Opzoomerdag : Belgisch zrng- koor, house-types en paella

Bestaat de Opzoomeraar?

Terugblik op de gebeurtenissen van 28 mei

Vakblad voor de Onbekommerd marktdenken Rotterdamse wijken 91-2 Ondernemers en werk

Vervoer op maat

Í 3,50 6e jaargang 1994 Í1,;o STEIGER Kort verhaal STEIGERis een uitgave van het Rotter- dams instituut bewonersondersteuning Het Schelfplein (Rio). Doordat tussen de Buitenhofstraat en de Essenburgstraat drie blokken huizen gesloopt STEIGER beoogt als 'vakblad voor de werden en daarvoor in de plaaÍs een 55+ en ééngezinswoningen werden gebouwd, Rotterdamse wijken' een bijdrage te le- flat ontstond er een open plek die het Schelfulein werd genoemd. veren aan de uitwisseling van ervarin- gen, werkwijzen en ideeën. Het blad be- In April 1992 werd de nieuwbouw opgeleverd. Wel vroegen we ons af wat er met die zand- richt over bewonersinitiatieven, geoÍga- vlakte zou gebeuren. Toen we hoorden dat er een parkje aangelegd zou worden, waren we niseerde belangenbehartiging en de be- erg blij. roepsmatige ondersteuning daarvan. Het waait er de laatste tijd nogal eens hard en u kunt zich voorstellen wat dat yoor de be- Daarnaast levert STEIGER analyses van woners betekende. Zelfs op de vierde étage kon je zand blijven opyegen van het balkon. ontwikkelingen in beleid en bijdragen Eindelijk! Na bijna een jaar werd er begonnen met graven. Na twee dagen werd alles weer aan de meningsvorming. dichtgegooid. Het bleek dat ze het verkeerde plan hadden. Nou ja, foutje ! Een tijdje later begon men opnieuw. Er werden diepe vierkante putten gegraven. Daar Hoofdredacteur ging een zwart in en daarop een stapel piepschuimplaten. Het zeil werd later dichtge- Anne van Veenen zeil last en daarop werd aarde gestort. Een zogenaamd zwevend plein ! Er zou in het oorspronkelijke plan een pad langs de aangelegd worden. Maar dat werd Eindredactie en vormgeving flat door de bewoners verworpen. Eenfiets tegen de muur en je kon op de balkons klimmen. Erik Lindenburg 1o De bewoners wilden liever prikkelstruiken, bijvoorbeeld yuurdorens. De gemeente hield woord wat betreft het pad, maar de prikkelstruiken nooit gekomen. Er staan nu struik- Redactieraad zijn jes waar je gemakkelijk tussendoor kunt lopen. Nel ten Boden, Johan Janssens, Er staat wel een hekje omheen van dertig centimeter. Ook niet onoyerkomelijk! Rob Siebeling Van onze Opzomerzegel proberen we nu beveiliging voor de twee buitenste balkons te krij- gen. In het midden van het plein bwamen twee grasperken van 35 meter lang en 22 meter Medewerkers breed, en een betonnen rand yan 45 cm hoog. In elk perk een iel boompje waarvan er één Aad van der Graaf, Jan Willem Kluit, direct al een het loodje legde. De bedoeling van dat verhoogde grosperkwas, dat honden Willem Jan de Vroom. er niet zo gauw op zouden gaan. Heefi u wel eens een hond gezien, die geen 45 cm. kan springen? Het geld voor Opzoomerdag moeten nu de perken te f,'otografie we besteden om borden op plaatsen met 'Verboden yoor honden'. Dick Sluyter tenzij anders vermeld Toen het plein klaar was kwamen we tot de ontdekking dat ze de prullenbakken yergeten waren. Die zijn er uiteidelijk gekomen. Oplage: 2500 stuks Na eenpoosje bleekdat ze niet geleegdwerden. De plansoenendienst gebeld. "Welke kleur hebben de bakken?" Copy-right en beeldmateriaal "Die zijn zwart" Teksten kunnen geciteerd worden wan- "Wij kennen alleen groene en oranje bakken" neer de bron vermeld wordt en uitslui- "Nu, deze zijn zwart en wilt u ze laten legen?" tend na toestemming van het Rio. Ook Na drie weken en talloze telefoontjes was het eindelijk doorgedrongen dat ook zwarte is het niet toegestaan tekeningen of fo- prullebakken g e le e gd mo et en w orden. to"s uit dit blad over te nemen zonder De jeugd nam vanzelfsprekend direct bezit van het plein. We wonen namelijk in een zeer toestemming van het Rio. kínderijke buurt. Er is wel een speeltuin in de Jagthuisstraat mnar die gaat meestal om víjf uur dicht. Omdat er op het plein geen speeltuigen geplaatst mogen worden, het is ten- Prijs van Steiger slotte een plein om naar te kijken (volgens het inrichtinsgplan) kan er alleen gevoetbald Steiger kost per nurlmer f 3,50. Een worden. Wat een ramp is voor de bewoners van de Bovendien weerkaatst het geluid abonnement kost / 12,50 per jaar. flat. heel erg. Er spelen soms Tettentig kinderen! Op het plein staan ook bankjes. stuks de Uitgever: Negen maar die staan op één rij voor flat. Op dit moment zijn er al zeven geheel of gedeeltelijk gesloopt. Bij de plantsoenendienst gevraagd, Rotterdams instituut bewonersonder- of ze niet over het plein verspreid kunnen worden. steuning (Rio), Kortenaerstraat 1, "Nee, Mevrouw, we kunnen niet zomaar een pleinindeling gaan veranderen!" 3012 VB . Maar als nu blijkt dat het niet werkt ? Het laatste woord is hieroyer nog niet gesproken. Telefoon 010-41 10333. zo De huizen in onze buurt zijn gerenoveerd, er is opnieuw bestraat, maar het Schelfulein is al aan het verloederen. Jammer toch!

Conie Peters

Verhalenwedstrijd Het verhaal 'Het Schelfplein' van mevr. C.Peters, wijwilligster bijde Aktiegroep Het is een bekroonde inzending in de verhalen-wedstrijd die door de redactie van Steiger werd georgaliseerd ter gele- Editie juni 1994 genheid van Opzoomerdag. In Steiger 9314 werdheÍ eerste bekroonde verhaal gepubliceerd: 'De Zandberg' van Suzanne van Munster. De inzendingstermijn van de verhalenwedstrijd is 1 januari 1995. Foto voorz{jde: Een Oppie op je koppie. R Neve. verlengd tot De regels: "Schrijf een sterk verhaal, waar gebeurd, op of rond een plein in Rotterdam. Maximale lengte 500 woorden, getypt of handge- Zie ook Kort nieurys, pagina 29. schreven Bekroonde inzendingen worden beloond tegen een tarief van 30 cent per woord." Inzendingen naar: Redactie Steiger, Kortenaerstraat 1, 3012 VB, Rotterdam. Inhoud STEIGEH-9 - 2 juni 1994

Opzoomerdag 0 Het Schelfplein een kort verhaal van Corrie Peters 2 Samenlevingsopbouw in duizendvoud Pleinregisseurs van , , -Jaffa en blikken terug op Opzoomerdag; Anne van Veenen

5 Bestaat de Opzoomeraar? Aad van de Graaf vraagt zich af wat er om gaat in dat hoofd onder die gele Opzoomerpet

7 De laatste week Yoor O-day Dagboek van de week voor Opzoomerdag; Johan Janssens

9 O-team telt zegeningen Analyse van de gebeurtenissen van 28 mei door campagne-team; Anne van Veenen

12 Continuiïeit van de vernieu\rying Tips op de valreep; Gerard de Kleijn Kan er nog ge\ilerkt worden?

13 Sociale Yernieuwing en het onbekommerd marktdenken 'Voorzover het in de sociale vernieuwing gaat om het vergroten van de arbeidskansen ligt hier wellicht een zwakte in de aanpak'; Herman Meijer

14 Werk maken Mar Aalders

16 'De werkloosheid oplossen is wel erg ambitieus' Rondetafelgesprek met ondememers, Benji de Levie

19 De weerbarstige praktijk van het Jeugdwerkgarantieplan Een deel van de doelgroep stroomt niet in, en een andere deel valt uit; Henk Spies

20 Kinderziektes of gemiste kans? Nieuw systeem van 'veryoer op maat' roept protest op; Gerard Nijssen

23 De stad is van iedereen Bespiegelingen over stadsvernieuwing bij vertrek van Pim Vermeulen; Piet Huiskens

25 Bouwen Yoor wie? Groepen met lage inkomens vallen uit de boot; Joop Dullaart en Jenny Vermeeren 27 Meer Filiz nodig Bespreking van brochure 'In de buurl, participatie van migranten'; Orhan Bayraktar

29 Kort nieuws . Zuidelijke tuinsteden . fotoboek Opgezoomerd

Steiger 1 Belgisch zangkoor, house-types en paella Samenlevingsopbouw in duizendvoud

Rotterdam zag geel. Dat kon ieder- een zien. Maar wat was er nog meer aan de hand op Opzoomer- dag? Grote schoonmaak? Een fees- tje op kosten van de gemeente? Sa- menlevingsopbouw in duizend- voud? Enkele impressies van 'pleinregisseurs' in Overschie, Noordereiland, Kralingen-Jaffa en Oude Westen.

In Overschie schoten de Opzoomeracties als paddestoelen uit de grond. "Het was geen kunst om 25 Opzoomerstraten bij el- kaar te krijgen", vertelt pleinregisseur Jan Maas. "De mensen meldden zich op het laatst uit zichzelf bij de buur-twinkel. Er was grote teleurstelling toen de aanmel- dingstermijn was verstreken. Er waren stra- ten die helemaal geel waren en waar bewo- ners met z'n allen gingen barbecuen." De dag startte op het Mookhoekplein met Het was overigens helemaal niet de bedoe- het onderhoud en geven het kunstwerk re- een kinderkoor en het oplaten van 1000 ling om een kunstwerk neer te zetten. Plan gelmatig water. ballonnen. Een bakker had gezorgd voor was om het nieuwe Mookhoekplein te ver- De tentbaas werd in Overschie geleverd een taart waar 150 stukken uit gesneden rijken met eenjeu-de-boules baan, in sa- door de scouting en de politie nam de jon- konden worden. menwerking met de bewoners van de aan- gerenuitdaging aan. Bedoeling was om een Trots van Opzoomerdag in Overschie is grenzende ouderenwoningen. Dat stuitte 'hangplaats' in te richten. Met het DeeÍzet- een kunstwerk op het plein. Een groot echter op problemen. De deelgemeente ten van een abri van de RET zouden de lichtproject, met lampen en planten dat het stelde vast dat het inrichtingsplan van het jongeren zelfhun eigen overiast gaan be- effect oproept van een huiskamer. Het net opgeleverde plein niet voorzag in een strijden. Met de marechaussee waren af- kunstwerk ('Buitenhuiskamer' van Jeanne jeu-de boules baan. Er werd dus, samen spraken gemaakt over het vervoer van het van Heeswijk) is volgens Jan Maas uniek: met het Centrum voor Beeldende Kunst. onderkomen. Omwonenden protesteerden "Iedereen vindt het mooi. Dat heb ik nog wat anders bedacht. De bewoners van het echter tegen de komst van deze voorzie- nooit meegemaakt met een kunstwerk. " ouderen-complex gaan zelf zorgen voor ning en gooiden roet in het eten. Er kwam geen toestemmrng om de abri op de beoog- de plek te plaatsen. Nieuwe uitdaging voor jongeren en politie werd toen om 4 uur nut- teloos rond te hangen op het plein. Dit leid- de volgens wijkagent (en jongerencaptain) Cor Heukels overigens tot een grote verbe- tering in de betrekkingen met de jongeren. Het verzorgen van het wijkdiner voor 300 personen leverde aanvankelijk nogal wat hoofdbrekens op. Totdat iemand op het idee kwam om de Basiseducatie in te scha- kelen. Via het principe 'vele kleintjes ma- ken een grote' zorgden vijftig cursisten ie- der voor 6 maaltijden, uit alle mogelijke windstreken. "Dat is de kracht van de aanpak," conclu- deen Jan Maas. "Je vraagt niel iels aan mensen, maar je iegt een uitdaging neer. Zoben ik er zelf ook ingeluisd."

Belgisch zangkoor Op het Burgemeester Hofmanplein op het Noordereiland werd op 28 mei voor het eerst sinds 10jaar weer een groot feest ge- 2 Steiger vierd. Na de renovatie was de traditie ver- dwenen om een groot koninginnefeest te vieren op het plein. Nu was er een grootse happening met kraampjes, een tent met een srvingend programma met veel Kaap- verdische invloeden en een Spaans wijkdi- ner begeleid door de Amazing Stroopwa- fèls. Pleinregisseur René van den Berg zit nog na te genieten. "Te gek, ik heb geno- ten. Alles stond op z'n kop. Van alle kan- ten hoor ik dat we zoiets weer moeten doen " Inzet voor Opzoomerdag was het plein bruikbaar te maken. Niemand had er greep op. De omwonenden niet (Turkse, Surinaamse. Kaapverdische en Nederland- se beu oner\ ). en de bewonersorganisatie (die om de hoek zit) niet. Opzoomerdag werd aangegrepen voor de herinrichting van het plein en de aanleg van een speel- tuin. Aannemer MUWI wilde sponsoren als afronding van de renovatie en ook cor- poratie Volkswoningen deed mee. Over het herinrichtinsplan voor het plein was al twee jaar gediscussieerd. Bewoners- organisatie en stadsontwikkelaars stonden Noordereiland vol gele affiches met protes- Opzoomeren. De liederen waren op een tegenoler elkaar. René van den Berg ten tegen de overlast van de bouw van de bandje gezet zodat de zuiderburen in de wordt noq boos: "Struikelblok was dat een Erasmusbrug. Het vaste kader van de be- bus naar Rotterdam konden repeteren. speeltuin niet past in de strakke lijn die de wonersorganisatie had er na de acties ook ont\rerpers voor ogen hadden. Maar het geen zin in om mee te doen met 'het fees- House-types Noordereiland is een woonwijk, geen tje van de gemeente'. René van den Berg: Ook in Kralingen-West werd hulp van bui- stadsdecor " Tot het laatste moment was "We moesten dus rael nieuwe mensen zien ten ingeroepen. Pleinregisseur Maurice onzeker of er groen licht zou komen. Pas te vinden. De meeste Nederlanders wonen ran Beers krijgt weer het zweet op zijn t'"r ee u'eken voor Opzoomerdag kon er be- aan de kades, en de buitenlanders in de bin- voorhooÍd. "We konden geen vrijwilligers gonnen worden. De aannemer heeft toen nenstraten om het plein. Op die laatste krijgen. Het Opzoomeren van de straten het speelterrein in een week ingericht. groep hebben we ons toen vooral op ge- ging nog wel. Veel mensen kwamen ook "Toen we hoorden dat Peper op bezoek richt. Maar eind januari hadden we nog om gratis dingen te krijgen, petjes, T- wilde komen hebben we er een lint om- geen compleet pleinteam." shirts. Ze dachten ook dat ze recht hadden heen -uespannen dat de burgemeester kon Het lukte ook niet een voltallig wijkkoor op een gratis bezem. Maar verder waren er doorknippen. " op de been te krijgen. Het koor is op sterk- geen afspraken te maken. Ik was er op een Erg geet was het niet in de wijk. De kleur te gebracht door het inschakelen van be- bepaald moment van overtuigd dat het niet viel verkeerd. Eenjaar geleden hing het zoekers uit Antwerpen die kwamen mee- zou lukken. We zijn naar de DWL-buur1 gegaan om huip. Daar hadden ze massa's vrijwilligers, en een heel coördinatieteam dat al bezig was met het zoveelste draai- boek. We hebben geprobeerd om het tent- programma uit te besteden aan de studen- ten. maar die moesten tentamens doen. Ze hebben uiteindelijk geholpen bij het wijk- diner. Wel hebben we een schaakvereni- ging gevonden die's nachts in de tent een schaaktoernooi heeft georganiseerd, om de tent te bewaken. Dat liep prima. En we hadden een fanfare uit Spijkenisse." De muzikanten uit de provincie hadden 's och- tends eerst nog de koeien gemolken, had Maurice zich laten vertellen. Grootste uit- daging voor het pleinteam was om het Ber- kelplein, waar de sfeer werd verziekt door een groep jongeren, nieuw leven in te bla- zen. Het plein werd onveilig gemaakt door 'house-types'. Maurice van Beers: "B1o- wen en bierdrinken, en de boel slopen. De mooie bankjes die er bij de inrichting wa- ren neergezet waren al vervangen door be- ton.7,e komen van huis met een stoel om

