Każdego Dnia

HISTORIA ŚWIATA KAŻDEGO DNIA

BEATA POMYKALSKA ◆ PAWEŁ POMYKALSKI

HISTORIA ŚWIATA KAŻDEGO DNIA Autorzy: Beata i Paweł Pomykalscy

Redaktor prowadzący: Agnieszka Marekwica

Redakcja: Joanna Zaborowska

Korekta: Justyna Tomas, Katarzyna Zioła-Zemczak

Projekt makiety, skład i opracowanie graficzne: Anna Wybierała Studio Projektowe – annawybierala.eu

Zdjęcia na okładce i stronie tytułowej:

Shutterstock.com: © Sergey Melnikov, © Morphart Creation

Wikimedia.org: © Superikonoskop (CC BY-SA 3.0), | wikimedia.org/…/File:Mauer nahe Reichstag.jpg (po prawej); pozostałe domena publiczna

Wydanie I, 2019

Warszawa 2019

Wydawnictwo SBM Sp. z o.o. ul. Sułkowskiego 2/2

01-602 Warszawa

ISBN 978-83-66482-24-1 Każdego dnia przez 365 (366 w latach przestępnych) dni w roku obchodzimy rocznicę jakiegoś wydarzenia: bitwy, zawarcia pokoju, odzyskania niepodległości przez jakiś kraj, urodzin lub śmierci znaczącej postaci. Śledząc historię świata dzień po dniu, uświadamiamy sobie, że zdarzenia w przeszłości nie były zawieszone w próżni, ale działy się o konkretnej porze – np. japoński atak na Pearl Harbor nastąpił w niedzielny poranek 7 grudnia 1941 roku, a bitwę pod Grunwaldem stoczono w poniedziałek 15 lipca 1410 roku.

Zagłębiając się w przeszłość, odkrywamy, że codziennie działo się coś ważnego – czasem było to wydarzenie o charakterze lokalnym, a czasem takie, które miało zasięg globalny i zmieniło dzieje wielu państw.

Historia świata to jednak nie tylko fakty z wielkiej polityki, lecz także zjawiska z dziedzin nauki czy kultury. Na kolejnych stronach niniejszej książki można się przekonać, że za każdym wynalazkiem stoi konkretny człowiek oraz jego proces twórczy. Podobnie rzecz ma się z odkryciami naukowymi – za każdym z nich, czy to w dziedzinie fizyki, chemii czy medycyny, kryje się konkretna osoba, która dzięki wieloletniemu trudowi, a czasem czystemu przypadkowi dokonała ogromnego przełomu.

Na każdej ze stron zaprezentowano istotne wydarzenia, do których doszło danego dnia, a najbardziej kluczowe lub najciekawsze zostało omówione szerzej. Ponadto wymienione zostały nazwiska wybranych ludzi, którzy tego dnia urodzili się i zmarli. Uzupełnieniem całości jest barwny cytat związany z danym wydarzeniem lub postacią.

Trudno zrozumieć teraźniejszość i planować przyszłość, nie znając przeszłości. Dlatego znajomość wydarzeń, a także ich pozytywnych lub negatywnych konsekwencji powinna wyznaczać kurs bieżących działań. Mamy nadzieję, że ta książka w ciekawy sposób pomoże poznać najważniejsze z nich. styczeń

11 stycznia 17 stycznia 27 stycznia

stycznia Nowy Rok 1 Dzień Domeny Publicznej

Czas to materiał, z którego zrobione jest życie. Benjamin Franklin

1502 1848 1925

Pierwsza W sali wielkiej W Wolnym Mieście Cezar Juliusz portugalska ratusza w Wilnie Gdańsk otwarto Juliusz Cezar wyprawa dotarła odbyła się Pocztę Polską. 45 r. p.n.e. do Zatoki premiera opery Wprowadzenie kalendarza Guanabara, nad „Halka” Stanisława którą dziś leży Rio Moniuszki 1959 juliańskiego de Janeiro. do libretta Kubańscy Włodzimierza rewolucjoniści na Planując nasze codzienne zadania, zobowiązania i cele rzadko Wolskiego. czele z Fidelem kiedy zastanawiamy się nad istotą i konstrukcją kalendarza. 1788 Castro obalili Tymczasem ktoś kiedyś musiał wprowadzić ogólnie obowią- Wydano pierwszy dyktaturę zujące zasady podziału czasu. Aktualnie posługujemy się numer brytyjskiego 1891 Fulgencia Batisty. kalendarzem gregoriańskim wprowadzonym przez papieża dziennika „The Niemcy jako Grzegorza XIII, który bazuje na znacznie starszym kalendarzu Times”. pierwsze państwo juliańskim wprowadzonym 1 stycznia 45 roku p.n.e. przez na świecie 1993 Juliusza Cezara. Zastąpił on księżycowy kalendarz rzymski wprowadziły Pokojowy rozpad i obowiązywał w Europie przeważnie do 1582 r., choć w nie- 1801 system emerytalny. Czechosłowacji, których państwach znacznie dłużej – np. w Grecji aż do 1923 r. Królestwo nazywany „aksamit- Zgodnie z nim rok miał trwać 365 dni, a co cztery lata 366 dni. Irlandii zostało nym rozwodem”. Wprowadzał także znany nam dziś podział na miesiące i dłu- włączone do 1914 gość ich trwania. Jego wadą było spóźnianie się w stosunku Królestwa Wielkiej Na Florydzie w USA do kalendarza astronomicznego (1 dzień na 128 lat), dlatego Brytanii, wskutek uruchomiono 1999 główna korekta, którą wnosił kalendarz gregoriański dotyczyła czego powstało pierwsze w świecie Wprowadzenie do zasady naliczania lat przestępnych. Do dzisiaj niektóre kościoły, Zjednoczone stałe lotnicze obiegu wspólnej np. prawosławny, nadal posługują się kalendarzem juliańskim. Królestwo Wielkiej połączenia europejskiej waluty Brytanii i Irlandii. pasażerskie. – EURO.

Zygmunt I Stary, Antonio Bibiena, Hong Xiuquan, John Edgar Hoover, król Polski w latach włoski architekt, malarz chiński działacz religijny, pierwszy dyrektor FBI, 1507-1548 i twórca scenografii przywódca „powstania amerykański prawnik teatralnych tajpingów”

1467 1697 1814 1895

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 379 1793 1894 1953

Bazyli Wielki, grecki duchowny katolicki, Heinrich Hertz, biskup Cezarei, doktor Francesco Guardi, niemiecki fizyk, odkrywca Ludomir Różycki,

tego dnia zmarli tego Kościoła (ur. ok. 330) włoski malarz fal elektromagnetycznych polski kompozytor

1776 1909 1975 stycznia Saksonia (ob. land W holenderskiej Elisabeth Domitien w Niemczech) prowincji Fryzja objęła urząd premie- Dzień Science Fiction jako pierwsza po raz pierwszy ra Republiki Środ- 2 na świecie zorganizowano kowoafrykańskiej, wprowadziła zawody łyżwiarskie zostając pierwszą lekcje wychowania na kanałach znane kobietą na tym sta- Żeby coś osiągnąć, fizycznego jako „Wyścig nowisku w Afryce. nie wystarczy planować. w szkołach. Jedenastu Miast” Trzeba też umieć improwizować. (Elfstedentocht). Isaak Asimov 2008 1861 Na giełdzie NYMEX Wilhelm 1939 w Nowym Jorku I Hohenzollern „Człowiekiem po raz pierwszy 1492 został królem roku 1938” cena baryłki Wyparcie Maurów Prus, a dekadę amerykańskiego ropy naftowej później cesarzem tygodnika „Time” przekroczyła z Półwyspu Iberyjskiego niemieckim. został Adolf Hitler. 100 dolarów.

Podróżując po Hiszpanii niejednokrotnie mamy okazję zetknąć Pałac Alhambra się z obcymi wpływami, które najczęściej określamy po prostu jako arabskie. Ich korzeni należy szukać w średniowieczu i okresie arabskiego podboju Półwyspu Iberyjskiego. Rozpo- częli go na początku VIII w. Maurowie, lud pochodzący z krainy historyczno-geograficznej w północnej Afryce, na której terenie dziś leży Mauretania oraz część Algierii i Maroka, zna- cząco wpływając kulturę i architekturę południowej Hiszpanii i Portugalii. Odpowiedzią na to była rekonkwista, oznaczająca w językach hiszpańskim i portugalskim „ponowne zdobycie”, z którą ruszono zaledwie na to była rekonkwista, oznaczająca w językach hiszpańskim i portugalskim „ponowne zdobycie”, z którą ruszono zaledwie kilkadziesiąt lat później. Trwała ona do końca XV w., a ostatnim muzułmańskim bastionem jaki wyzwoliły wojska chrześcijańskie Kastylii i Aragonii był Emirat Grenady, który upadł po ponad rocznym oblężeniu. Symbolem obecności Maurów w Hiszpanii jest po dziś dzień jest wspania- ły pałac Alhambra.

Mehmed IV, Franciszek Zabłocki, Isaac Asimov, Zbigniew Romaszewski, sułtan Imperium polski duchowny amerykański polski fizyk, działacz Osmańskiego katolicki, komediopisarz, biochemik, pisarz opozycji antykomu- poeta science fiction nistycznej

1642 1752 1920 1940

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 136 1939 1941 2013

Roman Dmowski, polski polityk, działacz Štefan Banič, narodowy, mąż stanu, słowacki wynalazca spa- Teresa Torańska, Telesfor, współtwórca polskiej dochronu polska dziennikarka,

tego dnia zmarli tego papież, święty niepodległości wojskowego pisarka

1521 1925 1963 stycznia Papież Leon Benito Mussolini W Hanowerze X nałożył rozwiązał włoski przedsiębiorstwo ekskomunikę parlament Telefunken zaprez- Rocznica 1. finału WOŚP 3 na reformatora i ogłosił się entowało system Marcina Lutra. dyktatorem. telewizji kolorowej PAL, który został Oj, się będzie działo… zastosowany po Jurek Owsiak 1870 1945 raz pierwszy cztery W Nowym Jorku W Warszawie lata później. rozpoczęła się Krajowa Rada budowa Mostu Narodowa Brooklińskiego, zdecydowała o od- 1993 jednej z najstar- budowie stolicy W całej Polsce szych przepraw i umieszczeniu odbył się 1. Finał wiszących na w niej najważniej- Wielkiej Orkiestry świecie o długości: szych władz Świątecznej 1834 m. państwowych. Pomocy.

Okres Meiji, ilustracja

ostatniego sioguna z rodu Tokugawa panującego w Japonii od początku XVII w., władzę przejął postępowy cesarz Mutsuhito. Oznaczało to zerwanie z dotychczasowym systemem feudalnym i zapoczątkowało szereg zmian, które radykalnie zmieniły kraj, doprowadzając go do dzisiejszej potęgi. W japońskiej historiografii zakończył się okres nazywany Edo, a rozpoczął Meiji. Tak samo pośmiertnie został nazwany cesarz Mutsuhito. 1868 Działania cesarza zaowocowały otwarciem się na zachód Restauracja Meiji w Japonii oraz modernizację różnych obszarów życia gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Wprowadzony został obowiązek szkolny, zmieniono strukturę armii, zbudowano system Japonia, symbol nowoczesności, postępu i bogactwa, jeszcze komunikacji i przemysł – wtedy powstały słynne firmy w połowie XIX w. była krajem ubogim, feudalnym i ogromnie z Mitsubishi na czele. Znaczącym krokiem cesarz było również zacofanym, a większość jego obywateli żyła w ogromnej przeniesienie stolicy z Kioto do Edo, któremu nadano nową biedzie. Sytuacja zaczęła się zmieniać gdy w wyniku obalenia nazwę – Tokio.

