PAPUR BRO RHUTHUN A’R CYLCH

Cyf 44 Rhif 1 Ionawr 2021 £1

Tanseilwyd y weledigaeth o undod Ewropeaidd GOLYGYDDOL sydd wedi cadw’r cyfandir yn glir rhag rhyfel am 75 mlynedd ac eithro ambell i sgarmes waedlyd yn yr hen Iwgoslafia. Cred rhai mai dychweliad yr hen GWELEDIGAETH wladgarwch Prydeinig oedd y rheswm dros adael Ewrop ond cred eraill mai cenedlaetholdeb gul adain Ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd ac wedi hanner canrif o dde Seisnig yr ‘elite Etonaidd’ sydd wrth wraidd y ryfeloedd, diweithdra a thlodi enbyd, fe benderfynodd cyfan. Ond rhaid cofio, yn wahanol i wladgarwch gwerin bobl ein gwlad fod angen newid er sicrhau diniwed, tuedd cendlaetholdeb yw creu neu chwilio dyfodol tecach heb ryfel na thlodi. Fel canlyniad, fe am elynion. Cenedlaetholdeb afiach Yr Almaen oedd gafodd yr hen ryfelgi Winston Churchill gic go egr bwgan Ewrop yn hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif, yn ei ben-ôl a throwyd at unigolion a gwleidyddion ond pwy fydd bwgan Ewrop yn yr unfed ganrif ar oedd yn meddu ar weledigaethau ac nid addewidion hugain tybed? Gweledigaeth am Deyrnas Unedig gwag. Ac fe ddaeth newid. Yn fuan fe welwyd ehangu rymus a llewyrchus yw gweledigaeth y Brecsiteriaid. mawr yn ein system addysg oedd yn cynnig cyfleon Gweledigaeth? Gwyliwn mewn cywilydd! newydd i’n hieuenctid yn dilyn Deddf Addysg 1944. Gweledigaeth arall sy’n cael y flaenoriaeth gan Daeth y Wladwriaeth Les i fodolaeth a Gwasanaeth lawer yw gweld newyn a thlodi yn cael ei ddileu Nantclwyd y Dre Iechyd rhad ac am ddim i’r tlawd a’r cyfoethog. Ac unwaith ac am byth yn ein gwlad ni a thrwy’r byd. carped o eirlysiau yn nechrau’r pumdegau fe ymunodd nifer o wledydd Mor drist yw gweld y cynnydd yn yr angen am fanciau Ewrop â’i gilydd gan ffurfio’r Farchnnad Gyffredin bwyd yn ddiweddar; plant yn llwyr ddibynnol ar ginio – gobaith am y gwanwyn a ddaeth, yn ddiweddarach, yn sail i’r Undeb a brecwast ysgol; newyn yn lledaenu fel tân gwyllt ar Darllenwch hanes yr ardd ar dud 17 Ewropeaidd ac yn fodd i roi diwedd ar ganrifoedd o draws Unol Daleithiau America, gwlad gyfoethocaf y ryfela di-ddiwedd. Dyna beth oedd gweledigaeth! byd heb sôn am y tlodi a’r newyn erchyll sy’n blingo Mae llawer wedi cymharu cyfnod Cofid-19 i’r Ail gwledydd y Trydydd Byd a’r gwledydd hynny sydd Ryfel Byd a phan ddaw y pandemig ‘ma i ben, os y dan warchae. Gydag amaethwyr, medden nhw, yn Dafydd Owen, daw o, mi fydd y werin bobl unwaith eto yn mynnu gorgynhyrchu bwyd, a pheth wmbredd ohono yn cael Cyfarwyddwr Cemeg gweld newidiadau mawr i’n ffordd o fyw, yn y wlad ei wastraffu, problem fach ydy rhannu a dosbarthu’r hon yn ogystal â’r byd yn gyffredinol. Diolch i’r drefn bwyd yn deg i bedwar ban y byd. Mae’r modd a’r gyda chwmni Pfizer mae gennym ambell i unigolyn, ond nid gwleidyddion dechnoleg gennym yn barod, dim ond gweledigaeth yn anffodus, sydd yn meddu ar weledigaeth glir o ac ewyllys gan lywodraethau’r byd sydd ei angen. Bu Dafydd yn siarad am y Cofid, beth yw dyfodol delfrydol. Pobl fel Greta Thunberg Oes gobaith? y brechiad a’i waith sydd ond yn ei harddegau cynnar a Syr David Mae gweledigaethau eraill y dylid eu hystyried, ar Newyddion S4C Attenborough, yn 94 oed ac eraill sydd wedi ein - gwella a chodi safon ein cymdeithasau lleol; Rhagfyr 23. Mae rhybuddio ers blynyddoedd am beryglon y cynhesu anelu at greu cymdogaeth dda a gwerthfawrogi’r ei rieni yn hannu byd-eang a’r newid niweidiol yn ein hinsawdd a all cyfoeth naturiol sydd o’n hamgylch. Ond wnawn o Ruthun. Ewch ddinistrio ein planed yn llwyr. Mae’r sgrifen yn llachar ni? Y gobaith mawr ar hyn o bryd yw y cawn, rhyw i dudalen 19 i ar y mur ond parhau i gladdu eu pennau yn y tywod ddiwrnod, ddychwelyd i normalrwydd. Beth yw ddarllen mwy am mae nifer o’n gwleidyddion. Oes gwerth mewn normalrwydd? Ai dychwelyd i’r hen drefn flaenorol a ei gysylltiadau â gweledigaeth? olygir? Os hynny, druan ohonom. Pwy sydd angen Rhuthun. A bellach, mi rydan ni allan o Ewrop. ‘Diolch gweledigaeth! i’r drefn,’ meddai rhai. ‘Gwae ni,’ meddai eraill. Elwyn A. Jones

Ffenestr Rhagfyr 9 Ffenestr Adfent Ewch i dud 32 i weld yr hanes a mwy o luniau Y bryniau o’r dyffryn yn ddiweddar Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:46 Page 1

TACHWEDD 2019 PWRS HOELION Er cof am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 GOLYGYDDION MIS TACHWEDD Er cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, Rhuthun. (01824 702265); Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 (01824 707567); Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 Rhuthun. (01824 705409); Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... £10.00 (01824 705277) Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... £10.00 GOLYGYDDION MIS RHAGFYR: Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... £10.00 Llinos Mary Jones, Awelfryn, Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); Iwan a Lydia Edwards ...... £5.00 Iona Davies, Hafod y Bryn, Llandyrnog. (01824 790484); Tudalen 2Wynne Tachwedd.qxp_Layout a Bethan Davies, 1 Bro 10/11/2019 Deg . . . . 13:46...... Page . . . . 1...... £12.00 Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd, Rhuthun. (01824 707270); Menai Williams, Pwllglas ...... £5.00 Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun. (01824 704350) Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 Gruff Richards, Lluest, Rhuthun ...... £5.00 LLYWYDD: Iwan Roberts, Trefin, Parc y Castell, Rhuthun. 01824 703906 Teulu Math Evans,Ty'n y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 PWRS HOELION Aled a Llinos Hughes, 1 Cae Llwyd, CerrigydrudionTACHWEDD ...... 2019. . . . .£5.00 YSGRIFENNYDD: Menna E. Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun Rhiannon, Nant Erw, Maes Cantaba ...... £20.00 Er cof am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 [email protected] 01824 704350 GOLYGYDDIONCyfanswm MIS TACHWEDD ………£202.00 Er cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Rhuthun. (01824 702265); Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol.Eirwen Nid ydym Jones, yn 7 cyhoeddi Maes Hyfryd, erthyglau, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 TREFNYDD HYSBYSEBION: Huw Williams. llythyrau neu benillion heb gael enw llawn(01824 y sawl 707567); sy’n eu hanfon. BLODAU Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 Anfoner i Swyddfa’r Bedol. [email protected] PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbynEirlys un Tomos, deyrnged Llwyn wedi Onn, ei Brynllunio Eryl, mewn Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 modd addas i’w hargraffu a heb fod ynRhuthun. fwy na (01824500 o eiriau. 705409); Nid ydym yn Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol cynnwys lluniau o’rEleri ymadawedig. Williams,IONAWR 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg,O’R Rhuthun EFAIL ...... £10.00 (01824 705277) Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... £10.00 TREFNYDD DOSBARTHU: NID YW’R GOLYGYDDION O REIDRWYDD YN CYTUNO Â’R GWAHANOL Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... £10.00 GOLYGYDDION MIS RHAGFYR: Anfonwn ein cofion at Meinir Jones, gohebydd Llanfihangel Glyn Myfyr sydd Llinos Mary Jones,AGWEDDAU Awelfryn, Gwyddelwern, A FYNEGIREflyn YN Corwen. Y PAPURWilliams, (01490 HWN. 40 412645);Parc y Castell, Iwan a Lydia Edwards ...... £5.00 CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 wedi dioddef damwain ac at Ieuan Davies, gŵr ein gohebydd Emily Davies, Iona Davies, Hafod y Bryn, Llandyrnog. (01824Rhuthun 790484); (07786 650295); Nia Davies, Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 705938 Clawddnewydd sydd wedi bod yn wael. Dymunwn wellhad buan i’r ddau. Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd, Rhuthun.Rhandir, (01824 Bryn 707270); Eryl (703308); Elwyn Menai Williams, Pwllglas ...... £5.00 EIN CYFEIRIAD: Mae eraill gyda chysylltiad agos iawn efo’r Bedol heb fod yn hwylus yn YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, AshfordRhuthun. Jones, (01824 Glyndwr, 704350) 6 Tan y Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 Bryn, Pwllglas, Rhuthun (702188); ddiweddar a dymunwn yn dda iawn iddynt hwythau hefyd. Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Cofiwch fod yr holl ohebiaeth i’w gyrru i Gruff Richards, Lluest, Rhuthun ...... £5.00 John Owen, 27, Erw Goch, Rhuthun Diolch o galon i bawb sydd wedi cyfrannu at y rhifyn hwn o’r Bedol a hynny Ffôn 01824 707932 [email protected] LLYWYDD: Iwan Roberts,SWYDDFA’R Trefin, Parc y Castell, BEDOL, Rhuthun. 01824 703906 Teulu Math Evans,Ty'n y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 (703114) o dan amgylchiadau anodd - deallwn nad oes fawr o ddigwyddiadau ar hyn Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 IS-LYWYDD: 18Bethan STRYD Roberts, CLWYD, Cefn Mawr, RHUTHUN, Derwen 01824 LL15 750212 1HW o bryd. Gobeithiwn y bydd mwy o ddigwyddiadau cyn bo hir wrth i’r sefyllfa CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun Aled a Llinos Hughes, 1 Cae Llwyd, Cerrigydrudion ...... £5.00 (01824 702327) Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:46 Page 1 wella ac y gallwn adlewyrchu bywiogrwydd ardal y Bedol yn y dyfodol. YSGRIFENNYDD: Menna(Drws E. Jones, ger Erw siop Fair, Elfair)7 Tan y Castell, Rhuthun Rhiannon,Cofiwch Nant anfon Erw, eich Maes newyddion Cantaba neu . . .erthyglau ...... atom...... £20.00 Cyfanswm ………£202.00 [email protected] MIS CHWEFRORFFÔN: 01824 01824 704350 704741 Ann Jones Evans, Y Berth, Llandyrnog (790313); DYDDIADUR Y BEDOL TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a Sian Eryddon, [email protected] Glas, Rhewl (710245); dderbynnir i’w chyhoeddiPWRS yn Y Bedol. HOELION Nid ydym yn cyhoeddi erthyglau, Menna Davies, Dolgoed, Erw Goch, Rhuthun (704034) llythyrau neu benillion heb gael enw llawn y sawl sy’n eu hanfon. BLODAU TACHWEDD TREFNYDD HYSBYSEBION: Huw Williams. Anfoner i Swyddfa’r Bedol. [email protected] Eddie a Megan Hughes,PWRS Llwyn Gwern, HOELION Llanrhaeadr £10.00 15 Ocsiwn Addewidion, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. LLYWYDD: Iwan Roberts,Y BEDOL Trefin, Parc DRWY’R y Castell, Rhuthun. POST 07587 044255 PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn I dderbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post cysyllterTACHWEDD â Gwenan Williams, 2019 yr moddIfor a Mari, addas Eirianfa i’w hargraffu a heb fod yn fwy na 500 o eiriau. Nid ydym£20.00 yn 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, IS-LYWYDD:TREFNYDD Bethan CLWB Roberts,100: Gerallt Cefn Tomos, Mawr, Derwenanfoner 01824i Swyddfa’r 750212 Bedol ErEr cof cof am am Llew Ganli Jones, Thomas, Wern Bron Ddu, Gader, Gwyddelwern Dinmael ...... £20.00 .£25.00 Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylionGOLYGYDDION yn y rhestr MIS Swyddogion). TACHWEDD cynnwys lluniau o’r ymadawedig. 10.00y.b. – 3.30y.p. Y pris yw £25 am y flwyddyn. ErTeulu cof am Hyfrydle, Enid Wynne Llandyrnog Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £10.00 .£20.00 YSGRIFENNYDD: Menna E. Jones, Erw Fair,Glyn 7 TanDavies, y Castell, Hafan, Rhuthun 46 Maes Cantaba, 23 Cyngerdd Côr Rhuthun a Côr Meibion Caernarfon, Theatr John TREFNYDD DOSBARTHU: ErEr cof NIDcof am amYW’R Enid Glyn GOLYGYDDION Roberts, Jones, Tŷ'rBryneithin, Ysgol O REIDRWYDD Isa, Llanrhaeadr Cerrigydrudion YN CYTUNO . . . .Â’R . . . GWAHANOL...... £20.00 .£10.00 [email protected] 01824 704350Rhuthun. (01824 702265); Ambrose, 7.30y.h. TeuluEr cof Ty'n am y Raymond Celyn,AGWEDDAU Llanbedr ac Olive DC ARushton, .FYNEGIR ...... Pont. .YN . . Yy. .Bedol, PAPUR...... Llanrhaeadr HWN...... £20.00 . .£5.00 CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn,Eirwen Jones, Pen 7y MaesMaes, Hyfryd, Rhuthun. Rhuthun. 01824 27 Noson Gymdeithasol Nadoligaidd, Vale Country Club, Llanbedr D.C., GWEFAN Y BEDOL TeuluEr cof Maddie, am Aled, Audlem, Pen-y-Bryn, Sir Caer Maerdy ...... £10.00 . .£5.00 TRYSORYDD:705938 Gareth Griffiths, 17 Erw Goch,(01824 Rhuthun 707567); LL15 1RR (01824 704039) 7.00 y.h. Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, ErEr cof cof am am Moss Gwilym Roberts, Hughes Garage Humphreys, Gwyddelwern Bryn Du, . . . Cefn. . . . .Brith ...... £10.00 .£10.00 30 Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion, Canolfan Cae Cymro, TREFNYDD HYSBYSEBION: Huw Williams.Rhuthun. (01824 705409); Er cof am Aerwyn GarthE Jones,IN C GarthYF Gwyn,EIR ILlangwmAD: £20.00 YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn Er cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... £10.00 Clawddnewydd. 7.00y.h. Anfoner i Swyddfa’rwww.ybedol.com Bedol. [email protected] Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Mair Davies, Llwyn, Cerrigydrudion £10.00 Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Teulu Cai Cofiwchac Elis Parry, fod Bro Deg, yr hollRhuthun ohebiaeth ...... i’w. . . . .gyrru ...... i . . .£10.00 (01824 705277) Teulu Noa Dafydd Evans £5.00 Ffôn 01824 707932 [email protected] Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... £10.00 TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos, anfoner i Swyddfa’r Bedol Er cof am John Hugh ac ElizabethSWYDDFA’R Jones, BEDOL, Hiraethog Cerrigydrudion £10.00 Tudalen 2 Tachwedd.qxp_LayoutRHAGFYR 1 10/11/2019 13:46 Page 1 Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... £10.00 GOLYGYDDION MIS RHAGFYR: Rhys a Sian Vaughan Edwards, Rhewl £5.00 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, TREFNYDDCLERC GWEINYDDOL: DOSBARTHU: CarysRobat Morgan,Morgan (702327) Cilmeri, 57 Cyn Stryd anfon y Brython, llun i’r Bedol Rhuthun Iwan a Lydia Edwards18 STRYD . . . . CLWYD,...... RHUTHUN,...... LL15 . . . . . 1HW...... £5.00 Llinos Mary Jones, Awelfryn, Gwyddelwern,Lluniau: Corwen. (01490 412645); Teulu y diweddar Elina Roberts, Foelas, Bryn Rhydd, Rhuthun £20.00 10:00 y.b. - 6.00 y.h. (01824Iona Davies, 702327) Hafod y Bryn, Llandyrnog.rhaid sicrhau (01824 na fyddwn 790484); yn torri unrhyw hawlfraint Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. Tudor Rogers, Bodlondeb,(Drws Parc gery Castell siop Elfair) £10.00 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd,a berthyn Rhuthun. i’r ffotograffydd(01824 707270); neu’r cwmni Menai Williams, Pwllglas ...... £5.00 01824 705938 Sylvia Hughes, 28 BrynFFÔN: Rhydd, Rhuthun 01824 704741 £10.00 Yr Wyddgrug, 7.00 y.h. Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tanffotograffwyr y Castell, Rhuthun.trwy ei gyhoeddi (01824 704350)yn Y Bedol . Dylid Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan Llinos Rawson, Dwyfor, Llanrhaeadr £10.00 14 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Brecwast efo Siôn Corn yn YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn Gruff Richards, Lluest, Rhuthun ...... £5.00 DYDDIADURy llun. Os na wneir Y hynBEDOL fe gymrwn yn ganiataol John a [email protected] James £5.00 Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. Dedwydd,LLYWYDD: Llanfwrog, Iwan Roberts, Rhuthun Trefin, LL15 2AHParc y Castell, Rhuthun. 01824 703906 Teulu Math Evans,Ty'n y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 PWRS HOELIONnad oes hawlfraint ar y llun. Margaret Williams, Llys Mai, Cerrigydrudion £40.00 Ffôn 01824 707932 [email protected] Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran,TACHWEDD Canolfan Hamdden 2019 Penllyn, TACHWEDDIS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 Y Bala, 7.30y.h. CLERCEr15 cof amOcsiwn GWEINYDDOL: Llew Jones,Addewidion, Wern Carys Ddu, Pwyllgor Morgan, Gwyddelwern ApêlCilmeri, Rhuthun, 57 . . Stryd. . . .Clwb .y . Brython,. . .Rygbi, . . . . .Rhuthun .8.00y.h. . . .£25.00 AledCyfanswm a Llinos Hughes,Y BEDOL 1 Cae Llwyd, DRWY’RCerrigydrudion . POST...... £265.00. . .£5.00 GOLYGYDDION MIS TACHWEDD Rhiannon,I dderbyn Nant Y Bedol Erw, Maesyn gyson Cantaba drwy’r . . .post . . . . cysyllter...... â. .Gwenan ...... Williams,...... £20.00 yr 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y (01824Er16 cofYSGRIFENNYDD: am702327)Ffair Enid Grefftau, Wynne Menna InnerDavies, WheelE. Llys Jones, Iâl,Rhuthun, ErwRhuthun Fair, Canolfan 7gynt Tan y. .Castell, .Awelon, . . . . . Rhuthun...... £20.00 Tabernacl am 6.00y.h. Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, [email protected] 01824 704350 Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestrCyfanswm Swyddogion). ………£202.00 Rhuthun. (01824 702265); Er cof am10.00y.b. Enid HYSBYSEBIONRoberts, – 3.30y.p. Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 Y pris yw £25 am y flwyddyn. Teulu23 Ty'n Cyngerdd y Celyn, Côr Llanbedr Rhuthun DC a. .Côr . . . Meibion...... Caernarfon, ...... Theatr...... John . . . . £5.00 Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a IONAWR Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) (01824 707567); Teulu Maddie, Ambrose, Audlem, 7.30y.h. Sir Caer ...... £5.00 dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol. Nid ydym yn cyhoeddi erthyglau, 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Er27 BethcofTREFNYDD amNoson am Moss hysbysebuGymdeithasol HYSBYSEBION:Roberts, Garage yn Nadoligaidd, yHuwGwyddelwern Bedol? Williams. ValeMae’r . .Country . . .prisiau . . . . Club,. . . fel. . Llanbedr. a. . ganlyn:. . . .£10.00 D.C., llythyrau neu benillionGWEFAN heb gael enw llawnY BEDOL y sawl sy’n eu hanfon. BLODAU Theatr John Ambrose. 8.00y.h. Rhuthun. (01824 705409); Er cof am7.00 Margaret y.h. Ella Evans, RhuthunAnfoner i .Swyddfa’r ...... Bedol...... [email protected]...... £10.00 PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu30 Cai Mic ac ar Elis y Meic Parry, ac Bro Ocsiwn Deg, RhuthunAddewidion, . . . . Canolfan...... Cae. . . . Cymro,...... £10.00 modd addas i’w hargraffu a heb fod yn fwy na 500 o eiriau. Nid ydym yn Manylion i ddilyn. www.ybedol.com (01824 705277) Teulu TREFNYDD Mali Clawddnewydd. ac Ela, CLWB Llanrhaeadr 100: 7.00y.h. 1/16 Gerallt . .tudalen . . Tomos,...... anfoner . -. .£11.50 . . . i. Swyddfa’r...... Bedol...... £10.00 cynnwys lluniau o’r ymadawedig. Dilys V Roberts,Mae disgownt Einion, Maes i’w Meugan, gael os Rhuthunyw’r hysbyseb ...... yn . . .Y . Bedol...... £10.00 GOLYGYDDIONCHWEFROR MIS RHAGFYR: TREFNYDD DOSBARTHU: Llinos Mary Jones, Awelfryn, Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); IwanRHAGFYR a Lydia Edwards ...... £5.00 NID YW’R GOLYGYDDION O REIDRWYDD YN CYTUNO Â’R GWAHANOL 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, ERTHYGLAUam ERBYN 3 mis, DYDD 6 mis MERCHER, neu 12 mis IONAWR 27 Iona Davies, Hafod y Bryn, Llandyrnog. (01824 790484); Wynne7 - 8 Marchnada Bethan Davies, Nadolig Bro a chylchDeg . . .sglefrio, ...... Marchnad...... Rhuthun,...... £12.00 AGWEDDAU ALluniau: FYNEGIR YN Y PAPUR Cyn HWN. anfon llun i’r Bedol Theatr John Ambrose am 7.30y.h. CYSYLLTWR CAMERA:Hysbysebion Brian arRoberts, gyfer Moelwyn,mis Iona wPenr erbyn y Maes, Rhuthun. 01824 Menna Cunningham, 2 Maes Hyfryd, Rhuthun. (01824 707270); 10:00NEWYDDION y.b. - 6.00 y.h.A HYSBYSEBION ERBYN DYDD GWENER, rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint Menai705938 Williams, PwllglasDYDD ...... GWENER ...... I.O . N. .A . W. . R. . 6...... £5.00 Morfudd Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun. (01824 704350) 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol,IONAWR Eglwys 29 y Santes Fair, a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 EINffotograffwyr CYFEI trwyRI Aei Dgyhoeddi: yn Y Bedol. Dylid Gruff YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Richards, Yr Wyddgrug, Lluest, 7.00Rhuthun y.h...... Gwenan ...... K. . .Williams, ...... Fferm. . . . . Tyddyn. . . . .£5.00 LLYWYDD: Iwan Roberts, Trefin, Parc y Castell, Rhuthun. 01824 703906 14Dedwydd, Pwyllgor Llanfwrog,DOSBARTHU Apêl Rhuthun Rhuthun DYDD UrddLL15 GWENER, 2AH2020. Brecwast CHWEFROR efo Siôn 19 Corn yn Cofiwch fod yrnodi holl os oes ohebiaeth angen rhoi enw’r i’w ffotograffyddgyrru i o dan TeuluCodir Math tâl Evans,Ty'n o £2 am ygyfarchion Celyn, Llanbedr neu .air . . .o . ddiolch...... Ni . . chodir...... unrhyw . . . .£5.00 y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol Ffôn Awelon, 01824 707932 Rhuthun. [email protected] 9.30-11.30y.b. Enid Edwards,dâl Dinmael sy’n .dilyn . . . . .profedigaeth ...... neu. . . . .am . . .“Er . . . .Cof”...... £10.00 SWYDDFA’Rnad BEDOL, oes hawlfraint ar y llun. IS-LYWYDD: Bethan Roberts, Cefn Mawr, Derwen 01824 750212 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran, Canolfan Hamdden Penllyn, Aled a Llinos Hughes, 1 CaeCysyllter Llwyd, Cerrigydrudion drwy’r post neu ...... £5.00 18 STRYD CLWYD, RHUTHUN, LL15 1HW CLERC GWEINYDDOL: Y Bala, 7.30y.h.Ar werth Carys fore Morgan, Sadwrn, Cilmeri, Chwefror 57 Stryd y 20 Brython, Rhuthun Rhiannon,(01824 Nant702327) Erw, Maes Cantaba ...... £20.00 YSGRIFENNYDD:ERTHYGLAU Menna ERBYN E. Jones, DYDD Erw Fair, MERCHER, 7 Tan y Castell, TACHWEDD Rhuthun 20 23 Pwyllgor Apêlebost: Rhuthun [email protected] Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y (Drws ger siop Elfair) [email protected] 01824 704350 Cyfanswm ………£202.00 Tabernacl am 6.00y.h. NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN FFÔN: 01824 704741 Mae gan y golygyddionER hawl GWYBODAETH i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a HYSBYSEBION TRYSORYDD: GarethDYDD Griffiths, GWENER, 17 Erw Goch, TACHWEDD Rhuthun LL15 22 1RR (01824 704039) IONAWRdderbynnir i’wDYDDIADUR chyhoeddi yn Y Bedol. Nid ydymY BEDOL yn cyhoeddi erthyglau, [email protected] Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi TREFNYDDDosbarthu HYSBYSEBION: yng Nghanolfan Huw Williams. Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 llythyrau22 Noson neu yngbenillion nghwmni heb gaelNigel enw Owens, llawn Pwyllgor y sawl sy’n Apêl eu Rhuthun, hanfon. BLODAU Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwngAnfoner 4.30 i -Swyddfa’r 5.00 o’r Bedol.gloch [email protected] PARCH TACHWEDD Theatr – Rydym John yn Ambrose. falch iawn 8.00y.h. i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn 2515Ni fyddwnNoson Ocsiwn Santesyn Addewidion, eu rhannu Dwynwen eich Pwyllgor gyda manylion Candelas, Apêl â Rhuthun,chwmni/sefydliadau Marchnad Clwb Rhuthun.Rygbi, eraill 8.00y.h. at 1/4 tudalenY - BEDOL£35.00 DRWY’R1/8 tudalen POST - £20.00 moddddiben addas marchnata, i’w hargraffu na a chwaith heb fod yn yn ei fwy rannu na 500 gyda o eiriau.thrydydd Nid parti. ydym yn I dderbyn 1/2Y Bedol Tudalen yn gyson £70 drwy’r post cysyllter1/4 Tudalen â Gwenan £40 Williams, yr TREFNYDDAr CLWB werth 100: Geralltfore Tomos, Sadwrn, anfoner i Swyddfa’rRhagfyr Bedol 14 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, Manylion i ddilyn.cynnwys lluniau o’r ymadawedig. Ysgrifennydd1/8 Tudalen Tanysgrifiadau 1/16 £25 tudalen (manylion - 1/16£11.50 yn yTudalen rhestr Swyddogion). £15 10.00y.b. – 3.30y.p. 2 Mae disgowntY i’wpris gael yw £25 os amyw’r y flwyddyn.hysbyseb yn Y Bedol TREFNYDD DOSBARTHU: CHWEFROR23 NID CyngerddYW’R GOLYGYDDION Côr Rhuthun O REIDRWYDD a Côr Meibion YN Caernarfon, CYTUNO Â’R Theatr GWAHANOL John am 3 mis, 6 mis neu 12 mis 15 Gig Ambrose, gyda’r AGWEDDAUWelsh 7.30y.h. Whisperer A FYNEGIR a Hywel YN Pitts,Y PAPUR Pwyllgor HWN. Apêl Rhuthun, CYSYLLTWR CAMERA: Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 27 Theatr Noson John Gymdeithasol Ambrose am Nadoligaidd, 7.30y.h. Vale Country Club, Llanbedr D.C., HysbysebionGWEFAN ar gyfer Y mis BEDOL Ionawr erbyn 705938 7.00 y.h. HysbysebionDYDD rhifyn GWENER Chwefror IO erbynNAWR dydd 6 Gwener 30 Mic ar y Meic acE OcsiwnIN C Addewidion,YFEIRI ACanolfanD: Cae Cymro, Ionawr 29ain. YSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Cofiwch fod yr holl ohebiaeth i’w gyrru i Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw Ffôn 01824 707932 [email protected] RHAGFYR SWYDDFA’R BEDOL, dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. 7 - 8 Marchnad18 STRYD Nadolig CLWYD,a chylch sglefrio, RHUTHUN, Marchnad LL15 Rhuthun, 1HW Cysyllter drwy’r post neu Cyn anfon llun i’r Bedol CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun ebost: [email protected]: (01824 702327) ERTHYGLAU 10:00 y.b. - 6.00 ERBYN(Drws y.h. DYDDger siop MERCHER, Elfair) TACHWEDD 20 ebost: [email protected] sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Yr Wyddgrug,NEWYDDION 7.00FFÔN: y.h. A 01824HYSBYSEBION 704741 ERBYN ER GWYBODAETHffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid 14 Pwyllgor ApêlDYDD Rhuthun GWENER, Urdd 2020. TACHWEDD Brecwast efo 22 Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol DYDDIADUR Y BEDOL Awelon,[email protected] Rhuthun. 9.30-11.30y.b. Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trinnad yoes wybodaeth hawlfraint aar gawn y llun. ni oddi wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. 14 Cyngerdd Blynyddolrhwng Côr 4.30 Godre’r - 5.00 Aran, o’r glochCanolfan Hamdden Penllyn, TACHWEDD Y Bala, 7.30y.h. Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at 15 Ocsiwn Addewidion, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Clwb Rygbi, 8.00y.h. Ar werthY BEDOL fore Sadwrn,DRWY’R Rhagfyr POST 14 ddiben marchnata, na chwaith yn ei rannu gyda thrydydd parti. I23 dderbyn Pwyllgor Y Bedol Apêl yn Rhuthun gyson drwy’r Urdd 2020.post cysyllterCymanfa â Garolau. Gwenan CapelWilliams, y yr 16 Ffair Grefftau, Inner Wheel Rhuthun, Canolfan Awelon, Ysgrifennydd Tabernacl am Tanysgrifiadau 6.00y.h. (manylion yn y rhestr Swyddogion). 10.00y.b. – 3.30y.p. 2 Y pris yw £25 am y flwyddyn. HYSBYSEBION 23 Cyngerdd Côr Rhuthun a Côr Meibion Caernarfon, Theatr John IONAWR Ambrose, 7.30y.h. 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: 27 Noson Gymdeithasol Nadoligaidd, Vale Country Club, Llanbedr D.C., Cysodwyd Theatr gan John Dylunio GWEFANAmbrose. GraffEG, 8.00y.h. 16 Crugyn Y BEDOL Dimai, Rhydyfelin, Aberystwyth 7.00 y.h. 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 30 Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion, Canolfan Cae Cymro, ManylionSY23 4PRi ddilyn. 07737622034 [email protected] 1/16 tudalen - £11.50 Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol 2 CHWEFROR am 3 mis, 6 mis neu 12 mis RHAGFYR 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, 7 - 8 Marchnad Nadolig a chylch sglefrio, Marchnad Rhuthun, Theatr John Ambrose amLluniau: 7.30y.h. Cyn anfon llun i’r Bedol Hysbysebion ar gyfer mis Ionawr erbyn 10:00 y.b. - 6.00 y.h. rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint DYDD GWENER IONAWR 6 9 Dechrau Canu Dechrau Canmol, Eglwys y Santes Fair, a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid Yr Wyddgrug, 7.00 y.h. Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw 14 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Brecwast efo Siôn Corn yn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b. nad oes hawlfraint ar y llun. Cysyllter drwy’r post neu 14 Cyngerdd Blynyddol Côr Godre’r Aran, Canolfan Hamdden Penllyn, ebost: [email protected] Y Bala, 7.30y.h. ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 23 Pwyllgor Apêl Rhuthun Urdd 2020. Cymanfa Garolau. Capel y NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN ER GWYBODAETH Tabernacl am 6.00y.h. HYSBYSEBIONDYDD GWENER, TACHWEDD 22 Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi IONAWR wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at Theatr John Ambrose. 8.00y.h. Ar werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 ddiben marchnata, na chwaith yn ei rannu gyda thrydydd parti. 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. 1/4 tudalen - £35.00 1/8 tudalen - £20.00 Manylion i ddilyn. 2 1/16 tudalen - £11.50 Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol CHWEFROR 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, am 3 mis, 6 mis neu 12 mis Theatr John Ambrose am 7.30y.h. Hysbysebion ar gyfer mis Ionawr erbyn DYDD GWENER IONAWR 6

Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. Cysyllter drwy’r post neu ebost: [email protected] ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN ER GWYBODAETH DYDD GWENER, TACHWEDD 22 Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at Ar werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 ddiben marchnata, na chwaith yn ei rannu gyda thrydydd parti. 2 Pen-blwyddPen-blwydd HapusHapus

Pen-blwydd Hapus iawn i Pen-blwydd Hapus i WILLIAM LEAH GWEN JONES, Foel Eryr, JOHN JAMES yn Flwydd oed ar Bylchau yn 8 oed ar Ionawr 14. Rhagfyr 20. Llawer o gariad gan Llawer o gariad oddi wrth Dad, Mam, Dad a Nansi, B a Dadcu, Pen-blwydd hapus i KATE NIA ROBERTS yn 7 oed ar Ionawr 8, ac i Mam, Megan ac Awel. Taid a Nain a Taid a Clw Llechwedd FRED HUW ROBERTS yn 5 oed ar Ionawr 25. Llawer o gariad gan Taid Nain Dwyfor, Llanrhaeadr a Taid Ystrad ac Uncle Shon ac Anti Nell a Nain, Hyfrydle, Llandyrnog. xx a Nain Min Greion, Bylchau xXx a’r teulu x

Pen-blwydd Hapus i GRUFF Pen-blwydd Hapus iawn iti NOA JOHN CATTELL JAMES yn 7 oed Pen-blwydd Hapus i Pen-blwydd Hapus iawn iti MAGI DAFYDD EVANS, Caerdydd yn ar Ionawr 10. Llawer o gariad ELIS VAUGHAN yn 2 oed GWEN yn 3 oed ar Chwefror 3. 2 oed ar Chwefror 20. Llawer o gan Mam, Dad, Magi, Alma ar Ionawr 23. Cariad Llawer o gariad gan mam, dad, gariad gan Dad, Mam a Nansi, a Lefi, B a Dadcu, pawb yn mawr gan dad, mam, ei dy frawd mawr Nedw, nain a taid Taid a Nain Tregarth a Taid a Tremeichion a Dinbych, Uncle frawd mawr Ses a’r teulu i Cefnmaenllwyd, nain a taid Bala Nain Dyffryn, Llanrhaeadr a’r Cer, Anti Jane, Nansi a Wil x gyd xx a’r teulu i gyd. teulu i gyd.

Er diddordeb i ddarllenwyr Y Bedol: Sian Ellis, “ac rydyn ni yn edrych ymlaen at groesawu mwy o aelodau Awel y Coleg, Y Bala i’r gymuned gynnes yma. Mae Llythyrau Ers i Awel y Coleg agor yn 2012, Cofid-19 wedi creu cymaint o Y Rhiw, Pwllglas am gyfnod) eu codi tan tua 1911. mae wedi sefydlu ei hun fel cymuned ansicrwydd, mae pobl wedi bod Annwyl Olygyddion, Cefais esgus arall i fynd am dro hapus a chynnes. Wedi cau pen y yn llai parod i wneud cynlluniau at Diolch i Gwynne Morris am hanes i un o’m hoff lefydd, ‘Y Graig’, mwdwl ar flwyddyn anarferol, mae y dyfodol, iddynt eu hunain neu ar y ‘Cerdyn Nadolig Anarferol’ yn i dynnu llun tebyg, er mwyn trigolion a staff Awel y Coleg yn gyfer cyfaill neu aelod hŷn o deulu. rhifyn Rhagfyr. Roedd y dyddiad cymharu’r newidiadau i’r olygfa edrych ymlaen at flwyddyn newydd “Hefyd, rydyn ni’n ymwybodol nad 1907 yn arwyddocaol i mi. Treuliais rhwng 1907 a 2020. Mae’r ardal ac yn gobeithio croesawu trigolion ydi’r sgwrs weithiau yn un hawdd i’w fy neng mlynedd gyntaf yn byw yn yn llawer mwy coediog erbyn hyn, newydd i’w cymuned yn fuan. chael, os yw symud yn golygu gadael yr ail dŷ o’r dde - mae rhai pobol a’r Felin wedi ei thrawsnewid a’i Mae fflatiau o fewn Awel y Coleg cartref oes neu os yw’n amlwg bod yn dal i gyfeirio ataf fel ‘Iwan Coed chuddio gan y coed sydd hefyd yn ar gael i denantiaid newydd, ac mae person angen ychydig o gymorth i Derw’ bron i hanner can mlynedd drwchus ar lethrau’r Graig. Siân Ellis, Uwch Swyddog Pobl Hŷn fyw yn annibynnol. ers gadael! Cofiaf fod cilfachau o Yn gywir, Grŵp Cynefin, yn awyddus i unrhyw “Efallai o glywed bod lle ar gael bobtu’r drws ffrynt, ac wrth fynd Iwan Roberts un sydd â diddordeb i gysylltu am yma yn Awel y Coleg, y gall hynny i mewn i un ohonynt ac edrych i sgwrs anffurfiol. fod yn ysgogiad i’r sgwrs yna.” fyny, roedd ‘1906’ wedi ei sgwennu Mae Awel y Coleg yn caniatáu Roedd Awel y Coleg yn gam yno. Mae’n debyg, felly, bod y tai i’r trigolion fwynhau’r gorau o arloesol yn ardal Y Bala, ond yn newydd sbon pan dynnwyd y ddau fyd. Mae’r unigolion yn mynd mae’r cynllun bellach yn adnodd llun. Cefais wybod gan Bethan y a dod fel yr hoffent o’u cartrefi gwerthfawr sy’n caniatáu i bobl Felin eu bod wedi eu codi yn bennaf annibynnol, tra hefyd yn mwynhau hŷn gadw eu hannibyniaeth yn fel tai gwestai i bobol oedd am cwmnïaeth y trigolion eraill mewn llwyr, yn eu hardal, o fewn adeilad ddod i chwarae golff ac i fwynhau ardaloedd cymunedol, prydau bwyd pwrpasol sy’n cynnig cymorth os gogoniant Dyffryn Clwyd - nid cymdeithasol a chymorth sydd ar oes galw amdano. A rŵan mae cyfle oeddwn yn ymwybodol o hyn. gael ar gyffyrddiad botwm. Mae i groesawu mwy o drigolion i fyw Hefyd, o siarad gyda’m cymydog cyfyngiadau yn bodoli ar y funud, yn yn rhan o’r gymuned hon. Mi fyddai Tudor (Rogers), ni chafodd gweddill naturiol, oherwydd Cofid-19. Sian Ellis yn hapus i gael sgwrs hefo y rhes at gapel Y Rhiw (gan “Mae Awel y Coleg yn lle mor chi – ffoniwch 0300 111 2122. gynnwys Bodlondeb lle bu’n byw Y Rhiw, Pwllglas arbennig a chroesawgar,” meddai Grŵp Cynefin

3 Tudalen 26 Tachwedd.qxp_New page Bedol 10/11/2019 14:34 Page 1 Tudalen 19 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:19 Page 1 Tudalen 31 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:43 Page 1