Steiger 3 van buurlhuis Rotterdam West zorgde voor het wijkdiner, een paella-maaltijd voor 300 personen. Sjaan: "Ze waren vrij- dag begonnen, en zaterdagavond waren ze klaar. Ook Gemeentewerken en de wijka- gent hebben zich uit de naad gewerkt. Maar ze vonden het leukl We hebben sa- menwerking opgedaan waar we weer een hele trld mee voort kunnen." Een hoogtepunt was de jongeren-uitda- ging. Een groep van 38 jongeren, Neder- lands, Marokkaans, Turks, organiseerde zelf een voetbaltournooi in het wijkpark. Ook de meiden deden mee. Petra: "Er kwam 's ochtends meteen al een ploegje naar het plein dat mee wilde ontbijten. Ze lieten trots hun pasje zien Ze gedroegen zich anders. De contacten met de Marok- kaanse jongeren waren gelegd via het be- staande netweÍk van speeltuin, huiswerk- klas, wijkgebouw Odeon en bewonersorga- nisatie. Het hielp ook dat ze er wat voor kregen. En de Opzoomershirdes gaven sta- aan de basketbal-paal te gaan hangen. Je een groot geheel. Je hoort het niet alleen in tus. Je hoorde er bij " wordt er doodmoe van." je straat, maar je zieïheÍ ook voor de TV. Sjaan: "Iedereen was positlef. Dat heb ik Er waren verschillende pogingen gedaan Anders hebje een gevoel datje achterlijk nog niet eerder mee-uemaakt. Bewoners om ook andere gebruikers de ruimte te ge- bent als je ergens aan meedoet in de wijk, kwamen ons ook bedanken. Dat was in- ven op het plein, door het organiseren van nu werd je achterlijk als je niet mee deed." drukwekkend. Vaak is er toch zo'n hou- een poppenkast en een schimmenspel. Nieuwe ervaring was dat mensen zich zelf ding van: 'die verdienen hun geld wel mak- Maar daar kwam niemand op af. Voor een kwamen melden bij de buurtwinkel. Petra: kelijk'. Nou stond er maandag een taart in hang-plaats op een plek waaÍ ze geen over- "Ik dacht dat ik de meeste mensen in de de buurtwinkel van een groep bewoners." last konden veroorzaken hadden de jonge- wijk wel kende. Maar er kwamen komple- ren geen belangstelling. Uiteindelijk wer- te vreemden op je af, die ook mee wilden Anne van Yeenen den ze gewonnen voor een voetbaltour- doen." Sjaan: "Het had ook wat Rotter- nooi. in Oppie-shirts. Premie was een sei- dams. Het was niet alleen gebakken lucht. zoen-kaart voor Feijenoord. "Het is een be- De wijk werd opgeknapt. De mensen wa- gin. We gaan door met het organiseren van ren trots als hun straat er mooi uitzag." sport-activiteiten. Samen met de school en Sterk in de aanpak van Opzoomerdag vin- het sociaal-cultureel werk gaan we een den Sjaan en Petra het competitiemodel. Duimdrop-speeluitleen op te zetten." Het waarmaken van de uitdagingen was niet mogelijk zonder samenwerking tussen Paella de instellingen in de wijk. De kookploeg In het Oude Westen begon Opzoomerdag met een ontbijt. "We wilden starten met een gezamenlijk moment", vertelt Sjaan Schaap. "Het was fantastisch. Een enorme sfeer. 300 mensen aan lange tafels, met ge- le petjes in de zon. De dag kon niet meer stuk. Na het ontbijt werd met een blaaska- pel een ronde gemaakt langs de Opzoomer- straten. Zohad niemand het gevoel in z'n eentje actief te zijn." Petra van den Berg vult aan: "In de van Speykstraat begon een Turkse mevrouw een polonaise. met een geel petje over haar hoofddoekje." Het Oude Westen heeft een traditie van wijkfeesten. Sjaan: "Nieuw was het actief bezig zljn in de straten. Het was niet puur consumptief, maar je kon zelf een bijdrage Ieveren. Mensen begonnen ook hun eigen Oppies te maken. Er liep zelfs een meisje met Oppie-oorbellen! In het begin was ik bang dat al die publiciteit over dat opzoom- eren te veel zou worden. Maar het schept een sfeer waarinje onderdeel wordt van

4 Steiger B est aat de O pzoomera ar?

Bestaat de Opzoomeraar? Gezien de massaliteit waarmee de Rotter- dammers zich op 28 mei 1994 op het Opzoomeren hebben gestort kan deze vraag alleen maar beves- tigend beantwoord worden. Lasti- ger wordt het wanneer de vraag- stelling aan de orde komt wie die Opzoomeraar dan wel is. Wat gaat er om in het hoofd onder die gele Opzoomerpet?

Natuurlijk is er dat ene gemeenschappe- lijke oogmerk om het woon- en leefkli- maat rond de eigen voordeur op peil te houden en waar mogelijk te verbeteren, maar ieder Opzoomerverhaal heeft zljn ei- gen karakteristieke kenmerken. De één is bijna bij toeval het pad van de sociale ver- nieuwing op gewandeld, terwijl de ander van meet af aan helder voor ogen stond welke weg te volgen. Iedere Opzoomeraar heeft zo zijn eigen drijfveren om te op- zoomeren. Hij of zij meet een probleem in de buurt met eigen maten. De conclusie moet daarom luiden dat er geen prototype van de Opzoomeraar rondloopt in Op- zoomerland. Dat is ook gelijk de kracht van wat zo langzamerhand met recht een beweging genoemd kan worden. Via op- zoomeren krijgt ieder mankement in de di- recte woonomgeving zijn eigen specifieke oplossing. ' Marian van de Kmp

Marian van de Kamp, 39 jaar oud en part- Saamhorigheid heb ik drie kinderen. Ook die kunnen weer time werkzaam bij een reisbureau, is sinds Spectaculair ogen de Opzoomerresultaten rustig buiten spelen. Je kunt natuurlijk twee jaar actief in de Burgemeester Mei- allerminst, maar het zijn de kleine dingen gaan verhuizen wanneer je ziet dat de neszlaan. Als lid van een groep van tien. die het doen. De laan ademt rust en over- buurt achteruit gaat. Hij gaat ook achteruit. twaalf bewoners maakt zij zich druk over zichtelijkheid. De echte winst van alle in- Maar je kunt ook proberen daar iets tegen het wel en wee van de buurt. Onvrede met spanningen moet elders gezocht worden. te doen. Dat is voor mij ook de voornaam- de manier waarop de gemeente omsprong Sinds de Dag van de Laan komen de bewo- ste reden om te opzoomeren.Ze noemen met problemen van vervuiling en veilig- ners geregeld bij elkaar. Eenmaal in de de laan wel eens het gouden randje van het heid was de aanleiding om in het geweer twee maanden is er ook contact met de wij- westen. Dat willen we graag zo houden. te komen. Vorig jaar mei resulteerde het kagent via de preventiewinkel. "De saam- Als we niks doen, gaat het zeker fotÍ. Zo gezamenlijk groeiende besef iets te moeten horigheid in de laan is toegenomen", weet zijn we ook vroeg genoeg erbij geweest doen aan de achteruitgang van de buurt in Van de Kamp. "Via die contacten worden om een stokje te kunnen steken voor een de Dag van de Laan. "De bedoeling was er steeds nieuwe ideeën en plannetjes ge- drugsdealpand in de laan. " op die dag iedereen uit zijn huis te laten lanceerd. Uiteraard is de laan ook actief ge- komen en dat is goed gelukt", zegt Van de weest op Opzoomerdag.Er zijn22 gevel- Springlevend Kamp vol trots. "Er zijn Opzoomerbol- tuintjes aangelegd." Voor Marian zijn de Van kleinschalige activiteiten in een straat letjes opgehangen, anti-inbraakstrips aan- toegenomen sociale veiligheid en controle naar meer omvattende Opzoomerbeslom- gebracht bij de deuren en er werden kinder- belangrijker dan een perkje met bloeiende meringen. Op 28 mei verzorgde'Wim den spelen georganiseerd. Als beloning kregen bloemen. "Buren kennen elkaar weer, spre- Haring (46)het natje en droogje tijdens het we toen een Opzoomerzegel. Van dat geld ken elkaar weer aan. De laan is heel lang optreden van het optreden van het Rotter- hebben we later weer kinderspeeltuigen en tot voor een jaar wist ik niet dat er zo- dams Philharmonisch Orkest's-avonds op aangeschaft. " veel kinderen in de laan woonden. Zelf het Afrikaanderplein. "Ondernemers uit de

Steiger 5 wijk hadden zich daarvoor beschikbaar ge- steld", laat Den Haring weten. "Als Op- zoomeraar moet je actieve ondernemers en winkeliers vastpakken. In die zin was het optreden van het orkest een aanzet tot een komend evenement." In 1989 was Den Ha- ring één van de initiatiefnemers om een be- wonersgroep op te richten voor het spiks- plinternieuwe flatbouw Natal in de Afri- kaanderwijk. Die bewonersgroep is nog steeds springlevend. Zij is betrokken bij ac- tiviteiten van andere werkgroepen in de wijk. Op die manier is er bemoeienis met de stadsvernieuwing in de buurt. Er is mee- gewerkt aan de totslandkoming van een handleiding voor het marktwezen. Anders gezegd, hoe kan de straatmarkt in de Afri- kaanderwijk het best geihtegreerd worden in het straatbeeid? Tot slot wordt er vanuit de flat Natal gericht meegedacht hoe nieu- we, jonge ondernemers in de buurt bege- leid kunnen worden. "Maar het gebouw heeft de hoogste prioriteit", stelt Den Ha- ring. "Het leven en wonen in de flat moet zo optimaal mogelijk zijn. We lopen daar- om's-avonds en 's-nachts controle in en rond de flat om te kijken of alle deuren die op slot dienen te zijn ook daadwerkelijk op slot zitten. Alles in samenwerking met de politie. "

Invulling Vorig jaar kwam Natal landelijk in het nieuws toen er in Den Haag kamervragen werden gesteld over de invulling die de flatbewoners gaven aan hun door de ge- meente uitgereikte Opzoomerzegel. Extra politie-surveillance ter waarde van 3000 gulden, was dat nou wel de bedoeling en . Dick Feldmm kon dat eigenlijk wel, zo vroegen veron- Voor Den Haring, die in 26 jaar tijd ver- luut geen behoefte r oelt te r.ertrekken, truste leden van de Tweede Kamer zich af. knocht is geraakt aan zijn buurt en abso- heeft het allemaal iets r anzelfsprekends. "Je moet je positief en strrjdbaar opstel- . Wim den Huing len", vindt hij. "Allereerst r-oor je zelf, maar je doet het uiteindeli.lk ook voor de woningbouwcolporatie en andere gemeen- telijke diensten. Ze hebben ook belang bij een grote sociale veiligheid in en rond de flat. Daarom zou je ook wat meer steun en medewerking verwachten bij de aanpak van problemen. Aan de andere kant heb ik a1s maatschappelijk werkel inzicht in de beperkingen van corporaties en diensten. In die zin heb ik een beetje een spilfunctie. Af en toe verdedig ik diensten naar de be- woners toe, maar Íèit is en bhjft dat dien- sten en huisbaas soms uiterst laks reage- ren. Dan moet je je keihard opstellen en, als dat nog niet he1pt, maar dreigen de me- dia er bij te halen."

Terloops Terwijl de een zich bijna gedwongen voelt zijn belangen te behartigen, rolt de ander terloops in het opzoomeren. Dick Feldman was het aigelopen halfjaar in touw als Op- zoomerbaas in het . In 6 Steiger zijn opdracht twintig 'Opzoomerstraten' in de wijk te ontwikkelen slaagde hij met vlag en wimpel. Hij trok maar liefst 48 De laatste week Yoor O-day straten over de streep. Feldman veront- Johan Janssens, projektleider van 'Ons plein' hield een dagboek bij van schuldigt zich bijna voor zijn sLrcces. de laatste week voor 0pzoomerdag "Ach, het enige wat ik moest doen, was aanbellen bij mensen en gelukkig ben ik niet bang uitgevallen. Ik ben meubelverko- per geweest. Ik weet dus hoe je de mensen iets moet aanbieden en verkopen."

Colporteur Iemand die twee jaar terug Feldman had voorspeld dat hij nog eens als Opzoomer- colporteur de deuren langs zou gaan, was ongetwijfeld hatehjk door hem uitgela- chen. Maar het geveltuintje dat Feldman toen op een dag in een paar uur tijd aanleg- de heeft grote gevolgen gekregen. Het tuin- tje kreeg allereerst de tweede prijs in de competitie van het mooiste geveltuinde van de buurl. Later kwam daar nog eens de Opzoomerzegel bovenop. Op dat moment was de Opzoomergolf al niet meer te stui- ten. In het deel van de Prinses Margriet- laan waar Feldman woont prijkt nu bij bij- na iedere voordeur een geveltuin. Ook staan er her en der plantenbakken om stoepparkeerders te weren en sinds 28 mei is de laan extra verlicht met Opzoomerbol- Vnrro.q.c 21MEI1ee4 B&W deelt deze zor_een en oppert -wat ik letjes. "Opzoomeren is voor iedereen", zo Presentatie Opzoomerdag in nieuwe Colle- dan maar noem- stedelijke stimulansen om luidt Feldmans visie nu. "Vergelijk het ge van B&W. Lopend naar het stadhuis het Opzoomeren dool en in deel-uemeentes maar met de AOW. In principe is opzoom- bltkt het stempel van Opzoomerdag nog te continueren. Het bij het Rio in aanbouw eren uitgevonden voor oude, verpauperen- sterker op de stad te zijn gedrukt. Oppie zijnde Steunpunt 'Opzoomer Door" (prik- de straten. De Opzoomerstraat bijvoor- hier, Oppie daar. Waar is m'n zonnebril? kels, communicatie in de stad over Op- beeld. Hier in de buurt ging het op den Je kunt voelen dat de ontlading op handen zoomeren en diensten op bestelling) vindt duur vanzelf. Iedereen werd op een gege- zij in dat velband een goed initiatief. N{et ven moment enthousiast en blijft dat ook. Herman Meyer, wethouder met 'aardachts- Ik heb voor 28 mei zelfs aanmeldingen ge- B&W is betrokken en eet vandaag gevulde punt sociale vernieuwing'. kon.rt in juni had uit de muziekbuurt achterin in Hille- tomatensoep en broodjes croquet. De 20 een \er\olggesprek. De presentrtie is een gersberg. En dat is bepaald geen buurt minuten groeien uit tot een klein uurtje. succes. Ik ben bhl ik een uurtje eerder uit waarvanje zegtdaar is opzoomeren hard Toni Boxman (koördinator Buro O-dag) m'n bedje ben geklommen om op een A4- nodig." doet het programma, ik de essentie van Op- tje wat trefwoorden in schema te zetten.

zoomerdag aan de hand van 'Ons Plein' : Iets Simpels campagne om de samenlevingsopbouw in Op naar het Rio, naar een lawine van tele- Zaterdag 28 mei 1994 beschouwt Feldman de wijken te versnellen, te versterken. Me- Íbontjes, faxjes, briefjes en gesprekjes. niet a1s einde van een tijdperk. "Het op- thode, organisatie en beoogde efÍèc- Voor de eerste keer tijdens de campagne is zoomeren houdt niet op. Een mooi voor- ten....het nieuwe college benaderl Opzoom- er een contlict tussen een Opzoomerbaas beeld daarvan is misschien het wijkdiner erdag gelukkig niet als zomaar een evene- en een groepje bewoners over een Op- dat we gehad hebben. Dat idee kan op klei- ment. maar zoals het bedoeld is: resultaat zoomeractie op m'n bordje terecht geko- nere schaal worden voortgezet met een bar- van een groot stedelijk opbouwwerkpro- men. Wipkip of bankje in de straat....that's becue-avond in de straat. Via zo iets sim- ject waar honderden organisaties, duizen- the question. Opzoomerdag gaat heel diep, pels als een geveltuintje hebben de mensen den bewoners bij betrokken zijn. samen een oplossing zoeken is niet mog.e- weer contacten gelegd met hun buren en lijk, de verhoudingen blijken daarvoor nog die contacten moeten we niet meer laten Het gesprek gaat over After O en draait te hard te zijn. OngetwijÍèld een novum in versloffen. Als ik nu ook door de wijk om de vier zorgen die eerder door een het bestuurlijk recht: de woordvoerder van loop. word ik op straat herkend van 'hé, denktankje onder leiding van Gerard de de bewoners wil een beroep doen op de Feldman'. Nou gaat het mij er niet om dat Klerjn zijn geformuleerd: Wet Openbaarheid van Bestuur om het al ik herkend word. Want wie is Feldman nu afgesloten' Opzoomer Mee' -contractje helemaal? Maar het is wel tekenend voor . Vasthouden van de sociale winst van voor die wipkip in te mogen zien. Yesl Ik wat opzoomeren allemaal heeft losge- Opzoomerdag leg tenslotte m'n troef (een bankje, vooraf maakt." . Opsporen en opnieuw motiveren van af- al bij gemeentewerken losgebabbeld) op ta- hakers fel om de twee partijen uit elkaar te halen, Aad van der Graaf . Nieuwe uitdagingen om de dynamiek en dan nog moet ik mij haasten om een erin te houden staakt-het-vuren tot in elk geval 29 mei af . Continuering van premie op actie te dwinsen. Leuker is de club uit Pernis

Steiger 7 gistiek centrum van Pleinkoerier, en pas- seeÍ zojuist de trailers met 33 tenten. Van- daag begint Pleinkoerier met het aanvoe- ren van de opslagcontainers op de pleinen. De communicatie met de pleinen over ten- ten en alles wat daar bijkomt wordt nu overgedragen aan buro Main Event dat de wijken belt met de aankondiging 'Oppies are go' en de komende dagen standby is voor voorkomende problemen. In de Hef wordt een king-size Oppie van Neon bevestigd. De komende twee jaar zal hij toezien op het Opzoomeren in de stad. Speciaal daarvoor kan hij lachen en boos kijken. Oppie als geweten. Voor de bedie- ning van Oppie moet nog een plannetje ge- maakt worden, een onderdeel van het ste- delijk communicatie-plan voor Opzoom- eren. De 'afstandsbediening' wordt toever- trouwd aan Opzoomer Door. Tijdens de persconferentie blijkt Pim Ver- meulen (beschermheer) uitgerekend te heb- ben dat de 5,8 miljoen die Opzoomerdag de Gemeente kost 0.0005% (het kan een nulletje schelen) van de totale omzet van de Gemeente betreft. Maar over geld wil hij eigentijk helemaal niet praten: 'Dit is onbetaalbaar'. Ook nu lukt het om de mis- sie van Opzoomerdag over het voetlicht te krijgen en helder te maken dat Opzoom- eren niet de ercuus-truus is voor een terug- trekkende overheid. Even later lukt dat ook bij Radio Rrjnmond. In is het pleinteam nog steeds aan het verven: nu zijn alle lantaarnpalen onder handen geno- men. 's-Middags bereik ik verdere over- eenstemming met de directeur van het Rio over het onderbrengen van het stedelijk steunpunt 'Oppie Opzoomer Door' in het Rio voor de komende twee jaar. De groot- ste schrik vandaag is dat één van de plein- regisseurs opgenomen is in het Zreken- huis met vermoedelijk een long-embolie. Saskia en ik gaan naar het bezoekuur en brengen oppies, een voorraadje bezems en die voor de laatste werkbespreking lang- Zlrpru,tc 23 MEr gele ballonnen & tulpen en 20 bezems skomt. Als we uitgelachen zijn, vertrekken Oorspronkelijk zou vandaag Opzoomerdag voor haar mee.Ze baalt als een stekker dat ze met toezeggingen voor hun twee projec- plaatsvinden. Pinksterweekend, bijtij ds ze Opzoomerdag, waar ze een laar knetter- ten pleinverrijking: l0 konijnen voor de ontdekt foutje in de planning. Het weer is hard aan heeft gewerkt, waarschijnlijk niet kinderboerderij en, losgepingeld bij het trouwens ook niet best. Vanaf het Noorder- zal meemaken. Het betrokken pleinteam CBK, 1000 gulden voor de muziektent. eiland zien we 'Oppie' voor de Hef aanme- baalt ook, maar meldt geen problemen te Rob Daniëls (De Nieuwe Lijn, De Op- ren een drijvende bok van Smit Tak. De hebben om 'Ons Plein' zoals gepland uit zoomerbode) komt Iangs om te zeggen dat moeder van Annemiek heeft een Opzoom- te voeren. hij het concept'Opzoomer Contact', het ersetje (tot en met een gele onderbroek) stedelijk communicatieplan van Opzoomer voor haar gemaakt. Ze komt met paps mee- Door', nog niet af heeft. Gelukkig! Dat helpen om r olgende week in onze straat te WonNso,q.G 2s MEr schuiven we dus door naar beginjuni. Opzoomeren: geveltuinen. De projectgroep Opzoomerdag vergaderl Een journalist van het AD wil nog weten voor de laatste keer en is zo klaar. D'r valt wat ik van kijktoerisme vindt op 28 mei. niks ook niets meer te doen. Vy'im Lakma- Geen probleem, zolang de toeristen hun ei- DrNsrlc z4vrqr ker laat mij de kwekerij van Gemeentewer- gen bezem maar meenemen en met opge- Om 07.00 uur geeft 06-8003 een bedui- ken zien. Daar rijden vrachtwagens af en stroopte mouwen uit de trein stappen. Und- dend beter weerbericht af voor Opzoomer- aan, zijn velden vol met wipkippen te be- soweiter, undsoweiter. Eenmaal buiten op dag: meer kans op zon en minder kans op wonderen en staan per wijk enorme bloe- straat blijkt het pleinteam Cool alle amster- regen. Tegen 08.00 bel ik de zaktelefoon menzeeën klaar voor de pleinen. Er heerst dammertjes in de buurt geel geverfd te heb- van Paul Claessens. Deze blijkt al onder een stressig sfeertje: zal alles wel op tijd ben. weg blijkt te zijn naar Abbenbroek, het 1o- zal lukken. Terug in Cool. Daar is men 8 Steiger nog niet uitversierd. Vandaag worden de straten en balkonnedes volgehangen met ballonnen en vlaggen. Ik vraag me af hoe ver deze gele gekte za7 gaan. Rond de gear- riveerde opslagcontainers cirkelen voortdu- rend mannen met gele petjes. De communi- catie met de pleinen droogt verder op, het wordt stiller en stiller. Iedereen weet alles en is druk bezig. Paul komt terug uit Ab- benbroek. en na een bijeenkomsde van Pleinkoener. eten we in het eetcafé van Eric Bos. Daar zit aan de bar het pleinteam voor de laatste maal te vergaderen. Wij gaan aan de andere kant van de bar zitten.

