INLEIDING OP DENEMARKEN  19 EEN SCHETS VAN DENEMARKEN Denemarken heeft veel te bieden, van de beruchte Vikingen tot sprookjesschrijver Hans Christian Andersen, en van onweerstaanbare gerechten tot modern inte- rieur design. Het heeft een prachtig platteland, kilometers lange zandstranden en fascinerende historische gebouwen. De hoofstad Kopenhagen bezit een rijk cultu- reel leven en musea van wereldklasse, en is daarmee perfect voor een korte trip. Denemarken bestaat uit meer dan 480 Denemarken bestaat vooral uit laagland, eilanden, waarvan er ongeveer 100 met uitgestrekte korenvelden, heide en bewoond zijn. Het vormt een brug tussen bossen, en telt enkele nationale parken. het Europese vasteland en Scandinavië, Verder heeft het land enorme zanddui- en is door een smalle strook land in het nen, fjorden en uitgestrekte stranden. zuiden van Jutland, bij de Duitse grens, In de onberispelijke Deense dorpen en verbonden met het vasteland van Europa. steden staan veel vakwerkhuizen, vaak Hoewel het land geen deel uitmaakt van getooid met kleurige bloembakken. het Scandinavisch schiereiland hebben de Majestueuze kastelen, paleizen en histori- Denen wel historische en culturele ban- sche kerken bezaaien het Deense land- den met hun noorderburen. Er zijn ook schap. Er zijn ook veel ruïnes uit de tijd taalkundige overeenkomsten. van de Vikingen en zelfs nog oudere over- Denemarken heeft een sterke band met blijfselen, zoals dolmens die dateren uit twee autonome gebieden: de Færøer de steentijd. en Groenland. Beide gebieden zijn verte- Denemarken staat bekend als een vrede- genwoordigd in het Deense parlement, lievend en liberaal land met een goed dat toezicht houdt op hun bankwezen, openbaar vervoer en uitstekende buitenlandse politiek en defensie. sociale voorzieningen. De misdaad- en

Pittoreske huizen in het havenkwartier , Kopenhagen Inscriptie en een Vikingsschip op een runensteen, Ringkøbing ord 20  INLEIDING OP DENEMARKEN EEN SCHETS VAN DENEMARKEN  21

