARC, 10% (numri 1 dhe 4) janë vlerat e cionit të lidhura me njëra-tjetrën. e tageve përdoren në mënyrë të treguesve. Numri 1 është treguesi i Secili lloj i informacionit brenda një pandërprerë, ndërsa pjesa tjetër prej parë; 4 është treguesi i dytë. fushe quhet nënfushë, dhe secilës 90% përdoret herë pas here për të 245 14 $a The emperor's new nënfushë i paraprin kodi i nënfushës. mos thënë fare rrallë. Madje, pas një clothes / Fushat prej 001 deri 009 nuk kanë periudhe të shkurtër të përdorimit të $c adapted from Hans nënfusha. formatit MARC, nuk është e paza- Christian Andersen Për shembull, fusha e përshkrimit kontë t’i dëgjojmë bibliotekarët duke and illustrated by fizik të një materiali libër (e përcak- folur me gjuhën e formatit MARC. Janet Stevens. tuar me tagun 300) ka një nënfushë Bibliotekarët që punojnë me njësitë për numrin e faqeve, një nënfushë në formatin MARC i mësojnë për- Vlera e treguesit të parë “1” në tjetër për hollësira të tjera fizike mendësh numrat e fushave, të cilat fushën e titullit tregon se ekziston një (ilustrimet), si dhe një nënfushë për janë të zakonshme për materialet, që përcaktuese e veçantë e titullit në dimensionet (centimetrat): i katalogojnë. katalog. Po të kishim të bënim me skeda në letër, kjo do të thoshte se do 300 ## $a 675 f. : 2. DISA PREJ FUSHAVE IDENTIFIKOHEN MË të duhej të shtypej një skedë për këtë $b me ilustr. ; $c 24 cm. TEJ PREJ TREGUESVE njësi dhe një përcaktuese për Kodi i nënfushës: Kodet e nën- Treguesi: Dy pozita të rezervuara “Titullin” që do t’i shtohej indeksit fushave shprehen me shkronja të vijnë menjëherë pas secilit tag (me për kërkim. Treguesi i parë me vlerë vogla (e nganjëherë edhe me një përjashtim të fushave 001 deri 009). “0” në fushën e titullit do të nënkup- numër) të paraprirë prej një Një ose të dy nga këto pozita mund tonte se titulli paraqet përcaktuesen dilimetri. Dilimetri është një shenjë të përdoren për t’i vendosur “tregue- kryesore; skeda do të shtypej në for- që shërben për t’i ndarë nënfushat sit”. Në disa prej fushave përdoret mën e saj të rregulltë tradicionale pa nga njëra-tjetra. Secili kod i nën- vetëm treguesi i parë ose i dytë; në përcaktuese të veçantë për titullin fushës tregon se çfarë lloj informa- disa të tjera përdoren të dy treguesit; (pasi ajo është vetë përcaktuese krye- cioni ka aty. (Dokumentacioni i for- e në disa fusha, si fusha 020 dhe 300 sore në këtë rast). matit MARC 21 paraqet në formë

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 10 MATERIALE

listash dhe i përshkruan të gjitha Taget e ndarë me qindëshe. Ndarja ashtu të rezervuara për përdorim të kodet e nënfushave për secilën fushë themelore e njësive bibliografike në brendshëm, përveç fushës 490.) në formatin bibliografik). formatin MARC 21 është: Lista e tageve më të përdorura tregon Dilimetri: Programet e ndryshme 0XX Informacioni se si përshtaten secila prej tyre në kompjuterike përdorin shenja të kontrollues, numra, kode këto ndarje: fusha 100 është përcak- ndryshme për të shfaqur dilimetrin 1XX Përcaktueset kryesore tuese kryesore për autorin; fusha 520 në ekran të kompjuterit apo për të 2XX Titujt, ribotimi, botimi (në është për vërejtjet e përmbledhjes, e shtypur informacionin. Për shem- përgjithësi, titulli, informacioni kështu më radhë. bull, përdoren shenjat (‡), (@), ($), për personat përgjegjës, ribotimi Pikat e qasjes. Pikat e qasjes (përcak- ( _ ), apo edhe ndonjë shenjë tjetër. dhe informacionet e botimit) tuesja kryesore, përcaktueset shtesë lën- Në këtë dokument ne do të për- 3XX Përshkrimi fizik etj. dore, dhe përcaktueset e tjera shtesë) dorim shenjën e dollarit ($) si 4XXInformacionet për serinë janë pjesë të rëndësishme të njësive dilimetër që paraqet një pjesë të a koleksioni (siç paraqi - bibliografike. Këto janë përcaktuese kodit të nënfushës. tet në libër) për të cilat krijoheshin skeda të veçan- Në shembullin e mësipërm, kodet e 5XX Vërejtjet ta në katalogët tradicional prej letre, nënfushave janë $a, për faqet, $b për 6XX Përcaktueset shtesë lëndore dhe se tani përdoruesi apo bibliotekari hollësitë e tjera fizike dhe $c për 7XX Përcaktueset shtesë, përveç mund të kërkojë me ndihmën e tyre në dimensionet. atyre lëndore a të serive katalogun në Internet. Pjesa më e 8XX Përcaktueset shtesë të madhe e pikave të qasjes janë në: 4. TREGUESIT E PËRMBAJTJES – ËSHTË NJË serive (forma të tjera të Fushat 1XX (Përcaktueset kryesore) TERM I GJERË QË U REFEROHET TAGEVE, autorizuara) Fushat 4XX (Informacionet për se- TREGUESVE DHE KODEVE TË NËNFUSHAVE Fushat 9XX janë të papërcaktuara rinë apo koleksionin) Të tri llojet e treguesit të përmbajtjes – dhe ato mund të definohen për për- Fushat 6XX (Përcaktueset lëndore) taget, treguesit dhe kodet e nënfushave dorim brenda një hapësire të caktuar Fushat 7XX (Përcaktueset shtesë, – janë shenjat kryesore në sistemin e sipas nevojave të një biblioteke. përveç atyre lëndore dhe serive) shënjimit të formatit MARC 21. Në Biblioteka të caktuara, shtëpi botuese Fushat 8XX (Përcaktueset shtesë të serive) librin e tij, Formati MARC për për- a shitës, mund t’i përcaktojnë ato Këto fusha janë të kontrolluara me dorim në biblioteka, botimi i dytë, f. 5 fusha për t’i shënuar informacioney anë të njësive të autorizuara. (Boston: G.K. Hall & Co., 1989)(në shtesë një njësie bibliografike. origjinal: MARC for Library Use), (Fushat X9X në secilin prej këtyre Përgatiti: BESIM KOKOLLARI Walt Crawford e quan sistemin e for- grupeve – 09X, 59X, etj. – janë po (vijon në numrin e ardhshëm) matit MARC një sistem i cili përdor “shenja-simbole”. Të tri llojet e treguesve të përmbajtjes janë shenja- simbole të shkurtra, të cilat i emërtojnë dhe i shpjegojnë njësitë bibliografike. 5. DISA RREGULLA TË PËRGJITHSHME Ekzistojnë disa rregulla të përgjithshme të cilat ndihmojnë në kuptimin e të gjithë atyre numrave të përdorur si tage të fushave. Ju lutem vëreni që në diskutimet për taget në formatin MARC 21 shenjat me të dhëna Xx do të përdoren për të shprehur një grup të përafërt tagesh. Për shembull, 1XX paraqet të gjitha taget me 100, si: 100, 110, 130 e kështu më radhë.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 MATERIALE 11 Rëndësia e referimeve në procesin e kërkimit të Emërtimeve Lëndore Për ta orientuar përdoruesin te mate- meve SGj (Subjekt më i Gjerë) dhe riali i dëshiruar, rol të rëndësishëm SN (Subjekt më i Ngushtë). P.sh.: Mjekësia në procesin e kërkimit luajnë edhe Fëmijët e paaftë Referimet Shih edhe referimet. SN Fëmijët me të meta fizike Përdoren për të orientuar për- Ekzistojnë tri lloje referimesh: Fëmijët me të meta mendore doruesin nga një emërtim te një grup Shih dhe Përdoret Për (PP); Të rinjtë e paaftë emërtimesh, të cilët mund edhe të Subjekt më i gjerë (SGj) dhe Fëmijët me të meta fizike mos jenë në tregues. P.sh.: Subjekt më i ngushtë (SN); SGj Fëmijët e paaftë Bimët Lidhet me subjektin (LS) Fëmijët me të meta mendore Shih edhe emrat e llojeve të bimëve. dhe Shih edhe. SGj Fëmijët e paaftë Sëmundjet Psikiatria e fëmijëve Shih edhe emrat e sëmundjeve të Referimet Shih dhe Përdoret Për (PP) SN Fëmijët e vonuar nga ana mendore veçanta. Referimi Shih lidh termin e papër- Fëmijët mësojnë me vështirësi Në këtë cikël të materialeve që kemi dorur me termin e përdorur. P.sh.: D.m.th. të gjithë këta terma janë të dhënë në revistën Biblioletra për Fëmijët që nuk përshtaten Shih përdorshëm, vetëm se hulumtohet se Klasifikimin Lëndor në katalogët e Fëmijët problem cili term është më i përafërt me librin digjitalizuar, ku janë përfshirë: Kërkimet D.m.th. termi “Fëmijët që nuk për- që kemi në dorë. bibliografike; Klasifikimi, Katalogimi shtaten” nuk përdoret, por në vend të Lëndor dhe Indeksimi Lëndor-Funksioni tij përdoret termi “Fëmijët problem”, Referimet e ndërsjella LS (Lidhet me i tyre; Emërtimet Lëndore; Zgjedhja e ter- që në Tregues do të dukej: Subjektin) mave në Treguesin e Emërtimeve Fëmijët problem Këta terma tregojnë lidhje ndërmjet Lëndore; Emërtimet e Përbëra; PP Fëmijët që nuk përshtaten vete, por jo hierarki. D.m.th. nuk Emërtimet Lëndore të shprehura me emra Mandej, kjo praktikë përdoret edhe janë të ndërvarur nga njeri tjetri. të përveçëm; Nënndarjet dhe Rëndësia e te shkurtimet, te termat popullorë P.sh.: referimeve në procesin e kërkimit të dhe shkencorë, te format e alter- Feja Emërtimeve Lëndore, është bërë përp- nuara, te emërtimet e përbëra që LS Teologjia jekje për të paraqitur informacione që shprehin lidhje ndërmjet dy objekt- Teologjia tashmë aplikohen nga bibliotekarët eve a koncepteve, te termat antonimë LS Feja gjatë procesit të katalogimit. Meqë etj. P.sh: Këta terma përdoren për të lidhur përvetësimi teorik i dijes për OKB Shih Kombet e Bashkuara disiplinën me objektin e studimit, Klasifikimin Lëndor, nënkupton Kombet e Bashkuara klasat e personave me fushën e njëkohësisht përdorimin e kësaj dijeje PP OKB veprimtarisë etj. P.sh. në punën e mëpastajme praktike, Pra, aty ku është shënuar PP ai term Sizmologjia shpresojmë të kemi dhënë informacion nuk përdoret. LS Tërmetet LS që do të lehtësojë të nxënit e dijes në Tërmetet këtë fushë dhe aplikimin e saj në pro- Referimet hierarkike SGj dhe SN Sizmologjia cesin e katalogimit të materialeve bib- Këto referime lidhin dy ose më liotekare. shumë terma që janë emërtime lën- Mjekët dore të përdorshme, me anë të shëni - LS Mjekësia LS Mjekët Përgatiti: HAZBIJE QERIQI