Banc Bwyd Cangen Rhuthun

PWLLGLAS CYFARCHIONCLAWDDNEWYDD MIS IONAWR GWYDDELWERN OOes Orsaf rhywun TrenauGRAIGFECHAN all fod o Sofia, Bwlgaria O’R WASG DIOLCH CYDYMDEIMLO: Trist oeddDymuna clywed Mair elwa a’r teulu,£180 o’r gynt Bore o Cernioge,Coffi misol. Mae CYMDEITHASGohebydd: PWLLGLAS. Gareth Nos Jones hapus Ffôn: yno 01824 Nesta. 703304 am farwolaeth Mrs Edwards Glan yn gyfle i gyfarfod hen ffrindiau a Gohebyddion: Glyn a Gladwen Jones gymorth? Carwn ddiolch yn fawr am y galwadauBYW IAITH ffôn –a’r TAITH I FYDPentrefoelas, Y Ddim ddiolch a grwpiau o galon eraill) am – bob mae arwydd gan bob o un Ffôn: 01490 412432 Wener,WrthDATHLU ymyl Hydref: drws Bu’ni rhaidffrynt18Ganolfan fe imii gynhaliwydgartref edrych Awelon yn pleser Awelon o groesawu atom John Gors. MaeLLYDAWEG ein cydymdeimlad yn eichael stori. hwyl. Efallai mai ‘Hei, Mistar Urdd’ yw Cyfarfod Agoriadol y Gymdeithas COFION. Anfonwncardiau gefais ein cofion tra yn at Ysbyty Glanmynd Clwyd at Myfi, ac Gerallt,ar ôl Clwydgydymdeimlad a’r teulu SYMUD: tuag atynt Mae yn Berwyneu profedigaeth a Cerian o golli PROFEDIGAETH: Cydymdeimlwn BORE COFFI MACMILLAN: mae ofalus cofeb yng nghofnodionfechan â’r geiriau y Capel ‘RIP pan OUR Griffiths, Rhuthun i wasanaethau'r Aneirin Karadog ei gân enwocaf – ac mae honno’n llawer “Oherwyddyn Festri Y roeddwn Rhiw. Ein yn siaradwyr newynog flyneddHelen Wynne, cyn dod agor Gwyneth adre. un yn Gwerthfawrogir Llywelyn. Rhuthun. I yn fawr.oll o golliDiolch mam, arbennig nain a hen nain.Gwilym. GwerthfawrogwydEvans bellach wediy gofal symyd a dderbyniodd i Tyn y yn ddwys iawn â Audrey Jones, Dymuna Kate Phillips a’r teulu ddiolch OLDglywais FRIEND i'r sî gan DIED un o'rFEB aelodau 16TH efallai1929’. mis diwethaf yn ein Hoedfa (Gwasg Carreg Gwalch, £8.50) mwy na chân plant. rhoesochgwadd oedd fwyd Rhys i fi,a Sheila roeddwn Dafis yno hwylusoGlenys Roberts rhedegi Staff ac Uned amryw un Gofal Rhuthun eraill Brys a WardBORE 8 yr Ysbyty. COFFI: Tudor,Ym mis Medigan y Cae meddygon Celyn. a’r Bydd nyrsus, colledd ac i’rar gofalwyr eu hȏl. Pobam eu Grove House a'r teulu ym marwolaeth yn fawr iawn i bawb a gyfrannodd bod John a Rhiannon Pugh, Bryn Ddiolchgarwch ar y Sul cyntaf, a'r Mae’r gyfrol hon yn casglu ynghyd sychedigLansannanYn naturiol, a rhoesoch cyn a thestun dymchwel ddiod eu yr sgwrs i adeilad fi...” penderfynwydsydd ddim wediBodlondeb, ymuno bod gyda yn Parc ddaDinbych y Castell, yn o Rhuthun.Chwarae Clocaenog oedd yrcymorth elusen i caredig.lwc yn Diolch eich cartref i’r Parchn newydd Huw sbon. Dylan Jones ei phriod, Llew Jones. Hefyd ein mewn unrhyw fodd at y bore coffi. Coch wedi dathlu eu priodas aur Parch R Ifor Jones, Bae Colwyn; straeon o Lanymddyfri, Abertawe a’r Matthewoeddmiganol fydda’ mis25: 'Dau 35-36Hydrefi’n dangos Hen (Ia 50 Gês' y Mlynedd!)dyledus Ie, barch yn Ac danddiweddari’rArwel y Roberts, teitl ac “Banc ambell Rhuddlan Bwyd un ohonynt a Celfyn Dyffryn a Geraint RobertsBorth; amyn sôn eu amgwasanaeth ddylanwadau teimladwy, o Merêd ac cydymdeimlad â Jim Watson, Pen yr Gwnaed elw o £1,520. llythrennol,gofeb a chymryd dau heny camau gês priodol brown i’w Clwyd”.wedi derbyn Dymunaftriniaeth mewn ddiolch amryw o galon i’m teulu, ffrindiau, am y rhoddion hael tuag at Hosbis Sant Cyndeyrn. Ardd, a'r teulu ym marwolaeth John LLONGYFARCHIADAU: i Dona a yn wir i chwi priodwyd y ddau yng Williams, Y Groes ar y Suliau i Joan Baez, ac am brofiadau o weithio oeddMaediogelu Banc ganddynt a’i hailosod Bwyd a Cangen rheini'n - ond oes Rhuthunllawn 'na o rywun o ysbytai.Agorwyd Dymunwn Banccymdogion Bwyd ichi oll Rhuthuna’r wellhadgymuned yng oll am yr holl Mae diolch arbennig i deulu Bodhyfryd, Glasfryn am Watson. Gari Roberts, Bryn Domwy ar ddod Nghapel Ebenezer ar yr 11 o fis canlynol. Mae ein diolch yn fawr gyda Grav i fynd â’r ‘cyw melyn olaf’ i’r wedihenynHydref bod rhywle greiriau mewn 1969 yn bodolaeth diddorol.gwybod - Llongyfarchiadau rhywbethersYng mis nghês Ebrill o hanes Nghanolfanbuan.iddynt oll Awelonddymuniadau, am eu ac yna cenadwri mae cardiau, o a'uhyd. blodau, cawl a chacennau eu caredigrwyddcoleg. mawr ac i Peredur Roberts am y MERCHED Y WAWR: Nos Fercher, yn Nain a Taid eto, Mared a’r partner 2013.Rhys cafwyd nifer o eitemau oedd Beth bynnag, mae pethau am newid , a 25 o Fedi, daeth Lisa Jane Davies o wedi cael bachgen bach a brawd i ‘eincalonnog hen ffrind’? i'r ddau ohonochAi bod dynol ac i'r teuluoedd o ffyddlondeb innibendigedig yma yn Ebenezer yn dilyn llawdriniaeth gefais yn trefniadau trylwyr. ynOnd(gobeithiooll perthynym beth Mryn yw i'wddim!) Coch. hanes daid Lle'rneu a'ibanciau hen aethanifail ewythr yrbwyd anwesamser yna byddEGLWYSORGAN angen EBENEZER: UNEDIGcartrefddiweddar. newydd Y Wedi RHIW.Rwyf arnom deugain wir Yn ynpan gwerthfawrogi’r cyfan. Landrillo atom a chawsom noson Caio a Begw. gyffredinol? fydd Y Ganolfan yn cael ei dymchwel ym fu'n'dybed?- dwn ymladd ni ddim! yn y Rhyfel Byd Cyntaf ystodmlynedd mis o wasanaeth HydrefLlawer o fe'n ddiolchclodwiw gwasan- i daethholl staff YGC am wasanaeth Dymuna IorwerthNADOLIG a Gwilym YN Roberts Y CARTREF Tai Teg ddifyr iawn yn ei chwmni. Sefydlwyd y banc bwyd gwreiddiol mis Mawrth 2020. Mae’r banc bwyd yn ganWrth gynnwys edrych am hen y fedalaumanylion rhyfel, deuthum un aethwyddyddiau'r gan Organgwych y Parchedigion hynod 5* acsoniarus am Morris y gofali ben gan y teulu ar ôl dod adre. gynt a’u teuluoedd ddiolchLuned am Aaron bob arwydd gantunOs Carol bacooes, a ynaPaddyunigryw mae Henderson acroeso diddorol i erchi a cof nifergysylltu am caelP.â Morris ei gynnal (Gweinidog) gan bedwar ac Eric tîm o ar draws y ffaith bod Derek Roberts, rhyw fore SulHoffwn yn ystod gymryd mis Medi y cyfle - a yma i ddymuno Blwyddyn o gydymdeimlad(Gwasg mewn Carreg gair a Gwalchgweithred £5.95) eufawr mi:Ymam, Garreg [email protected] o Betty lythyrau Lwyd Trussell, gynt a ac anfonwyd yn Angela 1997, hefyd i o'rroi wirfoddolwyrGreene,doedd canu'r Y Bala sydd Emynau a yn hefyd rhoi i gyfeiliant eu Dafydd hamser y cymorthffosydd i drosat y 60teulu o blant a nifer oedd o'r yn rhain byw pobTimothy, bore Y dyddRhylNewydd a Iau Geraint iDda sicrhau aOwens, gwell fod i bawb. y Llinos Rawson, Dwyfor, ddangoswyd tuag atynt yn eu profedigath o golli wedi dathlu eu priodas aur yn piano ddim Llanrhaeadr yn ein plesio. Trwy eu chwaer Elina Roberts, Foelas, Bryn Rhydd, ynwrth gynharachyr orsaf gwrs trenau wedi yn yn y euSofia, flwyddyn sensro prif ddinas cyn sef gwasanaethRhuthun.ddigwyddiad Diolch arinni gael sôniddynt wrth trwy’r oll y Parch.am flwyddyn. eu R. Bwlgaria.cyrraedd. Yn Wrth fuan lwc, iawn daeth gofynnwyd y ddau Maegwasanaeth y timau a'u yn cenadwri. cael eu rhedeg gan Rhuthun. Diolch i’r Parchedigion Morris P Morris Chwefror 22 1969 - diwrnod hynod o W. (Bob) Jones,Dymuna Wrecsam Mai a’r ddiwedd teulu ddiolch am bob arwydd o a John Owen am eu gwasanaeth hyfryd ac i’r iddyntadrefoer roi gyda o'r cymorth rhyfel eira iyn trwmbobl fyw mewn wedi a phan angen syrthio aeth yn y aelodau mis Medi Rhuthun am y digwyddiad, o Bwyllgor ymhenBanc Bwyd llai gydymdeimlad a charedigrwydd a ddangoswyd Brodyr Dowell am eu trefniadau proffesiynnol fel Salisbury,einoson hen y ewythr dref gynt. lle i roedd weithio Llongyfarchiadau eu wedyncartref yn i DyffrynSIOPna saith PWLLGLAS:Clwyd diwrnod – sef Morfuddroedd Dydd gennym Jones Sul a SwyddDdolgarrogunwaith Wiltshire. eto i'rbu ddau ond Oohonoch.y dim hyn iddo Y tyfodd Parchgael NickHydrefOrgan Snape. 13arall cawsom hyfrydiddynt drosynbrynhawn eu ben profedigaeth wedi difyr ei o golli Glanli Thomas; arfer. Diolch yn fawr. rhwydwaithNadoligeiA. ladd Brian yn oEvans, y fanciau drychineb ein2020 bwyd Gweinidog fawr trwy yno Brydain panar y allanhanrheguPa morgyda'n brysur inni gŵr,gilydd gan ydy tad, gyfeillion aCangen myndtaid a amCapelRhuthun?hen dro daid Y annwyl iawn. Diolch o dandorroddpryd reolaeth a fu’n argae Ymddiriedolaeth Gweinidogaethu cronfa Trussell ddŵr yn y Mae’ri Groes, Plas niferoedd Newydd Wrecsami’r Parchedig sydd Llangollen. ac angen mae'n Huw cymorthdiolch Plas Dylan Jones am arwain Carwn, drwy gyfrwng y Bedol, ddiolch i bawb yn uwchlaw'r 2000. Y nod pentref. oedd rhoi digon o fwyd i ganddomNewydd yn oedd Rhuthuny gwasanaeth cartref wedi 'Merched cynyddu ac i’r Brodyr yn Evans am eu sydd wedi codi’r ffôn, anfon cardiau a’r blodau Maeddwy Eglwys briodas y Llan ac yn mae bur wedidawel, bod yn iddynt yn fawr am eu caredigrwydd. boblYng mewn nghês angen Sheila i bara cafwyd am dri diwrnod. nifer o gysonLlangollen', dros y blynyddoedd.trefniadau. Boneddiges Casglwyd Yn Eleanor 2018-19 £1500 er cof am Glanli hardd, ar ôl y cyfnod y bum yn yr Ysbyty yn A’rbleser hen Gapel inni i'wbach ail syddgroesawu yn fud. yntau yn Diolch hefyd i dri o'n 'hefi mob' (Keith, henErs hyn eitemau mae’r niferoedd o'r Ail Ryfel mewn Byd angen fel rhoddwydButler a Sarah pecynnausydd Ponsonby i’w rannu bwyd am rhwng i bron 304 Ymchwil o Canser a Chapel cael llawdriniaeth. Mae fy niolch yn fawr i’r Dimȏl coeden i'r Graigfechan na seren, ar bugail ambell nac i Sulangel, a Ifor a Gareth) am 'hwffio a phwffio' fel wedidilladfynte cynyddu nyrsio erbyn flwyddyn ei hyn mam ar wedi ôl a blwyddyn. hithau'n dod yn oedolioni fod50 mlynedd.Heddiw yr offeryna 197Dinmael. o ynblant dod sefmae'rDiolch i cyfanswm mewn Tŷ yn yn fawr i'r o iawnMae’r am teulubob cyfraniad hwn newydd a ddychwelydparamedig o a staff yr Ysbyty am y gofal a gefais. YmA dim Mhrydainbaban yn cysgu’n rhwng y Crud 2013-14 501. Hefyd cyn y Nadolig 2018 aelodWeinidog o'r Groes yng Goch Nghapel ac yn Pendref, nyrsio Amgueddfaadeilad mewn sy'ndderbyniwyd. un cael darn ei ac redeg i Margaret gan Lydaw. Ond nid gwyliau haf Diolch oedd eu i Sue y ferch am yr holl waith, ac am dosbarthwyd bwyd i 913,000 o bobl. Yn dosbarthwyd 101 o hamperi Nadoligaidd ymRhuthun mhlasty'r unwaith Pale eto. ger Llandderfel GyngorParadwys Sir am Ddinbych. y paneidiau Cawsom te a'r hymweliad.Hazel, Helen Aeth ya Steve Prifardd ynedrych mwynhau Aneirin ar ô sgwrsl Nel y aci. phaned Diolch yn yn y fawr Bore iawn Coffi i bawb, 2018-19Daethyn ystodclo cododd cyfyngiadau y rhyfely nifer a ai miri 1,593, hefyd rheolau, 666 rhai – yndipyn Rhuthun o hanes a’r Cylch.y Tŷ a’r gerddi cyn CAPEL EBENEZER: Cawsom y cacennau i'nDymuna cadw ar fynd!Bet, Gwennol, Llŷr, Karadog,Eurgain, Undeg Laura ac ei wraig, Sisdiala gobeithio ac y cawn i gyd well Blwyddyn Newydd. sefDimeitemau tyfiant cwtsh, o a 73%.ysgwyd berthynai llaw, i'w dim thad rhannu, tra'n dimtroi bydMae am cael adre digon a chael o fwyd swper i gynnal blasus y banc Ynyr a’u teuluoedd ddiolch amErwan bob eu arwydd plant o a Mukti’r ciHEN Sylvia i fyw FFRINDIAU am Hughes, 28 Bryn Rhydd. OndaelodY errhesymau y tywyllwch o'r Home pennaf daeth Guard. fod fflach pobl Roedd mewn o oleuni, bwydyn Y Britannia. yn gallu Roedd bod yn pawb sialens. wedi Ond gydymdeimlad a charedigrwyddflwyddyn a ddangoswyd i wlad y tad-cu tuag a’r fam-gu. Byw angenNa,ganddi ’dydi’r yw yn baban Incwm ei meddiant ddim Isel yn (33%), cysgu’nhefyd Budd- hen y Crud. rydymmwynhau ni yn ac Rhuthun yn yngyfle hynod i’r o atynt yn eu profedigaeth o gollidrwy’r Aerwyn Llydaweg Garth oedd Jones y nôd.Collais Dewch Ieuan i ychydig ddyddiau cyn y Nadolig. Carwn daliadau lyfr wedi yn eihwyr sgrifennu yn cael gan eu talu yr enwog (20%), ddiolchgargwirfoddolwyr i drigolion ddod yr at ardal ei gilydd sydd i yn glywed eu hanesion a’u profiadau. Mae ‘Adfent’ yn golygu siocled i blant (Aer); gŵr, tad, tad-yng-nghyfraith a thaid annwyl ddiolch am y cardiau, llythyrau a’r galwadau ffôn aDaeth William newidiadau cymdogion Salesbury, yn yoes ffordd un yn ogyfeillion. gyfieithwyr mae budd- barod,gymdeithasu. trwy’r flwyddyn, i gefnogi`r banc heddiw. Dyma gyfrol sy’n ailddarganfod daliadau yn cael eu talu (17%). Ac i bwyd gyda’u iawn.rhoddion. Diolch Mae yn unigolion,fawr i’r Parch Huw Dylan, Peredur a dderbyniais yn mynegi eich cydymdeimlad â mi, Daethy Beibl, cârGLASFRYN yndy trafodgymydog meddyginaethau, yn amlwg i’r Abyd. CHEFNBRITH traddodiadau’r Nadolig yn y cartref a all wneuda llawer pethau o'r rhain yn yn fwy rhai anodd llysieuol, mae teuluoedd, ysgolion,Roberts, eglwysi, Aled Jones,mudiadau, Carol Wynne a’n cymdogion heb anghofio’r ymwelwyr ar stepan drws. Diolch i’r Cafwyd clapio a diolch, gofal a chariad. Edrychwn ymlaen at noson yng DIAWL BACH LWCUS fynd ar goll ynghanol prysurdeb yr ŵyl cyflwynotuag at Systembob math Credyd o anhwylderau. Cyffredinol busnesaunghwmni a siopau am Iolo eu yrgwasanaeth ardal Williams i gyd arwedi y ddiwrnod yr angladd. Bu’r holl Parchn Huw Dylan Jones a Geraint Roberts am eu Cododd y baban, maeGohebydd: ar waith ynHelen ei fyd. Ellis 01490 420447 Atgofion drwy Ganeuon: heddiw. (UniversalNoson Credit) hynod wedi o cael ddiddorol effaith fawr a bodNaturiaethwr yn hael drosgardiau, enwog ben wrth llythyrau Nos gyflwyno Wener a galwadau eu ffôn yn gysur mawr gwasanaeth ar ddydd yr angladd. Diolch i’r meddygon, Geraint Davies Lluniau lliw hyfryd, clawr caled – mae’n ar chyflwynwydYy stadegau, GYMDEITHAS: gyda a diolchwydllawer I gyfarfod mwy iddynto bobl mis rhoddionRhagfyrClwyd. 6 'Rydym bwyd yni’r Neuadd teulu yn yn gyson. cydymdeimlo'nar Pwllglas adeg Hefyd anodd am rhaid pan nad oedd modd derbyn nyrsus a’r gofalwyr am eu gofal arbennig. Bu cael A phan ddaw diwedd y galar a’r gofid, addurn yn ogystal â bod yn bleser i’w yngan Hydref,troi yat llywydd, y croesawyd banciau Rhoswen bwyd atom am yEllis milfeddyg gymorth a braf sôn7.30ddwys am or gyda'iygloch. blwchymwelwyr wraig,Mae casglu nosweithiau Rhian, yn oherwydd Archfarchnad ei blant Iolo y cyfyngiadau. Rydym hefyd yn ymgymerwr morddarllen. dawel a ffeind â Peredur Roberts yn DilynwnDyfrig Williams,ddysgeidiaeth o filfeddygfa'r Gwaredwr Wern. y Crud Elgan, Gareth, Eifion, Teleri ac Elen drosoedd dro. cael mwynhau paned a sgwrs Tesco,yn hynod sydd boblogaidd ddiolchgar yn cael felly eii bawb 'y lenwi cyntaf ddaeth pob i dalu teyrnged i Aer trwy gysur mawr imi. Margaret, Llys Mai, Cerrigydrudion. Fe’nDydiCawsom dysgodd pobl nosonmewn i rannu, hwylogangen i faddau ddim a difyr fela charu, ynarfer ei wythnosa'u teuluoedd, gan y siopwyr. a Gwynfryn a Bet, wedyn. i’r felin' fydd sefyllhi a mae ar y TocynnauLlan ac ar arhyd y ffordd i Gellioedd. Diolch ynMae’r gwmnitroi fynybaban a mewn chlywsom yn dangos banc bwyd sutffordd yheb bu daleb.well iddo i’r byd.CrudAr rany Gwynt, Cangen ei dadBanc a'i Bwydfam. CofionRhuthun gael yn einyn Siop fawr ai bawb Siop am Elfair eu cyfraniadau ariannol er cof ER COF RhoddirSYMUD.ddewis y dalebmilfeddygaeth Dymuniadau (voucher ) fel iddynt gorau gyrfa gan a i hoffwnRhuthun.cynnes ddiolchatoch i gyd. i bawb sydd wedi ein Cymru a’r Môr: 10,000 o am Aer. Bydd £2,800 yn cael ei drosglwyddo i Gofal I gofio’n dyner am Aled, Pen-y-Bryn, hunodd Ionawr wahanol Nestallwyddo, asiantaethauWilliams, er gwaetha ErwDewi sawl fel Lasanhawster. CymorthVaughan sydd I JonescefnogiEstynnwnCAPEL: mewn Cynhaliwyd groeso unrhyw cynnes ffordd, ein iawn trwy gŵyl i roi Flynyddoedd o Hanes y Môr Bawb, Cyflwynwyd Gwasanaethau gan Prys Cymdeithasol, a diolchwyd bwyd,Ddiolchgarwch helpu Dydd yng yn Nghanolfan ystodCapel mis y Waen. Hydref. Awelon, 25 2007 yn 37 oed. (Y Lolfa - £24.99) Galwodd Magi Ann yn y Bore Coffi MacMillan yn y Neuadd a dyma hi hefo bellach wedi symud i'w chartref ddwy sydd wedi ymuno â tîm y Gwasanaethaunewyddgan Jo. Yng yn ngofal yr Iechyd, 'Hen y baned Deanery' Canolfan 'roedd dosbarthugwirfoddolwyrTrefnwyd rhaglenbwyd, sef Mona paratoi arbennig Ffynogion Hamperi ac Yn dawel hiraethwn, Gyda chariad y cofiwn. Kate, y trefnydd, a’i phlant Georgina, Zac ac Eleanor Feddygol,Llanelwy.Glyn, Eifion, Gobeithiwn GwasanaethauDei a Rhys. y byddwch Tai,yn Nadoligaamserol Sue Clarkson a gan hynny DymunaBuddug, drwyo Efenechtyd. ewyllys teulua gyda Gwilym da hi pawb. yn Hughes Humphreys, Bryn Atgofion melys – Dad, Mam, Haf, Teleri, Eilir a’u GwasanaethauBlackPROFEDIGAETH Lives Y Di-Gartref,: Tristwch Matter mawr Ysgolion i ni cymerydI orffen rhan mae’nDu, 'roedd rhaidCefn Rhian, gofynBrith, Gwenda, cwestiwn.Cerrigydrudion ddiolch o galon teuluoedd. a‘r oedd Groes clywed Goch. am farwolaethSIOE Dylan, FFASIWN MaeLowri Prydain a pharti ynam canu'r un bob o’r cydymdeimladmerched.gwledydd Hobmwyaf â hwy wedi colli brawd ac DiolchOndTegfan, am beth blygu Glasfryn, am glin Rhuthun? yn ysbyty O Glan dan cyfoethogoedd Llywydd ynewythr yy byd.mis. hoff. Pam maeDiolch angen i’r Parch Huw Dylan Jones am Er cof hiraethus am Dad a Thaid annwyl, John Hugh arweiniadA diolch am y diweddargodi dwrn, Wayne Roberts, banciau bwydwasanaethu o gwbwl yn ddydd y flwyddyn yr angladd ac i’r ymgymerwr, Jones, Hiraethog, Cerrgydrudion a hunodd Ionawr 2, agorwydOnd o fewn Banc y galon Bwyd Rhuthun ym mis 2019? Peredur Roberts, am drefniadau gofalus ac 1966. Atgofion melys hefyd am Mam a Nain garedig, EbrillDaw yr2013. ateb Roedd i hwn. banc bwyd wedi ei urddasol. Diolch am y gofal arbennig gafodd Gwilym Elizabeth Jones a hunodd Ionawr 9, 1994. Yn dawel sefydluAtebion yn barod i’r yn geiriauNinbych tua yn dwy gan weinyddesau Robert Owen-Ellis Uwchaled a diolch am y rhoddion hiraethwn, Gyda chariad y cofiwn. Oddi wrth Dewi Vaughan Jones hael gafwyd tuag at Feddygfa Uwchaled. Aeryn, Gwyndaf, Glenys a’u teuluoedd. dechrau gyda’r llythyren “T” Braf oedd gweld un o hen blant Clawdd wedi dychwelyd yn ôl i 1. Talacharn; 2, Tegeingl; 3. Tegeirian; “Glanllyn” am ginio Sul. Yn eistedd mae Geraint, Nant Clawddnewydd 4.Guthrie Teilo; 5. Thomas Jones Telford; 6. & Telyn Jones Cyfreithwyr LLANRHAEADR Osian Roberts LL.B. 29 Ffordd Rhuthun 5 Heol Plasau gynt, gyda’i wraig a’i fab. Yn ymuno gyda nhw mae teulu Bryn Coch, sef deires; 7. Thellwall; 8. Tilsley; 9. Nansi Thirsk LL.B. Dinbych LL16 3EH Y Bala Wynne, Gaenor, Einir, Sharon, Non ag Alun gyda Tomi Gwerni yn y canol. Tonfannau; 10. Titw Tomos; 11. Gohebydd: Nerys Evans [email protected] newydd wedi Ffôn ei 01745 ddarlunio’n 890294 Trawsfynydd;Dylan Edwards 12.B.A., LL.B. Trearddur; 01745 13. 814817 01678 520428 (Gwasg Carreg Gwalch, £8.50) fendigedig ac yn dathlu hanes y môr ar Trefeca;Glesni Lliwen 14. Twm Roberts o’r Nant; LL.B. 15. [email protected] Twrch; [email protected] CAPEL Y PENTRE: Cawsom gyfle hydSiop glannau y Pentre gogledd-ddwyrain am eu gofal drosom Cymru. bob Mae fersiwn Saesneg ar gael hefyd. 16. Tomato; 17. Trymsawr; 18. ‘Maei gael caneuon un gwasanaeth fel plant,’ meddaidan arweiniad Geraint amser ac i amryw o rai eraill sydd yn GWASANAETH CYFREITHIOL CYFFYLLIOG Timotheus a Titus; 19. Tokyo; 20. Daviesein Gweinidog (aelod o Hergest, Andras IagoMynediad cyn gorfod am gofalu. CYMRAEG YN Y SWYDDFA NEU GARTREF mynd ‘Dan Glo’ unwaith eto! Braf Tylluanod. Gohebydd: Marian Rees ar 710262. oedd cael dod at ein gilydd er y normal Dymuniadau gorau i bawb am iechyd a newydd.COFION: at Mair Williams, Llwyn Diolchgarwchhapusrwydd Eglwys yn 2021 y Santes! Fair Derw ac Idwal Owen, Tŷ Capel sydd fore Sul 20 Hydref. Aciwbigo yng Nghlinig PROFEDIGAETHyn Ysbyty Glan Clwyd: Estynnwn a Nia einRees, OCSIWN:YSGOL Cofiwch BRO CINMEIRCH am y noson gyda Yn Neuadd Pwllglas nos Wener Hydref 11,cafwyd noson “Ffasiwn a Ffiz” Cefn Mawr sydd gartref bellach ar ôl Mic ar y Meic ac Ocsiwn Addewidion Stryd y Ffynnon, Rhuthun cydymdeimlad â Helen Roberts Pont cael llawdriniaeth yn Ysbyty Walton. yng Nghanolfan Cae Cymro, gydag arddangosfaWedi ei ddefnyddio o wisgoedd yn llwyddiannus gan Siop Dillad am flynyddoedd Merched “Lan lawer Llofft”, i drin yGobeithio Bedol wedi eich colli bod ei i brawdgyd yn Tecwyngwella. ClawddnewyddLlongyfarchiadau. nos Sadwrn 30 Machynlleth ac Aberystwyth, er mwyncyflyrau codi poen. arian at gronfa Pwllglas, Roberts;DIOLCHGARWCH: HILL teulu Wern & Derw, ROBERTSCynhaliwyd mae Claire TachweddLlongyfarchiadau er budd Pwyllgori Eleri Davies, Apêl EisteddfodPoen yr Urdd cefn, Sir sciatica, Ddinbych niwed 2020. i’r gwddf Merched a’r ysgwydd lleol cafodd gan gynnwysy fraint o wediCyfarfod colli Diolchgarwchei nain; teulu LlwynCapel Onn,Salem Bontuchelathrawes a blwyddyn Chyffylliog 1 a tuag2 a Meirion at fodelu’ranafiadau dillad. Cafwydatchwipio noson a fferdod ddifyr ysgwydd. a llawer Dros o fwynhad. 12 mlynedd Diolch o brofiad i RobinforeCyfrifwyr wedi Sul colli 13Siartredig ei frawd Hydref Arthur Wyn;ac pan Eisteddfodar enedigaeth yr Urdd eu mab Sir Ddinbychbach, Siôn HyfforddiantGwenllian llawn Murphy mewn amAciwbigo drefnu’r Tsieneaidd noson. Traddodiadol. awasanaethwyd theulu a chymdogion gan Dilwyn y diweddar Jones, J R 2020.Llywelyn. Dewch ynHefyd llu i gefnogi!llongyfarchiadau i Llongyfarchiadau i’r Parch Reuben ac Aelwen Roberts gynt o www.wellstreetclinic.co.uk www.ricchamberlainacupuncture.co.uk HughesDinbychYmgynghorwyr Bro a Erin chafwyd fu farw Gwasanaeth yn Busnes 104 mlwydd Emyr Turner, ein gofalwr, ar ddod yn Wyddelwern ar ddathlu eu priodas aur ar Hydref 18 gan eu teulu a’u Cysylltwch â Ric ar 01824 750732 neu ffoniwch am apwyntiad ar daid eto i ferch fach a anwyd dros y ffrindiau. 01824 709777 oed. Cofion atoch i gyd. Gwasanaeth cyfrifeg, trethiant, trethNadolig. ar werth, DYMUNIADAUcyflogres, cyngor GORAU busnes i Arwyn cyffredinol, a Siân cynllunio ar gyfer treth 134 Parc y Dre, GARETH ROBERTS ARYSGRIFEN YCHWANEGOLGwaith Contract, Gosod Ceginau, Pontetifeddiant, y Bedol ar a eu materion haelwyd newydd trethiant yn busnesTymor a Newydd. phersonol arall. Lloriau, Ffenestri, Drysau a GwaithRhuthun Fel pawb arall roeddem wedi PenPEINTIWRYmweliad y Maes a cartref llongyfarchiadau drwy AC drefniant. i ADDURNWRSiân AERON JONES H. A. Cynnal a Chadw o bob math ar ddod yn nain i Nedw Elis, mab bach edrych ymlaen am dymor newydd Ty’n y Cefn, Llanuwchllyn D R VALLANCE AlanGwaith ac Eiddwen. o safon – prisiau rhesymol. a dechrau newydd hyd nes i ni Ffôn: 01824 702323. FfônPrisiau Gwerthiant: rhesymol 01824gyda gwaith 707070 1 Tan y Castell, Rhuthun Ffôn: 01824 704545 ARGRAFFU ELLISGwaith cerfio gyda llaw Amcan bris am ddim – sefydlwyd 1990.gael y newyddion ein bod yn Ffacs:24A Heol 01824 Clwyd 703000. Ebost: [email protected] LLONGYFARCHIADAU i Kev ac Elen wynebu cyfnod clo arall. Er hynny, Rhaglenni, Adroddiadau, Taflenni a mwy. (Ffurfiwyd 1971)o safon uchel Ffôn Symudol: 07748 122 977 Rhuthun.Saer Min-Y-Clwyd, Coed Hen Lôn Parcwr,Pengwern Uwche-bost: Mynydd [email protected] ar eu dyweddiad. mae dysgu’n parhau a’r plant yn Ffôn Gartref: 01745 815451 Cysylltwch â 01824 704889Rhuthun, Sir Ddinbych, LL15 1NACyffylliog gweithio’n ddiwyd ar eu tasgau o CERRIG BEDDI DIOLCH:Swyddfeydd Ar ran hefyd trigolion yn yr Yrardal Wyddgrug, adref. Bala Gobeithiwn a Salford am newyddion ENWAU TAI LLECHEN GYMREIG 07729 960484 [email protected] 26 01824 702994 hoffwn ddiolch i Wyn, Juliette a staff gwell yn fuan. 4 19 31 LLANDYRNOG

Gohebydd: Iestyn Jones-Evans Ffôn: 01824 790313

Ymddeoliad: Pob dymuniad da i Gwyn Dregoch dim angen gwisg ysgol! Yna, mwynhaodd pawb sydd wedi ymddeol o Cadwyn Clwyd. Bantomeim ar sgrîn, oedd wedi ei ffrydio o Bafiliwn y Croeso cynnes iawn i Mike a Nia Whelan a’r teulu Theatr, Rhyl. sydd wedi symud i Barc Tyn LLan, ac i Karen a Marc Owen i’w cartref newydd yn Nant Glyd. Capel y Dyffryn: Heblaw am y gwasanaethau bob Llongyfarchiadau i Elwen Evans, Ger y Llan ar bore Sul am 9.45yb ar Zoom gan y Parch Andras ei phenodiad fel Dirprwy Is-Ganghellor Prifysgol Iago, cafwyd gwasanaeth bendithiol yng Nghapel y Abertawe. Dyffryn bnawn Sul, 13 Rhagfyr. Roedd hi mor braf i Dyweddïo: Dymuniadau gorau i Dan, y Cigydd a ddod yn ôl at ein gilydd mewn ffordd ddiogel. Bore Hannah ar eu dyweddiad. Sul, 20 Rhagfyr cafwyd gwasanaeth Nadolig ar-lein Llwyddiant: Llongyfarchiadau calonnog i Beca, gan y plant a’r ieuenctid, gyda’r canlynol yn cymryd Sgubor Efa ar basio Gradd 5 piano. rhan: Alys a Leah; Cadi a Megan; Cai, Efan a Beca; Dymuniadau da i Dei Owen, Teithiau Prydlon am Elinor, Anna ac Alaw; Gwenan a Nest; Harri, Tomos wellhad buan. ac Efa; Iago, Malan a Sioned; Jac, Beca a Beth; Loti a Magi; Mabon a Medi; Mati Nel a Leusa Jên; Steffan Coeden Nadolig: Diolch i Glyn a Carol, Maes Tyrnog Ysgol Bryn Clwyd: Ni fu’n bosib i’r ysgol, oherwydd a Nansi. Diolch i Catrin a Ffiona am gydlynu’r a’r teulu am noddi’r goeden ym mynwent yr Eglwys cyfyngiadau, gynnal Cinio Nadolig i’r gymuned gwasanaeth hyfryd. eleni eto. Diolch i Bryn Davies, Will Parry, Shay eleni pan oedd fel arfer dros gant o bobl yn Nos Fercher, 23 Rhagfyr, cynhaliwyd Gwasanaeth Parry a thîm David Wyman fu’n cynorthwyo i godi’r mwynhau’r wledd! Ni chafodd y disgyblion eu siomi Carolau Capeli’r Fro ar-lein gydag unigolion yn dewis goeden, ac i holl gartrefi’r pentre sy wedi goleuo eu fodd bynnag gydag ysbryd y Nadolig oherwydd, eu hoff ddarlleniadau neu garol. Bendithiol iawn. tai’n hardd iawn. Mae pob llewyrch yn help i godi canobwyntiwyd ar bwysigrwydd ‘rhoi’ Ddydd Dydd Gwener Bore Dolig cafwyd gwasanaeth ar-lein. calon yng nghanol y tywyllwch y dyddiau hyn. Mercher Rhagfyr 16, pan gafodd y disgyblion gyfle Y Gymdeithas: Nos Lun, 14 Rhagfyr, cafwyd i bigo anrheg gudd Santa i’w roi, wedi ei lapio’n noson gemau Bingo hwyliog ar-lein wedi ei threfnu Llongyfarchiadau i Pentre Mawr ar gael gwobr ofalus, i ddisgybl arall. Dydd Iau roedd Mrs Tynan gan Bethan, Alys a Leah. Diolchwyd gan Anna. Best of Britain gan Bridebook, y busnes cynllunio wedi paratoi Cinio Nadolig hyfryd i’r disgyblion, ac Croeso i Ifor Jones, sy wedi ymddeol fel priodasau. Mae ar restr o’r naw prif le i gynnal yna, chwarae gemau o amgylch y goeden Dolig. I peiriannydd dylunio electronig gyda chwmni Alcatel, priodas ynddyn nhw ar wefan Bridebook. ddiweddu’r tymor, daeth y disgyblion i’r ysgol mewn Chippenham, a dod i fyw dros dro at ei efaill Arthur, Help Llaw: Trwy haelioni trigolion Llandyrnog, pyjamas neu wisg arall, roeddynt wrth eu bodd - yn 4 Maes Tyrnog. casglwyd 50 bocs a 12 llond bag o nwyddau ar gyfer y bobl ddigartref yn Wrecsam. Diolch o galon i bawb a gyfrannodd, yn enwedig Anwen a Manon Dafydd am drefnu derbyn y nwyddau yn y Neuadd a bod fan fawr yn eu cludo oddi yno i Wrecsam. Dosbarthwyd y nwyddau yr wythnos ganlynol ac roedd y trigolion a gafodd yr anrhegion yn eu gwerthfawrogi’n fawr iawn.

LLANBEDR DYFFRYN CLWYD

Tafarn y Griffin Agorodd Tafarn y Griffin am gyfnod ym mis Rhagfyr gyda thrigolion lleol yn mwynhau paned a chacennau hyfryd mewn awyrgylch chwaethus. Llongyfarchiadau a diolch i Sian Jones Cyflwynodd Ruth Griffith hamper o nwyddau ar am ei gwaith caled. Mae pawb o’r pentref yn edrych ran y gymdogaeth i David Plumb i ddiolch iddo am ymlaen at gefnogi’r dafarn cyn gynted ag y bydd gadw’r pentref yn daclus Anwen a Manon Dafydd yn derbyn y nwyddau modd. Goleuo’r Goeden Nadolig Nos Wener Rhagfyr 4, aeth nifer o drigolion y pentref i fyny i safle’r Hen Eglwys ar yr orymdaith flynyddol ac yna goleuwyd y Goeden Nadolig yng nghanol y pentref. Diolch i bawb am eu gwaith a’u cefnogaeth. Brysiwch wella Cofion at bawb sydd yn gaeth i’w cartrefi yn ystod y cyfnod anodd hwn ac hefyd at bobl sydd heb fod yn dda yn ddiweddar. Newid Aelwyd Dymuniadu gorau i Glenys Parry yn ei byngalo newydd ym Maes Derwen. Croeso cynnes hefyd i Ben Jones, Hayley, Eirian a Berwyn sydd wedi ymgartrefu yn Rhif 9. Llongyfarchiadau Penblwydd Hapus iawn i Harri Jones oedd yn 18 oed yn ddiweddar. Mi fydd yna Bryn wrth ei fodd yn cael seibiant bach ar y Beth, Gwenan a Nest, teulu Hen Gapel, teulu sedd newydd Sgubor Wen a theulu Sgubor Efa – mwynhad pur! ddathliadau lu ar ôl y Cofid. Ymddeoliad Dymuniadau gorau i Gren a Jan Sedd Newydd: Awgrymodd John Hugh a Veronica, Canolfan Sledio Rhiwbebyll: Bu’r eira diweddar (Hermes) sydd wedi ymddeol yn ddiweddar. Maent Hyfrydle y byddai sedd newydd wrth groes-ffordd yn gyfrwng i ddenu teuluoedd allan i’r awyr agored wedi gweithio yn hynod o galed dros fisoedd y Cofid Celynog yn syniad gwych ar ôl i bobl gerdded yno i fwynhau’r eira. Aeth nifer o deuluoedd (gan gan ddosbarthu parseli o bob math i bobl yr ardal. yr holl ffordd o’r pentre’! Cytunodd y Cyngor! Diolch gadw pellter diogelwch!) ati i fwynhau sledio lawr Llawer o ddiolch iddyn nhw. Croeso cynnes i Jason a i Mike Jones o G L Jones Welding, Rhuthun, am ei llethr sledio Rhiwbebyll! Rod oedd yn derbyn y tâl fydd yn cymryd yr awennau. gwneud, ac i Glyn Williams, Ty’n caeau am ei gosod. mynediad!!! Cyfieithydd llwyddiannus Llongyfarchiadau i Manon Davies, Fairways sydd wedi cael MA mewn Hufenfa Arla: Trist astudiaethau cyfieithu oedd gweld y tyrau proffesiynol. Mae hi’n seilo’n cael eu symud arweinydd tîm cyfieithu o’r safle a’u cludo i Coleg Cambria. Braf iawn Iseldiroedd, a hynny clywed am lwyddiannau gwta 3 blynedd pobl ifanc ein bro. (Rhagfyr 2017) wedi eu Plygu gwrych Mae Gwyn gosod yno! Newyddion Williams wedi bod yn calonogol yr adeg brysur dros ben yn plygu honno, gydag Arla’n ehangu a sicrhau gwaith yn gwrych yn ystod y misoedd lleol. Ond, buan daeth tro ar fyd, a’r newyddion trist cyn y Nadolig gan basio’r fod Arla’n cau’r Hufenfa am byth! Dim ond brain sy sgil ymlaen i amryw o Y seilos yn cael cael eu symud! i’w gweld ar dop yr adeiladau y dyddie hyn! ffermwyr ifanc yr ardal. 5 MURIAU RHUTHUN

Yn dilyn cyflwyniad i Gymdeithas Hanes Lleol Rhuthun, gofynnwyd imi ysgrifennu erthygl i’r Bedol. Felly dyma grynhoad o sylwadau ar y muriau cynharach a adeiladwyd gan Reginald de Grey yn ystod teyrnasiad Iorwerth I ar ôl 1282. Mae ysgolheigion wedi dadlau am fodolaeth y muriau hyn, ond gyda’r atgasedd tuag at y Saeson oedd yn bodoli yn y fro yn yr amser yma, cesglir na fuasai yn ddiogel i unrhyw fewnfudwr Saesneg fentro i’r dref heb furiau i’w ddiogelu. Ffurfid muriau canoloesol trwy dyllu ffos ddofn a chodi twmpath o bridd ar yr ochor fewnol hefo palis ar ei ben. Byddent yn cael eu hadeiladu uwchben llethr neu ar lethr a byddent yn rhwystro datblygiad, gydag adeiladau ar yr ochor isa yn fwy diweddar na’r rhai uwchben y mur. Hefyd, byddai mur yn rhedeg heb fylchau trwy’r tirwedd, ar wahân i byrth, felly, byddai y gweddillion yn hir ac yn un Nid dyma’r muriau gwreiddiol er fod y wal yn ymddangos yn gadarn ac yn darn ac yn amgylchynu rhan o’r dref. uchel. Mae’r wal yn ymestyn mewn llinell go syth o ochor Capel Pendref hyd at Gan fod muriau Rhuthun wedi hen ddiflannu ac nid oes golwg o olion na Stryd y Llys. Mae’r tir tu mewn yn sylweddol uwch na’r tir tu allan. Ar un ochor chyfeiriad atynt mewn cân na chwedl na dogfen gyfoesol, rhaid edrych am mae stryd o’r 13eg ganrif a thu allan i’r mur mae datblygiadau o’r 18fed ganrif. eu heffaith yn y tirwedd fel ffiniau eiddo neu lwybrau. Bydd rhaid i’r rhain fod O’r gornel, mae’r mur yn arwain i fyny at Stryd Y Castell ble mae … ag amrywiad uchder rhwng y ddwy ochor a gwahaniaeth hanes datblygu sylweddol rhwng un ochor a’r llall. Hefyd, mae’n rhaid cael rhywbeth tu fewn i’r muriau sydd yn werth ei amddiffyn; roedd y muriau yn fuddsoddiad drud i de Grey. Yn 1282 roedd lle marchnad, prif stryd a chastell ar ben bryncyn Rhuthun a dychmygais byddai unrhyw furiau yn amgylchynu’r rhain. Dyma beth ddarganfyddais:

….yn croesi rhwng Iwerddon a drws nesa a mynd ar draws Stryd y Castell ac i fyny rhwng Plas yn Dre ac 14 Stryd y Castell. Yn ôl y rholiau rhent o’r canoloesoedd, Plas yn Dre oedd y tŷ olaf yn Rhuthun ar y stryd yma. Ble gwell i gael wal na therfyn y dref? Tu cefn i Plas yn Dre roedd y mur yn troi i’r gogledd.

Awn o gwmpas yn glocwedd yn cychwyn tua’r gogledd ar ben Heol Clwyd. Rhwng yr adeiladau lle mae Caban Coffi a thafarn y Boars Head, gwelir gostyngiad yn y tir sydd yn dod yn fwy nodweddiadol wrth fynd tua’r gogledd. Ar un ochor, mae’r Sgwâr, datblygiad o ddiwedd y 13eg ganrif, ac ar yr ochr arall, mae adeiladau o ddiwedd yr 20fed ganrif.

Gweler uchod ddau lun o’r un lleoliad tu cefn i Stryd y Castell; mae’r llun ar y dde yn edrych i’r de tuag at Nantclwyd y Dre a’r llall i’r gogledd ac yn mynd â ni yn Ar yr ochor ogleddol roedd terfyn llywodraethol ac yn y fan hon saif y mur cyntaf ôl yn syth at bwynt cychwyn y daith yn ymyl y Boars Head. Llinell eitha syth sydd lle roedd y fwrdeistref gynnar yn gorffen, ac yn 1310, codwyd Coleg San Pedr yma yn cysylltu pen Stryd y Priordy a therfyn y fwrdeistref ger Plas yn Dre. Unwaith fel arglwyddiaeth fechan annibynnol. Mae’r rholiau rhent yn dangos fod tir y eto, mae adeiladau hynafol ar un ochor ac, ar wahân i Heol Clwyd lle mae’n siwr swyddfa bost yn y fwrdeistref, felly, roedd y muriau yn rhedeg tu cefn i’r adeilad. roedd porth, doedd bron i ddim datblygiad canoloesol ar yr ochor arall. Gareth Evans

Y Dyn Dweud Drefn yn yr Ardd Lleucu Lynch

I’r dwyrain o’r sgwâr, mae cwymp clir yn y tir a saif y mur ar ben y llethr ac yn MAE’R DYN DWEUD DREFN YN rhedeg trwy rai o’r adeiladau. Roedd yn glynu’n agos at y Sgwâr. Fel wrth y EI ÔL, AC YN DWRDIO’N WAETH Boars Head, roedd de Grey yn amddiffyn y Sgwâr - yr hen le marchnad - yn NAG ERIOED! unig. Ar un ochor, felly, mae’r Sgwâr, datblygiad o ddiwedd y 13eg ganrif, ac ar yr ochor arall, nid oedd dim datblygiad tan ar ôl 1860. Mae llond lle o waith i’w wneud yng ngardd y Dyn Dweud Drefn ond mae’r Ci Bach dan draed! Wel, dyn mae’r Dyn Dweud Drefn yn ei feddwl o leia’. Ond tybed fydd y Ci Bach yn help llaw i’r Dyn Dweud Drefn wedi’r cwbl?

Gwasg Carreg Gwalch £4.95

Mae LLEUCU LYNCH yn enedigol o ardal Llangwm. Mynychodd Brifysgol Aberystwyth lle graddiodd yn y Gymraeg yn 2017. Fel Ar ôl croesi Stryd y Farchnad mae ffiniau eiddo yn awgrymu bod y mur yn rhan o’i chwrs dilynodd fodiwl Ysgrifennu Creadigol, ble lluniodd amgylchynu mwy o’r dref. Yn ôl haneswyr, dyma oedd safle’r faerdref, sef y dref bortffolio o lenyddiaeth i blant, ac yn y portffolio hwnnw y gwelodd Gymreig oedd yma cyn de Grey – tref y Tywysog Dafydd ap Gruffydd. Mae’r mur Y Dyn Dweud Drefn olau dydd am y tro cyntaf. Ar hyn o bryd mae’n yn croesi Stryd y Ffynnon, neu Stryd y Cymry yn ôl cyfieithiad o’r enw Lladin, ac gweithio fel Swyddog y Wasg gydag S4C yng Nghaernarfon. yn arwain tuag at dalcen de Capel Pendref lle mae wal sylweddol hir yn arwain i’r de. 6

RHUTHUN

Casglwr bathodynnau! Bethania Pwy sy’n nabod rhywun sydd wedi ennill pump o fathodynnau’r rhaglen Yn anffodus ni bu’n bosibl cynnal deledu ‘Blue Peter’? oedfaon i ddathlu’r Nadolig yn ôl ein Wel, dyma fo! Noa Wilkinson sy’n saith oed. Yn tydi o’n hogyn lwcus! harfer eleni ond rydym yn ddiolchgar Dyma’r manylion am beth wnaeth Noa i ennill y bathodynnau: iawn i’n Gweinidog, Parch Morris P Morris, am ei wasanaethau yn Bathodyn gwyrdd am adeiladu tŷ trychfilod a sgwennu am ffyrdd o y capel tra bu caniatad ac am ei edrych ar ôl yr amgylchedd, yn cynnwys dylunio car sy’n rhedeg ar arlwy ddiddorol a phwrpasol dros y wynt a dŵr! cyfryngau cymdeithasol. Rydym yn Bathodyn lliwgar cerddoriaeth am ddysgu canu’r gitâr. colli’r gwmnïaeth ond yn dal i gadw Bathodyn glas am dynnu llun ardderchog o gyflwynwyr ‘Blue Peter’. mewn cysylltiad â’n gilydd ac yn Bathodyn chwaraeon am ddysgu chwarae hoci yn ystod y cyfnod edrych ymlaen at gael ailafael yn ein clo ym misoedd Ebrill a Mai. hoedfaon ym Methania. Bathodyn arian am ddylunio a gwneud poster i ddiolch i’r holl Colli aelod: Gyda thristwch y weithwyr allweddol trwy 2020. clywsom ar drothwy’r Nadolig am farwolaeth un o’n haelodau annwyl Mae gan Noa chwaer fach Nel ac mae’r ddau yn ddisgyblion yn Ysgol sef Megan Jones, Moelfa, Ffordd Pen Barras. Mae ganddo nifer o ddiddordebau ond chwarae pêl- Dinbych. Bu Megan yn ffyddlon droed a chefnogi clwb pêl-droed Lerpwl ydy dau o’r prif rai! Noa’n dangos ei fathodynnau. iawn ym Methania tra caniataodd ei hiechyd, yn weithgar yng Tabernacl Cymdeithas Hanes Rhuthun: Mae Chwefror 17 bydd Kate Harcus yn Nghymdeithas y Chwiorydd ac yn Gobeithio i chi oll gael Nadolig ein holl gyfarfodydd yn rhithiol ar sgwrsio am Hen Lys Rhuthun yn yr athrawes Ysgol Sul y plant am gyfnod. Llawen a bendithiol er iddo hyn o bryd. Cynhaliwyd ein cyfarfod oes fodern a Mawrth 17 bydd y noson Er iddi fethu mynychu’r capel ers rhai fod ychydig yn wahanol i’r blynyddol yn rhithiol nos Fercher, dan ofal Llyfrgell Genedlaethol Cymru blynyddoedd roedd ei chefnogaeth arfer. Llaciwyd y rheolau Rhagfyr 16. Yna, cafwyd cwis difyr ac gyda chyflwyniad ar brosiect y maent a’i diddordeb yn yr achos yn parhau ychydig am ddydd Nadolig, ond addysgiadol dan ofal Bob Ellis. Noson yn gweithio arno, sef hanes ac/drwy a byddai wrth ei bodd yn clywed rydym yn dechrau’r flwyddyn dda. adnoddau cyfryngol/ffilm lleol. hanes teulu Bethania. Anfonwn ein newydd o dan amodau clo Erbyn i’r Bedol eich cyrraedd, Cynhelir ein cyfarfodydd drwy cydymdeimlad a’n cofion cynhesaf at llym. Diolch i’n gweinidog ac byddwn wedi cynnal noson arall ar gyfrwng y Saesneg. Os ydych eisiau Dewi, Dilwyn a Medwyn a holl deulu a i aelodau a chyfeillion sydd Ionawr 20 gyda Bob Morris yn sgwrsio unrhyw wybodaeth am y Gymdeithas chyfeillion Megan. wedi cynorthwyo’r eglwys am Frad y Llyfrau Gleision a Deddf Hanes, cysylltwch â Gareth Evans, rhif O’r Ysbyty: Treuliodd Linda mewn unrhyw fodd yn ystod Addysg Gymraeg 1847. ffôn 07789553737. Edwards, Haulfryn, gyfnod yn yr blwyddyn bur anarferol a dweud Ysbyty cyn y Nadolig ond rydym yn y lleiaf! Gobeithio na fydd y falch iawn ei bod adref erbyn hyn ac yn cryfhau. clo yn parhau’n hir ac y cawn BATHAFARN yn frawd yng nghyfraith i Audrey Anfonwn ein cofion at aelodau weld yn weddol fuan ganlyniad Blwyddyn Newydd Well i aelodau Jones. Collodd Audrey gefnder hefyd, sydd heb fod yn dda’n ddiweddar cadarnhaol i raglen frechu ddwys a chyfeillion Capeli Ardal Bathafarn. sef Morgan Pierce, Caerlŷr, mab y gan ddymuno adferiad buan ichi y Gwasanaeth Iechyd. Mawr Chwith mawr oedd peidio cael diweddar John a Vida Pierce, aelod o a Blwyddyn Newydd ddedwydd obeithiwn y daw haul ar fryn yn dod at ein gilydd i’r Gwasanaeth deulu Wesleyaidd selog. Roeddem i a llai heriol yn 2021 i holl aelodau 2021 i’n tywys ni oll o’r cyfnod Nadolig, Cymun, a’r te parti a hefyd gyd mor falch fod Morgan wedi gallu Bethania. anodd a gofidus presennol. i gymdeithasu, ond mae gobaith ymuno efo ni yn nathliad canmlynedd Mawr ddiolch i Dyfan ac i’r ar y gorwel rwan gyda’r frechlyn a a hanner capel Bathafarn yn ystod plant/ieuenctid a’u rhieni am siawns wedyn cawn ymuno â’n gilydd. Nadolig 2019. Côr Rhuthun baratoi inni fideo o gyfarchion Anfonwn gofion anwylaf atoch i gyd a Hefyd anfonwn ein cydymdeimlad Cawsom wledd o ganu carolau yn Nadoligaidd gwych iawn . cadwch yn ddiogel. at Meta a’r teulu o golli chwaer yng rhithiol! Sôn am chwerthin a siarad, Rhannwyd y fideo yn yr oedfa nghyfraith a modryb annwyl sef roedd Arwyn yn hoff o’r “mute button” Nadolig ddechrau Rhagfyr ac S4C Hyfryd oedd gweld a chlywed Mair Beech Davies gynt o Tŷ Mawr, ac yn dweud biti garw na fase ganddo wedyn drwy e-bost i’r aelodau. Helen ac Elgan Hughes a’r plant ar Bryneglwys a Chroesoswallt. Bu Mair fo un mewn ymarfer go iawn (a fase Yn sicr, roedd gweld a chlywed raglen Heno. Roedd Helen yn sgwrsio a’i diweddar briod Gwyn yn ffyddlon sawl arweinydd côr yn gallu ategu lleisiau’r plant a’r ieuenctid yn am ei phrofiadau gyda’i thriniaethau a’r a gweithgar yng Nghapel Seion, hynny!). codi calonnau pawb! newyddion da o gael gwellhad. Rydym Croesoswallt. Braf iawn oedd cael gweld nifer Pob dymuniad da i Richard a mor falch o hyn ac yn dymuno pob Mae Rob ac Edwina Stephens hefyd helaeth o’r côr yn ei morio hi, a diolch Sue Roberts sydd wedi symud hapusrwydd iddynt fel teulu i’r dyfodol. wedi cael profedigaeth, Rob wedi colli i Arwyn am drefnu y singalong! i fyw i Glasfryn, Pwllglas. Pob chwaer yng nghyfraith. Maent wedi Mi fyddwn yn cychwyn ar hapusrwydd ichi yn eich cartref Profedigaeth Estynnwn ein cael tair profedigaeth yn agos iawn at ymarferion rhithiol ddiwedd Ionawr a newydd. cydymdeimlad diffuant at Enid a How ei gilydd. phawb yn edrych ymlaen dwi’n siwr, Edwards, Glyndyfrdwy. Mae Enid Rydym yn meddwl amdanoch fel rydym wedi cael cân i’w dysgu! wedi colli cefnder annwyl, sef Aerwyn teuluoedd yn eich chwithdod am eich Llongyfarchiadau i Mei Plas yn Llan Jones, Llangwm, ac roedd Aerwyn anwyliaid. a Glen ar ddod yn daid a nain unwaith eto.

