.... tekst, tekeningen foto's Arjen Neve

Jussen bijen en bloemen is een ideale wisselwerking. bloemen leveren de bijen voedsel en de bijen zorgen tegelijkertijd voor de bestuiving van de bloemen. Aan dat laatste aspect wordt in deze speciale afievering extra aandacht geschonken. Van een aantal planten zien op welke wijze het stuifmeel wordt afgegeven, danwel de manier waarop bijen het stuifmeel van de ene bloem naar de andere brengen. De keuze van de planten heeft niet de pretentie van volledigheid. lk heb voor dit themanummer een greep gedaan uit het beschikbare materiaal aan tekeningen, foto's en waarnemingen.

Sneeuwkl~ Jacobskruiskruid (Galanthus nivalis L.) (Senecio jacobaea L.)

De hangende bloemen hebben een bloemdek van 2 Een tweejarige composiet die vrij algemeen in ons kransen met ieder 3 blaadjes. De binnenste staan land voorkomt. Er zijn twee vormen: met en zonder klokvormig tegen elkaar. Het nectariurn ligt op de straalbloemen. De meeldraden vormen samen een binnenkant daarvan. De helmhokjes, die dicht rond de kokertje, waarbinnen het stuifmeel vrijkomt. Dat wordt stamper staan, gaan aan de punt open. Tijdens het door de stamper naar buiten geduwd. Bijen worden, bijenbezoek wordt het stuifmeel uit de helmhokjes zoals de foto laat zien, geheel door het stuifmeel - geschud en komt op de kop en onderzijde van de bij poederd, zelfs het achterlijf ziet gee1 van het stuifmeel. terecht. Het stuifmeel dat aan de kop en monddelen Bij het passeren van bloemen, waarvan de stamper blijft hech~enwordt van de ene bloem naar de andere geheel is uitgegroeid en de sternpels naar buiten zijn overgebracht. omgebogen, zullen er zeker stuifrneelkorrels in grote getale achterblijven.

maandblad voor imkers oktober 1995 BIJ EN PLANT IN BEELD

Reuzenbalsemien Gewone rolklaver (Impatiens glandulifera R.) (Lotus corniculatus L.)

De stamper en de rneeldraden bevinden zich boven in Een lid van de vlinderbloemenfamilie met een de hangende bloemen. De meeldraden, die met bloemkroon bestaande uit een vlag, 2 zwaarden en elkaar vergroeid zijn, staan rond de stamper. Eerst een kiel. Er zijn verschillende manieren binnen de komt het stuifrneel vrij. De stamper kornt eerst familie om het stuifrneel op insecten over brengen. tevoorschijn als de meeldraden zijn afgevallen. Bijen Bij deze soort wordt het stuifrneel op de onderzijde moeten helemaal in de bloern kruipen om de nectar van de bij gesternpeld. Een deel van de in de kiel uit de korte spoor achter in de bloern te kunnen liggende meeldraden heeft een verbreed uiteinde. opnernen. Ze kornen met de rugzijde langs het Daardoor wordt het stuifmeel naar buiten geperst als stuifrneel, of langs de puntige sternpel. Soms komen een bij op de kiel gaat staan. In een later bloeistadium via een zijweggetje weer uit de bloern. komt daarbij de stamper naar buiten.

I

...... ,, ...... , ...... , . . ., . . .. , ...... , ...... , ...... , ...... maandblad voor imken oktober 1995 BIJ EN PLANT IN BEELD

Lamsoor APP~~ (Limonium vulgare Miller) (Malus sylvestris L.)

De drachtplant bij uitstek voor de bijenvolken op de Het nectarium van de appelbloemen ligt op de Waddeneilanden. Er zijn 2 typen planten: met lange bloembodern tussen de meeldraden en de stampers. meeldraden en met korte. Ze zijn met de kroonbladen De bloembodem heeft een sterkere en bovendien verbonden. Het nectarium ligt onderaan op de andere geur dan de rest van de bloem. Een goede meeldraden. Bij het nectarpuren komt de bij met de wegwijzer. Het bijenbezoek vindt plaats van boven, kop tegen de helmknoppen en blijven de tussen de meeldraden en stampers door, maar ook stuifmeelkorrels tegen de voorzijde van de kop kleven. van opzij tussen de meeldraden door. De eerste manier heeft alleen effect op de bestuiving. De meest efficiente bestuivers zijn echter de bijen die stuifmeel verzamelen.

maandblad voor irnkers oktober 1995 BIJ EN PLANT IN BEELD ...... ,....-...... -...... ~

Donkere ooievaarsbek Donkere akelei (Geranium phaeum L.) (Aquilegia atrata Koch)

De bloernen hebben een prachtige landingsplaats Als hornrnels niet bij de nectar kunnen kornen boren voor de bijen die nectar kornen halen. Dat is de kolom ze vlak bij het nectariurn vaak een gat in de midden in de bloern, die eerst gevorrnd wordt door de bloernkroon. Zo ook bij de bloernen van de akelei, die rneeldraden en in een later bloeistadiurn door de grote trechtewormige kroonbladen heeft. Ze eindigen stampers. Het nectariurn ligt onder in de bloern aan de in een spoor, waarin de nectar vrijkornt. Bijen rnaken voet van de buitenste krans rneeldraden. De graag gebruik van die inbraak activiteiten. Dat deze stuifrneelkorrels hechten zich vast aan de onderzijde rnanier van insectenbezoek geen enkel effect heeft op van de bij. de bestuiving spreekt vanzelf.

maandblad voor imkers oktober 1995 BIJ EN PLANT IN BEELD

Muskuskaasjeskruid Bernagie (Malva moschata L.) (Borago officinalis L.)

Op de bloemen van het kaasjeskruid vliegende bijen De helmhokjes van de meeldraden staan dicht tegen worden letterlijk geheel bedolven onder het stuifmeel. elkaar en gaan aan de binnenzijde open. Samen Ze zijn van boven en opzij met grote korrels vormen ze een strooibusje, dat open gaat als een bij, bepoederd. In de bloem komen eerst de meeldraden hangend aan de bloem, de tong tussen de meel- tot ontwikkeling en daarna nemen de vele stempels de draden steekt om bij de nectar te komen. Het stuif- plaats in van de geopende helmknoppen. De nectar is meel komt op de onderzijde van de bij terecht en kan op de bovenzijde van de kelkbladen te vinden. Met worden meegenomen naar een bloem waarvan de zoveel stuifmeel aan lijf ben je een prima bestuiver. stamper verder is uitgegroeid en buiten de helmhokjes steekt.

...... _ ...... ,.,..... maandblad voor imken oktober 1995