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 12 BIBLIOTECA Sigurimi i fondeve muzikore në bibliotekë EDONA MUNISHI - KOKOLLARI takon muzikës kërkesat janë edhe më libër: librat, revistat për muzikën, pas- specifike. Tradicionalisht, bibliotekar- taj ato jo libra, siç janë muzikalet Në një shkrim tonin të botuar më inë muzikore e bëjnë të gjitha materi- (notat-partiturat), programet e kon- parë po në këtë revistë kemi shkruar alet që kanë të bëjnë me muzikën e një certeve, pllakatet, fotografitë, etj. Në për organizimin muzikor në kulture në veçanti dhe të kulturës lëndë jokonvencionale po konsidero- Bibliotekën Kombëtare dhe botërore në përgjithësi. Mirëpo, në hen të gjitha materialet e incizuara në Universitare të Kosovës dhe qël- fondet e bibliotekarisë muzikore, audio ose video teknikë. Duke ia shtu- limshëm e kishim lënë mundësinë e megjithatë, janë disa kritere përzgjed- ar këtyre materialeve edhe përdoruesit hapur për ta shtruar temën e pae- hëse të materialeve që vendosen në të cilët i shfrytëzojnë ato, mbledhjen e vitueshme të pasurimit të bibliotekën e caktuar. Kjo përzgjedhje gjerë në të gjithë hapësirën kombëtare Bibliotekës me fonde muzikore dhe kushtëzohet nga faktorë të tjerë që e , në radhë të parë, dhe me gjerë, si dhe karakterit të tyre që duhet të mblid- përcaktojnë tipin e bibliotekës, kushtet e përshtatshme për ruajtjen e hen e të vendosen në këtë institu- hapësirën e saj, mundësitë financiare e tyre për gjeneratat e ardhshme, mund cion. Biblioteka nuk do të kuptimë- shumë të tjera. Nga autorë të të themi se të gjitha së bashku i japin sohej me hapësira të zbrazëta, por shkrimeve e të librave për dokumenta- karakterin e bibliotekës së muzikës ose me pasurimin e pandërprerë të cionin muzikor në bibliotekë mësojmë sektorit të muzikës së një biblioteke materialeve, të cilat me kriteret të se i tërë materiali i fondeve muzikore kombëtare. bibliotekarisë do të jenë në shërbim do të grupohej në dy grupe të mëdha të rolit dhe të misionit të vetë që ka siç është: lënda muzikore konven- LËNDA E PËRGJITHSHME MUZIKORE E KA në mjedisin e caktuar kulturor e më cionale dhe, lënda muzikore jokon- VENDIN NË BIBLIOTEKË gjerë. Kësaj radhe do të përpiqemi vencionale. Brenda këtyre grupeve Sigurimi dhe pasurimi me fonde që t’ia bëjmë të njohur lexuesit po degëzohen fondet e tjera sipas karak- muzikore nuk i ka të kufizuara edhe përgjegjësve me kompetencat e terit dhe natyrës së tyre. Për konven- hapësirat kulturore, gjuhësore dhe caktuara me tërë atë çka do të ishte e cionale, merren botimet e karakterit popullore. Kësaj radhe vëmendjen e nevojshme me dobi e vlerë kultur- ore, artistike e shkencore në fushë të muzikës e që do të duhej të vendosej në hapësirat e bibliotekës së këtij karakteri. Ne këtu në Kosovë tashmë jemi adap- tuar të jemi në pozicionin e shfry- tëzuesit të përvojave të mjediseve me traditë më të gjatë kulturore. Kështu veprojmë edhe me këtë rast kur kemi të bëjmë me bibliotekarinë muzikore me karakter kombëtar. Është e qartë dhe e natyrshme kërkesa që secila teknikë moderne të jetë sa më tërhe- qëse dhe në shërbim të shfrytëzuesve të saj. Përveç aspektit teknik, për ta bërë një mjedis kulturor të përdor- shëm për të gjithë të interesuarit lypset të respektohen shumë kritere. Në këtë kontekst kur flasim për pjesën që i