YSGOL STRYD Y RHOS

Cristingl – Roedd pob dosbarth Cystadleuaeth y GRhA – Roedd Illy yn cynradd wedi mwynhau gwneud un o enillwyr cystadleuaeth y GrhA o Cyngerdd Rhithiol – Er nad oeddem yn medru cynnal cyngerdd arferol, Cristingl eleni. Diolch i’r Parch. Stuart ddylunio a gwneud addurniad Nadolig roedd y rhieni wedi dotio wrth wylio ein cyngerdd rhithiol. Roedd cyfraniad Evans am ddarparu yr adnoddau ar gan ddefnyddio rhôl toiled fel sail. pob dosbarth yn werth ei weld. ran Eglwysi Tref Rhuthun. Da iawn i bawb am gymryd rhan. 7 Tudalen 2 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:46 Page 1

TACHWEDD 2019 PWRS HOELION Er cof am Llew Jones, Wern Ddu, Gwyddelwern ...... £25.00 Tudalen 28 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 GOLYGYDDION14:39 Page 1 MIS TACHWEDD Er cof am Enid Wynne Davies, Llys Iâl, Rhuthun gynt ...... £20.00 Glyn Davies, Hafan, 46 Maes Cantaba, Rhuthun. (01824 702265); Er cof am Enid Roberts, Tŷ'r Ysgol Isa, Cerrigydrudion ...... £10.00 Eirwen Jones, 7 Maes Hyfryd, Rhuthun. Teulu Ty'n y Celyn, Llanbedr DC ...... £5.00 (01824 707567); Teulu Maddie, Audlem, Sir Caer ...... £5.00 Eirlys Tomos, Llwyn Onn, Bryn Eryl, Er cof am Moss Roberts, Garage Gwyddelwern ...... £10.00 Taith DractorauBETWSRhuthun. (01824 GWERFUL 705409); DPJ GOCHEr cof am Margaret Ella Evans, Rhuthun ...... RHEWL ...... £10.00 Eleri Williams, 15, Erw Goch, Rhuthun. Teulu Cai ac Elis Parry, Bro Deg, Rhuthun ...... £10.00 Tudalen 30 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:42 Page 1 (01824 705277) Teulu Mali ac Ela, Llanrhaeadr ...... Gohebydd:...... Siân. . . . Eryddon...... £10.00 Efallai’ch bod chi wedi bod yn Gohebydd: Maria Evans Ffôn: 01490 460360 GOLYGYDDION MIS RHAGFYR: Dilys V Roberts, Einion, Maes Meugan, Rhuthun ...... 01824 . . . . .710245 ...... £10.00 YSGOL BETWS GG: Cyngor Ysgol – Ddechrau mis ddiogel o hyn ymlaen ar ôl derbyn hyfforddiant diogelwch ymwybodolLlinos Mary o daith Jones, dractor Awelfryn, a ddaeth Gwyddelwern, Corwen. (01490 412645); Iwan a Lydia Edwards ...... £5.00 Hydref bu aelodau’r Cyngor Ysgol ar ymweliad â Neuadd y wrth fynd ar feic ar y ffordd. [email protected] drwy’rIona pentref Davies, ddydd Hafod Sadwrn, y Bryn, Llandyrnog.Rhagfyr (01824 790484); Wynne a Bethan Davies, Bro Deg ...... £12.00 Sir yn Rhuthun i weld y lle a hefyd i weld sut mae’r Cyngor Gwasanaeth Diolchgarwch – Cawsom wasanaeth LLONGYFARCHADAU: 19. HydMenna yn Cunningham,oed os nad oeddech 2 Maes Hyfryd,chi Rhuthun. (01824 707270); yn gweithredu. diolchgarwch arbennigMenai iawn Williams, yng Nghapel Pwllglas y Gro . . ddiwedd...... Llongyfarchiadau...... i .Fflur . . . .a . .Dyfan, . .£5.00 wedi’iMorfudd gweld, Jones, mae’n Erw bur Fair,debyg 7 Tan eich y Castell, Rhuthun. (01824 704350) Er Cof am Olive Lloyd Jones ...... £20.00 bod wedi’iChwaraeon chlywed. – Aeth tîm o’r merched hynaf i gystadlu yng Hydref gyda llawer o rieni a ffrindiau wedi mynychu. Diolch Maes Derw ar enedigaeth mab nghystadleuaeth pêl-droed yr Urdd yn Ysgol Uwchradd i bawb am eu cyfraniadauGruff o Richards, fwyd ar gyfer Lluest, y Banc Rhuthun Bwyd lleol...... bychan,...... Brychan ...... Llŷr...... £5.00 LLANRHAEADRCafodd ei threfnuY.C. gan dîm lleol y LLYWYDD:Dinbych. Iwan Hefyd Roberts, aeth tîmTrefin, o ddisgyblion Parc y Castell, blwyddyn Rhuthun. 3 a 401824 i drwy703906 ofal Canolfan NiTeulu yng Nghorwen. Math Evans,Ty'n Aeth cynrychiolaeth y Celyn, Llanbedr ...... £5.00 Sefydliadgystadlu DPJ sy’n mewn rhoi twrnamentcefnogaeth Rygbi Tag yng Nghlwb Rygbi o’r plant hynaf hefo Mr Davies i fynd a’r bwyd yno. Gohebydd: Nerys Evans Ffôn: 01745 890294 Enid Edwards, Dinmael ...... £10.00 o ranIS-LYWYDD: iechydRhuthun. meddwl BethanPawb i’r wedi rheini Roberts, mwynhau sy’n Cefn ynMawr, fawr! Derwen Diolch i’r01824 rhai fu’n750212 Cymdeithas Rhieni ac Athrawon – Be well na pharti Dathlu Pen-blwydd e-bost [email protected] Aled a Llinos Hughes, 1 Cae Llwyd, Cerrigydrudion ...... £5.00 gweithiotrefnu. ym myd amaeth ac mae Calan Gaeaf i ddiweddu hanner tymor prysur. Diolch i’r YSGRIFENNYDD: Menna E. Jones, Erw Fair, 7 Tan y Castell, Rhuthun Rhiannon, Nant Erw, Maes Cantaba ...... Meredydd ...... Evans ...... yn . . . £20.00100 CAPEL Y PENTRE: Yn ystod y mis ganddo Beiciodîm o gwnselwyr– Bydd disgyblion sydd wedi’u blwyddyn 5 a 6 yn hyderus ac yn rhieni am drefnu’r parti i’r plant yn Neuadd Melin y Wig. [email protected] 01824 704350 Mae CymanfaCyfanswm Ganu ……… Codi’r£202.00 To dan cafwyd gwasanaeth Cymun dan ofal hyfforddi’n broffesiynol, a’r rheini ar arweiniad Leah Owen i’w gynnal yn gael 24 awr y dydd. Roedd hi’n chwa Mae gan y golygyddion hawl i gywiro, talfyrru neu wrthod unrhyw erthygl a ein Gweinidog, Parch. Andras Iago. TRYSORYDD: Gareth Griffiths, 17 Erw Goch, Rhuthun LL15 1RR (01824 704039) Theatr Twm o’r Nant, Dinbych nos Cawsom gyflwyniad trawiadol gan y o awyr iach gweld cymaint o bobl ifanc dderbynnir i’w chyhoeddi yn Y Bedol. Nid ydym yn cyhoeddi erthyglau, yn rhan o waith y sefydliad ac yn trafod Fercher, Tachwedd 27 am 7.30. Croeso plant ar bobl ifanc yn eu gwasanaeth TREFNYDD HYSBYSEBION: Huw Williams. llythyrau neu benillion heb gael enw llawncynnes y sawl i bawb. sy’n eu hanfon. BLODAU problemau iechyd meddwl yn agored. diolchgarwch. Olew palmwydd oedd y Anfoner i Swyddfa’r Bedol. [email protected] PARCH – Rydym yn falch iawn i dderbyn un deyrnged wedi ei llunio mewn Pobl ifanc sy’n gweithio’n llawn-amser thema ar effeithiau negyddol sydd yn modd addas i’w hargraffu a heb fod yn fwy na 500 o eiriau. Nid ydym yn ond yn fodlon helpu ffrindiau sy’n cael codi o ffermio y coed yn Indoesia a TREFNYDD CLWB 100: Gerallt Tomos, anfonerSue Roberts i Swyddfa’r o Lanarmon Bedol yn Iâl cynnwys lluniau o’r ymadawedig. Malaysia, mae anifeiliad gwyllt yn anawsterau iechyd meddwl. gyda’i thractor Tintin Richard Jones marw yn ogystal a chreu llygredd ir Y TREFNYDDcyfanswm a DOSBARTHU: gasglwyd oedd NID YW’R GOLYGYDDION O REIDRWYDD YN CYTUNO Â’R GWAHANOL amgylchedd. Diolch i’r rhieni am eu £1730. Os ydych wedi cyfrannu – AGWEDDAU A FYNEGIR YN Y PAPURa’i HWN.Gwmni hyfforddi. Roeddynt yn annog anfon diolchCYSYLLTWR CAMERA: o galon i chi. Brian Roberts, Moelwyn, Pen y Maes, Rhuthun. 01824 IARD LO EYARTH, rhodd ariannol tuag at WWF FOR Roeddwn705938 i’n ei hystyried hi’n fraint HEOL Y PARC, NATURE. Ar ddiwedd y gwasanaeth arbennig i gael cais i ymuno â’r tîm. EIN CYFEIRIAD: cafodd Deryl y pleser o gyflwyno CynYSGRIFENNYDD TANYSGRIFIADAU: gynted ag y digwyddodd hyn, fe Gwenan K. Williams, Fferm Tyddyn RHUTHUN 702006 Dedwydd, Llanfwrog, Rhuthun LL15 2AH Cofiwch fod yr holl ohebiaeth i’w gyrru i tystysgrifau i Leah, Megan, Awel, Alaw, gysylltais i â’r criw arferol o fy rhestr Tirion, Lois, Elain, Lliwen, Rhian a Ffôn 01824 707932 [email protected] SWYDDFA’R BEDOL, rhifau ffôn. Er bod y daith yn digwydd APPROVED Sioned am gymryd rhan yn Llafar a ar y dydd Sadwrn cyn y Nadolig, roedd CLERC GWEINYDDOL: Carys Morgan, Cilmeri, 57 Stryd y Brython, Rhuthun 18 STRYD CLWYD, RHUTHUN, LL15COAL 1HW Chân dan ofal Gwen, Lisa a Rhian ar pawb yn ddigon bodlon dod – yn wir, (01824 702327) MERCHANT y thema Stori Samson. yn edrych ymlaen ati gan nad oes fawr (Drws ger siop Elfair) Bu oedfa’r Fro yn y Dyffryn dan ofal ein ddim wedi digwydd ers mis Mawrth. FFÔN: 01824 704741 Gweinidog. Rwy’n adnabod y criw yma’n lled dda: Y GYMDEITHAS: Cawsom noson Gwerthwr Glo does y fath bethDYDDIADUR â thywydd gwael yn Y BEDOLAr y daith gartrefol yng nghwmni Glyn Williams, [email protected] i bob ardal bod – dim ond y dillad anghywir, fel Borth y Gest a’i gyfeilydd Huw Alan Ffôn fin nos: Roberts. Roedd pob stori ddwedodd o maenTACHWEDD nhw’n ei ddweud! Gwasanaethsy’n cael Diolchgarwch ei weld – hen yrdractor Ysgol neu yng Nghapel y Gro Roedd15 Ocsiwnyn rhaid Addewidion, i’r mesurau Covid Pwyllgor Apêloffer Rhuthun, amaethyddol Clwb ym Rygbi, môn rhyw8.00y.h. Y BEDOL DRWY’R 07786POST 244426 yn wir medde fo! Mwynhaodd pawb y Gwasanaeth Diolchgarwch y plant yng Nghapel y Dyffryn I dderbyn Y Bedol yn gyson drwy’r post cysyllter â Gwenan Williams, yr canu, ac roedd cyfle i gymdeithasu fod 16yn llym Ffair iawn. Grefftau, Yn wahanol Inner i’n Wheel Rhuthun,glawdd Canolfan yn rhywle Awelon, – ond peidiwch â digwyddiadau arferol, doedd dim sôn wrth neb! Ysgrifennydd Tanysgrifiadau (manylion yn y rhestr Swyddogion). dros baned wedyn. groeso i aelodau newydd i ymuno. Mis 10.00y.b. – 3.30y.p. CYWY YN pris DODyw £25 Aam HWYL y flwyddyn. A HUD PROFEDIGAETH: Estynnwn ein dwytha daeth aelod o glwb camera fan 23gwneud Cyngerdd paned a Côr brecwast, Rhuthun dim a Côr MeibionAeth yCaernarfon, daith yn rhyfeddol, Theatr Johnheb cydymdeimlad â theulu Bronallt gan Rhuthun atom i ddangos sleidiau ac raffl, dim Ambrose, seibiant i 7.30y.h.gael cinio ac i neb yn torri i lawr nac yn mynd ar I DDYFFRYN CLWYD fod Russel Evans wedi colli ei dad, roedd cyfle i gael sgwrs i ddilyn hefo gymdeithasu.27 Noson Y cyfanGymdeithasol a MELINgafwyd oeddNadoligaidd, Ygoll ValeWIG– dydy Country hi ddim Club, yn beth Llanbedr newydd D.C., GWEFAN Y BEDOL hefyd Brynle a Nesta Evans Pennant. paned a chacen. Mis Tachwedd cyrraedd, 7.00 aros y.h. yn y tractor, cofrestru i ddechrau gydag un daith, a gorffen gyda beiros roedd y teithwyr yn cael Mae Brynle wedi colli ei chwaer Beryl. darperir te pnawn, croeso i aelodau 30 Mic ar yGohebydd: Meic ac Ocsiwn Emily DaviesAddewidion, gyda Ffôn: dwy. Canolfan01824 Fodd 750017 bynnag,Cae Cymro, fe gadwa i’r hen a newydd. eu cadw, rhoi’r tâl am ymuno â’r daith straeon hynny tan rywbryd eto. Rydym yn meddwl hefyd am deulu y Clawddnewydd. 7.00y.h. www.ybedol.com ddiweddar Selina Peters, Pont y Bedol CLWB 100: Mis Awst: £20 Pat ynCAPEL: y fwced, acDydd i ffwrdd Sul olafâ nhw. o fis Medi Llanrwst.Do, fe wnaethon Croesawyd ni atgofion, cyfeillion fe o gynt, a hefyd teulu y ddiweddar Shirley Rumney, £10 Esmor a Mona Jones, croesawydBeth bynnag, y Parch. daeth Hyweltua chwe Edwards, deg Ddinmael.gawson ni hwyl. Ond i’n cyfeillion iau, RHAGFYR Vanderbijil Elusendai. £5 Jan a Jeff Jenkins. Mis Medi: £20 o dractorsy Parc yma ac ychydigi Felin y Wig.o hen Land Roeddroedd hi’n lluniaeth adeg briodol ysgafn i feddwl i ddilyn am y eu GWELLA: Anfonwn ein cofion at J. R. Huw Roberts, £10 Carys, £5 Muriel Rovers.Hydref7 - 8 Roedd Marchnad 6. Yng y tractors Nghapel Nadolig yn Jerusalem amrywioa chylch sglefrio,gwasanaethffrindiau Marchnad oedd gyda yn Rhuthun, chyfleabsennol. i gael Ffrindiau sgwrs Lluniau: Cyn anfon llun i’r Bedol Hughes, Bro Erin, Derek Hughes Stark. Mis Hydref: £20 Richard o’rCerrig 1950au 10:00 y i Drudion2020 y.b. ac - oeddfe6.00 aethon y.h. y gymanfa ni â’r a allaichymdeithasu. fod yno petaen nhw ’mond yn rhaid sicrhau na fyddwn yn torri unrhyw hawlfraint a berthyn i’r ffotograffydd neu’r cwmni Moelwyn, Arthur Webber, Pentre Isa, Williams, £10 Carys, £5 Amanda neidrunedig9 swnllyd, Dechrau eleni lliwgar, Canu hanner gyda Dechrau milltir Bethan Canmol, o DIOLCHGARWCH:gwybod Eglwys am y Santesy Sefydliad Fair,Pnawn DPJ Dydd ac wedi Iau ffotograffwyr trwy ei gyhoeddi yn Y Bedol. Dylid Merrik Wheeler, Bwthyn Parc Postyn, Caley. hydSmallwood, ar daith Yr Wyddgrug,25 milltir Llangwm trwy 7.00 wahanol yn y.h. arwain. Hydrefcael help 24ganddo roedd – mae Gwasanaeth mor syml â ac Anetta Williams, Coed y Fron. MERCHED Y WAWR: Croesawodd Roedd14 Pwyllgory capel yn Apêl llawn Rhuthun gyda chanu Urdd 2020.Diolchgarwch Brecwast gan efo blant Siôn Ysgol Corn Betwsyn nodi os oes angen rhoi enw’r ffotograffydd o dan bentrefi, gan gynnwys Llandyrnog, hynny. y llun. Os na wneir hyn fe gymrwn yn ganiataol LLONGYFARCHIADAU: i Celi Evans Beryl pawb i’r cyfarfod ynghyd â’n gŵr bywiog. Awelon, Rhuthun. 9.30-11.30y.b.Gwerfil Goch yng Nghapel y Gro. wrth gwrs. Roedden ni’n ôl yn Rhuthun Bryn Davies nad oes hawlfraint ar y llun. Vale Cottage ar basio ei phrawf gyrru. gwadd Elfed Williams Dolwar, fu’n erbynHydref14 12.30, Cyngerdd13. ynYmunwyd hen Blynyddolbarod yng am nghapel ginio. Côr Godre’r y Cafwyd Aran, gwasanaethCanolfan Hamdden ardderchog Penllyn, a’r CLWB Y PENTAN. Cynhelir y clwb yn siarad am ei waith fel cownselor gyda WrthGro yrru gyda’r Y cerbyd Bala, Parchedig 7.30y.h.â sedd uchel Helen am Wyn10 plantOs hoffech wedi dysgu wybod eu rhagor gwaith amyn dday DPJ a Jones, Eglwysbach yn gwasanaethu. chanu bywiog. Bydd dwy Sioe Cyw yn cael eu cynnal yn Ysgol Glan Clwyd Rhagfyr 5 am 11.00 y festri ar y 3ydd dydd Mercher o bob Iechyd Meddwl. Cawsom baned gan m.y.a.,23 rydych Pwyllgor chi’n Apêl cael Rhuthuncyfle i edrych Urdd 2020.Foundation Cymanfa a’i Garolau. waith, ewch Capel i www. y Gwen a Nesta a thalwyd y diolchiadau Hydref 20. Cynhaliwyd Gwasanaeth COFION: At bawb yn yr ardal nad y bore a 1.45 y pnawn. Manylion llawn ar galericaernarfon.com mis am 2 o’r gloch y pnawn, Mae rhif o’ch cwmpas Tabernacl ac mae’n am syndod6.00y.h. beth thedpjfoundation.org.uk. yr aelodau wedi lleihau ac estynnwn gan Megan. o Ddiolchgarwch yma ym Melin y Wig ydynt yn dda a hefyd cofion at y rhai HYSBYSEBION gyda’r Parch Gerwyn Roberts, sydd mewn Cartrefi Preswyl. IONAWR PEREDUR ROBERTS Cyf. 22 Noson yng nghwmni Nigel Owens, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Beth am hysbysebu yn y Bedol? Mae’r prisiau fel a ganlyn: LLANARMON YN IÂL Theatr John Ambrose. 8.00y.h. CYFARWYDDWR ANGLADDAU 25 Noson Santes Dwynwen gyda Candelas, Marchnad Rhuthun. Gwasanaeth 1/4 tudalen Personol - £35.00 - Capel Gorffwys Preifat1/8 tudalen - £20.00 Gohebydd: Olwen E. Roberts. Ffôn: 01824 780286 ManylionAelodau hynaf i ddilyn. Cyngor yr Ysgol yn cyflwyno’r cyfraniadau bwyd i Sally CERRIG BEDDI - ARYSGRIFEN 1/16 tudalen YCHWANEGOL - £11.50 EGLWYS SANT GARMON: Dydd Iau Nash. Dydd Gwener canlynlol Lloyd Davies, Canolfan Ni, Corwen Derwgoed, Llandderfel, Y Bala, Gwynedd LL23 7HG Mae disgownt i’w gael os yw’r hysbyseb yn Y Bedol Hydref 17 am 7.00 cynhaliwyd cawsom gyfle i fwynhau bore coffi a CHWEFROR 01678 530239 / 07544 962669 Gwasanaeth Diolchgarwch dan blasu teisen yn Ysgol Llanarmon a 15 Gig gyda’r Welsh Whisperer a Hywel Pitts, Pwyllgor Apêl Rhuthun, Gweithdy’r Gof, Pentrefoelas,am 3 mis, Betws 6 misy Coed, neu Conwy 12 mis LL24 0HY arweiniad y Barnwr Ian Trigger gyda’i Llanferres i godi arian tuag at Theatr John Ambrose am 7.30y.h. 01690 770408 /Hysbysebion 07884 025520 ar gyfer ebost: mis [email protected] Ionawr erbyn destun diddorol a phwrpasol “Ein wasanaeth Macmillan. Roedd y cyfan DYDD GWENER IONAWR 6 rhoddion hael y Cynhaeaf”. Yn dilyn wedi ei drefnu gan y plant a’u ymunodd cynulleidfa gref i fwynhau hathrawon a derbyniwyd swm swper wedi ei baratoi gan Ann Hurst sylweddol. PROBLEMAU GYDA’CH TO FFLAT? Codir tâl o £2 am gyfarchion neu air o ddiolch. Ni chodir unrhyw a’r merched. Addurnwyd yr eglwys yn CLWB CINIO – Amser cinio bob dydd dâl sy’n dilyn profedigaeth neu am “Er Cof”. hardd a chasglwyd y llysiau a’r Iau bydd y pensiynwyr yn cwrdd i Cysyllter drwy’r post neu ffrwythau i’w rhoi i’r anghenus yn ein fwynhau cinio blasus yn y Gigfan. Siop Elfair plith. Yn ystod y mis gwerthfawrogwn Daw cyfeillion gwirfoddol o’r ardal i ERTHYGLAU ERBYN DYDD MERCHER, TACHWEDD 20 ebost: [email protected] wasanaethau o Ewcarist a Gweddi weini a gwerthfawrogwn eu Cychwyn o’r Ocsiwn 16-18 Stryd Clwyd, Rhuthun Bendigaid yn absenoldeb ein rheithor gwasanaeth. NEWYDDION A HYSBYSEBION ERBYN ER GWYBODAETH gan y Parch Dylan Caradog Parry CAPEL RHIW IÂL – Cyfle i fynychu DYDD GWENER, TACHWEDD 22 Ffôn: 01824 702575

Jones, y Parch Stuart Evans, Paul cyfarfodydd Diolchgarwch ydyw mis Dosbarthu yng Nghanolfan Awelon Nos Wener, Rhagfyr 13 Gallwn eich sicrhau y byddwn yn trin y wybodaeth a gawn ni oddi Chamberlain, Gellifor ac Andrew Hydref i ddiolch a gwerthfawrogi ein wrthych yn gwbwl gyfrinachol a gyda gofal. • R • M • rhwng 4.30 - 5.00 o’r gloch LLYFRAU * DISGIAU • DVDS • CROCHENWAITH Ginn, Caerwys. Organyddion y mis rhoddion dderbyniwn drwy gydol y Seiri Coed Ni fyddwn yn eu rhannu eich manylion â chwmni/sefydliadau eraill at • Arbenigwyr coed derw • oedd Mari Roberts a Sue Hanahoe. flwyddyn ac fe gawsom y cyfle i YR ATEB NAWR YW SYSTEM DOI FIBRE GLASSAr werth fore Sadwrn, Rhagfyr 14 * CARDIAUddiben marchnata, * GEMWAITH na chwaith yn ei * rannuGWYDR gyda thrydydd * LLECHI parti. * GENEDIGAETH: Llongyfarchiadau i wahodd y Parch Robert Parry, Lerpwl, • Ceginau • Ffenestri • Drysau • Sioned a Sam Carey ar enedigaeth i’n harwain mewn gwasanaeth hyfryd 2 JONESGAN “POLYROOF” GYDA GWARANT 20 MLYNEDD CRYSAU RYGBI * CRYSAU T COWBOIS * • Lloriau • Grisiau • merch fach Hydref 25. a thestun pwrpasol am y cynhaeaf a’n Eich Contractwr Lleol COFIWN: am y cleifion o’r ardal bendithion lu mewn awyrgylch DILLAD BABIS * DARLUNIAU * CREFFTAU * gyda’n cofion a chyfarchion cynnes draddodiadol. Roedd canu Ffôn : 01824 705251 atynt. ardderchog gyda Noel Parry wrth yr JOINERY J. TUDOR MORRISParc Busnes Lôn Parcwr • Rhuthun LLAWER O NWYDDAU ERAILL O GYMRU UNDEB Y MAMAU: Agorwyd y tymor organ a chynrychiolaeth dda yn BRYN YR HUDD, LLIDIARDAU 01678 521002 pan ddaeth cynulleidfa gref i’r Eglwys bresennol. Sul cynta’r mis croesawyd a chroesawyd pawb gan y Parch y Parch David Owen, Ponciau i 8 28 Philip Chew. Mwynhawyd cyngerdd wasanaethu gyda chyfarfod Undebol ardderchog gan ddisgyblion Ysgol y Sul canlynol dan ofalaeth y Parch. Bro Famau gyda cherddoriaeth, Eirlys Gruffudd Evans yng Nghapel adroddiadau a cherddorfa – popeth Tegla, Llandegla. Llywydd y mis oedd LLETY MAES FFYNNON yn gywrain iawn. Gwerthfawrogwn y Glenys Roberts. John Mannering, diddordeb mae’r ysgol yn gymryd yn Llanarmon fu’n ein hannerch y Gary a Carys Owen y gymuned drwy gydol y flwyddyn. trydydd Sul a’r cyfle i gwrdd â’n 25 Maes Ffynnon, Rhuthun LL15 1LX Mae canmoliaeth uchel iddynt yn gilydd. Mae croeso cynnes i bawb 01824 705225 symudol 07971 103286 cymryd rhan yn y Gymraeg a’r ymuno yn y gwasanaeth ar nos Sul www.holidaylettings.co.uk/ Saesneg. Diolchwyd iddynt gan Gill am 5.30. rentals/ruthin/136883

30 Tudalen 20 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:21 Page 1

MISOEDD A MWY CRAFU PEN

Llythyren gyntaf Tachwedd ydy ‘T’. Dyma 20 cliw i chi. Beth Ydy’r atebion cywir?. 1. Bu Dylan Thomas yn byw yn y lle hwn ar un adeg. 2. Cwmwd yn Sir y Fflint. 3. Blodyn y ceir y cyflasyn fanila ohono. 4. Sant o’r 6ed ganrif. 5. Peiriannydd pont grog dros afon Menai. 6. Offeryn Nansi Richards. 7. Hen deulu enwog oedd yn byw nepell o Rhuthun. 8. Awdur yr Awdl ‘Cwm Carnedd’. 9. Bu’n wersyll milwrol ym Meirionnydd. 10. Cysylltir yr aderyn hwn gyda’r beiciwr Geraint Thomas. Tudalen 31 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:43 Page 1 11. Pentref genedigol y bardd Hedd Wyn. 12. Bae ar Ynys Môn. 13. Bu Hywel Harris yn byw yma. 14. Roedd y person hwn yn enwog am ei anterliwtiau. 15. Enw arall ar yr anifail hwn ydy ‘gwadd’. Ar Draws 16. Pa ffrwyth ydy ‘afal cariad’? GWYDDELWERN GRAIGFECHAN 1. Yr ______a ŵyr a’r ifanc a dybia yw hi ym mhob mis o’r flwyddyn 17. Enw’r sawr lysieuyn ‘dill’RHEWL yn Gymraeg. 18. Ysgrifennodd Paul lythyrau at y ddau berson yma. 2. Bydd digon o wreichion yn tasgu yn y mis hwn Gohebyddion: Glyn a Gladwen Jones Gohebydd: Gareth Jones Ffôn: 01824 703304 19. Prif ddinas y wlad lle cynhaliwyd Cwpan Rygbi’r Byd eleni. 6. O dwi’n ffŵl, mae’r mis hwn yn y croesair ddwywaith! Ffôn: 01490 412432 Gohebydd:DATHLU: Bu’n Siân rhaid Eryddon imi edrych Ffôn: yn 01824 pleser 700245 o [email protected] atom John 20. Ysgrifennodd R. Williams Parry am yr adar yma. PROFEDIGAETH: Cydymdeimlwn BORE COFFI MACMILLAN: ofalus yng nghofnodion y Capel pan Griffiths, Rhuthun i wasanaethau'r 8. 'Gwisg genhinen yn dy gap a gwisg hi yn dy galon’ yn y mis hwn a yn ddwys iawn â Audrey Jones, Dymuna Kate Phillips a’r teulu ddiolch Croesoglywais cynnes i'r sî iawngan un i Nedw o'r aelodau Elis, mab efallai Clywedogmis diwethaf yn gwella yn ar ôl ein llawdriniaeth Hoedfa phob mis arall! bod John a Rhiannon Pugh,Atebion Bryn ar dudalenDdiolchgarwch 31 ar y Sul cyntaf, a'r Grove House a'r teulu ym marwolaeth yn fawr iawn i bawb a gyfrannodd bach Alun ac Eiddwen, Bro Fair a frys yn ddiweddar. 9. Mae’r ateb yn rhan o 7 i lawr ei phriod, Llew Jones. Hefyd ein mewn unrhyw fodd at y bore coffi. anwydCoch ganol wedi Rhagfyr, dathlu llongyfarchiadau eu priodas aur Parch R Ifor Jones, Bae Colwyn; ganol mis Hydref (Ia 50 Mlynedd!) Ac Arwel Roberts, Rhuddlan a Celfyn cydymdeimlad â Jim Watson, Pen yr Gwnaed elw o £1,520. mawr i chi gyd. Dymuniadau gorau i John a Hazel 11. Gallai hwn fod yn fis Mai ond bellach mae’n dilyn re yn rhai o’r Ardd, a'r teulu ym marwolaeth John LLONGYFARCHIADAU: i Dona a yn wir i chwi priodwyd y ddau yng Williams, Y Groes ar y Suliau carolau Nghapel Ebenezer ar yr 11SUDOKU o fis Roberts,canlynol. Bodaeron Mae ein ar diolch eu hymddeoliad yn fawr Watson. Gari Roberts, Bryn Domwy ar ddod Danfonwn ein cydymdeimlad llwyraf at a phob llwyddiant i’r perchnogion MERCHED Y WAWR: Nos Fercher, yn Nain a Taid eto, Mared a’r partner Hydref 1969 - Llongyfarchiadau iddynt oll am eu cenadwri a'u 12. Digwyddodd 7 i lawr yn y mis hwn eleni Johncalonnog Eryl, Glan i'r Clywedogddau ohonoch a gweddill ac i'r teulu newyddffyddlondeb yn Sugar inni yma Plum. yn Ebenezer 25 o Fedi, daeth Lisa Jane Davies o wedi cael bachgen bach a brawd i y teulu yn eu profedigaeth o golli 14. Rhaid ‘…dilyn yr _____ ar ochr y glog’ ym misoedd y Gwanwyn Landrillo atom a chawsom noson Caio a Begw. oll ym Mryn Coch. Lle'r aeth yr amser ORGAN EBENEZER: Wedi deugain Beth, priod a mam annwyl iddynt i Danfonwn ein cofion at bawb yn y 15. ‘Dewch i sgwâr y pentref ddifyr iawn yn ei chwmni. - dwn ni ddim! mlynedd o wasanaeth clodwiw daeth gyd Wrtha hynny edrych mor am sydyn y manylion cyn y Nadolig. deuthum pentredyddiau'r a’r Organcyffiniau hynod sydd soniarus heb fod i ben yn rhy I weled dawns y dail’ yn y mis lliwgar hwn Rydymar draws yn meddwl y ffaith amdanoch. bod Derek Roberts, ddarhyw yn fore ddiweddar. Sul yn ystod Cadwch mis Mediyn ddiogel - a Y Garreg Lwyd gynt ac Angela hefyd bawb.doedd canu'r Emynau i gyfeiliant y 18. Hwrê, mae’r adeilad yma ar gau yng Ngorffennaf Gobeithiowedi bod dathlu Iona eu Jones, priodas Bro aur yn piano ddim yn ein plesio. Trwy 19. “Wyt ______yn oer, gynharach yn y flwyddyn sef ddigwyddiad inni sôn wrth y Parch. R. A’th farrug yn wyn.” Chwefror 22 1969 - diwrnod hynod o W. (Bob) Jones, Wrecsam ddiwedd oer gyda eira trwm wedi syrthio y mis Medi am y digwyddiad, ymhen llai 20. Bydd pawb yn dweud y gair hwn wrth weld addurniadau tlws ar y nosonGLASFRYN gynt. Llongyfarchiadau A CHEFNBRITHna saith diwrnod roedd gennym goeden yn 10 I Lawr unwaith eto i'r ddau ohonoch. Y Parch Organ arall hyfryd dros ben wedi ei A. Brian Evans, ein Gweinidog ar y hanrhegu inni gan gyfeillion Capel Y pryd a fu’n GweinidogaethuGohebydd: Helen yn Ellis. y FfônGroes, : 01490 Wrecsam 420447 ac mae'n diolch I Lawr ddwy briodas ac mae wedi bod yn iddynt yn fawr am eu caredigrwydd. 1. ‘Chwefror a chwyth y neidr oddi ar ei nyth’, a hon hefyd Profedigaeth:bleser inni i'wTrist ail oedd groesawu clywed yntau am ynfarwolaeth Diolch sydyn hefyd Gwilym i dri o'n 'hefiHumphreys mob' (Keith, Bryn Du. ȏl‘Rydym i'r Graigfechan yn cydymdeimlo’n ar ambell gywir i Sul iawn a gyda’iIfor a Gareth) frodyr a’i am chwiorydd 'hwffio a phwffio' a gweddill fel 2. Mis ar ddechrau’r flwyddyn ariannol a rhaid talu hwn y Teulu.fynte Hefyd erbyn bu i hynRhian, wedi Tegfan dod golli yn ei mamfod ychydig yr offeryn cyn y yn Nadolig, dod i yr mewn un yw’n i'r 3. Dyma’r nifer sydd mewn ½ blwyddyn Weinidog yng Nghapel Pendref, adeilad mewn un darn ac i Margaret cydymdeimlad gyda Rhian a’r teulu i gyd. 4. Mis y ffŵl yw hwn Rhuthun unwaith eto. Paradwys am y paneidiau te a'r Ar ddechreCAPEL blwyddyn EBENEZER: newydd Cawsom arall anfonwn y cacennau ein cofion i'n cadwa’n dymuniadau ar fynd! da at 5. Cewch grempog ar y 25ain o’r mis hwn yn 2020 bawb ohonoch. Gobeithio yn wir y bydd pethau yn gwella’n fuan. Cadwch yn 7. Digwyddodd hyn yn yr Eisteddfod eleni saff. 8. Mis diwrnod Owain Glyndŵr 10. Dathlwn eni’r Iesu yn y mis hwn GLASFRYN A CHEFNBRITH 13. Gallwch roi hwn ar y BBQ ym mis Mehefin, os yw’r tywydd yn ffafriol CRAFU 16. “Cod, a chymer y plentyn … ac aros ____ hyd nes y dywedaf Gohebydd: Helen Ellis 01490 420447 Atebion ar dudalen 31 wrthyt…” (Mathew 2:13) Y GYMDEITHAS: I gyfarfodPEN mis Clwyd. 'Rydym yn cydymdeimlo'n 17. Bydd Guto Ffowc wedi llosgi’n ____ yn 2 Ar Draws Hydref, croesawyd atom y milfeddyg ddwys gyda'i wraig, Rhian, ei blant Dyfrig Williams, o filfeddygfa'r Wern. Elgan, Gareth, Eifion, Teleri ac Elen CawsomAtebion ynnoson dechrau hwylog gyda'r a difyr yn ei a'u29. teuluoedd, Ehedydd--- a Gwynfryn a Bet, gwmnillythyren a i/I. chlywsom sut y bu iddo Crud30. ------Peate.y Gwynt, ei dad a'i fam. Cofion ddewis milfeddygaeth fel gyrfa a cynnes atoch i gyd. llwyddo,1. ----- DYLANda.er gwaetha sawl anhawster. CAPEL:31EVANS ------BrydyddCynhaliwyd Hir. ein gŵyl E. JONES & SON Cyflwynwyd2. Fy----sydd gan ysgafn. Prys a diolchwyd Ddiolchgarwch32. Clwb --- Bachyn ystod mis Hydref. Galwodd Magi Ann yn y Bore Coffi MacMillan yn y Neuadd a dyma hi hefo gan3. Storiau Jo. Yng – angofal chyffro. yTRWSIWR baned 'roedd Trefnwyd33. ------mab CEIR rhaglen Alffeus arbennig ac CLAWDDNEWYDD Kate, y trefnydd, a’i phlant Georgina, Zac ac Eleanor Glyn, Eifion, Dei a Rhys. amserol gan Buddug, a gyda hi yn PROFEDIGAETH4. Cymdeithas yrGAREJ: Tristwch---- mawr FFORDD i ni cymeryd34.-----Twrci YR rhan ORSAF 'roedd Tena Rhian, Gwenda, oedd5.------yw clywed Mhechod.(Nofel) am farwolaeth Dylan, Lowri35. Plas a pharti ----- canu'r Pentrefoelas/ merched. Hob GWAITH SIFIL HURIO PEIRIANNAU Tegfan,6. Y dreth Glasfryn, ------yn(Station ysbyty Glan Road oeddRhydlydan LlywyddGarage) y mis. * Cyflenwad Dwrˆ * J.C.B.’s 7.------yn anghymarusRHUTHUN 0182436. Ifan'ma? 704508 * Cyflenwad * Komatsu 8. Diolch • Atgyweirio i`r --- ceir ar ôl damweiniau37. Un o Fois y Cilie. Carthffosiaeth * ‘Mini Diggers’ (hefo neu 9. Y Weinidogaeth ------38.----Morgannwg Atebion • Ail-liwio i’r ceirgeiriau fel newydd yn * Draenio heb ddreifar) 10. Bugail-----sydd ofalus. 39. “----ei galon yn eigion ei * Concritio * Offer malu creigiau 11. •Y dechrau GwaithBedwaredd Yswiriant Efengyl?gyda’r lygaid.” Gwenallt * Tirwaith 12. •Persia? Gydallythyren chyfleusterau “T” jig/popty.40. Tŷ o Iâ. 1. 13.Talacharn; ------Jones 2, Tegeingl; 3. Tegeirian; 41. “Gwna fi’n addfwyn fel tydi Am unrhyw ymholiad ffoniwch 01824 750 604 4. 14.----Hael Teilo; 5. Thomas Telford; 6. Telyn wrth bawb o'r ----rai” Galwch am fwy o wybodaeth deires;15.Glanheir 7. Thellwall; fi ag ---- 8. Tilsley; 9. 42. ---Fach yr haf. Ffacs: 750402 neu Vodaffôn: 07831 121765 Tonfannau; 10. Titw Tomos; 11. 16. ------ysbryd. 43. -----Gwynedd Trawsfynydd;20 12. Trearddur; 13. Trefeca;17.-----ddŵr 14. Twm o’r Nant; 15. Twrch; 44. -----y Ffynnon. 16.18. Tomato;Eiddew? 17. Trymsawr; 18. 45. Aled ------(Nofelydd) Timotheus19. ---dâl. a Titus; 19. Tokyo; 20. 46. Dafydd ------Tylluanod.20. Ni raid i'r --- wrth feddyg. 47. Emrys ap ----- 21. Brodorion De America? 48. Gwerthwyd Joseff i`r ------22. ----Trichrug Aciwbigo yng49. ---- Nghlinig y Tryc 23. Penrhyn Sbaen? 50.-----Amin Stryd y Ffynnon, Rhuthun 24. … Moor Bar t’At? 51. ----Watts Wedi ei ddefnyddio yn llwyddiannus am flynyddoedd lawer i drin 25. ---mab Sebedeus cyflyrau52. poen. ----Rush 26. …mab Abraham.Poen cefn, sciatica, niwed i’r gwddf53. Cader---- a’r ysgwydd gan gynnwys 27. Croesi'ranafiadau ------atchwipio a fferdod ysgwydd.54. …..Charles Dros 12 mlynedd o brofiad Hyfforddiant llawn mewn Aciwbigo Tsieneaidd Traddodiadol. Llongyfarchiadau i’r Parch Reuben ac Aelwen Roberts gynt o 28.------Ffowcwww.wellstreetclinic.co.uk Elis. www.ricchamberlainacupuncture.co.uk55…….Newton Wyddelwern ar ddathlu eu priodas aur ar Hydref 18 gan eu teulu a’u Cysylltwch â Ric ar 01824 750732 neu ffoniwch am apwyntiad ar ffrindiau. 01824 709777

134 Parc y Dre, Gwaith Contract, Gosod Ceginau, Lloriau, Ffenestri, Drysau a GwaithRhuthun AERON JONES H. A. Ty’n y Cefn, Llanuwchllyn Cynnal a Chadw o bob math ARGRAFFU ELLIS Prisiau rhesymol gyda gwaith Rhaglenni, Adroddiadau, Taflenni a mwy. Saer Coed o safon uchel DYFYNIADAU IONAWR Cysylltwch â Haf yn Ionawr, gaeaf yn yr haf. 07729 960484 [email protected] 01824 702994 Ionawr cynnes Mai oer. 31 9 Tudalen 11 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:03 Page 1

COLOFN YR IFANC Siriol Ellis, Cefn Brith COLOFN Y DYSGWYR MAE DYSGU CYMRAEG YN GRÊT! Gobeithio eich bod chi sy’n dysgu Cymraeg yn ardal Y Bedol yn cytuno efo’r teitl a’ch bod chi’n mwynhau dysgu Cymraeg fel dw i wedi ei wneud ar hyd y blynyddoedd, ac, y bydd ychydig o fy hanes i o help i chi i ddal ati i ddysgu Cymraeg. Dechreuais i pan oeddwn yn fy mlwyddyn olaf yn Ysgol Stryd y Rhos pan oedd Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd yn Rhuthun. Yna dilyn ymlaen yn Tudalen 20 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:21 Page 1 Ysgol Brynhyfryd gan astudio Cymraeg fel ailiaith yn llwyddiannus yn Arholiadau TGAU a Lefel A. Es i wedyn i Brifysgol Caer i astudio Hanes, ac, ar ȏl graddio treulio blwyddyn ym Mhrifysgol Bangor i wneud Cwrs Hyfforddi Athrawon a MISOEDD cael cyfle ar A MWY ymarfer dysgu i ddysgu Cymraeg i CRAFU ddisgyblion Ysgol Borthyn, Rhuthun ac Ysgol Llanbedr DC - profiad wnes i Siriol a Gwion fwynhau’n fawr iawn. Erbyn hyn dw i’n athrawes yn Ysgol Ym mis Medi, 2014 dechreuais ar mhrifddinas uchaf y byd, La PazCORWEN sydd yn Penmorfa, Prestatyn. Llynedd roeddwn gwrs gradd gyfun mewn Cymraeg a 12,000 troedfedd uwchben y môr, dinas PEN yn athrawes Blwyddyn 5 ac eleni Sbaeneg ym Mhrifysgol Aberystwyth. Yn lle’r oedd y bobl frodorol wedi cadw Eglwys Seion Goch. Croesawyd ni gan ElwenBlwyddyn i’w chegin 3. trwy Cefais gyfle gwag i ddysgu fel bod pawb yn cael eu hatgoffa o wir ystyr y drydedd flwyddyn cefais fy lleoli mewn diwylliant yr Andes yn gryf gyda’u dillad Deallir nad yw’r Parch. T.L.Williams wedi bod yn dda gymorth y We er mwyn dangosCymraeg i ni ychydig i’r disgyblion o a y rhoi Nadolig. cyfle tref o’r enw Jerez yn Ne Sbaen. Ystyr traddodiadol a’u hiaith Quechua. Roedd ei iechyd yn ddiweddar ac anfonwn ein cofion ato ryseitiau ar gyfer y Nadolig. Roeddiddynt yn ddefnyddio’r braf gweld Gymraeg mewn Jerez yw ‘Sherry’ a dyma’r lle mae pob yr awyr yn fain iawn yma, yr elltydd yn ynghyd ag eraill o’n cyd-aelodau sydd yn derbyn rhai o aelodau Cangen Corwengwasanaethau, wedi troi i mewn cyngherddau ac Ymddeoliad a Hapus Sherry yn y byd yn cael ei gynhyrchu. rhy serth i’w cerdded a phobl yn cnoi dail triniaeth yn yrLlythyren ysbyty. Anfonwn gyntaf ein cofion Tachwedd hefyd at ambellydy ‘T’.un ohonynt wedi myndgweithgareddau ati ar ôl y cyfarfod eraill. i Mis IonawrWedi 2020saith mlynedd yn gwasanaethu’r Eglwys Mae Jerez yn nhalaith Andalusia sef yr coca i helpu i ymdopi ag effeithiau’r Norman McKee sydd wedi treulio cyfnod yn Ysbyty wneud y ryseitiau a chael crynbyddaf hwyl ynarni. mynd Diolch â disgyblion eto yngyr ysgol Nghymru ar fel Deon Gwlad ardal Edeyrnion, ardalDyma o Sbaen lle20 mae cliw fflamenco i chi. yn rhan Beth uchder. Ydy’r Mae atebion pobl Bolivia cywir?. a Peru, lle’r Maelor. Ar ddechrau blwyddyn newydd gobeithiwn i’r swyddogion am drefnu’r cyfarfodgwrs i Wersyll ac i Elwen yr Urdd am yng Nghlanllynbu i’r Canon a Barch. MartinNia Snellgrove Haf Jones ymddeol ar mor greiddiol o’r diwylliant ac y mae aethon ni wedyn, yn bobl ysbrydol iawn, y bydd y brechlyn yn dod a diwedd i’r pandemig ac fod mor barod i roi o’i hamser.rhoi Edrychwn mwy o gyfle ymlaen iddynt at ymarferIonawr a siarad 7, 2021. Y Bedol, Daeth acy Parch.yn dysgu Snellgrove disgyblion i Gorwen o ardal Cerdd1. Bu Dant Dylan i Gymru Thomas a chefais yn byw y fraint yn yo lle sy’nhwn addoli’r ar un adeg.Fam Ddaear ‘Pachamama’ y cawn gyd-addoli a chyfarfod â’n gilydd fel aelodau gyfarfodydd eraill tebyg yn yCymraeg. flwyddyn newydd. ar ôl gwasanaethudigon felSeisneigaidd rheithor yn i yrddysgu Hôb ger Cymraeg. flasu’r2. Cwmwd diwylliant yn Sir y unigrywFflint. yno. a chredoau cadarn ganddynt yn tarddu Peth arall sydd wedi fy helpu i ddysgu Rwan dw i’n teimlo fel Cymraes yn fy CaniataoddEglwys Seion fy unwaith oriau gwaitheto yn y byrgwanwyn. fel oErbyn ddyddiau cyn yr Incas. Wedi croesi i Wrecsam am ddeuddeng mlynedd. Wedi ei fagu 3. Blodyn y ceir y cyflasyn fanila ohono. Cymraeg ydy cystadlu yn ngwlad fy hun. Yn ddiweddar cefais athraweshynny bydd Saesneg drysau’r a’r capelgrant haelwedi gan bod yr ar gauPeru, am ymlaen âNadolig ni am Machuyn y Dre Picchu. yn Swydd Norfolk aeth ymlaen i ddilyn gyrfa yn y 4. Sant o’r 6ed ganrif. Eisteddfodau’r Urdd efo llefaru a wybod fy mod yn cael anrhydedd Undebflwyddyn Ewropeaidd, gyfan! Pwy fuasai trwy wedi gynllun rhagweld Yno, hynny gwelsom ar adfeilionDiolch i’r yr rhai hen a ddinas drefnodd a bod coeden Nadolig maes peirianneg cyn cael yr alwad i wasanaethu’r 5. Peiriannydd pont grog dros afon Menai. llenyddiaeth ac mewn llawer o arbennig yn Eisteddfod Genedlaethol yr Erasmus,ddechrau i 2020?mi deithio i rannau eraill o dysgu am hanesyn yrcael Incas. ei gosod Wedi yntreulio y Parc Coffa dros y Nadolig. Eglwys. Roedd y Parch. Snellgrove yn ffigwr amlwg eisteddfodau eraill. Mi wnes i ennill Urdd Sir Ddinbych 2020 sef bod yn Sbaen.6. Offeryn Dyma Nansiwraidd Richards.fy awydd i deithio. mis ar uchder oRoedd dros 10,000 yn edrych troedfedd, yn hardd i iawn wedi ei goleuo iawn yn yr ardal gan ei fod yn mynd i bob man Medal y Dysgwyr yn Eisteddfod Feistres Seremoni Medal y Dysgwyr. 7.MerchedWedi Hen graddio, deulu y Wawr roeddwnenwog oedd yn ysu yn i weldbyw nepelllawr âo niRhuthun. at yr arfordirac i’w a gweld chael ymlacioo bell. Rhaid ac talu diolch hefyd i ar gefn ei feic. Gwnaeth ymdrech lew i ddysgu Genedlaethol yr Urdd yn Eryri – wna i Felly mae wedi bod yn werth i mi fod mwy8.Cafwyd Awdurar y byd.cyfarfod yr Erbyn Awdl wedi mis ‘Cwm ei Chwefror drefnu Carnedd’. gan 2019, swyddogion anadlu’n rhwyddfusnesau’r unwaith eto. dref O Peru,am harddu fe eu ffenestri a gosod Cymraeg fel ei fod yn ddigon hyderus i’w defnyddio byth anghofio’r profiad arbennig hwnnw wedi dysgu Cymraeg. Gobeithio y roeddwnRhanbarth wedi Glyn cynilo Maelor digon trwy gyfrwng i godi fy Zoom aethon ar ni i ganolgoleuadau y byd - i NadoligEcuador o lle gwmpas y Sgwâr. Trefnodd yn y gwasanaethau. Anfonwn ein cofion gorau iddo 9. Bu’n wersyll milwrol ym Meirionnydd. ac yn teimlo mor falch fy mod wedi gwnewch chi i gyd sy’n dysgu Cymraeg mhacRagfyr a 7. chychwyn Roedd y siaradwraig ar fy nhaith yn i Ddegyfarwydd buon iawn ni’n cymrydaelodau’r rhanAmgueddfa mewn fod golygfa o Ŵyl y Geni ef a’i briod a dymunwn ymddeoliad hir a dedwydd 10. Cysylltir yr aderyn hwn gyda’r beiciwr Geraint Thomas. dysgu Cymraeg. i ddal ati fel y dywedais ar y dechrau – America.i lawer ohonom Yn lwcus sef Elwen iawn, Roberts, roedd Betws fy anturiaethau Gwerful e.e.yn weirencael ei zip harddangos uwchben y wrth ffenestr un o’r siopau iddynt. 11. Pentref genedigol y bardd Hedd Wyn. Erbyn hyn dw i’n gallu siarad mae dysgu Cymraeg yn gret! Pob hwyl nghariad Gwion hefyd yn awyddus i jwngl ar fin yr Amazon. Wrth gwrs, roedd Cymraeg yn rhugl, yn ysgrifennu a i bawb. deithio,12. Bae felly ar fe Ynysddaeth Môn. o gyda fi! yn rhaid cael sefyll ag un droed o boptu’r darllen Cymraeg, yn mwynhau darllen Nia Haf Jones, Rhuthun. 13.Dechreuodd Bu Hywel ein Harris taith yn ym byw Mrasil yma. yn cyhydedd yn hemisffer y gogledd a’r de ninas14. RioRoedd de Janeiro. y person Roedd hwn cymaint yn enwog o amhefyd. ei anterliwtiau. rybuddio wediCOLOFN bod inni fod yn ofalus IECHYD yno, Y wlad olaf A oedd LLES Colombia lle treulion 15. Enw arall ar yr anifail hwn ydy ‘gwadd’. roedden ni’n dau braidd yn rhy ofalus ac ni fis yn mwynhau bwydydd egsotig, Ar Draws 16.Addunedau Pa ffrwyth – ydyn ydy nhw’n‘afal cariad’? gweithio amser i goginio prydau maethlon, wrth edrych yn ôl, wnaethon ni ddim yfed coffi ffres, mwynhau byd natur a 1. Yr ______a ŵyr a’r ifanc a dybia yw hi ym mhob mis o’r flwyddyn 17.i chi? Enw’r sawr lysieuyn ‘dill’ yn Gymraeg.ddim yn caniatau amser distaw llawn werthfawrogi bwrlwm y ddinas pharagleidio dros y ddinas a fu ar un 2. Bydd digon o wreichion yn tasgu yn y mis hwn anferthol18. TybedYsgrifennodd a phrysur faint ohonoch yma. Paul O Frasilchi lythyrau sydd aethon at y ddauadegiddyn bersony nhw ddinas eu yma.hunain, beryclaf allan yn yo byd.sync Dyma i 19.raeadrwedi Prif Iguazugwneud ddinas sydd adduned y wlad ar y blwyddynlleffin cynhaliwyd â’r wlad eingydaCwpan hoff natur wlad Rygbi’r ac o’r efallai daith, Byd yn eleni. llegwneud ’roedd y bobl 6. O dwi’n ffŵl, mae’r mis hwn yn y croesair ddwywaith! honno,20.newydd Ysgrifennodd ac i Paraguay eleni? Neu a’rR. yn Ariannin. Williams bwysicach Mae’r Parry amynymarferion gyfeillgar,yr adar anaddas yma. y môr yn i’w glir, anghenion yr awyr yn las 8. 'Gwisg genhinen yn dy gap a gwisg hi yn dy galon’ yn y mis hwn a fyth – ‘nath rhywun sticio at adduned corfforol, does dim syndod felly pam rhaeadr yma yn gyfuniad o 275 o a ninnau’n teimlo’n hollol ddiogel. I phob mis arall! raeadraullynedd? ac Mae roedd ystadegau mawredd Atebionyn ydangos lle yn ar dudalenorffen,fyddai roeddemrhywun 31 yn yn rhoi’r teimlo ffidl ein bodyn yn angen to. gwblfod anhygoel. 80% o addunedau blwyddyn gwyliau.Byddai unrhyw Felly dynaberson wnaethon cyffredin ni.yn Fe 9. Mae’r ateb yn rhan o 7 i lawr Yna,newydd ymlaen yn methu â ni erbyn i Buenos diwedd Aires, mis dreulionbrwydro nii gynnal bythefnos ffordd ar arfordiro fyw fel y Caribîhyn. 11. Gallai hwn fod yn fis Mai ond bellach mae’n dilyn re yn rhai o’r dinasChwefror. ag iddi naws mwy Ewropeaidd a yn Mae ymlacio pawb mewn yn wahanol hamocs wrth a hel ein chyfarwydd.Yn bersonol, Wedyn dwi’n i teimlo fynyddoeddSUDOKU fod meddyliaureswm ond, cyn yn mynd anffodus, yn ôl i mae’rrealiti yng carolau Patagonia'rgormod a’ro bwysau Ariannin yn a caelChile ei amroi fis a Nghymru.enghraifft yma yn fwy cyffredin o 12. Digwyddodd 7 i lawr yn y mis hwn eleni chaelarnom ein ni cyfareddu ein hunain gandrwy fawredd‘neud y hyd.Ers Os mis oes Medi, un mae’rpeth dwi ddau wedi ohonom ei yn 14. Rhaid ‘…dilyn yr _____ ar ochr y glog’ ym misoedd y Gwanwyn mynyddoeddaddewidion. a’r Ynrhewlifoedd. arbennig y Aethon teimlad ni astudioddysgu i ‘leni,fod yn dydwi athrawon ddim a am De fyndAmerica yn eino fethiant blaenau os trwy nad Bolivia ydym yngan llwyddo aros ym ynyn teimlo’nôl i fyw bellbywyd yn ôl!mor brysur ydi 15. ‘Dewch i sgwâr y pentref i sticio atyn nhw. Dydy hynny’n o. Weithiau, mae angen ymddiried I weled dawns y dail’ yn y mis lliwgar hwn gwneud dim lles i’n hiechyd meddwl mewn newidiadau dyfnach, ac 18. Hwrê, mae’r adeilad yma ar* gauArchwiliad yng Ngorffennaf clyw a chwyr ni, nacdi. i wneud hynny rhaid edrych yn rhad ac am ddim Fel rhan o fy ngwaith yn annog ôl cyn edrych ymlaen. Gofyn 19. “Wyt ______yn oer, ffordd holistaidd o fyw, mae cadw cwestiynau i ni ein hunain – be’ A’th farrug yn wyn.” * Cymhorthion digidol cydbwysedd rhwng ein 4 Doctor oedd yn llwyddiant y llynedd? Be’ 20. Bydd pawb yn dweud y gair hwndiweddaraf wrth weld addurniadau tlws ar y mewnol - Dr. Distaw, Dr. Symud, faswn i’n ei wneud yn wahanol? Dr. Deiet a Dr. Hapus - yn gwbl I unrhyw un sydd â diddordeb goeden yn 10 I Lawr * Ymweliad gartref rhad ac angenrheidiol er mwyn byw bywyd yn y maes yma o ‘fyw yn dda’, ga’ am ddim cyflawn. Dwi’n credu mai un rheswm i gynnig un cyngor – yn hytrach I Lawr pam y gall addunedau fethu yw’r na gwneud addewid penodol * Gwared cwyr drwy ffaith fod y balans yma ar adegau sy’n eithaf arwynebol, beth am 1. ‘Chwefror a chwyth y neidr oddi ar ei nyth’, a hon hefyd allan o’i le. Weithiau, mae angen benderfynu cymryd cyfrifoldeb am 2. Mis ar ddechrau’r flwyddyn ariannol ‘microsuction’ a rhaid talu hwn edrych yn ddyfnach arnom ni ein ein hiechyd ein hunain ym mhob 3. Dyma’r nifer sydd mewn ½ blwyddyn* Dysgwr Cymraeg hunain, darganfod ein credoau, ffordd y gallwn ni. Be’ bynnag ddaw meddylfryd a’n hofnau mwyaf. Efallai yn 2021, ni sydd â’r rheolaeth dros 4. Mis y ffŵl yw hwn gallwn wedyn ddod i ddeall pam fod ein cyrff ein hunain a dim ond ni 5. Cewch grempog ar y 25ain o’r mis hwn yn 2020 y nod mor anodd i’w gyrraedd. all flaenoriaethu yr hyn ‘den ni ei 7. Digwyddodd hyn yn yr Eisteddfod eleni Addunedau cyffredin yn amlwg angen er mwyn byw bywyd ar ei ydi colli pwysau a gwneud mwy o orau. 8. Mis diwrnod Owain Glyndŵr ymarfer corff. Grêt – dyna Dr. Symud 10. Dathlwn eni’r Iesu yn y mis hwn a Dr. Deiet wedi eu sortio! Ond os Elen Lloyd Wynne 13. Gallwch roi hwn ar y BBQ ym mis Mehefin, os yw’r tywydd yn ffafriol yw rhywun yn gweithio o dan straen Maethydd Naturiol / Hyfforddwr meddyliol bob dydd, yn ei chael hi’n byw bywyd holistaidd 16. “Cod, a chymer y plentyn … ac aros ____ hyd nes y dywedaf anodd cysgu yn rheolaidd, diffyg wrthyt…” (Mathew 2:13) Atebion ar dudalen 31 11 17. Bydd Guto Ffowc wedi llosgi’n ____ yn 2 Ar Draws

DYLAN EVANS E. JONES & SON TRWSIWR CEIR CLAWDDNEWYDD GAREJ FFORDD YR ORSAF GWAITH SIFIL HURIO PEIRIANNAU (Station Road Garage) * Cyflenwad Dwrˆ * J.C.B.’s RHUTHUN 01824 704508 * Cyflenwad * Komatsu • Atgyweirio ceir ar ôl damweiniau Carthffosiaeth * ‘Mini Diggers’ (hefo neu • Ail-liwio ceir fel newydd * Draenio heb ddreifar) * Concritio * Offer malu creigiau • Gwaith Yswiriant * Tirwaith • Gyda chyfleusterau jig/popty. Am unrhyw ymholiad ffoniwch 01824 750 604 Galwch am fwy o wybodaeth Ffacs: 750402 neu Vodaffôn: 07831 121765

2010 GRAIGFECHAN

Gohebydd : Gareth Jones. Ffôn : 01824 703304

Blwyddyn Newydd Well i bawb sydd yn darllen yr gweld hwnt ac yma ac mae llwybr sydd yn arwain i yn ‘GRAIGFECHAN’ ac wedi eu canu mewn ychydig gofnodion yma am Graigfechan a chadwch Bentrecoch ac i ben y Graig Wyllt wedi ei fapio allan gwahanol gymanfaoedd canu lleol. Ond ni yn ddiogel. yn glir. Fe ddywedir fod y Ffwlbart wedi ei weld yno chawsant eu cynnwys mewn unrhyw lyfr yn ddiweddar. Wedi i’r cyfnod clo ‘ma ddod i ben ac emynau gan y gwahanol enwadau. Daeth y dôn Newyddion Da. Daeth y newyddion da am Helen os am brofi llonyddwch yr hen goedlan, ewch am ‘GRAIGFECHAN’ (mesur 10) i fodolaeth yng Wynne, gynt o Bwllglas, ac Elgan, ei gŵr a’r teulu dro yno. Mae’r hen Odyn Galch i’w gweld yn glir Nghymanfa Ganu Dyffryn Clwyd yn 1969, yn y bach, dros y cyfryngau boreol. Da yw clywed a hefyd y graig hynod o serth gydag olion o’r hen dyddiau hynny pan oedd hi’n bosibl llenwi capel am wellhad Helen ar ôl amser hynod o bryderus chwarel galch. Yn sicr, nis gwelwyd y rhain mor glir deulawr Pendref, Rhuthun i’r ymylon i Oedfa’r yn eu bywydau. Mae gan Helen a’i mam Bethan ers blynyddoedd lawer. Hwyr i ganu’r emyn-dôn yma. Yn arwain y gân gysylltiadau agos iawn â Graigfechan ac yn hanu o roedd John Daniel, Rhosllannerchrugog ac roedd un o hen deuluoedd y pentref sef Richard Jones, Y Hanes Graigfechan. y geiriau wedi eu hysgrifennu gan y diweddar Kate Glo. Pob dymuniad da ichi fel teulu a chofion annwyl Mi fydda i wastad wrth fy modd yn clywed Tudur Davies, Tegla, Rhuthun. Yn wir, mae’r ail bennill yn at bawb. Wyn yn canu’r gân ‘Dyffryn Clwyd’ sef cân sydd addas iawn i’n dyddiau ni heddiw. yn nodi llond trol o bentrefi Dyffryn Clwyd ac yn Y Graig Wyllt. eu mysg mae pentref Graigfechan. Fe’i clywir Gweddi Dros y Cleifion. Mae’r ardal, ger y pentref, a adwaenir fel ‘Y gan amlaf ar raglen hwyrol Geraint Lloyd. Mae’n Graig Wyllt’ ers peth amser wedi bod yng ngofal debyg i’r pentref ddod i fodolaeth gan i hen ffordd Diolch am y dwylo tyner Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru ac mae y porthmyn tuag at Llandegla a marchnadoedd Sydd yn gweini arnynt hwy, gwaith cynnal a chadw yn yr ardal arbennig yma yn anifeiliaid Wrecsam a Lloegr, ddod trwy’r pentref A’r meddygon sydd yn ceisio mynd yn ei flaen yn feunyddiol. Mae rhai o’r coed lle roedd ambell i dafarn wedi ei lleoli i’r porthmyn Meddyginiaeth i bob clwy. hynaf wedi dymchwel yn naturiol yn ddiweddar gan y a’u hanifeiliaid gael aros tros nos. Yn wir, gwelwn Wrth gyflwyno pawb i’th ofal stormydd gwynt a gafwyd y llynedd. Bellach, yn ymyl ychydig o hanes y pentref yn hen lyfr George Borrow, Diolch yw ein cân o hyd, y fynedfa mae yna Hysbysfwrdd yn eich croesawu ‘Wild Wales’. Am y cariad anorchfygol ac yn nodi’r gwahanol adar ac anifeiliaid bach y Sy’n cyniwair trwy ein byd. gallech eu gweld yn y goedlan tra ar ymweliad. Mae Mae yna hefyd, (cyn bellad ag y gwn i), ddwy Yr emyn-dôn wedi ei hysgrifennu yn y Modd Lah gan yna hefyd enghreifftiau o waith plethffensiau cyll i’w emyn-dôn, sydd yn bodoli, wedi eu henwi yr eiddoch yn gywir!

