K

I

D

N

O

N

S

n A

Situació P A

Macizo M tud Promi Alti o Italia k lpes Bérgam n ari dena Nº Cumbre 687 Prea talia “Ametseta 2410 1 tino I ionale Prealpes Tren uste igna Settentr 1685 Italia ez du inoiz 26 Gr tto 2180 ticos rne Ré K done/ Co Alpes ia duenik I onte Bon 1676 Austr sa amets D 27 M 3558 itzbühel amet N lpes de K te.” O ella A ar N Presan 1665 Italia en dion 28 Cima 2634 o k itzaltz S s Vénet argia A Prealpe P irnhorn 1645 s Franci A 29 B 2472 de los Aravi M 0 Cadena ia 0 2750 164 Ital RTZE 3 es Julianos J.A. A ZARREZ” te Percée 1597 Alp , LURRA I 31 Poin el 2753 IA LOREZ sio/ Bramkof Alto Tauern “ORTZ Jôf di Monta 4 1580 Suiza 32 278 de Glaris 70 Alpes stria 33 Polinik 3614 15 Au in Karwendel di/ Piz Russe 1567 Austria 34 Tö 2749 birge ze Kaiserge cia Birkkarspit 344 1552 y Fran 35 2 lpes Devolu er Halt 541 Prea lia 36 Ellmau 2789 1 Brenta Ita l'Obiou Dolomitas de ande Tête de 1521 Austria Tour del Mont 37 Gr 3173 nstal Tosa Alpes En ia Cima 369 1520 stein Austr Blanc 38 2 bres de Dach or 1518 Cum Suiza 39 Hocht 2351 os el Alpes Penin artículo, Mik rimming 1517 Francia N este la uno 40 G 4314 s de Bornes ga nos detal mbin 4 Prealpe za EArrizabala de 1 Grand Co 2351 151 Sui blemáticos 4 es del Albula s trek más em rnette 1504 Alp Austria de lo grandes 42 La Tou 3418 l entro de los Alpes Seeta Europa. D taña en iz Kesch 6 1502 a Italia e media mon 43 P 239 itas de Brent recorridos d anc el 6 Dolom ncia del Mont Bl 4 Zirbitzkog 3151 149 fer Fra lpes, el Tour 4 a cizo del Taille los A ue da la Cima Brent 1490 Ma Italia n itinerario q 45 2857 tinos recorre u bre más Alpes Lepon eta a la cum Taillefer 1472 Suiza uelta compl a 46 Le 2299 rner v a Occidental no Alpes U ria da de Europ Monte Toga 630 1465 n Aust eleva ncia, Italia 47 3 tes de Tenne 3 países: Fra astock 1463 Mon Suiza través de á 48 Damm 2430 ris recorrido est Alpes de Gla Suiza. Este es k 60 lia y lbergu 49 Rauchec 2805 14 Ita e refugios, a landa lomitas salpicado d ensteiner Ca 1456 Do ontaña que 50 Hald 1775 abañas de m a y c esario para Monte Grapp licado en todo lo nec 51 minence pub ofrecen a caminar op 50 by pro e ntañero pued n el de T servamos qu que el mo cumbre,co cha lista, ob ta de media pto en una s cotas de di bio es ero. Esta ru coincide, exce a una de la m). Ese cam lig ara todos Este listado datos de cad renta (3151 ña es apta p xaminar los tigua Cima B e los inguratuz en monta ente l e on u atz lm agger.com. A opta por la c renta. Aunq zehar hed que habitua Peakb sa (3173 m) de la Cima B s errialdeetan aquellos ir la Cima To inferior a la iguran amba eta Suitza h uztiak os entornos : vez de inclu a una altitud y el mapa f ntzia, Italia isurialde g disfrutan de l e en Cima Tos el listado onek, Fra raienaren l hábito d atribuye a la ñaladas, en mbién hay BILALDI h ndigune ga n s y tengan e bido a que udes aquí se arecen 51. Ta baldeko me ku gutxita naturale . En este de rcan las