DoxopnoAc 26 MEr Weer een pleinregisseur die Opzoomerdag niet kan meemaken. Deze moet rust hou- den lan de dokter en mag voorlopig geen geel meer zin. Shit, dat is natuurlijk hele- n-raa1 niet de bedoeling. Ik voel me mede- schuldig. Het pleinteam is verrast, onder de indn-rk. maar ook hier zijn er geen pro- blemen onr et voluit tegen aan te gaan. reid hebben en zeer gemotiveerd zijn. Sas- bouwploeg van het Oude'Westen die mop- Gregor Gips (Bioemhof) meldt dat de brug kia van Dongen rondt allerlei resterende perend akkoord is gegaan met dit vroege over de Lange Hillevliet nu definitief van klusjes af en werkt de financiën bij. Geluk- tijdstip om de tent op te bouwen. Lachen de baan is. Het is niet gelukt om een haal- kig, is er nog wat voor noodgevallen. In- dus. Wie heeft de sleutel van de opslagcon- en beraalbaar alternatief te vinden voor de grid van Gijzel houdt ztchbezig met de or- tainer? Osman Dogan heeft de sleutel na pontonbrug die de genie met jongeren zou ganisatie met 21 juni, de afrondende bij- een halfuurtje zoeken en bellen gevonden. slaan. Door een klacht over concurrentie- eenkomst van 'Ons Plein', waar ook de uit- Bij Main Event regent het telefoontjes. De vervalsing zag de genie van dit plan af. De slag van het bliksem-onderzoek op Op- tentenbouwers zijn verlaat (files, e.d.) mooie symboliek (slaan van bruggen in zoomerdag gepresenteerd zal worden en maar met een uurtje vertraging is alles op

Bloemhof) is helaas van de baan. Jammer, 'Opzoomer Door' . gang. De bouw van de constructie-tenten maar helaas op het Rondoplein en het Burgemeester De eerste tien tenten worden opgebouwd, Hofmanplein loopt flink uit. Het Rio doet waaronder die in Cool. De tentploeg be- Vnrrol.c 27ryrr;r in Cool een duit in het zakje. Het pand staat uit 22 ( I !) gele mannen. Paul, Toni en De weersvoorspelling blijft goed. 7.00 uur: wordt versierd met een oppie in het stra- ik maken een rondrit door de stad. Wat op- Paul en ik staan op het Gerrit Sterkman- lend middelpunt. Aan het eind van de mid- valt is dat de pleinen de zaak goed voorbe- plein en tonen zo onze solidariteit met de dag maken we met een ploegje een rond- vlucht boven de stad en zien de tentjes er mooi bij staan. Saskia zit achterin en vult een kotszakje. Vervolgens mogen we aan- schuiven aan de barbecue in Pernis. Vol trots laat Ankie Sanders de bouwplaats zien waar morgen de eerste paal van de muziektent de grond ingaat. Kosten 1,6 ton, bijeengekregen via sponsoring! Op de terugweg doen we Heyplaat aan. De stra- ten zijn hier nog geler dan in Pernis. Antje Spoor heeft met een ploeg dames 50.000 vlaggetjes gemaakt: 50.000 maal uitteke- nen, uitknippen, stikken en vastnieten aan het touw. Overal waar we ons gezicht la- ten zien is de sfeer relaxed en hebben men- sen er zin in. Op het Johan Idaplantsoen is in de tent een popconcerl gaande, er zijn wat problemen met de jongeren op de tri- bune, maar de organisatie komt er wel uit. PizzaTY (ook ) had Fransis- co van Jole ingehuurd als kritische vragen- steller, maar z'n vragen zijn niet kritisch. De eerste (en eigenlijk ook de rest) doe ik af met 'gezeur'. Om 02.00 thuis...hoe zou Opzoomerdag eruit zien?

Steiger 9 Een familiegevoel de stad in ' vlnr Frans Nesselar. Johan Jassens. Anne van Veenen en Toni Boxman O-team telt zegeningen Eén van de gele motors achter 28 mei was het Bureau Opzoomerdag, ook bekend als 'het O-team'. Enkele da- gen na de gebeurtenissen verzamelt een aantal leden van de projektgroep zich in Zochers yoor een terugblik.

Het gezelschap bestaat uit Toni Boxman de tent 's nachts. Wat verder opviel was hoog te brengen. Dat is op veel plekken ge- (coordinator Bureau Opzoomerdag), Frans dat het een kleurrijke dag was, alle nationa- lukt. "Er deden veel jonge mensen met kin- Nessselaar (communcatie-bureau) en Jo- Iiteiten deden mee. Je kwam mooie dingen deren mee, en het was kleurrijk", consta- han Janssens (projectleider Ons Plein). tegen. In het Oude Westen speelde een teert ook Nesselaar. Wim Lakmaker (Gemeentewerken) sluit Ia- blaaskapel 'Zo'n goeie hebben we nog niet Hij bekent er lang aan getwijfeld te hebben ter aan. Iedereen is nog een beetje beduusd gehad' toen een groepje vrouwen met of dat zou lukken. "Door de pleinregis- van de gebeurtenissen van 28 mei. Over- hoofddoekjes een muurschildering aan het seurs werd de 20 straten als de moeilijkste heersende indruk is de ontspannen, plezie- maken was." uitdaging beschouwd. Een signaal voor rige sfeer in de stad op Opzoomerdag. Box- mij dat de campagne breed begon aan te man: "Overal waren mensen met elkaar be- Vastgesteld wordt dat de voorgenomen ac- slaan was dat ook personen uit mijn vrien- zig in hun straat, relaxed, doelgericht. En ties ruimschoots zijn gehaald. Eén van de denkring die niet betrokken zijn bij wijkac- daamaast die rare stilte in het centrum. De uitdagingen was 20 opzoomerstraten in 32 tiviteiten zich begonnen te organiseren." Coolsingel lag er verlaten bij, alsofhet wijken. Het zijn er ruim twee maal zoveel zondag was." geworden, 1364 acties in 1250 straten om Het Opzoomeren moest in de afgelopen Frans Nesselaar ging na de openingscere- precies te zijn. "En dat is geen natte vinger vlerJaal een enorm cynlsme overwlnnen. monie in de Opzoomerstraat naar z'n ei- werk", benadrukt Boxman, "dat is het aan- "In het begin was ook ik bang dat we bezig gen straat, de Bergweg. "Ik ben in de weer tal Opzoomer-contracten dat is afgesloten." waren met het organiseren van de truttig- geweest met een schep en ballonnetjes. Ik Tijdens de voorbereidende manifestatie heid in de stad", zegt Nesselaar. "Enig ge- woon daar nog niet zolang, maar nu ken 'Op naar deZoomer' op het Schuttersveld voel van schaamte kon ik soms niet onder- ik iemand die mijn planten verzorgt in de in maart was duidelijk dat het aantal stra- drukken. Je bent jong, je wilt wat en je zult vakantie. En mijn overbuurman blijkt een ten gehaald werd. De stand was toen 700. met geraniums in de weer gaan! Er werden dochter te hebben van dezelfde leeftijd als Vervolgens is ingezet op kwaliteit. Wet- ook de verkeerde termen gebruikt, zoals mijn eigen dochter. Er ontstond een fami- houder Vermeulen stuurde een opzoomer- 'sociale controle' en'burgerplicht'." liegevoel in de stad, mensen met geel die pakket naar de contactpersonen in de stra- Boxman: "Idee voor de afsluiting van So- naar elkaar zwaaiden." ten met de boodschap: 'doe wat met je bu- ciale Vernieuwing was: geef iedereen een Er was een grote betrokkenheid. Johan ren'. Bijgevoegd waren 15 pakketjes met bezem. Voor mij was duidelijk dat we dat Janssens: "Je zag dat bij het opbouwen van affiches, T-shirts en ballonnen, om het aan- dat niets zou worden en dat we dat niet de tent bij voorbeeld, en het bewaken van tal deelnemers per straat van 3 of 4 om- moesten doen. Er is. in de achtertuin van

10 Steiger Gerard de Kleijn, lang gepraat over de ken overgedragen." Nesselaar beaamt dat: Geen Verordering boodschap van Opzoomerdag. In de discus- "Netwerken, als methodiek van werken in sie is de inzet verbreed . Er zrjn andere din- de wijken, heeft een aanvulling nodig. Je op het Opzoomeren a.u.b. gen bij gekomen: tenten op de pleinen, mu- hebt ook middelen nodig om iets over te De meeste dingen zijn goed op hun plek gekomen ziek, de Opzoomerkrant. De boodschap dragen, media. Je producten moeten in de en het aantal klagers was te verwaarlozen. Deze ba- 'samen je straat worden verkocht. De manier waarop werd breder. Van vegen' wijk lans wordt opgemaakt door Wim Lakmaker, verle- werd het: 'doe iets, samen met elkaar'." dat gebeurt is vaak nogal afstotend." Voor- genwoordiger van Gemeentewerken in de projekt- Janssens: "Voorjaar' 93 lag er een goed beeld van een geslaagd middel is het speld- groep Opzoomerdag. program van eisen. Uitgangspunt was: or- je voor ambassadeurs van de Sociale Ver- Uitdaging voor Gemeentewerken was om te laten grote maatwerk kan leve- ganiseer het niet centraal vanuit één hand, nieuwing dat door het Communicatiebu- ziett dat een organisatie ren. Op Opzoomerdag moesten bestellingen worden maar 1000 maal kleinschalig, o.a. vanuit reau werd íngezeÍ. "Op een bepaalde mo- afgeleverd aar, 1364 klanten. Planten, siertegels, 30 pleinen. Centraal werden uitdagingen ment ging iedereen er mee lopen en kreeg wipkippen, grond; als je het achter elkaar zou zet- gesteld, maar de mensen werden zelf ver- je een groepsgevoel. Oppie, de mascotte ten zo'n 400 vrachtwagens. Het gaat soepel, consta- antwoordelijk gemaakt voor hun eigen pro- voor Opzoomerdag, had eenzelfde wer- teerde Lakmaker verbaasd. "Als de bewoners meer gramma. Dat werd stedelijk ondersteund king." bloemetjes wilden, kochten ze zelf bij en soms wer- den bestellingen door straten gedeeld. met de gele campagne. Belangrijk was ver- In de wijken waren vanaf november vorig jaar der dat eenjaar voorbereidingstijd werd ge- De gigantische Oppies en bezems op het 'kwartiermeesters' van Gemeentewerken aktiei die nomen." gebouw van Nationale Nederlanden, die ter plaatse zorgden voor de bestellingen en de uit- Trefwoorden waren behalve'decentrale overal in de stad te zien waren, luidden gifte. De werving ging op basis van vrijwilligheid aanpak' en'uitdaging' ook'ruil'. Het een nieuwe fase in. Boxman: "Dat haalde In totaal deden zo'n 600 mensen van Gemeente- werken mee, en nog eens 400 van de ROTEB, waarmaken van een uitdaging wordt be- de campagne definitief uit de sfeer van het DRR, Brandweer e.a. Lakmaker vindt de grote een en faciliteiten. Dat De mensen gingen zich afvra- loond, met budget wijkcircuit. winst voor de diensten de contacten die in de wij- idee was eerder ontwikkeld in de campag- gen: wie organiseert dit? Eenzelfde effect ken zijn gelegd. ne "Premie op aktie", waarbij bewoners had de Opzoomerkrant. Gekozen werd Er was ruimte om in te spelen op bijzondere wen- van een straat in ruil voor een gezamelijk voor een blad met schreeuwerige kleuren sen. Zo bleken er in Pemis geen opzoomerplekken groen initiatief een Opzoomerzegel krijgen. en rare tekeningen, dat niet lijkt op over- te zijn omdat de wijk al helemaal en aange- haÍkt was. De budgetten zijn toen bij elkaar gelegd heidsvoorlichting." om een trimbaan aan te leggen. Het projectplan kreeg de steun van wethou- Samenwerking met bedrijven was belang- Incidenteel ontstond enige discussie met de wijken. der Pim Vermeulen. "Deze politieke steun rijk. Boxman: "Het gaat niet in de eerste "Zuidwijk bij voorbeeld kwam met een record-aan- was cruciaal", zegt Boxman. Er deden hon- plaats om geld (er is zo'n 300.000 gulden melding van meer dan 90 straten. " derden organisaties en instellingen mee, ingezameld), maar om het meedoen. Al- Niet alle planten zullen de zomer doorkomen, denkl Lakmaker. "Maar er zijn wel contracten, met drie buurthuizen en wijwilligersorganisaties, bert Heyn die wat doet omdat zijn perso- handtekeningen, waarin bewoners zich verplichten Rob scholen en winkeliers, kerken en Centrum neel en klanten in de wijk wonen. En om het groen onderhouden. Over verdergaande vor- voor Beeldende Kunst en vele anderen. Freeze van het Rotterdams Dagblad die ge- men van zelfbeheer en uitgifte aan bewoners van Peilers voor Opzoomerdag waren onder interesseerd is omdat niet al die Rotterdam- openbaar groen en speelplekken moet de discussie meer de inzet van Gemeentewerken, van mers die opzoomeren zijn krant lezen." Op- nog op gang worden gebracht. De deelgemeenten hebben daarin het voortouw. het Rio en de wijken, en van het Communi- vallend waren overigens de verschillen in Lakmaker hoopt dat geen zwaar bestuurlijk besluit- catiebureau." opstelling tussen aan de ene kant RD en vormings-circuit wordt opgetuigd voor Opzoomer- Basis om het Rio en de wijken mee te krij- Stadsradio, en anderzijds Radio Rijnmond, akties. "Alsjeblieft geen Verordening op het Op- gen vormde het projectplan 'Ons plein. dat afstand hield van Opzoomerdag. Nesse- zoomeren. Het gaat om aktie en reaktie, en het be- Janssens: "De bedoeling werd klip en klaar Iaar: "Er zijn verschillende opvattingen lonen van het eigen initiatief van bewoners. Dat is " teeÍgezeÍ, in termen van samenlevingsop- over coÍrmunicatie en journalistiek. Maar per definitie in iedere wijk anders. bouw. Het plan was een aanbod aan de wij- Stadsradio heeft laten zien datje eenjour- ken. Er werd een 'informatieperiode' inge- nalistieke benadering kunt hebben, en tege- last, waarin de pleinregiseurs, veelal op- lijketijd mee kunt doen met Opzoomeren." Een andere troef is het bestand van de Op- bouwwerkers, zich konden orienteren op Er volgen enkele suggesties voor sponso- zoomerkrant. Nesselaar: "Het bestand de uitdagingen en de vorming van een ring en omgang met het bedrijfsleven. De heeft 12.000 adressen, met opinieleiders pleinteam in hun wijk. Een cameraatje om leden van het O-team blijken allemaal een binnen organisaties, in straten en buurten, de situatie rond het plein in beeld te bren- opbouwwerk-achtergrond te hebben, in vrijwilligersorganisaties enz. Het bestand gen, whiskey en een confetti-bom hoorden een meer of minder ver verleden. Ze be- heeft een grote potentie voor netwerken." bij de uitrusting. Het besluit om mee te pleiten een zakelijke benadering van het De deelgemeenten hebben toegezegd om doen lag bij de de organisaties in de wijk. welzijnswerk. Boxman: "Niet dat toontje de Opzoomerzegel over te nemen. Er is In ruil ontvingen de wijken faciliteiten. van 'we voelen ons te kort gedaan'. Het verder een plan voor een klein steunpunt Voor een wijk als bij voorbeeld, gaat om ruil. Je komt verder als je zegti we 'Opzoomer door', aangehaakt bij het Rio, met maar liefst 104 Opzoomerakties, gaan een wijkdiner organiseren. maar we dat zorgt voor communicatie en voor prik- kwam dat neer op ruim 150.000 gulden, in- hebben nog geen worst. Dat is en heel an- kels. Mogelijk dat ook vanuit gemeentelij- clusief de kosten van de tent." dere binnenkomer. Dan is ook Nationale ke diensten, die de komende tijd verder Nederlanden toegankelijk voor een op- worden gedecentraliseerd, een stedelijk Succesfactor was ook de professionele bouwwerker." punt wordt ingericht. Boxman: "Doorslag- communicatie. "Dat haalde de campagne gevend is dat drie partijen elkaar kunnen uit het sociale wereldje", zegt Boxman. Hoe gaat het verder? Janssens: "Voorlopig vinden: bestuur en ambtelijke apparaat, be- "Er blijkt een enonne potentie te liggen in kunnen we onze zegeningen tellen. Er zijn drijfsleven, en opbouwwerk/Rio. Je hebt de wijken maar die wordt onvoldoende be- buurten waar het aantal contacten met 200 plekken nodig waar deze partijen elkaar nut. Door een samenspel van stedelijk en tot 300 aktieve bewoners is uitgebreid. Dat aanspreken." wijkniveau zijn handvaten geboden om dat is de sociale winst. In de wijk moet dat ver- er uit te halen. Er is een manier van wer- der worden vormgegeven." Anne van Veenen

Steiger 11 tips op de valreep van projectleider Sociale Yernieuwing Continurteit van de vernieuwing

' Gerud de Kleijn

Steiger is de afgelopenjaren steeds meer een vakblad geworden voor alle werkers in de Rotterdamse wijken. Ik hoop dat Steiger ook de komende jaren het proces van de sociale vernieuwing met documen- tatie blijft ondersteunen. Op de valreep van het project Sociale Vernieuwing, heb ik nog een paar kleine tips.