Fy nhrysor i BYDRhwydwaith y AMAETHGymuned Ffermio, FCN Cymru

O dan setl ar y landing mae luniau o ddiwrnodau cneifio, caled mewn cyfnod pan oedd rhywbeth yr wyf wedi ei golchi defaid a’r enwog ddiwrnod carchar yn le i’w ofni. Ond er werthfawrogi erstalwm. Ond yn dyrnu. Mae rhai hefo ychydig mor fawr eu haberth roedd un ystod y cyfnod clo roedd mwy o o wybodaeth wedi ei gofnodi peth yn gysur iddynt- gwyddai amser a dyma geisio rhoi trefn ar arnynt a maent oll yn dangos pob un ohonynt y gwnai eu y gwrthrych a deuthum i sylwi fod mor ddibynnol oedd pawb ar eu cymdogaethau ofalu am eu y naw mis diwethaf wedi gwneud cymdogion am y ffi barchus o busnesau, gwragedd a phlant. i mi ei drysori, hyd yn oed os nad faco a llond bol o fwyd a hwyl. Yn anffodus, ym mis oes unrhyw werth ariannol iddo. Copïau wedyn o ‘Llafar Gwlad’ Gorffennaf eleni bu imi golli fy Dydy o yn ddim byd mwy na hen sef cyfrolyn WEA Uwchaled. Oddi nhad ac er gwaetha’r COFID gês tebyg i un Paddington- ond ei mewn i gloriau pob rhifyn mae bu imi brofi o werth cymdeithas gynnwys sydd yn ddiddorol. erthyglau difyr, y llon a’r lleddf. Y glos. Roedd prydau, cacennau Ynddo mae hen docynnau prif nodwedd yw iddynt oll gael a chynnig help yn cyrraedd o cyngherddau a darlithoedd yn eu hysgrifennu gan bobl a oedd bobman. ardal Uwchaled- hyd yn oed yn dyheu am wella eu haddysg. Er i gymdeithas Cefn tocyn Eisteddfod Gaer Gerrig, Tŷ Lluniau a hanes sefydlu Gwlad newid yn aruthrol Mae Rhwydwaith y Gymuned Ffermio neu FCN Nant o’r 1890’au. Ond y tocyn ysgolion Llangwm a Dinmael a’r mae yr un DNA yn rhedeg Cymru yn cynnig cefnogaeth i ffermwyr a’u sydd yn dal fy sylw yw tocyn i dogfennau yn dangos yr aberth drwy weithiennau ei phobl – teuluoedd ar draws Cymru a Lloegr. Sefydlwyd beth a elwir yn Fudd-Gyngerdd yr oedd pobl yn ei wneud i roddi cyfeillgarwch a brawdgarwch a y mudiad dros ugain mlynedd yn ôl. Bellach yng Nghapel Soar, Cwm Main yn rhywbeth i’w plant nad oedd dylem ei gofleidio a’i dderbyn mae tîm o weithwyr achos profiadol Cymraeg 1937. Ar gefn y tocyn esbonir ar gael iddynt hwy. Cofier mai pan gaiff ei gynnig fel y gwnaeth ar gael i gynorthwyo ffermwyr a’u teuluoedd y bydd elw y noson yn mynd i am Neuadd Goffa Mynytho y y ffermwr hwnnw o Gwm Main. yn yr amseroedd anodd ac ansicr yma. Bydd ffermwr lleol sydd wedi colli ei ‘sgwennodd R Williams Parry Mae y pethau yn y cês yn rhoi y gweithwyr yma yn cynnig cymorth a chyd- gaseg. ond y mae mor wir ym mhob braslun o hanes un rhan fach gerdded gydag unrhyw un sydd yn chwilio am Mae yno hefyd fedal cymdeithas: wledig o Gymru dros gyfnod o gymorth a chefnogaeth. Ond tydi hyn yn dda i Cymdeithas Gyfeillgar Llanfor, “… cyd ddyheu a’i cododd 130 o flynyddoedd. Roedd yn ddim onibai fod pobol yn gwybod am y mudiad y Bala (bodolodd rhwng 1898 hi.” ddibwys i San Steffan yr adeg a sut y gall fod o gymorth iddyn nhw neu eu a 1910). Roedd cymdeithasau Ac yn olaf, dau lun o’r rhai honno ac mewn cyfnod o gael cydnabod. o’r fath mewn sawl ardal ac yn garcharwyd yn Uwchaled am ein rheoli nawr gan lywodraeth Mae swyddog newydd wedi ei benodi fel rhyw fath o ragflaenydd i system wrthwynebu system ormesol yr mwyaf cyfalafol a hunanol Swyddog Datblygu’r Rhwydwaith Gymuned yswiriant. Byddai pobl yn talu eglwys o bennu treth y Degwm erioed, nid ydym hyd yn oed yn Ffermio. Magwyd William Shilvock yn Y mewn iddi yn wythnosol/misol (Mae y rhai o ardal y Bedol sydd bodoli. Ffôr ger Pwllheli ac ar ôl treulio amser yng a byddai posib gwneud cais os yn mynychu’r Wetherspoons yn “ Nid ydym ar fap yn ddim Ngholeg Prifysgol Aberystwyth yn astudio fyddai yr unigolyn wedi brifo neu dop dre yn gyfarwydd â’r llun byd ond cilcyn o ddaear mewn Amaethyddiaeth a Chadwraeth Cefn Gwlad golli ei iechyd. hwn). Gwyddai yr 28 ohonynt cilfach gefn” bu’n gweithio ar Fferm laeth, cwmni codi Yn y cês hefyd mae nifer o eu bod yn mynd i dreulio amser (Ymchwiliwch i bwy adeiladau amaethyddol a diwydiannol yn ogystal dderbyniodd oll o’r contractau â gweithio fel swyddog cyswllt ffermydd yr di dendr yn sgil COFID os ydych Ymddiredolaeth Genedlaethol. Mae William yn fy amau @ Y Faner Newydd wedi ymgartrefu yn Llithfaen gyda’i bartner rhifyn 94) Angharad a’r meibion Seth ac Albi. Dywedodd Fodd bynnag, yr wyf yn ei fod yn “llawn sylweddoli’r angen am hyderus y bydd ein cefndir o gefnogaeth i ffermwyr a’u teuluoedd gan y bydd gydweithredu yn ardal y Bedol sail yr economi amaethyddol yn newid yn y yn creu bocs digon tebyg o blynyddoedd nesaf”. Ychwanegodd ei fod yn ddelweddau i rywun mewn 100 “edrych ymlaen i hyrwyddo yr elusen fel bod mlynedd. pawb yn gallu manteisio arni”. Y cyfan sydd Eryl Roberts angen ei wneud ydi ffonio 03000111999 unrhyw dro rhwng 7yb ac 11yh ac fe gewch wasanaeth cyfangwbwl gyfrinachol a phersonol. Gallwch hefyd ymweld â fcn.org.uk/?lang=cy neu www. farmwell.cymru am fwy o wybodaeth.

11 Eglwys hanesyddol Derwen Rwy’n cofio Aled Lloyd Davies yn hen fynd, mae’n atgof prin iawn o sut dweud wrthyf nad oes unrhyw reswm olwg oedd ar du mewn yr eglwys cyn y daearyddol dros leoliad y pentre bach cynnwrf a gychwynnwyd gan Harri VIII. hwn. Nid yw ar groesffordd nac wrth Er mwyn cyrraedd y groglofft mae le i groesi afon, ac mae angen mynd i grisiau wedi’u gosod i’r wal, ac roedd fyny allt o Fryn Saith Marchog neu i lawr pregethwyr, cerddorion a chantorion yn allt o Glawddnewydd i’w gyrraedd - lle defnyddio croglofft. Roedd hen offeryn anodd i fyw ynddo os nad ydych yn cerdd yn arfer bod mewn bocs pren yn hoffi mynd ar hyd ffyrdd culion. Mae’r yr eglwys - sgwn i ble mae o rwan? pentref yn wynebu’r de-ddwyrain ac Tybir bod y groesfan pregethu yn lle arbennig o braf gyda golygfeydd canoloesol sydd yn y fynwent gwych o’r Berwyn a Moelydd ychydig droedfeddi o’r cyntedd yn Tu mewn i Eglwys Derwen Llantysilio, ond pan fo’r gwynt yn dod rhagddyddio’r eglwys. Mae’n rhestredig o’r dwyrain gall fod yn oer iawn yn y Gradd 2, dan ofal CADW, ac mae Roedd chwarae gemau ar y Sul yn plwyf wahodd y dynion ifanc i gael diod Gaeaf. Mae’n debyg bod y pentref wedi ymhlith y croesfannau pregethu gorau parhau tan ddiwedd y bedwaredd ganrif o’r Bragod. Roedd hefyd yn arferol i’r datblygu oherwydd safle’r Eglwys. yng Nghymru. Credir mai’r croesfannau ar bymtheg. Chwaraewyd pêl law fore bobl ifanc gymryd rhan mewn dawnsio Mae Eglwys y Santes Fair yng oedd canolbwynt gwasanaethau Sul yn erbyn wal yr eglwys tan i’r gloch ‘guise’ neu ‘goosedancing’, y merched nghanol Derwen. Ni wyddys ei crefyddol awyr agored a gynhaliwyd orffen canu. Yna, roedd y chwaraewyr wedi’u gwisgo fel dynion a’r dynion ifanc tharddiad ond y cofnod cyntaf ohoni gan bregethwyr a’r brodyr teithiol, a’r gwylwyr yn mynd i mewn i’r eglwys. fel merched. Mae’r arferiad yn parhau yw 1254. Ond gall y fynwent gron a man cyfarfod i bentrefwyr drafod Gemau eraill oedd taflu morthwylion, hyd heddiw yng Nghernyw, mae debyg. awgrymu bod y safle yn un paganaidd materion ffermio, arwerthiannau a thalu taflu cerrig trwm, ceilys (nawpin), pêl- Erbyn hyn mae Derwen yn bentref cynnar. Mae Cadw yn dyddio’r degwm. droed a dawnsio. distaw iawn gyda llawer o bobl ddiarth eglwys bresennol fel un o ddiwedd y Saif y groes ar blinth carreg dwy Roedd llawer o yfed yn cydfynd â’r wedi symud i mewn i’r ardal. Roedd bymthegfed ganrif ac mae’n adeilad haen ac mae cerfiadau ar y goes sy’n gemau ac roedd pumoedd neu tali, rhai o fy nghyn-deidiau yn addoli yn yr rhestredig gradd 1. Cyfeillion Eglwysi wythonlog. Credir bod y pennau ar y (enwau eraill am bêl law) yn gêm a oedd Eglwys gan gynnwys pum brawd - y Di-gyfaill sydd yng ngofal yr eglwys goes yn cynrychioli’r disgyblion ond yn codi syched. Yn Nerwen, roedd pump ohonynt yn ofaint aeth i wahanol bellach. Mae nodweddion arbennig mae’n anodd iawn eu gweld erbyn hyn. tafarn y Blue Bell am y wal â’r eglwys ac ardaloedd yn y Sir. Mae beddfaen un iawn yn gysylliedig â’r eglwys sef y Pan gynhaliwyd ysgol yn yr adeilad roedd hi’n hawdd mynd dros y gamfa o dan yr ywen yn y fynwent ac englyn groglofft a’r groglen a’r groes yn y i’r de o’r Eglwys, y fynwent oedd iard i gael diod. Gellir gweld olion toriad a wedi ei hysgifennu arno. Teimladau fynwent. chwarae’r plant, a’u camp fawr oedd elwir yn dwll chwart yn y wal. cymysg sydd gennyf am Sefydliad yr Adeiladwyd corff yr eglwys o dringo’r Groes ac eistedd ar y top. Yn yn ystod gwasanaeth hir gallai Eglwys - atgofion diflas o orfod dysgu’r garreg raean, o Graig Lelo o bosibl, Mae’n debygol iawn bod y dringwyr cantorion ddianc i gael gwydraid o Catechism yn Saesneg bob bore yn yr gyda phorth o siâl a tho llechi. Nifer wedi niweidio’r cerfiadau. ddiod yn y dafarn rhwng un rhan o’r ysgol gynradd. Ond mae rhyw ramant fechan o groglofftau a chroglenni Fe rennir pen y groesfan yn bedair gwasanaeth ac un arall, a dychwelyd yn gysylltiedig ag Eglwys Derwen - canoloesol eitha cyflawn sydd wedi cilfach gyda cherfiadau a chanopi. heb i neb sylwi arnynt. hwyrach oherwydd ei bod mor hynafol. goroesi hefyd - dim ond 13 ohonynt Tybir bod y cerfiadau yn cynrychioli’r Er i’r Eglwys geisio gwahardd y Eflyn Williams yng Nghymru, felly mae Derwen yn Croeshoeliad, Cyfiawnder, Trugaredd gemau gyda chyfreithiau, amharod iawn nodedig. Dinistriwyd miloedd ohonynt a Gwirionedd, ond maent i gyd wedi’u oedd y plwyfolion i roi’r gorau iddynt. yn ystod Diwygiad Protestannaidd y herydu’n fawr. Mae’r gilfach orllewinol Yn ystod y Pasg roedd y gemau Tuduriaid, oherwydd eu prif bwrpas yn dangos y croeshoeliad gyda ffigurau yn eu hanterth. Roedd pnawn dydd oedd arddangos Croesau mawr wedi’u Sant Ioan a’r Forwyn bob ochr. Yn y Sadwrn y Pasg yn rhydd i’r gweision, ac paentio yr oedd y diwygwyr yn eu gilfach ddeheuol mae Angel Mihangel ar ôl mynd i’r Eglwys yn y bore, treulid condemnio fel eilunaddoliaeth. Mae’r yn dal clorian yn y llaw chwith a gweddill y dydd yn chwarae gemau groglen yn gwahanu’r gangell oddi wrth chleddyf yn y llaw dde. Yn anffodus, amrywiol. Dydd Llun y Pasg oedd y gorff yr eglwys. Adferwyd y groglen mae’r gilfach ddwyreiniol yn anodd Diwrnod Gŵyl mawr, llawn rhialtwch gan Gyfeillion Eglwysi Di-gyfaill yn iawn i’w gweld - mae ffigwr o berson gyda gemau ac arddangosfeydd o eitha’ diweddar. Roedd croglenni yn mewn gwisg hir yn y canol ac ar bob gryfder ac ymgodymu. cael eu haddurno gyda cherfiadau o ochr mae dau gerfiad o oedolyn a Roedd gan Dderwen, fel llawer i eiddew, aeron ac wynebau, ac fe welir phlentyn yn ffurfio pump o bobl. Dywed eglwys ddarn o dir, Erw Fowlio, sef lle enghreifftiau hefyd mewn eglwysi yn rhai ei fod yn darlunio Solomon, ond yn arbennig i chwarae ceilys ac mae cae Clocaenog, Llanrhydd a Llanelidan. fwy tebygol y Forwyn Fair a’r plentyn o’r enw Erw Sgwt ger y pentre lle roedd Mae’r groglen yn Nerwen wedi’i sy’n cael eu dangos. Mae’r cerfiad ar ymgodymu a chwaraeon eraill yn cael cherfio’n goeth â deiliach cywrain a wyneb y gogledd gyferbyn â’r cyntedd eu chwarae. Paratowyd Bragod, math rhwyllwaith cain, ac mae’n deyrnged yn amhosib i’w weld rwan ond mae’n o ddiod a oedd yn gymysgedd o gwrw i sgiliau seiri Cymreig canoloesol. Er debyg ei fod wedi dangos coroni’r a medd sbeislyd ar gyfer yr achlysuron bod y paent gyda lliwiau llachar wedi Forwyn Fair. hyn. Roedd yn arferiad i ferched ifanc y Croes Derwen

Morgan ar y Radio - Bu Morgan o Sioe Nadolig Rithiol – Cawsom YSGOL CARREG EMLYN Fl 6 yn siarad ar Radio Cymru cyn sioe ychydig yn wahanol eleni y Nadolig. Ffoniodd ymchwilydd o gyda’r cyfan yn cael ei ffilmio ac Radio Cymru yn ystod yr wythnos gan yna ei rannu ar lein gyda’r rhieni. ofyn a fyddai plentyn o Flwyddyn 6 yn Bu plant CA2 yn brysur yn sgriptio, sgwrsio ar raglen Trystan ac Emma. cyfansoddi, animeiddio a chanu. Roedd pawb yn frwd i wneud ond Actio a chanu yn yr awyr agored fu dewisiodd y plant Morgan i gael siarad plant y Cyfnod Sylfaen. Rhoddwyd y tro yma. Cafodd sgwrs ddifyr a y cyfan gyda’i gilydd i greu stroi’r hwyliog gyda Trystan ac Emma. geni. Dysgodd y plant a’r staff lawer o sgiliau cyfrifiadurol a thechnolegol Peintio Palets - Bu plant Clwb newydd yn y broses! Caenog yn brysur yn addurno palets fel rhan o ddathliadau Nadolig Eglwys Dathliadau’r Nadolig – Cawsom Clocaenog. Roedden nhw’n edrych ginio Nadolig blasus fel arfer eleni yn benigamp yn cael eu harddangos er i Anti Jill orfod ei goginio yn gynt yn y pentref gyda goleuadau yn eu na’r disgwyl! Cafodd y plant ffilm haddurno. Nadoligaidd yn ogystal â pharti Nadolig. Ymwelodd Sion Corn â’r Diwrnod Siwmperi Nadolig Achub plant ar y we eleni, ar TEAMS, gan y Plant - Roedd hi’n lliwgar iawn yma adael anrhegion iddyn nhw yn y gyda phawb yn gwisgo eu siwmperi siediau y noson gynt! Nadolig. Cawsom hefyd gyfle i ffilmio plant CA2 yn canu at ein sioe Nadolig Blwyddyn Newydd Dda i chi holl tra oeddynt yn edrych mor smart a ddarllenwyr Y Bedol oddiwrth pawb lliwgar. yn Ysgol Carreg Emlyn Sioe Nadolig Cyfnod Sylfaen Ysgol Carreg Emlyn

12 YSGOL LLANFAIR DYFFRYN CLWYD

Cristingl Rhithiol: Cawsom Wasanaeth Christingle Rhithiol hyfryd eleni gyda phawb wedi addurno cylch o gardfwrdd fel symbol o’r Ddaear a’r tymhorau ffrwythlon. Goleuwyd canhwyllau ffug fel symbol o oleuni’r byd gan greu awyrgylch hyfryd. Diolch yn fawr iawn i’r Parchedig Richard Carter am drefnu’r Gwasanaeth.

Cinio Nadolig blasus iawn: Diolch yn fawr iawn i Anti Sue am ddarparu cinio Nadolig hynod o flasus i’r plant eto eleni. Diolch hefyd i Anti Laura am ei chynorthwyo.

Un o sioeau Nadolig yr ysgol

Arddangosfa Nadoligaidd: Diolch i bawb a gyfrannodd at greu arddangosfa liwgar Nadoligaidd yn Tesco eleni. Roedd yn wledd i’r llygaid ac yn codi calon pawb.

Coed Cadw: Bu plant Blynyddoedd 1 a 2 yn addurno coeden fel rhan o brosiect Coed Cadw yn ystod wythnos gyntaf Rhagfyr. Mi wnaeth pawb fwynhau addurno coed gan ysgrifennu negeseuon ar Y staff gyda’u hamperi Nadolig ddail a rhubanau lliwgar.

Hamperi bendigedig: Diolch o galon i’r rhieni Cyngerddau Rhithiol Nadolig 2020: Mi fu plant am sypreis bendigedig i’r staff cyn y Nadolig. Meithrin a Derbyn yn perfformio amryw o ganeuon Cawsom i gyd hamperi bendigedig o Siop Pwllglas. Nadoligaidd. ‘Swyn y Nadolig’ oedd perfformiad Roeddent yn llawn cynnyrch Cymreig a melysion Blynyddoedd 1 a 2 gyda’r ceirw bach wedi blino ac o’r radd flaenaf. Diolch yn fawr iawn wir am eich wedi fferru ar ôl gweithio mor galed i dynnu’r sled caredigrwydd. dros fryn a dôl! Y sioe ‘Babwshca’ a welwyd yn rhithiol gan rieni Blynyddoedd 3 a 4 ac fe wnaeth Blynyddoedd 5 a 6 berfformio Stori’r Nadolig ar lafar ac ar gân. Cawsom, fel swigen, gyfle i weld sioeau ein gilydd ond teimlad rhyfedd a rhwystredig oedd Mali Barker a’i ffidl DYFYNIADAU IONAWR gorfod perfformio o flaen camera a ninnau mewn neuadd newydd sbon ac yn dyheu am gynulleidfa Cerddoriaeth Nadoligaidd: Cafodd Cyfnod Wyt Ionawr yn oer fyw! Allweddol 1 fodd i fyw wrth glywed Mali Barker a’i A’th farrug yn wyn. (EifionWyn) Edrychwn ymlaen yn eiddgar am gael cyd-ganu thad yn perfformio carolau ar eu ffidlau. Diolch yn a pherfformio y flwyddyn nesaf gan wahodd y fawr iawn iddyn nhw am gyfleu ysbryd Nadoligaidd gymuned i brofi ein hadnoddau hyfryd. hyfryd.

Annwyl Ddarllenwyr, ac awgrymiadau pawb sy’n defnyddio CORFF GWARCHOD IECHYD YN GOFYN gwasanaethau iechyd meddwl i’r rhai sy’n I BOBL SIARAD AM WASANAETHAU gwneud penderfyniadau a pholisïau”. Llythyrau IECHYD MEDDWL Aeth Mr Ryall-Harvey ymlaen i Annwyl Olygydd, Mae corff gwarchod gwasanaethau ddweud “Rydym eisiau clywed gan gymaint iechyd annibynnol Gogledd Cymru - Cyngor â phosib am brofiadau o Wasanaethau Mae’r Flwyddyn Newydd fel arfer yn amser i Iechyd Cymuned Gogledd Cymru (CICGC) Iechyd Meddwl ar draws Gogledd Cymru. ddechrau o’r newydd - gan wneud addunedau, - yn awyddus i glywed gan bobl sydd â Bydd y digwyddiadau wedi eu strwythuro cadw’n heini, gosod heriau a nodau newydd. Ond phrofiadau o Wasanaethau Iechyd Meddwl o amgylch nifer o agweddau megis gyda’r ansicrwydd parhaus a achosir gan y pandemig yng Ngogledd Cymru. canmoliaeth, pryderon a chwynion, cynllunio Cofid-19, mae’n teimlo’n anoddach ymrwymo i wneud Bydd CICGC yn cynnal cyfres o gofal, darparu gofal a chyfathrebu. Rydym newid. ddigwyddiadau ar Zoom yn gwahodd staff yn deall, ar rai adegau, mae’n well gan bobl Gyda chyfyngiadau yn parhau, mae’n dod yn y GIG, cleifion, eu gofalwyr a’u teuluoedd rannu eu profiadau â ni yn gyfrinachol, a bwysicach fyth inni ddod o hyd i ffyrdd newydd i siarad am Wasanaethau Iechyd Meddwl. byddwn yn sicrhau bod man diogel i hwyluso ac arloesol o godi arian hanfodol a recriwtio Daeth nifer dda i’r digwyddiad cyntaf a trafodaethau o’r fath”. gwirfoddolwyr fel y gallwn barhau i helpu plant sydd gynhaliwyd rai wythnosau yn ôl ac roedd mewn perygl o gael eu cam-drin. pobl yn falch bod CICGC wedi rhoi’r cyfle Os hoffech fynychu unrhyw un o’r Ers i’r cyfyngiadau clo cyntaf gael eu cyflwyno, iddynt fynegi eu barn. digwyddiadau neu i gael rhagor o gwelwyd cynnydd o 79% yn nifer yr atgyfeiriadau wybodaeth, cysylltwch â Chyngor Iechyd misol cyfartalog o linell gymorth yr NSPCC i Bydd digwyddiadau yn cael eu cynnal Cymuned Gogledd Cymru ar y rhif ffôn asiantaethau fel yr heddlu neu’r gwasanaeth plant ar Zoom ar y dyddiadau a ganlyn am10yb canlynol: 01248 679284 (nodwch fod system yng Nghymru. ac am 6yh: peiriant ateb ar waith - gadewch neges os O wirfoddoli gyda’n gwasanaeth Childline i godi 01 Chwefror 2021 - Gofal Iechyd Meddwl gwelwch yn dda a bydd aelod o’n tîm mewn arian yn rhithiol, mae yna lawer o ffyrdd i barhau Pobl Hŷn cysylltiad â chi) neu e-bost yourvoice@ i gefnogi ein helusen a helpu gwneud 2021 yn 04 Chwefror 2021 - CAMHS a waleschc.org.uk flwyddyn well i blant ledled y wlad. Throsglwyddo i Wasanaethau Oedolion Mae modd i chi hefyd gofrestru eich I ddarganfod mwy am godi arian, ewch i www. 08 Chwefror 2021 – Anableddau Dysgu presenoldeb ar ein ap SurveyMe drwy nspcc.org.uk/support-us/events-fundraising/new- 11Chwefror 2021 – Gwasanaethau ddefnyddio’r ddolen ganlynol year-challenge neu i fynegi diddordeb mewn dod yn Camddefnyddio Sylweddau https://svy.at/ryz1g wirfoddolwr Childline, cysylltwch â volunteermail@ Dywedodd Mr Geoff Ryall-Harvey, Prif UK-E4AS-7EAE nspcc.org.uk. Swyddog CICGC “Mae hyn yn gyfle i bobl Debs Davis gael dweud eu dweud am ddyfodol gofal D.S. Mae cofrestru ar sail y cyntaf i’r Rheolwr Gwasanaeth Childline iechyd meddwl yng Ngogledd Cymru. Mae’n felin, ond byddwn yn cynnal sesiynau NSPCC Cymru hanfodol ein bod yn cyflwyno profiadau ychwanegol yn ôl yr angen.

13 TYMOR CYNTAF YN Y BRIFYSGOL – PROFIADAU MYFYRWYR NEWYDD Mae profiadau tymor cyntaf i fyfyrwyr ar eu blwyddyn gyntaf eleni wedi bod yn wahanol i brofiadau myfyrwyr y gorffennol. Dyma hanes rhai o fro’r Bedol:

Ym mis Medi 2020, es i Brifysgol Aberystwyth i ddilyn cwrs gradd yn y Rwy’n fyfyriwr blwyddyn gyntaf Gymraeg. ym Mhrifysgol Lerpwl yn astudio Ni oedd y rhai cyntaf i gyrraedd Gwyddoniaeth Biolegol a y Coleg ger y lli, ar ôl misoedd o Meddygol. Rwy’n mwynhau’r reoliadau caeth, ac ar ôl colli misoedd cwrs yn fawr iawn ac yn cael olaf ein haddysg uwchradd. Er fod cyfle i ddysgu am fioleg dynol ac Esyllt a Llŷr wedi bod yn Aberystwyth, afiechydon, sydd yn faes rwy’n doedd dim y medren nhw ei ddweud gobeithio mynd iddo yn y dyfodol. allai fy mharatoi ar gyfer addysg Bu modiwlau’r tymor cyntaf yn prifysgol mewn cyfnod o bandemig! rhai cyffredin ar draws llawer o Yr oedd Neuadd Pantycelyn ar ei gyrsiau, ond bydd y gwaith yn fwy newydd wedd, a’r ystafell yn debycach uniongyrchol i fy nghwrs i yn yr ail i westy, nag i’r ‘digs’ coleg arferol… dymor. Ar y cwrs yn y tymor cyntaf roedd hynny yn braf. Cael cwmni dysgais lawer am Cofid-19 ei hun, ffrind o Ruthun, a rhannu coridor sydd yn ddiddorol iawn, ac mae gyda hi a ffrindiau eraill, a hyn yn Elan Llŷn Morris, Pwllglas wedi bod yn help i mi ddeall beth sicrhau fod cwmni parod i sgwrsio a yw achosion y pandemig a pham chymdeithasu, roedd hynny hefyd yn canlyniad positif, er mai camgymeriad bod rhaid cael cyfyngiadau gan y Ilan Roberts, Melin y Wig braf! oedd hwnnw yn y diwedd! Gorfod llywodraeth. Ond yn gyfochrog, roedd cael prawf Cofid-19 cyn mentro yn ôl i Profiad gwahanol i’r arfer dwi’n trio addasu i weithio ar lein. Dwi’n ansicrwydd am sefyllfa teulu a Bwllglas dros y Dolig, a methu cyfarfod credu oedd fy mhrofiad i o dymor lwcus iawn bod fy nghwrs i yn gofyn ffrindiau, am drefniadau’r cwrs, gyda â chriw Rhuthun i rannu profiadau y cyntaf prifysgol eleni. Yn amlwg, am 3 awr yr wythnos o waith lab yn nifer cynyddol o’r darlithoedd ar lein, tymor cyntaf. Blwyddyn swreal yn wir. mae’r coronafeirws wedi bod hefo y brifysgol ac yn golygu fy mod yn ac mi oedd hynny yn bryderus. Roedd Ond dyna stori pawb mewn ffyrdd ni ers mis Mawrth ac wedi gorfodi cael addysg wyneb yn wyneb, sydd tua 25% o ddarlithoedd y tymor cyntaf gwahanol, pawb wedi gorfod addasu newidiadau mewn prifysgolion, yn fwy nag y mae’r rhan fwyaf o ar lein, tra bo dewis i fod yn bresennol a cholli, a gwneud y tro, a bydd yn ddi- gan effeithio’n fawr ar brofiad gyrsiau yn ei gael y flwyddyn yma. yn y gweddill, neu eu dilyn yn rhithiol. os yn flwyddyn y bydd hir sôn amdani. tymor cyntaf ‘y glas’ yn y brifysgol. Gwnaf weddill y dysgu ar lein ac fe’i Mae cychwyn coleg yn gyfnod o Er y cyfan, dwi’n edrych ymlaen at yr Dwi’n teimlo’n lwcus iawn ein bod gwelaf hi’n anodd canolbwyntio gan newidiadau mawr ar y gorau, ond ail dymor, ac efallai erbyn y trydydd wedi cael symud i’r campws yn fod rhaid i mi aros yn y llofft drwy’r roedd 2020 yn flwyddyn hollol unigryw. tymor bydd pethau yn dechrau Lerpwl, ond eto, dim ond hefo fy amser yn edrych ar sgrin fy laptop. Doedd bywyd cymdeithasol y coleg, callio. Mae pobl ifanc, myfyrwyr yn nghyd-fyfyrwyr yn y fflat dwi’n cael Dwi ddim yn meddwl ei fod yn ffordd chwaraeon, na dim arall bron yn medru enwedig, wedi bod dan y lach yn aml cymdeithasu. Mae’n anodd iawn effeithiol i mi yn bersonol ddysgu digwydd, ac yng nghanol y cyfan, yn ddiweddar, ond mae wedi bod yn gwneud ffrindiau neu gyfarfod ac mae llawer o ‘nghyd-fyfyrwyr gorfod hunan ynysu am chwe diwrnod flwyddyn anodd iddynt hwy hefyd. pobl allan o’r fflat gyda rheolau’r yn cytuno. Gobeithiaf erbyn yr ail am fod un o’m ffrindiau wedi cael Mae pawb yn yr un cwch debyg. llywodraeth mewn grym, ond rydyn dymor y bydd pethau yn gwella, y ni wedi gwneud y gorau o’r amser bydd mwy o ddarlithoedd yn cael yno. Mae’r brifysgol yn cadw llygad digwydd ar y campws, ac y bydd llai Mae hi wedi bod yn gyfnod od i agos ar bwy sy’n cymdeithasu o’r cwrs ar lein. ddechrau yn y Brifysgol. Rydw i wedi yn y neuaddau preswyl ac yn Er gwaethaf y pandemig, mae dechrau cwrs nyrsio ym Mhrifysgol rhoi dirwyon i bobl sydd yn torri’r wedi bod yn braf iawn cael symud i Wrecsam ers diwedd mis Medi, ond rheolau yn gyson, ac mae’n teimlo Lerpwl i wneud ffrindiau newydd ac heb fod wedi cael mynd mewn i’r Coleg ychydig fel bod yn yr ysgol eto i gael dod i adnabod ardal newydd, o gwbl. Mae hi wedi bod yn od iawn i gydag athrawon yn ein gwylio ni ardal sydd â phobl groesawgar iawn ddechrau cwrs heb gyfarfod neb arall drwy’r adeg. hyd yn oed mewn amser sydd mor ar y cwrs. Mae gwneud y gwaith ar lein Mae wedi bod yn wahanol iawn anodd i bawb. yn ddefnyddiol gan fod pob darlith yn cael ei recordio. Yn wahanol i’r rhan fwyaf o bobl wnes i ddewis byw gartref yn ystod y cwrs gan fod y coleg mor Fy enw i yw Non Lois Yaxley a dwi agos at adref. Mi wnaeth hyn droi allan yn fy mlwyddyn gyntaf yn astudio i fod yn syniad da yn yr amgylchiadau. cwrs gradd astudiaethau plant ym Mae gwneud cwrs nyrsio o adref yn reit Mhrifysgol Leeds Beckett. Pan galed, fel rhan o’r cwrs rydyn ni fod i gafodd y ‘cyfnod-clo’ ei gyhoeddi Llio Lloyd, Rhuthun wneud seminars ymarferol, ond mae’r nid oeddwn yn siwr os byddwn i hyd coleg wedi rhoi stop ar hyn. Rydyn yn oed yn mynd i brifysgol a beth i’w ni’n gobeithio cael mynd ar leoliad hefyd, gan fyddaf i’n dysgu llawer ddisgwyl. Ond yn ffodus i mi, roedden ddiwedd mis Chwefror. Rydw i’n teimlo iawn mwy yn yr ysbyty nag y gallaf ar ni gyd yn cael mynd a symud i mewn yn bryderus ond yn edrych ymlaen y cyfrifiadur. i’n cartrefi newydd! Yn ‘wythnos y glas’ nid oeddwn yn gallu mynd allan i ddigwyddiadau arferol a chyfarfod pobl newydd fel yr arfer, ond dwi di bod yn eithriadol o lwcus i gyd-dynnu gyda’r rhai sy’n byw yn yr un fflat â mi. Oherwydd y Covid 19 nid wyf wedi bod i gampws y brifysgol o gwbl, roedd fy holl ddarlithoedd ar lein. Er hyn, rydym ni gyd yn yr un sefyllfa, Non Yaxley, Pwllglas a rydym wedi gallu ymdopi gyda’r ffordd newydd o weithio. Gobeithio yn y flwyddyn newydd byddaf yn cael yr â mi. Ar hyn o bryd mae’r sefyllfa y cyfle i fynd i’r campws a chyfarfod yn ansicr iawn ac felly pwy a ŵyr beth y darlithwyr a’r rhai sydd yn gwneud fydd y dyfodol yn ei gynnig i ni.

www.ybedol.com

14 daith i Gaerdydd, diflannodd peth o’m hansicrwydd wrth gerdded drwy ddrysau’r fflat a chyfarfod y rhai roeddwn yn rhannu llety â hwy. Roedd wythnos y glas yn wythnos wahanol iawn i beth roeddwn wedi ei ddychmygu gyda’r rhan fwyaf o’r digwyddiadau wedi cael eu canslo, ond rwyf wedi bod yn lwcus iawn o allu mwynhau a chymdeithasu yn y fflat. Dim ond dwy waith rydw i wedi bod mewn seminar wyneb yn wyneb y tymor yma, gyda’r holl ddarlithoedd yn cael eu cynnal ar Lowri Jones, Clawddnewydd lein yn fy ystafell wely. Ond gan ein bod ni i gyd yn yr un gwch Lowri Elen Jones ydw i ac rwyf ac heb gael y profiad o unrhyw newydd gychwyn astudio cwrs sefyllfa wahanol, rwyf wedi gorfod gradd cynllunio a datblygiad trefol ymdopi gyda’r sefyllfa ac wedi ym Mhrifysgol Caerdydd. Ar ôl bod yn eithriadol o lwcus o gael ansicrwydd y cyfnod clo, roedd cyfeillgarwch a chwmni y rhai sydd paratoi i fynd i brifysgol yn brofiad yn rhannu fflat gyda mi. gwahanol i beth roeddwn yn Tybed a fydd y sefyllfa rywfaint ddisgwyl. Ond gyda’r car yn llawn gwahanol i ni yn y flwyddyn dop a’r tywydd yn hynod o braf ar y newydd?

Dechreuais fy nghwrs Rheoli Busnes a Marchnata ym Mhrifysgol Harper Adam yn Newport, Swydd Amwythig, ar 27 Medi. Roedd yr wythnos gyntaf yn llawn gweithgareddau torri’r iâ a nosweithiau thema. Rhai o fy hoff nosweithiau oedd y noson dillad llachar a thynn a’r noson tei du. Wardeiniaid y neuadd oedd yn dewis y themâu. Er bod yr amgylchiadau ychydig yn wahanol eleni, rydw i’n parhau i fedru mynd i ddarlithoedd wyneb yn wyneb a Gwenno Williams, Llanbedr defnyddio cyfleusterau’r ffreutur, gan fy mod mewn neuadd lle darperir Codi arian at elusen: brecwast, cinio a swper i ni. Rydw i Rydw i wedi penderfynu cymryd wedi ymaelodi gyda nifer o wahanol rhan yn her Cancer Reseach UK, gymdeithasau fel y gymdeithas hoci sef rhedeg dwy filltir bob diwrnod a’r gymdeithas saethu, lle rydym ym mis Chwefror, cyfanswm o ni’n cyfarfod yn y dull traddodiadol, 56 milltir, er mwyn codi arian at gan gadw pellter cymdeithasol, wrth eu gwaith ymchwil i guro canser. gwrs. Mae cymdeithasau eraill, fel Rydw i wedi dechrau ymarfer i Harper Cymru, yn cael eu cynnal baratoi ar gyfer mis nesaf. ar-lein. Mae’r Undeb Myfyrwyr wedi Mae pob ceiniog yn cyfri. gwneud trefniadau i ni fedru cadw Diolch i bawb sydd wedi fy pellter cymdeithasol tra’n parhau noddi hyd yma. Mae croeso i i fwynhau bywyd prifysgol, gyda chi gyfrannu trwy Facebook, digwyddiadau fel gemau rygbi byw, ‘Gwenno’s fundraiser for Canser nosweithiau bingo a noson Calan Research UK’. Gaeaf. Gwenno

Ifan Beech, Bryneglwys – y xxed o’r chwith– y xxed o’r chwith

Wrth ymadael am Gaerdydd ‘nôl yn mis o’n hoff bethau fel criw yw beicio o Medi, roedden ni i gyd yn ymwybodol amgylch y ddinas ar feiciau llog, yn nad oedd am fod yn flwyddyn arferol. enwedig yn ystod cyfnodau tawel fel Wedi cyrraedd neuadd Senghennydd, y Clo Bach. Bellach rydym wedi dod i yn sydyn iawn daeth y darlithoedd adnabod y ddinas yn dda, gan fentro dros y we dipyn haws gyda mor bell â’r Bari un noson! rhwydwaith newydd o ffrindiau o bob Un o’r pethau y byddwn i wedi ei cwr o Gymru. fwynhau yn ystod blwyddyn arferol Er gwaethaf y cyfnodau clo a fyddai dod yn aelod o gôr y Waun hunan-ynysu, mae bod yn rhan o Ddyfal, ond rydwi’n edrych ymlaen gymuned mor fywiog wedi caniatau yn fawr at flwyddyn nesaf pan fydd i ni barhau â rhai gweithgareddau, Prifysgol Caerdydd yn cynnal yr megis nosweithiau Y GymGym Eisteddfod Ryngolegol yn ein tro. (Y Gymdeithas Gymraeg), a Byd bach yw bod mewn neuadd o chymdeithasu o fewn ein fflat. Gymry Cymraeg, ble mae rhywun yn Rhywbeth sydd wedi dod yn un siŵr o nabod rhywun o Ddyffryn Clwyd!

15 (paratowyd gan Llinos Hughes)

ADAR YR ARDD Mae mis Ionawr yn un o fisoedd y gaeaf. Pan mae’n oer a rhewllyd, mae’n bwysig ein bod yn bwydo’r adar bach yn ein gerddi. Tybed fedrwch chi enwi’r adar yma?

MISOEDD Y FLWYDDYN SANTES DWYNWEN Mis Ionawr yw mis cyntaf y flwyddyn. Ar y 25ain o fis Ionawr byddwn yn dathlu Dydd Mae deuddeg mis i gyd. Edrychwch Santes Dwynwen, sef Santes y cariadon. amdanyn nhw yn y chwilair Lliwiwch y galon yn ofalus.