Gustaw Adolf J.R.R. Tolkien, Mel Gibson, Michael Schumacher, Gebethner, polski Angielski pisarz, klasyk amerykański aktor, najlepszy kierowca księgarz, literatury fantasy, reżyser i producent Formuły 1 w historii wydawca autor powieści “Władca filmowych pierścieni”

1831 1892 1956 1969

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1748 1795 1923 1986

Georg Andreas Helwing, Jan Zumbach, niemiecki Josiah Wedgwood, Jaroslav Hašek, polski pilot pastor, lekarz, brytyjski producent czeski pisarz, publicysta, wojskowy,

tego dnia zmarli tego przyrodnik porcelany dziennikarz as myśliwski

stycznia 1939 Zakończenie realizacji 4 Światowy Dzień Braile’a programu „New Deal” Gdy w październiku 2008 r., wraz z upadkiem banku Ludzie budują za dużo murów, Lehman Brothers, świat musiał zmierzyć się z potężnym a za mało mostów. kryzysem gospodarczym i jego ekonomicznymi, a przede Isaak Newton wszystkim społecznymi konsekwencjami. Nie był to jednak pierwszy w historii przypadek, gdy załamanie się systemu finansowego pociągnęło za sobą na dno różne branże. 1847 1970 2013 W 1929 roku rozszalał się największy w historii kryzys Amerykański Zespół the Prezydent Mahmud ekonomiczny, który wybuchł na Wall Street i w krótkim rząd zakupił od Beatles (bez Johna Abbas, następca czasie swym zasięgiem objął niemal wszystkie państwa na Samuela Colta Lennona) nagrał Jasira Arafata, prze- świecie i wszystkie dziedziny gospodarki. W Stanach Zjed- pierwszą partię ostatnią piosenkę kształcił Autonomię noczonych odpowiedzią władz był ogłoszony przez prezydenta skonstruowanych na ostatnią płytę Palestyńską w Pań- Franklina Delano Roosvelta program reform społecznych przez niego „Let It Be”. stwo Palestyna. i gospodarczych określanych jako „Nowy Ład”. Jego sztan- rewolwerów. darowym elementem były szeroko zakrojone roboty publiczne, dzięki którym pracę otrzymało ponad 8 mln bezrobotnych. Innym ważnym założeniem 1936 projektu były osłony socjalne jak np. ustanowie- Na łamach nie poziomu płacy minimalnej czy wprowadze- amerykańskiego nie ubezpieczeń społecznych. Z drugiej strony tygodnika przedsiębiorcy otrzymali gwarancję cen swoich „Billboard” ukazała produktów. Dążono do ożywienia handlu zagra- się po raz pierwszy nicznego oraz wzrostu siły nabywczej. Program lista przebojów został zakończony tuż przed wybuchem II oparta na sprzedaż wojny światowej w Europie i przyniósł na płyt. tyle dobre efekty, że został uznany za jeden z czynników, które sprawiły, że Roosvelta jeszcze trzykrotnie (w latach 1936, 1940 1947 i 1944) wybrano na prezydenta Stanów Do sprzedaży trafił Zjednoczonych. Stał się także jednym z ele- pierwszy numer mentów, które stały się podstawą koncepcji interwencjoni- niemieckiego zmu państwowego Johna Keynesa. tygodnika „Der Plakat promujący Spiegel”. program „New Deal”

Elżbieta Aragońska, Isaac Newton, Dominique Vivant Tadeusz Godlewski, królowa Portugalii, angielski fizyk, Denon, francuski baron, polski fizyk tercjarka franciszkańska, matematyk, podróżnik, archeolog, święta astronom egiptolog

1271 1643 1747 1878

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1424 1825 1854 1961

Muzio Attendolo Ferdynand I Burbon Thomas Campbell, Erwin Schrödinger, Sforza, włoski kondotier, król Neapolu amerykański pastor prezbite- austriacki fizyk, założyciel dynastii i Sycylii, następnie riański pochodzenia irlandzk- laureat Nagrody

tego dnia zmarli tego Sforzów król Obojga Sycylii iego Nobla

stycznia 1769 James Watt opatentował maszynę 5 Dzień Bitej Śmietany parową James Watt, szkocki inżynier, wynalazca, konstruktor od wczesnego Jeżeli proponują ci coś za darmo, dzieciństwa przejawiał nadzwyczajne talenty, przede wszystkim to najlepiej od razu dzwonić na policję. matematyczne. Jego największym wkładem w światowy postęp Benjamin Franklin było wynalezienie maszyny parowej, co w istocie opierało się na udoskonaleniu atmosferycznego silnika parowego Thomasa New- comena opatentowanego w 1705 roku. Wynalazek rozpowszech- 1728 8-godzinny dzień 1972 nił się na wyspach brytyjskich, a następnie w całej Europie i był Założony został Uni- pracy i płacę mini- Prezydent Stanów wykorzystywany do połowy XIX wieku. W 1784 powstała pierwsza wersytet w Hawanie, malną wysokości Zjednoczonych fabryka przędzalnicza, w której użyto silników parowych JuliuszWatta, Cezar najstarsza tego typu 5 dolarów dziennie. Richard Nixon ale ich główne zadanie przypadło na przemysł ciężki, były one placówka na Kubie zainaugurował pro- bowiem wykorzystywane przede wszystkim do napędzania pomp a zarazem jedna gram załogowych nawadniających kopalnie oraz dmuchawy zasilające wielkie piece z pierwszych w obu 1933 lotów kosmicznych hutnicze. Wprowadzenie tego urządzenia na masową skalę było Amerykach. Rozpoczęła się realizowany przez krokiem milowym w rozpoczynającej się właśnie rewolucji przemy- budowa Mostu NASA przy użyciu słowej, a z czasem stało się jej symbolem. Ta zaś przyniosła szereg Golden Gate wahadłowców. zmian gospodarczych i idących za nimi gruntowanych przemian 1895 w San Francisco, społecznych. Z Paryżu przepro- łączącego miasto Pracownia Jamesa Watta w Muzeum Nauki w Londynie wadzono publicz- z hrabstwem Marin. ną degradację kapitana Alfreda Dreyfusa, niesłusz- 1949 nie oskarżonego W Moskwie o zdradę państwa rozpoczęła się i skazanego na karę konferencja na dożywotniego po- której powołano zbawienia wolności. do życia Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej 1914 skupiającej państwa Fabryki koncernu bloku wschodniego Ford wprowadziły zależne od ZSRR.

Szahdżahan I, Nikola Zrinski, King Camp Gillette, Umberto Eco, władca Imperium chorwacki i węgierski amerykański wynalazca włoski pisarz, Mogołów w Indiach magnat, poeta, wo- twórca żyletki filozof, felietonista jskowy, polityk, ban Chorwacji

1592 1620 1855 1932

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1066 1589 1895 1922

Ernest Shackleton, Edward Wyznawca, Katarzyna Medycejs- Władysław Podkowiński, irlandzki podróżnik,

tego dnia zmarli tego król Anglii, święty ka, królowa Francji polski malarz, ilustrator badacz Antarktydy

stycznia 1838 Święto Trzech Króli Prezentacja telegrafu elektrycznego 6 Dzień Filatelisty Dziś w świecie social mediów i błyskawicznej, niczym nieograni- czonej komunikacji odbiór informacji dokładnie w tym samym mo- Rób to, co możesz, tym, co posiadasz, mencie, w którym została wysłana, i to nawet na drugim krańcu i tam, gdzie jesteś. świata, jest kwestią całkowicie naturalną i czynimy ją bezwiednie. Benjamin Franklin By jednak stało się to możliwe, potrzebny był wynalazek w postaci elektromagnetycznego telegrafu igiełkowego, czyli aparatu do przesyłania na odległość informacji tekstowych. Zostało 1389 ojciec Bernardo 1884 ono zaprezentowane na początku lat 30. XIX w. w niemieckiej Odbyły się Boyle odprawił Paul Nipkow opa- Getyndze, jednak okazało się niezwykle skomplikowane i trudne pierwsze zajęcia pierwszą mszę św. tentował tzw. tarczę w użytkowaniu. Kolejne lata przyniosły próby unowocześnienia na Uniwersytecie w Nowym Nipkowa służącą i uproszczenia urządzenia, co w końcu udało się amerykańskim w Kolonii, czym Świecie. do mechanicznej wynalazcom konstruktorom Samuelowi Morse’owi i Alfredowi oficjalnie i syntetycznej analizy Vailowi. Dokładnie 6 stycznia 1838 roku w Morristown w stanie rozpoczęto obrazu, która zna- New Jersey zaprezentowali oni po raz pierwszy działanie telegrafu działalność 1535 cząco przyczyniła się elektrycznego, opartego na systemie kropek i kresek przesyła- tej jednej Hiszpański do rozwoju telewizji. nych tylko przez jedną parę przewodów. Taki układ znaków został z najstarszych konkwistador odtąd nazwany alfabetem Morse’a. w Europie uczelni. Francisco Pizarro Telegrafista podczas pracy założył Limę, współczesną stolicę 1449 Peru. W Mistrze wybrano Konstantyna XI Paleologa na 1540 ostatniego cesarza Król Anglii Henryk bizantyńskiego. VIII Tudor zawarł małżeństwo z czwartą żoną 1494 Anną z Kleve, Na wyspie które następnie Haiti (wówczas unieważnił Hispaniola) na 9 lipca tego samego Morzu Karaibskim roku.

Joanna d’Arc, Jacques Étienne Edward Gierek, Syd Barrett, francuska patriotka, Montgolfier, francuski polski działacz komu- brytyjski gitarzysta, bohaterka narodowa, współwynalazca balonu nistyczny, I sekretarz KC członek zespołu święta na gorące powietrze PZPR Pink Floyd, malarz

1412 1745 1913 1946

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1366 1875 1884 1919

Piotr Wysocki, Piotr Tomasz z Gaskonii, polski pułkownik, Gregor Mendel, Theodore Roosevelt, francuski duchowny przywódca sprzysiężenia austriacki duchowny prezydent USA, laureat katolicki, karmelita, podchorążych inicjującego katolicki, augustianin, Pokojowej Nagrody

tego dnia zmarli tego biskup, święty powstanie listopadowe prekursor genetyki Nobla

stycznia 1979 Obalenie rządów Czerwonych Khmerów 7 Dzień Dziwaka w Kambodży W kwietniu 1975 roku władzę w Kambodży przejęli Czerwoni Jeśli każdemu się zdaje,że wszyscy zwariowali Khmerzy, skrajnie radykalna frakcja wywodząca się z Komu- i wszyscy mają rację, to nikt nie zwariował. nistycznej Partii Kambodży. Na jej czele stał Pol Pot, uważany Roland Topor przez historyków za jednego z najkrwawszych dyktatorów w dziejach świata, twórcę jednego z najbardziej zbrodniczych systemów totalitarnych. Szacunkowe dane mówią, że w cza- 1610 i Amerykanin Harry Truman sie jego rządów śmierć poniosło od 1 do 1,5 mln obywateli Włoski uczony Ga- John Jeffries ogłosił (10–20% ogółu ludności). Ofiarą padali nie tylko zwolennicy lileo Galilei, znany po raz pierwszy skonstruowanie poprzedniej władzy, ale także elity intelektualne, klasa wyższa, jako Galileusz, przelecieli balonem pierwszej bomby fachowcy, mniejszość wietnamska itd. Wprowadzono szereg za pomocą własno- nad kanałem La wodorowej. zmian społeczno-gospodarczych powodujących gwałtowne ręcznie zbudowa- Manche. zubożenie kraju, w polityce zagranicznej postawiono na izola- nej lunety odkrył cjonizm, utrzymując kontakty jedynie z reżimami typu Chiny czy trzy z czterech 1968 Korea Północna. Pogarszające się stosunki z Wietnamem dopro- największych 1882 Wystrzelono wadziły do konfliktu zbrojnego; 7 stycznia 1979 roku oddziały księżyców Jowisza Ferdinand amerykańską wietnamskie zdobyły Phnom Penh, obalając reżim Pol Pota. (ostatni z nich Kilger, Heinrich bezzałogową cztery dni później). Zametzer, Josef sondę księżycową Zametzer, Heinrich „Surveyor 7”. Schwaiger oraz 1782 Alois Zott dokonali W Filadelfii pierwszego 2015 rozpoczął zimowego wejścia W zamachu działalność na najwyższy przeprowadzonym pierwszy szczyt Niemiec – przez islamskich amerykański bank Zugspitze terrorystów komercyjny. (2962 m n.p.m.). w siedzibie redakcji satyrycznego magazynu „Charlie 1785 1953 Hebdo” w Paryżu Francuz Jean- Prezydent Stanów zginęło dwanaście Pierre Blanchard Zjednoczonych osób. Nicolae Ceaușescu z Pol Potem, 1978 r. Potem, z Pol Ceaușescu Nicolae