H.t pro.j..t Sociale Vernieuwing is ge- scoort, omdat men er op uitgekeken is, dan gelden. Geef aandelen uit, zoals de Croos- stopt. RotterdaÍrmers gaan door. Hoe houd kan het wel eens heel moeilijk worden om boot heeft gedaal. Tnkomsten verwerven je al die kleinschalige projecten aan de door te gaan. is een goede basis voor continuiteit. gang die enthousiast gestart zijn, maar vroeg of laat ook op de taaiheid en stroef- 4.nlrnuelk vernieuwend project kent de 4.y"rru vriendenkring rond het "leen heid van het bestaande stuiten? Gek ge- koude douche fase. Enthousiast en ambiti- project van min of meer gezaghebbende noeg is continuïteit van vernieuwing een eus begonnen, lijkt het op een gegeven mo- personen. Zij kunnen van advies dienen, probleem. ment toch tegen te zitten, allemaal niet zo nieuwe bronr:en aanboren en voorpositie- De continuiteit van de vernieuwing = ds gemakkelijk te gaan als eerst leek. ve publiciteit zorgen. vernieuwing van de vernieuwing. Hoe moet je met deze (voorspelbare) facto- S.f-uut1" project adopteren door een ge- Er spelen een paar factoren mee: ren omgaan? Ik geef u enkele kleine tips meenteraadslid of 1id van de deelraad, die en daag de redactie van Steiger uit over dit bereid is als een beschermengel op te tre- 1.V.t" projecten in de sociale vemieu- onderwerp een special uit te brengen. den. De beschermengel komt in actie, wan- wing worden slechts tijdelijk gesubsidi- neer er acuut gevaar dreigt. eerd, Er is sprake van startsubsidie ofexpe- L.O.g*i."", je project echt op trjdehjke rimentele subsidie. Binnen afzienbare tijd basis. Formuleer de projectopdracht zoda- 6.Zo"f.combinaties met andere projec- breekt steeds een subsidieloos tijdperk nig, dat 'onderbrenging' onderdeel is van ten. Geïsoleerde projecten verzanden aan. Een probleem van continuïteit. het project. gemakkelijker, dan projecten die zich aan elkaar optrekken. Geen gezamenlijke ver- 2.V"l"projecten in de sociale vemieu- 2.ru"rOunverstandig zijn om je project al gadering, geen coördinatie of afstemming, wing draaien op slechts enkele hyperactie- bij het begin aan te haken bij een organi- maar gezamenlijk ondernemen. ve en hyperinventieve personen. Als er een satie met geldmiddelen en menskracht. Ve- F' wissel plaatsvindt, door verhuizing of ver- le projecten starten onder de vleugels van I .Zoekaltijd naar talenten voor je pro- moeidheid, kan het project als een plum- een moederorganisatie. Wanneer de subsi- ject. Sluit je niet op met een gezellige pudding in elkaar zakken. die van vadertje staat stopt, kan de moeder- groep, maar probeer de groep uit te brei- organisatie dat opvangen. den. Denk vooral ook aan talentvolle mi- 3.t"t" projecten zljnnethaalbaar in een granten. Hun talenten worden nog te vaak positief maatschappelijk klimaat. Tegen 3.1" t rnt ook de commerciële markt op. over het hoofd gezien. een klimaatswisseling zijn ze niet opge- Laat maar betalen voor de produkten van wassen. Als het project politiek niet meer het project. Zoek sponsors op. Hef entree- Gerard de Kleijn

12 Steiger Hermar.\{eijer Sociale vernieuwing en het onbekommerd marktdenken

Het project Sociale Vernieuwing legde in maart haar eindrapportage 'De Het eerste rijtje, dat eigenlijk nog veel lan- Inzet Gevolgd' op tafel. Steiger vroeg enkele raadsleden om ook een ba- ger rs. toont een diversiteit aan projecten. waarin met overheidsgeld en enthousiaste lans op te maken. In het vorige nummer kwam Ella ter Kuile (VVD) aan beroepskrachten mensen worden begeleid, het de visie van (Groen woord. Hieronder Herman Meijer Links), inmid- resp. werk wordt verzet. Alle bestaansvoor- dels als wethouder stadsvernieuwing en volkshuisvesting in het nieuwe waarden van de projecten vallen binnen de college ook verantwoordelijk voor het aandachtsgebied sociale vernieu- collectieve sector. wing. Het tweede rijtje betreft arbeidsplaatsen, H"t pro.j".t Sociale Vernieuwing heetl de stedelijke samenleving erdoor worden het scheppen en vervullen, resp. het ophef- mijn verwachtingen niet beschaamd, het beroerd en welke niet, en ook, welke delen fen van arbeidsplaatsen. Het tweede en heeft zelfs mijn aanvankelijke scepsis van het overheidsapparaat. vierde project bewegen zich op de grens goeddeels overwonnen. De eindrapportage Zetten we ou twee rijtjes boven elkaar, bo- van collectieve en marktsector. Het misluk- geeft een leidraad om de sterke en zwakke ven projecten die geslaagd zijn en onder ken van het eerste - er zrjn bij de gemeente punten in de aanpak aan te geven. Die lei- de niet geheel ofgeheel niet geslaagde, Rotterdam de afgelopen periode ruim twee- draad za1 ik volgen. dan ontstaat er een beeld: honderd dure banen bijgekomen en ruim Sterk in de aanpak is in ieder geval het . Project Integratie Nieuwkomers vierhonderd goedkope verdwenen - zou naammaken. Iedereen heeft ervan gehoord, . Jouw Project weleens het gevolg kunnen zijn van de ma- zonder dat de inhoud precies bekend is. . Compact te waarin de overheid 'marktconform' is Hoe vaag ook qua inhoud, dat 'sociale ver- . Wijkonderhoudsploegen geworden. Bij het vijfde project, het JWG, nieuwing' een appèl tot anders handelen . Cliëntgebondenbudget is het probleem dat in de regio de toegang is. dat hebben de meesten ook wel begre- tot de marktsector is geblokkeerd. pen. a Trap van bovenaf schoonvegen Het geeft te denken dat deze vijf projecten Zo is er iets als een'sfeer' ontstaan waarin a Wiue Lijst zich alle bevinden op het sociaal-econo- wederzijdse aanspraken mogelijk zijn. Inte- a Banenpool misch zo vitale vlak van de werkgelegen- ressant is nu te weten wat de invloed en rei- a Wederzijds Protijt heid. Voorzover het in de sociale vernieu- kwijdte van deze sfeer is, welke delen van a Jeu gd werkgarantieplan wing gaat om het vergroten van arbeids-

Steiger 13 kansen ligt hier wellicht een zwakte in de moet worden. Nimmer, nimmer zalmen aanpak. de illusie opgeven dat op de markt voor ie- dereen een plek is. Waarin zitdat? Tenslotte is gebleken dat in die gemeente- Het blijkt ten eerste makkelijker de grens lijke sectoren waar het meest onbekommer- Werk te overschrijden tussen overheid en samen- de marktdenken heerst, het Ontwikkelings- leving dan die tussen overheid en markt. Bedrijf (OBR) en het Havenbedrijf, de toe- Bij de geslaagde projecten blijkt het moge- gankelijkheid voor sociaal-vernieuwende lijk in een samenspel van bewoners, ambte- initiatieven het geringst is. Enjuist bij de- naren en beroepskrachten veranderingen in ze twee liggen belangrijke mogelijkheden maken de onderlinge verhoudingen te bewerkstel- voor creatie van werkgelegenheid. ligen; veranderingen bovendien die blijven- Mar Aalders, projectleider werk- de resultaten hebben. In de sfeer van Doelgerichte ontregeling gelegenheid bij het Landelijk Cen- 'schoon, heel en veilig' zijn deze al meet- In de eindrapportage worden enkele aan- trum Opbouwwerk, reageert op de baar. zetten gegeven die ingaan op de werking oproep van Herman Meijer om De financiële middelen komen hier groten- van de markt. Er wordt in twee richtingen deels rechtstreeks of onmiddellijk van de gewezen. kleinschalig particulier initiatief te overheid. Het blijkt daarentegen knap las- In verband met buurtbeheerbedrijven stimuleren. tig om vanuit de overheid iets 'in de markt wordt gezegd: 'wijkbeheer krijgt een soci- te zetten' wat daar autonome voortgang aal economische dimensie'. Hier wordt krijgt, even afgezien van onmisbare nutsbe- een schets gegeven van particulier econo- drijven die hun bestaansrecht en winstge- misch initiatief dat aansluit op de sociale O*," beginnen ben ik het met Herman vendheid allang bewezen hebben. Van de beweging in het buurtbeheer. Meijer eens dat het streven naar volledige Wij kontwikkelingsmaatschappij (WOM) In de sfeer van de algemene voorwaarden werkgelegenheid nooit mag worden opge- had ik meer verwacht of gehoopt. Het mis- wordt gewezen op arbeidstijdverkorting en geven. Immers, we begeven ons op een lukken van de Bouwvakpool Rijnmond is produkieheffing. De laatste is een taak glijdende schaal. Hoeveel percent dan? een teken aan de wand dat nog goed gele- voor het rijk, voor de eerste kan ook de ge- Wie bepaalt voor wie dat geldt? zen moet worden. Het uiterst miezerige ef- meente zelf drastische stappen zetten. Beter is om de ministers van de Scandina- fect van de wederzij ds-profijtaanpak De eerstverantwoordelijke voor de voort- vische landen te volgen. Zij schamen zich vraagt om bezinning op oorzaken. gang van de sociale vemieuwing is de ge- voor elk percentage werklozen. In mijn meentelijke overheid; na Opzoomerdag in ogen, en die kijken ook socialistisch, is het Marktdenken de eerste plaats de deelgemeenten. Binnen afschrijven van mensen voor de arbeids- Het is inmiddels ook gebleken dat binnen het collegeprogram neemt de werkgelegen- markt in strijd met de universele rechten het overheidsap p ar aaÍ zelf w erkgelegen- heidsdoelstelling een centrale plaats in. In van de mens. heid niet tot de standaardoverwegingen be- de uitwerking zullen wat mij betreft drie Wel dient het steeds terugkerende percent- hoort. Datje voor één ton zowel apparaten dingen van groot belang zijn: age van rond de 15 Tctreter en professione- kunt aanschaffen en onderhouden, als één . vergroting van de werkgelegenheid bij ler te worden begeleid. Met name zal de persoon voor een ton, maar zelfs twee per- de overheid zelf door arbeidstijdverkor- zorgsector daartoe beter moeten worden sonen voor elk een halve ton loonkosten ting en functiesplitsing; toegerust. De plamen voor een activerend aan het werk kunt zetten, wordt als zoda- o het veel nadrukkelijker koppelen van de welzijnsbeleid kunnen hier ook een zeer nig nergens gethematiseerd. Het tegendeel werkgelegenheidsdoelstelling aan inves- belangrijke taak vervullen. Uitwerken tot is het geval. De reorganisaties die door de teringen, onder meer met gebruikma- concrete projecten en middelen versterken, diensten en bedrijven zljn gegaan, volgen king van de Wet Bevordering Evenredi- nog ditjaar, zou ik zeggen. de logica van de marktsector; het werk ge Arbeidsdeelname Allochtonen; wordt met minder mensen gedaan, maar . het beschermen en stimuleren van klein- Particulier initiatief wel van een hoger opleidingsniveau en di- schalig particulier (economisch) initi- Het laatste aandachtstreepje van Herman to salaris. De 'sfeer' van de sociale ver- atief door doelgerichte ontregeling, Meijer intrigeert mij het meest- 'Het be- nieuwing is hier niet doorgedrongen. startsubsidies, planmatig ruimte maken schermen en stimuleren van kleinschalig Bij de banenpool ligt het probleem iets an- voor starters bij grote projecten; een particulier (economisch) initiatief door ders. Voor de gemeente is hij een mogelijk- voorbeeld zou kunnen zijn het taxibe- doelgerichte ontregeling, startsubsidies'. heid die met beide handen is aangegrepen, drijf, met als elementen: meer voorrang Daar wil ik graag op ingaan. voor de vakbeweging een constructie die voor taxi's, minder leegloop, meer met argusogen wordt bezien, voor het rijk taxi's, lagere tarieven. De laatste twee jaar heb ik mijn aandacht een twijfelgeval. De banenpool is aan logi- verlegd van de nonprofit sector naar het be- ca van de arbeidsmarkt onttrokken: de ba- Ik leg hier zware nadruk op de werkgele- drijfsleven. Dat begint nu z'n vruchten af nen worden niet normaal - door de werkge- genheid en laat daardoor ander dingen lig- te werpen. Het beste voorbeeld is het Zuid- ver - betaald, er is geen CAO, er is geen in- gen. Toch kan ik moeilijk anders. Ik vrees plein. Daar is een totaalplan voor 100 ba- komensgroei en de doelgroep is dan ook namelijk dat het uitblijven van doorbraken nen ontwikkeld, in het zgn. 'winkelcentra- geformuleerd als 'diegenen die op de nor- op dit gebied veel in gevaar zal brengen, concept'. Ziekader. male arbeidsmarkt geen kans maken'. Van- ook verworvenheden van de sociale ver- daar de argusogen van de vakbeweging en nieuwing zelf. Arbeidspool ook de twijfel van het rijk. Want moet iets Een ander plan is een arbeidspool. Kern dat'onder normale marktverhoudingen' van het plan is datjonge mensen tussen de niet kan bestaan, wel in stand gehouden 18 et27 jaar in dienst treden van een werk- worden? Vandaar dat nu ook de banenpool maatschappij. Zij ontvangen, na een trai- als' doorstroominshument' gelegitimeerd ning van l0 weken, het CAOJoon voor 14 Steiger het Uitzendwezen, schaal I en 2. De men- wordt (verpJicht) ingezet voor trainingen delen van het Jeugdwerkgarantieplan. Uit- sen worden gedetacheerd bij bedrijven op om per persoon meerdere functies te kun- eindelijk zal het inzetten van uitkerings- de tijdstippen die het bedrijf wenst, flexi- nen vervullen. Het plan is ook door het mi- geld hier de enige goede weg zij bel, en met halve dagen als dit gevraagd nisterie van SoZaWe enthousiasl ontvan- wordt. gen. De financiering van de organisatie (de Mar Aalders werkmaatschappij) is in de onderhande- Rond de 60% is produktief om te zetten in lings-fase. Voor de f,rnanciering van de werktijd bij bedrijven. De oveige 40Vo 407o truningstijd wordt gedacht aan mid-

Het winkelcentaconcept * Klantenservice trum: Zwerfvuil verzamelen en af- 2, Retourshop t.b.v a1le winkeliers en * Personeelsseryice Inzetten van gastvrouwen en gasthe- voeren; VerÍbeurten bij overdekte publiek van kurk tot koelkast. Ook al- Het aanbieden van het gehele voor- ren (geen security) op winkelcentra. busstations; Groenonderhoud; Win- 1e retourartikelen innemen zoals sta- pakket Klantvdedeltke baliefunctie met in- kelwagens verzamelen en terugbren- tiegeldflessen. = werving + selectie formatietaken. steun voor winkeliers gen; Aan-, en afvoer van goederen in 3. Kringloopbedrijf = training to the Job van 10 weken bij kleine klusjes Signaalfunctie met goede banen leiden; Hand en spar- Alle produkLen welke worden ingeno- = begeleiding op de werkvloer gedu- motorola's richting security en poli- diensten voor winkeliers verzoÍgen. men, scheiden in nog te verkopen rende 6 maanden tie. Samenwerkend met politiecorps. produkten en te recyclen produkten. = steun bij loonsuppletie regelge- Jongerenpool/banenpool + combina- Kleine reparaties uitvoeren. vmg. Inzet Jongerenpool - l0 weken trai- tie ook met training van 10 weken Dit uit te voeren t.b.v. langdurig ning. Begeleiding - WAO/GMD met ESF en OW-middelen. Gebaseerd op de komende regelge- werkzoekende jongeren van 18 ím mensen. Na één jaar een vast jaar, dienst- * ving "Oud voor Nieuw" 27 voomamelijk Jongerenpool verband. Start met middeien van Eu- Milieuservice Mogelijk ook in poolverband, waar- ropees Sociaal Fonds Milleuverzamelstation inrichten met: Starten met Banenpool + / Jongeren- bij jongeren in loondienst zijn bij de 1. Milieucontainers onder beheer combinatie regulier Pool en worden gedetacheerd be- * pool richting bij Beheerservice met: papier, plastic, wiíbont g1as, werk na 3 jaar a1s selfsupporling or- drijven op zeer flexibele werktijden, Onderhoudploeg voor de directe textiel, blik, olie, klein chemisch af- ganisatie. Ook hier start met teneinde de altijd aanwezige pieken woonomgeving van het winkelcen- val ESF/RBAmiddelen op te vangen.