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 BIBLIOTECA 13 përqendrojmë në grumbullimin e materialeve muzikore të hapësirës kulturore muzikore në Kosovë. Që në fillim mund të shtrohet pyetja se çfarë ka në Kosovë, materiale muzikore që mund të gjenin vend në Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës (po edhe në biblioteka të tjera). Për t’u përgjigjur në këtë pyetje kërkohet një kthim retrospektiv dhe në gjendjen aktuale të zhvillimit të artit dhe të kulturës muzikore në këtë mjedis. Kjo hapësirë kulturore ka një trashëgimi të pasur etnomuzikore të shtresuar nga koha në kohë e cila paraqet vlera të veçanta të kulturës muzikore. Kjo pasuri është hulum- tuar dhe studiuar në masën çfarë e kanë përkufizuar kushtet dhe ndryshme. Në këtë kontekst edhe është ekzekutuar-interpretuar në rrethanat e caktuara për një aktivitet pse me ndërprerje kohore u realizua koncerte, festivale dhe shfaqje të të tillë. Përveç kësaj po kjo pasuri e një fond krijimtarie muzikore që tjera muzikore. Për këto realizime larmishme ka shërbyer si bazë e kërkonte vëmendje dhe përkujdesje janë krijuar partiturat, janë shtypur shëndosh dhe mbështetëse për kri- institucionale. Në institucionet çfarë programe, pllakata, fotografi, etj. jimtarinë artistike të shkruar. Të dy ishin Shoqata e Kompozitorëve të Me kritere të bibliotekarisë muziko- këto lloje kulturash: ajo tradicionale Kosovës, botues tekstesh shkollore, re më saktësisht muzikalet si lëndë popullore dhe ajo e shkruar – e kul- produksione muzikore, etj., këtij konvencionale do të ishte e domos- tivuar, duhet të jenë të afërta dhe të mjedisi i ofronin lëndë muzikore: doshme që të gjitha këto ta kenë mundshme për t’i njohur më tepër konvencionale e jokonvencionale që vendin në hapësirat e bibliotekës. mënyrat që i ofron institucioni i do të gjente vend në hapësirat e Ata pak studiues etnomuzikologë e bibliotekës kombëtare. Bibliotekës. Mirëpo, kjo lëndë në muzikologë kanë botuar vepra studi- Deri pas Luftës së Dytë Botërore në masë shumë të vogël gjendet në more karakteresh të ndryshme dhe Kosovë nuk kishte asnjë institucion koleksionet e BKUK-së. ato pjesërisht mund të gjenden në që do të arsimonte në mënyrë të Kompozitorët, shkruesit dhe studi- Bibliotekë. Për gjysmë shekulli për institucionalizuar e të merrej me uesit e muzikës në Kosovë kanë kri- nevojat e arsimimit muzikor dhe muzikë… Me hapjen e shkollave të juar, botuar vepra, libra, tekste mësimit të lëndës muzikore në muzikës dhe nivele të tjera të larta të shkollore, kanë publikuar shkrime e nivele të ndryshme të arsimimit janë arsimimit muzikor u krijuan studime në revista të ndryshme. botuar tekste shkollore të edukatës rrethanat e favorshme që muzika të Kompozitorët tanë kanë krijuar ose kulturës muzikore dhe për arsye zhvillohej dhe të kultivohej sikur vepra të të gjitha formave nga këngët të ndryshme një numër shumë i edhe në qendra të tjera evropiane. solo deri te opera, sonatina e pjesë reduktuar i tyre mund të gjenden në Pas viteve të pesëdhjeta të shekullit të vogla instrumentale deri te simfo- Bibliotekë. Shkrimet, studimet mbi të kaluar u arsimuan muziktarë pro- nia. Një pjesë e konsiderueshme e muzikën të publikuara në gazeta e filesh të ndryshme ndër ta edhe krijimtarisë së kompozitorëve të revista mund të gjenden në ato gaze- kompozitorë. Për gjysmë shekulli në Kosovës është botuar dhe gjendet në ta e periodikë që janë siguruar e sis- valëvitje rrethanash politike, partitura të shtypura, një pjesë është temuar në këtë institucion. Pra, ekonomike e kulturore kalonte edhe në dorëshkrime ende, por ne çfarëdo pjesa e lëndës konvencionale arti dhe kultura muzikore. Përgjatë forme qoftë ajo akoma nuk gjendet muzikore që i takon karakterit libër kësaj kohe dolën krijues të muzikës në raftet e BKUK-së. Një pjesë e mund të konstatohet se është fare që këtij mjedisi i krijuan vepra mirë e kësaj krijimtarie deri me tash pak e pranishme në BKUK. muzikore gjinish e zhanresh të

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 14 BIBLIOTECA

Deri në vitet e nëntëdhjeta të menteve individuale, kolektive që PËRFUNDIM shekullit të kaluar në Kosovë ishte do të ndihmonin në sjelljen e Angazhimi dhe përpjekjet për ta vetëm produksioni muzikor i RTK- fondeve dhe lëndës muzikore të të pasuruar BKUK-në me fonde së ku incizohej muzikë zhanresh të gjitha formave të realizimit në muzikore kombëtare po edhe të asaj ndryshme kryesisht në audio-kaseta. Bibliotekë. Këtu edhe përkujtojmë ndërkombëtare duhet të jetë per- Në pesëmbëdhjetë vjetët e fundit, Ligjin për Bibliotekat të miratuar manent. Kjo mund të arrihet me sidomos në këto shtatë vjetët e pas nga Kuvendi i Kosovës i cili obligon angazhimin e punonjësve në luftës, në Kosovë ka një numër qartazi të gjithë botuesit (të për- Bibliotekë po gjithsesi të ndihmuar shumë të madh të produksioneve bashkët apo individualë) të e mbështetur nga kompetentë që muzikore që prodhojnë lloj-lloj Kosovës t’ia sjellin BKUK-së nga kanë mundësitë e ndihmesës. Po muzike të karakterit komercial. Disa pesë kopje të botimeve të tyre me ashtu, në koleksionimin e lëndës nga kompozitorët i kanë incizuar qëllim të ruajtjes së tyre për brezat e muzikore kontribut të madh mund disa nga veprat e tyre në CD. Asnjë ardhshëm. Për dallim nga botuesit e të japin edhe vetë autorët-kompoz- nga prodhuesit e muzikës nuk i kanë materialeve libra të karakterit të itorët e krijimtarisë muzikore, ofruar Bibliotekës materialet e tyre përgjithshëm kosovar, të cilët iu shtëpitë muzikore të cilët për nevo- edhe pse shumë prej tyre janë infor- kanë përgjigjur këtij ligji deri në një muar për interesat që ka ky institu- cion në grumbullimin e materialeve muzikore. Mund të themi se lënda muzikore jokonvencionale (disqe, audiokasetat, CD, DVD, e incizime të tjera) gati se nuk janë fare të pran- ishme. Natyrisht, koleksionimi i materialeve bëhet sipas kritereve vlerësuese që mund të zënë vend në BKUK. Mbledhja dhe grumbullimi i kësaj trashëgimie kombëtare në këtë institucion do të mundësonte vënien në shfrytëzim të tyre për brezat e tanishëm si dhe ruajtjen e tyre për gjeneratat e ardhshme. SIGURIMI I FONDEVE MUZIKORE Bibliotekat janë institucione të hapura si për shfrytëzuesit ashtu edhe për ndihmuesit dhe ofruesit e fondeve bibliotekare. Pa i elaboruar të gjitha mundësitë e sigurimit të fondeve të ndryshme muzikore siç është blerja, dhurimi, shkëmbimi, masë, botuesit e materialeve etj., ndalemi pak më shtruar në muzikore qoftë atyre konvencionale jat e bibliotekës do të ofronin num- aktivizimin e përgjegjësve që mund e atyre jokonvencionale, thuajse, ky rin e caktuar të ekzemplarëve të for- ta kenë individët, institucionet që ligj nuk ekziston fare për ta. mave të ndryshme. Kjo do të ishte krijojnë, prodhojnë e publikojnë Prandaj, ftohen kompozitorët dhe në dobi të shumanshme si për materiale muzikore të karaktereve të botuesit e tjerë që dorëshkrimet e autorët, kompozitorët, shtëpitë ndryshme. tyre, partiturat e shtypura, incizimet muzikore e botuese, për nevojat e Pa u ndalur në shkaqet dhe pa e e veprave do të ishte me interes edhe bibliotekës, si dhe për ruajtjen e arsyetuar varfërinë e pranisë së të bibliotekës po edhe të vetë kom- kësaj pasurie për brezat e ardhshëm lëndës muzikore në BKUK, qëllimi pozitorëve të gjendeshin të vendo- që përbëjnë njërin ndër segmentet i këtij shkrimi do të ishte sura dhe në mundësi për nevojat e më të rëndësishme të veprimtarisë ndërgjegjësimi i të gjitha seg- përdoruesve. së Bibliotekës Kombëtare dhe