LL A TH I F E R D Y H

Y I T H A O DD L S E

B FF R N N W E O G A

E C DD B N E W B Y TH

R O R F E W CH I W R

W R O I FF N A T E W

A FF M C R M T S W A

N H W M O D S L R M

O R Y F G A RH G D W

I D E M E H E F I N

Plant bach Ysgol Llanfair Cyngerdd Nadolig Plant Ysgol Bro Elwern

ROBIN GOCH…TITW TOMOS LAS…ADERYN Y TO…MWYALCHEN…JI BINC…TITW MAWR Atebion BRONFRAITH…DRYW…CNOCELL Y COED…LLINOS WERDD…TITW CYNFFON HIR…NICO 16 Diwrnod Siwmper Nadolig Ysgol Stryd y Rhos – Daeth pawb i’r ysgol yn gwisgo pob math o siwmperi Nadoligaidd. Roedd naws hyfryd yn yr ysgol er holl brofiadau 2020. canol

Plant y Cyfnod Sylfaen Ysgol Pentrecelyn yn dangos eu Cristingl

Sioe Nadolig Cyfnod Allweddol 2 Ysgol Carreg Emlyn

Gerddi Nantclwyd y Dre Mae sawl un ohonoch yn gwybod tipyn am hanes y tŷ ond ddim cymaint efallai am y gerddi. Mae llawer sy’n ymweld â’r safle hwn yn synnu bod y gerddi yn ymestyn dros ⅔ acer, a hynny yng nghanol tref Rhuthun. Fel un o’r gwirfoddolwyr sydd yn helpu i gynnal a chadw’r gerddi dros y flwyddyn, yr oeddwn i hefyd wedi synnu at faint y safle. Yr uchafbwynt yn yr ardd, fel y disgwylir, ydi ganol haf, ond mae canol gaeaf yn hyfryd hefyd. Mae’r carped o eirlysiau yn wirioneddol hardd yn Ionawr/ Chwefror, ac am nad oes dail ar y coed, mae yna olygfa wych o furiau gwreiddiol yr hen gastell. Mae’r gerddi wedi bod mewn bodolaeth ers o leiaf y 1400au, a Gardd Arglwydd y Castell yn bell cyn hynny. Cyfeirir at y gerddi gyntaf oll yn 1282 pan gafodd yr Arglwydd Reginal de Grey y castell a’r gerddi yn wobr am ei gymorth yn darostwng gwrthryfel dan arweiniad Llywelyn ap Gruffydd. Mae’n debyg mai safle i dyfu llysiau i’r castell oedd yr ardd. Tyfid ffrwythau hefyd. Yn ôl hanes mwy diweddar, yn 1672 prynwyd 17 o goed Nantclwyd y Dre y lawnt dan eira Bwa’r ardd dan eira ffrwythau o Lundain i’r ardd; ac mae hen fathau o goed afalau wedi cael eu plannu yn y pum wedi cael ei rhestru yn Gradd 2, a grant gan y i’r cyhoedd yn ystod tymor ymwelwyr. Wedi mlynedd ddiwethaf, yn cynnwys ‘ Gwell Na Loteri yn 2015 wedi bod o gymorth mawr i gadw’r dweud hynny, rydym am gario ymlaen hefo Mil’, coeden afalau a’i hen wreiddiau yn Nant ardd mewn safon i adlewyrchu hynny. arbrawf llwyddiannus o agor yr ardd yn unig i’r Gwrtheyrn, a hefyd yr unigryw ‘Eirin Dinbych’. Mae’r ardd wedi cael yr anrhydedd o gael ei cyhoedd ‘Am Ddim’ hyd at y Pasg bob Dydd Mi gafodd Gardd yr Arglwydd ei llogi gan chynnwys mewn llyfr a gyhoeddwyd haf 2020, Llun (diwrnod gwirfoddoli) rhwng 10.30yb a 3yp, berchnogion Nantclwyd y Dre am dros ganrif cyn ‘The Great Gardens of Wales’ gan Tony Russell. oni bai am dywydd difrifol neu amgylchiadau ei phrynu yn yr ail ganrif ar bymtheg a’i gwneud Llyfr yn trafod 50 o erddi Cymru. eithriadol. yn estyniad i’r ardd wreiddiol. A dyna fel y mae Sir Ddinbych sydd yn berchennog ar y safle Dewch draw i weld yr ardd! heddiw, yn siap ‘L’ o ⅔ acar. Mae’r ardd yn awr rwan. Mae’r tŷ a’r ardd ar agor rai diwrnodau Merfyn Griffiths

17 Tudalen 23 Tachwedd.qxp_New page Bedol 10/11/2019 14:25 Page 1

CLOCAENOG

Ble maen nhw rwanGohebydd: Sioned Malethan Ffôn: 01824 750181 YSGOL CARREG EMLYN: Gair yn ei bryd Gŵyl Gyhoeddi Eisteddfod yr Urdd – Cafodd pawb hwyl fawr yn Mae’n debyg ein bod i gyd wedi ysbytai, cartrefi gofal ac yn y gorymdeithio ym Mhrestatyn er mwyn teimlo rhyw elfen o ryddhad wrth gymuned. Gobeithio y bydd hyn yn croesawu Eisteddfod yr Urdd i Sir gau’r drws ar y flwyddyn aeth parhau ac y bydd y llywodraeth yn Ddinbych. Roedd plant y Cyfnod heibio. Pebai rhywun wedi darogan gweld ei ffordd yn glir i gydnabod yn Sylfaen wedi gwneud baner nos Galan 2019 yr hyn oedd yn ein ariannol y gweithwyr rheng flaen, yn fendigedig a buont hefyd yn canu ar hwynebu yn 2020, faint ohonom enwedig y rhai ar y cyflogau lleiaf. lwyfan yr ŵyl. Rydym i gyd yn edrych fyddai wedi credu y byddem yn Wrth i ni gael ein gorfodi i aros ymlaen at yr Eisteddfod yn Ninbych gweld y fath gyfyngu ar ein rhyddid yn ein cynefin, cynyddodd ein ym mis Mai rwan. a’r fath newid i’n bywydau bob gwerthfawrogiad o’n hamgylchedd Grwpiau Disgyblion – Rydym wedi dydd. Pan ysgrifennodd yr awdur naturiol. Yn ystod y cyfnodau clo fe bod yn dewis ein grwpiau disgyblion Peter May ei nofel ‘Lockdown’ yn wnes i, fel llawer, fanteisio ar y rhyddid ar ddechrau’r flwyddyn ysgol. 2005, nofel drosedd a dirgelwch wedi oedd gennym i fynd allan i ymarfer yn Llongyfarchiadau i’r rhai sydd wedi ei gosod yn ystod pandemig marwol, ddyddiol a cherdded milltiroedd ar hyd cael eu dewis a phob lwc iddyntElin ayn Lois eu Lambie cafodd ei gwrthod gan gyhoeddwyr llwybrau a lonydd cefn gwlad. Un peth rôl. Mae gennym saith grŵp sef Y ar y sail ei bod yn afrealistig. Fe’i a’m rhyfeddodd oedd yr amrywiaeth blwyddyn yn astudio Biomedical Cyngor Ysgol, Yr Eco Bwyllgor, cyhoeddwyd fis Medi diwethaf pan o flodau gwyllt ymddangosodd yn eu Elin a Lois Lambie, Science, sylweddolais nad oedd Llysgenhadon Gwych, Llysgenhadon oedd Covid 19 yn gysgod tywyll tymor rhwng Ebrill a Medi. Gobeithio y dilyn gyrfa yn y maes hwn i mi. Chwaraeon, Yr E-Dim, Criw y Ddraig drosom a ‘lockdown’ neu ‘cyfnod clo’ byddwn yn ymrwymo i warchod natur Llangwm Ond, roeddwn wrth fy modd hefo a Swyddogion Ifanc Diogelwch y yn rhan o’n geirfa bob dydd. Daeth a’n hamgylchedd. Ffordd. Maent i gyd wedi dechrau ar dinas Newcastle ei hun, ac felly, Pan fyddwn yn dweud wrth bobol nifer o eiriau ac ymadroddion eraill Siawns y byddwn ar ddiwedd eu gwaith ac yn brysur yn sicrhau bod penderfynais aros yno a newid cwrs ein bod yn dod o Gymru, mae pawb yn orgyfarwydd hefyd, megis hunan y cyfnod digynsail hwn yn peidio llais y plentyn yn gryf yn yr ysgol. i astudio ‘Agricultural Business yn edrych arnom yn syn wrth iddynt ynysu, ymbellhau cymdeithasol, â chymryd pethau’n ganiataol Sialens Ddarllen yr Haf - Management’. Fel Elin, penderfynais glywed ein hacenion Albanaidd. Cefais normal newydd a rhithwir. ac yn gwerthfawrogi’r pethau Llongyfarchiadau mawr i’r plant fu’n gymryd mantais o flwyddyn o brofiad i Elin a’m chwaer Lois ein geni ger Plant blwyddyn 3 a 4 wediDoes gwisgo dim dwywaithi fyny yn y ystod byddwn Diwrnod Môrbychain. ladron Fe’n a Morwyr gorfodwyd i arafu brysur yn darllen dros yr haf. Mae nhw mewn diwydiant, lle cefais y cyfle i Oban, yn Nwyrain yr Alban cyn symud ni i gyd yn cofio 2020. Fe fu’n ac efallai y gallwn gynnal gwell i gyd wedi cael tystysgrif a medal am weithio i McDonald’s fel un o chwech pan oeddem yn ifanc i Ystrad Bach ger rhaid i ni gyd addasu a derbyn cydbwysedd rhwng gwaith a gyflawni Sialens Ddarllen yr Haf yn y ‘Progressive Young Farmer’ (PYF) Llangwm, fferm ddefaid a gwartheg trefn anghyfarwydd. Wrth gwrs, hamdden. Yn sicr mae llwyddiant llyfrgell – da iawn chi! tra yn cydweithio gyda un o’u prif fechan a hen gartref Mam. bu’r flwyddyn yn greulonach i cyfarfodydd dros y we yn Esther Andrews - Daeth Esther gyflenwyr cig eidion, Dawn Meats. Ar ôl i mi, Elin, adael Ysgol rai nag eraill. Collodd gormod cwestiynu’r angen i deithio Andrews sy’n gweithio gyda’r Eglwys Yn ystod y flwyddyn hon, roeddwn Brynhyfryd,yng Nghymru mynychais i’r Brifysgol ysgol i arwain anwyliaid yn gynamserol. Bu’r cymaint. wedi fy lleoli rhwng De Iwerddon Harpergwasanaeth Adams. Cefais ym mis bedair Hydref. blynedd Neges y effaith ar iechyd meddwl llawer yn Wrth edrych yn ôl ar y flwyddyn, un a phencadlys McDonald’s yn East anhygoelsgwrs yn oeddastudio fod ‘Rural yn Enterprise bwysig cael sylweddol. Dioddefodd llawer galedi peth fydd yn aros yn hir yn y cof oedd Finchley, Llundain. Cefais brofiadau and gobaith.Land Management’ Mwynhaodd a ychymryd plant y sgwrs ariannol a gwelwyd cynnydd mewn y boddhad ar wynebau disgyblion amrywiol, o ddulliau gweithio pob pob ynmantais fawr o fywyd coleg! Tra yn achosion o drais yn y cartref. pan gawsant ddychwelyd i’r ysgol math o ffermydd a lladd-dai i gael blas fy mlwyddynDiolchgarwch olaf, bûm - yn ddigon Cawsom ein Gyda dau frechlyn wedi eu am ychydig ddyddiau ar ddiwedd ar groesdoriad o wahanol fusnesau lwcusGwasanaeth i gael cynhrychioli Diolchgarwch Harper yn yn Eglwys cymeradwyo bellach a’r gwaith tymor yr haf. Bu’n rhaid i ni fel ar hyd cadwyn gyflenwi McDonald’s, ChinaClocaenog. wrth i ni ymweld Y thema â Phrifysgol eleni oedd o’u dosbarthu yn mynd rhagddo, athrawon addasu a bod yn greadigol o brosesau eu cyflenwyr sglodion Amaeth‘Diolch Beijing. am Fel ein rhan Cartrefi’ o’r cwrs, a daeth mae yna obaith am ddychwelyd i wrth ymateb i heriau newydd dysgu McCain i Avara, un o’u prif gyflenwyr roeddAmeina yn rhaid cwblhau Khan oblwyddyn elusen yn Atal fywyd tebycach i’r hyn roeddem yn cyfunol a dysgu o bell ac yn sicr cyw iâr. Gorffennais fy mlwyddyn gweithioDigartrefedd o fewn diwydiant. Gorwel, sy’n Dyna ran pryd o Grŵp ei gymryd yn ganiataol yn y cyfnod datblygodd fy sgiliau technoleg gyda thri diwrnod heriol yn gweithio dechreuaisCynefin, weithio i siarad ar stâd gyda’r Buccleuch plant am ei cyn Covid 19. Dwi’n gobeithio, fodd gwybodaeth i. Dwi’n hyderu y gwaith yn helpu’r digartref yn Sir tu ôl i gownter un o fwytai mwyaf ar ororau’r Alban fel asiant tir, yn Y plant gafodd dystysgrifbynnag, am gwblhau y byddwn Sialens yn parhau Ddarllen i arddel yr Hafbydd yn Llyfrgell y cyfnod Rhuthunwedi cyfrannu at Ddinbych. Diolch i’r Parch Richard prysur Canolbarth Llundain - profiad goruchwylio oddeutu 62,000 o aceri o a gweithredu yr agweddau positif a ddatblygu addysgwyr a dysgwyr mwy Carter am ymuno â ni hefyd. bythgofiadwy.hyn a ddysgon nhw gyda gweddill yr dir. Ar ddiwedd fy mlwyddyn gwaith amlygwyd yn ystod 2020. effeithiol. Yr her fawr o’n blaenau yw Ymweliad â’r Gampfa - Cafodd plant Byrysgol iawn yn oeddystod fyWythnos nghyfnod Gwrth olaf Fwlioyn y o’r coleg, cefais gynnig gwaith parhaol Yn ystod y cyfnodau clo, er ein bod cesio cau’r bwlch cynyddol rhwng y Cyfnod Sylfaen brynhawn diddorol Newcastle,mis yma. gan ein bod wedi’n gyrru gyda Buccleuch ar ôl graddio yn 2017. yn gorfod ymbellhau’n gorfforol oddi cyrhaeddiad y dysgwyr mwyaf yng Nghampfa Celtic Strength. adrePC o’r Llinosbrifysgol - ymhellDaeth dros PC Llinosnaw i roi Bellach, rwyf yn byw yn St.Boswells wrth ein gilydd, dwysaodd ymdeimlad breintiedig a’r rhai lleiaf breintiedig Cawsant amser da yn gwneud yr missgwrs yn ôl bellach,i blant Bl wrth 3 a i4 effeithiau am Ddiogelwch ger Melrose, ac wedi bod yn gweithio o gymuned a phwysigrwydd ac ymateb i anghenion ein dysgwyr ymarferiadau a gweld faint o hwyl ydi Covidy We -19 – ymledu.neges bwysig Cwblheais iawn. fySiaradodd ar y stâd ers tair blynedd, ac wedi caredigrwydd a gofal am mwyaf bregus. cadw’n heini. Diolch yn fawr i mam mlwyddyngyda plant olaf a Bl graddio 6 am i sutgyd i o’r ddelio â cwblhau fy arholiadau i fod yn aelod sefyllfaoedd ble maent yn teimlo’n eraill. Gobeithio, wrth symud ymlaen, Symbol mawr 2020 oedd Jac am y croeso. parlwr cefn adre yn Ystrad Bach. o’r ‘Royal Institution of Chartered anghyfforddus, sef uned o waith y byddwn yn bobl garedicach, mwy yr enfys. Symbol o ffydd a Jambori - Cafodd plant y Cyfnod Roedd o’n ddiwedd digon di-ffws i Surveyors’ a chymrawd o’r ‘Central newydd y mae Llywodraeth Cymru ac haelionus a mwy ymwybodol o gobaith. Rydym yn gobeithio na Sylfaen hwyl fawr yn y Jambori gyda gyfnod bythgofiadwy. Rwyf bellach AssociationMartin Geraint of Agricultural eto eleni. Valuers.’ Bu Gruffydd Heddlu’r Ysgolion wedi cydweithio anghenion eraill. welwn flwyddyn debyg i 2020 eto. yn byw rhwng adre a Gwlad yr Haf, Mae’ryn gwaith ddigon o lwcusddydd i i gaelddydd ei ynddewis i’w arno yn ddiweddar. Gwelwyd cynnydd yn ein Gobeithio bod profiadau 2020 wedi ac yn gweithio fel rhan o dîm amaeth amrywiolhelpu dros gydag ben, un ac o’r yn caneuon! cynnwys Twrnament Rygbi Bl 3 a 4 - Cafodd gwerthfawrogiad o’n gwasanaeth ein gwneud yn gymuned gryfach ac y ABP, cwmni arall a’u prif fusnes mewn paratoi’rCynhadledd holl ddogfennau Gwrth sydd Fwlio yn - Bu tîm rygbi Bl 3 a 4 hwyl fawr yn yr Ŵyl iechyd gwladol a gwaith diflino byddwn yn parhau i adeiladu ar hyn. prosesu cig coch. Ers dechrau gyda’r ymwneudCiaran, â rhentu Elan, ffermydd, Emily ac o’r Annieles ei o Rygbi yng Nghlwb Rygbi Rhuthun yn gweithwyr iechyd a gofal mewn Eleri Jones hun,Flwyddyn i’r adolygiadau 6 yn rhent, cynrychioli’r gwelliannau ysgol cwmniddiweddar. nôl ym MisDa iawnMedi, nhw rwyf am wedi chwarae tenantiaidmewn a Cynhadledddelio gydag unrhyw Gwrth Fwlio yn caelmor cyfle dda! i gydweithio â rhai o brif atgyweiriadauNinbych. Byddant,sydd eu hangen.rŵan, yn Rwyf rhannu’r archfarchnadoeddPêl-droed yr Urdd a ffermwyr - Llongyfarchiadau ledled Blwyddyn 1, 2 a 3 yn perfformio ar lwyfan yr Ŵyl ym Mhrestatyn y DU ar amrywiaeth o ffrydiau gwaith, hefyd yn gwerthu tai, adeiladau a thir i’r plant am chwarae mor dda yn y Sylfaen am bwysigrwydd bwyta’n iach ar y farchnad; datblygu tir ar gyfer yn ogystal â bod yn rhan o brosiectau CWMPENANNER cynaladwyedd y cwmni. Ac hyd yn twrnament cyn hanner tymor. ac i roi gweithdy i Fl 5 a 6 am beryglon adeiladu arno ac ystyried defnyddiau Daethant yn ail yn eu grŵp. alcohol. Cafodd Bl 5 a 6 fenthyg y beic gwahanol er mwyn sicrhau’r incwm hyn, yn mwynhau pob cyfle a ddaw mlwydd oed. Gobeithio i ti fwynhau’r i’m rhan! DiwrnodGohebydd: Môr Ladron Gwawr a Morwyr Davies – Fel smwddi hefyd er mwyn gwneud mwyaf posib o’r asedau. Mae’r rhan o’u gwaith thema y tymor E-bost: yma fe dathlu!smwddis gan ddefnyddio ynni eu Rydym ni’n dwy erbyn hyn yn byw Ffôn: 01824750067 balans rhwng gweithio yn y swyddfa [email protected] Bl 3 a 4 ddiwrnod arbennig ble coesau yn hytrach na ynni trydan. yn nau ben gwahanol y Deyrnas a chael ymweld â’r ffermydd yn braf. gwisgodd pawb i fyny fel môr-ladron YRoedd capel: hyn Yn anffodus,yn rhan o waithnid oedd thema’r cyfle Gyfunol, gyda Mam a Dad mewn Rwyf hefyd wedi bod yn lwcus o gael neu forwyr. : Daeth Llongyfarchiadau cwmni Mewn amdosbarthiadau barti Nadolig y tymoreleni, ondyma. hoffwn ardal gyfleus iawn yn y canol. Er bod Croeso i’r byd trafeilio’r byd yn ystod y dair blynedd calonnogCymeriad i Aledi’r ysgol ac Eiriangyda’r ar sioe ‘Ydych ddiolchGwersi yn Pres fawr – Maeiawn Bli Siôn 5 a 6 Corn wedi bod y cyfnod clo wedi bod yn heriol dros ddiwethaf, California, America, Seland enedigaethchi am fyndHariet i’rGwyn Môr’ Charles, a daeth amyn ddosbarthu’r cael gwersi chwaraeholl anrhegion offerynnau yn ben i lawer, rydym ni, fel eraill, wedi Newydd ac i’r Caribî yn 2019, lle acynrychiolydd llongyfarchiadau o’r RNLI hefyd i siaradi How acgyda’r ddoethpres y ar tymoramser ymamor anodd, gan Louise roedd y o gallu addasu ein ffyrdd o weithio, bûm yn ymweld â ffermydd fel rhan Ionadosbarth ar ddod am yn eu daid gwaith a nain. pwysig Cofion yn plantGonsortiwm bach wedi gwirioni. Cerddoriaeth Sir sydd wedi’n galluogi i barhau i weithio o’r ‘Royal Agricultural Society of the cynnesachub atoch bywydau chi fel pobl teulu. sydd mewn Ddinbych. Mae hi’n dod mewn am awr o adre. Ac rydym ein dwy wedi Commonwealth.’ trafferthion yn y môr. Blwyddynyr wythnos Newydd: i roi gwers Dymunwn i’r dosbarth ac mwynhau’r cyfle i dreulio mwy o amser Gydag Elin yn yr Alban, doeddwn Ysgol Iach - Daeth Paula: Dymuniadau Roberts o Flwyddynmae’r plant Newydd wrth eu Dda boddau i bawb. – ac yn nag erioed adre yma yn Ystrad Bach, Pen-blwydd arbennig i, Lois, ddim yn rhy bell oddi wrthi gorauadran i YsgolionGwern, Cefnhirfynydd Iach Sir Ddinbych Isaf ar i’r Cadwchgwella pobyn saff wythnos. ac edrychwn Bydd gennym ymlaen gyda’r unig anghytuno bellach i’w gael ysgol ambell waith cyn hanner tymor. fand pres gwerth chweil erbyn ’Dolig! oherwydd es i Brifysgol Newcastle ddathlu ei ben-blwydd yn ddeunaw at gymdeithasu yn fuan, gan obeithio ynglŷn â phwy gaiff hawlio’r signal wifi! wedi imi adael Ysgol Y Berwyn. Wedi Daeth i siarad gyda plant y Cyfnod am flwyddyn lewyrchus yn 2021.

DYFYNIADAU IONAWR Catto Fi! Rhaid cael côt fawr Rhag hinon rhewog Ionawr! T.G.J. T: 01824 704 701 M. 07810 543 915 E: [email protected] Plant yr ysgol Misyn gorymdeithio Ionawr ni yng ladd Ngŵyl waed Eisteddfod yr Urdd ym Bryn Goleu, Llanfair Dyffryn Clwyd, Rhuthun, Mhrestatyn Sir Ddinbych, LL15 2SE 18 23 Gair o America gan Dafydd Owen, gwyddonydd amlwg sy’n gweithio i Pfizer

Mae fy nghysylltiadau teuluol â a daeth yn Nain Gelli! Rhuthun yn gryf iawn. Cefais fy ngeni Fel yr unig wyrion / neiaint yn y teulu yn Llundain a’m magu yn Berkshire, am ein tair blynedd ar ddeg gyntaf, ond mae fy rhieni Peter a Rhiannon yn sicr cawsom groeso cynnes a llety Owen (Williams gynt) ill dau yn dod cyson yn Rhuthun. Rwy’n cofio bob o Ruthun. Mynychodd Gruffudd fy amser bod yn brysur ac yn gyffrous i mrawd a minnau ysgolion yn Newbury wneud y defnydd gorau o bob eiliad yn Berkshire ac felly roedd hyn yn o’n hymweliadau penwythnos. Roedd golygu na wnaethom erioed ddysgu ein Taid yn unigryw. Fel syrfëwr sir wedi darllen nac ysgrifennu ymddeol o gyflogaeth Sir yn Gymraeg yn yr ysgol. Ddinbych yn ddiweddar, Fodd bynnag, Cymraeg roedd ei ddiddordeb ym oedd yr iaith yn ein mhob peth peirianneg cartref teuluol ac mae’r yn amlwg o’r eiliad y ddau ohonom wedi codem ni fore Sadwrn. aros yn ddwyieithog Adeiladodd Crafnant ei byth ers hynny. Mantais hun ac roedd bob amser sylweddol o gael ail iaith yn ymddangos i mi fel oedd cael treulio llawer petai mewn rhyw fath Dafydd gyda Taid a Nain Crafnant (Caradog a Catherine Owen) yn Abersoch o amser gyda neiniau o brosiect ailadeiladu. a theidiau yn Rhuthun Roedd yn brosiect chwe oed, roedd Hafryn yn ymddangos fel Phrifysgol Caergrawnt ar gyfer PhD wrth gwrs. Pan fydd eich deg mlynedd ‘parhaus’ tŷ mawr gyda gardd fawr, wedi’i osod gyda diddordeb mawr gan fy nheulu yn mam a’ch tad o’r un ac ni allaf mewn yn ôl ymhell o’r ffordd. Am fod yr ardd Rhuthun. dref, mae’n haws treulio gwirionedd ei ddisgrifio mor fawr gallai fy Nain gadw ieir y tu Ymwelais ddiwethaf â Rhuthun yn amser gyda’r teulu cyfan mewn un fel un wedi’i orffen yn llwyr. Roedd yn ôl i ffens wifren ymysg y coed afalau. 2019 i weld fy modryb Ceri, aelod ymweliad, ac roedd yn hyfryd cael dod gyffrous gwybod beth oedd nesaf ar Mae’r disgwyliad o fynd i mewn i’r pwysig o’n teulu i mi trwy’r holl i Ruthun at ein teulu. Byddai’r teithiau’n y rhestr o brosiectau. Peth gwifrau cwt gyda Nain i weld a allai fod wy i’w flynyddoedd rwyf wedi’u disgrifio. syth o’r ysgol yn Newbury ar ddydd i’w trwsio, to gwastad i’w glytio neu ferwi i de yn rhywbeth y gallaf ei gofio Diolchaf i Ceri am fy helpu i baratoi Gwener gan wybod bod gennym ychwanegu at y glo yn y lleoedd tân yn glir. Roedd yn ymddangos bod gan ar gyfer fy nghyfweliad S4C yn daith car pedair awr o’n blaenau trwy agored a’r ffwrnais a gynhesai’r tŷ. Gruffudd lai o ddiddordeb mewn wyau ddiweddar. Roeddwn i’n gwybod y Cirencester, Kidderminster, Amwythig, Rwy’n credu ein bod ni wedi cael oherwydd ei fod yn gwybod y byddai byddai cyfweliad newyddion teledu ac yna’r darn gorau trwy Langollen a mwynhâd arbennig wrth helpu i Nain yn gwneud caws ar dost iddo ac yn y Gymraeg yn brawf ieithyddol, Bwlch yr Oernant i Ruthun. gloddio tyllau i ddod o hyd i bibell neu nid oedd angen yr ieir arnoch chi ar felly roedd mynd trwy gwestiynau Dim ond tri o fy neiniau a theidiau ddraen, weithiau heb unrhyw reswm gyfer hynny! am Cofid-19 a fy ngwaith ym maes roeddwn i’n eu hadnabod, ond da. Roedd berfâu, rhawiau, picasau a Dros ddeugain mlynedd yn therapiwteg gwrth-firaol gyda roedd fy nwy Nain ac un Taid yn ffyrc gynt o’r Cyngor ar gael i’r wyrion ddiweddarach, rwy’n byw yn Boston, hyfforddiant Ceri yn hanfodol. Edrychaf ddylanwadau sylweddol ar fy agwedd pump a phedair oed a gloddiai yn Massachusetts ac yn Gyfarwyddwr ymlaen at fy nhro nesaf yn ymweld â at fywyd. Pa bynnag rinweddau hapus iawn am oriau ym mhridd coch Cemeg yn gweithio i Pfizer, cwmni thref enedigol fy rhieni, Rhuthun, cyn sydd gennyf o ran dyletswydd, meddal nodweddiadol o Ruthun cyn fferyllol rhyngwladol sy’n ymchwilio i a gynted ag y gallaf wrth i ni edrych arweinyddiaeth, hiwmor, elusen a dod i mewn am wydraid o laeth a chynhyrchu cyffuriau meddyginiaethol ymlaen at amseroedd gwell yn 2021. dyfeisgarwch, rwy’n sicr yn credydu fy dewis rhydd o dun bisgedi Nain. a brechiadau. Fe symudon ni i Dafydd Owen neiniau a theidiau o Ruthun am y rhain. Roedd Hafryn hefyd yn dŷ cofiadwy America yn 2011. Mae fy rhieni yn Gyda dwy nain yn byw yn yr un dref, i ni yn ein blynyddoedd iau. Roedd ‘Nain a Taid’ i’m plant wrth gwrs Modryb Ceri yw Ceri Williams, roeddent yn cael eu gwahaniaethu ymweld â chymdogion ar y ddwy ochr nawr. Cododd Taid a Nain Crafnant Troed y Rhiw, Rhuthun – Gol. gan enwau’r tai yr oeddent yn byw ac ar draws y ffordd bob amser yn dri mab, dau beiriannydd ac un athro ynddynt. Roedd gen i Nain Crafnant cael ei wneud gyda Nain, Gruffudd a cemeg, tra bod gan Nain Hafryn ddwy Er yn siaradwr Cymraeg rhugl, nid yw yn Ffordd Llanfair a Nain Hafryn yn minnau yn mynd trwy fwlch yn y llwyni ferch a ddaeth yn athrawon. Gyda’r Dafydd yn hyderus wrth ysgrifennu Ffordd Cae Glas. Pan symudodd Nain fel toriad byr yn hytrach na mynd i lawr dylanwadau teuluol hyn, dilynwyd fy Cymraeg, a dymuna ddiolch i'r Hafryn dŷ ym 1983, newidiodd ei henw i’r ffordd. O safbwynt plentyn pump ‘nhaith gemeg’ trwy Goleg Imperial a Golygydd am gyfieithu ei gyfraniad.

Dafydd a’i frawd Gruffudd (ar y dde) yn gwneud Nadolig yn Crafnant. O’r dde i’r chwith: Nain Crafnant Gruffudd, Dafydd a Nain Hafryn (Glenys Williams) ar tyllau yn lawnt Taid Crafnant (Catherine Owen), Dafydd, Gruffudd, a Peter (tad Dafydd). Foel Famau CYFFYLLIOG

Gohebydd: Marian Rees Ffôn: 01824 710262

Profedigaeth Cydymdeimlir â Williams, Llwyn Derw ar ddathlu 61 Gwyneth Jones Minffordd yn o flynyddoedd o briodas ar Ionawr dilyn marwolaeth ei chwaer yng 3. Cofion cynnes atoch eich dau. nghyfraith, Joan Jones a fu’n byw yng Nghyffylliog flynyddoedd yn ôl. Cais Gan fod newyddion yn brin oherwydd nad oes digwyddiadau’n Cyfarchion Dymuniadau gorau i cael eu cynnal yn sgîl y feirws, bawb ar gyfer y flwyddyn newydd, gofynnaf i drigolion yr ardal roi gan obeithio y bydd 2021 yn flwyddyn gwybod imi am unrhyw newyddion well i bawb. neu ddigwyddiadau teuluol yr hoffent imi eu cynnwys yn y Bedol. Llongyfarchiadau i Meirion a Mair

19 CERRIGYDRUDION

Capel Jeriwsalem Da yw deal fod Elwyn Jones,Tŷ Hen yn gwella ar Cariad Mae’r cyfnod clo wedi bod yn gyfnod anodd ôl anffawd wrth ei waith a chyfnod byr yn yr ysbyty. iawn i lawer o bobl ac ‘roedd ein gweinidog Peth rhyfedd yw bod yn garedig; yn awyddus i bob teulu o fewn yr ofalaeth Hefyd Eleri Price a dreuliodd ‘chydig o ddyddiau’n Peth rhyfedd yw bod yn hael – dderbyn cerdyn Nadolig gyda’r englyn canlynol a yr ysbyty. Mwya’i gyd o gariad ti’n roi, gyfansoddodd. Mwya’i gyd ti’n gael. ‘Rydym yn cydymdeimlo â Mrs Megan Roberts, Er gofid dros ddaear gyfan, - er gwae Cartref Plas Gwyn a gollodd ei mherch yn Mae’n groes i holl reolau ffiseg, Er gwewyr ym mhobman, ddiweddar. Ein cofion cynhesaf atoch Mrs Roberts. Mae’n drysu deddfau’r byd – Er yr ofn fe ddaw i’n rhan, Waeth faint o gariad roddi di, Obaith yng Ngwyl y Baban. Mis diwethaf ‘roeddem yn dymuno adferiad Cei fwy i’w roi o hyd. iechyd i Ieuan Williams, ond yn drist iawn bu farw Diolch i Menna, Catrin, Ellen, Nia a holl rieni’r Ieuan ar Ragfyr 15. ‘Rydym yn cydymdeimlo’n gywir Mae’n cynyddu o gael ei afradu, plant a greodd wasanaeth y Nadolig yn rhithiol iawn â Margaret Williams. ‘Rydym yn cofio Ieuan fel Mae’n tyfu o’i wario’n rhydd, ac mae’n werth ei weld ac ar gael ar dudalen trysorydd, blaenor ac athro ysgol Sul cydwybodol A mwya y rhanni di dy gariad, Gwasanaeth Nadolig Ysgol Sul 2020 ar Facebook. yma’n Jeriwsalem. Bu’r angladd ar y 24ain ac ar Mwya ohono sydd. Am fwy o fanylion cysylltwch â Menna ar 07751 lan y bedd darllenodd y Parch. Huw Dylan y gerdd 518178. ganlynol.

GWYDDELWERN

Gohebyddion: Iorwerth ac Eirys Roberts Ffôn: 01490 412917 E-bost: [email protected]

Colled: Yr wythnos cyn y Nadolig collasom dri aelod Yr un modd cydymdeimlwn â Dewi, Sioned, Huw, Croeso i Huw, Manon, Ena a Gwilym i’w cartref poblogaidd o’r gymuned, sef Mary Owen Pennant, Lois a’u teuluoedd ar ôl iddynt hwythau golli tad newydd ym Mryn Domwy. Jim Watson Ivy House a Mavis Johns Glan Domwy a thaid, a Beryl Roberts Afallon a Delyth ac Eifion gynt. Jones Delfryn a’u teuluoedd wedi colli brawd yng Llongyfarchiadau i Gari a Donna Bryn Domwy ar Cydymdeimlwn â Gareth a Glenda Owen Glan Llyn nghyfraith ac ewythr. ddod yn daid a nain eto, ganwyd merch fach, Erin a’r teulu i gyd, ac ag Anwen a Cliff Lewis ac Einir, Mae ein meddyliau hefyd yn troi tuag at Julia ac Gwenlli i Hannah a Rob. Encil y Coed yn eu galar o golli mam, nain a hen Eryl Glan Domwy a’r teulu yn eu colled hwythau, nain. Hefyd Cledwyn Parry Pen y Plat wedi colli ei bu Mrs Johns a’i diweddar ŵr yn rhoi gwersi chwaer a Wyn Parry Plasau yntau wedi colli modryb. cerddoriaeth i lawer yn yr ardal.

YSGOL BRO ELWERN

Nadolig Ysgol Bro Elwern

Pinacl tymor yr Hydref bob amser ydi gweithgareddau’r Nadolig, ffair, cyngherddau, cinio Nadolig a pharti! Ar ddiwedd blwyddyn ryfedd iawn roeddem ni’n benderfynol yma na fyddem yn gadael i gyfyngiadau ein rhwystro rhag mwynhau’r gweithgareddau, gan wneud yn siwr bod pawb yn mynd i mewn i ysbryd yr Ŵyl cyn ffarwelio am y Nadolig! Cafodd disgyblion y Cyfnod Sylfaen ymwelydd yn y dosbarth o ddechrau mis Rhagfyr! Bu Carwyn y corrach yno yn cadw golwg ar y disgyblion i Siôn Corn yn ogystal â gwneud pob math o ddrygau yn y dosbarth! Roedd dipyn o waith llnau ar ei ôl ambell i fore. Roedd y disgyblion wrth eu boddau yn chwilio amdano bob bore a gweld beth oedd wedi bod yn ei wneud gyda’r nos. (Gobeithio’r Carwyn y corrach bach direidus flwyddyn nesaf y gwnaiff Siôn Corn yrru corrach sydd yn gallu marcio llyfrau gwaith i ysgol nesaf! Er ei bod yn Sioe Nadolig helpu’r athrawon yn hytrach na chreu mwy o wahanol iawn eleni, dwi’n sicr y bydd yn strach!) Bu’r plant hefyd yn brysur yn ymarfer un fydd yn aros yng nghof y disgyblion lapio presantau yn y dosbarth! Diolch hefyd i am byth. Gweithgareddau’r Nadolig ddisgyblion y dosbarth Meithrin am addurno’r Cawsom ginio Nadolig blasus iawn goeden i ni eleni. eto eleni yn ogystal â pharti gwerth Bu’r staff a’r disgyblion yn brysur yn chweil, diolch i Anti Debbie yn y gegin! creu Sioe Nadolig wahanol iawn eleni gyda Yn anffodus ‘leni, doedd hi ddim yn golygfeydd stori’r Nadolig wedi eu ffilmio o bosib i Siôn Corn ddod i mewn i’r ysgol amgylch yr ysgol. Teimlad rhyfedd iawn oedd ond mi roedd (gyda help y corachod) cyrraedd yr ysgol un bore gyda bêls gwair, wedi gyrru anrhegion i’r dosbarthiadau ci defaid a defaid ar gae’r ysgol! Cawsom a’u cuddio o amgylch yr ysgol! Roedd hefyd geffyl wedi gwisgo fel mul! Roedd un rhaid dilyn cliwiau yn ofalus iawn i yn dechrau poeni beth fyddai’n cyrraedd yr ddarganfod lleoliad pob anrheg!

Bugeiliaid yr oes fodern 3 gŵr doeth modern iawn 20 Blodau Parch

GLANLI THOMAS, BRON GADER, 2 CADER ac roedd wedi cuddio’r bacwn yno. Typical o dad yn Lywydd Sioe Cerrig. Yn 62 mlwydd oed, DINMAEL, DINMAEL iddo beidio herio’r cinio ond cario ymlaen yn dawel. ymddeolodd o Maesmor, ond yn fuan wedyn Dyn cefn gwlad oedd Glanli, wedi byw a gweithio yn Byddai wrth ei fodd yn ffermio yn ystod yr cafodd gynnig swydd yn Amaethwyr Corwen agos iawn at fyd natur ar hyd ei oes. A’r naturioldeb wythnos, ond yn ystod tymor yr haf, ar benwythnos, – swydd ddelfrydol i ddyn pobl a sgwrsiwr fel hwnnw oedd cryfder ei gymeriad. Pryd bynnag y yr uchafbwynt iddo oedd gadael y tir glas am y Glanli a bu yno am sawl blwyddyn. Cafodd lawer gwelech chi Glanli byddai’n eich cyfarch yn dawel traeth a’r môr. Y drefn arferol fyddai ymweld â Morfa o hwyl a gwnaeth lawer o ffrindiau a rheini yn gyda gwên lydan y galon wledig. Arhosodd yr elfen Bychan gyda’r teulu i gyd yn eu ceir yn troi fyny. Yn ffrindiau oes. Roedd ganddo feddwl y byd o’i gynnes, dawel yma yn rhan o’i bersonoliaeth i’r dilyn y chwarae a’r torheulo, stopio am swper ar y gyd weithwyr yn Amaethwyr Corwen a byddai diwedd. Roedd Glanli yr un fath bob amser ac ym ffordd adref yn Port, gorchwyl syml oedd yn golygu yn chwarae chwist gyda merched y swyddfa ac mhob man. Gellid dweud mai tri pheth oedd yn llawer i bawb ac erbyn heddiw mae’r atgofion hyn yn eraill yn ystod amser cinio a byddai yn dysgu’r bwysig yn ei fywyd – ei deulu, amaethyddiaeth a’i felys iawn i ni fel teulu. triciau i gyd iddynt. Un tro aeth â nyth o lygod filltir sgwar a’r tri yn annatod glwm yn ei gilydd. Credai mewn trosglwyddo y pethau gorau i’w bach i’r swyddfa nes bod Maria yn sgrechian dros Heb os nac onibai, roedd gan Glanli eddwl y byd blant, o ran crefft a gwerthoedd, fel y dengys yr y lle. Bu hefyd yn gofalu am gyfnod am ganolfan o’i deulu. Cafodd ei eni a’i fagu ar fferm Cwmonnen, hanesyn yma – Amaethwyr Corwen yng Ngherrigydrudion, swydd Llanuwchllyn, ac yn y Llan y derbyniodd ei addysg Roeddwn yn wyth oed ar y pryd ac eisiau helpu arall oedd wrth ei fodd a chyfle i sgwrsio â phobl gynradd. Ond, yn bwysicach na hynny, yn y Llan y Dad a siwr braidd wedi bod yn cwyno am ryw hyd! Uwchaled. cyfarfu â’r un yr oedd am rannu ei fywyd â hi, ac yma Aeth Dad â fi i ganol cae oedd yn llawn asgell er Roedd gan Glanli hefyd feddwl mawr o’i filltir yn yr Hen Gapel y priodwyd Glanli a Mai, priodas a mwyn i mi ei dorri! sgwâr ac er nad oedd Glanli yn ŵr cyhoeddus, yn pherthynas hapus iawn, priodas oedd i bara am saith Minnau’n gofyn “Lle dwi’n cychwyn?” wir yn swil o ran ei natur, roedd yn weithgar iawn yn deg tri o flynyddoedd - y ddau’n amlwg yn deall ei “Wrth dy draed!” meddai yntau. ei gymuned. Bu’n lywodraethwr ar yr ysgol ac yn gilydd i’r dim. Oes yn wir. A’r addunedau gymerwyd A dyne oedd hi am ddau ddiwrnod, asgell dros fy aelod o’r cyngor plwy. Yr un tawelwch bonheddig y diwrnod hwnnw yn nodweddu perthynas Glanli a mhen a finnau yn slafio i’w torri. Y wers gyntaf i mi a welsoch chi ar yr aelwyd a welech chi hefyd yng Mai o’r dechrau i’r diwedd a’u gofal am ei gilydd - er mewn bywyd - gweithio yn galed a chanolbwyntio ar nghyfarfodydd Llywodraethwyr yr Ysgol ac ym gwell, er gwaeth, yn gyfoethog ac yn dlawd, yn glaf y dasg. Mae hynny wedi talu yn ôl imi droeon dros y mhwyllgorau y Cyngor Plwy’. Ond, roedd o’n aelod ac yn iach. Ac fe gyfoethogwyd y briodas ymhellach blynyddoedd. gwerthfawr o’r sefydliadau hyn oherwydd ei fod yn gyda dyfodiad wyth o blant a Glanli yn dad gofalus, Ac, wrth gwrs, yr oedd yn union yr un fath fel ddylanwadwr tawel. Fe arhosai’n amyneddgar yn caredig a hwyliog a’r aelwyd, lle bynnag yr oedd hi, taid a hen daid. Byddai Taid a Nain wrth eu boddau gwrando ar ambell aelod yn bytheirio’n huawdl. Ac yn aelwyd gynnes a hapus. Dyma rai atgofion am y yn cael mynd allan am ginio yng nghwmni’r wyrion yna, yn ei amser ei hun, fe fynegai ei farn yn dawel cyfnod hwnnw. a’r wyresau, a threuliwyd oriau difyr yn olrhain a phwyllog, a hynny’n aml, yn llawer mwy effeithiol Cefais y fraint a’r anrhydedd o gyd-weithio gyda hanes teulu oedd yn golygu llawer iddynt, a’r ddau na’r lleisiau uchel. Roedd Glanli’n cael dylanwad yn dad ar stâd Maesmor am oddeutu ugain mlynedd, yn ymfalchio yn eu llwyddiannau o fewn amrywiol dawel bach. Ond fel pob aelod aral,l fydda fo ddim yn dysgu pob math o sgiliau amaethyddol. Bob feysydd. yn iawn bob tro, ond byddai’n ddigon gostyngedig bore, roedd yn rhaid i dad weiddi arnaf i godi gan Ac yntau yn ei nawdegau, roedd y croeso i’w i dderbyn hynny heb rwgnach. Roedd o’n gefnogwr fy mod yn rhy hoff o fy ngwely. Ras wedyn i lawr gartref ac ar ei aelwyd yr un mor wresog; roedd o’n brwd a chyson i bob gweithgaredd yn y gymuned, y y grisiau i gael brecwast er mwyn dwyn yr hufen wirioneddol falch o’ch gweld ac yn rhoi’r teimlad capel, ac wrth ei fodd yng nghyfarfodydd y WEA a’r o’r jwg llaeth. Atgofion melys o blentyndod yn byw ichi eich bod yn bwysig yn ei olwg. Roedd o’n Ysgol Nos. yn Wern Uchaf, yn cael llawer o hwyl yn chwarae sgwrsiwr hamddenol braf, ac yn wrandawr tawel, ac Un diddordeb arall oedd gan Glanli oedd pêl- rownderi ar y buarth fel teulu nes roedd wedi tywyllu. fe deimlech yn well wedi bod yn ei gwmni. Mae gan droed ac er gwell er gwaeth roedd o’n Evertonian. Roedd dad wrth ei fodd yn chwarae gêm o gardiau, Gerallt Lloyd Owen gwpled ardderchog am bobol fel Arwyddair y clwb hwnnw ydi ‘Nil satis Nisi Optimum yn enwedig y ‘Black Maria’. Roedd yn gystadleuol Glanli:- – ‘dim ond y gora wnaiff y tro.’ A dwi’n credu ei fod iawn ac yn barod iawn i dynnu coes os oedd rhywun ‘Rhyw hen rin i’r rhain a roed yr un mor addas fel arwyddair i fywyd Glanli – yn yn chwarae yn fudr neu am ei fod wedi llwyddo i hel i wanwyno eu henoed’. y cyfan a wnaeth – fel gŵr, tad, taid a hen daid, fel y triciau i gyd. ffrind a chymydog fe wnaeth ei orau, fedrwch chi Nid dyn bach mohono yn ei ddyddiau pan oedd Diddordeb a dylanwad mawr arall yn ei fywyd ddim gwneud dim mwy na hynny. yn ffermio ac roedd dipyn o waith ei fwydo o ystyried wrth gwrs oedd amaethyddiaeth ac yntau wedi Cydymdeimlwn â’r teulu yn eu profedigaeth o golli y llafur yn rhinwedd y gwaith. Yn unol â’r drefn bod yn ffermio drwy’i oes – o’r cychwyn yng un oedd mor annwyl ac arbennig yn eich golwg. Mae arferol, roedd mam wedi mynd i’w gwaith ac, fel y Nghwmonnen, Dol Fach a Gwernhefin yma’n colli un o’n hanwyliaid yn golled sy’n brifo dim ots pa byddai bob tro yn ei wneud, yn gadael cynhwysion Llanuwchllyn, i’r Wern a Maesmor yn Ninmael. bryd mae hynny’n digwydd. Mae yna fwlch, mae yna iddo baratoi ei ginio, pob dim yn barod ar ei gyfer. Roedd yn ffermwr wrth reddf. Roedd yn ddyn hiraeth, ond dwi’n sicr y bydd y llu atgofion hapus Pan ddaeth yn amser cinio, dim ond un wy oedd ar defaid ac yn serenu ym myd y defaid Suffolk sydd gan bawb amdano yn eu cynnal a’u cysuro yn y plât yn aros amdano. Fe fwytaodd yr wy yn dawel a derbyniodd ambell alwad i feirniadu mewn ystod yr amser anodd yma. ond yn meddwl yr un pryd nad oedd wedi cael llawer amrywiol sioeau ac yn cyfri ei hun yn derbyn Mae galar yn daearu – yn ei dro gan Mam. Y noson honno, tra’n eistedd ar y gadair, anrhydedd o gael ei wahodd fel beirniad. Gan droi yn hiraethu, teimlodd un o’r plant rywbeth rhyfedd tu cefn i’r Byddai wrth ei fodd yn mynychu unrhyw sioe A hiraeth yn tyneru cwshin, a beth oedd yno ond y bacwn oedd i fod amaethyddol, ond y ddwy sioe olygai fwya Yn ail-fyw yr hwyl a fu. i ginio efo’r wy. Roedd Trixie y ci bach wedi cael y iddo oedd Sioe Betws a Sioe Cerrig. Un o blaen ar Dad, rhywbeth na fyddai yn digwydd yn aml uchafbwyntiau mawr ei fywyd oedd cael bod Y Parch Huw Dylan Jones a John Eric Hughes

TEYRNGED I IEUAN WILLIAMS, galed a chadw oriau hir i adeiladu’r dan arweiniad Aled Lloyd Davies a capel tra’n byw yn Nerwen ac yma LLYS MAI, CERRIGYDRUDION. busnes. Bu cydweithio hapus a chafodd lawer o fwynhad yn ystod yng Ngherrigydrudion. Bu’n flaenor Gŵr bonheddig, caredig, diwylliedig dedwydd rhyngddynt hyd 1994 pan y cyfnod hwnnw gan ymweld a yn Jerwsalem am dros hanner can a chlên bob amser oedd Ieuan. Un o benderfynodd Ieuan ymddeol yn 65 Phatagonia a Canada. Yn wir roedd mlynedd ac yn drysorydd am chwe Gynwyd yn enedigol ond fe dreuliodd oed. Roedd o’n credu y dylai pobl yn hoff o fynd ar wyliau dramor mlynedd ar hugain. Roedd wrth ei ran o’i blentyndod a’i lencyndod yng ymddeol yn eu hamser a chydig iawn yng nghwmni Margaret a chafodd fodd yn gweld pobl yn galw heibio Nglanrafon, Bryn Saith Marchog a os o gwbl âi heibio’r garej wedyn. y ddau ymweld â nifer o wledydd a Llys Mai efo’u cyfraniadau fel y gallai Gwyddelwern. Treuliodd gyfnod yn Doedd o’m yn licio ymyrryd. A mwynhau profiadau bythgofiadwy gael sgwrs gyda hwy. Bu hefyd gwasanaethu yn yr Awyrlu yn Ely does dim dwywaith bod Ieuan wedi fel derbyn Cymun ar fynydd y yn athro ysgol Sul ar ddosbarth y Llundain lle roedd ymysg pethe eraill gwneud yn fawr o’i ymddeoliad a Gwynfydau yn Israel; ymweld gwragedd ac roedd wrth ei fodd yn yn dreifio ambiwlans. Ond roedd yn chael amser i wneud y pethau yr â Lithwania, Rwsia, Hwngari, eu gweld hwythau yn galw heibio. A amlwg o oedran cynnar iawn ei fod a’i oedd o’n dymuno eu gwneud. Chile, a’r Ariannin ond i enwi rhai. dyna efallai yr hyn a gollodd fwya yn fryd ar fod yn fecanic ac ar ôl cyfnod Y bartneriaeth fawr arall yn Diddordeb arall oedd ganddo oedd ystod y cyfnod yma o gyfyngiadau yn gweithio mewn garej yn y Bala aeth ei fywyd a’r un bwysica oedd y gwaith coed a cherfio yn arbennig oedd cael sgwrs efo hwn a llall. i weithio i Bridge Garage Rhuthun. bartneriaeth rhyngddo â’r ferch y bu a byddai wrth ei fodd yn y cwt yn y Yn anffodus yn ystod y deunaw Gellir dweud mai dwy bartneriaeth iddo ei chyfarfod yng Ngwyddelwern cefn efo’i turn ( lathe). Byddai’n cael mis diwethaf dirywiodd ei iechyd ond fawr fu’n gyfrifol am lywio a lliwio ei - Margaret. Partneriaeth oedd i bara pleser yn garddio hefyd yn arbennig derbyniodd ei salwch heb rwgnach fywyd. Ar ôl iddo ddechrau yn Bridge am 62 o flynyddoedd a’r ddau yn tyfu llysiau. Roedd y diddordeb na chwyno. A dwi’n siwr ei bod hi’n Garage daeth mecanic ifanc arall yno i deall ei gilydd i’r dim. Dechreuodd mewn ceir yn parhau a byddai’n ffynhonnell cysur mawr i`r teulu ac i weithio a dyna ddechrau’r bartneriaeth y bywyd priodasol yn Nerwen cyn darllen cylchgronau moduro ochr Ieuan ei hun pa ddaeth hi’n amser i rhwng Ieuan ac Emyr, a’r bartneriaeth symud yma i Gerrigydrudion a yn ochr â’r Bedol a’r Goleuad. deithio byd ddod i ben ei fod wedi yn bartneriaeth nid yn unig o ran sefydlu aelwyd groesawgar yn Llys Ymddiddorai mewn gwleidyddiaeth cael diweddu’r daith yng nghwmni ei busnes ond hefyd o ran cyfeillgarwch Mai. ac roedd yn hoff o Question Time a annwyl Margied. a’r ddau fel brodyr i’w gilydd. Prynwyd Meddai Ieuan ar nifer o rhaglen Andrew Marr. Diolch am gael ei nabod a cherdded Marian Garej yn 1967, lle bychan oedd ddiddordebau. Pan oedd yn iau Roedd capel a chrefydd yn bwysig rhan o daith bywyd yn ei gwmni. o ar y pryd a’r ddau yn gweithio’n roedd yn canu gyda Pharti Menlli iawn iddo a bu’n aelod selog o’r H D J