Steiger 15 Rondetafelgesprek met ondernemers 'f)e werkloosheid oplossen is \ryel erg ambitieus' Ondernemers in het midden- en kleinbedrijf zijn gezamenlijk de grootste werkgever in de stad. Het Rio-bureau werk nodigde een aantal ondernemers uit voor een rondetafel-gesprek over ondernemerschap en ontwikkelin- gen op de arbeidsmarkt. Welke mogelijkheden zien zij voor een werkgelegenheidsbeleid? Deelnemers zijn Dick Groenendijk, eigenaar yan een drukkerij met20 personeelsleden; Kor Hoogerwerf, bloemist met 4 medewer- kers; Joop Huson, hoofd arbeidszaken bij Shell Pernis, en Aad Osterholt, eigenaar van een kapsalon waar 8 mensen werken. Gesprekspartners zijn Janwillem Springeling, Toos van Agtmaal en Benji de Levie van het Rio- bureau Werk.

Het midden- en kleinbedrijf wordt wel slechts te danken aan hogere prijzen en ta- "Winkelgebieden in Nederland worden al eens gezien als barometer voor het econo- rieven. Ondanks een ingrijpende renovatie zo eenvormig en voorspelbaar. Overal de- mische klimaat, hoe reageert dat op de blij- en veel promotie-activiteiten van het win- zelfde winkels." Liever ziet zijn vereni- tend hoge werkloosheid? Hoe ziet de toe- kelcenlrum. Ondanks alle inspanningen ging een gevarieerd winkelpatroon met komst voor een ondernemer er uit? om winkelen gezellig en recreatief te ma- nieuwe bedrijven die een aanvulling op het ken. Schoonmaak, bewaking, fietsenstal- bestaande betekenen. De hoge huren vor- "Soms denk je, dat je als klein produktiebe- ling en binnenkort een milieuwinkel. Men- men voor nieuwkomers echter vaak een on- drijf veel problemen hebt", verzucht druk- sen hebben minder te besteden en wie het overkomelijke barrière. Huurstij gingen kerij-eigenaar Groenendijk, die ook secre- zich wel kan veroorloven is mobieler ge- van honderd procent zijn na de renovatie taris is van de bedrijvenvereniging Hordij- worden: pakt de auto voor een dagje win- geen uitzondering. Starters worden door kerveld en bestuurslid van de Personeels kelen in Utrecht, Den Bosch of het cen- de belegger sowieso al vaak geweigerd. En Advies Dienst Ijsselmonde. "Maar het lijkt trum van Rotterdam." potentiële trekkers als een IIEMA komen wel een zegen als je je situatie vergelijkt Toch hebben heel wat ondernemers belang- slechts in uitgeklede versie. met die van je collega-ondernemer winke- stelling om zich aan de Binnenban te vesti- lier. " gen. Startende ondernemers, maar ook win- Hoe anders is de situatie aan de Mathenes- Osterholt, tevens voorzitter van de winkel- keliers uit wijkwinkelcentra waar de situa- serweg. "De goede, wijkgebonden winkel- iersvereniging Binnenban in Hoogvliet, zit tie nog minder rooskleurig is. En natuur- straat van voorheen werd de dupe van ver- te knikken: "Een reële omzetstijging mist lijk de bijna onvermijdelijke ketens. De anderingen die zich in Rotterdam-West de detailhandel aan de Binnenban al enke- Blokkers, Etossen en Kruirvaten. Om die voltrokken. Het meest koopkrachtige deel le jaren. \ilat er meer binnenkomt is laalsten staat Osterholt niet te springen: van het publiek trok weg uit de wijk. De laagste hkomens bleven over. Alleen wie . Aad C)sterholt bijtijds de bakens verzette en inspeelde op de veranderende markt, overleefde als on- dernemer. " Hoogerwerf zelf, bijvoorbeeld. Hij moet het belangrijkste deel van zijn omzet nu van buiten de wijk halen. Van oud-bewoners, maar vooral van bedrijven. Bewust, maar noodgedwongen heeft hij die keuze gemaakt.

De relatieve onaftankelijkheid van de par- ticuliere klant is voor Groenendijk een ze- gen. Terugloop door mindere besteding bij grote delen van de bevolking, merkt hij dan ook niet rechtstreeks. Wel op indirecte wijze: prijsdruk; rond-shoppen door zelfs je beste relaties; meer moeten doen voor hetzelfde geld.

"Op het industrieterrein zijn vorig jaar klappen gevallen. Personeelsre- ducties van tien tot twintig procent. Het omzet-volume komt nu wat terug. De winst niet. Het zonnetje schijnt weer een beetje. Terugkeer van de mensen die ont- slagen zijn ligt echter niet in het verschiet." 16 Steiger Osterholt ziet hierin een kenmerkend ver- schil met het kleinbedrijf . Zeker de meer ambachtelijke bedrijven als die van hem en van Hoogerwerf zijn personeels-inten- sief. "Met name jonge mensen werken bij ons. Vanwege hun leeftijd stijgen zij snel in loonschaal, waardoor de personeelskos- ten oplopen. Uren minderen is het enige dat erop zit. En die uren niet opvullen. De werkdruk op iedereen verhogen en het risi- co nemen dat de mensen ziek worden. Flexibelere arbeidstijden zouden voor win- keliers een oplossing vormen."

Hoogerwerf beaamt dat. Vanuit zijn be- stuursposities heeft hij een goed zicht op ontwikkelingen in de detailhandel. Hij zit in het dagelijks bestuur van de Rotterdam- se Ondememersorganisatie/ Handel en Nij- verheid, is lid van het branche-overleg de- tailhandel van het RBA, vice voorzitter van de Rotterdamse bloemisten, het Onder- nemers Platform en het wijk- schoonmaakbedrij f Span gen. . Dickcroenendijk "Er zijn een hoop mensen geloosd. Vast schuiven we heen en personeel eruit en uren-contracten elvoor tiek echter? Een supermarkt op het P.C. willende mensen grote bedrijven naar de kleine- in de plaats. Je hebt te maken met piek-pe- Hooftplein Eaatter koste van veel werkge- weer. Van winkelier naar de volgende. rioden. Flexibeler werken is dan een fijn legenheid op de Mathenesserweg. re. Van de ene hartstikke druk mee be- item." Als de doorloop van publiek daar ver- Het RBA is daar dwijnt, zullen veel winkels niet meer le- zig.Maar intussen gebeurt er niets om het probleem op te lossen. We hopen dat Zijn arbeidskosten echt overal zo'n groot vensvatbaar zijn. Slaat de verpaupering echte de economie aantrekt om dan in misschien probleem ? Bijnaiedereen signaleert een verder toe. Maar naar de vele alternatieven jaar een stuk van de werkloosheid te- te groot verschil tussen bruto-loonkosten die wij als ondernemers aandroegen werd twee te verdienen. Maar als je het totaal be- en netto-salarissen. Vrij algemeen is men niet geluisterd." Stadsvernieuwingsprojec- rug dan niets gewonnen; het erover eens dat deze wig verkleind ten als prestige-objecten van ambtenaren. kijkt hebben we er niets opgelost. Blijven er nog moet worden. Bii zakenwaarover de con- Nieuwe werkgelegenheid lijkt gecreëerd te wordt staan. Ik ben sensus zo groot lijkt, hoeft niet lang te wor- worden, maar gaat ten koste van de be- steeds tienduizetdetbuiten omdat ik denk, dat er wel wat den stilgestaan. Belangriiker nu is: wat staande èn van toekomstige. Winkelstraten optimistisch aan te doen valt, vertrouwen heb in de kunnenwe zèlf doen ? als de Mathenesserweg zijn onbedoeld een broedplaats geworden voor stafiende on- mensen en weet dat men in het algemeen omdat er Groenendijk waarschuwt nog voor wat hij derremers. De huren zijn relatief laag; de best wil werken. Pessimistisch draagvlak lijkt noemt goedkope-bazenptaatles. "In grotere doorgroei mogel ijkheden aanwezig. geen breed maatschappelijk om te zeggen: 'Ouwehoer niet en niet-ambachtelijke bedrijven is door ef- Waar industriële ondernemingen in belang- te bestaan moet de mensen aan- ficiency-verbetering heel wat te doen om rijke mate athankelijk zijn van prijs en pro- zoveel..' . Het werk kan het loonkostenstijgingen op te vangen. Niet ge- dukt, tellen voor de winkelier veel meer gedragen worden. Niet iedereen Reik de instrumenten aan. lijk roepen, dat de mensen te duur zijn. ruimtelijke overwegingen: vestigings- zelf vinden. voorlopige arbeidsconffac- Niet de armoede verdelen, maar wat ver- plaats, bereikbaarheid, stedelijke ontwikke- Part-time werk, je niet blind op de kleine groep der doordenken. Samen. " lingen. De zorgvuldigheid van de plaatse- ten. Staar lijke overheid speelt dan een uiterst belang- die niet wil. Laat hen je beleid niet beïn- Welke ervaringen zijn er met de overheid? rijke ro1. vloeden."

nodig voor De stadsvernieuwing komt ter sprake. In Wat Zijn de trends yoor de nabije toe- Er zijn meer veranderingen van de werktij- Rotterdam-West is deze nog niet voltooid; komst? Hoogerwerf. Flexibilisering van het ontslagrecht' het opwaarderen van de winkelstraten staat den, versoepeling te ingewikkeld nog in de kinderschoenen. De consequen- Optimisme en pessimisme over de toe- "Het ontslagrecht is veel Ondernemers hebben ties voor de kleine detailhandel werden en komst strijden om voorrang bij Groenen- voor het kleinbedrijf. En worden onvoldoende erkend. "Wat de Ma- dijk. Bedrijvigheid zal slechts toenemen de tijd niet om zich erin te verdiepen. niet. Je thenesserweg nodig heeft is een super- als er meer afzetmogelijkheden zijn. Als er het bevordert de werkgelegenheid die graag markt. Naast de twee bestaande op de een klimaat ontstaat waarin men makkelij- neemt minder risico's' Iemand nog de know-how Schiedamseweg zijn er in de omgeving ker durft te investeren. Ook in mensen. "Er wil werken, maar niet nu aan te ne- twee nieuwe gepland. Eentje op het Mathe- mankeert iets essentieels in dit land. On- van het vak bezit durfje niet nesserplein; de andere op het P.C. Hooft- danks alle platforms, overlegorganen en de men." plein." Vooral die laatste lokatie steekt hele ratteplan. Namelijk een gevoel van na- Het is weer Groenendijk die nuanceert. Hoogerwerf. "Niet de lokale markt vraagt tionaal elan. Het idee er met z'n allen te- Voor een eind kan hij met Hoogerwerf is er niet daar om; het Ontwikkelingsbedrijf stuutt genaan te moeten omdat het een schandaal meegaan, maar het ontslagrecht de niet deze ontwikkelingen aan. Vanuit welke op- is, dat er zovelen niet kunnen werken. Wel- voor niets. "Je moet het werkgever Steiger 17 ' Kor HoogerwerÍ

"Er is echter een verschil". merkt Groenen- dijk op, en hij wijst op het grote aantal on- geschoolde werkzoekenden. "Als we een aantal van die jongens aan het werk willen hebben, moet iemand ze scholen tot een minimum-niveau. Het RBA, bijvoorbeeld. Dan pas kunnen ze in een bedrijf beginnen en zich door cursussen verder ontwikke- len." Hij maakt zich zorgen over de toene- mende verrechtsing in de samenleving. Werkloosheid en de dreiging ervan spelen hierin, naar zijnidee, een grote rol. "De man aan de onderkant van de arbeidsmarkt- de laag-opgeleide dus- voelt zich heel snel te gemakkelijk maken. Ga je te vér versoe- Osterholt en Hoogerwerf zouden veel lie- bedreigd in zijn baan. Als hij die nog pelen dan loopje een ander risico: het ujt- ver rneer leerlingen in dienst nemen. Net heeft. Hij geeft onmiddellijk degene die lokken van onzorgvuldigheid te-ee n over j e als vroeger toen er nog sprake was van een hem voorbij loopt de schuld. En de men- personeel." Een nauwgezette vacature-\rer- -groot aantal stage-plaatsen. Niet door mid- sen in de oudere wijken zijn al zo kwets- vulling lijkt hem een betere weg del van het leerlingstelsel, want dót is ge- baar. Ik denk dat het zich afzettet tegen an- bonden aan de CAO en kost dus geld. De dersgekleurden of andersgezinden uit die Er z.ijn trlternotiet,en. In grotere bedrijven leerling zelt zal er wat voor over moeten angst voortkomt. Daarom heb ik ook niet kon je 1,pysp11seIt-riri, o't itttrt'rt opvLttt- hebben om een vak te leren. "Je moet het zoveel geduld met zaken die om het werke- gen. Voor het ruidtlen- en kLeinbedrijf zou vergelijken met naar school gaan", verdui- lijke probleem heenkabbelen. Wat zitten je kunnen denken oan arbeidspools. Dtrs delijkt Hoogerwerf, "alleen gebeurt de we hier allemaal te regelen? We moeten niet direcÍ iedereen in dienst nemen. tnaar scholing nu in een bedrijf. Je investeert in met z'n a11en zorgen, dat de mensen aan via de pool inhuren. Je legt ddítr dan het je eigen toekomst en net als datje school- het werk komen." risico dttt w-erktl.emers niet bLijken te vol- geld betaalt, zouje eigenlijk ook als leer- "Heb het 1ef dan eens om tegen heilige doen atrn je eisen, of niet tneteen volledig Iing iets moeten meebrengen." huisjes aan te schoppen. Laten we elan to- inzetbaar zUn. Mensett kun je zo ook laten nen. Iedereen iets inbinden, mag dat 'ns ingroeien in een baan. een keertje!." Pragmatisch en ethisch wil En als iemand anclers dan de yerant**oor- hij zr.ln; en dat laatste voorop. Osterholt is niet enthousiast. "Ftexibiliteit deLijkheid yoor de leerling opneemÍ ? Huson tempert: "Dé werkloosheid oplos- door bij voorbeeld nul- uur-contracten sen is erg ambitieus. Wel kunnen we als werkt ook niet. Zelfs via een uitzendbu- Groenendijk ziet niet veel verschil: "On- RBA alleriei instrumenten aanreiken die reau is er niemand in dienst op ons winkel- dernemen zonder risico is ondenkbaar. bijdragen. Die oplossingen makkelijker centrum. Kleine bedrijven èn grotere ko- Ook in het opleiden neem je een risico. Er mogelijk maken. Druppels op de gloeiende men steeds meer terug van losse contrac- is een oniosmakelijke relatie tussen pro- plaat, misschien, maar toch." ten. Er ontstaat zo geen betrokkenheid. Be- duktie en het aantal medewerkers. Als je En ondanks zijn eerder geuite scepsis ten trokkenheid is essentieel en betekent bin- bezetting redelijk is enje hebt vertrouwen aanzren van werkers in additionele banen, ding met het bedrijf." in de toekomst, neem je er een stagiair of ziet Osterholt daarbij veel in additionele Huson wijst op de 'instroomservice' van leerling bij. Maal als ik een leerling aan- werkzaamheden. Mits onder sturing van het RBA/Rijnmond, waarvan de eerste ex- neem alleen voor de subsidie, doe ik het al- een professioneel apparaat. "In de Binnen- perimentele periode binnenkort geëvalu- tijd verkeerd. Na een jaar moet iemand ban loopt een goed project metjongeren eerd gaat worden. Opgezet om verborgen mee gaan produceren en dan moet er ook onder leiding van de politie. Milieu met de werkgelegenheid op de sporen, werklozen zicht zijn dat die in het bedrijf blijtl. Niet ROTEB als regisseur zie ik ook zitten. Het een kans te geven en een groot deel van dan als een zak vuil eruit schoppen. Niet onderhoud van wijken. Scholing. In Hoog- het risico weg te halen van de inlenende zoals bij leerling-verpleegsters. " vliet proberen we veel aan te pakken; heb- ondernemer. Huson trekt dit verband door naar de eigen ben leuke plannen, al zijn dat dan mis- Opvallend genoeg btrjkt de regeling nau- RBA-organisatie. Hij is als bestuurslid ac- schien maar druppeltjes. " welijks bekendheid te genieten bij de ge- tief in de werkgeversgeleding van het Hoe mooi ook, druppeldes zijn volgens sprekspartners. Groenendijks eerste reactie RBA/Rijnmond "Opleidingen moeten lei- Groenendijk onvoldoende om de werkloos- is zelfs afwerend. "Overall gezien is het ei- den tot werk. Ook Arbeid:roorziening heid op te lossen. Híj houdt vast aan zijn genlijk gefröbel. Daar bestrijd je de werk- moet hier kritisch naar kijken. Mensen twee eerdere stellingen. Een nationaal élan loosheid niet mee. AIs je geen afzet hebt moeten perspectiefhebben op een baan. en de noodzaak om vanuit de centrale over- en geen klanten, dan hebje ook geen per- Alle door het RBA gesubsidieerde scho- heid te dereguleren. soneel nodig. Je moet wel werk hebben; lingsprojecten zullen aan dit beginsel ge- ook voor de Instroomservice." toetst moeten worden." Benji de Levie 18 Steiger h

De weerbarstige praktijk van de Jeugdwerkgarantiewet

De Jeugdwerkgarantiewet blijkt geen garantie te bieden. Een deel van de doelgroep stroomt niet in, en een an- der deel valt uit. Voor moeilijke groepen wordt nu een 'voorbereidingsfase' ontwikkeld. 'Een ervaring rijker' is de titel van het onderzoek naar het JWG van de Sociaal Wetenschappelijke Afdeling van Sociale Zakenen Werkgelegenheid. Onderzoeker Henk Spies vat de bevindingen samen.