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 BIBLIOTECA 15 Shërbimi i bibliotekave shkollore HAJRIJE PESHKU e të shkruarit, është e nevojshme që na: një më të vogël, për punën e librari ta bëjë leximin dhe komen- librarit dhe një tjetër, për kolek- Përcaktimi i parimeve bashkëko- timin me zë, në sallën e leximit. sionet dhe për lexuesit. Këto dy hore të punës me lexues, janë rezul- Rekomandimi i katalogut ilustrativ kthina a lokale duhet të jenë të për- tat i kërkimeve të shumta për të do të ishte i mirëseardhur. Kështu, shtatshme dhe estetike që të zgjojnë gjetur format më të përshtatshme të fëmijët bëhen vërtet lexues, që do te lexuesit shprehinë për të komunikimit të lexuesit me librin të dinë të orientohen për të përzg- bukurën, që të zgjojnë kureshtjen (materialin bibliotekar). Në kon- jedhur literaturën që iu përgjigjet. për të mësuar dhe lexuar në atë tekstin kur bëhet fjalë për bib- Rol me rëndësi në këtë periudhë ambient. Ato duhet të kenë liotekat shkollore, një ndër kërkesat kanë mësuesit dhe arsimtarët e ndriçim, muret të jenë të ngjyro- themelore është që koha dhe puna gjuhës, të cilët i orientojnë nxënësit sura me ngjyra pastelin, këndet e që zhvillohet aty t'u përshtatet për lekturën shkollore, sipas plan- lira nëpër rafte të librave të jenë të nxënësve me qëllim që ata të fitojnë programit të përcaktuar mësimor. stolisura më punëdoret e fëmijëve: shprehitë për t'u shoqëruar me lib- Më vonë, lexuesit përcaktohen ilustrime nga librat e lexuara, figu- rin dhe libri të jetë gjithmonë i edhe për literaturë shkencore të ra të gdhendura nga personazhet e pranishëm në jetën e tyre. popullarizuar, e cila përfshin të përrallave, të stripeve, ndonjë vazo Bibliotekat shkollore duhet t'ua gjitha lëmitë mësimore. Kur në me lule etj. Tërë kjo kontribuon që mundësojnë nxënësve (për- raftet e bibliotekave, përveç të ngjallet atmosfera në bibliotekë doruesve) kontaktin e drejtpër- tregimeve, përrallave, poezive e dhe lexuesi të reflektojë edhe për të drejtë me librin, sipas parimit romaneve, lexuesi gjen edhe liter- bukurën në literaturë dhe në jetë. "zgjedhje e lirë". Për arritjen e aturë tjetër: dituri natyrore e Kështu, lexuesi, qëndrimin në bib- kësaj, roli i katalogut është i shoqërore, ndodhi nga e kaluara, liotekë dhe të lexuarit do ta prano- domosdoshëm. Ndërsa, kur është histori, të arriturat shkencore - fan- jë si një dhuratë të çmuar dhe të fjala për lexuesit e vegjël dhe tastike, pra, kur lexuesi njihet me dobishme. fillestarët, shfrytëzimi i fondit numër sa më të madh të veprave, Tani në kohën e kompjuterizimit, librar bëhet drejtpërdrejt nga raftet atëherë ai nis që përfundimisht të edhe bibliotekat shkollore duhet ta me zgjedhjen e lirë të vetë lexuesve. jetë i lidhur ngushtë me bib- zhvillojnë veprimtarinë bib- Fëmijët e moshës së re, kryesisht liotekën, madje gjatë gjithë jetës. liotekare në përputhje me trendet e orientohen për librat e ilustruar, të Për t'u aplikuar këto forma, bib- reja që dalin nga fusha e cilat u duken më interesantë. Ata liotekat shkollore duhet të kenë teknologjisë informative, duhet të presin nga librari një sqarim të fond të larmishëm të koleksioneve, investohet që bibliotekat të ecin në shkurtër dhe preciz, por edhe sallën e leximit dhe orenditë e tjera hap me kohën. Të bëhet trajnimi i përgjigje për pyetjet dhe interes- të nevojshme, që puna me lexues të bibliotekarëve që punojnë në bib- imin e tyre. Edhe fabulat kanë një jetë sa me bashkëkohore dhe e për- lioteka shkollore, të vizitohen rëndësi të veçantë në këtë moshë të shtatshme. vende ku aplikohen përvoja të reja fëmijëve. Fëmija ka kërkesa të lexo- Duke mos i marrë në konsiderim të punës me fëmijë dhe të barten jë histori fabulash komike, zbav- vështirësitë objektive nëpër shkollat ato përvoja e njohuri te ne. Fëmijët itëse e të çuditshme; diç për kaf- tona, duhet angazhuar (librarin, i duan ndryshimet, kureshtja e tyre shët, por edhe për të panjohurën, drejtorin, pedagogun) maksimal- është shumë e gjallë dhe duan të që i bën ata të argëtohen, por dhe të isht që bibliotekat shkollore të kenë dinë çdo gjë, ndërsa bibliotekari fitojnë njohuri nga informacionet së paku një lokal me madhësi që duhet të jetë ai që do të jetë i gat- që bart teksti. plotëson nevojat e nxënësve. Për shëm të japë përgjigjen e duhur për Gjersa fëmijët ta mësojnë teknikën bibliotekë duhet paraparë dy kthi- çdo pyetje të fëmijëve.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 16 INFORMACION Ndryshimet në strukturën e ISBN-së ë nga fillimi i punës më 1970, Numri Ndërko- Qmbëtar i Standardizuar i Librit (ISBN) ka qenë i organizuar si sistem ndërkombëtar i identi- fikimit për industrinë e botimeve dhe tregtinë e librit. Një ISBN shoqëron një botim monografik (libër) nga prodhimi i saj e tutje deri te furnizimi dhe shpërndarja e tij. Sistemi i ISBN-së shërben si ele- ment kyç i porosisë dhe i sistemit të inventarizimit për botuesit, shitësit dhe bibliotekat. ISBN-ja është bazë për mbledhjen e të dhë- nave për botimet e reja të librave, kudo në tregtinë e librit. Përdorimi i ISBN-së, gjithashtu, lehtëson menaxhimin dhe moni- 979 prefiksi do të futet në identifikon industrinë e librit torimin e të dhënave të shitjes në përdorim kur fondi i tanishëm i (aktualisht 978). Nevoja për industrinë e librit. numrave të jetë i shterur; ndryshimin e strukturës së ISBN- Versioni i ripunuar i ISO-s 2108 Prefiksi identifikues për së lindi sepse furnizimi me ISBN (International Organization for botuesin nuk ka mundësi të po has në një rritje të madhe të Standardization), i publikuar me mbetet i njëjti për ISBN-të me 979 numrit të botuesve dhe si rrjedho- 2005, prezanton ndryshimin e prefiksin; jë edhe të botimeve në gjithë parë të bërë në strukturën e ISBN- Barcodet do të bartin ISBN-në 13- botën. Në këtë mënyrë, që nga së që nga fillimi i përdorimit të tij shifror, vendosur mbi simbolin e janari i vitit 2007, industria e lib- dhe ky ndryshim shpie në zgjerim- barkodit, me viza ndarëse, i cili do rit do të mund të përdor prefiksin in e numrit nga 10-shifror në 13- të jetë numër identik me numrin e shtesë EAN (European Article shifror. Data e implementimit të barkodit të vendosur nën simbolin Number) 979. Kur Agjencionet e ISBN-së 13-shifror në gjithë botën e barkodit. ISBN-së, në disa pjesë të botës, është 1 janari i vitit 2007. kanë harxhuar numrat që u janë ISBN-të ekzistues do të marrin STRUKTURA E NUMRIT (ISBN) rezervuar, ata janë të autorizuar të prefiksin 978; japin numrat me prefiksin 979. Ka Si rezultat ISBN-13 ISBN i ri përbëhet nga 13 shifra: mundësi që në bazë të radhitjes së shifrorë do të jetë identik me num- tri shifrat e para që do t’i shtohen botuesve, një agjencion mund të rin EAN-13 që aktualisht kodohet 10-shifrorit që aktualisht është në ndaj disa ISBN me prefiksin 978 në barkod; përdorim, përbëjnë prefiksin që dhe të tjerët me prefiksin 979.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 INFORMACION 17 MOMENTI I FUTJES NË PËRDORIM I ISBN- së 13-SHIFROR EFEKTET E KËTIJ NDRYSHIMI Botuesit tani duhet të lëvizin drejt Secili që është vendosjes të 13-shifrorit në librat e brenda rrjetit tyre sa më shpejt që është e të ISBN-së mundur, së bashku me ISBN-në është i prekur 10-shifror deri në fillim të vitit nga ky 2007. Rekomandohet që, nëse mer- ndryshim në ret ky vendim, numrat duhet të shkallë të cak- përgatiten në këtë mënyrë nëse libri tuar. Të gjithë nuk bart barkod: botuesit janë ISBN-13: 978-9951-07-020-1 Barkodi me eye-readable (lexues) ISBN 13-shifror të prekur, në ISBN-10: 9951-07-020-5 janarit të vitit 2007 në 13-shifror, mënyrë të duke i paraprirë shkronjat ISBN të barabartë, ashtu si edhe distribu- Kjo do të japë mundësi që 10- shkruara ashtu që të jenë lehtë të torët, bibliotekat dhe të tjerët, të shifrori të fshihet fare, nëse botuesi lexueshme. Botuesit që përdorin cilët regjistrojnë dhe fusin ISBN-në do ta rishtypë librin pas 1 janarit të softuerët e tyre për të krijuar në sistemet e tyre të automatizuara. vitit 2007, ndërsa 13-shifrori i atij barkodin, duhet të sigurohen mirë Prandaj, konvertimi në 13-shifror libri do të jetë ISBN valid. që ai u është adaptuar këtyre kërke- fillimisht prek sistemet e automa- Për titujt që botohen pas 1 janarit save. tizuara të të gjithë atyre që janë të vitit 2007, ky lloj numërimi do Gjatë periudhës para vitit 2007, brenda këtij rrjeti e kjo nënkupton të kthehet në vetëm 13- shifrorin: botuesit duhet të vazhdojnë të edhe sistemet e katalogimit të librit. shtypin vetëm 10-shifrorin në eye- Të gjitha agjencionet që kanë të ISBN-13: 978-9951-07-020-1 readable text (lexues të tekstit) mbi bëjnë me ISBN-në duhet të rishiko- simbolin e barkodit, në kopertinën jnë sistemet e tyre – manuale dhe Në rastet kur libri bart barkod, sim- e prapme të librit edhe pse ata kanë elektronike, sa më shpejt që është e boli i barkodit në kopertinën e fun- shtypur të dy numrat 10-shifrorin mundur; të zhvillojnë një plan dit të librit do të jetë i pandryshuar, dhe 13- shifrorin në anën e prapme veprimi në mënyrë që të jenë të sig- përveç kur eye-readable nubre (lex- të faqes së titullit urt që sistemet e tyre të mund t’i uesi i numrit) do të ndryshojë përshtaten 13-shifrorit sa më mirë, plotësisht për titujt e botuar pas 1 Botuesit do të jenë të përkrahur deri në datën e implementimit të fuqishëm të bëjnë plotë. (Kjo do të thotë që të emëro- konvertimin e het një përgjegjës për ekzekutimin e detyrueshëm në këtyre ndryshimeve të domos- ISBN 13–shifror jo doshme në të gjitha fushat rele- më vonë se 1 janari i vante). vitit 2007. Në këtë kontekst, bibliotekat do ta Sistemet teknike kenë nevojë të rishikojnë funksion- duhet të jenë të gat- imin e: shëm të përdorin Sistemit të pasurimit ISBN 13-shifror nga (rrjetin e botuesve dhe të shitësve); 1 janari i vitit 2007 Katalogimin dhe të tjerat për t’u siguruar se forma të të dhënave bibliografike që komunikimet me futen në sistem (nëse ka); partnerët tregtarë do Skanerët e barkodeve; OPAC-un (katalogun lokal) etj. ISBN- 10-shifrori duket kështu kur është pjesë të vazhdojnë pa ndër- prerë. e 13-shifrorit në barkod Përgatiti: LAVDIE RRAHMANI