Henryk Marconi, Ludwik Geyer, Jerzy Nowosielski, Roland Topor, Kenny Loggins, polski architekt polski polski malarz, rysownik, francuski pisarz amerykański pochodzenia przemysłowiec scenograf polskiego pochodzenia, piosenkarz, muzyk, włoskiego pochodzenia malarz, rysownik, twórca kompozytor niemieckiego filmowy

1792 1805 1923 1938 1948

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 312 1536 1882 1932 1943

Ignacy Łukasiewicz, Lucjan z Antiochii, polski aptekarz, Nikola Tesla, bizantyński teolog, wynalazca, André Maginot, amerykański wynalazca ojciec Kościoła, Katarzyna Aragońska, konstruktor lampy francuski wojskowy, pochodzenia serbsko-

tego dnia zmarli tego święty królowa Anglii naftowej polityk chorwackiego

1297 1835 1851 stycznia Franciszek Grimaldi Rząd prezydenta Jean Foucault zajął należące do USA Andrew przeprowadził Dzień Elvisa Presleya Genui Monako Jacksona jako pierwszy 8 i ogłosił się jego jedyny w historii eksperyment ze pierwszym władcą. spłacił ostatnią ratę stworzonym przez długu publicznego siebie wahadłem, Stracony jest każdy dzień swojego kraju. które później bez uśmiechu. 1800 zostało nazwane Kornel Makuszyński W okolicach jego nazwiskiem. francuskiego 1842 miasteczka Saint- W holenderskim -Sernin-sur-Rance mieście Delft 1962 odnaleziono około król Wilhelm W waszyngtońskiej 1959 dwunastoletniego II Holenderski Narodowej Galerii Objęcie urzędu prezydenta Francji dzikiego chłopca, założył Sztuki po raz tzw. Victora Uniwersytet pierwszy w Stanach przez Charles’a de Gaulle’a z Aveyron, Technologiczny, Zjednoczonych wychowywanego który jest dziś zaprezentowano Jeden z najpopularniejszych w XX wieku polityków w lesie przez jedną z najlepszych obraz Mona Liza światowego formatu urodził się w 1890 roku. Moment zwierzęta. uczelni na świecie. Leonarda da Vinci. największej chwały generała de Gaulle’a przypadł na czas II wojny światowej, gdy stanął na czele tzw. Wolnej Karykatura Charles’a de Gaulle’a Francji, kontynuującej walkę z hitlerowskimi Niemcami po kapitulacji w 1940 roku. Cztery lata później został przewodniczącym tymczasowego rządu przejmującego kontrolę nad wyzwalanym krajem. Na przełomie lat 40. i 50. wycofał się z życia publicznego, nie było to jednak bynajmniej przejście na polityczną emeryturę. W 1958 roku poproszono go o uporanie się z coraz bardziej palącym problemem, jakim była walka niepodległościowa Algierii. 21 grudnia 1958 roku de Gaulle został wybrany na pierwszego prezydenta V Republiki. W czasie swych rządów stworzył podwaliny pod obowiązujący do dziś francuski system semiprezydencki, zbudował niezależność Francji od USA, poprawił stosunki z Niemcami, rozbudował system obrony nuklearnej.

Ivan Gundulić, Kornel Makuszyński, Maksymilian Maria Stephen Hawking, David Bowie, chorwacki poeta polski pisarz, autor Kolbe, polski brytyjski fizyk brytyjski wokalista, powieści dla dzieci franciszkanin, i kosmolog tekściarz i aktor misjonarz, męczennik, święty

1589 1884 1894 1942 1947

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1324 1337 1642 1941 1967

Marco Polo, Giotto di Bondone, Galileusz, Robert Baden-Powell, wenecki kupiec, włoski malarz, autor włoski filozof, fizyk, brytyjski generał, twórca Zbigniew Cybulski,

tego dnia zmarli tego podróżnik fresków astronom ruchu skautowego polski aktor

stycznia 2007 Dzień Ligi Ochrony Przyrody Dzień Sprzątania Biurka Prezentacja iPhone’a 9 Dzień Kierowców Ciężarówek Kiedyś telefonu używano tylko do dzwonienia, później zaczęto wysyłać krótkie wiadomości tekstowe (SMS-y), aż Nie każdy zrodzony do latania w końcu nadszedł moment, gdy z niewielkiego, płaskiego latać potrafi. urządzenia można także słuchać muzyki, oglądać na nim filmy Małgorzata Musierowicz lub robić za jego pośrednictwem zakupy. Apple, czołowa i jedna z najbardziej rozpoznawalnych amerykańskich firm produkujących oprogramowanie, komputery i elektronikę 1431 testy bezpiecznej 1960 użytkową, 9 stycznia 2007 roku przedstawiła swoje najnowsze Przed sądem bisku- lampy górniczej W Egipcie dzieło, czyli iPhone’a. Prezentacji dokonał sam Steve Jobs, pim we francuskim skonstruowanej rozpoczęła się jeden z dwóch obok Steve’a Wozniaka założycieli marki. mieście Rouen roz- przez Humphreya budowa Wielkiej Urządzenie Apple zostało oparte na systemie iOS i, tak jak począł się proces Davy’ego, która Tamy Asuańskiej, każdy smartfon, stanowi połączenie telefonu komórkowego Joanny d’Arc, dziś umożliwiała jednej z dwóch i komputera przenośnego, zapewniając dostęp do platformy bohaterki naro- wykrywanie zapór na Nilu. rozrywkowej, przeglądarki internetowej oraz komunikatora. dowej tego kraju metanu. i jego patronki. iPhone 1916 1768 Zwycięstwo wojsk W Londynie tureckich nad odbyło się alianckimi w czasie pierwsze w epoce bitwy o Gallipoli nowożytnej podczas I wojny przedstawienie światowej. cyrkowe.

1929 1816 W Londynie po W kopalni raz pierwszy w angielskim użyto w leczeniu mieście Hebburn surowej penicyliny, przeprowadzone środka o działaniu zostały pierwsze bakteriobójczym.

Karl Bruckner, Richard Nixon, Jimmy Page, Małgorzata austriacki autor prezydent Stanów brytyjski gitarzysta, Musierowicz, literatury dziecięcej Zjednoczonych członek zespołu polska pisarka i młodzieżowej Led Zeppelin

1906 1913 1944 1945

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 710 1431 1658 1848 1934

Adrian z Canterbury, Stanisław ze Skarbimierza, Caroline Herschel, benedyktyn, polski duchowny, prawnik, Melchior von brytyjska astronom Hakaru Hashimoto, arcybiskup pisarz, rektor Akademii Hatzfeldt, austriacki pochodzenia japoński chirurg

tego dnia zmarli tego Canterbury, święty Krakowskiej feldmarszałek niemieckiego

stycznia 1863 Otwarcie w Londynie pierwszej na 10 Dzień Obniżania Kosztów Energii świecie linii metra Dziś nie wyobrażamy sobie wielkich metropolii bez sprawnie Moda przemija, styl pozostaje. działającego systemu metra. Schowane w tunelach lub Coco Chanel biegnące bezkolizyjnie na powierzchni lub estakadach, zmniejsza korki i pozwala na szybkie przemieszczanie się dziesiątków tysięcy osób. Na dłuższych odcinkach pociągi rozwijają prędkość 40–70 km/godz. Pierwszą 1356 ujścia rzeki La 1927 próbę uruchomienia tego typu komunikacji podjęto Cesarz Karol IV Plata w Ameryce Odbyła się premie- w nowojorskim Brooklynie w 1845 roku, kiedy otwarto Luksemburski Południowej. ra niemieckiego podziemny tunel kolejowy ciągnący się na długości 500 m. wydał Złotą ekspresjonistycz- Jednak pełnoprawny, całkowicie podziemny, liczący 6 km bullę, dokument, nego filmu science odcinek uruchomiono 10 stycznia 1863 roku w Londynie. który reformował 1870 fiction Metropolis Mieszkańcom miasta tak przypadł do gustu, że bardzo szybko ustrój polityczny Amerykański w reżyserii Fritza zaczęły powstawać kolejne linie, tworzące coraz bardziej Świętego biznesmen John Langa. skomplikowany system. Koncepcja metra rozprzestrzeniła się Cesarstwa D. Rockefeller, na całym świecie i tak np. pierwsze metro na kontynencie Rzymskiego. do dziś uważany powstało w 1896 roku w Budapeszcie, a od 1900 roku także za najbogatszego 1938 paryżanie mogli korzystać z podziemnej kolejki. człowieka Jan Kiepura dał 1478 w historii, założył pierwszy koncert Leonardo da Vinci w Cleveland w Metropolitan założył swoją przedsiębiorstwo Opera w Nowym szkołę malarstwa. naftowe Standard Jorku. Oil.

1520 1946 Podczas 1920 W Londynie pierwszego Zaczął rozpoczęło w dziejach rejsu obowiązywać obrady pierwsze dookoła Ziemi traktat wersalski, Zgromadzenie załoga Ferdynanda główny dokument Ogólne ONZ, Magellana dotarła kończący I wojnę w którym wzięło

do ogromnego światową. udział 51 państw. metro Londyńskie

Yukichi Fukuzawa, Aleksiej Tołstoj, Melchior Wańkowicz, Gustáv Husák, Robert Woodrow Frank Sinatra Jr., japoński pisarz rosyjski pisarz dziennikarz, publicysta, słowacki polityk, Wilson, amerykański amerykański pisarz, reportażysta działacz komunistyczny, fizyk, astronom, piosenkarz prezydent laureat Nagrody Nobla Czechosłowacji

1835 1883 1892 1913 1936 1944

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 681 1055 1862 1971 1986

Samuel Colt, Jaroslav Seifert, Agaton, amerykański Coco Chanel, czeski poeta, papież, Brzetysław I, konstruktor francuska laureat Nagrody

tego dnia zmarli tego święty książę Czech broni projektantka mody Nobla

16 1569 został skazany na Pakistan Wschodni stycznia W Londynie po śmierć. zmienił nazwę na raz pierwszy Bangladesz.

Dzień Wegetarian przeprowadzono 11 losowanie 1922 nagród w loterii W Toronto 1986 państwowej. w Kanadzie po raz Polscy himalaiści Możemy człowieka ocenić po tym, pierwszy zastoso- Jerzy Kukuczka jak traktuje zwierzęta. wano insulinę. i Krzysztof Wielicki Immanuel Kant 1793 jako pierwsi na Podczas trwającej świecie weszli we Francji 1972 zimą na rewolucji król Położony w Azji ośmiotysięcznik Ludwik XVI Południowej Kanczendzonga. 1851 Powstanie tajpingów w Chinach

Zakończenie pierwszej wojny opiumowej, konfliktu o podłożu ekonomicznym między Chinami a Wielką Brytanią, spowodowało znaczący wzrost importu brytyjskich tkanin bawełnianych i wełnianych, a to z kolei przyniosło upadek chińskich zakładów i drastyczne zubożenie milionów Chińczyków. W styczniu 1851 roku powstał ruch społeczno- -religijno-militarny nazywany powstaniem tajpingów. Jego członkowie głosili hasła równości mandarynów i chłopów oraz kobiet i mężczyzn, wspólną własność i równy podział ziemi. Z czasem zajęli majątki cesarza i feudałów oraz wprowadzili zakaz wszystkiego, co według nich było niemoralne: opium, hazardu, prostytucji, alkoholu. Podczas zbrojnego podboju kraju często dochodziło do rzezi ludności. W 1856 roku wojsko cesarskie przystąpiło do kontrofensywy, wybuchła także druga wojna opiumowa z Wielką Brytanią i Francją, które wygrawszy, ostatecznie rozprawiły się z tajpingami w 1864 roku. Powstanie kosztowało życie około 20 mln ludzi.

Detal z obrazu Tłumienie buntu tajpingów, 1860 r.