altit cumbres ap USA ako mende . Munduko le s caminatas ako bat sultados ma n vez de 50 n de la SOI den Europ kaintzen du realizar larga te ndora, horiet mapas con modo que e la clasificació o aukera es araje eta ximadamen en etxolen o ra Los Drus s 38 y 45, de o en cuenta ezagutzek an dauden p rido de apro zen bera dut hera jarri ga Alpes n los puesto izos, teniend bisitatu eta mendigune k, recor zan míticos a iritsi gara i z maldan be otas e s mac . c-eko araia se cru erehal jarraitu u desde c nación de lo ema Alpino) Mont Blan tan, gailur g kilómetros, e B e-seinaleak luzea gertat n la denomi cada del Sist ituko ditugu rralde hone 160 bosques y s a delarik. Bid atertzen eta LISTADO DE LAS 50 CUMBRES cambios e cional Unifi aurk betetako lu aritsuak, s, frondosos aterpe . Euriak ez du rik izan. ráfica Interna ontrastez oiak, ibai em collado jes ines aldera tzeko aukera Chamonix ivisión Orog I aia ederrak. K tzezko ezpr erdes paisa Les Contam guruaz goza eta d v n i (Sub pais laziarrak, izo i ninietan disfruta de lores, , ez baitugu i Frassera irits MÁS PROMINENTES DE LOS ALPES aigabeko g alearen beg n sinfín de f aigu jaitsiera rrera utzi, La tu n orrotzak, am erra mendiz izados por u z n bidea ezke ) herrian sar Situació haitz z ugari eta ed tap or enormes ncettera doa ines (1167 m landaretza llo rodeado p Arma z Les Contam gu. TMBren iMacizo rinkoak eta osatuz. todo e bres más rtean jarraitu ra jarraitu du itud Prom ncia/Italia alaga baso t l perfektua n xenda eta por las cum txaleten a rtu eta aurre heldu Alt Fra neoro posta tzen dituzte glaciares y atsedenik ha a eta Le Layra rriza e es Grayos Mikel Arrizab atzen dira u lak zeharka tan historia del ara. Ez dugu te aldera pas Gorge Nº Cumbr 4697 Alp Austria txert endi maga utako bidee ñeras de las g rrekaren bes Dame de la Antxon Itu 4810 n zehar, m ndo balizat se . ak jarraituz e egituz Notre Alto Tauern ortzi eguneta ditugu eta o ta ñismo alpino mark abeko bidea s datzeko eta montañas, ont Blanc 2423 Suiza Z poak bilatu herri txiki e monta abeherarik g an arropaz al 1 M 3798 ses zten le eetako ara. Gor eta bert i Alpes Berne k lotzen ditu alais eskuald g ara (1210 m) artzea erabak roßglockner 2280 Austria bailara , Aosta eta V tegira iritsi g en txiki bat h 2 G 4274 e Ötztal araia, Savoia dugu. santu asmoz atsed rhorn 61 Alpes d iza a, Savoia G eaz gozatu ia bisitatzeko 3 Finsteraa 3774 22 cci. Su barn un paregab santuteg ko ertzetik es Réticos O uten ikuskiz aren eskuine spitze 2234 Alp Austria k osatzen d dugu. n Nant errek r. 4 Wild 4049 htesgaden lurre tarte stean, Le Bo ltzadan zeha Alpes Berc segitu dugu tsedenaren o osatutako ga iz Bernina 1 2181 Suiza oan xenda A lauza handiz zinako bide 5 P 294 eninos zier aterpera d ora. Balkoia asi gara har tzen den ant g 5 Alpes P tria ila. Plan Gla iki baten ond igotzen h izenez ezagu tertu egin 6 Hochköni 4634 216 Aus erreken b ra ur-jauzi tx uen Rochassets na zorionez a rspitze