Maatschappij en samen leving Denemarken wordt grotendeels bewoond door etnische Denen, afstammelingen van de Teu- toonse stammen die ooit heel Scandinavië bevolkten. Harald I Blauwtand, de tweede koning van Denemarken, werd in 960 gedoopt als katholiek en Dene- marken bleef tot ver in de 16de eeuw katholiek. In de 16de Wisseling van de wacht bij Slot, Kopenhagen eeuw kreeg de Duitse hervor- mer Maarten Luther steeds meer Zicht op Gammel Estrup, in Jutland, helemaal omgeven door water corruptiecijfers zijn benijdenswaardig de 13de eeuw strijd leverden in het aanhang en toen Christiaan III laag. Buiten de steden ziet u vaak huidige Estland. in1534 de troon besteeg, werd het luthe- vende sociale stelsel geeft de meeste onbemande kraampjes langs de weg De Denen zijn trots op hun erfgoed ranisme de officiële religie. Nu is onge- vrouwen de kans om daarna weer aan het waarin agrarische producten te koop en de historische dorpen – die veer 90 procent van de bevolking werk te gaan, vaak parttime. Het beroem- liggen. teruggaan van de 19de eeuw tot protestant en hoewel de kerken tamelijk de Deense liberalisme komt misschien de Vikingen en de steentijd – zijn leeg blijven, schenken veel Denen geld wel het best tot uitdrukking in Christiania, Tradities en politiek populaire bestemmingen. De aan de Kerk en houden ze tradities zoals een hippiecommune midden in de De nationale vlag, de Danne- meeste Denen zijn trots op doopfeesten en belijdenis in ere. hoofdstad, die ontstond in 1971. Eerst brog, is de oudste ter wereld en het feit dat hun koningshuis Denemarken bestaat grotendeels uit een werd de gemeenschap gezien als een de Denen laten hem bij elke het oudste van Europa is. De etnisch homogene bevolking. Rond 1960 sociaal experiment, nu wonen er perma- gelegenheid die zich voordoet huidige koningin, Marga- introduceerde men een toleranter immi- nent zo’n 900 mensen die een alternatie- trots wapperen. Volgens de De Kleine Zeemeermin is het retha II, zit al sinds 1972 op de gratiebeleid, waarna kleine buitenlandse ve levensstijl voorstaan. legende was de vlag oorspron- symbool van Kopenhagen troon en is de eerste vorstin in gemeenschappen tot stand kwamen. In De Denen gaan even gemakkelijk om kelijk een vaandel, met een wit kruis op Denemarken sinds de 14de eeuw. De Kopenhagen wonen flink wat Turken en met andere kwesties, zoals het huwelijk. een rode achtergrond, als inspiratie voor populaire koningin vervult niet alleen haar Palestijnen, en sinds kort ook immigran- Het scheidingspercentage is een van de de Deense ridders die aan het begin van officiële taken, maar heeft de monarchie ten uit Iran, Irak en Afganistan. hoogste van Europa en bijna 20 procent ook tot een modern instituut gemaakt. Veel ouders onderbreken hun carrière van de paren woont ongehuwd samen. De invloed van de monarchie op de poli- voor ouderschapsverlof. Het vooruitstre- Sinds 1973 is abortus legaal. tiek is beperkt, zoals vastgelegd in de Deense grondwet. De koers van het nationaal beleid wordt bepaald door de Folketinget, het 179 leden tellende parle- ment dat zetelt in het Christiansborg Slot in Kopenhagen. In het parlement zijn zo’n twaalf partijen vertegenwoordigd. Elke vier jaar zijn er verkiezingen en meer dan 85 procent van de kiesgerechtigden brengt een stem uit. De meeste belangrij- ke nationale vraagstukken worden door middel van een algemene stemming beslist. Soms komen besluiten voort uit een referendum, zoals in 1953 toen de grondwet moest worden aangepast zodat ook een vrouw de troon kon bestij- gen, of in 2000 toen de Denen tegen de Charmant vakwerkhuis in Rønne, op het eiland Bornholm invoering van de euro stemden. Haven met zeilboten, Maribo (Lolland) 22  INLEIDING OP DENEMARKEN EEN SCHETS VAN DENEMARKEN  23