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 18 LIGJËRATË Kujtesa vegjetale dhe minerale: e ardhmja e librit (Qyteti i Aleksandrisë e ka lua- jtur rolin e mikpritësit për dijetarin dhe romansierin ital- ian, Umberto Eko, i cili më këtë rast e ka mbajtur një ligjëratë në gjuhën angleze, ku ka folur për kujtesën në nivelin letrar, por edhe gjeografik, në Bibliotekën e Re të Aleksandrisë. Javorja “Al- Ahram” e ka botuar ligjëratën e tij, të cilën po e sjellim në shqip për revistën “Biblioletra”.)

E KEMI TRI TIPE TË KUJTESES. E para prej tyre është ajo që Nkonsiderohet organike, e cila është kujtesë që përbëhet nga mishi dhe gjaku dhe që si e tillë administrohet nga truri jonë. Kujtesa e dytë është minerale, dhe origjine organike si dhe faktin se biblioteka është imitimi më i mirë i në këtë kuptim njerëzimi ka njohur letra e parë është përpunuar me mundshëm, nga qeniet njerëzore, i dy lloje të kujtesës minerale: para qilima e jo nga druri. Më lejoni të mendjes hyjnore, ku i gjithë uni- shumë kohësh kjo ishte një kujtesë flas pra për kujtesën vegjetale me versi duket dhe kuptohet në të që përfaqësohej nga tabelat e qëllim që ta përcaktojmë më njëjtën kohë. Personi i cili do të argjilit dhe nga obeliskët, të cilët shumë punën e librit. jetë në gjendje të ruajë në mend- janë shumë të njohur në këtë Ky vend ka qenë në të kaluarën, jen e tij informacionin që sigurohet vend, në të cilët njerëzit kanë dhe do të jetë edhe në të nga një bibliotekë e madhe në një- gdhendur tekstet e tyre. ardhmen, i përkushtuar në kon- farë mënyre do ta përmbledh edhe Megjithëkëtë, ky tip i dytë është servimin (ruajtjen) e librave; pran- mendjen e Zotit. Me fjalë të tjera, edhe kujtesa elektronike e kom- daj është dhe do të jetë një tem- ne i kemi themeluar bibliotekat, pjuterëve të sotëm, e cila për bazë pull i kujtesës vegjetale. sepse ne e dimë se nuk e kemi e ka silikonin. Ne gjithashtu e njo- Bibliotekat, përgjatë shekujve, fuqinë hyjnore, por ne bëjmë him edhe një lloj tjetër të kanë qenë rrugët më të rëndë- ç’është e mundur ta imitojmë atë. kujtesës, atë vegjetale, e cila për- sishme për ta mbajtur gjallë dijen Të ndërtosh, ose thënë më mirë të faqësohet nga papiruset e para, tonë të përgjithshme. Ato kanë rindërtosh, sot njërën nga bib- pra të themi shumë të njohura në qenë dhe ende janë një lloj i trurit liotekat më të mëdha në botë, këtë vend, dhe pas kësaj të universal ku ne mund të rikujtojmë mund të tingëllojë si sfidë, por librave, të përbëra nga letra. Më atë qe e kemi harruar, por edhe të edhe si provokim. Kjo ndodh sepse lejoni, më këtë rast, ta anashkaloj mësojmë atë që ende nuk e dimë. në mënyrë të përsëritur në disa faktin se në një moment të caktu- Nëse do të më lejoni ta përdor një gazeta, por edhe në trajtesa ar volumi i kodikëve ka qenë i një metaforë të tillë mund të them se akademike, disa autorë, duke u

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 LIGJËRATË 19 përballur me epokën e kompjuterit nyja? Ta botosh lajmin se një fitues njerëzore të mbajnë mend atë që dhe internetit, flasin për mundës- i Çmimit Nobël ka vdekur është në të kundërtën do ta harronin. inë e “vdekjes së librave”. lajm; të thuash se ai është gjallë Por, Thamusi nuk ishte plotësisht i Megjithëkëtë, edhe po të dhe shëndosh e mirë nuk i intere- kënaqur. “Theu im i ditur”, - kishte zhdukeshin librat, siç janë mënjan- son thuajse askujt – përveç atij thënë ai, “kujtesa është një dhu- uar tashmë obeliskët dhe tabelat e vetë – mendoj unë. ratë e madhe që është mësuar të argjilit, të cilat kanë qenë pjesë e AJO SE ÇKA PO DËSHIROJ TË BËJ mbahet gjallë me anë të ushtrimit civilizimeve antike, kjo nuk do të SOT është përpjekja që të shtroj të vazhdueshëm të saj. Me zbulim- duhej të merrej si arsye për t’i pëlhurën e qasjeve të përthyera in tuaj njerëzit më nuk do të jenë braktisur bibliotekat. Në të për probleme thuajse të ndryshme. të detyruar ta ushtrojnë kujtesën e kundërtën; sepse ato do të duhej Nëse i qartësojmë idetë tona për tyre. Ata do t’i kujtojnë gjërat jo të mbijetonin si muzeume që këto probleme të ndryshme të shtytur nga përpjekja e brend- konservojnë të arriturat e së kalu- gjithashtu na mundësohet që më shme, por nga virtytet e një mjeti arës, thuajse në të njëjtën mënyrë mirë të kuptojmë se çka zakonisht të jashtëm”. ashtu siç e konservojmë edhe Gurin ne mendojmë me libër, tekst, Ne mund ta kuptojmë preokupimin Roseta në muze, përderisa nuk letërsi, interpretim e kështu me e Thamusit. Shkrimi, si çdo zbulim jemi mësuar të shkruajmë doku- radhë. Pra, ju do të shihni se si nga tjetër teknologjik, do ta ketë top- mentet tona në sipërfaqe min- pyetja mund të prodhohen edhe itur fuqinë humane, të cilën pre- erale. shumë përgjigje të mençura, sepse tendon ta substituojë apo riforco- Por, ende, çmimi apo respekti im ndoshta ky është edhe funksioni jë. Shkrimi shihej si i rrezikshëm për bibliotekat është më i madh kulturor i intervistave naive. sepse ulte fuqinë e mendjes duke u dhe më optimist. Unë u përkas Le të fillojmë me një rrëfim egjipt- ofruar qenieve njerëzore një shpirt njerëzve, të cilët ende besojnë se ian, edhe pse si i tillë është treguar të ngurtë, një karikaturë të mend- librat e shtypura kanë të ardhme nga një grek. Sipas Platonit në jes, pra një kujtesë minerale. dhe se frikësimet à propos për veprën Fedri, kur Hermesi apo Natyrisht, teksti i Platonit është zhdukjen e tyre janë vetëm njëri Theu, themeluesi i menduar i ironik. Platoni kishte shkruar pa nga shembujt e fundit të këtyre shkrimit, ia kishte paraqitur apo marrë parasysh argumentin e tij frikësimeve të vazhdueshme apo shfaqur krijimtarinë e tij Paroh kundër shkrimit. Por, ai gjithashtu edhe i terroreve mijëvjeçare për Thamusit, Parohu e kishte çmuar kishte pretenduar se diskursi i tij zhdukjen e diçkaje, të cilat bota i dhe lavdëruar një teknikë të pan- është rrëfyer nga Sokrati, i cili nuk ka përfshirë në vetvete. johur deri atëherë e cila supozohej ka shkruar (pasi që nuk ka botuar, Gjatë një kursi të shumë intervis- se do t’ua mundësonte qenieve ai përjashtohet apo vdes në kursin tave kam qenë i obliguar të e luftës akademike). Mirëpo sot, përgjigjem në pyetjet e llojit: “A askush nuk merret apo nuk i prob- do t’i bëjnë mediat e reja elek- lematizon preokupimet e Thamusit tronike librat të papërdorshme? A dhe këtë për dy arsye të thjeshta: do ta bëjë Webi (Rjeti) literaturën Së pari, ne e dimë se librat nuk të papërdorshme? A do të arrijë janë mënyra që arrijnë ta bëjnë civilizimi i ri hipertekstual ta elim- dikë tjetër të mendojë në vendin inojë idenë e autorësisë?”. Siç po e tonë; në të kundërtën, ato mund të shihni edhe ju, nëse keni një konsiderohen makina që provoko- mendje normale dhe të balancuar jnë mendime të tjera. Vetëm pas hetoni se këto janë pyetje të zbulimit të shkrimit është bërë e ndryshme dhe, duke e marrë mundur që të shkruhet një krijim i parasysh edhe mënyrën se si janë llojit të kujtesës spontane siç shtruar, dikush do të mendojë se mund të jetë ai si A la Recherche intervistuesi me këtë rast do të du Temps Perdu i Prustit. Së dyti, ndihej i sigurt se përgjigja juaj do nëse dikur moti njerëzit kanë pasur të jetë “Jo, rri rehat, gjithçka nevojë që të ushtrojnë kujtesën e është në rregull”. Kjo është gabim. tyre me qëllim që t’i mbajnë mend T’u thuash këtyre njerëzve se gjërat, pas zbulimit të shkrimit librat, literatura, autorësia nuk do atyre u është dashur që t’i ushtro- të zhduket ata do të duken të jnë memoriet e tyre me qëllim që mërzitur. Por, atëherë, ku është t’i mbajnë mend librat. Librat e