es Bávaros hala iritsi ga k bustitzen d asabide hau iten du, bai ak Rosa/ Dufou 2136 Alp Italia t atez eta bere i eta eguzkia in P ideak gora eg orago, errek 7 Monte 2995 ta gero Mon b batean eser ez. Paisaiarek atarra da. B usi ditugu. G n olomitas gaua pasa e duen arroka denbora luz errom xiki batzuk ik rekin elkartu her Dachstei 2131 D Italia e aterpeetan t egiten tu gatzaizkio uan ostarte t Tête uharra 8 Ho 3343 cios es Jorasses 1 Tête Rouss en makina ba rrari so gera a. du eta zer aro eta Tré-la nt vallesypueblos lpes Co Grand oûter eta nahi dut ilara ede oiz oher zubia ig o eta Na rmolada 2062 A Eslovenia G ntorrera igo ba Afaldu eta g tako La Téna a txiki bat ig 9 Ma 3841 nos ko mendi to ozatu dugu! higatu dugu. Aldap giteko unea. Alpes Julia a Blance rumoi ederki g urrera segitu aiketakoa e 64 2052 Franci istado m) ekin. ta urrutian t ondoren, a itsi gara. Ham ta 10 28 des Écrins nálisis del l tapa iage (1559 mendizaler n hasi dira e , ondo ) aterpera ir opaz arindu e 44 Macizo iza práctica, el a 1. e halets de M iak nagusitze ntzi ondoren Croix de rant (1460 m a eman, arr 1 4102 20 zell Su e su utilidad tivizar la 1010 m) - C eruan hode ugu. Kapa ja 2. etapa ) -Col de la Bor asi da. Krem doan bide 1 alpes Appen Más allá d llevan a rela s Houches ( Z ste entzun d rretik jaisten e (1559 m nagusitzen h paraleloan des Écrins 2021 Pre Italia cativos que Le n bat edo be assay glazia ets de Miag Eguzkia llaz basoaren n iturrira 12 Barre 2502 rtles datos signifi s. Teniendo : 13,5 km hotsare tu dugu Bion ila. Zubi Chal (2433 m) dugu. La Ro doan dagoe Macizo del O aporta las montaña Luzera xenda jarrai abidearen b e aterpea aurrera egin terpearen on adara ntis 1953 Italia a altitud de inos ordu 50’ balizatutako nditzeko pas . Bonhomm e (1706 m) a z Jovet laut 13 Sä 3905 de Garda ortancia de l tromiles alp Denbora: 4 6 m (jaitsi) dartsua gai iruditu zaigu m letik La Balm o bat jarraitu r Prealpes imp ficial de cua 7 m (igo) 75 ur korronte in ian gaudela r uzera: 22 k zaba a xenda eros rrera utzi eta Ortles/Ortle 218 1950 Italia e el listado o nibela: 130 den 0 m) Himala ibarbide ede L 40’ . Pista utzi et n bidea ezke 14 aldritta 2 Grayos en cuenta qu e cumbres Des etik 5 rotzean (159 n denerako ra: 6 ordu jaitsi) iritsi gara kuetara doa ra (2243 o/Cima V Alpes n la lista d R hamonix esekia iga en haste Denbo 603 m ( a duten la s Damese nte Bald 1879 Italia imas, e O oren, C gogortz reskatu m (igo) zen ber Plan de 15 Mo 4061 e ran 128 c can, sólo T igaro ond otxez, ra! Malda intzurra f la: 1483 igo gara. I in diogu ta es Orobi lo integ ás desta U aterpean tu gara k ets labur egin eta z Desnibe o bati ek tu dugu e Alp e m A ne abia Am at a pik urki radiso 878 alia , las qu Montag 010 m) dutxo b tzean, nerako tz bain u bat a Gran Pa 0 1 s It es decir La L aua La sera (1 ain . Moka ora hel tu gare lda mo tumul an 16 305 eneciano inentes, osmiles. E G s Houche untura h igo gara