H"t run kracht worden van de Jeugd- Een deel van dejongeren die tot de doel- men met het feit dat de garantiebanen addi- werkgarantiewet (JWG) ruim 2,5 jaar gele- groep behoren. komt niet in de JWG te- tioneel werk betreffen. Veeljongeren vin- den, betekende een omslag in de recht. Sommigen omdat ze 'te kansrijk' den de banen te eentonig, klagen dat ze te ( eugd)werkloosheidsbestrij ding. De leus zijn, en verder bemiddeld worden door het weinig te doen hebben of dat ze alleen in- 'werk boven inkomen' is voorjongeren arbeidsbureau of een opleiding volgen. Zij gezet worden voor de 'rotklusjes'; ze leren vertaald in concreet beleid. Jongeren tot 21 hebben nog steeds een uitkering, al is de er niets van. Andere elementen van de wer- jaar en schoolverlaters tot 27 jaar kunnen hoogte daarvan nog maar 465 gulden. An- kervaring, zoals het werkritme en op tijd (wanneer de wet in 1998 geheel is inge- deren komen niet in de JWG omdat ze niet op afspraken verschijnen, kunnen zij dan voerd) geen beroep meer doen op een uit- bekend zijn bij doorverwijzende instanties alleen nog maar zien als 'vervelende regel- kering. In plaats daarvan kunnen zij een als sociale dienst of arbeidsbureaul naar tjes' die nergens toe dienen. Eenjongen dienstverband krijgen bij een JWG-uitvoe- schatting zijn er in Rotterdam ongeveer die als conciërge op een school had ge- ringsorganisatie, in Rotterdam de Jonge- 500 van deze jongeren. Het gaat bijvoor- werkt, zei.: " lk deed daar helemaal niets renpool Rotterdam Werkt. Het is de bedoe- beeld om zwerfjongeren, verslaafden, en- man ... alleen de hal aanvegen en op een ling dat zij door de werkervaring die ze op- zovoort. Ter vergelijking: ongeveer 800 knop drukken als er leerlingen huamen ... doen, eventueel aangevuld met scho-[ing, jongeren zitten in de JWG, en ongeveer ik deed helemaal niets ... ja, en toen kwam een vaste baan krijgen. In opdracht van So- 1500 zitten nog bij het arbeidsbureau. ik Íe laat ... waarom moet ik op tijd komen ZaWe en de Jongerenpool is nagegaan in Van de jongeren die in de JWG komen als er toch niets te doen is?" hoevere de beoogde sluitende aanpak van stroomt de ene helft inderdaad uit naar re- Een probleem dat hiermee samenhangt, be- de IWG gerealiseerd wordt. Hiertoe zijn gulier werk of opleiding, maar de andere treÍï het soort banen dat de Jongerenpool ongeveer 200 jongeren die tot de JWG- helft valt uit. Voor deze uitval zijn ver- in de map heeft: dit zijn in hoofdzaak ad- doelgroep behoren genterviewd. schillende redenen. Deze hangen deels sa- ministratieve banen, terwijl er relatief wei-

Steiger 19 nig technische banen zijn. Veel jongens De meisjes die uitvallen grijpen vaak terug Het nieuwe systeem yoor 'vervoer juist willen iets met hun handen doen, op een vertrouwde maatschappelijke rol: op maat' in Rotterdam heeft geleid waarbij ook de werkomgeving meespeelt: die van moeder. Hierdoor krijgen zij vaak tot protesten van gebruikers en in een werkplaats met een informelere om- toch een uitkering, en ontkomen aan de Yan gang tussen vooral mannelijke collega's marginalisering die andere uitvallers ten wijkbusorganisaties. Gerard voelen zij zich meer op hun plaats dan op deel valt. Nijssen, projectleider van het Kwa- een formeler kantoor. Meer in het alge- liteitspanel Rotterdam dat in 1992 meen merken veeljongeren dat ze door Weggedefrnieerd een kwaliteitsonderzoek deed naar hun collega's op hun werkplek worden be- In het algemeen kan geconcludeerd wor- vervoer voor ouderen en gehandi- schouwd als buitenstaander of zelfs als den dat de JWG in praktrjk niet de sluiten- capten, stuitte op gebrekkige sa- 'kneusje'. " Je wilt toch respect" . Dat res- de aanpak van de (eugd)werkloosheid is menwerking tussen RET en de Fe- pect vinden velen kennelijk niet in het die beoogd wordt: een deel van de doel- werk dat ze moeten doen, en ook niet in de groep stroomt niet in, en een ander deel deratie van Wijkbusorganisaties. beloning die daar tegenover staat. valt er uit. Het gaat in beide gevallen om jongeren met de meest problematische ach- Sancties tergronden en de slechtste positie op de ar- Het is nu half mei en alweer zes weken Hoewel ontslag betekent dat men geen beidsmarkt. 211 worden passief dan wel ac- na de invoeringsdatum van 1 april. De recht op een uitkering heeft, nemen sommi- tief weggedef,rnieerd door het verscherpte VGR heeft te maken gekregen met een gen ook deze consequentie voor lief. uitkedngsregime. Het gevolg is (continue- stortvloed van reacties over de wet in de Het sanctiebeleid van de JWG lijkt voor ring van) een marginaal bestaan, dat geken- praktijk. Ook de RET en het Project Voor- een deel van de jongeren te werken. Een merkt wordt door problemen op allerlei ter- zieningen Gehandicapten hebben dat gewe- aanzienlijk deel van hen zou zonder deze reinen, en weinig perspectiefop een uit- ten. Daar zijn de mensen inmiddels ook stok achter de deur nog steeds werkloos weg. Dit is de prijs die betaald wordt voor aan vakantie toe. Wat niet weg neemt dat zrjn, zoals sommigen zelf ook aangeven. het positieve resultaat dat de JWG voor an- een (nog) niet goed lopende organisatie Met name allochtone meisjes uit een tradi- derejongeren heeft. voor de klant natuurlijk het meest verve- tioneel moslimmilieu lijken gebaat te zijn Ook de centrale overheid heeft inmiddels lend en soms zelfs tragisch is. bij het verplichtende karakter van de JWG; ir.tgezien dat de fWG voor een deel van de (uit: VGR Informatief, mei 1994, p. 9) het is voor hen de manier om uit huis te ko- doelgroep niet functioneert. Voor de 'moei- men. Voor een ander deel van dejongeren lijke groepen' wordt een voorbereidingsfa- Sinds 1 april 1994heeft de klachtentele- pakt het sanctiebeleid averechts uit. Uit- se ontwikkeld. waarin jongeren via een foon bij de Vereniging Gehandicaptenorga- sluiting uit de sociale zekerheid leidt er toe combinatie van werk(gewenning) en hulp- nisaties Rotterdam (VGR) roodgloeiend dat zij voor hun levensonderhoud aftranke- verlening geschikt gemaakt moeten wor- gestaan. In zes weken kwamen maar liefst lijk worden van familie of vrienden. Het is den voor de JWG. Zij ontvangen dan een 700 klachten binnen over de op 1 april in de vraag hoe lang dat goed gaat. De uitval- vergoeding van 330 gulden per maand. werking getreden Wet Voorzieningen Ge- lers zijn over het algemeen degenen met Wanneer geen extra voorzieningen zoals handicapten flMVG). Een flink deel van de de meest problematische achtergronden en huisvesting geregeld worden, is deze ver- klachten had betrekking op het nieuwe de slechtste positie op de arbeidsmarkt. De goeding echter volstrekt onvoldoende om door de RET ingevoerde 'Vervoer Op ouders van meer dan de helft van deze jon- een zelfstandig bestaan van op te bouwen. Maat' systeem. In hoeverre het daarbij geren zijn zelf aftrankelijk van een inko- Bovendien is het de vraag of in de voorbe- gaat om 'kinderziekten' van het nieuwe men uit de sociale zekerheid, en tweederde reidingsfase genoeg capaciteit gecreëerd systeem moet de komende tijd uitwijzen. van de jongeren is in het verleden gecon- kan worden om alle 'moeilijke jongeren' fronteerd met de problemen die samenhan- op te vangen. Wet Voorzieningen Gehandicapten gen met scheiden of overlijden van ouders. Ook wat betreft de 'minder moeilijke jon- De Wet Voorzieningen Gehandicapten Een aanzienlijk deel van de jongeren heeft geren' dreigen erproblemen te ontstaan. houdt in dat gehandicapten voortaan bij de hierdoor in het verleden te maken gehad De doelgroep van de fWG zal de komende gemeente moeten aankloppen voor voor- met hulpverleningsinstellingen. Een deel jaren sterk groeien, enerzijds door de gefa- zieningen op het gebied van wonen, ver- van hen is bovendien in aanraking geweest seerde invoering van de wet (ditjaar gaan voer en rolstoelen. Tegelijk met de invoe- met de politie. Niet alle jongeren kunnen ook de 22-jarige schoolverlaters tot de ring van dit 'Eén-Loket systeem' wordt dus even gemakkelijk bij hun ouders aan- doelgroep behoren), anderzijds door de cri- met deze decentralisatie naar de gemeentes kloppen. Ook geld lenen van vrienden kan sis op de arbeidsmarkt. Een evenredige een forse bezuiniging doorgevoerd. Naast meestal niet eindeloos, evenals de verkoop groei van het aantal garantiebanen lijkt gehandicapten kunnen namelijk alle 65- van huisraad. Na enkele maanden zijn de echter niet te realiseren. Openstelling van plussers een beroep doen op de gehandi- meeste hulpbronnen uitgeput. Sommige de marktsector is een voorwaarde om het captenvoorzieningen. De verwachting is jongens geven dan ook aan dat ze hun cri- aanbod van 'technische' banen uit te kun- dat de groep die een beroep gaat doen op minele activiteiten weer opgepakt of gein- nen breiden, maar het is de vraag of ook de voorzieningen grofweg verdubbelt. De tensiveerd hebben na uitsluiting uit de uit- het algemene tekort aan garantiebanen op- gemeentes krijgen daarvoor echter geen kering. gelost kan worden. De ervaringen met an- cent extra. Sterker nog, de overheid heeft "Slecht... geenwerk, geen geld... dan ga dere regelingen (zoals het leerlingwezen) op het budget nog eens een kwaÍ gekort. je slenteren, en als je slechteyrienden doen vermoeden dat teveel optimisme wat Voor Rotterdam betekent dit dat voor de hebt, dan ga je slechte dingen doen (...) dit betreft niet op zijn plaats is. uitvoering van de WYG 60 in plaats van Thuis zitten is niks ... Ik yeryeel me iedere 80 miljoen gulden beschikbaar is. Verant- yader dag en mijn zoekt ruzie met me. Als Henk Spies woordelijk voor de uitvoering van de nieu- ik drink, kan ik mijn problemen een beetje we wet is in Rotterdam de Dienst SoZaWe vergeten. Soms ga ik met vrienden een bee- (Sociale Zaken en Werkgelegenheid). tje stelen." Mede in verband met het beperkte budget heeft de gemeente Rotterdam voor het 20 Steiger Vervoer op maat Kinderziektes of een gemiste kans?

'llt " -j:i!l( til\ ! rr,11i.^aii ! '

stadsvervoer gekozen voor een nieuw col- dienst SoZaWe. Dit pasje is voorlopig al- met elkaar verbindt. De ISl-bussen rijden lectief aanvullend vervoerssysteem. Dit Ieen ditjaar geldig. ieder half uur de route in twee richtingen. 'Vervoer Op Maat' vervangt alle individu- Het 'Vervoer Op Maat' kent twee varian- Bij de overstappunten zijn wachtruimtes ele regelingen zoals de individuele (ro1- ten die dagelijks van 9.00 uur tot 23.00 uur ingericht voor gebruik door gehandicap- stoel-) taxivergoedingen, bruikleenauto' s rijden: ten; gelijkvloers en verwarmd, met een in- en aangepaste auto's. Voor dit nieuwe col- 1 ) het aanvullend vervoer van 'kamer-tot- validentoilet en een telefooncel. A11een lectieve systeem wordt door SoZaWe on- kamer' en van 'deur-tot-deur'. mensen met een pasje hebben toegang tot geveer 20 miljoen gulden perjaar betaald Het 'kamer-tot-kamer' vervoer is voor de wachtruimte. Ieder overstappunt staat aan de RET. mensen die niet zelfstandig uit hun woning onder toezicht van een RET-medewerker. en/of plaats van bestemming kunnen ko- De halte bij het Centraal station wordt be- Voor gehandicapten die tot 1 april recht men. Een chauffeur en een begeleider ver- waakt door twee oppassende RET-ers. hadden op een individuele vervoersvergoe- zorgen met een busje de reis binnen de ding van f 3200,- perjaar is de invoering Rotterdamse stadsgrenzen. De klant hoeft van het nieuwe systeem natuurlijk een ver- niet over te stappen. Indien nodig wordt Reservering, tarieven en grenzen slechtering. Maar bedenk dan wel dat dit hijlzíj de trap op en afgedragen. Een rit moet minstens twee uur van tevo- 'oude niveau' van tegemoetkomingen ner- 2) het 'deur-tot-deur' vervoer is bestemd ren worden besteld bij de centrale telefoon- gens meer wordt gehaald. Gemeentes die voor mensen die wel zonder hulp de wo- post. Indien mogelijk worden ritten gecom- vast hebben gehouden aan individuele uit- ning kunnen verlaten, maar door hun han- bineerd. Dit betekent dat klanten niet altijd keringen, keren nu gemiddeld f 1600,- uit dicap niet met het openbaar vervoer kun- rechtstreeks naar de bestemming of het aan rechthebbenden. nen reizen. Binnen de eigen wijk worden overstappunt worden gereden. Het kan ge- de passagiers met een voor rolstoelen toe- beuren dat eerst nog een andere klant 'Vervoer Op Maat' gankelijk VW-busje op de plaats van be- wordt gehaald of weggebracht. Het door de RET opgezette aanvullende stemming gebracht. Een klant die buiten De tarieven voor het vervoer komen over- vervoer is bestemd voor Rotterdammers de eigen deelgemeentegrens wil reizen een met het zone-tarief van de 'blauwe' die niet meer in staat zijn met het gewone wordt gebracht naar het overstappunt op strippenkaart. Dat betekent dat de 65 +

openbare vervoer te reizen. Om toegelaten de zogenaamde Intrastadslijn (ISL) in de kaart niet geldig is ! te worden tot het aanvullend vervoer moet betreffende deelgemeente. Verder beperkt het vervoer zich tot het zo- een pasje worden aangevraagd bij het pro- De IntraStadslijn (ISL) is de busdienst die genaamde 'sociale verkeer'. De aangepas- ject Voorzieningen Gehandicapten van de de in totaal acht overstappunten in de stad te bus nemen voor een afspraak bij bijvoor-

Steiger 21 je van het Project Voorzieningen Gehandi- capten toegekend. Dit terwijl brj de opzet van het systeem is uitgegaan van een capa- citeit van 14.000 klanten. Te hopen valt dat de RET er in de komende tijd in slaagt het 'Vervoer Op Maat' systeem uit de drei- gende impasse te halen. Daarbij zou het een goede zaakzijn als de RET er in zou slagen beter samen te werken met de wij- willigersorganisaties op het terrein van aanvullend vervoer in Rotterdam: de Fede- ratie van wijkbusorganisaties.