Teodozjusz I Wielki, Parmigianino, włoski George Curzon, brytyjski Carroll Shelby, Bogdan Borusewicz, cesarz rzymski malarz, grafik polityk, wicekról amerykański kierowca działacz opozycyjny Indii, minister spraw wyścigowy, konstruktor w czasach PRL zagranicznych samochodów sportowych

347 1503 1859 1923 1949

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 314 1494 1843 1891 2008 Edmund Hillary, nowozelandzki Francis Scott Key, himalaista, podróżnik, amerykański poeta, dyplomata, pierwszy Milcjades, Domenico Ghirlandaio, autor słów hymnu Georges Haussmann, zdobywca Mount

tego dnia zmarli tego papież, święty włoski malarz USA francuski baron, urbanista Everestu

1673 1969 2004 stycznia Podczas Brytyjski zespół Największy na gaszenia pożaru rockowy Led świecie statek Dzień Redaktora w Amsterdamie Zeppelin wydał pasażerski „RMS 12 po raz pierwszy swój debiutancki Queen Mary 2”, zostały album pod tytułem wybudowany we wykorzystane węże Led Zeppelin. francuskiej stoczni, Niekiedy błahe na pozór zdanie może zrodzić strażackie. wyruszył w swój olśnienie. dziewiczy rejs. Agatha Christie 1981 1955 ABC, jedna z głów- Ruszyła budowa nych stacji tele- 2010 centrum lotów wizyjnych w USA, Katastrofalne kosmicznych Baj- wyemitowała trzęsienie ziemi 27 r. p.n.e. konur w Kazachsta- pierwszy odcinek nieopodal Nastanie nie, najstarszego kultowej i znanej Port-au-Prince i największego na całym świecie w Haiti pochłonęło Pax Romana obiektu tego typu opery mydlanej życie ponad na świecie. Dynastia. 316 tys. ludzi. Historia ustroju starożytnego Rzymu dzieli się na kilka etapów. Od założenia miasta do 509 roku p.n.e. Rzym funkcjonował jako królestwo, następnie jako republika, a w 27 roku p.n.e. cesarz Oktawian August wprowadził pryncypat, czyli rządy jednostki. U schyłku istnienia republiki nastał upragniony przez wszystkich obywateli czas pokoju, wieńczący długotrwały okres wojen domowych. Nazwano go Pax Romana (pokój rzymski), a od imienia cesarza, za którego panowania został ogłoszony, bywa też określany mianem Pax Augusta. Trwał przez 265 lat do śmierci cesarza Aleksandra Sewera. Nie znaczy to, że nie dochodziło wówczas do brutalnych wydarzeń, jak choćby walka o władzę po śmierci Nerona czy zamordowanie Pertynaksa, miały one jednak spokojniejszy przebieg i mniejszy zasięg. Stabilizacja zaowocowała wzrostem gospodarczym i poprawą życia ludności w takim stopniu, że cały II wiek uchodzi za złote czasy cesarstwa.

Oktawian August

Edmund Burke, Jack London, Hermann Göring, Haruki Murakami, Jeff Bezos, irlandzki filozof, amerykański niemiecki polityk, japoński pisarz, amerykański polityk, twórca pisarz działacz nazistowski, eseista i tłumacz przedsiębiorca, nowoczesnego feldmarszałek, miliarder, twórca konserwatyzmu minister lotnictwa Amazona III Rzeszy 1729 1876 1893 1949 1964

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 690 1519 1833 1976 2003

Marie-Antoine Carême, Maurice Gibb, Benedykt Biscop, francuski szef kuchni, brytyjski muzyk, northumbryjski Maksymilian I Habsburg, cukiernik, autor książek Agatha Christie, wokalista, członek

tego dnia zmarli tego mnich, święty święty cesarz rzymski kucharskich brytyjska pisarka zespołu Bee Gees

18 1129 przebiegu stref 1972 stycznia We francuskim wpływów obu tych Prezydent mieście Troyes, państw. Richard Nixon

Dzień Wzajemnej Adoracji historycznej poinformował 13 stolicy Szampanii, o ewakuacji wojsk rozpoczęły się 1822 amerykańskich obrady synodu, na Grecja z terytorium Nigdy nie wiesz, którym ustalono proklamowała Wietnamu. czyje myśli przeżuwasz. regułę zakonu niepodległość James Joyce templariuszy. od imperium osmańskiego. 1973 Albumem pod 1750 tytułem Aerosmith Zawarcie 1910 zadebiutował 1822 porozumienia W Nowym Jorku amerykański Proklamowanie niepodległości między Hiszpanią odbyła się pierwsza zespół rockowy i Portugalią, radiowa transmisja o tej samej przez Grecję które dotyczyło opery. nazwie.

Kolebka europejskiej cywilizacji długo musiała walczyć o niepodległość i należne jej miejsce w Europie. Najpierw w 146 roku p.n.e. została podbita przez starożytny Rzym, stając się rzymską kolonią, choć grecka kultura zdołała przetrwać, a nawet odcisnąć piętno na nowych suwerenach. Po podziale Cesarstwa Rzymskiego weszła w skład jego wschodniej części, a wraz ze zdobyciem Konstantynopola przez Turków znalazła się w granicach imperium osmańskiego. Stan taki przetrwał do 1821 roku, w którym na Peloponezie wybuchło powstanie antytureckie, dając sygnał do walki narodowowyzwoleńczej w całym kraju. W następnym roku Grecja proklamowała niepodległość, jednak do uznania tego faktu przez władze w Stambule minęło jeszcze osiem lat. W walkach o niepodległość Greków wspierali odwieczni wrogowie Turcji: Anglia, Francja i Rosja; był to jeden z elementów stopniowego pozbawiania imperium tureckiego wpływów w Europie w XIX wieku.

Akropol w Grecji

Jan van Goyen, Jan Dekert, Wasilij Kalinnikow, Sydney Brenner, Jacek Gmoch, holenderski malarz polski polityk, rosyjski południowoafrykański polski piłkarz, prezydent kompozytor biolog, laureat Nagro- trener Warszawy dy Nobla

1596 1738 1866 1927 1939

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 533 1593 1625 1941 1949 Szymon Budny, polski działacz reformacji, pastor począt- Aino Aalto, Remigiusz z Reims, kowo kalwiński, fińska architekt, biskup, apostoł a następnie braci Jan Brueghel (starszy), James Joyce, projektantka form

tego dnia zmarli tego Franków, święty polskich flamandzki malarz irlandzki pisarz przemysłowych

stycznia 1506 Odkrycie rzeźby Grupa Laokoona 14 Dzień Osób Nieśmiałych Jedno z największych dzieł starożytności zostało odkryte przypadkiem podczas prac w winnicy na Eskwilinie, jednym Bywam tylko przesadnie bezczelny jak każdy z siedmiu wzgórz Rzymu. Znalezisko odbiło się szerokim nieśmiały człowiek. echem wśród nie tylko elity intelektualnej miasta, ale także Marek Hłasko zwykłych mieszkańców. Ostatecznie grupa została zakupiona przez papieża Juliusza II i umieszczona w belwederze, gdzie jeden z renesansowych artystów uzupełnił w ceramice 1784 1900 1980 brakujące elementy. Według niektórych historyków rzeźba Amerykański Kon- W rzymskim Teatro Partia Kongre- jest dziełem greckim, powstałym w okresie hellenistycznym, gres Kontynentalny, Costanzi odbyła sowa przejęła a według innych tylko rzymską kopią greckiego oryginału. złożony z przed- się premiera opery władzę w Indiach, W niezwykle ekspresyjny sposób przedstawia mitologicznego stawicieli trzynastu Tosca Giacoma w wyniku czego Laokoona i jego synów, zabijanych przez morskie węże. kolonii, ratyfikował Pucciniego. Indira Gandhi po Historia ta została opisana w II księdze Eneidy, rzymskiego traktat paryski, raz drugi została poematu Wergiliusza (właśc. Publiusza Wergiliusza Marona). który kończył wojnę premierem. Obecnie rzeźba znajduje się w Muzeach Watykańskich. o niepodległość 1952 Stanów Zjednoczo- Amerykańska Starożytna rzeźba „Grupa Laokoona” nych i ustanawiał telewizja NBC ich niezależność od (National Broad- Wielkiej Brytanii. casting Company) wyemitowała pierwszy 1897 na świecie program Szwajcar Matthias telewizji śniadanio- Zurbriggen, jeden wej Today. z najbardziej zasłu- żonych wspinaczy i przewodników 1953 górskich tej epoki, Josip Broz-Tito jako pierwszy zdobył został prezydentem Aconcaguę (6961 m Jugosławii i sta- n.p.m.) w Andach, nowisko to piasto- najwyższy szczyt wał aż do śmierci półkuli południowej. w 1980 roku.

Marek Antoniusz, Adam Jerzy Czartoryski, Carl Ferdinand Langhans, Marek Hłasko, Krystyna Prońko, polityk i wódz polski pisarz, mecenas niemiecki architekt, polski pisarz, sce- polska piosenkarka rzymski sztuki i kultury, działacz projektant Opery narzysta filmowy emigracyjny Wrocławskiej

83 p.n.e. 1770 1782 1934 1947

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1092 1235 1898 1919 1957

Antoś Petrykiewicz, Lewis Carroll, obrońca Lwowa, Wratysław II, Sawa Pierwszy, brytyjski prozaik, najmłodszy w historii książę i pierwszy król serbski arcybiskup poeta, matematyk, kawaler Orderu Virtuti Humphrey Bogart,

tego dnia zmarli tego Czech prawosławny, święty logik, fotograf Militari amerykański aktor

20 stycznia 1708 Stworzenie europejskiej receptury 15 Dzień Wikipedii porcelany Przez długi czas opracowanie receptury porcelany Bogacz jest często tylko biednym człowiekiem przypisywane było Johannowi Friedrichowi Böttgerowi, z kupą pieniędzy. obecnie jednak historycy częściej skłaniają się ku tezie, że Aristotelis Onasis jej faktycznym autorem był nauczyciel Böttgera, Ehrenfried Walther von Tschirnhaus. Opiekunem i mecenasem obu wynalazców był książę elektor saski, a zarazem król Polski 1559 1875 Pentagonu, czyli August II, wielki miłośnik sztuki, a także Dalekiego Wschodu. Elżbieta I Tudor, Otwarta została Departamentu Porcelana to rodzaj białej, prześwitującej ceramiki wypalanej córka Henryka Opera Paryska, Obrony Stanów w temperaturze od ponad 900 do ponad 1450°C. VIII i jego drugiej a jej pierwszym Zjednoczonych. Została wynaleziona w VII stuleciu w Chinach i stamtąd przez żony Anny przedstawieniem wiele wieków trafiała do Europy, często ulegając uszkodzeniu. Boleyn, została była opera Gdy wreszcie udało się uzyskać satysfakcjonujący efekt koronowana na Fromentala 1962 w Niemczech, w 1710 roku król August II ulokował fabrykę królową Anglii. Halévy’ego W okolicach porcelany w Miśni pod Dreznem. Jej znakiem rozpoznawczym, pt. Żydówka. greckich umieszczanym na spodzie wyrobów, są dwa skrzyżowane Salonik odkryto miecze, element tarczy herbowej elektorów saskich. 1759 cenny Papirus W Londynie 1892 z Derveni, działalność W Kanadzie który uchodzi zainaugurowało opublikowano za najstarszy Muzeum zasady gry zachowany Brytyjskie, jedno w koszykówkę, manuskrypt z największych na sport wymyślony w Europie. świecie muzeów przez lekarza historii nowożytnej. Jamesa Naismitha. 2001 Uruchomiono 1826 internetową, We Francji wydany 1943 wielojęzyczną został pierwszy W Waszyngtonie encyklopedię numer dziennika został oddany znaną jako

„Le Figaro”. do użytku gmach Wikipedia. zastawa Porcelanowa

Molier, Frederick Stanley, Stanisław Wyspiański, Aristotelis Onasis, Martin Luther King, francuski dramaturg, brytyjski polityk, polski poeta, drama- grecki magnat, jeden pastor Kościoła aktor gubernator generalny turg, malarz, witrażysta, z najbogatszych ludzi baptystów, działacz na Kanady, fundator architekt swoich czasów rzecz równouprawnie- Pucharu Stanleya nia

1622 1841 1869 1906 1929

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 570 (lub 577) 1872 1919 1961 1978

Róża Luksemburg, polska i niemiecka Teofil Ociepka, Ita, działaczka komu- Andrzej Pronaszko, polski malarz irlandzka zakonnica, Wincenty Norblin, nistyczna pochodzenia polski malarz, prymitywista,

tego dnia zmarli tego święta polski przemysłowiec żydowskiego scenograf, pedagog teozof