dugu. G zera altxa ma iki batean ku honet es V om s d D n Le biap tera ) jo ra salt a a tx z, le Prealp pr inando lo a dagoe ohiko a ba (2120 m tan behe u eta go eta euri . Lautad ondorio o di Coca 1874 Suiza , predom de S ilometror emateko a utzi, leporantz smoa ber izan dug u, lainoa ) igotzeko arri baten k 7 Pizz 2336 is romiles eguida O k hasiera an kotxe , Tricot tzeko a moitsua kutsi dig m itz izug rrastoa 1 o Chabla ay 7 cuat a Italia, s T o itzuliari parkaleku ostean orrera igo gu gaurko Gau tru elena era uspenak enez, eka amearen a Maciz h ncabez O lancek goen a n tont alta zai ik goib urreik rrak dio n nesk Dódici 1796 Francia íses la e F Mont B doan da a endiare . Gutxi f aurpegir ldiaren a elezaha eta hare satzean 18 Cima 257 rtreuse ación por pa rikoaren on zkarreratu et Vorassary m sartu da eta iageko egunak bere dira. Egura , geles baten z, bertatik pa ents du Midi3 Macizo Cha lemania clasific cuatromil. zen ere. Telefe materiala bi dira, dugu, lainoa baititugu M derraz jabetu teak prestatu iren dama in izioa jarraitu aute Cime D 1769 Austria/A tiene ningún zu harko dugun rikoz igotzen i behar izan ndoan ikusi eko bailara e ndoren tras hil z gordeta. Trad 19 H 2082 varos tria, que no gunerako be vuera telefe utz bailararen ho tu gara gaua Miag po gosaldu o ges de la ude bertan ude Alpes Bá Aus zortzi e i askok Belle rka ra iristeko, laster ingura ak, baina ba rri gara. Gor omen da Chamecha 962 1746 to Italia i gara. Ibiltar dugunez ma helmuga an jaitsi eta renerako ez dira on ta martxan ja ari heldu ugu. 20 2 mitas de Ses : 383 martxan jarr itea erabaki maldan ea sigi-sag ltzen hasi ga ak agurtu e enda balizatu arri bat utzi d 401 e 735 Dolo rancia kbagger.com soa oinez eg ari heldu eta txetxoak. Bid tu eta bazka erpeko lagun ratzen den x h 21 Zugspitz 3264 1 auges F la lista Pea a guk itzuli o diguten bide e rpera. Dutxa ay orratza eta at pistatik ate hasi gara. ealpes de B itas: El Enlace de ?lid=4352 bain ) erakusten eleaulkiaren o dugun ate u. Bionnass z aldera doan 20 m) igotzen 719 Pr Dolom /list.aspx MB-GR 5 utzi eta t pasak ntitu dug Gruva epora (17 22 Monte 2217 1 tia E sde kbagger.com zurigorriek (T aletak atzean erotasuna se are. sagan Truc l lpes de Carin rupo Sella de http://pea ellefaceko tx Bide nagusia guzkiaren b aina parez p etara iogu eta sigi- te d' 1706 A Austria G jarri gara. B ) iritsi gara. e ko harresi bik iageko larre d 23 Poin 2558 alzburgo Gardena gora pora (1653 m en bada ere, s de Miage ak utzi eta M Alpes de S el Paso aituz Voza le herrira jaist Dôme txatuz, traste tzen dituzten 15 1703 linea jarr Bionnassay dugu. i ona aprobe tako urek sor 24 25 aran sartu eta at aukeratu Egurald ziarretik urtu riel ontjoie bail aihesbide b u ra duen gla 5 Großer P M a den beste s n bidea hart dugu izen be 2 rakargarriago raleloan doa jo guk e a-trenaren pa egin dugu ko, kremailer 1801 m) topo Horretara kira iristean ( levueko gelto dugu eta Bel