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 20 LIGJËRATË

sfidojnë dhe e përmirësojnë Mareshali Mekluan kishte shkruar kanë prodhuar një lloj të komu- kujtesën; ato nuk e mbushin atë librin e tij Galaksia e Gytenbergut, nikimit të shkruar linear. Por sot, me narkozë. Megjithëkëtë, Parohu ku kishte bërë të ditur se rruga apo kompjuterët nuk janë më linearë e ka vënë në pah një frikë që do ta mënyra lineare e të menduarit e përderisa ata shpërfaqin strukturën quaja eternale: frikën se arritja e mbështetur nga zbulimi i shtypit hipertekstuale. Është shumë kuri- re teknologjike do të vrasë diçka tashmë është në teh të substituim- oze të përmendet fakti se kompju- që ne e cilësojmë të çmueshme it me një mënyrë tjetër që është teri ka lindur si makinë gjeneruese, dhe të frytshme. edhe më globale, pra nëpërmjet e aftë për ta bërë hapin e vetëm në E përdora fjalën vrasje me qëllim, mësimit dhe kuptimit nga imazhet kohë, dhe në fakt, në thellësinë e sepse pak a shumë 14 shekuj më televizive apo edhe mjetet e tjera kësaj makine, gjuha ende vepron vonë, Viktor Hygo, në librin e tij të ngjashme elektronike. Nëse jo sipas logjikës binare, të zero- Notre Dame de Paris, rrëfen për Mekluani, mund të thuhet se, njëshit, zero-njëshit. Megjithatë, një prift, Klaud Frollon, i cili rri i shumë nga lexuesit e tij së pari do ajo që del nga makina nuk mund të mërzitur në pjesën e lartë të kate- ta kenë drejtuar gishtin e tyre shihet më si lineare: është drales së tij. Tregimi në Notre tregues në drejtim të ekranit tele- eksplodimi i fishekzjarrëve semi- Dame de Paris zhvillohet në viziv e pastaj te libri duke otike. Modeli i tij nuk është i linjës shekullin e XV-të pas zbulimit të thënë:”ky do ta vrasë këtë”. Nëse së drejtë sikur i galaksisë reale ku shtypit. Para kësaj kohe, Mekluani do të ishte sot në mesin çdokush mund të përvijojë ndërlid- dorëshkrimet ishin pjesë e rez- tonë me siguri do të ishte ndër të hje të papritura ndërmjet yjeve të ervuar për një numër të caktuar të parët që do të shkruante ndryshëm për të formuar imazhe të elitës së përzgjedhur liter- reja qiellore në ndonjërën are, dhe e vetmja hapësirë nga pikat e lundrimit. nga ku mësohej masa për MIRËPO, ENDE ËSHTË EKZA- tregimet e Biblës, për jetën KT KJO PIKË ku duhet të fil- e Krishtit dhe të Shenjtëve, lojë aktiviteti ynë i hetimit, për parimet morale, por sepse me anë të strukturës edhe për të parët e historive hipertekstuale ne zakonisht nacionale ose edhe nocionet nënkuptojmë dy fenomene më elementare të krejtësisht të ndryshme. Së gjeografisë dhe shkencave të pari, ekziston hiperteksti natyrës (natyrat e njerëzve tekstual. Në librin tradi- të panjohur dhe të mirat e cional leximi duhet të bëhet barërave dhe gurëve), është nga e majta në të djathtë siguruar me anë të imazheve (ose nga e djathta në të të katedrales. Pra, katedral- majtë, ose nga lartë poshtë, ja mesjetare ka qenë një lloj TV- “Gytenbergu po hakmerret”. sipas kulturave të ndryshme) në programi permanent dhe që nuk Sigurisht se kompjuteri është një rrugë apo mënyrë lineare. ndërrohej, i cili në njëfarë forme u instrument me anë të së cilit Gjithashtu, mund të kalohet edhe tregonte njerëzve për gjithçka nga dikush mund të prodhojë dhe edi- nëpër faqe, kur arrihet shembull jeta e përditshmërisë, por edhe tojë imazhe, ndërsa instruksionet në faqen 300 mund kthehet prapa për përkushtimin apo besimin e për ta bërë këtë dalin me anë të dhe të kontrollojë ose rilexojë në tyre eternal. Por, tashmë, Frollo në ikonave; por, njëkohësisht, është faqen 10 – por, nënkuptohet se kjo tavolinën e tij e ka librin e shtypur shumë e vërtetë se kompjuteri e do një punë fizike. Në kontrast të dhe ofshan “ceci tuera cela”: kjo gjithashtu është bërë para së kësaj, teksti hipertekstual është do ta vrasë këtë, ose, thënë me gjithash një instrument alfabetik. një rrjet multidimensional apo një fjalë të tjera, libri do ta vrasë kat- Në ekranin e tij gjenden tashmë labirinth në të cilin çdo pikë apo edralen, ndërsa alfabeti do t’i fjalë dhe rreshta, dhe nëse doni ta nyjë potencialisht mund të mbahet vrasë imazhet. Libri do t’i shmangë përdorni kompjuterin ju duhet të në lidhje me nyjën tjetër. Së dyti, njerëzit nga vlerat e tyre më të dini të shkruani dhe të lexoni. ekziston edhe hiperteksti sistemik. rëndësishme, duke inkurajuar A ka dallime ndërmjet Galaksisë së WWW është Nëna e Madhe e të informacionin e panevojshëm, Gytenbergut dhe kësaj të dytës për Gjitha Hiperteksteve, një bib- interpretimin e lirë të skripturave, të cilën po flasim? Shumë. Së pari, liotekë botërore ku ju mund të kuriozitetin e çmendur. vetëm procesorët e fjalës arke- merrni, për një kohë të shkurtër, të Gjatë të gjashtëdhjetave, ologjike të viteve të tetëdhjeta gjitha librat që i dëshironi. Web-i