energiebronnen en de staat subsidieert windturbines, die door het hele land staan. Deze turbines leveren meer dan 40 procent van de benodigde elektriciteit. Er wordt ook veel geïnvesteerd in zonne- energie. Op het eiland Ærø, ten zuiden van Funen, staat een van de grootste zonne- energiecentrales ter wereld. Elk nieuw bouwproject wordt getoetst op de gevol- gen voor het milieu. De Denen zorgen goed voor hun kust, en veel resorts heb- Windturbines aan de westkust van Denemarken, waar de situatie ben de blauwe vlag gekregen, die aan- ideaal is voor het produceren van schone energie geeft dat de stranden schoon zijn. Het recyclen van huishoudelijk afval is normaal Het mooie interieur van kunstmuseum Ny Glyptotek, Kopenhagen Economie en ecologie in Denemarken, net als het gebruik van Denemarken heeft een sterke economie milieuvriendelijk verpakkings materiaal een relaxte, gezellige omgeving. De bij deze uitgesponnen plots en dreigende en een van de hoogste BNP’s per hoofd (een groot deel van de papierproductie huiselijke omgeving behorende waarden, cinematografie. van de bevolking van alle EU-landen, en komt uit gerecyclede bronnen). met warme stoffen en een prettige sfeer De Deense culturele evenementen variëren kent dan ook een hoge levensstandaard. beïnvloeden ook het dagelijks leven – de van belangrijke muziekfestivals tot lokale Eeuwenlang was het een land van boeren Cultuur, kunst en design impact is zichtbaar in het design, de kunst, parades en concerten. Een van de grootste en vissers. Tegenwoordig werkt minder dan Denemarken, dat als een van de gelukkig- de media en de evenementen van evenementen is het rockfestival in juli in vijf procent van de bevolking in de agrari- ste landen ter wereld geldt, speelt in de Denemarken. Roskilde, dat meer dan 130.000 bezoekers sche sector. De visserij is echter nog steeds wereld een vooraanstaande rol wat betreft Enkele van de beste meubelontwerpers van trekt met een mix van internationale en belangrijk voor de economie. Het land is de kunst van het goede leven. Fietsen is het land zijn en Arne Jacob- Scandinavische bands. Voor meer informa- een grote visexporteur en staat ook bekend een van de belangrijkste vormen van sen, beiden drijvende krachten achter het tie over amusement in Denemarken zie om zijn zuivel- en varkensvleesproducten. recreatie in het land, dat ongeveer 12.000 Deense modernisme, en beiden bekend blz. 280–281. Andere exportproducten zijn medicijnen, km aan bewegwijzerde fietsroutes telt. In om hun iconische Y- en eistoelen. Het bier, meubels en elektro nica. diverse boeken wordt de Deense cultuur Designmuseum Danmark (blz. 59) in Kopen- De Denen hechten grote waarde aan geëerd, waarbij vooral aandacht wordt hagen wijdt expositieruimte aan de invloed een gezond milieu. Er zijn veel alternatieve gewijd aan hygge, het Deense woord voor van Deens design. Zie voor meer informatie over Deens design blz. 28–29. Deense musea zijn niet alleen interessant vanwege hun collectie, maar ook vanwege hun architectuur, restaurants en winkels die het bezoek veraangenamen. Kopenhagen bezit een keur aan prachtige musea, waaron- der de (blz. 82 83), met werk uit de ‘gouden eeuw’ van de Deeense schilderkunst, en het Nationalmu- seet (blz. 88 89), en de moderne kunstmusea Arken en Louisiana. Andere musea in het land vieren het werk van vooraanstaande Denen en de Deense geschiedenis. Een ander belangrijk Deens cultureel exportproduct is Nordic Noir-tv-drama. Beroemde voorbeelden zijn The Killing, Borgen en The Bridge, die in het buitenland zijn geïmiteerd. Nordic Noir films worden Kustgebied in Allinge, Bornholm gekenmerkt door misdaadverhalen, traag Objecten in het Designmuseum , Kopenhagen 28  INLEIDING OP DENEMARKEN EEN SCHETS VAN DENEMARKEN  29

De Mikadotafel van Cecilie Deens Design Manz (geb. 1972) is een LEGO®-steentjes, de ei-stoel van , verfijnde constructie met drie audio- en videoapparatuur van Bang & Olufsen poten zonder schroeven en scharnieren. worden in de hele wereld herkend als Deens ont- werp. Design is heel belangrijk in Denemarken en vormt een flinke inkomstenbron. Ook is het iets De Y-stoel is het meest her- waar de Denen hun identiteit aan ontlenen. Twee kenbare ontwerp van Hans Wegner (19142007), een pio- plaatsen waar veel informatie te vinden is over de nier van het Deens modernis- tradities en de geschiedenis van Deens design zijn me. Hij ontwierp meer dan het Designmuseum Danmark en het Kähler Ceramics begon op de wereld- 500 houten stoelen, die zowel Center, beide gevestigd in Kopenhagen. tentoonstelling in Parijs van 1889 aan minimalistisch als organisch zijn reputatie te bouwen. Het bedrijf zacht zijn. werkte samen met diverse ontwerpers. Lichte, open Functioneel, strak Deze lamp van Poul Grote ramen vervagen de grens tussen binnen en ruimte meubilair Henningsen, uit een serie Bang & Olufsen buiten. geproduceerd voor Louis maakt sinds 1925 Poulsen & Co, is het resul- producten van taat van een vasthoudende topkwaliteit. De poging van de ontwerper schoonheid van om een lamp te creëren deze artikelen is die een maximum aan licht gekoppeld aan zonder schaduwen geeft. de toepassing Hij bereikte dit door licht van de nieuwste gebogen lampenkappen technologie, wat te combineren die samen resulteert in een een zacht licht verspreiden. uitstekende ge- luidsweergave.