De Federatie van wijkbusorganisaties "De Vereniging Wijkbus Alexander blijft explosiefgroeien. Ook de andere leden van de Federatie van wijkbusorganisaties kunnen de groei nog maar net bijbenen. Ook na 1 april blijven bij alle deelnemers het aantal leden en ritten sterk stijgen. Hoewel de wijkbewoners bij ons alleen in de eigen wijk kunnen worden veryoerd en alleen van 9.00 tot 17.00 uurterechtkun- nen, blijft het aantal leden en ritten sterk stijgen. De nieuwe bus is dan ook hard no- dig om de vraag aan te kunnen. Verder beeld een specialist, voor werk of school, Voordat we naar het overstappunt vertrok- merken wij bij onze leden weinig belang- etc. 1s nlet toegestaan. ken werd er nog een mevrouw uit de wijk stelling voor de Intrastadslijn. Met name Vervelend is dat het aanvullend vervoer opgehaald....l het overstappen levert veel problemen op. zich tot nu toe met een enkele uitzondering Om 13.35 uur (al een halfuur onderweg) Stel dat je vanuit Alexanderpolder naar het beperkt tot de gemeentegrenzen. Overleg op het overstappunt gearriveerd. Overstap- Rheumaverpleeghuis wil in Hillegers- met de andere OOR-gemeenten en de Ne- pen op de grote bus was mogelijk omdat berg/. Dan moetje eerst naar derlandse Spoorwegen heeft tot nu toe nog deze klaarstond. De plaats gereserveerd het opstappunt bij station Alexander. Daar geen resultaten opgeleverd. Dat betekent voor een rolstoel, is niet echt ideaal te noe- moetje overstappen op de ISL naar het St. dat een bepaalde groep gehandicapten een men. Je zit dwars achter de chauffeurs- Franciscus Gasthuis. Daar moet je dan overigens kleine tegemoetkoming krij gt plaats en je rijdt opzij. Doordat de rolstoel weer overstappen op een busje naar het voor het vervoer buiten de stad (als over- op de hoogte van de wielen staat en door- verpleeghuis. Dat kost veel tijd. Terwijl de gangsregeling wordt in 1994 nog dat de bus ook nog vrij laag ligt, maak je ISL op weg naar de halte van het St. Fran- / 500,- uitgekeerd). aardige klappen. Het gevoel van misselijk- ciscus wel langs het verpleeghuis rijdt, heid zal dan ook bij de meeste mensen niet maar daar mag de chauffeur dan weer niet De VGR wil dat het nieuwe systeem beter uitblijven. Het vastzetsysteem voor de rol- stoppen.", aldus Joop Boogaarts (bestuurs- wordt geintegreerd met het 'normale' stoelen in de ISL-bus is nu al afgekeurd en lid van de Vereniging Wijkbus Alexander). openbare vervoer. José van Rosmalen van wordt niet gebruikt. Nu wordt er een riem De Federatie is een overlegorgaan van vrij- de VGR: "Daarbij denken wij vooral aan voorje voorwielen gespannen en vastgezet willigers van de Vereniging Wijkbus Lom- een integratie met de metro. Daarvoor is met een paar 'zielige' oogjes in de grond. bardijen/, Vereniging Wijkbus het essentieel dat op de Noord Zuid lijn nu Heeft geen enkele zin. Volgens mij is het Deelgemeente , Vereniging Wijk- eindelijk eens liften worden aangelegd. zeer onverantwoord omrolstoelen op deze bus IJsselmonde, Vereniging Wijkbus Met deze integratie zorg je er tegelijk voor wijze vast te zetten en te vervoeren. De Alexanderpolder, Stichting Wijkvervoer dat het aanvullend vervoer minder stigma- RET heeft echter toegezegd dit systeem te /Schiebroek, Stichting Wijk- tiserend werkt. Onze ervaring is namelijk veranderen. bus Centrum-Noord, Stichting Wijkbus dat in de huidige opzet het aanvullend ver- Na eerst de overstappunten St. Franciscus Oude Westen/CooVstadsdriehoek en Stich- voer een eigen apart circuit blijft. Een sys- en Marconiplein aangedaan te hebben, ting Wijkbus Overschie. Ondanks verschil- teem dat los staat van het normale open- kwamen we om 14.35 op het CS aan (een len in toelatingseisen, tarieven, begrenzing baar vervoer en daardoor het negatieve uur later). Totale reisduur naar van het vervoersgebied, aanmeldingster- stigma krijgt van gehandicaptenvervoer. het CS is anderhalf uur.' mijnen en openingsuren probeert men via Dit negatieve stempel moeren wij zien te (uit: 'VGR Informatief, mei 1994, p. 9-10) de Federatie de gemeenschappelijke belan- voorkomen." gen te behartigen. In totaal krijgen de wijk- Het rendement blijft achter bussen via met name de deelgemeentes on- Woensdag 13 april De praktijk leert dat in de eerste maanden geveer twee ton subsidie perjaar. 'Het was de bedoeling om vanuit Omm- na de invoering van het systeem de REl' In het verleden is de Federatie gesprek- oord via het overstappunt Alexander naar busjes grotendeels leeg rondrijden. Op dit spartner van de RET geweest bij het opzet- het Centraal Station te reizen. moment z1p er 330 ritten per dag. Natuur- ten van het nieuwe aanvullend vervoer. Bij Om 13.05 zijn wij opgehaald met een VW- lijk hangt de geringe belangstelling deels de moeizame besprekingen was één van de busje. In dit busje is 1 plaats voor een rol- samen met het opstarten van het systeem. shuikelblokken dat de wijkbussen hun stoel; deze plaats is echter zeer krap en de ZoWegen bijvoorbeeld tot nu toe pas rond kleinschaligheid wilden behouden. Zo rolstoel helt wat achterover. de 6000 Rotterdammers het benodigde pas- voelden zij er bijvoorbeeld niets voor hun 22 Steiger eigen telefonische ritmeldingspunten af te schaffen ten gunste van één grotere RET- centrale. Uiteindelijk is de RET echter zon- De stad is van iedereen der de Federatie verder gegaan. Met ande- Wethouder Pim Vermeulen werd vorige maand uitgeluid met een groots re woorden, bij de uiteindelijke opzet van festijn in het HAl-gebouw op de Wilhelminapier. Vermeulen vertrekt na het 'Vervoer Op Maat' zijn de vrijwilli- een loopbaan van meer dan twintig jaar in Rotterdam, als actievoerder, gers van de acht wijkbusorganisaties door wethouder van stadsvernieuwing en volkshuisvesting, en beschermheer de RET buiten de deur gehouden. van de sociale vernieuwing. "Er zijn in de wijken van die types te vinden Een gemiste kans? die hun schouders zettera onder de verbetering van de leefbaarheid. Dat 'De klantenenquëte wijst uit dat de vrijwil- je dat proces hardnekkig bent blijven steunen is wat ons betreft je groot- lige vervoerders er in zijn geslaagd met ste kwaliteit en de rode draad in je carrière", sprak Piet Huiskens na- een minimale gemeentelijke subsidie aan- mens het Rotterdams Overleg Bewonersorganisaties bij het afscheid. vullend vervoer op maat te leveren aan buurtbewoners. De kleinschaligheid is voor de klanten daarbij eerder een plus- punt dan een knelpunt. Tegelijkertijd bie- den de organisaties tal van buurtbewoners zinvol en bevredigend vrijwilligerswerk.' (uit: 'Al is het geen eerste klas, we zijn te- vreden. Vervoer op maat', (1992) Kwali- teitspanel Rotterdam) Met deze conclusie besluit het Kwaliteits- panel Rotterdam, een panel met vertegen- woordigers van ruim twintig Rotterdamse vrijwilligersorganisaties, in december 1992 de kwaliteitstoets van het aanvullend vervoer in Rotterdam. Daarbij wordt de suggestie gedaan dat de RET bij het opzet- ten van 'Vervoer op Maat' in het kader van de invoering van de WVG de wijkbus- organisaties actief zal inschakelen bij het nieuwe vervoerssysteem. Dit is echter niet gelukt. Het gevolg is dat in een aantal Rot- terdamse wijken nu eigenlijk twee 'Ver- voer Op Maat-' systemen naast elkaar fun- geren, namelijk het 'Vervoer Op Maat' van de RET en de wijkbusorganisaties. In de praktijk betekent dit dat een wijkbus- klant die met de ISL naar een bestemming buiten de eigen wijk wil reizen twee keer moet betalen. Eerst moet namelijk de rit- Huiskens beperkte zich niet tot een terug- gerstadsconcept' uit dejaren '70 was ge- prijs voor de wijkbus worden voldaan. Ver- blik, maar nam de gelegenheid te baat om real i seerd? volgens moet bij het overstappunt van de een programma te schetsen voor de toe- Op grond van de situatie van toen èn de ge- ISL nog eens het zonetarief van de RET komst. Hoofdpunten: het vergroten van de zamenlijke analyse van toen, is het con- worden betaald! keuzevrijheid voor iedereen ('de hele stad cept Rotterdamse stadsvernieuwing ont- Dit langs elkaar heen werken van de RET is van iedereen') en extra kwaliteit voor de wikkeld en gerealiseerd. Wie kon toen de en Wijkbusorganisaties draagt er zeker toe zogenaamde' concentratiegebieden' . demografische en economische situatie bij dat de belangstelling voor de ISL bene- van nu voorzien. met een grote nieuwe den de verwachtingen blijft. Het lijkt er op We weten allemaal dat de getallen van bij- groep die zich beginjaren '90 aandient on- dat de klanten van de wijkbussen de voor- na 20 jaar stadsvernieuwing indrukwek- der in de woningmarkt en dat zal blijven keur blijven geven aan het voor hen ver- kend zijn: 55.000 woningen, nieuw ofver- doen? trouwde en kleinschalige vervoer door vrij- beterd, een investering van 4,5 miljard gul- De typering 'eenzijdigheid' doet ook geen willigers uit de buurt. Voor hen ligt een den in de woningvoorraad! Toch is het de recht aan de grote verscheidenheid binnen overstap naar de ISL minder voor de hand vraag of deze investering een leefbare stad de sociale sector. Vooral de laatste tien dan de RET klaarblijkelijk had verwacht. heeft opgeleverd. De laatste tijd worden er jaar hebben de Weeda's en Mecano's heel Te hopen valt dat in de nabije toekomst vraagtekens gezet bij de vitaliteit van de goed raad geweten met de vormgeving en tussen de RET en de Federatie van wijk- krachtproef. Teveel van hetzelfde, is de kri wonlngtypes. busorganisaties een flexibele samenwer- tiek, waardoor de draagkracht van buurten Wel is aan de hand dat de bereikbaarheid king tot stand komt. Gebeurt dat niet dan en van de stad als geheel in gevaar komt. van deze sociale woningvoorraad in ge- valt te vrezen dat het nieuwe 'Vervoer Op Het is natuurlijk te simpel om het ontbre- vaar komt; huurharmonisatie en differentia- Maat' systeem een gemiste kans is. ken van gevarieerd woningaanbod in de tiejagen op onze vergelijkingshuren in de stadsvernieuwings-wijken als oorzaak aan stadsvernieuwingswijken ! Vergeten wordt Gerard Nijssen te wijzen van de concenÍatie van proble- dat hiermee ook de vicieuze cirkel weer ge- men. Hoe zou de stad eruit hebben gezien sloten wordt die met de stadsvernieuwing zonder onze stadsvernieuwing, als het'vin- was doorbroken: de laagste inkomens ko-

Steiger 23 men weer terecht in de slechte buurten en huizen. Ik durf de stelling aalt daÍ het hui- dige beleid tot meer problematische con- centraties zal leiden dan het stadsvemieu- wingsbeleid van de afgelopen decennia.

De cruciale vraag voor de toekomst is of de volkshuisvesting voldoende instrumen- ten in handen heeft om een antwoord te kunnen geven op de problemen van nu. Sleutelwoorden in het nieuwe beleid zijn: meer markt, meer differentiatie, minder subsidie. Een beleid gericht op meer keuze en meer kwaliteit heeft mijn steun. Maar de vraag is voor wie die keuze-vrijheid gaat werken en wie daarvan uitgesloten wordt. Tegen deze achtergrond formuleer ik een aantal uitgangspunten voor de volkshuisvesting in de komende tijd.

L. M".. k.rre-vrijheid voor alle woning- zoekenden Dit uitgangspunt kan gerealiseerd worden door . de spreiding van goede en bereikbare woningen; dat betekent dat er dus ook bereikbare woningen in de sociale sec- tor gebouwd moeten worden op de nieu- we woningbouwlokaties in de regio (de zgn'Vinex-lokaties'); fnfr"rtot . het toetsen van het huur- en verdelings- beleid op spreiding van beschikbaar- heid; . het geven van kwaliteitsimpulsen in al- le sectoren om keuzes ook mogelijk te maken: huisvesting voor ouderen, jon- geren, grote woningen, logementen, corporaties en de huurders is gelegd, ma- De bewoners-ondersteuners zullen daaraan koopwoningen, etc. ken glashard duidelijk dat een woonlasten- ook in de toekomst hun steentje bijdragen. beleid noodzakelijk blqft. De individuele Er is een nieuwe oriëntatie van de inzet huursubsidie moet als instrument voor rela- van de bewonersondersteuning. Het Steun- 2. Corrcentratie is niet altijd een probleem tieve bereikbaarheid gehandhaafd blijven! punt Wonen van het Rio zal zich op basis Aanvaard concentratie als natuurverschijn- van de hier genoemde hoofdpunten inspan- sel van een grote stad, maar ontwikkel wel nen om: instrumenten om de scherpe kanten daar- 4. ," O.rno.ratische controle op de volks- . analyses te maken gericht op inzicht in van te bestrijden. Bekijk concentratie ook huisvesting moet blijven Die controle glipt en beïnvloeding van de volkshuisves- als kwaliteit voor een bepaalde groep. nu uit onze vingers en wel in een even ting op verschillende niveaus (buurten- Als er in Oud Zuid een duidelijke keuze hoog tempo als de afbraak van de subsi- wijk-corporatie-deelgemeente- gemeen- ligt van allochtonen voor dat stadsdeel, dies. De publieke sector heeft het nakijken te-regio-land); maak dat dan kwalitatief interessant en als investeringsklimaat en rendement de . kwalitatieve steun te geven aan bewo- neem gerichte maatregelen op het terrein toon gaan zetten in de volkshuisvesting. nersgroepen die invloed willen uitoefe- van woonomgeving, onderwijs (goede De gemeente (regio) moet instrumenten nen op deze verschillende niveaus. zwarte school), criminaliteitsbestrijding ontwikkelen (prestaties, subsidies, grond- Daarbij zal een duidelijker onderscheid ge- enz. Intensief Beheer is daarvoor een pri- beleid) om greep op het beleid te houden. maakt worden tussen de rollen van onder- ma aaÍvet; overigens blijven grote investe- Niet omdat er geen medewerkers bij de steuners en van de bewoners dan in het ver- ringen noodzakelijk. Voor deze gebieden corporaties zitten die zich loyaal zullen in- 1eden. is blijvend een signalerings- en activerings- spannen om doelen van het volkshuisves- lijn noodzakelijk. tingsbeleid te realiseren. 'Het zit wel goed Piet Huiskens met het VH-netwerk' om met Huso Prie-

mus te spreken. Foto's bij dit àrtikel zijn overgenomen uit het boek 'Bak- 3. F1unk"."nd beleid tegen woonlastenstij- stenen kur je tellen, leetbaarheid niet' dat verscheen ter ge- ging noodzaak De publieke democratische controle is no- legenheid van het afscheid van wethouder P O Vemeulen De uitkomsten van de zogenaamde 'brute- dig om keuzevrijheid voor iedereen, kwali- rings-operatie', waarbij het exploitatie-risi- teit in concentratiegebieden, en een woon- co van sociale huurwoningen geheel bij de lasten-be leid te realiseren.

24 Steiger Bouwen Yoor wie?

Kunnen in de toekomst nog nieuwe woningen worden gebouwd voor lagere inkomensgroepen? Die vraag staat ,Van centraal in de brochure doelgroep tot woningtype' die door het Steunpunt Wonen van het Rio werd uitge- bracht. I)e auteurs schetsen aan de hand van de brochure het probleem en doen een aantal oplossingen aan de hand. 'Er ligt een schone taak voor de corporaties'.

De woonlasten van nieuw te bouwen so- ciale huurwoningen zijn de afgelopenja- ren sterk gestegen. Sociale huurwoningen zullen in de nabije toekomst grotere con- currentie ondervinden van andere catego- rieën zoals sociale koop, premiehuur en premiekoopwoningen. Daarom is het no- dig om, meer dan enkele jaren geleden, af- wegingen te maken bij de keuze voor een bepaalde doelgroep en woningtype. Door het afnemen van rijksmiddelen voor de sociale huursector en de verzelfstandi- ging zullen woningbouw-corporaties zich met de bouw van nieuwe woningen op an- dere doelgroepen gaan richten. Deze ont- wikkeling wordt versterkt door het streven naar differentiatie van het bezit. De pro- dukten die aan de bestaande voorraad wor- den toegevoegd, zullen tot de duurdere ca- tegorie van de sociale huursector of tot de sociale koop- of premie-sector behoren. Na 1996 zal dit proces versterkt worden. Dar.zal het 'BWS', één van de belangrijk- ste subsidiebronnen voor de sociale wo- ningbouw, sterk verlaagd worden en zul- len slechts op beperkte schaal sociale wo- ningbouwprojecten van de grond komen die nog bereikbaar zijn voor de lagere in- komens. Vraag is de komendejaren vooral of nog voldoende huurverlagingsmiddelen beschikbaar zullen zijn.

Tekort De brochure maakt een aantal conclusies pijnlijk zichtbaar. De nieuwbouw zal, bij ongewijzigd beleid, voor een groot deel ge- richt zijn op hogere inkomensgroepen. In wijken waar de bestaande woningvoorraad grotendeels 'goed en bereikbaar' is, zullen duurdere nieuwbouwwoningen voor mid- den- en hoger inkomensgroepen gebouwd worden op lokaties die daarvoor geschikt zijn. Een dergelijk beleid is terecht als je kijkt naar de opbouw van zo'n wijk en aandacht voor deze groepen fnuikend zijn. dukten te ontwikkelen die aansluiten bij de sluit aan bij de door de gemeentepolitiek Om dit tij te keren is het noodzakelijk dat vraag van deze groep huishoudens. beoogde ongedeelde stad. Inmiddels is dit op stedelijk niveau een aantal strategische De eerste mogelijkheid is de ontwikkeling beleid overal ingezet. In elk wijkbeleids- keuzes gemaakt wordt, zodat ook voor de van marktwoningen door corporaties. De plan wordt de doelstelling tot differentiatie lagere inkomensgroepen goede en bereik- winsten die gemaakt op de marktwoningen van de woningvoorraad onderschreven. bare nieuwe woningen gebouwd kunnen kunnen gebruikt worden om de stichtings- Echter een optelsom over alle corporaties worden. kosten van sociale huurwoningen te verla- in Rotterdam maakt wel dat de 'aandachts- gen tot een betaalbaar niveau voor de lage- groepen van beleid' buiten de boot zullen Corporaties re inkomensgroepen. vallen. Voor wat betreft de bouw van nieu- Bij de corporaties ligt een schone taak om Een tweede mogelijkheid is financiering we woningen zal juist het ontbreken van de handen ineen te slaan en nieuwe pro- vanuit de Al gemene Bedrijfsreserve

Steiger 25 Van doelgroep tot woningtype

De informatie in deze brochure kan gebruikt worden als hulpmiddel voorafgaand aan het planproces om het programma van eisen nader te formuleren, maar ook a1s toetsinstrument van door anderen opgestelde plannen. Hiermee is deze brochure met name interessant voor volks- huisvesters uerkzaam bij bewonersorganisatie. of corporaties en voor bewonersgroepen die in- tensief bij de planvorming betrokken willen zun