550 Rosji ogłosił Palach, student stycznia Wojska się carem; tytuł historii i ekonomii germańskiego ten pochodził politycznej Uni- Dzień Pikantnych Potraw plemienia z przekształcenia wersytetu Karo- 16 Ostrogotów zajęły tytułu „cesarz”. la, dokonał aktu Rzym. samospalenia na znak protestu prze- 1581 ciwko wkroczeniu Bóg stworzył jedzenie, a diabeł kucharzy. 1412 W Anglii na mocy do Czechosłowacji James Joyce Ród Medyceuszy decyzji parlamentu wojsk Układu War- z Florencji zdelegalizowano szawskiego. został wybrany wyznanie katolickie. na oficjalnych bankierów 1979 1969 papiestwa. 1920 Podczas trwającej Samospalenie Jana Palacha Powołano do życia w Iranie rewolucji Radę Ligi Narodów. islamskiej obalony 1547 szach Mohammad 20 sierpnia 1968 roku o godzinie 23.00 rozpoczęła Iwan IV Groźny Reza Pahlawi się operacja „Dunaj”, w czasie której wojska Układu z dynastii 1969 opuścił kraj i wraz Warszawskiego najechały na Czechosłowację w celu Rurykowiczów jako Na placu Wacła- z rodziną uciekł do stłumienia trwającej od stycznia Praskiej Wiosny, okresu pierwszy władca wa w Pradze Jan Egiptu. liberalizacji politycznej wprowadzanej przez Alexandra Dubčeka. W odpowiedzi na te wydarzenia kilka miesięcy po rozpoczęciu interwencji 16 stycznia 1969 roku na placu Wacława w Pradze dwudziestojednoletni Jan Palach, student historii i ekonomii politycznej na Uniwersytecie Karola, dokonał aktu samospalenia. Jego ciało uległo poparzeniu w 85% i na skutek obrażeń zmarł trzy dni później. Pogrzeb Palacha przekształcił się w wielotysięczną manifestację Czechów przeciwko okupacji ich kraju. Po aksamitnej rewolucji Jan Palach został pośmiertnie uhonorowany najwyższym czeskim odznaczeniem, czyli Orderem Tomasza Masaryka.

Krzyż upamiętniający Jana Palacha

Niccolò Piccinni, Jan Dzierżon, Romuald Traugutt, Frank Zamboni, Ewa Demarczyk, włoski polski duchowny polski generał, amerykańsko-włoski polska piosenkarka kompozytor katolicki, przywódca wynalazca, twórca i aktorka pszczelarz powstania rolby styczniowego

1728 1811 1826 1901 1941

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 309 1105 1738 1950 2006

Gustav Krupp Maćij Wjacław Jakula, von Bohlen Jan Mark, Joanna z Balneo, czeski rzeźbiarz und Halbach, brytyjska autorka Marceli I, włoska kamedułka, pochodzenia niemiecki literatury dziecięcej

tego dnia zmarli tego papież, święty święta serbołużyckiego przemysłowiec i młodzieżowej

22 stycznia 395 Dzień Dialogu z Judaizmem Podział Cesarstwa Rzymskiego 17 Dzień Wszystkich Fajnych Z uwagi na pogarszającą się sytuację wewnętrzną w Cesarstwie Rzymskim i rosnące zagrożenie ze strony Droga do piekła jest prosta, barbarzyńców pod koniec III wieku cesarz Dioklecjan zaczął droga do raju wije się jak wąż. decentralizować władzę, wprowadzając tetrarchię, czyli formę przysłowie żydowske rządów polegającą na sprawowaniu władzy przez cztery osoby. To jednak okazało się zgubnym rozwiązaniem, wkrótce bowiem tetrarchowie zaczęli walczyć ze sobą o wpływy. 1377 ryce Południowej, 1991 Cesarz Konstantyn Wielki, zgromadziwszy w swych rękach Papież Grzegorz XI proklamował Repu- Siły międzynaro- pełnię władzy, w 330 roku założył Konstantynopol i przeniósł wrócił do Rzymu, blikę Kolumbii. dowe rozpoczęły tam swoją siedzibę. Do ostatecznego podziału cesarstwa co oznaczało operację „Pustynna doszło pod koniec IV stulecia, gdy po śmierci cesarza zakończenie burza”, której Teodozjusza Wielkiego władzę objęli jego dwaj synowie: na tzw. niewoli 1934 celem było zachodzie Honoriusz, na wschodzie zaś Arkadiusz. Kryzys awiniońskiej, Niemiecki kon- wyparcie oddzia- gospodarczy i nieustanne najazdy ostatecznie doprowadziły trwającej od struktor samocho- łów zbrojnych do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego w 476 roku. 1309 roku. dów Ferdinand Iraku z terytorium W przyszłości podział ten miał skutkować umownym Porsche zapre- Kuwejtu. rozdziałem Europy na katolicki Zachód i prawosławny Wschód. zentował rządowi Koloseum w Rzymie 1773 niemieckiemu Angielski żeglarz niezwykły jak na i odkrywca Ja- te czasy projekt mes Cook po raz garbusa, kultowego pierwszy przepły- samochodu, który nął przez obszar produkowano aż do południowego koła 2003 roku. podbiegunowego.

1979 1819 Odbyła się Simón Bolívar, premiera filmu przywódca an- Nosferatu wampir tyhiszpańskiego w reżyserii powstania w Ame- Wernera Herzoga.

Pius V, Stanisław August Anne Brontë, Al Capone, Jim Carrey, papież, święty Poniatowski, ostatni brytyjska pisarka amerykański gangster kanadyjsko- król Polski pochodzenia włoskiego amerykański komik i aktor filmowy

1504 1732 1820 1899 1962

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 395 1468 1737 1821 2004

Skanderbeg, Czesław Niemen, albański bohater narodowy, Matthäus Daniel polski kompozytor, Teodozjusz I Wielki, przywódca powstania Pöppelmann, Cecylia Grabowska, wokalista, autor

tego dnia zmarli tego cesarz rzymski antytureckiego niemiecki architekt polska malarka amatorka tekstów piosenek

1701 papierniczą, która 1993 stycznia W Królewcu stała się podstawą W oblężonym (obecnie wyposażenia Sarajewie Dzień Kubusia Puchatka Kaliningradzie) papierni. rozpoczęto 18 proklamowano drążenie tunelu, powstanie który po pięciu Królestwa 1919 miesiącach po- Jestem tu, gdzie stoję, Pruskiego, a także W brytyjskim łączył odcięte ale jeśli się ruszę, to mogę się zgubić. koronowano jego Crewe Walter od świata miasto Kubuś Puchatek władcę, Fryderyka Owen Bentley z terenami nieopa- III Hohenzollerna. założył nowanymi przez przedsiębiorstwo jednostki serbskie. Bentley Motors 1799 Limited, 1919 Francuz Nicholas- specjalizujące 2010 Rozpoczęcie konferencji pokojowej -Louis Robert się w produkcji Ali Ağca opuścił opatentował luksusowych więzienie w Wersalu maszynę samochodów. w Ankarze.

Gdy ucichł bitewny zgiełk I wojny światowej, należało uporządkować nową sytuację, w jakiej znalazła się Europa po upadku monarchii w Niemczech, rozpadzie Austro- -Węgier, przewrocie bolszewickim w Rosji i powstaniu wielu nowych państw. Na miejsce rozmów wybrano podparyski Wersal, a trwały one łącznie niemal rok i zakończyły się 21 stycznia 1920 roku, dzień po podpisaniu traktatu pokojowego. Brało w nich udział 27 zwycięskich państw. Naturalnymi przywódcami byli członkowie Wielkiej Trójki: premier Wielkiej Brytanii David Lloyd George, prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson i premier Francji Georges Clemenceau. Powracającą na mapę Europy Polskę reprezentował Komitet Narodowy Polski z Ignacym Paderewskim i Romanem Dmowskim na czele. Dodatkowe traktaty zostały zawarte: w Saint-Germain-en-Laye z Austrią, w Neuilly-sur-Seine z Bułgarią, w Trianon z Węgrami oraz w Sèvres z Turcją.

Wersal

Izabela Jagiellonka, Monteskiusz, Alan Alexander Milne, Thomas Sopwith, Franciszek Pieczka, królewna polska, francuski filozof, angielski pisarz, twórca brytyjski pionier polski aktor księżniczka litewska, prawnik, pisarz Kubusia Puchatka lotnictwa, żeglarz królowa i regentka węgierska

1519 1689 1882 1888 1928

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1580 1878 1921 1940 1971

Nora Stanton Blatch Józef Dietl, Barney, amerykańska polski lekarz, balneolog, Kazimierz inżynier budownictwa Antonio Scandelli, polityk, prezydent Wilhelm Foerster, Przerwa-Tetmajer, pochodzenia

tego dnia zmarli tego włoski kompozytor Krakowa niemiecki astronom polski prozaik, poeta brytyjskiego

24 stycznia 1966 Dzień Popcornu Indira Gandhi premierem Indii 19 Światowy Dzień Śniegu Należąca do najwybitniejszych polityków świata Indira Gan- dhi była jedyną kobietą w Indiach, która piastowała urząd Wolność to tylko jeszcze jedno słowo dla tych, premiera, a zarazem drugą najdłużej sprawującą go osobą. którzy nie mają już nic do stracenia. Urodziła się w 1917 roku jako córka Jawaharlala Nehru, Janis Joplin pierwszego premiera Indii. Od 1939 roku była zaangażowana w działalność Indyjskiego Kongresu Narodowego oraz ruchu niepodległościowego. Jej kariera – początkowo u boku ojca – 1815 1915 1983 nabrała tempa w 1947 roku. Niespełna dwie dekady później Przeprowadzono Francuski fizyk Na rynku pojawił objęła tekę premiera. Urząd ten sprawowała do roku 1977, ekshumację i wynalazca się komputer a następnie jeszcze w latach 1980–1984. Po uzyskaniu przez ściętego podczas Georges Claude osobisty, jeden Indie niepodległości pragnęła uczynić z nich azjatycką potęgę rewolucji opatentował lampę z przełomowych gospodarczą i nuklearną; w 1974 roku zdołała otworzyć in- francuskiej króla neonową. produktów firmy dyjski program atomowy. Niestety, mimo szeregu skutecznych Ludwika XVI, Apple. działań i reform nie udało jej się wyciągnąć milionów rodaków a następnie ze skrajnej nędzy. Gandhi została zamordowana 31 październi- pochowano go 1934 ka 1984 roku przez separatystów sikhijskich. wraz z ciałem Amerykański Indira Gandhi, premier Indii jego żony, wynalazca Laurens Marii Antoniny, Hammond w bazylice Saint- uzyskał patent na -Denis, głównej skonstruowane nekropolii królów przez siebie organy francuskich. elektryczne, tzw. organy Hammonda.

1883 Ulice miejscowości 1978 Roselle w stanie W niemieckim mie- New Jersey ście Emden zjechał oświetlono z taśmy ostatni pierwszymi na wyprodukowany świecie latarniami w Europie VW elektrycznymi. garbus.