21 AERWYN GARTH JONES (AER) byddai wrth ei fodd. Garth Gwyn, Llangwm. (Aeddren Ucha gynt) Y filltir sgwâr hefyd oedd ei gymuned a bu Aer yn un o gewri’r gymuned honno ar hyd ei oes a’i gyfraniad Blodau Heb os nac oni bai, dyn ei filltir sgwâr oedd Aer. Fe’i yn amhrisiadwy. ganwyd ar Hydref 2, 1937 yn Hendre, Garthmeilio, Roedd yn aelod ffyddlon o Gôr Meibion Llangwm Llangwm, yn fab cyntaf anedig i John Morris ac am flynyddoedd lawer ac yn un o hoelion wyth y Eirwen Jones. Ganwyd Eilir, ei frawd, bedair blynedd côr. Bu’n llywydd am flynyddoedd ac yn arwain na Parch yn ddiweddarach, yna Heulwen a’r cyw melyn olaf chyngherddau’r côr ar hyd yr amser. Mae aelodau’r Gwawr. Symudodd y teulu i Aeddren Isa pan oedd côr yn cofio amdano efo’i wên gynnes a’i chwerthiniad Aer tua 13 mlwydd oed. Mynychodd Ysgol Llangwm direidus yn llwyddo i gael cynulleidfaoedd (ac GWILYM DAVIES, CERNOGIE, gan lwyddo yn yr arholiad 11+ a symud wedyn i Ysgol aelodau’r côr) i rowlio chwerthin wrth drio dweud PENTREFOELAS Ramadeg, Llangollen. Mae’n rhaid ei fod wedi cael jôc. Ac roedd ganddo ddetholiad ohonynt wedi eu Braint pob gweinidog yw dod i adnabod addysg dda gan fod ei wybodaeth yn eang iawn yn hysgrifennu ar gerdyn plaen gwyn oedd yn rhan o aelodau’r Eglwys ac fel un a gafodd y fraint o enwedig mewn daearyddiaeth a hanes. Wedyn fe aeth baced teits Bet. Ond dawn Aer i’w dweud nhw yn fod yn weinidog ar Gwilym am oddeutu chwe i Goleg Llysfasi am flwyddyn cyn dod gartref i ffermio hytrach na’r jôcs eu hunain oedd i gyfrif am yr hwyl yn blynedd, braint fu cael ei adnabod. Ac er fod y efo’i dad yn Aeddren. Ymunodd Eilir gyda nhw ar y aml. Roedd hyn yn arbennig o wir pan oedd yn dweud blynyddoedd wedi hedfan i rywle, bu inni gadw fferm yn ddiweddarach a bu’r ddau yn ffermio dan yr jôc yn Saesneg. Byddai’n gofyn i gychwyn, “Is there mewn cysylltiad a pharhawyd yn ffrindiau hyd enw A.G. & E.L. Jones hyd y diwedd efo’u meibion any of you who do not understand the language of heddiw. Llŷr a Bedwyr yn eu dilyn. Roedd Aer ac Eilir yn Heaven?” Ac yna hanner ffordd drwy’r jôc byddai’n Gyda thristwch y bu imi dderbyn y newyddion frawdoliaeth yng ngwir ystyr y gair ac er nad oeddent troi’n ôl at y côr a gofyn, “Be ydy ‘tŷ gwydr yn am farwolaeth Gwilym, a hynny yn dawel a yn cytuno bob tro, fuodd ‘na rioed ffrae o unrhyw Saesneg ‘dwch?” Unwaith erioed y buodd Aer dramor thangnefeddus yn ei gartref yng Nghernogie yn bwys rhyngddyn nhw. a hynny i Bafaria efo’r côr pan aethant draw efo bws 67 mlwydd oed. Mawr yw diolch Mair, ei chwaer, Rhaid dweud fod Aer wedi teithio ymhell iawn i ar eu hymweliad cyntaf i Mittich. Mae arweinyddes y i’r meddygon a’r staff i gyd yn y Feddygfa yn ffeindio gwraig, - yr holl ffordd o Aeddren i’r Henblas! côr, Bethan Smallwood yn disgrifio Aer fel un oedd yn Cerrig am bob cymorth, a hefyd y gofalwyr fu Y dêt cyntaf gyda Bet yr Henblas neu Margaret ddidwyll a diffuant ei gefnogaeth bob amser ac yn hael mor ofalus ohono. Roedd y gofal oll yn arbennig. Elizabeth Mary Jones i roi ei theitl llawn iddi!) oedd iawn ei eiriau caredig. Diolch o waelod calon i bawb. yn Sioe Gŵn, Llangwm er fod Aer yn honni iddo Roedd Capel Gellioedd yn agos iawn at galon Aer Dyn ei filltir sgwâr oedd Gwilym, wedi ofyn i Bet ei briodi yn Ysgol Llangwm. Arferai Aer trwy gydol ei oes ac roedd yn flaenor fel ei dad o’i treulio ei oes yn Cernogie. Yno y’i ganwyd, gyd-gerdded i’r ysgol efo plant yr Henblas ac roedd flaen. Bu hefyd yn athro Ysgol Sul am flynyddoedd. Ar yn un o ddau o blant i Robert John a Mary yn ffrindiau mawr efo Llew, brawd Bet, ar hyd ei hyd eu hoes, mae ei blant wedi cael eu siarsio i fynd i’r Davies. Addysgwyd Gwilym yn Ysgol Gynradd oes. Priododd Aer a Bet yng Nghapel Gellioedd ar capel am fod yno bregethwr da. Un o uchafbwyntiau Pentrefoelas ac yn Ysgol Ramadeg Llanrwst. Dachwedd 16, 1963, - priodas oedd i bara am 57 o ei flwyddyn am flynyddoedd oedd canu carolau ar Wedi gadael yr ysgol, bu’n gweithio am gyfnod flynyddoedd union a’r ddau bob amser yn deall ei noswyl Nadolig efo’i gyd-aelodau. i’r Comisiwn Coedwigaeth. gilydd i’r dim. Ar ôl priodi aeth y ddau i fyw i Aeddren Diddordeb mawr arall Aer oedd gwleidyddiaeth Dyn preifat oedd Gwilym, ddaru o ‘rioed Ucha ac yno buont am bron i ddeugain mlynedd gan ac roedd yn Bleidiwr i’r carn. Medrai drafod chwenychu cael ei weld. Roedd yn barod i gilio fagu 5 o blant, - Gwennol, Llŷr, Eurgain, Undeg ac gwleidyddiaeth am oriau ac roedd yn wybodus o’r golwg er mwyn i eraill gael y clod a’r sylw. Ynyr. Cawsant fagwraeth cwbl Gymraeg a Chymreig iawn am hynt a helynt y gwahanol bleidiau. Roedd Gweithio tu ôl i’r llenni fydda fo bob amser. gyda phwyslais mawr ar Gapel Gellioedd, Adran ac canlyniad y bleidlais Brexit yn loes calon iddo. Ond, heddiw, dwi am iddo gael y llwyfan i Aelwyd yr Urdd a’r diwylliant Cymreig. Cafodd Aer a Yn y blynyddoedd diweddar, un o bleserau mawr ei gyd, er dwi’n gwybod na fyddai yn dymuno i mi Bet 14 o wyrion ac wyresau ac roedd Aer yn gwirioni fywyd oedd y sgyrsiau boreol a gai efo criw y Badell wneud gormod o ffys. Y diweddar Barchedig arnyn nhw i gyd er ei fod yn cymysgu eu henwau ar Aur, Y Bala a rheini yn ddynion a merched. Robert Roberts, Capel Mawr, Cricieth, ddaru brydiau. Ac wrth gwrs, roedd yr wyrion a’r wyresau yn Roedd yn aelod ffyddlon o Glwb Cemig a gyfeirio rhyw dro at aelod a blaenor iddo fel gwirioni yr un modd ar Taid. chefnogai bob digwyddiad a gai ei gynnal yn y ‘Cristion naturiol’, a dyna’n union sut un oedd Edrychodd Bet ar ei ôl fel brenin ar hyd ei oes ac Gorlan Ddiwylliant. Bu’n aelod o’r Cyngor Bro am Gwilym. ‘Run fath ar y Sul a dydd gwaith, yr un roedd hi, wrth gwrs, wrth ei bodd yn gwneud hynny. flynyddoedd lawer ac yn Llywodraethwr a Chadeirydd oedd o yn y sêt fawr ac yn y stryd, yn Gristion Roedd Aer yn hoff iawn o’i fwyd a Bet yn ei fwydo’n Llywodraethwyr Ysgol Llangwm. Roedd edrych ar naturiol yn ei gartref a’i gapel. Meddai ar dda. Wedi ymddeol yn 2002, symudodd Aer a Bet ôl buddiannau ei gymuned a’r iaith Gymraeg yn holl bersonoliaeth addfwyn a thawel, a gwyddai yn i fyw i Garth Gwyn, Llangwm . Yma eto roedd wrth bwysig iddo. iawn ym mhwy y credai. ei fodd yn garddio, crwydro ac ymddiddori gyda’i Gŵr oedd yn drysor ac yn glod i’w fro ac fel y Diymhongar, dirodres, parchus, dyma rai o’r gyfeillion yn y Llan. Roedd ganddo gyfeillion o feysydd dywedodd y Parch. Elfyn Richards yn ei lythyr o ansoddeiriau a leferid gan rai a’i hadnabu. y tu allan i amaethu hefyd ac roedd yn treulio ei fin gydymdeimlad at Bet, ‘Y deyrnged orau a fedrwn ei O ddyddiau ei blentyndod, bu’n ffyddlon ac yn nosau yn enwedig yn y blynyddoedd diweddar ar y roi iddo fydd parhau i fod yn deyrngar i’r PETHAU, y aelod gwerthfawr i achos yr Arglwydd Iesu Grist ffôn yn cael sgyrsiau hir iawn gyda’i gyfeillion. pethau hynny oedd mor bwysig yn ei olwg’ yn Rhydlydan. Chwaraeai’r capel ran bwysig Ond o fewn ei filltir sgwâr yr oedd ei alwedigaeth, Ie, dyn ei filltir sgwâr oedd Aer ac fel y dywedodd yn yn ei fywyd, ac mi roedd Capel Rhydlydan yn - crefft hynaf dynol ryw. Aer, y ffermwr traddodiadol gwbl nodweddiadol ohono’i hun wrth Eilir Rowlands, agos iawn at ei galon. Bu’n athro Ysgol Sul Cymreig a Defaid Mynydd Cymreig oedd yn mynd Yr Hendre, ychydig amser yn ôl ger mynwent ac yn Arolygwr am nifer o flynyddoedd. Fe a’i fryd. Roedd popeth o fewn y teulu yn gorfod cael Gellioedd, “Fanna fydda i ‘sti yn wynebu Aeddren,” ddangoswyd parch ac ymddiriedaeth yr aelodau eu trefnu o gwmpas sêl hyrddod, wyna a chynhaeaf, ac er y tristwch a’r chwithdod o orfod gwneud hynny, ynddo yn y ffaith iddo gael ei ethol a’i godi’n - hyd yn oed priodasau ei blant. Roedd wrth ei fodd ein braint a’n dyletswydd heddiw yw cydymffurfio â’i flaenor yn 1989. Roedd yn weithgar ac yn yn mynd i’r farchnad ac ymddiddan a thynnu coes ddymuniad. drylwyr ei waith fel blaenor, yn cymryd y gwaith gyda’i gyd-amaethwyr. Roedd Aer yn medru tynnu o ddifrif, ac yn sylweddoli y fath fraint oedd hi coes ond hefyd yn medru cymryd ei herian. Cafodd A phan ddaw’r dyddiau olaf cael bod yn flaenor. Bu hefyd yn Ysgrifennydd sawl ergyd drom gan Dic yr Ocsiwniar a rhoddodd I grwydro ffridd a dôl, y Cyfarfod Dosbarth a hefyd y Cyfarfod Ysgol. sawl ergyd gwell yn ôl ond fydda fo byth yn dal dig. A Y caiff fel ei ddymuniad Dim ond gair da oedd iddo yn y swyddi hyn rhaid dweud fod y ddau, er gwaetha’r cwbl, yn gryn Gael mynd i’w phridd yn ôl. gan iddo ymgymryd â hwy yn gydwybodol, yn ffrindiau. Digwyddai hyn yn ocsiwn Rhuthun hefyd a H D J bwyllog a chydag urddas bob amser. Ergyd a cholled fawr i Gwilym ac aelodau Rhydlydan oedd dirwyn yr achos i ben yn 2006. ELINA ROBERTS, FOELAS, 26 BRYN RHYDD, Cannwyll llygad ei Fam oedd Howell a oedd yn Bu i Gwilym a Mair ymaelodi yng Nghapel RHUTHUN fachgen gyda dyfodol disglair o’i flaen. Bu colli How Jeriwsalem yn Cerrig, bu yr un mor ffyddlon yno Yn unig ferch a phlentyn hynaf Owen ac Annie Roberts, yn 17 oed yn ergyd drom i Anti Lena ac Yncl Dei ac i’r hyd y diwedd. fe anwyd Anti Lena yn Tai Teg ar Gorffennaf 28, teulu cyfan – tewi wnaeth y gân a bu’n galed dygymod Bu’n anrhydedd cael ei adnabod ac yn fraint 1924.1924. Treuliodd blentyndod hapus gan fynychu’r â’r golled. cael mynegi ei glod yma heddiw. Do, cyflawnodd ysgol ym Melin-y-Wig a hefyd Gapel Cynfal. Roedd Ymhen amser bu iddynt ail afael yn y pethau a wasanaeth clodwiw i’w feistr, a hynny yn dawel cerddoriaeth yn rhan bwysig o’i bywyd ers yn ifanc dychwelyd i’r Capel a’i ddiwylliant yng Nghaernarfon, foneddigaidd a diymffrost, ond eto yn ddiffuant iawn a meddai ar lais soprano fyddai’n sicrhau gwobrau gan wneud ffrindiau newydd yng Nghapel Seilo. Bu ac onest. mewn eisteddfodau yr ardal. Yn dilyn llwyddiant gyda’r un teulu arbennig yn garedig tu hwnt wrthynt sef teulu Nid rhywbeth ar bapur oedd Gair Duw i 11+ symudodd Anti Lena i Ysgol Ramadeg y Merched Hendy ac mae ein diolch yn fawr iddynt. Gwilym, ond cenadwri ar lech ei galon. Wedi ei yn y Bala, gan dreulio’r wythnos mewn tŷ lodgings. Yn dilyn ymddeoliad Yncl Dei yn 1984 symudwyd i fagu yn y ‘pethau’, ac wedi’i fyw a’i weithredu yn Yma gwnaeth ffrindiau gydol oes, sef Mair, Gwenan, Ddyffryn Clwyd i fod yn nes at y teulu ac ymgartrefu ym ei fywyd, roedd y Gair o’i fewn yn ei fywyd – a’r Ifora ac Annie Nant Hir. Dychwelyd adre i gynorthwyo Mryn Rhydd. Bu i Anti Lena ac Yncl Dei dreulio amser Gair hwnnw yr ydw i’n ei gymeradwyo i Mair, a ei Mam wnaeth Anti Lena, gan barhau i ymddiddori hapus a dedwydd yn Rhuthun gan fod yn aelodau mawr yw ein hedmygedd a’n diochgarwch am mewn canu a chystadlu. ffyddlon iawn yn Eglwys y Tabernacl. y modd y bu iddi ofalu’n dyner am Gwilym trwy Cyfarfu ag Yncl Dei oedd wedi gwasanaethu gyda’r Doedd Anti Lena ddim, yn ei geiriau ei hun, ‘yn hoff o gydol ei fywyd. Mae ein cydymdeimlad â Mair a’r Llynges yn ystod yr Ail Ryfel Byd ac ar fin ymuno â’r fod ar ben ei hun’, a bu colli Yncl Dei yn golled drom a teulu yn ddiffuant ac yn dod o’r galon. Heddlu. Priodasant gan ymgartrefu ym Mangor, cyn agorodd hen graith. Mae’n gadael bwlch mawr ar ei ôl. Hawdd symud i Borthmadog. Daeth llawenydd i’r aelwyd pan Yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf roedd yr iechyd iawn heddiw yw dyfynnu’r geiriau ‘Da was, da anwyd Howell, ac yn fuan iawn wedyn symudasant a’r safon bywyd wedi dirywio a threuliodd yr amser ym a ffyddlon’ a ‘Gwyn eu byd y rhai addfwyn’, i Orsaf yr Heddlu yn Llanllyfni. Dyma gyfnod hapus Mhlas Gwyn, ac rydym yn ddiolchgar i staff Plas Gwyn ac nid oes amheuaeth fod Gwilym wedi mynd iawn iddynt, Dyffryn Nantlle, ardal ddelfrydol i fachgen am eu gofal caredig ohoni. Diolch hefyd i ffrindiau, i lawenydd ein Harglwydd. Boed iddo orffwys cerddorol a thalentog feithrin ei ddawn yn y gymdeithas cymdogion a chwiorydd Capel y Tabernacl am eu mewn heddwch. Amen. ddiwylliedig a oedd yn ganolbwynt eu bywydau. Soniai caredigrwydd a`u hymweliadau cyson. Parch Geraint Roberts lawer iawn am y cyfnod hwn. Nan 22 MARY LLOYD OWEN, PENNANT, GWYDDELWERN Ganed Mam ym Mryn Tirion, Gwyddelwern GELLIFOR A LLANGYNHAFAL ar 27 Awst, 1923 y chweched o saith o blant i Robert a Lisi Parry. Yn drist iawn, Gohebydd: Alaw Humphreys Ffôn:01824 790164 claddwyd dau o’r plant bach cyn geni Mam. Fel sawl teulu arall yn yr ugeiniau, tlawd yn ariannol oedd eu magwraeth, ond EGLWYS LLANGYNHAFAL: Ar Ragfyr 12 cafwyd CAPEL GELLIFOR: Y Gwasanaeth Nadolig - “Noson o glywed yr hanesion roedd hi’n aelwyd digwyddiad arbennig iawn ar dir yr eglwys pan gafodd gofiadwy” “Teimlad hyfryd cael bod dan yr un to a chael ddiwyd gyda llawer un yn galw’n rheolaidd, trigolion yr ardal gyfle i ddod i weld ‘Golygfa’r Geni cyfle i fyfyrio a chyd-addoli” “Profiad emosiynol” Dyna a phawb yn dod â’i stori wrth gwrs, hyn yn ar Daith’ ym mhorth yr Eglwys- a hynny gan ddilyn eiriau rhai o’r aelodau wedi i wasanaeth gael ei gynnal ei dro yn rhoi magwraeth ar aelwyd brysur canllawiau ymbellhau. Roedd yr olygfa i’w gweld yn y yn y capel am y tro cyntaf ers mis Mawrth, a hynny ar a chroesawgar. gwahanol eglwysi’r fro dros y penwythnos – cyfle unigryw drothwy’r Nadolig. Bu cryn baratoi gan y Swyddogion i Mynychodd ysgol Gwyddelwern, i’r cyhoedd oleuo cannwyll a myfyrio cyn mwynhau sgwrs sicrhau fod yr adeilad yn hollol ddiogel ar gyfer croesawu’r a gwelodd dair cenhedlaeth arall yn a lluniaeth tra’n cadw pellter diogel. rhai oedd yn gweld eu ffordd yn glir i fynychu. Er nad oedd ddisgyblion yno dros y blynyddoedd. modd cymysgu ac mai codi llaw o bell oedd yr unig ddull Pasiodd yr arholiad i fynychu ysgol o gyfarch ein gilydd, cafodd pawb gysur mawr o ddod uwchradd yn y Bala, ond aros yn ysgol at ei gilydd wedi’r misoedd maith. Sicrhawyd hefyd fod y pentref a wnaeth hyd nes yn bedair y gwasaneth yn cael ei recordio ar gyfer yr aelodau oedd ar ddeg. Yna, gadawodd yr ysgol i aros yn gaeth i’w cartrefi. Diolch arbennig i Glen, Nic a Gareth adref gan helpu ei Mam i gadw’r tŷ a am baratoi’r capel a’r gwasanaeth ac hefyd i Andras ein gweini ar gymdogion cyfagos. Prin wedi Gweinidog am ei wasanethau ar-lein drwy’r cyfnod heriol iddi droi’n ugain oed, bu farw ei Mam yn hwn yn ein hanes. frawychus o sydyn yn ystod yr Ail Ryfel Byd, a golygai hyn bod mwy o orchwylion ŴYR BACH NEWYDD: Y diwrnod canlynol, daeth y yn disgyn ar ei ysgwyddau. newyddion hyfryd fod Glen a Mei, Plas yn Llan, wedi dod Cyfarfu â Dad wrth gadw ei beic yn daid a nain unwaith eto. Llongyfarchiadau calonnog pan oedd yn mynychu cyngerdd yng i Eiddwen ac Alan, Bro Fair, Rhewl ar enedigaeth Nedw Nghorwen, ac ar 17 Mai, 1947, wedi’r Elis. gaeaf caled, bu priodas yng Nghapel Moriah rhwng Mary Lloyd Parry a Hugh BABY BASICS: Mae Heledd, Glasfryn yn brysur iawn Owen. Bu iddynt dreulio blynyddoedd gyda changen ‘Baby Basics’ Dinbych. Diolch i bawb a cynnar eu bywyd priodasol yn 2 Bryn gyfrannodd eitemau ar gyfer yr ymgyrch teilwng hwn. Tirion, ac yno y ganwyd Gareth a minnau ychydig flynyddoedd yn ddiweddarach. GOLYGFEYDD GODIDOG: Daeth yr eira â’i hud i’r Yno cawsom ein magu nes i ni symud dyffryn dros yr ŵyl a braf oedd cael cyfle i fwynhau’r i Pennant yn Rhagfyr 1970 ac yno y bu Golygfa’r Geni ar Daith olygfa hyfryd o’r moelydd o’r pentref. Mam am hanner can mlynedd. Bu yn ergyd drom iawn iddi pan gollwyd Dad yn 1992, ychydig o flynyddoedd yn unig ar ôl iddo ymddeol. Er y tristwch a’r hiraeth, ymwroli ymlaen a wnaeth. Mae’n siŵr fod y ffaith fod yna fabi yn ymweld â’r aelwyd wedi bod o help ar y pryd, a rhoddodd lawer o ofal i Einir fel yr oedd wedi ei roi i Osian, Elgan a Gwion flynyddoedd ynghynt, a brwydr yn wir oedd trio cael unrhyw un ohonynt i fynd adre efo’u rhieni, onid oedd Nain yn rhoi popeth iddynt. Does gen i erioed gof o weld Mam yn cymryd rhan mewn unrhyw beth yn gyhoeddus, ond doedd hyn ddim yn golygu nad oedd y ddawn ganddi. Hi fyddai bob amser yn ein dysgu i ddweud yr adnodau yn synhwyrol a’n paratoi at yr arholiad ac Eisteddfod y Tai; byddai’n rhaid rhoi ystyr ym mhob brawddeg a’r pwyslais yn y lle iawn. Yr un ddawn oedd yn ymddangos wrth ddarllen straeon i ni. Byddai Defi John a Tomi Puw a Gosod y goeden Nadolig Y goeden wedi ei goleuo holl gymeriadau “Hwyl” yn ogystal â “Topper” a Llyfr Mawr y Plant yn dod yn COEDEN NADOLIG A GOLEUADAU’N LLONNI: Er fawr o deuluoedd ymdrech arbennig i oleuo eu cartrefi fyw pan oedd Mam yn lleisio’r gwahanol nad oedd modd cael noson gymdeithasol o ganu hefyd a phrofiad braf oedd cerdded o amgylch y pentref gymeriadau a Chymraeg oedd iaith carolau eleni fel a gafwyd llynedd, fe sicrhaodd y Cyngor gyda’r nos i’w gweld. Diolch i Michael hefyd am fynd cymeriadau Topper wrth iddynt disgyn ar Cymuned fod coeden nadolig yn llonni trigolion y pentref o amgylch y tai yn tynnu lluniau a’u gosod ar dudalen ein clustiau ni. unwaith eto. Diolch i Paul Evans, Kevin Shenton a Facebook y plwyf, gan roi cyfle i rai sy’n fwy caeth i’w Roedd taclusrwydd yn rhan ohoni, ei Michael Quinn am eu gwaith yn ei gosod. Gwnaeth nifer cartrefi eu gweld. llaw ysgrifen yn hynod ddestlus hyd ganol ei nawdegau tan ddaeth y lleidr brwnt dementia i’w ddwyn oddi arni, ynghyd â’i gallu i ddarllen, a bu hyn yn loes calon iddi y flwyddyn olaf. Ni wnaeth erioed chwennych trysorau’r byd, na’r awydd BETWS GWERFUL GOCH am deithio ymhell o’i milltir sgwâr. Roedd hi yn ei helfen yn gwneud gwaith llaw, ac Gohebydd : Maria Evans. Ffôn : 01490 460360 mae’r holl waith llaw y mae hi wedi’i adael ar ei hôl yn werth ei weld, roedd o ynddi unwaith eto a diolch i blant Llwyn o’i chorun i’w sawdl, a phetai hi wedi byw Cneifio Ysbyty am addurno’r goeden er mwyn cael mewn oes arall a’r cymwysterau sydd ar Mae Rhydian, Pen y Bryniau, wedi Rwy’n siwr ein bod fel ardal ac yn ychydig o awyrgylch Nadoligaidd. gael, synnwn i ddim na fyddai wedi bod mynd i gneifio i Seland Newydd. arbennig y plant hynny sydd yn Gobeithio y cawn gyfle i gael yn cynllunio mewn byd ffasiwn, roedd y Rwy’n siwr y caiff gyfnod prysur cael eu cludo i’r ysgol, yn dymuno gwasanaeth gan ein Gweinidog eto syniadau ganddi. Ond, fyddai dim ffasiwn iawn yno ac fe fydd yn ddiddorol gwellhad buan i Ieuan Davies, ym mis Mawrth. beth â rhoi edau mewn nodwydd ar y Sul, cael gwybod faint o ddefaid y bydd Clawdd Newydd gan ei fod yn yr roedd y Sul i’w barchu. wedi eu cneifio yn ystod ei arhosiad. ysbyty ers cyn Nadolig. Addurniadau Yn bendant, dynes ei chartref a’i theulu Edrychwn ymlaen i’w weld o adref Braf oedd gweld addurniadau oedd hi a rhoddodd oes i wasanaethu’r oddeutu mis Mawrth. Capel y Gro Nadoligaidd o amgylch y pentref rhain. Does gennym ond diolch iddi am Cawsom wasanaeth Nadoligaidd dros dymor y Nadolig. (Cewch weld hyn ac am y dylanwadau gorau a fu Llongyfarchiadau ei naws gan ein Gweinidog, y eu lluniau ar y dudalen gefn) arnom, a bellach bydded cwsg y bedd i’w Llongyfarchiadau i deulu Pen y Parch. Huw Dylan Jones, ddechrau hedd hi. Bryniau ar eu llwyddiant yn Sioe mis Rhagfyr yn dilyn y canllawiau Anwen Nadolig Ocsiwn Rhuthun yn ennill priodol. Braf oedd gweld pobl o pencampwriaeth y gwartheg. oedrannau gwahanol yn y gynulleidfa

23 PWLLGLAS

Dyma hen lun diddorol iawn o o'r cymeriadau yn y llun, gallwn chwilio am yr enwau ac i bawb a'i Blwyddyn Newydd Dda i bawb. blantLLUN a phobl ifanc Capel Y Rhiw, O'R ddyfalu tuaGORFFENNOL dechrau'r 1950au. cynorthwyodd. Tybed oes rhywun Cofion: Anfonwn ein cofion at y Pwllglas yn perfformio Drama'r Diolch i Margaret Jones, Y Gorlan o'n darllenwyr yn cofio'r flwyddyn Parch. T.L.Williams, Gartherwyd sydd Geni. Yn anffodus does dim dyddiad am fenthyg y llun a diolch arbennig a pha atgofion sydd ganddynt am y heb fod yn dda yn ddiweddar ac wedi i'r llun ond o adnabod un neu ddau i Menai Williams, Crud yr Awel am digwyddiad? gorfod ymweld â’r ysbyty ambell dro. Dymunwn iddo wellhad buan iawn. Da yw deall fod Helen Hughes wedi cael newyddion da iawn ynghylch ei hiechyd dros y Nadolig a hyderwn y bydd y flwyddyn newydd yn flwyddyn ardderchog iddi hi a’i theulu.

Eglwys Unedig Y Rhiw: Cynhaliwyd gwasanaethau ar y Suliau Tachwedd 29 a Rhagfyr 13 gyda’r ddau wasanaeth dan ofal ein Gweinidog, y Parch. Morris P. Morris. Ni chynhaliwyd gwasanaeth ar y Sul, Rhagfyr 27 gan fod y Coronafeirws ar gynnydd eto ac ni chynhaliwyd Gwasanaeth Nadolig y Gymdeithas na Gwasanaeth ar fore Nadolig chwaith am yr un rheswm. Diolch i Tomos a Gwawr Tudno Williams am gael syniad gwych cyn y Nadolig. Trefnodd y ddau i nifer o aelodau’r capel anfon anrheg bychan i ddau neu dri o’u cyd-aelodau gyda cherdyn cyfarch ar ran y capel ac os yn bosibl, yn gwbl gyfrinachol. Roedd hyn yn ffordd wych i’r aelodau gysylltu â’i gilydd ar ôl misoedd o fod ar wahân oherwydd y Coronafeirws. Diolch o galon i’r aelodau hynny a gymerodd ran yn y fenter ac i Tom a Gwawr am oruchwylio’r cyfan. Dros y Nadolig mae ein Gweinidog, O'r chwith i'r dde: Rhes Gefn Eleanor Ellis,(Nantclwyd Isa) Gwyneth Roberts (Coed Derw) Gwyneth Jones (Hafan) er gwaethaf ei bryderon ei hun a’i Ail Res: Delia Roberts (Bodafon) Glenys Williams (Llannerch Gron) Bryn Roberts ( Islwyn) Alwena Jones (Tŷ'n Graean) deulu, wedi llwyddo i barhau gyda’i Islwyn Roberts (Tŷ Isa'r Cefn) Neville ?(Llwyn Onn) sgyrsiau diddorol ac amserol ar lein a Rhes Tri: Dilwyn Edwards ( Penparc) Huw Roberts (Bodafon ) Emyr Roberts ( Tŷ Isa'r Cefn) Selwyn Jones hefyd ei fyfyrdodau doeth ar Efengyl ( Brondyffryn) Buddug Jones ( Brondyffryn) Glenys Jones (Tŷ'n Graean) Eifion Ellis (Nantclwyd Isa) yn ôl Marc o’i Gwt Beics enwog. Rhes Pedwar: Mair Roberts (Bodafon) Gwynfor Williams (Llannerchgron) Diolch o galon iddo. Rhes Pump Hefin Edwards ( Penparc) Beth Roberts ( Bodafon) Glenys Jones (Tegfan) Beryl Jones ( Tegfan) Henry Ellis (Nantclwyd Isa) Croeso Adref: Fe lwyddodd Guto Jones, Coed Bedw i ddod adref o Houston, Texas, U.D.A., lle mae’n athro, am ychydig ddyddiau dros y Nadolig. Dyna beth oedd anrheg Y Banc Bwyd lleol Nadolig gwerth chweil i’w rieni John a Siân. Croeso adref Guto. Yng ngeiriau Dafydd Iwan, roedd eich Banc Bwyd lleol ” Rydym yn parhau i gael cysylltiad agos â’r Groes Goch a Yma o Hyd “ yn ystod y flwyddyn ryfedd yma, i wasanaethu Byddin yr Iachawdwriaeth i helpu rhai sydd yn dychwelyd Newid Tŷ: Bellach mae Rowan ac ac ymateb i lawer sydd mewn angen. Mae nifer ohonynt adre o ysbytai, ac i gynnig cymorth i ffoaduriaid. Imogen wedi symud o’u cartref, am y tro cyntaf yn eu bywydau wedi gorfod meddwl am Wrth gwrs mae Covid 19 wedi cael effaith mawr ar ein Glasfryn, Pwllglas ac wedi mynd i gysylltu, gyda chalon drist, â’r Banc Bwyd. Drwy haelioni gwirfoddolwyr yn ogystal, llawer ohonynt yn hŷn ac yn fyw, dros dro, i Fryn Saith Marchog. mawr pobl a busnesau lleol rydym wedi ateb pob galwad gorfod ynysu, gan adael criw bychan iawn i gario’r baich Dymunwn yn dda i’r ddau yn eu ac hefyd wedi cynyddu’r cyflenwad bwyd a nwyddau eraill yn y ddau safle tra’n ceisio peidio cyfarfod â’i gilydd neu â cartref newydd. sydd yn ein parseli. chleientiaid. Mae rhai yn cludo’r nwyddau ac eraill yn dod i Oherwydd Covid 19 rydym wedi colli llawer o`r cysylltiad mewn drwy drefniant i ddidoli’r bwyd sydd wedi ei gyfrannu personol a phwysig gyda’r rhai sydd yn dod atom. Yn ac i baratoi’r parseli bwyd. Oherwydd hyn maent yn colli’r anffodus roedd rhaid cau ein safleoedd yng Nghapel Mawr agwedd gymdeithasol, y cyfle i gael sgwrs gyda’i gilydd a Dinbych ac Awelon i`r cyhoedd ond parhau i weithio yno gyda’r cleientiaid. a symud i roi gwasanaeth ‘cludiant digyswllt’ i bobl lleol, Mae rhoddion o fwyd ac arian yn parhau i lifo i mewn gyda phob cysylltiad wedi bod dros y ffôn neu thrwy ebost. gan ysgolion, eglwysi a chapeli, o’r blychau casglu yn yr Doedd dim cyfle felly i drafod eu problemau personol, i archfarchnadoedd, gan undebau, ac hefyd gan grwpiau o gydymdeimlo, ac i’w cynghori ar y cymorth sydd ar gael, feddygon a nyrsys y gwasanaeth iechyd sydd eu hunain wyneb yn wyneb. yn gweithio mor galed. Mae pawb mor hael ac rydym yn Ar ddechrau’r flwyddyn roedd bobl yn dod â’u talebau hynod ddiolchgar iddynt i gyd. i mewn i`r Banc Bwyd tri bore yr wythnos, ond rwan mae Yng nghanol hyn oll roedd rhaid newid ein lleoliad yn wedi newid fel bod rhywun yn bresennol bum diwrnod yr Rhuthun, gan fod Awelon ar fin ei ddymchwel, a symud i wythnos, gyda gofynion yn aml yn dod i mewn yn hwyr ar lawr isaf Neuadd y Farchnad. Roedd y gwaith atgyweirio ar b’nawn Gwener. fin cychwyn pan ddaeth y cyfnod clo cyntaf, ond o`r diwedd Mae’r nifer rydym wedi eu bwydo yn uwch o 47% yn y mae’r gwaith wedi ei orffen. Drwy lafur caled ein tîm dros Diolch Freya a Max cyfnod rhwng misoedd Ebrill a Hydref o’i gymharu â’r un ddwy flynedd mae’r safle’n llwyddiant, er bod llawer llai o le adeg yn 2019, yr un cynnydd â Lloegr, a dipyn mwy na nag yn Awelon. Yn 2019, cafodd Freya sy’n 10 oed Chymru gyfan ar 21% - y cynnydd mwyaf yn Rhuthun Fel rheol, rydym yn dosbarthu dros gant o hamperi ‘Dolig ac yn byw yn Rhuthun, lawdriniaeth gydag amryw o deuluoedd mawr yma. i bobl sydd wedi eu henwebu gan weithwyr cymdeithasol fawr yn ‘Merica. Mae Freya yn ferch Ers y dechrau mae gennym gysylltiad agos â’r mudiad ac eraill. Gyda chyfyngiadau’r safle a`r rheidrwydd i arbennig iawn, a chyn y Nadolig ‘Cyngor ar Bopeth’ yn Ninbych ac yn Rhuthun er mwyn ymbellhau, roedd hyn yn anodd eleni - ond drwy waith ein penderfynodd y byddai hi a’i brawd sicrhau fod pobl yn cael y budd-daliadau ac unrhyw beth criw yn Rhuthun, rydym wedi gallu paratoi Bagiau Nadolig Max yn cerdded milltir bob dydd am 4 arall sydd ar gael iddynt. Heblaw am fwyd, tanwydd yw un iddynt. wythnos. Casglwyd £500. o’r costau byw mwyaf, ac rydym wedi datblygu trefniant Ar ddechrau’r flwyddyn 2021 rydym yn edrych ymlaen i Penderfynodd Freya, Max a’u mam, gyda ‘Cyngor ar Bopeth’ i roi cymorth at hyn hefyd. barhau i helpu teuluoedd sydd mewn angen yn y fro, gan Beth, brynu bwyd gwerth £300 i’r Wrth gwrs mae safleoedd yr asiantaethau sydd fel rheol obeithio y bydd yr amgylchiadau’n gwella’n raddol i bawb Banc Bwyd lleol. Yn y llun gwelir Freya yn anfon pobl gyda thalebau atom wedi cau ac yn gweithio wrth i’r flwyddyn fynd yn ei blaen. a Max, yn cyflwno siec am weddill yr o gartre’. Mae pob cysylltiad rhyngddyn nhw a’u cleientiaid Diolch eto i bawb sydd wedi ein cefnogi a’n cynorthwyo, arian, sef £200, i Bob Ellis a Morfudd yn gorfod bod ar lein neu ar y ffôn ac felly maent yn llai drwy roi rhoddion hael a thrwy wirfoddoli, hyn i gyd mewn Jones o’r Banc Bwyd. Braint oedd ymwybodol o’u problemau a’u anghenion. amgylchiadau mor anodd. cael eu cyfarfod, a diolch iddynt am feddwl am eraill. 24 Tudalen 14 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:09 Page 1

Menter a Busnes CROWN BARD NATURALLY ETHICAL – Tudalen 12 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:05 Page 1 ‘YN NATURIOL AC YN FOESOL’ 39 Stryd y Ffynnon, Rhuthun

Ni fu Prydain, erioed bron, heb ei phrotestiadau na’i hymgyrchoedd. Ble mae nhw rwan? Maent yn rhy niferus i’w rhestru ond ar y buarth bydd nifer ohonom yn cofio’r ymgyrchu dros arwyddion ffyrdd dwyieithog, dros RUTH JONES gael sianel deledu Gymraeg (S4C), yn erbyn cau pyllau glo ac yn erbyn treth y Y Gables, Llandyrnog pen. Rhai protestiadau yn llwyddo, eraill yn methu. Ond ar y cyfan, credir Sylwais fod sȇl cist ceir ar draws y Crown Bard iddynt ddod â gwelliannau. Mae ffordd i Sainsbury’s ar y ffordd i mewn i’r Maent yn dywedyd fod McDonalds protestiadau yn parhau heddiw a’r rhai Rhyl, felly mynd draw am sgowt, siom eisiau torri coed sy’n dod yn fwy amlwg ac yn fyd–eang oedd deall ei bod yn costio i fynd mewn, Ar Ffordd y Dderwen lle bu derw erioed yw’r rhai yn ymwneud â’r amgylchfyd. 80c, ond ta waeth am hynny! Ymlwybro Gan fod hen dafarn wedi ei thynnu i lawr Enw cyfarwydd yn y newyddion y o gylch y ceir wedyn, bob math o A’i gwastadeiddio a’r siom yn fawr, dyddiau hyn yw Greta Thunberg y ferch geriach, rhai’n amlwg yn broffesiynol fel Ddim siom am y cwrw, na phwy na be 16 oed o Sweden sy’n herio sawl prynwyr a gwerthwyr, eraill yn clirio eu Ond am mai Cymreig oedd enw y lle; llywodraeth ar draws y byd i ‘wrando ar tai go iawn, ond fawr ddim yn apelio. Y Crown Bard, dyna oedd ei henw hi, GWION OWEN y gwyddoniaeth’ yn wyneb yr argyfwng Ar ȏl Barddes y Goron yn Y Rhyl ’53, sy’n dilyn newid hinsawdd a chodi Weithiau mae rhywbeth yn eich taro, Lle enillodd Dilys goron hardd tymheredd y ddaear. Mudiad amlwg a dyna lle ‘roedd, ar flanced, wedi eu A hithau’n farddes nid yn fardd! arall sy’n gweithredu’n gryf yn yr un gosod yn ddestlus, y llythrennau maes yw’r ‘Gwrthryfel Difodiant’ “CROWN BARD”. Llythrennau mawr Ond mae llythrennau’r Crown Bard ar Buaswn wrth fy modd yn gwahodd gyflymaf ym Mhrydain, o ran nifer. (Extinction Rebellion) yn bennaf er coch tywyll, llythrennau o fur y dafarn ar werth yn awr gwybodusion a chynllunwyr polisi yr hen Dewisiais y brîd gan ei fod yn mwyn gwarchod bywyd naturiol a bio- draws y ffordd. Roedd yr ysfa i’w prynu Ar ȏl i rhywun eu tynnu i lawr, fyd ‘ma draw i’n buarth ni i weld be sydd flaengar am recordio a mesur amrywiol y blaned. yn gryf ac yn afresymol, rhyw ynys o Maent werth eu cadw ydynt wir yn mynd ymlaen yma. Ond dwi’m yn nodweddion proffidiol sy’n bwysig ar Os ydych chi o’r farn bod angen draddodiad Cymreig ynghanol geriach Er mwyn clodfori Cymreictod ein tir meddwl y buasen nhw ddim callach gan gyfer magu anifeiliaid; a dyna sy’n mynd gweithredu parthed y pryderon hyn, Seisnig. Ac er mwyn i rhywun weld yn ein byd eu bod wedi colli cymaint o gysylltiad ymlaen ar fuarth Hendre Arddwyfaen y mae modd i chi hefyd wneud cyfraniad Jayne Bedford “Faint?” Fod olion Cymreictod yma o hyd! gyda’r amgylchedd a chefn gwlad yn dyddiau yma. Rwyf eisoes wedi pwyso yn ôl eich gallu a’ch dymuniad. (prynu ac ail-lenwi), neu siampw Dim ateb. Yn y ddau air: Crown Bard, ceir stori tre’ gyffredinol a fuasen nhw ddim yn deall pob llo, ar ei fwriad, drwy eu dal a’u Agorwyd y siop ‘Naturally Ethical’ yn 39 arbennig. Pan yn siopa am unrhyw “How much?” A llwyddiant merched yn hawlio eu lle; cylchred y gadwyn fwyd. Ers pryd mae tagio yn nhrelar y motobeic. Bydd hyn Stryd-y-ffynnon ym mis Mehefin eleni gynnyrch, mae’n werth ystyried a ydynt “£30, they’re worth at least £3 each” Ond yn enw datblygu rhaid torri’r coed allforiadau carbon buwch sydd yn pori yn cael ei ddefnyddio i fesur rhwyddineb gan Jayne Bedford wedi cyfnod yn y yn gynnyrch masnach deg – yn dod o Yndyn mwn, ond i be? I wneud rhyw A chwalu traddodiad, fel erioed, ar laswellt sydd yn tyfu ar y tarw a’r fuwch i loea. Unrhyw broblem Castle Mews. Bwriad y siop yw cynnig goedwigoedd cynaladwy er enghraifft – eiriau fel BROWN CARD! Fe godir McDonalds i fwydo’r byd photosynthesis yn gwneud mwy o a byddaf yn cael gwared o’r fuwch neu’r amrywiaeth o gynnyrch safonol megis neu a yw’r gweithwyr dramor sy’n Gadael nhw yno a dal i fynd rownd a Heb le i’r Crown Bard ar gornel y stryd; niwed i’r amgylchedd na hedfan tarw gan fod llo marw neu drafferthus yn dillad babanod, tegannau i blant, cynhyrchu’r dillad efallai yn cael eu rownd, gweld dim, ond roedd meddwl Er gwn mai datblygiad llawer iawn mwy awyrennau o gwmpas y byd? cael effaith ar ffrwythlondeb y fuwch ac wellingtons a slipars, a defnyddiau Ruth Jones hecsbloetio ac ar gyflogau pitw. am y llythrennau fel magnedau coch yn Oedd Barddes y Goron yn ennill ei glanhau ar gyfer y cartref a’r unigolyn, Ta waeth, yn ôl i’r buarth. Gyda’r yn waeth fyth ar fy mhoced!! Mae ‘na gyfle hefyd yn y siop i fy nhynnu’n ȏl. phlwy’. Mae’r castell am ddefnyddio cyflenwyr ac Dwi wedi bod yn Wisconsin, UDA am gwahanol. Y fferm gynta’ yr aethom i er enghraifft. Yr hyn sy’n nodweddu’r Hydref wedi dod a’r tywydd wedi troi Mae’r tag yn fy ngalluogi i gadw darn fwynhau paned o goffi, cawl, Gallwn ni ddim eu gadael does bosibl! adeiladwyr lleol os yn bosib, ac mae cynllun ar droed fis bellach ar fferm odro 2300 acar. Dwi’n ymweld â hi oedd Rosy Lane Holsteins. cynnyrch a werthir yw eu bod yn CastellYmddengys maiRhuthun cyfarfodydd rydyn ni’n dod â rhai o’r buchod ar bach o’r glust ar gyfer DNA. Ia DNA. brechdannau a danteithion fegan. Mae Dychwelyd. i adnewyddu’r bont arbennig yn y gerddi, sydd wedi byw hefo teulu yr Hinchleys sydd wedi Roeddwn i’n edrych ymlaen at weld y gynnyrch moesol (ethical) ac yn Cymreig, pwyllgorau yr Urdd a ballu yn lloeau i mewn i arbed y tir ac wrth Rwyf bellach yn gallu nodi yn union pwy Jayne yn hapus iawn i sgwrsio gyda’i Cynnig £20 a hollti’r gwahaniaeth, a’u Busnes teuluol sydd gan berchnogion y rhoi croeso mawr i fi. Ar hyn o bryd fferm hon oherwydd yn ôl ym mis gynnyrch masnach deg. Maent hefyd y dafarn, yn sgîl agor Ysgol Glan Clwyd, wneud bod hynny ar gau yn ers dyfnu’r peth amser lloeau. oherwydd yw tadpryder a mam am eigenetig y llo. Gallaf nodi chwsmeriaid a thrafod eu gofynion. cael am £25. Methu gadael iddynt, castell - mae ganddyn nhw bump gwesty, yr mae’r Hinchleys yn godro 220 o wartheg Chwefror ês i gyfarfod AHDB lle roedd yn gynnyrch di-blastig, gan fod hi’n arweiniodd at enwi’r dafarn. Gofynnodd Gwarthegdiogelwch. Stabiliser Teimla sydd ymaJames bellach Cunningham os fydd bod o’n y foelgwesty a pha liw fydd ei epiliaid Credir bod mwy a mwy o bobl yn Methu gadael i CROWN BARD droi un mwyaf yw Shrigley Hall yn Sir Gaer. James drwy robot lely, mae gan y sied y Lloyd a Daphne o Rosy Lane yn siarad. amlwg bellach y fath niwed sy’n y tafarnwyr beth allai roi fel enw i’r ers y flwyddynyn adnodd 2000. pwysig Croesiad iawn wedi i’r dref ei oherwydda llawer bod mwy. dros sylweddoli eu cyfrifoldeb i wneud yn BROWN CARD neu eu chwalu yn Cunningham yw rheolwr y gwesty yn Rhuthun dechnoleg ddiweddaraf i wneud yn siwr Cawsom daith o amgylch y fferm a digwydd er enghraifft i fywyd naturiol y dafarn. Eglurodd rhywun oedd yno fod sefydlogigant yn Amercia o westeion ydi Stabiliser yn aros yno - ond bob nosDiwrnod yn yr Haf dyfnu ac byddaf yn pwyso’r llo ymdrech, boed fach neu fawr, yn y sgîl enw lle a elwir yn “ONWARD” in the bod y gwartheg mor gyfforddus â chyflwyniad gan Lloyd am sut mae nhw moroedd oherwydd gwastraff plastig a a’idynes nod yw wedi gwneud ennill yy goroncastell yn yn agosganolfan i’r i’r bellach dyma’ryn gwario brîd arian sydd mewn yn datblygu busnesau lleol.i weld Hoffai pa morgynnal dda oedd y fuwch am frwydr i warchod y blaned rhag cael ei name of progress, neu “COWARD” am â phosib. Mae’r gwartheg yn gorwedd ar wedi bod yn ymdopi gyda phrisiau llaeth waredir yn wael, heb sôn am yr holl gymunedsafle yn Eisteddfodyn ogystal Y chroesawu Rhyl yn 1953. ymwelwyr o digwyddiadau megis Ffeiriau a Chynadleddaufagu dros yr ynhaf y a phwysau a chyflwr y ddifwyno gan sbwriel blastig a newid beidio eu prynu. fat waterbed ac yn cerdded ar lawr gwael yn yr UDA dros y 4 mlynedd sbwriel a welir yn aml ar hyd ochr ffyrdd bell.Dyna Mae ni wedyn: James CROWN yn deall BARD. nad oedd pobol yr ardal fuwch i weld sut wnaeth hi ymdopi â hinsawdd ac i sefyll yn erbyn Ond cytuno ar y ddêl a thrafod a deall GWASANAETH TEIARScastell ac mae’n cyd-weithio â mudiadau yn y dref rwber hefo slatiau sy’n cael ei garthu diwethaf. Yr ail ddiwrnod aethom i y wlad. yn hanesyddolGyda’r holl sônwedi diweddar bod yn rhy am barod hybu i fynd i’r hynny hefyd. Y bwriad ydi cael buwch anghyfiawnder yng ngwledydd tlawd y fod y wraig wedi gweithio yn y “Crown a’r Sir yn ogystal â›r Cyngor. bob awr gan robot lely arall. Hefyd mae ymweld â ffarm organig lle roedden nhw Mae gan Sir Ddinbych gynllun ar castellcyfraniad oherwydd merched, nifer mae’n o resymau. ddegawdau Ond mae o am SARACENS sy’n pwyso 560 i 580kg, gan ei bod yn trydydd byd. Pawb i wneud ei ran felly! Bard” ac wedi cadw’r llythrennau oedd Heb os, beth bynnag rydym yn ei deimlo am yna 30 ffan sy’n cadw’r sied ar y hefyd wedi gweld pris llaeth yn disgyn, gyfer rhieni newydd sy’n rhoi £75 iddynt geisiobellach newid ers i hyn Dilys drwy Cadwaladr wella’r cysylltiad ennill y rhwng bwyta llawer llai na buwch fawr, ac yn y Galwch heibio Jayne yn 39 Stryd-y- ar un o’r muriau. Gyda llaw, 1, Ffordd y hanes y castell, mae’r adeilad, y gerddi a’r safle tymheredd optimwm. Mae fferm yr ond ddim byd i’w gymharu â’r ffermydd tuag at gostau prynu clytiau babi a ellir Goron ar liwt ei thalent ei hun ac mae’n diwedd yn cynhyrchu mwy o gilogramau ffynnon neu ffoniwch Rhuthun 707234 Dderwen oedd cyfeiriad y “Crown Bard”, y gwesty a’r gymuned. Mae ganddo wybodaeth yn arbennig o atyniadol a hwyrach ei bod hi’n eu hailddefnyddio. Mae Jayne yn barod drist gweld bod un cofnod o hynny wedi o gig yn yr haf. Hinchleys yn boblogaidd iawn yn yr confensiynol. Mae’r diwydiannau o gael rhagor o wybodaeth am a’r sî oedd mai McDonalds oedd yn eitha trylwyr am y castell a’i hanes ac yn teimlo’n bryd i ni, fel pobol yr ardal, ei ddefnyddio er ein ardal, yn gyntaf oherwydd y robots ac yn organig yn yr UDA wedi dechrau i gynorthwyo rhieni gyda’r cynllun hwn gynnyrch y siop, neu ewch ar y wefan ei chwalu. Yn ogystal â hyn mae’r brîd yn mesur mynd i gael ei adeiladu yno. Cael deall gryf mai rhan o’i waith yw bod yn geidwad ar yr budd ni. ail gan eu bod yn gwneud teithiau fferm. marchnata eu hunain yn y blynyddoedd a’u cynghori. Felly hefyd i bobl o bob www.naturallyethical.co.uk. Dilys Cadwaladr pa mor effeithiol mae teirw yn troi bwyd hefyd fod tua wyth o goed derw efallai adeilad. Cafwyd hyd i nifer o dirluniau mewn seler Felly nid yn unig dwi wedi bod yn helpu diwethaf ac ers hynny wedi gweld mwy oed sy’n chwilio am gynnyrch moesol at Un o’r rhai sydd yn rhywun - coron hon yn gig ac rwyf wedi ffeindio allan bod y i’w dymchwel i wneud hynny. ac maent rwan yn cael eu dangos ar y waliau ar y fferm ond hefyd dwi wedi bod yn o alw am laeth organig, yn enwedig yn y ddefnydd bob dydd, cewch brynu brws Brian Roberts Ȃ’i hanes arobryn tarw uchaf ei berfformiad yn bwyta 5% ac mae hwn yn un enghraifft o’r newidiadau a’r cynnal rhai o’r teithiau, lle dwi wedi bod dinasoedd. dannedd bambw, hylif golchi llestri A dyliai mwy ei dilyn, yn llai na’r tarw salaf am yr un gwelliannau Hynt sydd y ferch ar y ddaeth gweill. gyntaf un. perfformiad. Nodwedd hanfodol ar yn mynd â phlant ysgol o amgylch y Ar y drydedd fferm cawsom ddarlith Mae Tafarn y Ddraig wedi’iArwel datblygu Emlyn i ddenu gyfer ei roi i’r fuches gyfan os am fferm lle maent yn cael cyfle i odro gan ddau filfeddyg. Roedd y ffarm odro pobol leol - mae’n cynnig bwyd a diod am bris gynhyrchu a magu yn effeithiol. Ashley y fuwch a dewis pwmpen yr un yma yn godro 2500 o wartheg ac roedd rhesymol. Bu ymdrech i gael yr arwyddion, Petasai’r gwybodusion yma ddim ond o’r cae. ganddi sied hanner milltir o hyd! Roedd posteri a’rCystadleuaeth bwydlenni yn ddwyieithog a chynnig yn gwybod fod amaethwyr y wlad ’ma Ddechrau fis Hydref ces i’r cyfle i fynd y ffarm hon wedi gwneud llawer o rhaiFaint bwydydd o eiriau traddodiadol.Cymraeg fedrwch Mae’n chi lle ei braf i gael CERRIGYDRUDION yn deall natur a chylchred bywyd ac i’r sioe World Dairy Expo. Roedd y sioe arbrofion a chasglu data i weld yr effaith coffiwneud neuallan bryd o’r ysgafnllythrennau mewn “CROWN awyrgylch ddifyr - yn wedi meddwl am hyn yn bell o’u yn anhygoel, gyda dros 800 o stondinau ar wahanol ffyrdd o fagu lloi. Yn Tudalen 12 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:05 Page 1 a dros 200 o wartheg yn cael eu dangos. Wisconsin y broblem fwyaf maent yn ei yrBARD”. ystafelloedd Anfonwch lle roedd eich y ‘Wledd cynigion Ganol i’r Oesoedd’ (01490) 420335/355 blaenau nhw! Yn wir, mae ychydig o hyn Yn ogystal mi wnes i gofrestru i wneud wynebu hefo lloi ydy niwmonia. Roedd y ynSwyddfa cael ei erbynchynnal Rhagfyr yn y gorffennol. 2 os gwelwch yn digwydd yn fy muarth bach i. yn dda. Efallai y cewch GORON yn BALA (01678) 520906 cwrs rhyngwladol, lle roeddem yn mynd ffarm yma wedi gweld y nifer o achosion wobr! i 4 fferm odro i ddysgu am bynciau yn gostwng ar ôl cychwyn bwydo’r lloi 3 gwaith y diwrnod yn hytrach na 2 a gwneud yn siwr bod y colostrwm cyntaf Ble mae nhw rwan? yn cael ei fwydo mor fuan â phosib, o GRAIG fewn yr awr gyntaf. Roeddent hefyd yn ar y buarth pwysleisio pa mor hanfodol oedd hylendid, roeddent yn sicrhau bod eu MOTORS RUTH JONES bwcedi yn cael eu golchi ar ôl bwydo ac FFORDD GRAIG, Y Gables, Llandyrnog yn cael dŵr cynnes glân 3 gwaith y DINBYCH diwrnod. Y fferm olaf aethom i’w gweld oedd y fwyaf, roeddent yn godro 4,500 ar ddwy safle. Roedd un safle yn godro Jerseys a’r llall yn godro Holsteins. Roedd y fferm yma wedi ymdopi hefo’r blynyddoedd drwg wrth ehangu, mae yna ddywediad yn yr UDA ‘pan mae pris llaeth yn dda rhaid godro mwy o wartheg GORSAF M.O.T. a phan mae pris llaeth yn wael rhaid GWION3, 4, OWEN 5 a 7 godro mwy o wartheg’. Mae prisiau heffrod yn wael iawn yn yr UDA ar hyn or bryd, sy’n ddrwg i’r rhai sydd eisiau 01745 815606 eu gwerthu ond yn dda i’r rhai sydd eisiau prynu mwy, fel y ffarmwr yma. Buaswn wrth fy modd yn gwahodd gyflymaf ym Mhrydain, o ran nifer. 812333 Roedd yn gallu prynu lloi heffrod Jersey 14 gwybodusion a chynllunwyr polisi yr hen Dewisiais y brîd gan ei fod yn am 25 doler sydd yn gyfwerth â £19.76. fyd ‘ma draw i’n buarth ni i weld be sydd flaengar am recordio a mesur Dwi wedi dysgu cymaint yn y mis yn mynd ymlaen yma. Ond dwi’m yn nodweddion proffidiol sy’n bwysig ar cynta o fod yn Wisconsin a chyfarfod meddwl y buasen nhw ddim callach gan gyfer magu anifeiliaid; a dyna sy’n mynd llawer o bobl yn y diwydiant godro. eu bod wedi colli cymaint o gysylltiad ymlaen ar fuarth Hendre Arddwyfaen y Uchafbwynt y mis cynta yn bendant gyda’r amgylchedd a chefn gwlad yn dyddiau yma. Rwyf eisoes wedi pwyso oedd y World Dairy Expo a dwi’n gyffredinol a fuasen nhw ddim yn deall pob llo, ar ei fwriad, drwy eu dal a’u argymell i bawb fachu ar y cyfle i fynd yn cylchred y gadwyn fwyd. Ers pryd mae tagio yn nhrelar y motobeic. Bydd hyn y dyfodol. allforiadau carbon buwch sydd yn pori yn cael ei ddefnyddio i fesur rhwyddineb ar laswellt sydd yn tyfu ar y tarw a’r fuwch i loea. Unrhyw broblem photosynthesis yn gwneud mwy o a byddaf12 yn cael gwared o’r fuwch neu’r niwed i’r amgylchedd na hedfan tarw gan fod llo marw neu drafferthus yn awyrennau o gwmpas y byd? cael effaith ar ffrwythlondeb y fuwch ac Ruth Jones Ta waeth, yn ôl i’r buarth. Gyda’r yn waeth fyth ar fy mhoced!! Hydref wedi dod a’r tywydd wedi troi Mae’r tag yn fy ngalluogi i gadw darn Dwi wedi bod yn Wisconsin, UDA am gwahanol. Y fferm gynta’ yr aethom i rydyn ni’n dod â rhai o’r buchod ar bach o’r glust ar gyfer DNA. Ia DNA. fis bellach ar fferm odro 2300 acar. Dwi’n ymweld â hi oedd Rosy Lane Holsteins. lloeau i mewn i arbed y tir ac wrth Rwyf bellach yn gallu nodi yn union pwy byw hefo teulu yr Hinchleys sydd wedi Roeddwn i’n edrych ymlaen at weld y wneud hynny yn dyfnu’r lloeau. yw tad a mam genetig y llo. Gallaf nodi rhoi croeso mawr i fi. Ar hyn o bryd fferm hon oherwydd yn ôl ym mis Gwartheg Stabiliser sydd yma bellach os fydd o’n foel a pha liw fydd ei epiliaid mae’r Hinchleys yn godro 220 o wartheg Chwefror ês i gyfarfod AHDB lle roedd ers y flwyddyn 2000. Croesiad wedi ei a llawer mwy. drwy robot lely, mae gan y sied y Lloyd a Daphne o Rosy Lane yn siarad. sefydlogi yn Amercia ydi Stabiliser - ond Diwrnod dyfnu byddaf yn pwyso’r llo dechnoleg ddiweddaraf i wneud yn siwr Cawsom daith o amgylch y fferm a bellach dyma’r brîd sydd yn datblygu i weld pa mor dda oedd y fuwch am bod y gwartheg mor gyfforddus â chyflwyniad gan Lloyd am sut mae nhw fagu dros yr haf a phwysau a chyflwr y phosib. Mae’r gwartheg yn gorwedd ar wedi bod yn ymdopi gyda phrisiau llaeth fat waterbed ac yn cerdded ar lawr gwael yn yr UDA dros y 4 mlynedd GWASANAETH TEIARS fuwch i weld sut wnaeth hi ymdopi â hynny hefyd. Y bwriad ydi cael buwch rwber hefo slatiau sy’n cael ei garthu diwethaf. Yr ail ddiwrnod aethom i SARACENS sy’n pwyso 560 i 580kg, gan ei bod yn bob awr gan robot lely arall. Hefyd mae ymweld â ffarm organig lle roedden nhw bwyta llawer llai na buwch fawr, ac yn y yna 30 ffan sy’n cadw’r sied ar y hefyd wedi gweld pris llaeth yn disgyn, diwedd yn cynhyrchu mwy o gilogramau tymheredd optimwm. Mae fferm yr ond ddim byd i’w gymharu â’r ffermydd o gig yn yr haf. Hinchleys yn boblogaidd iawn yn yr confensiynol. Mae’r diwydiannau Yn ogystal â hyn mae’r brîd yn mesur ardal, yn gyntaf oherwydd y robots ac yn organig yn yr UDA wedi dechrau pa mor effeithiol mae teirw yn troi bwyd ail gan eu bod yn gwneud teithiau fferm. marchnata eu hunain yn y blynyddoedd yn gig ac rwyf wedi ffeindio allan bod y Felly nid yn unig dwi wedi bod yn helpu diwethaf ac ers hynny wedi gweld mwy tarw uchaf ei berfformiad yn bwyta 5% ar y fferm ond hefyd dwi wedi bod yn o alw am laeth organig, yn enwedig yn y yn llai na’r tarw salaf am yr un cynnal rhai o’r teithiau, lle dwi wedi bod dinasoedd. perfformiad. Nodwedd hanfodol ar yn mynd â phlant ysgol o amgylch y Ar y drydedd fferm cawsom ddarlith gyfer ei roi i’r fuches gyfan os am fferm lle maent yn cael cyfle i odro gan ddau filfeddyg. Roedd y ffarm odro gynhyrchu a magu yn effeithiol. Ashley y fuwch a dewis pwmpen yr un yma yn godro 2500 o wartheg ac roedd Petasai’r gwybodusion yma ddim ond o’r cae. ganddi sied hanner milltir o hyd! Roedd yn gwybod fod amaethwyr y wlad ’ma Ddechrau fis Hydref ces i’r cyfle i fynd y ffarm hon wedi gwneud llawer o CERRIGYDRUDION yn deall natur a chylchred bywyd ac i’r sioe World Dairy Expo. Roedd y sioe arbrofion a chasglu data i weld yr effaith wedi meddwl am hyn yn bell o’u yn anhygoel, gyda dros 800 o stondinau ar wahanol ffyrdd o fagu lloi. Yn (01490) 420335/355 blaenau nhw! Yn wir, mae ychydig o hyn a dros 200 o wartheg yn cael eu dangos. Wisconsin y broblem fwyaf maent yn ei yn digwydd yn fy muarth bach i. Yn ogystal mi wnes i gofrestru i wneud wynebu hefo lloi ydy niwmonia. Roedd y BALA (01678) 520906 cwrs rhyngwladol, lle roeddem yn mynd ffarm yma wedi gweld y nifer o achosion i 4 fferm odro i ddysgu am bynciau yn gostwng ar ôl cychwyn bwydo’r lloi 3 gwaith y diwrnod yn hytrach na 2 a gwneud yn siwr bod y colostrwm cyntaf 25 yn cael ei fwydo mor fuan â phosib, o fewn yr awr gyntaf. Roeddent hefyd yn pwysleisio pa mor hanfodol oedd hylendid, roeddent yn sicrhau bod eu bwcedi yn cael eu golchi ar ôl bwydo ac yn cael dŵr cynnes glân 3 gwaith y diwrnod. Y fferm olaf aethom i’w gweld oedd y fwyaf, roeddent yn godro 4,500 ar ddwy safle. Roedd un safle yn godro Jerseys a’r llall yn godro Holsteins. Roedd y fferm yma wedi ymdopi hefo’r blynyddoedd drwg wrth ehangu, mae yna ddywediad yn yr UDA ‘pan mae pris llaeth yn dda rhaid godro mwy o wartheg a phan mae pris llaeth yn wael rhaid godro mwy o wartheg’. Mae prisiau heffrod yn wael iawn yn yr UDA ar hyn or bryd, sy’n ddrwg i’r rhai sydd eisiau eu gwerthu ond yn dda i’r rhai sydd eisiau prynu mwy, fel y ffarmwr yma. 812333 Roedd yn gallu prynu lloi heffrod Jersey am 25 doler sydd yn gyfwerth â £19.76. Dwi wedi dysgu cymaint yn y mis cynta o fod yn Wisconsin a chyfarfod llawer o bobl yn y diwydiant godro. Uchafbwynt y mis cynta yn bendant oedd y World Dairy Expo a dwi’n argymell i bawb fachu ar y cyfle i fynd yn y dyfodol.