382 400

sicos con un uías alpinos clá irineos”,solían afirmar los g imo de son los P los dos macizos. Sin án “Los Alpes no arcar distancias entre erioridad para m deje de sup ncia geográfica y cultural de los Pirineos, tipo de palosrangón: datos son los Alpes, con un menospreciar la releva o para establecer ningún e nuestra cordillera rotundos com ayor qu suficientemente na longitud tres veces m nas pirenaicas. etros, tienen u etros a sus herma desarrollo de 1.200 kilóm eran en 1400 m itos ás elevadas sup apariencia de cuento, infin vecina y sus cotas m ntañas, pueblos con cho más espera a La belleza de iles de mo do esto y mu Cientos de valles, m te de que está los pueblos barcables paisajes glaciares. Toir el condicionan caminos por recorrer, ina deberá asum alpinos es un cer los Alpes. Solo a. atractivo más uien se anime a cono drá concluir nunc 375 q peño que no po para el visitante acometiendo un em ■ Especial Alpes

Sumario WILDSTRUBELEKO BIRA 426 Xabier Erauskin Iurrita 374 EDITORIAL ALPES: SÍRVASE USTED MISMO ALPES DE KAMNIK Y SAVINJA (ESLOVENIA) ALPEAK: ZUK ZEUK HAR EZAZU 430 Valles, cresteríos y brumas Antxon Iturriza Luisa Alonso Cires ALPES: MONTAÑAS, VALLES Y PUEBLOS 375 TRAVESÍAS EN ESQUÍS POR LOS ALPES MARÍTIMOS Antxon Iturriza 434 Belén Eguzkiza 381 LOS ALPES, SÍNTESIS DE LAS MONTAÑAS DEL MUNDO Luis Alejos 440 LOS CUATROMILES DE SAAS-FEE CON ESQUÍS BLANCAS Y ESCARPADAS MONTAÑAS ALPINAS Txutxi Ubieta 384 David Maeso y Josu Asua 442 DROITES IPAR PARETA - TOURNIER ERTZA 386 TRILOGÍA ALPINA: EIGER, CERVINO Y JORASSES Mikel Saez de Urabain Jonatan Larrañaga EMOSSON, SOBRE LA PISTA DE LOS DINOSAURIOS 444 Miren Garmendia Etxenike 392 ALPEETAKO HIRU HARRIBITXI Felipe Uriarte Camara SUIZA. TRENES ALPINOS 446 Antonio Ortega 396 L’ AIGUILLE DIBONA (MACIZO DE LOS ECRINS) Vías Madier y Visite Obligatoire BIBLIOGRAFÍA Y CARTOGRAFÍA DE LOS ALPES Ana Ruiz Pérez 450 Julio Diego Iraeta MONT BLANC INGURATUZ 400 452 ALPEAK PYRENAICAN Mikel Arrizabalaga Patxi Galé 406 SIETE CUMBRES DEL MACIZO DEL MUJERES DE PYRENAICA / PYRENAICAKO EMAKUMEAK Sara Díaz Martín 454 mujeresdepyrenaica.blogspot.com ALPES DE ÖTZTAL Y HOHE TAUERN www.pyrenaica.com 412 Montes de Austria para todo el mundo Luisa Alonso Cires María Jesús Díaz Hernández MACIZO DE MONTE ROSA 455 EMF ALBISTEAk • NOTICIAS EMF 416 Paulo Etxeberria Ramírez LESUEUR BIDEA 460 AGENDA • NOTICIAS • CRÓNICA 418 Mikel Martiarena Barkaiztegi ALPINA • ESCALADA • CARRERAS POR MONTAÑA • ESQUÍ • CARTAS • COMIC • ALGUNOS RINCONES DE LA VANOISE NECROLÓGICAS • PUBLICACIONES 422 Lorena Arrastua

Edita: Euskal Mendizale Federazioa Preimpresión: Estudios Durero. S.L. Parque tecnológico de Bizkaia. Presidente: Joseba Ugalde Ibaizabal bidea, Edif. 702, 48160 Derio(Bizkaia) 1926tik / Desde 1926 Director: Antonio Ortega Teléfono: 944 180 022 I Especial PUBLICACIÓN TRIMESTRAL Equipo de Redacción: Luisa Alonso-Cires, Imprime: MCCGRAPHICS. Larrondo beheko Mikel Arrizabalaga, Patxi Galé, Josu etorbidea - 48180 Loiu (Bizkaia) Teléfono: Alpes DE EUSKAL MENDIZALE Granja, Ricardo Hernani, Inés Menéndez 944 535 205 FEDERAZIOA Consejo Asesor: Luis Alejos, Jesús Mª Envíos: Lantegi Batuak - Gupost. Araba Alquézar, Juanfer Azkona, Emilio kalea 2, Etxebarri (Bizkaia) Hernando, Antxon Iturriza, Mikel Nazabal Depósito Legal: BI-858-1979 y Txema Urrutia WEB: www.pyrenaica.com ISSN: 0212-5676 Maqueta: Sabino de Zalbide I Ascensiones, travesías, V ÉPOCA. AÑO XXXIV Secretaría: Gotzone Rodríguez © PYRENAICA. Los artículos que se escalada, Proceso de datos: Amparo Ramos publican en Pyrenaica son originales esquí... Se publica desde 1926 Redacción, Administración y Publicidad: escritos expresamente para la revista, cuyo ABRIL-MAYO-JUNIO Julian Gayarre, 50 - 48004 Bilbao objetivo es fomentar la afición al N.º 251 - 2.ª de 2013 Teléfono: 944 598 102 Fax: 944 598 194 montañismo. La propiedad intelectual y el Copyright de textos y fotografías pertenece E-mail: [email protected]

1 a sus autores por lo que, salvo acuerdo 5 2 0 0 6

7 Horario: De lunes a jueves de 17:30 a 20:30 expreso con ellos o con el editor, queda 6 5

2 ■ 1 2

0 Último esfuerzo para acceder 4

8 horas.

7 prohibida toda reproducción total o parcial 7 9 a la cima del Ludwigshöhe de los mismos. FOTO SARA DÍAZ MARTÍN

373