Dōgen, Edgar Allan Poe, Henry Bessemer, Janis Joplin, Leszek Balcerowicz, japoński mistrz zen amerykański brytyjski inżynier, amerykańska polski polityk powieściopisarz, wynalazca piosenkarka, i ekonomista poeta, redaktor przedstawicielka rocka i blues-rocka

1200 1809 1813 1943 1947

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1095 1629 1881 1969 1975

Wulstan, Herkules Dembowski, Kazimierz Wyka, anglosaski benedyktyn, Abbas I Wielki, włoski astronom Jan Palach, polski krytyk literacki,

tego dnia zmarli tego biskup, święty szach Persji pochodzenia polskiego czeski student historyk literatury

stycznia 1942 Dzień Bigosu Konferencja w Wannsee 20 Dzień Wiedzy o Pingwinach 20 stycznia 1942 roku w willi przy Großer Wannsee 56/58 w eleganckiej podmiejskiej dzielnicy Berlina nad jeziorem Nieprzyjemne prawdy są zawsze lepsze Wannsee pojawiło się piętnastu wysokich rangą urzędników od przyjemnych złudzeń. III Rzeszy – przedstawicieli różnych ministerstw i urzędów, John F. Kennedy a także SS. Ich celem było opracowanie strategii eksterminacji Żydów. Rozmowom przewodniczył Reinhard Heydrich, szef policji bezpieczeństwa, który tego dnia przeforsował 1649 1930 1961 pomysł organizacji obozów zagłady i zasady ich działania. Ruszył proces króla Na konferencji John F. Protokolantem był Adolf Eichmann, wkrótce mianowany Anglii i Szkocji w Hadze powołano Kennedy z Partii głównym koordynatorem programu ostatecznego rozwiązania Karola I Stuarta, pierwszy Bank Demokratycznej kwestii żydowskiej. Odtworzenie przebiegu spotkania stało oskarżonego Rozrachunków został zaprzysiężony się możliwe dzięki zachowanemu protokołowi. Sam Heydrich o tyranię, który iędzynarodowych, na 35. prezydenta podobno planował po wojnie osiedlić się w pięknej willi, zakończył się którego Stanów ale członkowie czeskiego ruchu oporu mieli inne zdanie na jedynym w historii pierwotnym celem Zjednoczonych. temat jego przyszłości i zlikwidowali go w zamachu, którego obaleniem było zarządzanie dokonali w Pradze 4 czerwca 1942 roku. i ścięciem reparacjami brytyjskiego wojennymi Niemiec 1964 Willa przy Großer Wannsee 56/58 monarchy. po I wojnie Brytyjski zespół światowej. The Beatles wydał swój pierwszy 1928 amerykański album Odbyła się 1934 Meet The Beatles. premiera radziec- Powstała japońska kiego niemego firma fotograficzna fabularyzowane- Fujifilm, słynąca 1983 go dokumentu z produkcji apara- Odbyła się propagandowego tów fotograficz- prezentacja fiata Październik: nych oraz filmów uno z nadwoziem 10 dni, które do nich. To jedna stworzonym przez wstrząsnęły światem z największych znakomitego w reżyserii Siergie- tego typu firm na projektanta ja Eisensteina. świecie. Giorgetta Giugiara.

André Ampère, Ludwik Solski, Julian Pałka, Egon Bondy, Buzz Aldrin, francuski fizyk polski aktor, reżyser polski artysta czeski prozaik, amerykański teatralny grafik poeta, filozof pułkownik lotnictwa, astronauta

1775 1855 1923 1930 1930

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1160 1612 1826 1904 1993

Stanisław Staszic, Henryk z Uppsali, działacz oświeceniowy, Ferdinand Mannlicher, Audrey Hepburn, angielski duchowny Rudolf II Habsburg, publicysta, filozof, austriacki inżynier, amerykańska aktorka, katolicki, biskup, święty cesarz rzymski, przyrodnik, geolog, konstruktor broni modelka, działaczka

tego dnia zmarli tego męczennik, święty król Czech i Węgier geograf strzeleckiej, polityk humanitarna

26 stycznia 1862 Powstanie przedsiębiorstwa Opel 21 Dzień Babci Nim firma Opel z miejscowości Rüsselsheim am Main koło Frankfurtu stała się potężnym przedsiębiorstwem motory- Jeśli nic nie idzie dobrze, zacyjnym produkującym popularne samochody, zajmowała zadzwoń do babci. się wytwarzaniem zupełnie innego asortymentu. Pierwszym przysłowie włoskie produktem niemieckiego konstruktora i przedsiębiorcy Adama Opla, który wprowadzono do sprzedaży 21 stycznia 1862 roku (co uznaje się też za datę założenia firmy), była maszyna do 1525 francuskiej ścięto 1985 szycia. W 1884 roku rozpoczęto prace nad skonstruowaniem W szwajcarskiej króla Ludwika Polscy himalaiści roweru, który trafił na rynek dwa lata później. Opel już jednak miejscowości Zolli- XVI, skazanego za Andrzej Czok tego nie doczekał – zmarł w 1895 roku, a prowadzeniem firmy kon pod Zurychem zdradę stanu. i Jerzy Kukuczka zajęła się jego żona wraz z pięcioma synami, którzy wkrótce radykalny odłam dokonali dostrzegli potencjał w raczkującym rynku samochodowym Kościoła reformo- pierwszego i jeszcze przed końcem stulecia z ich fabryki wyjechał pojazd wanego założył 1919 zimowego wejścia o nazwie System Lutzmann, z silnikiem spalinowym pozwala- pierwszą gminę Irlandzki parlament na ośmiotysięcznik jącym osiągnąć prędkość 20 km/godz. Firma istnieje do dziś, anabaptystyczną. przyjął nową Dhaulagiri a od 2017 roku należy do francuskiego koncernu PSA. konstytucję w Himalajach. i ogłosił Znak firmy Opel 1789 niepodległość W Bostonie Irlandii od Wielkiej ukazała się Brytanii. książka The Power of Sympathy autorstwa Williama 1920 Hilla Browna, Zakończyła uważana za się paryska pierwszą powieść konferencja amerykańską. pokojowa kończąca I wojnę światową, na której podpisano 1793 główny dokument W Paryżu pokojowy - traktat podczas rewolucji wersalski.

Krzysztof Opaliński, John Fitch, Augustin Robespierre, Wincenty Witos, Christian Dior, polski magnat, poeta, amerykański francuski polityk, trzykrotny francuski projektant polityk wynalazca, rewolucjonista, premier Polski mody, kostiumograf konstruktor młodszy brat filmowy parowców Maximiliena

1609 1743 1763 1874 1905

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 304 1793 1924 1950 2018 lub 305 Włodzimierz Lenin, Lidia Ostałowska, działacz polska dziennikarka, Agnieszka Rzymianka, komunistyczny, George Orwell, reportażystka, rzymska męczennica, Ludwik XVI, przywódca rewolucji brytyjski pisarz, działaczka

tego dnia zmarli tego święta król Francji październikowej publicysta społeczna

1771 w czasie którego 1941 stycznia Hiszpania stoczono około Na afrykańskim przekazała 1200 bitew i poty- froncie II wojny Dzień Dziadka Wielkiej Brytanii czek. światowej wojska 22 zwierzchnictwo brytyjskie i au- nad Falklandami, stralijskie zdobyły wyspami leżącymi 1905 Tobruk w Libii. Każdy musi mieć dostęp zarówno do dziadków, około 500 km W Petersburgu jak i wnuków, aby być w pełni człowiekiem. od Argentyny na miała miejsce Margaret Mead południowym krwawa niedziela, 1963 Atlantyku. kiedy na rozkaz Kanclerz RFN cara Mikołaja II Konrad Adenauer zaczęto strzelać i prezydent Francji 1863 do protestujących Charles de Gaulle 1506 Wybuchło powsta- robotników. podpisali traktat Założenie nie styczniowe, Zginęło ponad 100 elizejski, znany największy polski osób, ok. 1000 też jako traktat Gwardii Szwajcarskiej zryw narodowy, zostało rannych. o przyjaźni.

22 stycznia 1506 roku papież Juliusz II sprowadził do Rzymu 150 szwajcarskich najemników pod przywództwem Kaspara von Silenena, których zadaniem miała być ochrona Jego Świątobliwości. Szwajcarzy byli uważani za dzielnych, lojalnych i odważnych, stąd na wielu dworach europejskich panowała moda na ich usługi w zakresie ochrony osobistej. Przyjmuje się, że Gwardia Szwajcarska jest najmniejszą, ale i najstarszą istniejącą armią świata. Dziś liczy 110 osób. W jej szeregi mogą wstępować tylko kawalerowie w wieku 19–30 lat, mierzący powyżej 174 cm wzrostu, będący katolikami, mający obywatelstwo Szwajcarii i odbytą służbę wojskową. Choć stroje gwardzistów przez wieki były modyfikowane, do dziś opierają się na mundurach, w jakich do Rzymu wkroczył pierwszy oddział. Do zadań żołnierzy należy także ochrona granic Watykanu oraz dbanie o spokojny i niczym niezakłócony przebieg konklawe.

Gwardia Szwajcarska, XIX w.

Francis Bacon, George Byron, Bolesław Leśmian, Marcel Dassault, Robert E. Howard, angielski filozof, polityk, angielski poeta polski poeta, francuski konstruktor amerykański pisarz prawnik przedstawiciel okresu lotniczy fantasy dwudziestolecia międzywojennego

1561 1788 1877 1892 1906

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1900 1922 1941 1947 2008

Max Berg, David Edward Hughes, František Křižík, niemiecki architekt, amerykański fizyk, czeski inżynier elektryk, urbanista, projektant wynalazca, muzyk, peda- Benedykt XV, wynalazca, Hali Stulecia we Heath Ledger,

tego dnia zmarli tego gog muzyczny papież przemysłowiec Wrocławiu australijski aktor

28 1571 1843 no-komediowego stycznia Angielski kupiec Czech Jakub Drużyna A, który i finansista Thomas Kryštof Rad emitowano przez Dzień Pisma Ręcznego Dzień Najbardziej Kochanych Gresham założył uzyskał patent na cztery lata. 23 w Londynie cukier w kostkach. giełdę królewską (Royal Exchange). 1997 Literatura byłaby całkiem dobrym zajęciem, Oficjalnego 1943 Madeleine Albright gdyby nie to pisanie. otwarcia dokonała Pod oblężonym jako pierwsza Konstanty Ildefons Gałczyński królowa Elżbieta I. Stalingradem kobieta w historii w ZSRR wylądował objęła funkcję ostatni niemiecki sekretarza stanu 1710 samolot. USA. August II Mocny, książę elektor Sak- sonii i król Polski, 1983 2011 założył w Miśni Amerykańska tele- Kamil Stoch pierwszą w Euro- wizja NBC nadała wygrał pierwszy pie manufakturę pierwszy odcinek w karierze konkurs porcelany. serialu sensacyj- Pucharu Świata.

Batyskaf Trieste

tym, jak pierwszy człowiek postawił na nim stopę. Podobnie było z badaniem i mierzeniem najniżej położonego miejsca naszej planety, za które uważa się Głębię Challengera w Rowie Mariańskim na Pacyfiku (10 994 m p.p.m.). Jej nazwa pochodzi od brytyjskiego okrętu HMS „Challenger”, z którego pokładu za pomocą ołowianki, czyli sprzętu do badania głębokości 1960 akwenu, w latach 70. XIX stulecia ustalono parametry tego Osiągnięcie najgłębszego punktu miejsca. Jedynie cztery jednostki pływające zdołały do tej pory zejść na dno Rowu Mariańskiego. Pierwszą z nich był batyskaf na Ziemi (statek podwodny do prowadzenia badań głębinowych) „Triest” ze szwajcarskim oceanografem Jacques’em Piccardem i z jego Najwyższy szczyt Ziemi, Mount Everest (8848 m n.p.m.), został amerykańskim kolegą po fachu Don Walshem na pokładzie, po raz pierwszy zmierzony w połowie XIX wieku, sto lat przed który osiągnął dno 23 stycznia 1960 roku.