12 Tudalen 30 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:42 Page 1

LLANRHAEADR Y.C.

Gohebydd: Nerys Evans Ffôn: 01745 890294 e-bost [email protected] CAPEL Y PENTRE: Yn ystod y mis cafwyd gwasanaeth Cymun dan ofal einCOLOFN Gweinidog, Parch. Andras Iago. Y DYSGWYR Cawsom gyflwyniad trawiadol gan y plant ar bobl ifanc yn eu gwasanaeth diolchgarwch. Olew palmwydd oedd y thema ar effeithiau negyddol sydd yn codiDyma o ffermio hanes y coed tri yn pherson Indoesia ao wahanol gefndiroedd sy’n dysgu Cymraeg ac yn gefnogol iawn i YesCymru yn Rhuthun. Malaysia, mae anifeiliad gwyllt yn marw yn ogystal a chreu llygredd ir amgylchedd.Daniel Longhurst Diolch i’rydw rhieni i. Mi gesam ieu fy magu yn Rachel Lewington ydw i a dyma ychydig o hanes hyfforddi.Lloegr a Roeddynt symudes yni i Eryrys, annog ger anfon Llanarmon yn fy nhaith Gymreig fel perchennog busnes lleol ac rhoddIâl, 18 ariannol blynedd tuag yn ôl. at Mae WWF gen FOR i linach Gymreig: aelod o Yes Cymru NATURE.roedd fyAr hen ddiwedd daid yn y gweithiogwasanaeth mewn pwll glo yn Symudais i Lanfair D C ddeng mlynedd yn ôl i cafoddSir Fynwy. Deryl Wnaeth y pleser fy hen, o gyflwyno hen daid farw efo ei ymuno â’m brawd a’m mam sydd wedi byw yma tystysgrifaufab (brawd i Leah, hynaf Megan, fy hen Awel, daid) Alaw, mewn damwain ers blynyddoedd lawer. Roeddwn yn benderfynol o Tudalen 10 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:03 Page 1 Tirion,yn y Lois,pwll glo. Elain, Fy hen Lliwen, daid Rhianoedd y aglöwr olaf yn gyfrannu at y gymuned a dysgu Cymraeg. Roedd Sionedy teulu am a’r gymryd siaradwr rhan Cymraeg yn Llafar olaf ahefyd. Ar ôl fy mrawd wedi mynychu dosbarthiadau Cymraeg Châni mi dan ddod ofal i OgleddGwen, LisaCymru, a Rhian mi dries ar i ddysgu ond roedd hyn yn anodd i mi fel mam gyda dau o y themaCymraeg Stori efo Samson. llyfr a thâp, ond nes i ffeindio hi rhy blant ac yn gweithio’n llawn amser. Bu oedfa’ranodd. FroDeuddeg yn y Dyffryn mlynedd dan ynofal ddiweddarach, ein Agorais Tŷ Celf yn 2014 ... ac yna eto yn 2020, Gweinidog.mi symudes i i Ruthun a thua yr un pryd nes i sef oriel gelf sy’n dangos gwaith pobl leol ac sydd Y GYMDEITHAS:ffeindio allan am Cawsomhanes fy nheulu noson yn y De. Mi ges wedi cefnogi pobl ifanc a’r rhai nad ydynt mor ifanc YSGOL STRYDgartrefoli fy Y ysbrydoli yng RHOS nghwmni i ddysgu Glyn Cymraeg Williams, eto bryd hynny, i fod yn hyderus ynglŷn â thynnu lluniau. Rydym Borthac yfelly, Gest mi a’iddechreues gyfeilydd i Huwfynd Alani gwrs dosbarth wedi cynnal dosbarthiadau celf lleol i blant, ac Roberts. Roedd pob stori ddwedodd o Diogelwch y ffordd – Daeth Becky o Adran Diogelwch Ffordd y Sir i siarad hefo nos yn Ninbych. Dw i wedi gwneud tair blynedd wedi rhoi gwersi yng Nghymdeithas Gelf Rhuthun Rachel Lewington yn wiro ddosbarth medde fo! noson Mwynhaodd rwan, a pawb dwi wedi y dysgu ar ac rydw i wedi arddangosGwasanaeth fy ngwaith Diolchgarwch yn lleol. y plant yng Nghapel y Dyffryn ein swyddogion am eu rôl wrth hyrwyddo sut i fod yn saff wrth ymyl y ffordd. canu, ac roedd cyfle i gymdeithasu lein efo SaySomethingInWelsh hefyd. Dwi dal yn Gall fod yn heriol dysgu iaith newydd ond dros baned wedyn. groeso i aelodau newydd i ymuno. Mis Defnyddiais lyfrau plant hefyd i ddechrau, ac yna dysgu mewn dosbarth nos, lefel Canolradd,dwytha ar daethroeddwn aelod o eisoes glwb camerayn siarad Almaeneg a pheth PROFEDIGAETH: Estynnwn ein symud i Gymraeg y stryd. Roeddwn i’n ei chael cydymdeimlad‘Zoom’ ar hyn â theuluo bryd Bronalltoherwydd gan y coronafeirws. Rhuthun atomGwyddeleg. i ddangos sleidiauRwyf wedi ac bod yn eithaf nerfus i roi hi’n llawer haws siarad yr iaith yn hytrach na’r fod RusselMi ymunes Evans i â wediYesCymru colli eiy llynedd dad, achosroedd dw cyfle i i gaelcynnig sgwrs ar fy i Nghymraegddilyn hefo gyda siaradwyr iaith gyntaf MELINagweddau mwy Y academaidd. WIG Mae hynny’n wir hefydisio Brynle helpu aCymru Nesta fod Evans yn rhydd Pennant. ac yn llewyrchus.paned a chacen.ond yr hyn Mis rwyf Tachwedd wedi’i ddysgu yw bod siaradwyr Mae ‘na lawer o resymau i gefnogi annibyniaeth. Cymraeg yn groesawgar iawn i’m hymdrechion hefyd am ddysgu Gwyddeleg. Gallaf ei siarad ond Mae Brynle wedi colli ei chwaer Beryl. darperir te pnawn, croeso i aelodau Gohebydd: Emily Davies Ffôn: 01824 750017 RydymBydd yn yr meddwl Alban yn hefyd gadael am y deuluDeyrnas y Unedighen a newydd.petrusgar ac yn gefnogol iawn. Mae’n debyg i fynd rwyf yn ei chael yn anodd iawn ei darllen neu ei ddiweddaryn fuan Selina– mae Peters,hyn yn Pontglir rwan y Bedol – a dw CLWBi ddim 100: i mewnMis Awst: i bwll nofio,£20 Patunwaith yCAPEL: byddwch Dyddyn neidio Sul i olaf hysgrifennu. o fis Medi Llanrwst. Croesawyd cyfeillion o gynt,isio a hefydgweld teulu Cymru y ddiweddar yn dod yn Shirley ddim ond Rumney,rhan o £10 mewnEsmor mae’n a Mona mynd Jones, yn haws. croesawyd y Parch. Hywel Edwards,Mae’r Gymraeg Ddinmael. yn iaith hardd a hynafol ac rwy’n VanderbijilLoegr. Mae Elusendai. pobl Cymru yn cael bargen£5 wael Jan a Jeff Jenkins.Roeddwn Mis wrthMedi: fy £20modd pany enilloddParc yma fy imhlentyn Felin y Wig. teimlo’n freintiedigRoedd iawn lluniaetho gael y cyfle ysgafn i’w i dysgu. ddilyn y GWELLAo San :Steffan: Anfonwn dan ein cofionni’n talu at am J. R.brosiectau Huw Roberts,hynaf £10 Carys,“B” yn y £5 Gymraeg Muriel yn YsgolHydref y Santes 6. Yng Ffraid Nghapel Nawr Jerusalem mae angen gwasanaeth i mi fod yn gydafwy hyderus chyfle i gaelwrth sgwrsei Hughes,mawr yn Bro Lloegr, Erin, fel Derek Crossrail Hughes a HS2, ondStark. does Mis Hydref:ac mae’r plant£20 wedi Richard bod yn helpCerrig mawr y i Drudionmi. oedd ddefnyddio! y gymanfa a chymdeithasu. Moelwyn,dim buddsoddiad Arthur Webber, yng Nghymru.Pentre Isa, Dan Williams,ni’n talu £10 Carys, £5 Amanda unedig eleni gyda Bethan DIOLCHGARWCH: Pnawn Dydd Iau Merrik5 biliwn Wheeler, o bunnoedd Bwthyn amParc HS2: Postyn, dychmygwch Caley. Smallwood, Llangwm yn arwain. Hydref 24 roedd Gwasanaeth ac Anettabeth fasai’r Williams, arian Coed ‘na yn y Fron.medru ei wneudMERCHED yng Y Ethan WAWR: Jones Croesawodd ydw i, dwi wedi bywRoedd yn yardal capel Rhuthun yn llawn gyda chanu Diolchgarwch gan blant Ysgol Betws LLONGYFARCHIADAU:Nghymru! Mae’r coronafeirws i Celi Evans wedi dangosBeryl ipawb ni i’r cyfarfody rhan fwyaf ynghyd o’m â’n bywyd gŵr ac wedibywiog. bod yn ddisgybl Gwerfil Goch yng Nghapel y Gro. Valebod Cottage Cymru ar yn basio medru ei phrawf rhedeg gyrru. Cymru yngwadd well na Elfed yn Williams Ysgol Brynhyfryd Dolwar, fu’n cyn symudHydref i Brifysgol 13. Ymunwyd Bangor. yng nghapel y Cafwyd gwasanaeth ardderchog a’r CLWBSan Y Steffan. PENTAN. Ar Cynhelirôl annibyniaeth, y clwb yn mi wnawnsiarad ni am ei waithRwy’n fel byw cownselor yn Rhuthun gyda gyda fyGro mhartner gyda’r Cheryl Parchedig Helen Wyn plant wedi dysgu eu gwaith yn dda a Jones, Eglwysbach yn gwasanaethu. chanu bywiog. y festriffrindiau ar y 3ydd efo eindydd cymdogion Mercher oyn bob Lloegr Iechyda byddan Meddwl. a’m Cawsom merch Gwenllian. baned gan Rwy’n gweithio yn yr Adran misnhw’n am 2 eino’r glochparchu y nipnawn, mwy naMae rwan. rhif GwledyddGwen a Nesta a thalwyd y diolchiadau Hydref 20. Cynhaliwyd Gwasanaeth COFION: At bawb yn yr ardal nad Diolch i Eglwys San Pedr a’r Parchedig Stuart Evans am ein gwasanaeth Caffaeliad yn Neuadd y Sir. Mae gen i radd Hanes yr aelodaurhydd, cyfeillgar wedi lleihau a chydweithredol: ac estynnwn dyna’rgan Megan. o Ddiolchgarwch yma ym Melin y Wig ydynt yn dda a hefyd cofion at y rhai diolchgarwch hyfryd. Perfformiwyd eitemau o safon uchel gan ein plant. gan arbenigo ar y Gymru Ganoloesolgyda’r Gynnar. Parch Gerwyn Roberts, sydd mewn Cartrefi Preswyl. Diolch i’r rhieni am eu rhoddion caredig ar gyfer Banc Bwyd Rhuthun. dyfodolCafodd i Brydain. plant Blwyddyn Mae ‘na lot 5 ao 6 waith lawer i’w o hwylwneud yn cymrydArweiniodd rhan yng y diddordeb hwn i mi ddatblygu’n ngweithgareddauond bydd o’n werth awyr pob agored munud! amrywiol Nant Bwlch awduryr Haearn. ffuglen Diolch hanesyddol i cyhoeddedig. Ysgogodd Miss Davies,LLANARMON Eira a Leanne am edrych YN ar eu holau IÂLfy astudiaethau mor dda. ac yna ymchwil i Gruffudd ap Cynan ar gyfer fy nofel Birthright fy nghred mewn Gohebydd: Olwen E. Roberts. Ffôn: 01824annibyniaeth. 780286 EGLWYS SANT GARMON: Dydd Iau Nash. Dydd GwenerYn ddiweddar, canlynlol rwyf wedi gwneud llawer mwy o Hydref 17 am 7.00 cynhaliwyd cawsom gyfle i ymdrechfwynhau ibore wella coffi fy sgiliau a Cymraeg. Ar ôl tyfu i fyny Gwasanaeth Diolchgarwch dan blasu teisen ynyn Ysgol ardal LlanarmonRhuthun mae a gen i rywfaint o Gymraeg, er arweiniad y Barnwr Ian Trigger gyda’i Llanferres i godina ddysgais arian lawer tuag o at Gymraeg yn yr ysgol gynradd destun diddorol a phwrpasol “Ein wasanaeth Macmillan.a dim ond Roedd lefel y sylfaenol cyfan yn yr ysgol uwchradd. Pan Ethan Jones rhoddion hael y Cynhaeaf”. Yn dilyn wedi ei drefnusymudais gan y i Fangor plant a’uar gyfer y Brifysgol, cymerais ymunodd cynulleidfa gref i fwynhau hathrawon a fwy derbyniwyd o ddiddordeb, swm wedi’i ysgogi’n bennaf gan credu mewn annibyniaeth i ryw raddau ond, fel swper wedi ei baratoi gan Ann Hurst sylweddol. fy niddordeb cynyddol yn hanes Cymru. Mae fy llawer, wedi credu’r ymadrodd ‘gwell gyda’n gilydd’ a’r merched. Addurnwyd yr eglwys yn CLWB CINIO – mhartnerAmser cinio yn bobdod dydd o Gaernarfon ac yn gefnogol a ‘rhy dlawd i fynd ar eu pen eu hunain’. Ond pan hardd a chasglwyd y llysiau a’r Iau bydd y pensiynwyriawn i’m hymdrechion yn cwrdd i i wella ac mae hyd yn oed fyddwch yn ymchwilio ac yn gweld ein bod yn ffrwythau i’w rhoi i’r anghenus yn ein fwynhau cinio wedi blasus dysgu yn yychydig Gigfan. o eiriau ‘Cofi’ i mi! Niweidiodd allforio 50% o’r trydan a gynhyrchwn a’r holl ddŵr plith. Yn ystod y mis gwerthfawrogwn Daw cyfeillion gwirfoddolychydig o brofiadau o’r ardal i negyddol fy hyder ond rwyf sy’n mynd i weddill y DU (am ddim) pam na allwn ni wasanaethau o Ewcarist a Gweddi weini a gwerthfawrogwnbellach yn dechrau eugwneud cynnydd eto; er bod y fod yn annibynnol? Rydym yn un o’r cynhyrchwyr Bendigaid yn absenoldeb ein rheithor gwasanaeth. mwyafrif helaeth o siaradwyr Cymraeg yn gefnogol ynni mwyaf ar y blaned, er gwaethaf San Steffan. gan y Parch Dylan Caradog Parry CAPEL RHIW IÂLiawn – i’r Cyfle rhai sy’ni fynychu dysgu’r iaith, yn anffodus gall Mae ein Cynnyrch Gwladol Crynswth (GNP) yn Jones, y Parch Stuart Evans, Paul cyfarfodydd Diolchgarwch ydyw mis profiadau negyddol gael effaith mawr. Rydwi ar fin uwch na Sbaen a Phortiwgal ac yn codi mwy o Chamberlain, Gellifor ac Andrew Hydref i ddiolch a gwerthfawrogi ein rhoi cynnig ar Duolingo, mae’n• ymddangos R • M ei fod • dreth na Seland Newydd. Nid wyf wedi clywed neb Ginn, Caerwys. Organyddion y mis rhoddion dderbyniwn drwy gydol y Seiri Coed yn cael ei ganmol ar y cyfryngau cymdeithasol. Diolch a hwyl fawr i’n hathro Mathemateg, Mr Oakes, wrth iddo symud oedd Mari Roberts a Sue Hanahoe. flwyddyn ac fe gawsom y cyfle i yn dweud• Arbenigwyr na ddylai’r gwledydd coed hynny derw lywodraethu • ymlaen i brosiectau newydd. Bu Mr Oakes yn dysgu ein disgyblion mwy GENEDIGAETH: Llongyfarchiadau i wahodd y Parch RobertYmunais Parry, ag Lerpwl,YesCymru yn gynnar yn y flwyddyn eu hunain! Ar hyn o bryd mae gennym yr un lefel o abl a thalentog dros nifer o flynyddoedd. • Ceginau • Ffenestri • Drysau • Sioned a Sam Carey ar enedigaeth i’n harwain mewna dwi gwasanaeth wedi gwylio hyfryd yn frwdfrydig wrthJONES i’r momentwm gefnogaeth gyhoeddus i annibyniaeth ag a gafodd merch fach Hydref 25. a thestun pwrpasoldyfu am a thyfu.y cynhaeaf Credaf a’n yn gryf ein bod yn haeddu yr Alban cyn• eu Lloriau hymgyrch • refferendwm, Grisiau • mae COFIWN: am y cleifion o’r ardal bendithion lu annibyniaeth mewn awyrgylch ac yn gallu gwneud yn llawer gwell rhywbeth mawr yn digwydd ledled Cymru - mae gyda’n cofion a chyfarchionDaniel Longhurst cynnes draddodiadol. na’r Roeddllanastr yn San canu Steffan. Rwyf bob amser wedi annibyniaethFfôn yn : dod! 01824 705251 atynt.Rhoddodd ein tîm pêldroed gyfrif da iawnardderchog o’u hunain gyda yn Noel Nhwrnament Parry wrth yr yr JOINERY Parc Busnes Lôn Parcwr • Rhuthun UNDEB Y MAMAU: Agorwyd Urddy tymor yn ddiweddar.organ a chynrychiolaeth dda yn pan ddaeth cynulleidfa gref i’r Eglwys bresennol. Sul cynta’r mis croesawyd a chroesawyd pawb gan y Parch y Parch David Owen, Ponciau i Philip Chew. Mwynhawyd cyngerdd wasanaethu gyda chyfarfod Undebol ardderchog gan ddisgyblion Ysgol y Sul canlynol dan ofalaeth y Parch. Bro Famau gyda cherddoriaeth,FIRE Llansannan Eirlys Gruffudd Evans yng Nghapel adroddiadauCeltân a cherddorfa – popeth Tegla, Llandegla. Llywydd y mis oedd LLETY MAES FFYNNON ynFfôn: gywrain 07775 iawn. Gwerthfawrogwn 950365 y Glenys Roberts. John Mannering, diddordeb mae’r ysgol yn gymryd yn Llanarmon fu’n ein hannerch y Gary a Carys Owen fin Nos: 01745 870317 25 Maes Ffynnon, Rhuthun LL15 1LX y Perch: gymuned CAERWYN drwy gydol LLOYD y flwyddyn. trydydd Sul a’r cyfle i gwrdd â’n Mae canmoliaeth uchel iddynt yn gilydd. Mae croeso cynnes i bawb 01824 705225 symudol 07971 103286 cymrydCyflenwad rhan yn a y Gwasanaeth Gymraeg a’r ymuno yn y gwasanaeth ar nos Sul www.holidaylettings.co.uk/ Saesneg.Blynyddol Diolchwyd o offeriddynt gandiffodd Gill am tân 5.30. rentals/ruthin/136883

3026

Gwneuthurwyr ceginau o safon yng nghalon eich cartref.

Gydag ansawdd uchel o waith crefftus gallwn weithio gyda’ch cynlluniau a’ch syniadau.

Tel: 07766 337 681 www.calonfurniture.co.uk [email protected]

10 Tudalen 7 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 13:56 Page 1

YSGOL PEN BARRAS

Gwasanaeth Diolchgarwch – Diolch i’r plant am gyflwyno gwasanaeth diolchgarwch arbennig iawn yn yr ysgol. Roedd pob plentyn wedi gwneud eu rhan yn ardderchog. Diolch am y goedwig law wnaeth y dosbarth meithrin a derbyn, tra bod blwyddyn 1 a 2 yn trafod sut medrwn ni ofalu am y byd. Diolch am yr ardal leol oedd plant blwyddyn 3 a 4 a disgyblion blwyddyn 5 a 6 yn dangos parch at ei gilydd ac eraill. Diolch hefyd am bob cyfraniad hael at Fanc Bwyd Rhuthun.

Themâu dosbarth – Mae’r plant wedi mwynhau dysgu am eu themâu y tymor yma a chael llu o weithgareddau a phrofiadu difyr. Daeth nifer o ymwelwyr i’r ysgol i siarad gyda’r plant am eu thema a diolch i bob un ohonynt. Meithrin a Derbyn “ Y Jwngl”- Diolch i Kath o goleg Cambria, Llysfasi, am fore diddorol iawn yn Yr Tudalen 8-9 Tachwedd.qxp_LayoutUned dan 5 yn dysgu 1 am 10/11/2019 greaduriaid 14:02 o bob Page math 1 sy’n byw yn y Goedwig Law. Blwyddyn 1 a 2 “Ych a fi!”- Cafwyd bore arbennig wrth i Bl. 1 a 2 gael cystadleuaeth paratoi brechdan iach! Diolch i’r maer, Gavin Harris am ddod i feirniadu a chael sgwrs hefo bob un o’r plant am eu brechdanau. Diolch hefyd i Iwan Edwards am helpu Bl2 i ateb y cwestiwn mawr – “Ydy pryfaid genwair yn ych a fi?” Blwyddyn 3 a 4 “Hud a lledrith” – Wel am hwyl gafwyd yn gwylio Professor Llusern yn gwneud ei hud a lledrith gyda’r plant - llond trol o chwerthin a digonCORWEN o ryfeddu! Diolch hefyd i Llinos Gerallt ddaeth i sgwrsio gyda’r plant yn trafod ei gwaith yn sgriptio ar gyfer cyfresi teledu – diddorol iawn! BlwyddynANRHEGU 5a 6 “Siapan” FIONA – braint yn wir,EGLWYS oedd i blant SEION: B5 a 6, gael Y Suliautreulio amser– : yng nghwmni Noriko o Lansannan. Yn wreiddiolCynhaliwyd o Siapan, Cymanfa mae Noriko Ganu wedi Undebol dysgu Baner yr Eisteddfod siarad Cymraeg yn wych, ac roedd ei chyflwyniadPenllyn, Edeyrnion i’r plant yn ac arbennig Uwchaled iawn, pnawn wrth MELIN Y WIG iddi ddisgrifio Siapan a rhai o’i thraddodiadauDydd ac Sul, arferion Hydref bob dydd. 6 yng nghapel Diolch hefyd, i Connor a Steve o glwb Karate Rhuthun am roi blas o’r grefft i’r Jerwsalem, Cerrigydrudion. Yr Gohebydd: Emily Davies Ffôn: 01824 750017 plant. arweinydd oedd Bethan Smallwood. Bu’r Parch Goronwy Owen, Y Bala yn Llongyfarchiadau i Dyfan Evans Cydymdeimlwn â Gwenda Evans Cymdeithas Rhieni Ffrindiau ac Athrawoncynnal Diolchgarwch yr ysgol – DyddDiolch Sul o galonHydref i Pendre Fawr ar ennill pencampwriaeth Bryn Rhydd ac Annie Edwards Ffrindiau’r ysgol am drefnu disgo calan 13.gaeaf Yna noson diweddu’r o ffilmiau i’r mis plant. cafwyd Roedd yn Sioe Nadolig Marchnad Rhuthun yn Hamdden yn eu profedigaeth o golli cefnogaeth ardderchog i’r noson a’r plantgwasanaeth wrth eu boddau Sul ymewn Beibl gwisgoedd yn Eglwys ffansiMael ac yn mwynhau hwyl y digwyddiad. Diolcha Sulien hefyd i’rbore gymdeithas, Dydd Sul, am Hydref brynu 27. llyfrau adran y defaid. cyfnither yn ddiweddar sef Marian ddarllen i bob dosbarth - gwerth mil o bunnoedd.Cofion: MawrAnfonwn yw ein ein gwerthfawrogiad! cofion at Ann Jones Rhuthun, Glasfryn Derwen gynt. McKee sydd wedi dod adref ar ôl treulio Teledu: Gwelsom Elin Roberts Tŷ Cofion at y teulu i gyd. Ysgolion Iach a’r Clwb Eco – Diolch i cyfnodPaula Roberts mewn am cartrefgyflwyno plac gofal cam yn 5 Cerrig ar raglen Ffermio. Cawsom yn y cynllun “Ysgolion Iach”, a diolch i MrsLlanrhaeadr Parry a’r Cyngor ac i Norman Eco am McKee eu holl waithar ôl eglurhad manwl am y gwersi sydd ar Cydymdeimlwn hefyd â Janina Davies caled. Mae’r Cyngor Eco, hefyd, wedi bodei ynddamwain plannu coed a’i driniaeth ffrwythau yn i greu yr ysbyty llwybr gael yng Ngholeg Llysfasi. a’r teulu Pentre yn eu profedigaeth o at yr ardd. Diolch i Iwan Edwards a chwmniyn ddiweddar. Airbus am drefnu’r cyfan. Rydym yn golli ei phriod Richard. Cofion hefyd at ddiolchgar iawn i’r Cyngor Eco am sicrhau bod mwy o finiau ailgylchu papur yn Dathlu’r Deugain: Llongyfarchiadau Capel: Sul cyntaf mis Rhagfyr roedd eu chwaer Janet a’r teulu. Cofion at y yr ysgol, gan sicrhau bellach, bod bin ailgylchu ymhob dosbarth. arbennig i Manon Easter Lewis am Gwasanaeth Nadolig undebol i’r dair teulu i gyd yn eu profedigaeth. Cafodd blwyddyn 3 a 4 fore hyfryd yng Nghae Ddȏl yn edrych am goed derw er ddathlu deugain mlynedd fel arweinydd eglwys yng nghapel y Gro gyda ein mwyn casglu mês wrth gymryd rhan yn y cynllun Miri Mes. Gweinidog y Parch Huw Dylan Jones. Cofion at Ieuan Davies Trem y Coed Côr Merched Edeyrnion. Bu’r côr yn Cyngor Ysgol - Aeth y Cyngor Ysgol arfuddugol daith i Neuaddun ar ddeg y Sir o ynweithiau ddiweddar yn yr a Cafwyd gwasanaeth bendithiol iawn i sydd yn yr ysbyty. Dymunwn wellhad dysgu llawer iawn am waith y cyngor. Eisteddfod Genedlaethol ac wedi teithio ddathlu’r Nadolig. buan iddo. Carai Ieuan ddiolch yn fawr dramor cyn belled â Barbados yn Dyma’r parti fu’n diddanu iyn blant y Swper yr ysgol Cynhaeaf. am y cerdyn speshial. diddanu cynulleidfaoedd a chystadlu I ddathluChwaraeon llwyddiant – Bu nifer Fiona fawr Collins o’r plant yn cymryd rhan mewn cystadleuthau pêl- AwgrymoddO’r chwith, y Parch Margaret Huw Lloyd,Dylan Jones Gwenan Mars Lloyd, Ynyr Rogers, Osian mewn gwyliau cerddorol. yn droed ennill a rygbi gwobr yn ddiweddar. Dysgwr Da iawn y i bawb am wneud eu gorau glas. ein bod yn rhoi ychydigWilliams o oleuadau a Siân Williams,Cofion y cyfeilyddat bawb arall yn yr ardal nad Llongyfarchiadau’r un modd i aelodau’r Iwan Edwards hefo’r plant fu’n plannu coed Flwyddyn yn yr Eisteddfod Nadoligaidd o gwmpas ein capel. ydynt yn dda. côr sy’n aelodau o Eglwys Seion, sef Nia Jones, Pantffynnon, Glyndyfrdwy a’i oedd Capel y Cwm gan ymuno a’r GenedlaetholAwelon - Roedd ynplant Blwyddyn Llanrwst, 1 a 2 wedi gwirioni gweld eu ffrindiau yn Llys Mari Roberts, Gwenda Humphreys, thîm yn festri Eglwys Seion. Eleni mae gynulleidfa i wasanaeth gan Barch penderfynoddAwelon unwaith Marian eto, am ag y tro Eirian cyntaf ers gwyliau’r haf. Roedd digon o hwyl a Sheila Hughes a Wendy Jones. aelodau o’r pedair eglwys yng Trefor Lewis, Deganwy. Yn dilyn drefnuchwerthin bod trwy’r aelodau p’nawn yncangen gwneud ‘sleim’ a chwarae gemau! Ymddiheuriadau Genedigaeth: Braf oedd clywed am ngofalaeth Edeyrnion ynghyd a ffrindiau aethom draw i Eglwys Sant Digain a Corwenam y llanasto Ferched llysnafeddog, y Wawr ondyn cael does dim byd gwell na chwerthin lond ein boliau enedigaeth Math mab bach arall i Ffion o gapeli eraill yr ardal wedi dod at ei chael croeso yno gan y ficer a chyfle i cyflear brynhawn i anrhydeddu Gwener. Fiona. Wedi’r a’i gŵr Geraint yn yr Wyddgrug, ail ŵyr gilydd i ffurfio cymdeithas newydd sbon. ddysgu am hanes yr Eglwys dros pryd bwyd ym mwyty’r Eryrod ar i Bryn a Wendy Jones a nai arall i Awel Arweinydd y noson oedd Edwin Jones baned o de a chacen. Llawer o ddiolch nosBore Fercher Goffi Hydref MacMillan 2, cyflwynwyd - Diolch i bawb am eu cyfraniadau tuag at ymgyrch a’i gŵr Iwan. Byddwch yn brysur iawn a mwynhawyd pryd blasus iawn. Yna i aelodau’r capel am baratoi’r lluniaeth. llunMacMillan wedi’i fframio yn ystod o Fiona'n ein bore derbyn coffi gan blant y Cyfnod Sylfaen. Roedd pawb yn falch iawn o’r cyfanswm a godwyd sef £284.36.rŵan Taid Diolch a Nain! yn fawr iawn! cyflwynodd Edwin dri o ieuenctid ardal Er iddi lawio’n drwm ar brydiau, Tlws y Dysgwyr gan Eifion Lloyd Medal Gee: Ein llongyfarchiadau fel Rhuthun ymlaen i’n diddanu. Mae cawsom gyfle i ymweld â’r goeden Jones, Llywydd yr Eisteddfod Gŵyl Cyhoeddi Eisteddfod Sir DdinbychEglwys – Braf i Mair oedd Lewis gweld ar dderbyn cymaint yo Fedal blant Gwenan Mars Lloyd,Gwelliannau Ynyr Rogers ac CartrefYwen hynafol DBP a saif wrth ymyl yr Genedlaethol. O dan y llun roedd Pen Barras a’u rhieni wedi teithio i BrestatynGee aram gyfer ei chyfraniad yr orymdaith i’r Ysgoli gyhoeddi Sul trwybod Osian Williams yn gystadleuwyr brwd a Eglwys. Ymlaen wedyn a chael croeso pennill roedd Eifion wedi ei Eisteddfod yr Urdd yn dod i Sir Ddinbychei yn hoes. 2020. Er Roedd nad nifer yw Mairo blant bellach wedi bod yn llwyddiannus iawn mewn eisteddfodau gan swyddogion Capel y Bedyddwyr. I chyfansoddi i gofio'r achlysur. Yn DEUNYDD ADEILADU yn brysur iawn yn dylunio a gwneud banermedru ar gyfer mynychu’r yr orymdaith, gwasanaethau ac roedd côr yn o lleol a chenedlaethol. Cawsom ddiweddu ein pererindod i Langernyw ogystal â’r llun cyflwynodd Marian blant Blwyddyn 2 a 3 wedi canu’n ardderchogSeion ar mae y llwyfan Hazel perfformio. Jones ei Roedd ffrind hi’n yn unawdau, deuawdau a thriawd yn canu bu i ni ymweld ag amgueddfa Syr Henry dau dwb o gymysgedd o flodau a hyfryd cael cymysgu gyda phlant, rhienigwneud ac athrawon yn siŵr o eiysgolion bod yn caeleraill ymuno y sir, ac a amrywiaeth oPLASTIG ganeuon. Yn cyfeilio DINBYCHJones gan ddysgu am ei blentyndod grug roedd wedi ei threfnu ei hun i mae’n argoeli’n dda am eisteddfod a hannerchynulleidfa flwyddyn Capelnesaf. y Bedyddwyr yn iddynt oedd Siân Williams, mam Osian tlawd a’i gyfraniad fel addysgwr ac Fiona. Llongyfarchiadau mawr i ti Rhuthun. Rydym yn anfon ein ac yn cyflwyno’rCYFLENWYR eitemau oedd Margaret Aathro GOSODWYR athroniaeth yng Nglasgow. Mae’n Fiona, rydym fel cangen yn falch dymuniadau gorau atoch Mair. Lloyd, mam Gwenan. Noson safonol amgueddfa gwerth ei gweld. Llawer o iawn ohonot. Bydd erthygl am SWPER Y CYNHAEAF: Cafwyd iawn. Gwnaed y diolchiadau gan Edwin ddiolch i aelodau’r ddau gapel a’r hanes Fiona yn dysgu’r Gymraeg Ffenestri UPVC, Drysau, “Rockdoors”, noson arbennig i gychwyn tymor Jones. Eglwys am eu croeso cynnes. Cyn yn y rhifyn nesaf o’r Wawr. Llawer Cymdeithas yr Ofalaeth ar Hydref 4 NOSON ELUSENNOL:Gwydr Dwbl, Rhag- Unedaumynd wedi adref bueu i niselio, fwynhau pryd blasus o ddiolch i Eirian a Marian am gyda bwffe cynnes wedi ei baratoi gan hysbysiad bod Ystafelloedd pwyllgor lleol ardal Gwydr,iawn Cynteddau,yng ngwesty’r Waterloo ym Metws drefnu noson mor hyfryd. Corwen yn cynnal noson film pryd y y Coed. Ein diolch yn arbennig i Eirian, dangosir “MamaLanderi Mia 2” yna NeuaddsystemauEdwin, Bondo Llinos Sych, Mary a Glenys am y Carrog ar DdyddTo Santes rwber Dwynwen, “Firestone” nos trefniadau a llawer gwych. mwy. Braf oedd cael Sadwrn, Ionawr 25. Bydd y drysau’n cwmni’r Parch T. L. Williams gyda ni ar agor am 7.00yh. Tâl mynediad drwy y daith. docyn yw £5 a £3 i blant. Bydd elw’r GWAWRStâd CYMRU: Ddiwydiannol Croesawyd John noson yn mynd tuag at elusennau lleol. RowlandsColomendy, i gyfarfod cyntafDinbych y tymor, Y tocynnau ar werth gan aelodau’r cangen Corwen o Ferched y Wawr, nos pwyllgor yn y flwyddyn newydd. Dewch Fercher, HydrefLL16 23. 5TA Mae John sy’n draw i fwynhau cyd ganu i ganeuon enedigol o’r Bala ond bellach yn byw yn Abba – beth am wisgo yng ngwisg y Llandyrnog,e: [email protected] yn arbenigo ar dyfu pys cyfnod, yn cynnwys y sgidiau platform! pêr. Cawsom ganddo drwy gyfrwng PERERINDOD I LANGERNYW: Aeth sleidiau wybodFfôn: am hanes y blodyn aelodau Gofalaeth Edeyrnion eleni hyfryd 01745 yma gan 818849 ddechrau gyda’i draw i bentref hynod Llangernyw a wreiddiau ar ynys Sicily. Mae John wedi hynny ar Ddydd Sul olaf mis Medi. ennill sawl gwobr yn y sioeau gan Gofal a gwasanaeth personol Doedd y www.dbphomeimprovements.comtywydd ddim yn ffafriol iawn gynnwys y Sioe Genedlaethol ac eleni a phroffesiynol unigol wrth i ni gychwyn o Gorwen a mynd ar cafodd Cymdeithas Pys Pêr hyd ffordd Telford cyn troi am Lanrwst. Genedlaethol Cymru, mae John yn Wedi cael cinio blasus yn y tŷ bwyta ar Gadeirydd ohoni, y cyfle i roi enw Profion GlaucomaCreaduriaid y Goedwig Law draws pont Llanrwst ymlaen â ni am Cymraeg ar fath diweddaraf o bys pêr. Langernyw. Y lleoliad cyntaf i ni ymweld Cyflwynwyd yr enw sef Gwawr Cymru Pob math o lensys cyffwrdd ar gael 7 Sbectol gyflawn o £44.95

Dewis eang o fframiau AMAETHWYR CORWEN CYF. Iard yr Orsaf, Corwen, Sir Ddinbych LL21 0EG Dowch i weld Ffôn: (01490) 412272 Ffacs: (01490) 412431 e-bost: [email protected]

9 Sgwâr Sant Pedr 1916 – 2021 Nwyddau o bob math / blawdiau anifeiliaid / gwrteithiau / RHUTHUN offer ffensio / offer adeiladu / hadau / bwydydd anifeiliaid anwes / 01824 704849 gwellt a gwair / nwyddau garddio a llawer mwy . Cynrychiolwr lleol: Geraint Roberts 01745 812346 Ffôn symudol 07730 989807 Hefyd Cangen yng Ngherrigydrudion Ffôn: 01490 420443