(ABR) van de corporatie. Nadeel van deze huishoudens is. Daar komt nog bij dat een In de brochure staat de relatie tussen doelgroe- methode is wel dat dit opgebracht moet omvangrijk deel van de voorraad grote wo- pen enerzijds en woningtype en woonmilieu an- derzijds centraal De informatie in deze worden door de andere huurders binnen ningen weliswaar passend is als je kijkt brochu- re beschrijft een vrij jong werkterrein. En is niet het corporatiebezit vía extra huurverhogin- naar het aantal kamers, maar toch geen meer of minder dan een momentopname. gen, waardoor delen van het bestaande be- ideale woonsituatie oplevert: een grote wo- Woonwensen zijn immers sterk onderhevig aan zit onbereikbaar kunnen worden. ning met een eigen entree, direct aan de veranderingen. Zo zijn de eisen die in de jaren Daarnaast zouden de huurverlagingsmidde- straat en liefst nog met een eigen tuin ver- vtftig gesteld werden aan woningen anders dan len in plaats van alleen in de stadvernieu- dient voor het merendeel van de huishou- de eisen die nu gesteld worden. In dejaren vijf- tig maakte het overgrote deel van de bevolking wingswijken, ingezet kunnen worden voor dens met kinderen de voorkeur boven een in Nederland deel uit van een gezin Door de nieuwbouw op Vinex-lokaties en/of ge- woning in de bovenste lagen van e9n por- toenemende welvaart en onder invloed van meenten in de regio. Om een aanvaardbaar tiek, dat gedeeld moet worden met andere maatschappelijke ontwikkelingen als secularisa- huurniveau te halen zouden huurverla- huishoudens. tie, individualisering en emancipatie is sinds- gingsmiddeleD geconcentreerd toegekend dlen de verscheidenheid in huishoudens groter geworden. NÍet als meest opmerkelijke gevolg kunnen worden. Daarvoor is wel nodig dat Oplossingen voor het tekort aan grote wo- voor de huishoudenssamenstelling een stijgend de toekomstige kortingen op het BWS niet ningen worden gezocht in het stimuleren percentage óén en tweepersoonshuishoudens door gaan. van de doorstroming van kleine huishou- zonder kinderen en een dalend percentage ge- dens in grote woningen naar kleinere wo- zinnen met kinderen. Hierdoor zijn de woon- Grote woningen. nrngen. wensen van mensen zijn veranderd. In de diver- siteit in woningplattegronden Wanneer op een creatieve wijze omgegaan Daarnaast wordt gewezen naar de vierde en woningtypen is deze verandering in woonwensen zichtbaar. De- wordt met de itzetyat deze middelen, kan ring. Dat staat echter op gespannen voet ze lrerld zal zich de komende jaren zeker voort- tegemoet gekomen aan de spanning op de met de eerder omschreven ontwikkeling zetÍen woningmarkt die sinds jaar en dag bestaat om, ook in de vierde ring, een meer gedif- rond de beschikbaarheid en bereikbaar- ferentieerd woningaanbod te realiseren via In de brochure worden op basis van een inde- heid van grote woningen. duurdere woningbouw. De beleidsdoelstel- ling in doelgroepen de consequenries van een De trend naar 'kleinere huishoudens in gro- ling zal lastig te verwezenlijken zijn in de keuze voor een of meerdere doelgroepen inzich- telijk gemaakt. Leidraad voor deze doelgroepe- tere verscheidenheid' is weliswaar in Ne- huidige praktijk. De problemen zullen al- nindeling is het begrip leefstijl. Om nadere in- derland nog in volle gang, maar in de grote Ieen maar toenemen en een groep huishou- vulling te geven aan het begrip leefsdlen, wor- steden neemt het huishoudenstype 'gezin- dens zal in de toekomst structureel buiten den drie tamelijk voor de hand liggende ken- nen met kinderen' weer toe. Deze ontwik- de boot vallen. Het is dus tijd om op stede- merken gebruikt, leeftijd, huishoudenssamen- keling is in de stadsvernieuwingswijken, Iijk of zelfs regionaal niveau de krachten stelling en inkomen Aan de leefstijlen kunnen vervolgens weer woningkenmerken en onder invloed van de aanhoudend hoge te bundelen. Middelen moeten op een crea- woon- omgevingskenmerken gekoppeld worden. In de buitenlandse migratie, allang begonnen. tieve manier worden ingezet voor de oplos- brochure wordt deze vertaalslag geïllustreerd Woonwens van deze huishoudens zal sing van dit probleem. Het oppakken van aan de hand van een aantal voorbeelden. Grof- meestal een grote woning (vier of meer ka- deze gezamenlijke verantwoordelijkheid weg geldt dat naarmate het inkomen toeneemt, mers) zijn. Maar deze woningen zijn biedt meer oplossingen dan het verschui- de eisen die aan de woning en woonomgeving schaars in Rotterdam. Slechts zestien pro- ven van het probleem van de ene corpora- worden gesteld ook toenemen. Prijs f 12,50. cent van de woningen heeft vijf kamers of tie naar de andere. De brochures zijn te meer, terwijl het aantal gezinnen met kin- bestellen bij het Steunpunt Wonen, tel Ol0 - 211 65 60. deren ruim dertig procent van het aantal Joop Dullaart en Jenny Verrneeren 26 Steiger Participatie van migranten Meer Filiz nodig

De nieuwste uitgave in de serie Opbouwwerk-in-uityoering heeft als onderwerp de participatie van migranten bij buurtbeheer. Orhan Bayraktar, deelgemeenteraadslid in Kralingen-, bespreekt de brochure.

Vervreemding in onze leefomgeving be- andere nijpende problemen aangepakt kun- allochtonen makkelijk bereiken om infor- gint meestal met isolement in de buurt. De nen worden. Zoals ouderen-participatie in matie-uitwisseling en voorlichting effec- verandering van wijken door veroudering, het onderwij s, werkgelegenheidsvraagstuk- tief te laten plaatsvinden? en daarna door vernieuwing van bekende ken, scholing, beroepskeuze en loopbaan- Er is een communicatiemiddel dat bij uit- straatbeelden, met daarbij ook nog nieuwe ontwikkeling. Of jeugdproblematiek en po- stek de allochtone communicatie-kanalen buren, geven ons het gevoel dat wij niet litieke participatie van burgers. en de laatste technische ontwikkelingen meer in het oude straatbeeld passen. Als * Is er gewerlí aan de ontwikkeling en ver- combineert. dat niet duur is en voor elke al- daar nog bij komt dat er met de buren niets zelfstandiging van individuele bewoners? lochtone inwoner bereikbaar: de RADIO. anders uitgewisseld wordt dan een "hallo", Wat gebeurt er als het proj ect afloopÍ? Zljt Het is tevens een onafhankelijk medium. wordt het beeld compleet. Zo kun je de de taken overgedragen aan de burgers? ontwikkelingen beschrijven in de oude wij- Hoe staat het met de participatie van wijk- Integratie ken van Rotterdam. bewoners in de wijkorganen, is er een af- Filiz laat zien hoe actieve participatie een spiegeling tot stand gekomen? Doel was bijdrage kan leveren aan de versnelling Sociale Vemieuwing heeft impuls gegeven actieve deelname in de bewonersorganisa- van het integratieproces. De zelforganisa- voor een verbetering van de verhoudingen. tie, niet als een aparte groep of als zelforga- ties kunnen een bron zijn voor kaderwer- Maar helaas is het idee van de sociale ver- nisatie, maar als inwoner van de wijk. ving. Dit betekent niet dat veldwerkers ka- nieuwing onvoldoende overgeslagen op de der altijd bij de zelÍorganisaties moeten allochtonen. Een projekt als 'Filiz' (turks Media zoeken. Integendeel, de zelforganisaties voor 'ontluikend groen'!) in Bloemhof/Hil- Een tekortschietende informatievoorzie- vertegenwoordigen meestal slechts een lesluis zou dan in de stad als geheel navol- ning is één van de belangrijkste belemme- klein deel van de burgers. ging gevonden hebben. Lente is meer dan ringen voor allochtonen om aan onze sa- Helaas blijft Filiz een eenmalig, bijzonder alleen een ruisende boom. menleving deel te nemen. Allochtonen ge- project. In meer wijken van Rotterdam bruiken andere communicatiekanalen. zouden projecten als Filiz ontwikkeld moe- Peter Voogt beschrijft in de brochure twee ten worden. Het zou invulling geven aan bijzondere opbouwwerk-projecten waar ln de geschiedenis van de communicatie de doelstel[ing van sociale vernieuwing. we wat van kunnen opsteken. Kritisch kij- zijn drie belangrijke vormen te onder- Het vereist grote zorgvuldigheid, met coör- kend naar het projekt Filiz en de resultaten scheiden. dinatie op stedelijk niveau en een platform daarvan, kom ik tot de volgende opmerkin- Mondelinge communicatie, met de tradi- voor de betrokken medewerkers om erva- gen. ties van de 'Verlellingen uit 1001 nacht' ringen uit te wisselen. en de overlevering van volksverhalen. Wij hoeven niet met initiatieven te wach- Er zijn successen geboekt: Mond-tot-mond-reclame past in die tradi- ten totdat situaties ontstaan zoals in de bro- * de samenwerking tussen verschillende in- tle. chure geschetst:' groepstegenstellingen die stellingen en personen is bevorderd; de Schriftelijke communicatie, die vooral van- ernstig ogen en zoveel aandacht trekken burger is serieus genomen; af de uitvinding van de boekdrukkunst dat de politieke bereidheid tot extra inzet * communicatiekanalen zijn geopend, er is massale verspreiding van cultuur mogelijk sneller verkregen wordt'. vertrouwen gewonnen; maakte. Een grote stap richting massacom- * de overtuiging is gegroeid bij bewoners municatie... De afstand tussen de groep die zich goed dat participatie inzet van deskundige mede- De laatste ontwikkeling vormen de elektro- ontwikkeld heeft en de groep die achter- werkers vereist. Hieruit blijkt dat de pro- nische media, met name telefoon, radio en blijft wordt groter. De tijd dringt. Om ach- ject-medewerkers hun kwaliteiten hebben televisie, onze audiovisuele middelen; een terstanden bij allochtonen in te halen moe- laten zien, wat betreft kennis van culturen ontwikkeling waarvan het eind nog niet be- ten wij overwegen om een radicaal sociaal- en als beroepskracht. Ze hebben de alloch- reikt lijkt te zijn. vernieuwingsproces in Earrgte zetten on- tone inwoners laten kennismaken met de der allochtonen. uitgangspunten van sociale vernieuwing; Wat ik wil zeggen is dit: de ontwikkeling * de oprichting van een Turks Platform in van allochtonen in Nederland eist -mis- Orhan S. Bayraktar samenwerking met zelf-organisatiesr schien wel helaas, maar oncntkoombaar- ook een sprong van mondelinge communi- Peter W. Voogt, In de buurt: participatie Nu de andere kant van de medaille: catie naar audio-visuele communicatie. van migranten bij buurtbeheer, Opbouw- * Filiz is alleen gericht op wijkbeheer. De Schriftelijk materiaal spreekt hen niet aan. werk-in-uitvoering nr. 7, apil 1994. intensieve contacten die de projectmede- Hun leestraditie is een andere. Te bestellen door het overmaken van f 15,- werkers hebben opgebouwd zijn alleen be- Daarbij rijst dan de vraag of wij projecten op postrekening 43.08.481 t.n.v. Rio, Rot- nut voor problemen op het terrein van be- zoals Filiz niet op een geheel andere ma- terdam, m.v.v. titel. heer. Met dezelfde contacten zouden ook nier moeten ondersteunen. Hoe kunnen wij

Steiger 27 Nieuwe sokken '.i:..a,:,a::i

'Er is een nieuwe welzijnswerker opgestaan, wordt gezegd. En hij of zij is vooral te vinden in Rotter- dam'. Martijn de Rijk, in : 'De nieuwe sokken van het welzijns- werk', NRC-Handelsblad 11 juni 1994.

LEES: 'Opbouwwerk in uitvoering' Serie praktijkomschrijvingen onder het motto: hoe zet je als opbouwwerker een probleem om in een georganiseerd initi- atief. Redactie: Anne van Veenen. Uitga- ve: Rotterdams instituut bewonersonder- steuning, Rio, Kortenaerstraat 1, 3021 \IB Rotterdam.

Nr.4 Ton Huiskens 'HET PLEIN; verboden te schoppen, te slaan en te dreigen'. De knok om het gebruik van het plein tus- sen groepenjongeren, kinderen en bewo- ners escaleert. Omwonenden proberen in samenwerking met de politie grenzen te zelteo eD van het plein weer een veiLige plek te maken voor iedereen. Gezamenlijke uitgave van Rio en Regiopo- litie Rotterdam-Rijnmond, 1993, tweede druk. Foto's: Joop Reyngoud, 20 pg.'s; Nr.6 Nr.7 prijs f 10,- (incl. porti). Petra van den Berg e.a.: Peter W. Voogt 'OP DE TRAP: portiekgesprekken in her 'IN DE BUURT: participatie van migran- Nr.5 Oude Westen'. ten bij buurtbeheer'; 1994. Johan Janssens: In de multiculturele Rotterdamse wijk het In de Rotterdamse wijken Bloemhof, Hille- 'EEN NIEUW ZONNETJE; ouderennet- Oude Westen ontstaan spanningen en irri- sluis en het Oude Noorden zijn projecten werken in Oud Mathenesse en het Witte taties in de portieken. Om het tij te keren opgezet Do.p'. organiseren bewonersorganisatie en wo- om de deelname van Turkse en Marok- Ouderen raken door veranderingen in de ningbouwcorporatie' portiekgesprekken', kaanse bewoners aan activiteiten in de wijk in een isolement. De acties van de be- bijeenkomsten waarvoor alle bewoners wijk te vergroten. Huisbezoeken om over wonersorganisatie voor stadsvernieuwing van een portiek worden uitgenodigd. Doel stadsvernieuwingsplannen te praten, de in- en voorzieningen blijken de afweer tegen is het verbeteren van de contacten onder- richting samen met Turkse vrouwen van nieuwkomers te vergroten. Initiatieven ling, het maken van afspraken over het een binnenterrein als speelplaats , een voor een veilige wijk leiden tot extra slo- schoonmaken van het trappenhuis en het sport-toernooi voorjongeren op een plein. ten op de deur. Het opbouwwerk gooit het beperken van de overlast. Uiteenlopende participatievormen passe- roer om en ontwikkelt een programma om Gezamenlijke uitgave van Rio, Stichting ren de revue: de reagerende, de stemverhef- het isolement van ouderen tegen te gaan. Volkswoningen, Aktiegroep het Oude fende, de Opzoomerende bewoner en het Daarbij wordt een 'Westen ongebruikelijke werk- en Projectbureau Sociale Vernieu- kaderlid. Ook het belang van moskee- en wijze gevolgd: er gestart wordt met een wing, 1993. zelforganisaties voor participatie en inte- jeu-de-boules club en een zangkoor. De ou- Redactie: Petra van den Berg, Osman Do- gratie wordt belicht. deren-netwerken die rond deze activiteiten gan, Cees de Lijster, Heleen van der Pijl, Foto's: Joop Reyngou d,24 pg.'s; ontstaan nemen plaats in van de sociale Matija Stanicic. Tekst: Annemarie Sour, prijs f15,- (incl. porti) verbanden van weleer. Anne van Veenen. Foto's: Joop Reyngoud, 28 pg.'s; Foto's: Joop Reyngoud, 20 pg.'s; prijs f Bestellen door overmaking vm bedrag op gironumer: pnjs f 10,- (incl. porti) 10,- (incl. porti). 43 08481 t.n v Rio, Rotterdam. m v v. titel 28 Steiger Kort meuwsa

Een aantal foto's in deze STEI- GER maakt deel uit van een serie die op Opzoomerdag werd gemaakt door amateurfo- tografen. Een initiatief van KUUB-3 en de SKVR. In juni verschijnt het fotoboek 'Opge- zoomerd' met een selectie van de mooiste foto's. STEIGER biedt een voorproefje.

Voorpag: R. Neve ().Pag. 2 onder: A. ter Meulen Afrikaander- wijk). Pag. 3: A. Hulstkamp (Pen- drecht), D. Hinfelaar (Oude Westen). Pag. 4: S. van Roosendaal (Deli- plein), K. Romeijn (Coo1). Pag. 8: M. de Wit (Nieuwe Westen). Pag. 9: L. Groenendaal (Reispaleis), E. Koelstra (). * Bovenstaande foto (DWL), evenals de foto's op pag. 2 boven (DWL), pag. 7 (Cool) werden eveneens op Opzoomerdag gemaakt door Joop reyngoud.

Zuidelijke woonecologen en landschapar- meest sprekende voorbeelden. ken ze daar meer en meer on- chitecten. Aanleiding voor zo- Wat dit laatste betreft geeft derdeel van uit. tuinsteden veel aandacht in een relatief Een reuze vooruitgang een In de afzonderlijke bijdragen kort tijdsbestek voor dit deel mooi overzicht van een aantal van Een reuze vooruitgang Arnold Reijndorp en Hanneke van Rotterdam Zuid was het verdiepende studies naar de wordt nader ingegaan op deze van der Ven (red.), Een reuze project Zuidelijke Tuinsteden kwaliteiten van de Zuidelijke kwaliteiten en kwetsbaarhe- vooruitgang; utopie en prak- (1990-1992). Daarin werd in Tuinsteden. den. tijk in de Zuidelijke Tuinste- samenwerking tussen (deel)ge- Voor een deel hebben deze Over de toekomst van de Zri- den van Rotterdam. Uitg. 010, meenten, woningbouwcolpora- kwaliteiten betrekking op het delijke Tuinsteden wordt in de Rotterdam, 1994. ties en bewonersorgan isaties (oorspronkelijke) ontwerp. bundel geen eindoordeel gege- op geheel eigen wijze gewerkt Een kwaliteit die overigens ven. Aan het slot van het door de aan een toekomstvisie voor de lange tijd niet onderkend is en Wel worden twee altematie- dienst Stedebouw en Volks- wijken , Zuidwijk pas de laatstejaren bij beleids- ven geschetst: een scenario huisvesting georganiseerde en . makers en wetenschappers aan van verdere verstedelijking en symposium 'Utopie als prak- De uitgave van Een reuze een herwaarderi ng onderhevi g één die meer de nadruk legt tijk' van 17 mei j.1., presen- vooruitgang past in de traditie 1S. op de principes van suburbani- teerde de redacteuren Arnold van dit project om niet alleen Voor een ander deel grijpen satie. Aan betrokken partijen Reijndorp en Hanneke van der via de bekende overlegtafels de kwaliteiten van deze na- wordt overgelaten welke de Ven het boek 'Een reuze voor- te komen tot een gedeelde op- oorlogse wijken terug op de voorkeur dient te krijgen. Hoe uitgang'. Zow d, de vormge- vatting over de toekomst van waardering van het woon- en die keuze zal uitpakken is op ving (uitgeverij 010) als de op- een wijk. De eerste prijs in de leefmilieu door de huidige, voorhand niet zo maar te voor- zeÍ van het boek nodigen uit manifestatie na-oorlogse deels oorspronkelijke bewo- spellen. Hier komt een tweede om zich te verdiepen in de his- woongebieden van de provin- ners van Pendrecht, Zuidwijk bijzonder kenmerk van het torie, achtergronden en toe- cie Zuid-Holland (1990) heeft en Lombardijen. project om de hoek kijken: ge- komst van de Zuidelijke Tuin- er mede toe bijgedragen dat er durende het project zijn de rol- steden. gedurende de uitvoering van Kwetsbaar zijn de Zuidelijke len en onderlinge verhoudin- 'Een reuze vooruitgang' is een het project werkwijzen kon- Tuinsteden door het tempo gen van gemeente en corpora- bundeling van de resultaten den worden toegepast die het waarin sociale veranderingen ties. de direct betrokken partrj- van onderzoeken die in de af- denken en doen over de toe- zich voordoen in delen van het en, drastisch veranderd. Dat gelopen jaren zijn uitgevoerd komst van de drie wijken ver- gebied. Ook de verandering in zal zeker van invloed zijn op in de na-oorlogse wijken Pend- breden. Wijkmanifestaties, wat wel genoemd wordt'de re- het scenario voor de toekomst recht, Zuidwijk en Lombardij- symposia, rapportages, beeld- latieve ligging in de stad' is van de Zuidelijke Tuinsteden en. Er zijn bijdrage geleverd materiaal en het sociologische een punt dat aandacht behoeft. dat de voorkeur krijgt. door stedebouwkundigen, ar- en demografische invalshoe- Lagen de wijken vroeger aan chitecten, stadssociologen, ken zijn in dit verband de de rand van Rotterdam, nu ma- Aart Jan Voogt

Steiger 29 AAN HET WERK STEIGER vraagt zich af: stonden deze mannen model voor de ontwikkeling van de inmiddels meer dan beruchte Oppie?