Édouard Manet, Konstanty Ildefons Hideki Yukawa, Gertrude Elion, Rutger Hauer, francuski malarz Gałczyński, polski japoński fizyk amerykańska lekarka, holenderski aktor poeta, twórca teoretyczny, farmakolog, laureatka Teatrzyku Zielona laureat Nagrody Nobla Gęś Nagrody Nobla

1832 1905 1907 1918 1944

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1803 1889 1944 2004 2007

Helmut Newton, Ignacy Domeyko, Edvard Munch, niemiecko- Ryszard Kapuściński, Arthur Guinness, polski geolog, badacz norweski malarz, australijski fotograf polski dziennikarz,

tego dnia zmarli tego irlandzki piwowar Ameryki Południowej grafik mody pisarz, podróżnik

1848 otrzymał patent na 1972 stycznia James W. pierwszy silnik W dżungli Marshall znalazł spalinowy, na wyspie Guam Światowy Dzień Środków Masowego Przekazu w miejscowości który pracował na w Mikronezji 24 Sutter’s Mill mieszance gazu odnaleziono na zachodnim miejskiego japońskiego wybrzeżu Stanów i powietrza. żołnierza, który Radio to cudowny wynalazek! Zjednoczonych ukrywał się tam Jeden ruch ręki mały samorodek od czasów II wojny i nic nie słychać. złota, co stało 1908 światowej. Julian Tuwim się początkiem Brytyjski wojskowy, tzw. kalifornijskiej generał i pisarz gorączki złota. Robert Baden- 1984 Powell założył Amerykańska 1076 młodzieżowy firma Apple Początek sporu o inwestyturę 1860 ruch skautingu, wprowadziła do Francuski wyna- wykorzystujący sprzedaży pierwszy lazca belgijskiego nowoczesne osobisty komputer Długotrwały konflikt między papieżem Grzegorzem VII pochodzenia wartości Macintosh a świętym cesarzem rzymskim Henrykiem IV Salickim dotyczył Étienne Lenoir wychowawcze. o symbolu 128K przywództwa w ówczesnej chrześcijańskiej Europie. Papież uważał, że posiada zwierzchność nad cesarzem, m.in. prawo Dictatus Papae (dyktat papieża) do jego intronizowania i detronizowania, a także wyłączność w kwestii mianowania biskupów, co wyraził w dokumencie Dictatus papae (I 1075). Podczas synodu w Wormacji biskupi na polecenie Henryka IV Salickiego wypowiedzieli posłuszeństwo Grzegorzowi VII, ten zaś w odpowiedzi nałożył na cesarza i lojalnych wobec niego duchownych ekskomunikę. Utraciwszy poparcie możnowładców, na przełomie 1076 i 1077 roku monarcha wyruszył na pielgrzymkę do Kanossy (region Emilia-Romania we Włoszech), by na mrozie odbyć trzydniową pokutę przed papieżem. Po tym wydarzeniu ojciec święty zdjął z cesarza ekskomunikę, a ten ponownie wszczął z nim walkę. Spory między cesarstwem a papiestwem trwały do 1122 roku.

Hadrian, Fryderyk II Wielki, Tony Halik, Georges Lautner, Sharon Tate, cesarz rzymski król Prus polski dziennikarz, francuski reżyser amerykańska aktorka, podróżnik filmowy żona Romana Polańskiego

76 1712 1921 1926 1943

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 41 1002 1920 1965 1989

Winston Churchill, Amedeo Modigliani, brytyjski polityk, pisarz, Ted Bundy, Kaligula, Otton III, włoski malarz, rysownik, historyk, premier amerykański seryjny

tego dnia zmarli tego cesarz rzymski święty cesarz rzymski rzeźbiarz Wielkiej Brytanii morderca

30 stycznia 1949 Powołanie RWPG 25 Dzień Sekretarki i Asystentki Pomysł powołania do życia Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej padł z ust Józefa Stalina już podczas Samotność ma swoje przywileje; w samotności konferencji moskiewskiej na początku stycznia 1949 roku. można robić to, na co ma się ochotę. Sygnatariuszami porozumienia było kilka państw zależnych Virginia Woolf od ZSRR, w tym Polska, Bułgaria, Czechosłowacja i Rumunia; 29 lutego dołączyła Albania, we wrześniu 1950 roku NRD, a w kolejnych latach Mongolia, Kuba i Wietnam. 1077 1554 III Hohenzollernem Powstanie RWPG było kontrpropozycją do realizowanego Święty cesarz Założone zostało zagrany został Marsz na Zachodzie planu Marshalla i powołania Organizacji rzymski Henryk miasto São weselny Felixa Men- Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Do głównych celów IV Salicki odbył Paulo w Brazylii, delssohna-Barthol- RWPG należało wsparcie postępu poprzez zwiększoną w Kanossie dziś największe dy’ego, który stał się industrializację oraz współpraca naukowa. Siedzibą publiczną pokutę w Ameryce najpopularniejszym organizacji była Moskwa, a walutą rozliczeniową rubel przed papieżem Południowej. utworem towarzy- transferowy. Wraz z upadkiem komunizmu oraz rozpadem Grzegorzem VII, szącym ceremoniom ZSRR organizacja została rozwiązana na ostatniej sesji co było jednym ślubnym. w Budapeszcie 28 czerwca 1991 roku. z wydarzeń 1755 Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej tzw. sporu Za sprawą Michaiła o inwestyturę. Łomonosowa cesarzowa Elżbieta Piotrowna 1504 Romanowa założyła We Florencji wy- Uniwersytet bitny artysta epoki Moskiewski, dziś renesansu Michał największy w Rosji. Anioł zakończył pracę nad rzeźbą Dawid, przedstawia- 1858 jącą przyszłego bi- Na ślubie Wiktorii blijnego króla, która Coburg, córki królo- uchodzi za jedno wej Wiktorii, z przy- z najwspanialszych szłym cesarzem dzieł epoki. Niemiec Fryderykiem

Virginia Woolf, Witold Lutosławski, Paul Newman, Władimir Wysocki, Wojciech Mann, angielska pisarka, polski kompozytor, amerykański aktor rosyjski poeta, pieśniarz, polski dziennikarz przedstawicielka dyrygent, pianista aktor muzyczny modernizmu

1882 1913 1926 1938 1948

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 844 1586 1852 1891 1947

Fabian Bellingshausen, Lucas Cranach rosyjski żeglarz pocho- Theo van Gogh, Al Capone, Grzegorz IV, młodszy, niemiecki dzenia niemieckiego, holenderski marszand, amerykański gangster

tego dnia zmarli tego papież malarz badacz Antarktydy brat Vincenta pochodzenia włoskiego

stycznia 1950 Światowy Dzień Celnictwa Indie proklamują się republiką 26 Dzień Kryptologii 15 sierpnia 1947 roku Indie ogłosiły niepodległość Dowcip jest szyfrem; od Wielkiej Brytanii, stając się dominium z brytyjskim selekcjonuje automatycznie monarchą jako głową państwa, które wchodziło w skład i bezbłędnie adresatów. Commonwealthu. W tym czasie doszło też do wydzielenia Hugo Steinhaus Pakistanu, co pozostaje kwestią sporną z Delhi po dziś dzień. Status dominium był formą pośrednią pomiędzy samorządną kolonią a całkowicie suwerennym państwem. 1500 miasta Sydney 1875 Indie mogły decydować o wszystkich aspektach swojej Hiszpański Europejczycy Amerykanin polityki z wyjątkiem obronności i spraw zagranicznych, podróżnik Vicente założyli swoją George Green a prawodawstwo musiało być zgodne z obowiązującym Yáñez Pinzón pierwszą osadę opatentował w Londynie. Po II wojnie światowej dominium było już formą jako pierwszy w Australii. pierwsze przestarzałą i na przełomie lat 40. i 50. XX wieku, wraz Europejczyk na świecie z postępującą dekolonizacją stopniowo się z niej wycofano. dopłynął do elektryczne wiertło Ostatecznym zerwaniem Indii z Wielką Brytanią było wybrzeży Brazylii. 1797 dentystyczne. uchwalenie konstytucji nowego państwa, które stawało się Austria, Prusy świecką republiką parlamentarną z Jawaharlalem Nehru jako i Rosja podpisały pierwszym premierem. 1699 w Petersburgu 1926 Chrześcijańska dokument W Londynie Święta Liga zawarła ostatecznie szkocki inżynier w Karłowicach zatwierdzający John Logie Baird (obecnie Serbia) III rozbiór Polski. zademonstrował pokój z imperium skonstruowany osmańskim, który przez siebie m.in. kończył 1871 telewizor. ostatni konflikt Rzym, Rzeczpospolitej po roku od z tym krajem. przyłączenia, 1942 został oficjalnie W Belfaście ustanowiony wylądował 1788 stolicą niedawno pierwszy oddział Na terenie zjednoczonych armii Stanów

dzisiejszego Włoch. Zjednoczonych. Indii stolica Delhi,

Francesco Bassano, Pierre Savorgnan Katarzyna Kobro, Nicolae Ceauşescu, José Mourinho, włoski malarz de Brazza, polska rzeźbiarka dyktator Rumunii portugalski trener francusko-włoski pochodzenia w latach 1967–1989, i piłkarz badacz i odkrywca niemiecko-rosyjskiego komunista Afryki Centralnej

1549 1852 1898 1918 1963

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1574 1697 1824 1964 2016

Black (właśc. Colin Martin Helwig, Xawery Dunikowski, Vearncombe), brytyjski śląski pedagog, Georg Mohr, Théodore Géricault, polski rzeźbiarz, malarz, muzyk, wokalista,

tego dnia zmarli tego kartograf duński matematyk francuski malarz pedagog kompozytor

32 stycznia 1973 Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Porozumienie kończące wojnę 27 Holokaustu – Dzień Dialogu z Islamem w Wietnamie Od 1949 roku Wietnam był podzielony na dwa państwa: Jeżeli nie wiesz, dokąd chcesz iść, południową Republikę Wietnamu związaną z obozem państw nie ma znaczenia, którą drogą pójdziesz... demokratycznych oraz północną Demokratyczną Republikę Lewis Carroll Wietnamu sprzyjającą blokowi państw komunistycznych. Woj- na w Wietnamie, jeden z największych konfliktów po II wojnie światowej, wybuchła w 1957 roku. Bezpośrednią przyczyną 1302 wą poświęconą który wybuchł było niewywiązywanie się Wietnamu Południowego z posta- Włoski poeta Dan- tematyce w czasie testu stat- nowień konferencji genewskiej, zwołanej w celu znalezienia te Alighieri został geograficznej. ku kosmicznego drogi do zjednoczenia tego państwa i zakończenia kryzysu na skazany na wygna- „Apollo 1”. Półwyspie Indochińskim. Przyczyną nieformalną była rywali- nie z Florencji z po- zacja między USA a ZSRR w ramach zimnej wojny. Wieloletnie wodu uwikłania 1924 działania zbrojne przyniosły niewyobrażalne straty ludzkie w spór polityczny. W Moskwie 2010 i spowodowały długotrwałą niechęć społeczeństwa amerykań- odbył się pogrzeb W San Francisco skiego do angażowania się w jakiekolwiek sprawy Trzeciego Włodzimierza firma Apple Świata. Porozumienie podpisane w Paryżu w styczniu 1763 Lenina. zaprezentowała 1973 roku, na mocy którego USA w ciągu 60 dni miały wyco- Stolica należącej swój nowy fać swoje wojska z Wietnamu, przyjęto z ogromną ulgą. do Portugalczyków produkt – iPada. Podpisanie porozumienia kończącego wojnę w Wietnamie Brazylii została 1944 przeniesiona Po 900 dniach z Salvadoru do Rio oblężenia Leningra- de Janeiro. du, podczas którego życie straciło około miliona mieszkań- 1888 ców, Armii Czer- W Stanach wonej udało się od- Zjednoczonych blokować miasto. założono National Geographic Society, największą na 1967 świecie organizację Trzech astronautów edukacyjno-nauko- zginęło w pożarze,

Małgorzata Węgierska, Hendrick Avercamp, Wolfgang Amadeusz Lewis Carroll, Wilhelm II węgierska królewna, holenderski malarz Mozart, austriacki kom- brytyjski pisarz, Hohenzollern, dominikanka, święta pozytor matematyk król Prus, cesarz Niemiec