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 LIGJËRATË 21

është sistemi gjeneral i të gjitha hapni librin që nga faqja e parë, ta konsultoj biografinë e Kantit, apo hiperteksteve ekzistuese. përcillni serinë e çështjeve që edhe të Napoleonit, por në një Dallimi i tillë ndërmjet tekstit dhe propozohen dhe pastaj të hulumto- biografi të shkurtër të Napoleonit, sistemit është tepër i rëndësishëm het e të shihet se si arrihet deri të i cili ka takuar shumë persona të dhe ne do të kthehemi tek ai. Por, konkluzionet finale. Sigurisht, tjerë në jetën e tij, takimi i mund- në këtë moment, më lejoni ta studiuesit mund ta ri-lexojnë një shëm i tij me Kantin mund të jetë likuidoj njërën nga pyetjet më libër të tillë duke kërcyer nga një nënvlerësuar, ndërsa në biografinë naive, që ndërlidhet me këtë dal- faqe në tjetrën, duke u përpjekur e Kantit mund të shënohet takimi i lueshmëri, e cila nuk po hetohet që ta izolojnë lidhjen e mundshme tij i mundshëm me Napoleonin. ende pastër. Por, që në pyetjen e ndërmjet një mendimi të dhënë në Thënë shkurt, unë duhet të shfle- parë do të na mundësohet që të kapitullin e parë me atë në fund. toj nëpër shumë libra dhe nëpër qartësojmë pikën tjetër. Pyetja Ata gjithashtu mund të vendosin të shumë dollapë të bibliotekës sime; naive është: “A do ta bëjnë të izolojnë, të themi, çdo gjendje të mua më duhet pastaj të marrë papërdorshëm librin interneti, fjalës “ide” në një libër të caktuar, shënime dhe në fund t’i krahasoj të disketat hipertekstuale apo sis- duke tejkaluar kështu qindra faqe gjitha të dhënat që i kam mbled- temet multimediale?”. Me këtë me qëllim që ta fokusojnë kujdesin hur. E gjithë kjo do të më kushtojë pyetje ne kemi ardhur në kapitullin e tyre në pasazhet që kanë të shumë punë fizike. përfundimtar të asaj që gjithmonë bëjnë me këtë nocion. Megjithatë, Kurse me hipertekstin unë mund të themi se kjo do ta mbysë këtë. Por, këto janë mënyra leximi, të cilat lundroj nëpër tërë rrjet-enciklope- edhe kjo pyetje është konfuze, që laiku do t’i konsideronte jo të kur dihet se ajo mund të formulo- natyrshme. het në dy mënyra të ndryshme: (a) Pastaj janë librat që janë për t’i a do të zhduken librat si objekte konsultuar, siç janë doracakët dhe fizike, dhe (b) a do të zhduken enciklopeditë. Enciklopeditë janë librat si objekte virtuale? hartuar për t’u konsultuar e jo Më lejoni që së pari t’i përgjigjem kurrë për t’u lexuar nga faqja e pyetjes së parë. Edhe pas zbulimit parë deri tek ajo e fundit. Një per- të shtypit, librat nuk kanë qenë i son që do ta lexonte Encyclopaedia vetmi instrument për përvetësimin Britannica-n çdo natë para se të e informacionit. Kanë qenë flinte, duke filluar nga faqja e parë gjithashtu edhe vizatimet, imazhet e duke e synuar të fundit, do të e shtypura popullore, mësimet konsiderohej si një karakter komik. orale e kështu me radhë. Thjesht, Zakonisht merret një volum i cak- librat kanë dëshmuar se janë tuar i enciklopedisë me qëllim që instrumenti më i përshtatshëm për të mësohet apo kujtohet për shem- dhënien apo transmetimin e infor- bull se kur ka vdekur Napoleoni, macionit. Ekzistojnë dy lloje të lib- ose cila është formula kimike e rit: ato që janë për t’u lexuar dhe acidit sulfurik. Studiuesit i përdorin ato që janë për t’u konsultuar. Sa u enciklopeditë në mënyrë më të dinë. Unë mund të ndërlidhem me përket librave që janë për t’u lex- sofistikuar. Për shembull, nëse unë një ngjarje që është regjistruar në uar, rruga normale për leximin e dëshiroj të di se a ka qenë e fillim me anë të serive të ngjarjeve tyre është ajo që unë do ta quaj mundur apo jo që Napoleoni ta të ngjashme të shpërndara nëpër “rruga e tregimit detektiv”. Ju fil- takojë Kantin, unë duhet të zgjedh tekst; unë mund ta krahasoj fillim- loni nga faqja e parë, ku autori u volumin K dhe volumin N të encik- in me fundin; unë mund të kërkoj tregon juve se krimi është kryer, lopedisë sime: E zbuloj se listën e fjalëve që fillojnë me A; pastaj përcillni çdo hap të hetimit Napoleoni ka lindur në vitin 1769 mund të kërkoj për rastet kur emri të procesit deri në fund, dhe për- dhe ka vdekur në vitin 1821, Kanti Napoleon ndërlidhet me emrin fundimisht e zbuloni se fajtori ka ka lindur në vitin 1724 dhe ka Kant; mund t’i krahasoj gjithashtu qenë shërbëtori. Fundi i librit vdekur në vitin 1804, kur Napoleoni edhe datat e lindjes dhe vdekjes së është edhe fundi i përvojës suaj të ishte perandor. Prandaj, duke u tyre – thënë shkurt, mund ta krye- leximit. Të vërejmë me këtë rast bazuar në këto të dhëna, nuk ka jë punën time për disa sekonda apo sepse e njëjta ndodh edhe kur ju qenë i pamundur takimi ndërmjet për disa minuta. lexoni, të themi, një traktat filo- tyre. Me qëllim që ta konfirmoj Nga anglishtja N. K. zofik. Autori dëshiron nga ju që ta këtë ndoshta do të më duhet ta (vijon në numrin e ardhshëm)

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 22 AKTUALITETE U MBAJT MANIFESTIMI NDËRKOMBËTAR JAVA E BIBLIOTEKËS NË KOSOVË

(Prishtinë, 3-8 prill 2006) Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës dhe Zyra e ShBA-ve në Prishtinë, organizuan për të katërtën herë më radhë, më n 3-8 prill 2006, manifestimin tradicional ndërkombë- tar Java e Bibliotekës në Kosovë. Gjatë ditëve të këtij manifestimi pati ligjërata, seminare, trajnime në fusha të ndryshme të bibliotekarisë, si dhe aktivitete të rëndësishme kulturore. Ligjëratat nga ekspertë të bibliotekarisë nga vende të ndryshme të botës, sido- mos ata nga ShBA, por edhe Gjermania e Franca, u përcollën me interesim të veçantë, si nga ekspertë amerikanë - Barbara J. Ford: “Informacionet Qeveritare dhe Biblioteka”; “Roli i Bibliotekës Universitare”, Rebeka Lubas: “Katalogimi i videove dhe incizimeve zanore”; “Katalogimi i hartave dhe fil- Amerikës. Udhëheqësit profesional të Prishtinë. Pastaj - ekspozita personale e mave”, “Materialet audio- vizuale dhe BKUK-së, të cilët janë të lidhur drejt- piktorit akademik Rexhep Ferrit; rëndësia e tyre në Biblioteka; pastaj, tema përdrejt me përpunimin e të dhënave ekspozitë e librit me tituj të veçantë në nga eksperti gjerman - Adrian Wiliams: dhe menaxhimin e Programit të gjuhën angleze; ekspozitë e titujve më të “Artistët bashkëkohorë dhe librat, nga automatizuar bibliotekar Aleph 500, ri që kanë hyrë në BKUK; mbrëmje Franca - Alain Mussuart, përgjegjës në patën një prezantim të rezultateve të letrare; koncerte të muzikës klasike. Bibliotekën e Institutit Francez në arritura në BKUK nëpërmjet këtij pro- Gjithashtu, në Javën e Bibliotekës në Pragë: “Bibliotekat Digjitale”, etj. grami. Kosovë, aktivitete u zhvilluan edhe në Gjatë Javës, informacione dhe përvoja Në Javën e Bibliotekës në Kosovë pati Bibliotekën ndërkomunale të të rëndësishme paraqitën Shoqata e edhe aktivitete nga Zyra dhe Misione të Mitrovicës të Gjilanit dhe të Gjakovës, Bibliotekarëve të Kosovës. Punëtorët jashtme diplomatike në Kosovë, veço- si dhe në Bibliotekën “Përralla” në BKUK-së, të cilët u trajnuan në jmë, në këtë kontekst, ekspozitën etno- Prishtinë. Gjatë Javës së Bibliotekës në Kolegjin Simmons në SHBA, prezan- grafike: “Veshje tradicionale rumune”, Kosovë, u mbajt edhe Dita e Donatorëve tuan përvojat e tyre në bibliotekat e organizuar nga Zyra Rumune në të BKUK-së ZYRA E SHBA-ve DHE BKUK NDIHMOJNË BIBLIOTEKËN E SKENDERAJT (Skenderaj, 5 maj 2006) janë iniciuesit dhe donatorët ë Skenderaj, më 5 maj kryesorë për modernizimin e 2006, u hap biblioteka bibliotekës së Skenderajt. Ne tipit amerikan, në Zyra e SHBA-ve në Prishtinë ka kuadër të projektit “Zhvillimi i ndarë një donacion me vlerë bibliotekave të Kosovës”. Pra, 20.000 dollarë amerikan për BKUK, në kuadër të iniciativës pajisje teknike, kryesisht kom- për pavarësimin dhe zhvillimin pjuterë dhe pajisje të tjera ndih- e bibliotekave dhe të veprim- mëse, si dhe për pasurim të tarisë bibliotekare, bashkë me fondeve edhe me libra Zyrën e SHBA-ve në Prishtinë, botimesh të reja.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 AKTUALITETE 23 KRYEPARLAMENTARI KOLË KARA J. BREISSINGER VIZITOI BKUK-në