Innovatief gebruik van materiaal

Heel karakteristiek Deens porselein is het eerste porseleinen servies van Royal uit 1775, met een patroon van blauwe bloemetjes. Dit exclusieve Meubelontwerper raakte gefasci- ontwerp is zowel historisch als tijdloos. neerd door de mogelijkheid om ergonomie te combineren met traditionele meubelontwer- pen. Hij liet zich bijvoorbeeld inspireren door 18de-eeuws Engels meubilair. LEGO® is de naam van Interieurdesign de speelgoedfabriek Arne Jacobsen die in 1932 werd op- De Denen hechten veel waarde gericht door Ole Kirk aan eenvoudige genoegens, Arne Jacobsen werd geboren De Bodumfabriek iets wat zich ook uit in het in 1902 en is ontegenzeg- werd aan het einde Christiansen. Hij begon met de productie van Deens design. Veel Deense gelijk de ‘ster’ van het Deens van de Tweede producten zijn gericht op design. In zijn jeugd was hij al Wereldoorlog houten speelgoed en hygge, typisch Deense intieme gefascineerd door het werk opgericht door introduceerde in 1958 de bekende gezelligheid. Dit is vooral van de Zwitserse architect Le Peter Bodum. Zijn Corbusier, vooral vanwege Jacobsens beroemde ei-stoel plastic steentjes. De zichtbaar in het interieur- praktische en een- diens nadruk op functionaliteit. Jacobsen maakte veel bekende ont- voudige keukengerei merknaam is afge- design, met voorbeelden die leid van de Deense werpen, waaronder de Mier (1951). Deze stapelbare stoel van triplex van 50 jaar geleden variëren van func tionalistische was de voorloper van de stoelen die nu wereldwijd in scholen en wordt nog steeds zin leg godt (speel meubels tot sfeervolle lekker). cafés te vinden zijn. De meeste van zijn ontwerpen, zoals het Ei en de gemaakt en is nog verlichting. Zwaan, zijn nog steeds in productie. Jacobsen overleed in 1971. altijd even populair. 56  KOPENHAGEN VAN BUURT TOT BUURT NOORDKOPENHAGEN  57

6 . Designmuseum Onder de loep: Danmark Voordat dit gebouw in Amalienborg Slot 5 Het Medicinsk Museion, een NOORD medisch museum in de vroegere gebruik werd genomen KOPENHAGEN De belangrijkste reden om naar dit deel van Kopenhagen te academie voor chirurgie, toont als een tentoonstel- komen is het Amalienborg Slot, de officiële residentie van gruwelijke stoffelijke overschotten lingsruimte voor Deens koningin Margaretha II, dat wordt bewaakt door soldaten in en een oude operatiekamer. design was het vanaf de 18de eeuw een zie- CENTRUM VAN traditionele uniformen. Dagelijks rond het middaguur vindt kenhuis. KOPENHAGEN de wisseling van de wacht plaats. Het Amalienborg Slot Oriëntatiekaart werd het centrum van een nieuw district dat Frederik V in Zie Stratengids, kaart 2 1748 liet aanleggen vanwege de 300ste verjaardag van de Oldenburgdynastie. Ter ere van de koning werd het district genoemd.

De Sankt Ansgars Kirke De Alexander Nevsky Kirke staat op de plaats van is een Russisch-orthodoxe kerk een katholieke kapel en uit 1883. Hij was een geschenk werd ooit gebruikt door van tsaar Alexander III van- de buitenlandse bevol- wege zijn huwelijk met F R E D E R CI AI G A D E king in Kopenhagen. Het een Deense prinses. huidige gebouw werd in 1842 voltooid en 23 jaar later gewijd.