1242 1585 1756 1832 1859

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1651 1793 1886 1901 1951 Carl Gustaf Mannerheim, Alojzy Fryderyk Brühl, fiński dowódca Abraham Bloemaert, polski polityk pochodzenia Tomasz Oskar wojskowy, polityk, holenderski malarz, saskiego, generał, Sosnowski, polski Giuseppe Verdi, regent i prezydent

tego dnia zmarli tego rytownik dyplomata, dramaturg rzeźbiarz włoski kompozytor Finlandii

stycznia 1932 Atak wojsk japońskich na Szanghaj 28 Dzień Ochrony Danych Osobowych Szanghaj, miasto we wschodnich Chinach, u ujścia rzeki Nie można mówić o równości w sytuacji, kiedy Jangcy, jest jednym z największych portów morskich dojrzałość jest dla mężczyzny komplementem, świata, potężnym ośrodkiem gospodarczym i finansowym. a dla kobiety obelgą. Wydarzenia, które miały tu miejsce od 28 stycznia do 3 Artur Rubinstein marca 1932 roku, są w historii określane jako incydent szanghajski. Doszło do niego w odpowiedzi na incydent mandżurski z 1931 roku, kiedy to Japonia podporządkowała 1077 1820 nośnej wahadłowca sobie chińską krainę Mandżurię. Następnie mieszkańcy W Kanossie Rosyjscy badacze „Challenger”, do Szanghaju rozpoczęli bojkot japońskich towarów. papież Grzegorz Fabian Bellings- której doszło tuż Odpowiedzią Japończyków było upozorowanie ataku na VII zdjął klątwę hausen i Michaił po starcie. mnichów buddyjskich, co stało się pretekstem do wysłania z upokorzonego Łazariew jako japońskich okrętów w okolicę Nankinu, ówczesnej stolicy cesarza pierwsi dopłynęli Chin. Wywołało to zamieszki i starcia zbrojne na terytorium niemieckiego do Antarktydy. 1989 Szanghaju. Ostatecznie 3 marca pod wpływem nacisków Henryka IV Powstało rosyjskie wspólnoty międzynarodowej, przede wszystkim Ligi Salickiego. stowarzyszenie Narodów, doszło do zawieszenia broni, a 5 maja obie strony 1985 Memoriał, podpisały porozumienie pokojowe. Grupa USA for którego zadaniem 1624 Africa, złożona było badanie, Brytyjczycy z 45 popularnych dokumentacja założyli na wyspie amerykańskich i popularyzacja Saint Kitts swoją artystów, nagrała wiedzy o terrorze pierwszą kolonię charytatywną w byłym ZSRR. na Karaibach. piosenkę dla głodującej Afryki We Are the World. 2006 1724 Wskutek zawalenia Z inicjatywy cara się dachu hali Piotra I Wielkiego 1986 Międzynarodowych założony został Zespół siedmiu Targów Petersburski astronautów Katowickich Uniwersytet zginął podczas w Chorzowie

Państwowy. eksplozji rakiety zginęło 65 osób. Szanghaj

Jan Heweliusz, Auguste Piccard, Artur Rubinstein, Jackson Pollock, Nicolas Sarkozy, polski astronom, szwajcarski badacz polski pianista amerykański malarz francuski polityk, matematyk ziemskiej atmosfery pochodzenia minister, prezydent i hydrosfery, konstruktor żydowskiego Republiki Francuskiej balonu stratosferyczne- go i batyskafu 1611 1884 1887 1912 1955

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 814 1547 1687 1939 1989

Karol Wielki, król Franków, Burgundii i Lon- Jan Heweliusz, William Butler Yeats, Halina Konopacka, gobardów, święty Henryk VIII Tudor, polski astronom, irlandzkipoeta, prozaik, polska lekkoatletka,

tego dnia zmarli tego cesarz rzymski król Anglii matematyk laureat Nagrody Nobla dyskobolka

34 stycznia 1886 Międzynarodowy Dzień Mobilizacji Karl Benz opatentowuje pierwszy 29 przeciwko Wojnie Nuklearnej automobil Serce miej otwarte dla wszystkich, Trudno w to uwierzyć, ale gdy Karl Benz zaczynał rewolucję zaufaj niewielu. motoryzacyjną, niewiele osób było zainteresowanych jego William Szekspir wynalazkiem. Tymczasem wkrótce miał całkowicie odmienić świat. Nim jednak do tego doszło, ukończył inżynierię mechaniki na Politechnice w Karlsruhe, a następnie rozpoczął prace nad silnikiem spalinowym oraz samobieżnym pojazdem 1595 porcelanowego dyktator, został niekolejowym. Efektem jego działań był trójkołowy pojazd Odbyła się serwisu Flora oskarżony z silnikiem spalinowym i elektrycznym zapłonem, który premiera dramatu Danica, który dziś o represje wobec ważył 265 kg, miał 1 KM i rozwijał prędkość 16 km/godz. Romeo i Julia jest flagowym swojego narodu Po opatentowaniu go Benz został uznany za konstruktora Williama Szekspira. wyrobem i zamknięty pierwszego na świecie automobilu; w 2011 roku jego Królewskiej w areszcie patent DRP 37435 trafił na międzynarodową listę UNESCO Fabryki Porcelany domowym. najwartościowszych dokumentów – „Pamięć Świata”. Mimo 1616 w Kopenhadze. to opinia publiczna dość długo nie mogła przekonać się do Holenderski wynalazku, a opór był tak duży, że Benz postanowił skupić się żeglarz Willem na skonstruowaniu pojazdu czterokołowego. Corneliszoon 1978 Automobil Karla Benza Schouten jako Szwecja jako pierwszy opłynął pierwsze państwo przylądek Horn, na świecie najdalej na zakazała sprzedaży południe wysunięty sprayów z freonem punkt Ameryki w składzie, uznając, Południowej. że uszkadza on powłokę ozonową atmosfery 1803 ziemskiej. Na przyjęciu u króla Danii i Norwegii 2001 Chrystiana VII po Augusto Pinochet, raz pierwszy użyto były chilijski

Katarzyna Luter, Franciszek Bohomolec, Anton Czechow, Tom Selleck, Oprah Winfrey, niemiecka działaczka polski jezuita, nauczy- rosyjski dramatopisarz amerykański aktor, amerykańska reformacji, żona ciel, redaktor, komedi- i nowelista producent i scenarzysta prezenterka Marcina opisarz, poeta filmowy telewizyjna

1499 1720 1860 1945 1954

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1342 1899 1913 1963 1978

Ludwik Burbon, Stanisław Dygat, książę Bourbonu, Władysław Bełza, polski prozaik, protoplasta dynastii Alfred Sisley, polski poeta, Robert Frost, dramaturg, scenarzysta

tego dnia zmarli tego Burbonów brytyjski malarz publicysta amerykański poeta filmowy, felietonista

stycznia 1933 Dzień Głupich Powitań Adolf Hitler mianowany kanclerzem 30 na Poczcie Głosowej Niemiec

W 1929 roku Adolf Hitler został przewodniczącym NSDAP. Bez wątpienia byłbym chrześcijaninem, gdyby Już wtedy używał tytułu wodza (niem. Führer) i sprawował chrześcijanie byli nimi 24 godziny na dobę. niemal nieograniczoną władzę. W wyborach parlamentarnych Mahatma Gandhi w lipcu 1932 roku jego ugrupowanie zdobyło 37% poparcia i stało się największą partią w Reichstagu. 30 stycznia następnego roku prezydent Paul von Hindenburg powierzył 9 p.n.e. pełnili samobójstwo w Delhi przez na- Hitlerowi funkcję kanclerza. Niebawem, wykorzystując Na Polu Marsowym w zameczku myśliw- cjonalistę Nathura- napiętą sytuację po pożarze Reichstagu, Hitler doprowadził w Rzymie poświę- skim w Mayerlingu. ma Godse’a. do rozpisania kolejnych wyborów, które odbyły się 5 marca cony został Ołtarz 1933 roku i przyniosły jego partii blisko 44% poparcia. Teraz Pokoju, wzniesiony wystarczyło tylko doprowadzić do zdobycia większości przez cesarza Ok- 1912 1965 konstytucyjnej i możliwe stało się przegłosowanie tzw. tawiana Augusta na Powołano do życia W Londynie odbył Ustawy o pełnomocnictwach, która wprowadzała stan pamiątkę zakoń- Socjaldemokratycz- się pogrzeb Win- wyjątkowy i ograniczała swobody obywatelskie, a także czenia wieloletnich ną Partię Robot- stona Churchilla. przyznawała rządowi prawo do wydawania rozporządzeń wojen domowych. niczą Rosji (tzw. z mocą ustawy, bez żadnej kontroli ze strony parlamentu. bolszewicy). 1969 1649 W Londynie Be- W Londynie ścięto 1922 atlesi zagrali swój króla Anglii i Szkocji W Hadze rozpoczął ostatni koncert. Karola I Stuarta, działalność pierwszy uznanego za tyrana, na świecie sąd o za- zdrajcę i wroga ludu. sięgu powszechnym – 1972 Stały Trybunał Spra- W Irlandii Północnej wiedliwości Między- miała miejsce tzw. 1889 narodowej. krwawa niedziela, Następca austriac- podczas której kiego tronu, arcyksią- brytyjscy żołnierze żę Rudolf Habsburg, 1948 zastrzelili czternastu i jego kochanka Mahatma Gandhi uczestników poko-

Maria Vetsera po- został zastrzelony jowej manifestacji. Hitler Adolf

Jerzy II Rakoczy, Bernardo Bellotto Aleksander Gierymski, Franklin Delano Phil Collins, książę Siedmiogrodu zwany Canalettem, polski malarz Roosevelt, amerykański brytyjski wokalista, włoski malarz działający polityk, prezydent USA perkusista w Polsce w latach 1933–1945 i kompozytor

1621 1721 1850 1882 1951

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1716 1730 1928 1948 1951

Mahatma Gandhi, Maria Kazimiera indyjski filozof, d’Arquien „Marysieńka”, Johannes Fibiger, prawnik, Ferdinand Porsche, francuska arystokratka, Piotr II Romanow, duński patolog, polityk, działacz niemiecki konstruktor

tego dnia zmarli tego królowa Polski car Rosji laureat Nagrody Nobla narodowościowy samochodów

36 1892 1977 w 50 krajach pro- stycznia Na wzgórzu Hol- W Paryżu oddano gramu telewizyjne- menkollen w Kristia- do użytku nowo- go Żeby Polska była Dzień Iluzjonisty Międzynarodowy Dzień Przytulania nii (obecnie Oslo) czesny i awan- Polską, w którym 31 przeprowadzono gardowy gmach solidaryzowano pierwszy w historii Centre Georges się z Polakami konkurs skoków Pompidou, w któ- żyjącymi w stanie Boże spraw, by nam się chciało, narciarskich. rym ulokowano wojennym. tak jak nam się nie chce. m.in. muzeum sztu- Alan Aleksander Milne ki współczesnej 1930 i główną bibliotekę 2005 Amerykański kon- paryską. Rozpoczął się cern 3M Company proces Michaela wprowadził do Jacksona, 1865 sprzedaży nowy 1982 oskarżonego Przyjęcie poprawki do konstytucji produkt – taśmę Odbyła się pre- o molestowanie klejącą. miera nadawanego seksualne. o zniesieniu niewolnictwa w Stanach

Zjednoczonych Plakat z 1853 r. uświadamiający skutki popierania niewolnictwa

Do końca XVIII stulecia niewolnictwo było szeroko rozpowszechnione, szczególnie w koloniach wielkich imperiów. Jako pierwsza zaczęła się z tego procederu wycofywać Francja, która podczas wielkiej rewolucji w 1789 roku zniosła niewolnictwo na zależnych od siebie terytoriach. W Stanach Zjednoczonych prezydent Abraham Lincoln wydał w 1862 roku Proklamację emancypacji, która znosiła niewolnictwo na obszarze Skonfederowanych Stanów Ameryki, a 31 stycznia 1865 roku Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych uchwaliła 13. poprawkę do konstytucji, znoszącą zarówno niewolnictwo, jak i pracę przymusową w całym kraju. Nowe prawo weszło w życie 18 grudnia tegoż roku, po tym, jak ratyfikowała je wymagana większość stanów. Później jeszcze dziewięć stanów przyjęło ją symbolicznie; stan Missisipi dokonał tego dopiero pod koniec XX wieku – 16 marca 1995 roku.

François Devienne, Franz Peter Schubert, Piotr Ściegienny, Henri Desgrange, Irving Langmuir, francuski austriacki kompozytor, polski duchowny francuski kolarz amerykański kompozytor przedstawiciel roman- katolicki, działacz szosowy, fizykochemik, laureat tyzmu niepodległościowy pomysłodawca Nagrody Nobla i organizator Tour de France 1759 1797 1801 1865 1881

tego dnia urodzili się się dnia urodzili tego 1887 1923 1933 1956 1974

Eligiusz Niewiadomski, Samuel Goldwyn, Włodzimierz Krzyżanowski, polski malarz, zabójca John Galsworthy, amerykański producent polski i amerykański generał, prezydenta Gabriela brytyjski pisarz, A.A. Milne, filmowy pochodzenia

tego dnia zmarli tego polityk, administrator Alaski Narutowicza laureat Nagrody Nobla brytyjski pisarz polsko-żydowskiego

37 LUTY

4 lutego 15 lutego 22 lutego