BERISHA PRITI DREJTORIN (Prishtinë, 20 korrik 2006) E BKUK-së Kara J. Breissinger, zyrtare e Programeve për Çështje Globale dhe (Prishtinë, 8 maj 2006) Komunikim të Zyrës për Kryetari i Kuvendit të Informacione Ndërkombëtare të Kosovës - z. Kolë Berisha, Departamentit Amerikan të Shtetit, e priti drejtorin e Bibliotekës shoqëruar nga zyrtarë të Zyrës Kombëtare dhe Universitare Amerikane në Prishtinë, vizitoi të Kosovës - dr. Sali Bashota, i BKUK-në. cili e njoftoi kryeparlamen- Qëllimi i vizitës së saj në Kosovë ishte njoftimi për së afërmi me investimet limet e Javës së Bibliotekës në Kosovë. tarin për punët dhe projektet që Departamenti i Shtetit Amerikan Zonja Breissinger shprehu gatishmëri që është duke realizuar po i jep BKUK-së në zhvillimin e saj. për të mbështetur edhe më tutje BKUK-ja. Njëri nga projektet Ajo u njoftua me të gjitha investimet aktivitetin e Javës së Bibliotekës. më të rëndësishme që tashmë e Zyrës Amerikane në Prishtinë për Zonja Breissinger pati takim edhe me pritet ta realizojë biblioteka BKUK-në, e veçanërisht me zhvil- Shoqatën e Bibliotekarëve të Kosovës. “Kujtesa e Kosovës”, ishte temë e bisedës së kryeparla- VIZITË E DREJTORIT TË BKUK-së NË BIBLIOTEKËN KOMBËTARE TË FRANCËS mentarit me drejtorin e kësaj (Paris, 28-29 korrik 2006) bibliotekare. Drejtori i BKUK-së ka viz- biblioteke, për të gjetur Drejtori i BKUK-së, Dr. Sali Bashota, ituar edhe bibliotekën e qytetit të mundësitë e bashkëpunimit qëndroi, për vizitë zyrtare, në Francë, më Dizhonit dhe është takuar me drejtorin e dhe të ndihmës nga 28-29 korrik 2006, ku ishte takuar me kësaj biblioteke - Andrea Pierre Syren. Parlamenti i Kosovës dhe nga përfaqësues të lartë të bibliotekave Me rëndësi të veçantë ishte edhe takimi institucionet e tjera qeveritare. franceze. Gjatë këtyre takimeve është me Agnes Saal, drejtoreshë e shprehur gatishmëri për fillimin e përgjithshme e Bibliotekës Nacionale Përveç projekti, pritet që bashkëpunimit mes Bibliotekës “François Mitterand” në Paris, si dhe BKUK të japë ndihën e vet Kombëtare të Francës dhe Bibliotekës takimi me Frederique Duversin, drej- profesionale edhe për Kombëtare dhe Universitare të Kosovës toreshë e Qendrës Kulturore të Kosovës Bibliotekën e Kuvendit të në fushën e shkëmbimit, si dhe për në Paris. Kjo qendër është themeluar në Kosovës, si dhe për themelim- mundësinë e shkollimit në Francë të Paris në vitin 2006 dhe pritet të ketë një stafit të BKUK-së në fushën e kon- rol të rëndësishëm për promovimin dhe in e Bibliotekës Presidenciale. servimit dhe të restaurimit të materialeve prezantimin e kulturës shqiptare. EKSPERTË AMERIKANË TË BIBLIOTEKARISË NDIHMOJNË PROJEKTIN PËR ZHVILLIMIN E QENDRËS SË BIBLIOTEKËS UNIVERSITARE (Prishtinë, 1 - 8 gusht 2006) Amerikës, Terry Plum, Rebecca Më 1 deri më 8 gusht 2006, me Henning, Pamela Skinner, Brian ndihmën e Zyrës Amerikane në Kysela, kanë punuar së bashku me Prishtinë, në Bibliotekën Kombëtare personelin e Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës ka qën- dhe Universitare që Biblioteka druar një grup ekspertësh - bib- Universitare, në fillim të vitit të ri liotekarë amerikanë, për të ndihmuar akademik 2006 - 2007, të jetë e gat- projektin për zhvillimin e Bibliotekës shme t'u shërbejë studentëve të Universitare, në kuadër të ndihmës Universitetit të Prishtinës. së mëhershme që është dhënë për Ekspertët nga Amerika kanë sjellë shkollimin e bibliotekarëve kosovarë edhe një fond të librave profesionale në Amerikë. në fushën e bibliotekarisë dhe të pika referimi për ndryshimet dhe Ekspertët nga Shtetet e Bashkuara të teknologjisë, që do të shërbejnë si konceptet më të reja në bibliotekë.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006 24 BOTIME RUAJTJA DHE KONSERVIMI I LIBRIT / PËRGATITUR NGA: SHQIPE DRESHAJ - ASLLANI, BLERTA SLISHANI - KRASNIQI, BKUK, PRISHTINË 2006, 146 F.

Një libër paksa i veçantë nga botimet e zakonshme bibliotekare është libri “Ruajtja dhe konservimi i librit”. Ky libër, i cili njëkohësisht është edhe një udhëzues për punën praktike, shqyrton probleme që kanë të bëjnë me ruajtjen dhe konservimin e librit dhe materialeve të tjera bibliotekare. Libri është ndarë në VI kapituj, ku trajtohen probleme të përgjithshme kryesore që janë të lidhura, njëkohësisht, drejtpërdrejt, me punët e përditshme dhe me standardet në të cilat kryhet, kryesisht, sot, te ne, restaurimi dhe konservimi i materialeve bibliotekare. Kapitulli i parë fillon me një përshkrim historik të letrës dhe përmbajtjes së saj; i dyti me ruajtjen e librit (vendosjen e librave në rafte, ndriçimin dhe pastërtinë e depove, etj.); i treti me konservimin (me mënyrat e konservimit, dezinfektimin, dezinfektimin, përgatitjen e materialeve kimike, me mënyrat e restaurimit); i katërti me ruajtjen e materialeve të tjera (fotografitë dhe mikrofilmat); i pesti me materialet e dëmtuara rënd; i gjashti, ndërsa, me funksionimin e Qendrës së Restaurimit dhe Konservimit, si dhe me Libërlidhjen. Libri, që të jetë sa më praktik, është pajisur edhe me fotografi dhe ilustrime të ndryshme, të cilat janë marrë gjatë procese të punës së autoreve në Qendrën e Restaurimit dhe Konservimit, që funksionon në kuadër të Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës. Dhe, gjithashtu, libri është pajisur edhe me një fjalorth të termave që kanë të bëjnë me fushën e restaurimit dhe të konservimit. JAVA E BIBLIOTEKËS NË KOSOVË, 3 (11-16 PRILL 2005), BKUK, PRISHTINË 2006, 151 F.

Botimi tashmë tradicional, Java e Bibliotekës në Kosovë 3, Prishtinë 2006, është një përmbledhje e ligjëratave që janë mbajtur gjatë këtij manifestimi kul- turor bibliotekarë, që organizohet nga Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës. Ky numër prezantohet me shkrime të pasura, kryesisht nga fusha e bibliotekarisë, të autorëve vendës dhe të huaj, të cilët kanë dhënë kontributin e tyre profesional gjatë kësaj Jave. Libri është ndarë në kapituj tematikë si: Ligjëratat dhe Kumtesat; 600-Vjetori i lindjes së Gjergj Kastriotit – Skënderbeut; Koleksioni fonografik me fjalimet e Nolit; Ekspozitat e Javës; Gjendja e bibliotekave publike 1990 - 2005. Edhe në këtë numër shtjellohen tema dhe probleme me interes për kul- turën dhe bibliotekarinë në përgjithësi, si: ide dhe koncepte të reja për bib- liotekat, koleksionet, standardet bibliotekare, për trashëgiminë e shkruar etj. Në këtë botim, vend të veçantë zënë punimet edhe nga fusha e historisë nacionale - kushtuar 600-Vjetorit të Skënderbeut, për të cilin dhe për të cilën periudhë japin opinionet dhe burimet e tyre studiuesit: Dr. Jahja Drançolli, Dr. Ymer Jaka, Dr. Rexhep Munishi dhe Shyqri Nimani. Ky botim përmban edhe shkrime komplekse, në fushë të teknologjisë informative – përpunimit dhe menaxhimit të informacioneve bibliotekare dhe zhvillimeve intelektuale nëpër të cilat po kalon bib- liotekaria sot, nga emra të njohur të bibliotekarisë botërore dhe rajonale, si: Dr. Irene Owens, Stephen Short, Jean Arthur Creff, Taher Khalifa, Etleva Domi. Ky numër përmban edhe shkrime nga fusha e publicistikës, kritikës së artit etj.

VITI 3 • NUMRI 2 • NËNTOR 2006