8 27 Tudalen 27 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:37 Page 1

CERRIGYDRUDION

CAPEL JERIWSALEM: Ein tro ni beth y dylem ddiolch. Cafwyd Wyn brawd bach i Leia Ogwen. Elfyn Ecoysgol bod yr ymgyrch Miri Mês, oedd cynnal Cymanfa Ganu'r darlleniadau gan David H Jones a ac Ann yn dod yn daid a nain am y Cyfoeth Naturiol Cymru, yn un Henaduriaeth eleni, dan arweiniad Dorothy Jones. degfed tro! eithriadol bwysig o ran cynnal a Bethan Smallwood, a daeth tyrfa Diolch i Mena, Elen, Catrin a Sian am YSGOL CERRIGYDRUDION: chynyddu nifer y coed sy’n cael eu sylweddol ynghyd ar brynhawn eu gwaith yn hyfforddi'r plant ar gyfer Dawns i Bawb – Ar ôl cyfnod o plannu, felly gofynwyd am gefnogaeth Hydref 6. Cafwyd gwasanaeth y gymanfa ganu a'r gwasanaeth ychydig wythnosau o wersi, y plant a chasglwyd 40Kg o fês. Bydd dechreuol gan blant ysgol Sul diolchgarwch ac i Dorothy am ei llwyddodd y Cyfnod Sylfaen i y rhain yn cael eu plannu mewn Jeriwsalem. Llywyddwyd a diolchwyd harddangosfa ar ddiwrnod gyflwyno dawns ardderchog am y meithrinfa goed ac yn dychwelyd i’r gan y Parch Carwyn Siddall. diolchgarwch. Gryffalo yn y Goedwig. Roedd ardal mewn blwyddyn neu ddwy. Cyfeiliwyd gan Alison Thomas gyda'r Am 2 y pnawn cafwyd pregeth gan y mwynhad y dawnswyr yn amlwg iawn Ardderchog! Diolch i bawb a fu’n band dan arweiniad Nia Morgan yn Parch Aled Davies, Chwilog. yn canolbwyntio’n wych yn creu casglu’n ddyfal. cynorthwyo. Diolch i chwiorydd Yna, am 7.30 cafwyd cyngerdd wedi'r symudiadau cydlynol, ac yn sicr, Ysgolion Uwchradd – Daeth cyfle i Jeriwsalem am baratoi'r baned ac i oedfa gydag Eryrod Meirion o ardal roedd pawb oedd yn gwylio wedi cael ddisbyglion Blwyddyn 6 gael dyddiau bwyllgor y gymanfa am gyflenwi'r Llanuwchllyn. Ar y noson clywsom blas arbennig ar y cyflwyniad. blasu yn Ysgol Dyffryn Conwy ac bisgedi. griw o 14 o ddynion ifanc dawnusTudalen 24-25Noson Tachwedd.qxp_Layout Goffi – Roedd bwrlwm 1 10/11/2019 yn Ysgol 14:32 Godre’rPage 2 Berwyn a bu noson Gan nad oedd y Parch Eifion Jones iawn dan arweiniad Branwen Hâf. Yn neuadd yr ysgol nos Iau 17 Hydref agored yn Ysgol Brynhyfryd. yn abl i gynnal ei wasanaeth trefnwyd arwain y noson yn hwyliog iawn pan gynhaliwyd y Noson Goffi Ymwelwyr – Croeso eto i PC cyfarfod gweddi diolchgarwch ar 'roedd Gruffudd Antur. Cyflwynwyd flynyddol wedi ei threfnu gan Wheway a fu’n siarad gyda’r plant am Hydref 13. Cymerwyd rhan gan gan Ffuon Williams a diolchwyd gan Gyfeillion yr Ysgol. Bu’n llwyddiannus ymddygiad, i Cass Meurig am ei Megan Roberts, Mair Davies, Mena Einion Edwards. Os ydych am orig iawn gyda stondianu amrywiol, cyfle i gwasanaeth ac i’r Parch Carol Price a Gillian Jones. ddifyr o ganu a hiwmor iach yna drio’ch lwc mewn gemau amrywiol a Roberts a ddaeth i siarad gyda CA2 Hydref 20 oedd ein diwrnod cysylltwch â’r côr, ni chewch eich phaned wrth gwrs. DiolchLLANDYRNOG i bawb a am ei rôl yn yr eglwys. diolchgarwch ac yn y bore cafwyd siomi! fynychodd ac a gyfranodd at y noson Clybiau ar ôl ysgol – Parhaodd Bl 5 gwasanaeth gan y plant ar y thema Dymuniadau gorau i Meredydd Price ym mhob ffordd.Gohebydd: Iestyn Jones-Evansa 6 i ddatblygu Ffôn: 01824 eu 790313 sgiliau codio gan cerddoriaeth. Cafwyd anerchiad gan sy' drosodd yn Seland Newydd yn Rali GB – Bu nifer o rieni, staff a gwreiddiol yn y Llyfrgell gynhyrchuwybodaeth gwrthrychauuniongyrchol diddorolac unigryw fel a GAIR YN EI BRYD Arwel Jones, cyn athro'n Ysgol y gweithio am 'chydig fisoedd. chyfeillion yr ysgol yn gwirfoddoli i reidiau ffair disgyblion Bl 3 a 4 yn Genedlaethol. Fel rhan o deitl ei gawn ni ym marddoniaeth Berwyn, gyda'r plant yn mynd i hwyl Llongyfarchiadau i Jonathan ac Elin Cynllunweithio dros benwythnos Teithio y rali, yn mwynhau Llesol gweithgareddau Dros gyda Dro, Rhuthun ddarlith Poetic License in the Vale of Ganoloesol am y canlynol: Catrin o wrth ateb ei gwestiwn i bwy neu am Kerry ar enedigaeth eu mab Macsen gwneud pob math o swyddi i helpu. Menter Iaith Conwy a’r Cyfnod DWEUD Y DREFN YnDiolchClwyd, fuan yn o egluroddystod galon y cyfnod i Gwynn bawb. clo cyntaf fod Bu’n gany llynedd, SylfaenFerain, daeth yn Llanefydd gwellay cynllun ffitrwydd gefnogaeth a’i gwaed gyda mwyafrif aelodau Cyngor Tref wedi gofyn am addasu’r rhan rhwng Cavendish a cerddedbenwythnos‘trwydded a beicio farddol’ llwyddiannus yn ddau (poetic o’r gweithgareddau iawn license i’r ) cynrychiolwyrbrenhinol; mwyaf oRhuthun wasanaeth Bach a dangosodd yHamdden Graig, ymgynghoriad cyhoeddus Banc HSBC er mwyn galluogi gyrwyr cerbydau uchel ddau ystyr yn y Saesneg: Tremeirchion, cartref Richard Clwch Erbyn i’r rhifyn hwn o’r Bedol gael meddiannu’r trafodaethau. Rhai poblogaiddgyrrwyr, gwylwyr ar draws ac yi goffrau’rwlad – Cymru ysgol! a PhrydainGwledig gyfan. Conwy. ar leinBu sesiynauyn ystod mispellach Awst bod 83%ei gyhoeddi, o’r 605 ymateb mae’n debygi lywio y bydd heb orfody fel’na poeni’n ydyn ormodol ni, ynte, am daro’r pan fo’ngoeden cefnau DwGwasanaeth(a) i’n Yr ysgrifennu adeg hynny, hwn Diolchgarwch cyn yn ystodi fardd cyfnod gael –tâl clo diweddarafhefyd(ail ŵr ganCatrin), Wasanaetha undderbyniwyd o’r tai brics Ymgysylltu yn cyntaf; gefnogol i’r cynllun. Er gwaetha sydd y tu allan i’r banc. am farddoni a medru cynnal ei hun, Gabriel Goodman, Rhuthun, Deon penderfyniad i adael Ewrop neu yn erbyn y wal. Yn union fel amryw o LlywodraethBnawn Mawrth Cymru, ac er 22 ei bod Hydref, hi’n aeafol Disgyblion, iawn y Rhieniamheuon a’r Ysgol. dros Diolch rannau yn o’r cynllun,beidio cytunwyd wedi eicefnogi’r wneud, neu Maeo leiaf problemau ei greaduriaid amlwg wedi diniwed dod i’r fei byd ar Stryd natur pan gwahoddwydroedd rhaid iddo y eistedd cyhoedd arholiad i’r a fawrWestminster i Gerallt ail-sefydlodd Owain Ysgol am tu allan ac er i ni gael nifer o ddyddiau gwlyb, mae’n cynllun gyda’r ddealltwriaeth y ohiriobyddai am modd gyfnod addasu pellach. y Ffynnon. Does fyddontdim modd wedi dadlwytho eu cornelu. ar y stryd Peth felly amlwggwasanaethchael bod gradd. cerdded lle Trefnwyd cafwyd a beicio cyfraniadauyr ynarholiadau parhau i chwaraeweithgareddauRhuthun; rhan arhannau diddorol. Humphrey o’r cynllun Llwyd, neu hyd yn oed ei ddileu’n llwyr yn hon heb atal llif y traffig yn llwyr. Golyga hyn y gall gancyntaf bob dosbarth un i roi trefna sgwrs ar yddifyr beirdd iawn a’u Llaethcartograffydd y Llan ac ac Aelod Aldi Seneddol– Rydym dros yn Os gadael, ildio i fodloni galwadau yw’r natur ddynol. amlwg ym mywydau dyddiol llawer ohonom. ystod oes y cynllun wrth i broblemaucroch ymddangos. y rhai a gafodd londcerbydau bol fod ar yn sefyllTybed yn stond a oes a ynahynny sefyllfaoedd ymhell i lawr pan y gangraddio,Dros Y y Parch. rhan yng fwyaf Nghaerwys, Huw o wythnosau’r Dylan a’i Jones. alw’ngwanwyn parhauDdinbych. a’r i gasgluWedi caeadau i’r cynllun potiau un ffordd gael ei osod yn ei le, fewnfudwyr a ffoaduriaidstryd. sydd Pe amcynhelid yw’n cynhebrwng angenrheidiol yng Nghapel ac yn Pendref, iawn i haf,DiolchEisteddfod bu’n iddo rhaid am(ystyr i nifer ei tipyn amsersylweddol gwahanol a’r o neges fusnesau i un iogwrtcanolRoedd tref Llaethcyfarfod dechreuodd y dilynol Llan a y sticeriGymdeithas rhai defnyddwyr Aldi. a thrigolion leisio barn, ni fyddai lle amlwg i gerbydau swyddogol yr angladd adael gormes, trais ac anobaith eu ddweud y drefn? Dweud y drefn a Rhuthunamserol.ni heddiw). gau eu Roedd drysau angen tra roedd i’r prif Cofid-19 feirdd Diolchyn Lansioparhau yn fawr iProsiect yni bawb bennaf Ail syddRyfel ar y wediBydcyfryngau 2025bod cymdeithasol ond hefyd i aros wrth ochr y capel. Erbyn y byddwch yn darllen gwledydd eu hunain. Ildio, yn enw gwylltio yn hytrach nag esbonio yn fygwthMiri(pencerdd) Mês ac yn– Penderfynodd wir, astudio gael gafael am 8 yar mlyneddpwyllgor unigolion i ynyn –y dref.prosiectbrysur Tua yn i casgluddynoditrwy siarad yn 80 barod. mlyneddyn uniongyrchol ers ag aelodau lleol o Gyngor yr erthygl hon dylai’r bolardau ar Stryd y Ffynnon democratiaeth, i ddyheadau’r rhai gadarn a hunanfeddiannol, a dangos chanolfeistroli’r mis Awst, 24 cafodd mesur y busnesau a’r hollagor eudiwedd drysau y RhyfelSir Ddinbychyn y Neuadd, a Chyngor Dydd Tref Rhuthun. Yn bersonol, fod wedi eu symud er mwyn hwyluso llif y traffig, yn nad ydynt mewn sefyllfa i wneud effaith ymddygiad neu anfadwaith unwaithgynganeddion, eto a daeth cyn cyfle cael iddynt gradd. i geisioMae gwneudSul 10iawn Tachwedd. cefais ddwy Ceir sgwrs manylion dros y ffôn â thrigolion oedd yn arbennig tra bydd cerbydau eraill yn aros dros dro y tu amarysgrif yr wythnosau yn Eglwys a gollwyd. Santes Er hynny, Fair, fe’n hatgoffirllawn yn y rhifynfeirniadol nesaf. o’r cynllun a chefais dairpenderfyniadau sgwrs wrth ochr y mor allan enfawr i’r capel a neu’rmewn busnesau. ffordd Nigytbwys. fydd tynnu’r bolardau ynCaerwys gyson o bwysigrwydd yn coffáu rhoi cadw LLANGWM Comisiwn dwy fedr o bellterYSGOL BRYNstryd ag CLWYD: unigolion aMae’r oedd yn gweldphellgyrhaeddol. gwerth i’r cynllun. Hynny yn yn newid hytrach y drefn unffordd.Beth am yn ein bywydau ni ein rhyngomBrenhinol ein ihunain Urdd acy Beirdd eraill er gan mwyn Harri lleihau’r disgyblion risg o IauRoedd wedi bron dechrau pawb yn cael gweld gwerthnag ymddiriedy drefn un fforddyn y rhai a etholwydCyn y Nadolig, i hunain agorwyd a digwyddiadau ymgynghoriad ardydd gyfer i ddydd, wneud y cyfryw benderfyniadau ar ein a helbulon bywyd? ledaenuVIII,CȎR Cofid-19 i’wMEIBION caniatáu yn LLANGWM: y gymdeithas. i gynnal Wedi yr gwersidrwy ganu gitâr. tipyn ond Rhodd ddim o ‘mouth gan yn hoffi’r aelodau’r music’ bolardau a’r bocsys planhigion. gwerthuso’r cynllun a bydd adroddiad yn cael ei arholiadauErhir mwyn ddisgwyl, ceisio hyn cynorthwyo - cyrhaeddoddyr Eisteddfod, trigolion yn ya busnesaugymunedcyflym a oeddrhythmig,Digwyddodd y gitârs ac acwstig,esiampl y sgyrsiau ao’r bu ochr strydrhan. pan roeddwn yn ddarparu ar ddechrau‘Wel 2021. oes Byddsiwr, ymgynghoriadbeth am blentyn yn canol1523.penwythnos trefi YnCymru 1567,yr i oeddbarhau cynhaliwyd aelodaui gadw ei Côr gilydd ail ynrhai‘waulking ddiogel o’r rhieni’n songs’cadw rhoi golwg traddodiadol o'u ar hamser lif y traffig yn– yn dilynOnd un betho’r sgyrsiau bynnag am hynny,pellach mae’r yn agor bobcamymddwyn? 6 - 8 wythnos. Bydd Neu yr pan fo wrthEisteddfodMeibion gerdded Llangwmneu yng feicio Nghaerwys, i wediganol y bod trefi, ac yn fecynigwyd wirfoddolcaneuon arian ia roi genidffôn. gwersi, ersClywais atalwm help yn wrthllawystod i’r i y dyddiauhyn canlynol oedd am nifer yno ymgynghoriadau nodweddu hyncamgymeriad yn parhau trwy pwysiggydol wedi ei sylweddolroddodddisgwyl i ynybob Frenhines eiddgar sir ar gyfer amdano Elisabeth llunio erscynllun 1tro, ei Teithiodisgyblion.ferched Iach a drin gerddwyr gwlân. yn Mae’n cael codwm wir i gan iddynttrafodaethau’r faglu ar un misoeddo’r diwethafgweithredu’r yn cynllunwneud a byddant gan ynrai sail a ddylaii unrhyw wybod yn Diogel.hunsef wobrauy Cynlluniau cyfle unwaitho arian a fyddai’n pur.eto iparhau Cadwydgyd-ganu am y hyd Yn ddweudat 18ystod mis. y gwaith maipadiau ar uchafbwynt sy’n thema cynnal Ffermio y bolardau. y siambrauErbyn hyn maeSan tapiauSteffan, ynddo’inewidiadau hun, ychwanegol well? i’rMae’n cynllun rhaid yn yeu dyfodol. dysgu Ynnhw haf na Dymarhaingydag arweiniodd yn un ddiogel o at i artistiaidGyngor gan yr Sir Arglwydd gwerinDdinbych ddarparu’raccyngherddau Amaethyddiaeth, adlewyrchol oedd daeth cyflwyniadwedi Merfyneu gosod ar niferyn destun ohonynt. pryder. Y cecru,2022, y cyhuddo os bydd y cynllunallant dal ymddwyn yn ei le, gellir fel ystyried hynny, ei neu CynllunMostynenwocaf Teithio ac mae’r yrLlesol Alban, delyn ar gyfer aur seftref yn Rhuthun. dal Mairi yn RoeddParry,emosiynol yr ein MairiCynghoryddPan a’r roeddwn Côr Cymuned, o’r yn henedrych i lawra Stryd gweld y Ffynnon bai, a hynnyyng mewnaddasu, cywair ei ymestyn wneud neu ei ddileu’n hynny llwyr. eto. Mae pob egwyddorNeuaddMacInnes. drosMostyn. osod y cynllun yn ddeniadol drawnidffefryn yn â ‘Ysbrydthractornghwmni yMassey Gael’ unar Ferguson ddiweddo Gynghorwyr yi’r y Cyngorymosodol Tref, daethac annifyr, lori yn hollolYn ygroes cyfamser, pwysleisirrheswm drosmai Cofid-19 ddweud ysydd drefn wedi a bod unig (b)Trefnwyd gan Roedd fod iddodauy beirdd gyngerdd,werth hefyd iachus yny naillond tueddu hefydyng i yrysgol. noson,elfennau Bu’r gyda planti fyny’r sain yn ei ystryd bagbibauddefnyddio a gyda chryn yn fel ofal, i’rllwyddodd hyn y disgwyliwny gyrrwr ei weldarwain mewn at osod y cynllunyn ddig Teithio mewn Llesol amgylchiadau yma yn ei le ac fel ychwanegolddefnyddioNgharno megis a’rail ystyr llall cynyddu’r y yng geiriau Ngherrigynifer ‘rhyddid o safleoedd rhanmynd parcio o’uâ ni igwaith i bellafoedd lywio’r mathemategcerbyd yr Albantuag at iy - sgwârcymdeithas er i gar fod wedi’i wâr. A dweudmae y drefn. wedi’i ariannuhyn, gan Lywodraeth‘does bosib? Cymru. Bydd Ei hynnybwrpas yn drosbarddol’drudion dro am - -ddimbydden cyngherddau ar ynhw’n sgwâr gor-ganmol a gosod fydd ynbyrddau amcangyfrifgloi’r a nosweithiau abarcio mesur gyda’i maint Celtaidd ben er ôlmwyn ar eu lwybr y lori.Mewn Bwriad amgylchiadau y gyrrwr felyw hyn, galluogi pan fo pobl i gadwarwain eu cerbydau at wella adref pethau a’u hannog ac at y chadeiriauaaros chlodfori’r yn y tu y uchelwyr allan cof i amdri a’u lleoliad flynyddoedd. teuluoedd er mwyn i’r i gwsmeriaiddylunionaws. lluniadau oedd wrth mynd raddfa. i lawr Stryd y Farchnadcymaint ac yna yn bacio y fantol, i mae’ni naill naturiol, ai gerdded neucanlyniad feicio i’r drefyr ydym gan ei am gwneud ei weld.’ hi’n fedrucymylau.Cafwyd mwynhau Mae’n croeso eu hymborthddoeth twymgalon derbyn y tu allan. nifer yn Yn ganologDaethYn dilyn sawl y teulu cyngherddau,gefn i’r iard ysgol Wetherspoons i wrando gwnaed ar ar gyferdebyg, dadlwytho. bod Roedd teimladau haws cryfion, iddynt gadw at reolau ymbellhau cymdeithasol. i fedruo’rneuadd cerddicreu rhagor orlawn gyda o le Carno, ‘phinsiad i gerddwyr a’r bach llea beicwyr yn o ycyfraniada disgyblion o hi’n yn £500 amlwg adrodd i'r nad elusennau y oedd straeon hyn yn myndrhwystredigaeth i fod yn bosibl gan ac emosiwnEgwyddorion yn clodwiw yn fy marn i. Wrth gyplysuIolo Dafydd hyn Mudiad Ymchwil y Galon a Chronfa chaniatauhalen,’dechrau meddiddynt llenwi Gwynn!gadw ymhell dwy Roedd fedr cyn o amser llawerbellter oeddbrawychus creu roeddenfod bolardau nhw yn wedi gwneud eu y dasg yn amhosibl iddo. â darparu rhagor o safleoedd parcio a mannau agored dechrau. Yna, ar y nos Sul, yng Ambiwlans Awyr, a hynny er cof am trefno’r unfforddboneddigion ar Stryd yn feirdd y Ffynnon medrus a Stryd eu y Farchnad,hysgrifennu ynBu’n y dosbarth. rhaid i’r gyrrwr Roedden druan halio bareli i fyny Stryd y ar gyfer cael paned a thamaid i’w fwyta, bydd modd Nghapel Jeriwsalem dan un o’n haelodau selocaf a fu farw gydahunain, Ffordd eto’n Wynnstay barod iawn yn cysylltu’r i dalu beirdd ddwy stryd.nhw Erbyn hyd yn oed yn eu gwisgoedd arweinyddiaeth medrus Trystan yn frawychusFarchnad o sydyn ac i fyny a chyn- eto i mewn i’r iard! Yn ystod sgwrs i fusnesau’rDINMAEL dref fanteisio ar y cynnydd a all ddod hyni glodfori wrth gwrs, herodraeth rydym ar a ganol llinach cyfnod y teulu. clo arallffansi, ac mae er mwyngyda’r cael gyrrwr, pawb dywedodd yn yr y gallasai fod wedi bacio i yn y niferoedd a fydd am grwydro i’r dref pan gaiff SonioddEdwards Gwynn cafwyd hefyd perfformiadau am y ‘ysbryd’amserol iawn. rai misoedd yn ôl. Byddai disgwylgrymus, i bawb teimladwy gadw at y rheoliadau a chynnes. cyfredol. Ber, Ystrad wedimewn bod i’r iard wrth pe ei na fodd fyddai bolardau yn union gyferbynGohebydd: y cyfyngiadau Sioned Jones presennol – 01490 eu 460419llacio. Cofiwch, cewch BuGanwyd i’r tri aelod Mairi lleol ar ar unGyngor o ynysoedd Sir Ddinbych gyda’r ystyried cyngherddau â’r fynedfa. ac yng Mewn nghanol llai nag wythnos, symudwyd 3 o’r ymateb yn ffurfiol i’r arolygon a gaiff eu cynnal yn y cynlluniau yn ofalus a chawsom ein perswadio o bolardau a rwan gall cerbydau droiYMDDIHEURIAD neu facio i mewn: iNid oeddwnystod oes wedi y cynllun. Bronafallen. Cydymdeimlwn â’i allanol Heledd, sef De Uist, ac y yr holl hwyl a’r direidi. Dymuna’r sylweddoli bod byddin o bobl wedi theulu oll. Cafodd ofal arbennig gan werthmae y cynllun hi’n dros hoff dro hwn o gan hyrwyddo fod yr egwyddorion Côr ddiolch yniard fawr Wetherspoons iawn i bawb a’rfu’n Myddleton yn bur rwydd. Dydy Emrys Wynne sydd ynghlwm â’r cynllun yn rhai cadarn. Derbyniodd cynllun Stryd y Farchand ddim ynbod berffaith wrthi’n ac paratoirydym y baneriCynghorydd hyfryd Sir NerysDdinbych ar hyd y blynyddoedd, roedd traddodiadau cerddorol ei phobl yn trefnu’r ddwy noson, ac yn arbennig ar gyfer yr Eisteddfod. Diolch yn y ddwy yn deall ei gilydd i’r dim. yr iaith Gaeleg; gwnaeth hynny i Bethan a Gwerfyl am ein paratoi. ogystal i Sian Sarah a Seth am eu Llawer o hwyl, sgwrsio a chroeso gwaith. bob amser yn Tegfan. Hefyd, cydymdeimlwn â theulu Pen COFION: Anfonwn ein Cofion at Mrs Y Bryn, mae Heulwen Evans wedi Enid Owen, Fferm Tŷ Nant gynt colli ei chwaer, Carol, oedd yn syddPEREDUR wedi cael anffawd ROBERTS yn ei wreiddiol o BentrecelynCyf / Ltd a Rhuthun. Llongyfarchiadau calonnog i Marial Gwynn Edwards (Pentre Draw, STEVE MELLOR chartrefCyfarwyddwr yn Llanrwst, Angladdau Gobeithio Annibynnol y Yn/ Independent ddiweddarach Funeral yn y mis,Director daeth y Pentre Llyn Cymer) ar ei phriodas â Harry Edward Guttridge (Market TRWSIWR CEIR caiff wellhad a dychwelyd adref o’r newydd trist fod Dwyfor Jones, Tai Bosworth) yng Nghapel Jeriwsalem, Cerrigydrudion ar Fehefin 29. ysbytyBridge yn Street,fuan. Corwen, DenbighshireMawr LL21 wedi 0AB ein .gadael 01490 ar413452 ôl brwydr Mae'r ddau wedi ymgartrefu yn Y Bala. Pob dymuniadau gorau iddynt Uned 1G Ystad Ddiwydiannol Lôn Parcwr, Rhuthun ddewr. Cydymdeimlwn eto â’r teulu i'r dyfodol. Ffôn: 01824 702244 Ffacs: 01824 707386 PROFEDIGAETHAU:Capel Gorffwys Estynwn Preifat ein | iPrivate gyd. Chapel of Rest cydymdeimlad dwysaf â thri teulu yn Mae ein hardal ar ei cholled ac yn Mobile: 07711 400045 y fro sydd wediGwasanaeth colli anwyliaid dydd yn a nosnewid | 24hr yn gyflym, service colli cymeriadau ystod y mis diwethaf ‘ma. traddodiadol a gweithgar o fewn y Trwsio ceir ar ôl damweiniau - 01678 530 239 01690 770 408 Ail Chwistrellu. Collwyd Mrs Sallie Evans gymdeithas. HYFFORDDIANT PREIFAT Groesfaen,07544 962 oedd 669 yn Nghartref 07884 025 520 Saesneg dan ofal athrawes brofiadol (Cert.Ed., Rydym wedi ein cymeradwyo gan B.A., (Hons.), M.A., plant o oedran ysgol gynradd, gwmnïau yswiriant i drwsio ceir. Derwgoed Gweithdy'r Gof ysgol uwchradd, i fyny at TGAU a Lefel A. Cyfleusterau Jig Mathemateg i blant o oedran ysgol gynradd, Llandderfel Pentrefoelas ysgol uwchradd, i fyny at TGAU Popty Crasu ar wres isel Y Bala CEFNOGWCHBetws y Coed Hefyd, Anghenion Dysgu Ychwanegol Gwynedd Conwy Merfyn Parry, ein Cynghorydd Cymuned, yn dangos ei dractor Massey LL23 7HG LL24 0HY Am fanylion pellach, cysylltwch â 01490 450241 ACCIDENT FergusonREPAIR i’r ysgol. CENTRE LTD EIN HYSBYSEBWYR 27

PEIDIWCH Â GADAEL I’CH FFERM GAEL EI THARGEDU GAN LADRON

• Pob agwedd o waith Toi Am• amcangyfrifGwaith Llechi am ddim a Theils • ToCysylltwch Fflat a âgwaith Plwm • Ffascias a Gwteri

28 25 Teiars Saracens yn dathlu’r 50!

Garej Shell Garej Cerrig

Er gwaetha’r heriau niferus a wynebwyd yn ystod 65 oed. Ond nid yw’n un am fod yn llonydd! Mae’n 2020, llwyddodd y cwmni teuluol Teiars Saracens i brysur gyda’i wraig, Ann, yn coginio yn y caffi, sef gyrraedd carreg filltir arbennig yn eu hanes. Maent yn safle y garej wreiddiol. Mae’r ddau yn gerddwyr dathlu 50 mlynedd o wasanaeth ers sefydlu’r cwmni brwd, ac yn mwynhau teithio yn y camper van ar yn 1970. Trebor Roberts o Gerrigydrudion oedd y bob cyfle posib. Yn 2011, roedd Trebor a Gwyneth gŵr y tu ôl i’r fenter. Yn wreiddiol o Gwmtirmynach, hefyd am ymddeol er mwyn iddynt hwythau roedd Trebor yn gweithio fel panel beater yng ngarej gael amser i arddio a theithio’r byd. Mae Trebor Thomas Motor Mart yng Nglanrafon, a hefyd gyda hefyd yn adnabyddus yn yr ardal fel cynhyrchwr Ceiriog Morris ym Maerdy, pan ddaeth cyfle iddo ffilmiau amatur a dramâu, a gellir gweld nifer o’i rentu garej Shell yng Ngherrigydrudion ac yntau ond gynhyrchiadau ar lwyfannau cymdeithasol yn ogystal yn 23ain oed. Efallai eich bod yn gwybod am y safle â llwyfan yr Eisteddfod Genedlaethol! hwn fel Caffi Tŷ Tan Llan erbyn heddiw. Ar y pryd, Cam naturiol i Owain a’i wraig Maria oedd prynu’r nid oedd yr un banc yn fodlon rhoi benthyciad iddo Hen hysbyseb garej busnes yn 2011 ar ymddeoliad Trebor a Gwyneth. allu cychwyn y busnes, ac felly doedd dim amdani Roedd gan y ddau syniadau am sut i ddatblygu ac ond gwerthu ei Ford Cortina er mwyn medru talu am ehangu’r busnes ymhellach. Y cam cyntaf oedd y llwyth cyntaf o betrol i’r pympiau. Yn ychwanegol, cael cydnabyddiaeth fel safle wedi ei hyrwyddo gan roedd Trebor yn gwerthu ceir ac yn parhau gyda’r Michelin, sef yr unig safle o’i fath yng Ngogledd sgiliau adfer a thrwsio yn y garej. Bu’n ffodus o Cymru. Mae Michelin yn arwain y ffordd mewn gael cymorth gan ei frawd Huw, a oedd yn gweithio sicrhau a chynnal safonau uchel a phroffesiynol mewn coedwigaeth yn ystod y dydd, ac yn helpu mewn sawl agwedd o’r cwmni ac roedd yn fraint Trebor gyda’r nos yn y garej. Ymhen y flwyddyn, i Saracens gael eu cydnabod fel rhan o’r cynllun roedd y ddau yn cydweithio llawn amser yng hwn. Yna, penderfynon nhw mai agor safle yn Ngherrigydrudion, yn un o bump garej petrol oedd ardal Pwllheli oedd y flaenoriaeth nesaf, ac felly yn yn y pentref yr adeg honno! 2013, agorwyd y safle cyntaf yn Y Ffôr, cyn symud Ble felly, gofynnwch, oedd y teiars? Nid oedd i safle mwy yn Rhosfawr yn fuan wedi hynny. Erbyn Trebor wedi bwriadu arbenigo mewn teiars, ond hyn, roedd y cwmni yn gwasanaethu cwsmeiriaid Fan Saracens yn dilyn deddf yn 1968 a gyflwynwyd gan yr Aelod o bob cwr o Ogledd Cymru a gwelsant mai da Seneddol Barbara Castle, bu’n rhaid i bob gyrrwr car o beth fyddai ehangu i Ynys Môn am eu bod yn sicrhau nad oedd gwadn y teiar yn llai na 1.8mm er teithio yno’n aml i gynnig gwasanaeth. Pan ddaeth mwyn gallu teithio yn ddiogel ar y ffyrdd. Gwelodd y garej Teiars Cefni ar y farchnad, penderfynon nhw ddau frawd gyfle i ganolbwyntio ar y farchnad hon a brynu’r busnes yn 2018. Nid oes ganddynt unrhyw thorri cwys newydd. Erbyn 1973, adwaenid hwy fel gynlluniau pellach i ehangu- ar hyn o bryd! prif werthwyr teiars B F Goodrich yr ardal, ac mae’r Erbyn hyn, mae Maria yn rhannu ei hamser rhwng cwmni yn parhau i gynnal hyn hyd heddiw. Tyfodd y gwaith papur yn y garej a gofalu am eu tair merch, y busnes gan fynd o nerth i nerth, a phenderfynodd sef Lleucu, Ela ac Alys. Mae Owain yn manteisio ar Trebor agor garej arall yn Y Bala yn 1978. Cytunwyd bob eiliad sbâr i gael dianc i’r ardd at ei lysiau! Er mai Huw fyddai’n parhau i reoli safle Cerrigydrudion, gwaethaf prysurdeb y garej, mae’n llwyddo i dyfu a Trebor a’i wraig Gwyneth fyddai’n gyfrifol am y llysiau sy’n ennill gwobrau lu mewn cystadlaethau safle newydd. Daeth nai Trebor, sef Gari, atyn nhw cenedlaethol ac yn byw a bod yn yr ardd yn ystod i weithio. Penderfynodd Llion, sef mab Huw, ei fod nosweithiau hir yr Haf. yntau am ddod i weithio yn y busnes teuluol, a Garej Bala Bu 2020 yn flwyddyn ryfedd iawn i’r cwmni. dechrau ei yrfa yn y safle yng Ngherrig pan oedd yn Er gwaethaf y cyfnod clo, bu’r garej yn brysur yn 16 oed. gydag ef, sef Ynyr. gwasanaethu y gweithwyr allweddol, gan gynnwys y Parhau i dyfu wnaeth y busnes, a gwelwyd nad Yn y flwyddyn 2000, ac yntau newydd raddio o ffermwyr lleol a chwmnïau cludiant. Daeth nai Owain, oedd y safle yng Ngherrig yn ddigon mawr i allu Brifysgol Aberystwyth gyda gradd cyd-anrhydedd sef Ilan, i weithio i’r garej yng Ngherrig yn ystod gwasnaethu yn effeithiol. Felly, yn 1984, aethpwyd yn y Gymraeg a Hanes Cymru, ymunodd Owain â’r y cyfnod hwn, ac mae’n braf gweld fod y busnes ati i adeiladu garej newydd ar hen safle garej betrol cwmni. Yn fab i Huw, ac yntau hefyd fel ei ewythr yn parhau fel un teuluol. Dywed Owain eu bod yn Esso, ac mae’n parhau yno hyd heddiw. Daeth â phrofiad blaenorol o weithio fel panel beater yng ffodus o’u gweithwyr brwd a thriw sydd wedi bod cyfle arall i ehangu’r busnes yn 1993. Y tro hwn, ngarej Arwyn a Judith Roberts, roedd Owain yn gyda’r cwmni ar hyd y blynyddoedd, ac maent yn penderfynodd y ddau frawd sefydlu cwmni arall awyddus i ddilyn ôl-troed ei dad a’i ewythr. Erbyn ddiolchgar iawn iddynt am eu gwasanaeth. Ond, o’r enw Teiars Nant Conwy yn nhref Llanrwst, gan 2006, roedd yn rheolwr ar safle Cerrigydrudion ac yn wrth gwrs, i’r cwsmeriaid y mae’r diolch pennaf. wneud Llion yn rheolwr ar y safle pan oedd yn 21ain mwynhau cael gweithio yn ei ardal leol. Hebddynt, ni fyddai Saracens yn dathlu’r garreg filltir oed! Bellach, mae ei fab hynaf yn gweithio yno Penderfynodd Huw ymddeol o’r garej pan oedd yn o 50 mlynedd o wasanaeth eleni. Diolch i bawb.

Atebion CRAFU PEN! 11. Y BedwareddEfengyl? 22. Iago Trichrug 35. Plas Iolyn Pentrefoelas/ 46. Dafydd Iwan/Ionawr/ Atebion yn dechrau gyda`r Ioan 23. Penrhyn Sbaen? Iberia Rhydlydan Islwyn llythyren i/I. 12. Persia? Iran 24 lkley Moor Bar t’At? 36. Ifan`ma? Idwal 47. Emrys ap Iwan 13. Indiana Jones 25. Iago/Ioan--mab 37. Un o Fois y Cilie? Isfoel 48. Gwerthwyd Joseff i’r 1. Iechyd da. 14.-Ifor Hael Sebedeus 38.Iolo---Morgannwg -Ismaeliaid 2. fy iau sydd ysgafn. 15. A glanheir fi ag isop 26. Isaac mab Abraham. 39. “Ing ei galon yn eigion ei 49. Ifans y Tryc 3.Storiau ias a chyffro. 16. Isel ysbryd. 27. Croesi`r Iorddonen lygaid.” Gwenallt 50. Idi Amin 4. Cymdeithas yr Iaith 17.-Iâr ddŵr 28.-Islwyn Ffowc Elis. 40. Tŷ o Iâ. Iglw 51. Isaac Watts 5.-Ieuenctid yw Mhechod. 18. Eiddew? Iorwg 29.Ehedydd Iâl 41.Gwna fi’n addfwyn fel tydi/ 52. Ian Rush 6. Y dreth incwm 19. Iawn dâl. 30. Iorwerth Peate. wrth bawb o’r isel rai 53. Cader Idris 7. Ieuo yn anghymarus 20. Ni raid i`r iach wrth 31 Ieuan Brydydd Hir. 42. Iâr Fach yr haf. 54. Idris Charles 8. Diolch i`r Iôr feddyg. 32. Clwb Ifor Bach 43. Ieuan Gwynedd 55 Isaac Newton 9. Y Weinidogaeth iachau 21. Brodorion De America? 33. Iago mab Alffeus 44. Iarlles y Ffynnon. 10. Bugail Israel sydd ofalus. Incas 34.Ifan Twrci Tena 45. Aled Islwyn(Nofelydd)

29 Tudalen 10 Tachwedd.qxp_Layout 1 10/11/2019 14:03 Page 1

YSGOL STRYDGofalaeth Y RHOS Bro Uwchaled Croeso cynnes iawn i’r Parchedig Huw Dylan Jones Diogelwch y ffordd – Daeth Becky o Adran Diogelwch Ffordd y Sir i siarad hefo Dro yn ôl yn Y Bedol, yn y gyfres ‘Fy Nhrysor Pennaf’, fe ddywedais: o’r holl Brechiadau ein swyddogion am eu rôl wrth hyrwyddo sut i fod yn saff wrth ymyl y ffordd. drysorau, mai fy nhrysor pennaf i oedd iechyd. Yn arbennig yn y cyfnod pryderus hwn, byddai pawb yn cytuno efo hynny, dwi’n siŵr. Ond bron yn union yr un Gyda’r holl gynnwrf diweddar Yn 1796, gwnaeth arbrawf ar James adeg ag y daeth y Feirws Corona i greu ofn a gofid inni gyd, fe gawsom ni yn ynghylch datblygiad a’r defnydd o’r Phipps a oedd yn fachgen iach, wyth Uwchaled drysor arbennig arall. brechiad yn erbyn Covid 19, teimlais mlwydd oed. Brechodd y bachgen Do, trysor gwerthfawr iawn. Cawsom Weinidog Bro. A Gweinidog Bro y byddai’n amserol i rannu gyda chi gyda chrawn a dynnwyd o linoryn ardderchog. Un ohonom ni, sef y Parch Huw Dylan Jones, Llangwm. Un sydd hanes darganfyddiad a datblygiad Brech y Fuwch. Daliodd James wedi cyfrannu’n helaeth eisoes i ddiwylliant y fro. Ac un y mae pawb yn meddwl y brechiad cyntaf a oedd yn erbyn Frech y Fuwch ond gwellhaodd yn y byd ohono, fel y gall cynulleidfa Eglwys Bethel, Pentrefoelas, dystio. (Mae’n y Frech Wen (Smallpox). Roedd y fuan iawn. Ychydig wythnosau yn parhau i’w gwasanaethu fel eu Gweinidog.) Frech Wen yn afiechyd heintus a ddiweddarach, brechodd Jenner y Wedi ei eni yng Nghaernarfon, treuliodd Huw Dylan flynyddoedd ei ieuenctid achoswyd gan y feirws Variola. Mae bachgen unwaith eto, gyda’r Frech yn Amlwch, Sir Fôn. Yna astudio Diwinyddiaeth yng Ngholeg Bangor a chyfnod symptomau dechreuol yr afiechyd yn Wen y tro hwn. Yn ffodus, profwyd eithriadol o lwyddiannus fel athro Ysgrythur. Pan ymddeolodd, clywais fod plant cynnwys twymyn a chwydu. Dilynir bod damcaniaeth Jenner yn gywir ac ei ddosbarthiadau yn Ysgol y Berwyn yn drist iawn, ac y mae hynny yn dweud y hyn gyda briwiau yn datblygu yn y roedd gan James imiwnedd i’r clefyd. cyfan am athro da. geg a llid croen (rash). Dros nifer o Pe bai James wedi marw gellid bod ddyddiau mae’r llid croen yn newid i wedi dwyn achos o lofruddiaeth yn Un ardal – un Ofalaeth linoriaid (pustules) wedi’u llenwi â hylif erbyn Jenner! Cyflwynodd Jenner Syniad rhagorol iawn oedd creu un Ofalaeth o’r capeli sydd yn Uwchaled, a trwchus neu rawn (pus). Byddai’r rhain lythyr i’r Gymdeithas Frenhinol yn llawenydd mawr i bawb ohonom oedd gweld parodrwydd aelodau eglwysi dau yn caledu ac yn cael eu diosg gan 1797 yn disgrifio ei arbrawf, ond Enwad gwahanol i ddod ynghyd i gydweithio. Braf iawn hefyd i minnau nawr yn adael creithiau dros y croen. Roedd dywedwyd wrtho fod angen iddo gael Y Bedol yw cael enwi’r deg eglwys yn nhrefn yr wyddor: y risg o farwolaeth yn 30%, ond yn mwy o brawf. Yna, gwnaeth Jenner Diolch i Eglwys San Pedr a’r Parchedig Stuart Evans am ein gwasanaeth uwch ymhlith babanod a phlant. fwy o arbrofion, gan gynnwys un ar ei diolchgarwch hyfryd. Perfformiwyd eitemau o safon uchel gan ein plant. Cefn Brith. Cefn Nannau, Llangwm. Yn aml, roedd y rhai a oroesodd fab 11 mis oed. Cyhoeddwyd y gwaith Diolch i’r rhieni am eu rhoddion caredig ar gyfer Banc Bwyd Rhuthun. Cafodd plant Blwyddyn 5 a 6 lawer o hwyl yn cymryd rhan yng Cynfal,ngweithgareddau Melin-y-wig. awyr agored amrywiolDinmael. Nant Bwlch yr Haearn. Diolch i yn cael eu gadael gyda chreithiau o’r diwedd yn 1798 a bathodd Jenner Gellïoedd.Miss Davies, Eira a Leanne amY edrych Gro, Betws ar eu Gwerfulholau mor Goch. dda. difrifol dros y corff a rhai yn mynd yn y gair ‘vaccine’, sy’n dod o’r gair Y Groes, Llangwm. Jeriwsalem, Cerrigydrudion. ddall. Yn Ewrop yn y 18fed ganrif, Lladin ‘vacca’ am fuwch. Maesyrodyn, Llanfihangel Glyn Myfyr. Tŷ Mawr, Cwmpenanner. amcangyfrifwyd y bu i’r afiechyd ladd 400,000 o bobl y flwyddyn. Sut y mae brechu’n gweithio? Ar y Sul cyntaf bob mis, am ddeg, Amcangyfrifwyd y bu i’r frech wen Mae brechu’n gweithio trwy dau a phedwar o’r gloch, bydd tair ladd hyd at 300 miliwn o bobl ar gyflwyno’r micro-organebau sy’n oedfa, a chynulleidfa’r capeli a ganlyn draws y byd yn yr 20fed ganrif ac o achosi’r clefyd i’r gwaed pan maent yn cyd-addoli: Cefn Brith, Jeriwsalem, gwmpas 500 miliwn yn 100 mlynedd wedi marw neu wedi eu gwanhau. Maesyrodyn, a Thŷ Mawr; Cefn olaf ei fodolaeth. Mae’r antigenau sy’n achosi’r adwaith Nannau, Gellïoedd, a’r Groes; Cynfal, Yn1796, cyflwynodd Edward imiwn ar y microb ond nid yw’n gallu Dinmael a’r Gro. Jenner y brechiad Frech Wen modern. achosi’r clefyd. Mae hyn yn golygu Un Ofalaeth i Uwchaled: syniad Meddyg o Loegr oedd Edward Jenner. bod celloedd cof ar gyfer yr antigenau rhagorol. A syniad rhagorol oedd Roedd wedi clywed sôn nad oedd yn cael eu ffurfio, a bod yr unigolyn estyn gwahoddiad i Huw Dylan fod morynion godro a oedd yn dal y clefyd yn dod yn imiwn i’r clefyd, bron yn yr yn Weinidog yn yr union fro y bu’n ysgafn Brech y Fuwch (Cowpox) yn un ffordd â phe bae nhw wedi dal y byw ynddi ers rhai blynyddoedd dal y Frech Wen. Tybiodd Edward clefyd ei hun. Weithiau bydd angen bellach. Eisoes, ac yn arbennig wedi Jenner fod ganddynt imiwnedd i’r brechiadau ‘atgyfnerthol’ ar adegau er ymddeoliad y diweddar Barch William Frech Wen ar ôl dal Brech y Fuwch. mwyn datblygu imiwnedd llawn. Davies, bu bob amser yn barod iawn ei gymwynasau i aelodau a chyfeillion Mae’r brechiad yn cyflwyno micro-organebau marw neu wedi eu gwanhau Diolch a hwyl fawr i’n hathro Mathemateg, Mr Oakes, wrth iddo symud yr eglwysi oll yn Uwchaled a’r cylch, i’r corff ymlaen i brosiectau newydd. Bu Mr Oakes yn dysgu ein disgyblion mwy megis taenellu, neu fedyddio babanod; abl a thalentog dros nifer o flynyddoedd. derbyn ieuenctid yn gyflawn aelodau; a gwasanaethu mewn priodasau ac angladdau. Huw Dylan gyda’i wyres Casi Mae celloedd gwyn y gwaed yn canfod antigenau ar y micro-organeb Ers mis Ebrill 2020, pan ddechreuodd Gwenllian ar eiRhoddodd waith yn swyddogolein tîm pêldroed fel ein gyfrif da iawn o’u hunain yn Nhwrnament yr Gweinidog, y mae ardal UwchaledUrdd yna thu ddiweddar. hwnt wedi gwerthfawrogi’n fawr ei Mae celloedd cof yn cael eu Mae lymffocytau yn cynhyrchu gyfraniad a’i ymroddiad. Un enghraifft gofiadwy iawn o hynny yw’r hyn a wnaeth ffurfio ar gyfer antigenau’r gwrthgyrff ar gyfer y micro- pan oedd drysau’r capeli ar gau. Gyda Mallt, ei briod hoff, yn ei gynorthwyo, micro-organebau organebau cyflwynodd inni nifer o sgyrsiau gweladwy dyddiol ac wythnosol drwy gyfrwng y we. Sgyrsiau diddorol a chartrefol, a blas lleol arnynt yn aml. Yn y sgyrsiau hyn roedd y neges bob tro, felFIRE sy’n ei bregethau, Llansannan yn werthfawr iawn ac yn codi calon. Ymosodir ar y micro-organeb, Celtân Mae’r claf yn awr yn imiwn i’r er na all achosi clefyd yn ei TriFfôn: o’r geiriau 07775 a glywsom 950365 ganddo yn gyson, ac y cawn eu clywed yn aml eto, clefyd penodol hwnnw rwy’n siŵr, yw’r geiriau hollbwysig ‘gofal’, ‘cariad’ a ‘diolch’. gyflwr marw neu wanedig

finA chyda’r Nos: gair 01745 diolch 870317yr wyf innau’n terfynu’r sylwadau hyn. Diolch o galon Perch: CAERWYN LLOYD i’r Parch Huw Dylan am ei holl waith ardderchog, a dymunwn iddo ef a’i deulu Bu’r rhaglenni brechu yn erbyn y Mae rhai yn credu y dylid dinistrio’r iechydCyflenwad a phob llawenydd a Gwasanaeth a bendith. Frech Wen yn ystod y 1960’au mor samplau gan nad oes rheswm dilys i’w AerynBlynyddol Owen Jones o offer diffodd tân hynod lwyddiannus fel bo’r firws cadw, a gan eu bod, o bosib, yn medru wedi ei ddileu yn llwyr yn fyd-eang. dianc o’r labordai. Mae eraill yn dadlau Cyhoeddwyd hyn gan y WHO y byddai’r samplau yn medru bod o (Sefydliad Iechyd y Byd) ar yr 8fed o fudd i ymchwiliadau gwyddonol, yn Fai 1980. Mae dau sampl o’r feirws yn enwedig oherwydd bod amrywiadau o’r dal i fodoli mewn labordai a reolir yn feirws yn medru bodoli yn y byd naturiol llym gan lywodraethau’r UDA a Rwsia. ac felly gall yr afiechyd ail-ymddangos Ers y cyhoeddiad yn 1980, mae’r ddadl yn y dyfodol a/neu cael ei ddefnyddio yn parhau - a ddylai’r samplau gael eu fel arf biolegol. Mae’n ddiddorol nodi cadw ynteu eu dinistrio? Mae cyfarfod petai’r samplau yn cael eu dinistrio mai blynyddol rhwng gwyddonwyr pennaf hyn fyddai’r difodiant cyntaf bwriadol UDA a Rwsia a’r WHO i drafod y mater. gan y ddynolryw Gwneuthurwyr ceginau o . safon yng nghalon eich cartref.

Gydag ansawdd uchel o waith crefftus gallwn weithio gyda’ch cynlluniau a’ch syniadau.

Tel: 07766 337 681 Claf gyda’r Edward www.calonfurniture.co.uk frech wen Jenner [email protected] Gobeithiwn bydd y brechiad yn erbyn Cofid-19 yn cael yr un llwyddiant ysgubol â’r brechiad yn erbyn y Frech Wen! Catrin Tudor 10 30 PENTRECELYN

Gohebydd: Elizabeth Jones Ffôn: 07740542051

BLWYDDYN NEWYDD well i bawb. Bu’n golli chwaer yng nghyfraith a modryb annwyl sef Nadolig tra gwahanol eleni i deuluoedd lu, dim Mair Beech Davies, gynt o Tŷ Mawr Bryneglwys gwasanaethau arferol, te parti na cyngherddau’r a Chroesoswallt. Bu ei hangladd yn Amlosgfa ysgolion ond bu sawl achlysur rhithiol oedd yn Pentrebychan dan arweiniad y Parchedig Gwyndaf galonogol iawn i lawer. Roedd yr holl addurniadau, Richards, Llanrhaeadr ym Mochnant. goleuadau a chardiau tlws y Nadolig yn gysur ac yn Anfonwn ein cofion cynhesaf at deulu y hwb mawr ynghanol yr holl bryderon hefyd. Ar ôl ddiweddar Nan, Bacheirig gynt. yr awgrymiad ar wefan gymdeithasol i ganu ‘Dawel Rydym yn meddwl amdanoch i gyd fel teuluoedd. Nos’ ar stepen ein drws Noswyl Nadolig, synnais GWAELEDD: Anfonwn ein dymuniadau gorau fod gennyf lais canu ar ôl yr holl fisoedd o fod yn am wellhad buan i Derek Feeley. Cofion cynhesaf dawel! Daeth y stori enwog i’r cof am y milwyr yn ato. canu gyda’r gelyn yn ystod y Rhyfel Byd cyntaf a LLYSFASI: Da oedd clywed Elin Roberts, ‘Dawel Nos’ oedd y dewis yr adeg honno ynghanol Pennaeth Llysfasi yn sgwrsio am weithgareddau a’r yr holl helbulon a’r colledion. gwaith sydd yn digwydd yn y Coleg ac wrth gwrs PROFEDIGAETH: Estynnwn ein cydymdeimlad wedi ehangu llawer erbyn hyn. Bydd y Coleg yn diffuant at Elizabeth a Janet, Cefn Coch gynt, o dathlu canmlwyddiant eleni - carreg filltir arbennig golli tad annwyl sef Win Jones. Roedd yn gymeriad iawn yn hanes y fro ac ardaloedd eang drwy Gymru Parti Nadolig Clwb Celyn yn mwynhau cŵn poeth hawddgar iawn ac o’r fro hon yn enedigol a bu i gyd. Mae’r Coleg wedi cyfrannu’n helaeth i’r byd ef a’i briod Margaret yn ffermio Cefn Coch am amaethyddol ac erbyn hyn, wrth gwrs, i sawl maes flynyddoedd lawer ac roedd ganddo rownd laeth yn arall. Llongyfarchiadau calonnog i Elin ar y swydd y cyffiniau. Braf oedd gweld Win yn achlysurol am newydd a phob lwc ar gyfer y dyfodol. sgwrs yn Siop Nain ac roedd bob amser yn llawen. Y CLO: Wrth i mi ysgrifennu’r newyddion mae LLANDEGLA Cydymdeimlwn â theulu y diweddar Morgan yna dawelwch dros y wlad unwaith eto. Chwith Pierce, Caerlŷr, sef mab y diweddar John a yw peidio clywed y plant yn yr ysgol drws nesaf Gohebydd: Awen Williams Vida Pierce gynt o Cefn Coch a Llwyn Derw gyda’r ysgolion ar gau ar hyn o bryd. Byddaf yn E-bost [email protected] Rhydymeudwy. Symudodd ei deulu i ffermio i colli gweld y teuluoedd yn mynd heibio, ond mae Leicester pan oedd Morgan tua chwech oed ar gobaith gyda’r brechlyn ar y gorwel, goleuni o’r Capel Bro Tegla: Nos Sul, Rhagfyr 20 cawsom ein ddechrau pumdegau’r ganrif ddiwethaf. Roedd diwedd ynghanol y twnel du o golledion sydd wedi Gwasanaeth Nadolig drwy gyfrwng Zoom. Braf oedd yn aelod o deulu adnabyddus yn y fro hon bod ers mis Mawrth. Diolch i’r gwyddonwyr sydd medru gweld wynebau pawb ar y sgrin. flynyddoedd yn ôl ac mae sawl aelod o’r teulu yn wedi gweithio ddydd a nos i’w gynhyrchu, byddwn parhau i fyw ym mro’r Bedol. yn fythol werthfawrogol ohonynt am ddod â ni allan Anfonwn ein cydymdeimlad â theulu Plas yn Iâl Cydymdeimlwn hefyd â theulu’r Tyddyn o o’r argyfwng na welwyd mo’i debyg. ar golli chwaer a modryb sef Mair Beech Davies, Trallwng.

Eglwys Santes Tegla: Cynhaliwyd noson o ganu carolau ym mhafiliwn y neuadd nos Sul, Rhagfyr 13 o dan y rheolau ymbellhau cymdeithasol priodol. Daeth Sion Corn heibio i oleuo’r goeden Nadolig gerllaw y Neuadd. Mae Gwasanaethau’r Eglwys bellach wedi eu gohirio am y tro.

Genedigaeth: Llongyfarchiadau i Peter a Menna, Afallon ar ddod yn Daid a Nain. Ganwyd Efa Glyn i Sioned a Mathew, Llanferes. Dymuniadau gorau i’r teulu bach.

Mudo: Dymuniadau gorau i Andy, Meinir ac Elis, Afallon yn eu cartref newydd yn Llanfair.

Hamper a roddwyd yn anrheg i staff yr ysgol gan Y plant yn aros yn eiddgar am eu cinio Hoffwn ddymuno Blwyddyn Newydd Dda i holl deuluoedd y disgyblion. Nadolig drigolion y fro.

BONTUCHEL LLANARMON YN IÂL

Gohebydd : Gwenan K. Williams. Ffôn : 01824 707932 Gohebydd: Olwen Roberts Ffôn: 01824 780286 E-bost : [email protected] Blwyddyn newydd fendithiol ichi i gyd! gyda’r haint presennol, cynhaliwyd Y Capel: Unwaith eto bu’n rhaid Megan Jones, Moelfa, Rhuthun. Gwasanaeth Noswyl y Nadolig am 11 atal gwasanaethau yn y capel Capel Rhiw Iâl: Nid oes oedfa ar y o’r gloch y nos. oherwydd chwyddiant yn y nifer Gwellhad: Mae sawl un yn yr Suliau yn awr, ond mae’r ffyddloniaid, o achosion Covid 19 a’r perygl i’r ardal wedi bod yn cael triniaeth yn y diaconiaid, Glenys a Gwenfron Gwirfoddolwyr: Diolch i bawb sy’n feirws ledaenu. Siom i ni i gyd ond ddiweddar ac eraill wedi dioddef yn gofalu yn ofalus am yr adeilad, a gwirfoddoli yn y Siop Gymunedol medrwn lawenhau erbyn hyn fod gan salwch o wahanol fathau dros Gareth Evans yn tacluso’r fynwent. a Thafarn y Gigfran. Rydym fel dau frechlyn ar gael i’n harbed rhag yr wythnosau diwethaf. Gobeithio y Diolch i’r Parchedig Eirlys Gruffydd pentrefwyr yn ddiolchgar iawn ichi y feirws a gobeithio’n fawr y medrant byddwch i gyd yn teimlo’n well yn fuan Evans am anfon sylwadau a gweddïau am roi o’ch amser. Rydym hefyd yn ddosbarthu rhain yn bur gyflym i’n a dyma ddymuno Blwyddyn Newydd bendithiol atom bob Sul. ddiolchgar iawn i’r trefnwyr am ofalu diogelu rhagddo. Dda i chwi i gyd. am babell fawr tu allan i’r Gigfran, Eglwys Sant Garmon: Buom wedi ei haddurno mor ddeniadol a Cydymdeimlo: Anfonwn ein Cofiwch, os gwelwch yn dda, i anfon yn ffodus o dderbyn moddion a Nadoligaidd yn ddiweddar, am sicrhau cydymdeimlad at Gruff ac Elen eich newyddion ataf yn enwedig gwasanaeth dan arweiniad y Tad Huw cynhesrwydd ynddi, am sicrhau pellter Edwards, Penrallt a’r teulu. Bu i rwan gan nad wyf yn gweld neb yn Bryant a’r Parch Stuart Evans, Warden cymdeithasol pawb, am gymryd Gruffydd golli ei nain dros y Nadolig sef ystod y ‘clo mawr’ unwaith eto. Eglwys Sant Pedr, Rhuthun bob dydd tymheredd pawb er mwyn sicrhau Sul ym mis Rhagfyr. Diolch hefyd i Ian diogelwch pellach, ac am ddarparu Trigger a Dylan Jones am gynorthwyo. pryd o fwyd o’r safon uchaf. Diolch yn Nos Wener, 11 Rhagfyr, daeth aelodau fawr ichi. Giât y flwyddyn a’u teuluoedd ynghyd i gofio am (Trosiad Elizabeth Jones o waith Minnie Louise Haskins) draddodiad sanctaidd y Nadolig. Penblwydd: Dymuniadau gorau Roedd y crud wedi ei addurno’n i Gaynor Bryan Jones ar ei Dywedais wrth y dyn oedd yn sefyll wrth giât y flwyddyn “Dyro i mi olau i bwrpasol a hyfryd sain carolau yn phenblwydd 2 Ionawr. droedio’n ddiogel i’r anghyfarwydd”. creu awyrgylch. Biti nad oedd Côr Dywedodd “Dos allan i’r tywyllwch a rho dy law yn llaw Duw, bydd Dewi Sant a phlant Ysgol Bro Famau Cofion at bawb nad ydynt yn hwylus hynny’n well nag unrhyw olau ac yn fwy diogel na ffordd gyfarwydd”. gyda ni eleni. Gan gadw at y rheolau yn yr ardal. Felly mi es ymlaen a dod o hyd i law Duw a throedio yn llawen i’r nos. Tywysodd fi tuag at y bryniau a thoriad y dydd yn unigrwydd y Dwyrain. 31 Ffenestr RhagfyrFfenestri 12 Ffenestr Rhagfyr 7 AdfentFfenestr Rhagfyr 6

Fuoch chi am dro i lawr Stryd y sydd angen eu gwneud er mwyn Castell a Stryd y Llys yn Rhuthun datrys problem digartrefedd. cyn y Nadolig? A sylwoch chi ar Ymddangosai ffenestr newydd rywbeth arbennig wrth edrych ar bob dydd drwy fis Rhagfyr ac ffenestri’r tai? Erbyn 24 Rhagfyr, erbyn Noswyl Nadolig, roedd 24 o roedd ffenestr ymhob tŷ wedi ei ffenestri wedi eu haddurno mewn haddurno’n hyfryd a phwrpasol i modd a ddenai lygad pob cerddwr greu naws Nadoligaidd, yn doedd. a theithiwr a âi heibio. Gwledd i’r Syniad trigolion y ddwy stryd oedd llygad, yn wir! hyn. Penderfynwyd creu Calendr Codwyd dros £1,400 tuag at Crisis Adfent drwy’r ffenestri er mwyn UK. Hoffai’r trefnwyr ddiolch i bawb codi arian at elusen Crisis UK. Mae a’u cefnogodd ac a gyfrannodd tuag Crisis yn elusen cenedlaethol sy’n at yr elusen. Diolch yn fawr ichi! cynorthwyo pobl ddi-gartref. Anela’r Gobeithir creu Calendr Adfent y elusen i ddiddymu digartrefedd, ac Ffenestri unwaith eto yn Rhagfyr Ffenestr ymgyrcha’r elusen dros y newidiadau 2021. Rhagfyr 11

Addurniadau Nadoligaidd o amgylch pentref Betws Gwerful Goch 32