F R E D E R CI AI G A D E

BREDGADE

F R E D E R KI S G A D E

8 . Marmorkirken, ook bekend als de Frederikskirken, even ten westen van Amalienborg. De enorme koepel rust Kongelige op twaalf pilaren en Afstøbningssamling is is met een doorsnede een collectie die bestaat van 31 m een van de uit ruim 2000 sculpturen, grootste in zijn soort waaronder een kopie van in Europa. de Venus van Milo en beel- den van de Akropolis. TOLDBODGADE

Amaliehaven is een modern park, 0 meter 50 geschonken door de 7 . Amalienborg Slot scheepvaartmaat- Het paleis is sinds 1794 de schappij A.P. Møller residentie van de Deense in 1983. De tuinen Verklaring koninklijke familie en liggen naast Nyhavn bestaat uit vier bijna iden- Aanbevolen route en u kunt er heerlijk tieke gebouwen. wandelen.

Hotels en restaurants in deze buurt zie blz. 248–250 en 262–266 64  KOPENHAGEN VAN BUURT TOT BUURT NOORDKOPENHAGEN  65 w Rosenborg Slot Glaskabinet TIPS VOOR DE TOERIST Deze kamer op de Dit koninklijk paleis is de meest bezochte bezienswaardigheid tweede verdieping, Praktische informatie van Kopenhagen. Het bevat duizenden voorwerpen, zoals ontworpen in 1714 Øster Voldgade 4A. Kaart 1 C4. Tel. schilderijen, snuisterijen, meubilair en een klein arsenaal, in opdracht van 33-153286. Open mei, sept. en okt.: koning Frederik IV, dag. 10.00–16.00; juni–aug.: dag. maar het indrukwekkendst is de ondergrondse schatkamer, bevat een schit- 9.00–17.00; nov.–april: di–zo 10.00– waar de kroonjuwelen en andere koninklijke regalia liggen. terend gepresen- 14.00 uur. Gesloten 1 jan., 22–26 Het fraaie stenen paleis in Hollandse renaissancestijl werd in teerde verzameling en 31 dec. & ∑ kongernes 1606 gebouwd als zomerverblijf in opdracht van Christiaan IV. Venetiaans glas. De samling.dk/en/rosenborg kamer is uniek in Diverse vorsten bewoonden het paleis tot Frederik IV begin zijn soort. Openbaar vervoer 18de eeuw een groter onderkomen liet bouwen in Fredensborg.  q Nørreport. @ 5A, 6A, 26, Begin 19de eeuw werd Rosenborg een museum. 150S, 173E, 184, 185

UITGELICHT . Lange Zaal 1 De toren met spits was een In deze zaal zijn behalve 17de- omgebouwde erker. eeuwse wandtapijten ook een Marmeren hal 2 De hoofdtoren werd rond collectie 18de-eeuwse zilveren Frederik III liet het barok- 1620 gebouwd en was oorspron- voorwerpen te zien, zoals drie ke interieur van de hal 2 kelijk kleiner. zilveren leeuwen die ooit de maken. De Italiaanse koningstroon bewaakten. decorateur Francesco 3 De derde verdieping werd in Bruno stucte de plafonds 1634 voltooid en was zo ontwor- pen dat er ruimte was voor een opnieuw en bekleedde prachtige, lange banketzaal. de muren met imitatie- marmer. 4 Langs de torentrap ziet u rui- terschilderijen, portretten en een reeks 17de-eeuwse bloemen- aquarellen van Maria Merian. Chinese zitkamer 1 Deze kamer werd gebruikt door Sophie Hedevig, de zus van Frederik IV. Heel bijzonder zijn de stoelen in Chinese stijl, een gitaar bezet met ivoor en schildpad en met het monogram van de prinses erop, een 17de-eeuwse porseleinen kan en een ebbenhouten tafel.

. Schatkamer In de ondergrondse schatkamer liggen de koninklijke juwelen, zoals de kroon van Christiaan IV, met een gewicht van 2,89 kg. 4

3

Winterkamer van Christiaan IV Koningszaal van Frederik IV Het belangrijkste privévertrek van Christiaan De tafel in het midden was een geschenk van IV heeft een mooie collectie Hollandse de groothertog van Toscane aan Frederik IV. schilderijen en een spreekbuis aangesloten De schitterende kristallen kroonluchter is waar- op de ondergelegen wijnkelder. schijnlijk gemaakt in Wenen.

Hotels en restaurants in deze buurt zie blz. 248–250 en blz 262–266