VERENIGING STEDEBOUWKUNDIG WIJKBEHOUD

Mei 2010 – Nr. 65 • SCHIEBROEK •

Jaarrekening 2009 en begroting 2010 Slopen of aanpassen in Schiebroek ‘Schildjeshuis‘ van dichtbij bekeken Foto’s markante nieuwbouw

UITNODIGING Algemene ledenvergadering

Woensdag 19 mei 2010 In Lommerrijk aan de Straatweg 99 Zaal open vanaf 19.30 uur Aanvang programma 20.00 uur

Thema: Vernieuwing Woensdag 19 mei 2010 in Lommerrijk aan de Straatweg 99 Vernieuwing Algemene Slopen of Ledenvergadering VSW aanpassen?

Programma 19:30 uur Zaal open De kwaliteit van het Kern en Plassengebied wordt breed erkend en is, op een enkel ‘pijnpunt’ na, U bent al van harte welkom en de koffie staat voor u klaar vastgelegd in bestemmingsplan, beeldkwaliteitplan en koepelnota Welstand. Het is tijd de ener- 20:00 uur Opening gie nu te gaan richten op andere kwaliteitsaspecten die ook onze aandacht verdienen. Vorig jaar door Hans Mani, voorzitter van de VSW heeft Rob Limburg, lid van onze commissie Studie en Inventarisatie, in zijn inleiding op de 20:10 uur Naoorlogse stedenbouw in Schiebroek Algemene Ledenvergadering prachtige voorbeelden van naoorlogse architectuur in onze deel- Nadat we vorig jaar de blik hebben gericht op de naoorlogse archi- gemeente laten zien. Op voordracht van de schildjescommissie heeft het bestuur voorgesteld het tectuur in onze deelgemeente willen we nu de aandacht richten op schildjesreglement aan te passen zodat ook markante objecten van recente datum in aanmerking de naoorlogse stedenbouw. Dat ook daar veel interessants over is te voor een VSW-schildje kunnen komen. Deze gebouwen voegen nieuwe kwaliteit toe en worden melden hoort u vanavond bij een inleiding van Gert Jan te Velde van mogelijk door volgende generaties als monumenten uit onze tijd gekoesterd. Vanuit dit perspec- het bureau Van Schagen Architecten. tief is het dus goed dat er wordt gebouwd en verbouwd in onze deelgemeente. Mits het maar 20:45 uur Pauze behoedzaam en met respect voor aanwezige kwaliteiten wordt gedaan. Gedoseerde vernieuwing 21:15 uur Algemene Ledenvergadering VSW levert woonwijken met een historische gelaagdheid een eigenheid die in nieuwbouwwijken niet 1. Opening door de voorzitter wordt aangetroffen. Het verleden geeft aan onze woonomgeving een eigen ‘bezieling’. 2. Notulen Algemene Ledenvergadering van 27 mei 2009 zie pagina 4 en 5 Niet alleen de naoorlogse architectuur, maar ook de naoorlogse stedenbouw in onze deelge- 3. Jaarverslag 2009 van de secretaris meente verdient onze aandacht. Op dit moment wordt in Schiebroek het nodige ‘geherstructu- zie pagina 8 en 9 reerd’. Delen van de wijk, gebouwd als tuinstad voor het gezinsleven in de jaren ’50, voldoen niet 4. Jaarrekening 2009 en begroting 2010 door de penningmeester meer aan de wooneisen van onze huidige gemêleerde en geïndividualiseerde maatschappij. Hier zie pagina 6 en 7 is de vraag aan de orde of we daartoe de oude woonblokken moeten slopen om opnieuw te begin- Benoeming van de kascontrole commissie 2010 nen, of dat de bestaande bebouwing kan worden getransformeerd en aangepast aan de huidige Voorstel vaststelling minimum ledenbijdrage. eisen, met de erfenis van de 20e eeuw als meerwaarde. 5. Vaststelling geactualiseerd VSW Schildjesreglement Het Rotterdamse bureau Van Schagen Architecten, al viermaal winnaar van de ‘Nationale 6. Benoeming bestuursleden van de VSW. Renovatie Prijs’, is bekend om hun ‘ontwerpmethoden voor stedelijke herstructurering’, waarbij Reglementair treden af mevrouw Ivonne Koedam en Norman de bestaande stad als uitgangspunt wordt genomen. De heer Gert Jan te Velde van het bureau Langelaan. Tot genoegen van het bestuur hebben beiden zich her- en inwoner van Schiebroek zal tijdens de Algemene Ledenvergadering een inleiding geven over kiesbaar gesteld. Het bestuur stelt voor Ivonne Koedam en Norman de kwaliteiten van de naoorlogse stedenbouw in Schiebroek en hoe die kunnen worden benut Langelaan voor een nieuwe periode als bestuurslid te benoemen. in de huidige stedenbouwkundige opgaven. Hans Mani treedt terug als voorzitter. Agnes van Zoelen heeft zich bereid verklaard deze functie op zich te nemen. Hat bestuur stelt Tot slot wordt het tijd dat ook het VSW-bestuur vernieuwt. Na tien jaar voorzitter te zijn geweest voor Agnes van Zoelen te benoemen als voorzitter van het VSW is het tijd de fakkel over te dragen en plaats te maken voor nieuwe bestuurskwaliteit. Ik ben zeer bestuur. Daarmee wordt de functie van penningmeester vacant. Het verheugd dat Agnes van Zoelen zich bereid heeft verklaard de (virtuele) voorzittershamer van bestuur is nog op zoek naar een geschikte vervanging en hoopt u mij over te nemen en met nieuw elan richting te geven aan het beleid van onze vereniging. Als daar tijdens de ALV een voorstel over te kunnen doen. actief en geïnteresseerd lid blijf ik me daarbij inzetten voor het VSW-bestuur. 7. Vragen en opmerkingen van de leden Ik wil u allen hartelijk danken voor het vertrouwen en de steun die we als bestuur al die jaren van 22:15 uur Afsluiting u hebben ontvangen en wens Agnes natuurlijk veel succes in haar nieuwe functie. Met dank aan de aanwezige VSW leden Hans Mani, voorzitter VSW

Foto omslag: Het nieuwe medische centrum van Schiebroek. Foto: Piet Mulder.

2 3 Verslag Algemene Ledenvergadering 27 mei 2009

‘Vrijwilligersprijs dankzij lecommissie, dank voor zijn werkzaamheden Hij maakt graag van de gelegenheid gebruik rond Plaswijck heeft het DB van de deelge- in deze commissie. In zijn plaats wordt bij ook enkele andere actieve leden te bedanken, meente de conclusie overgenomen, dat deze acclamatie benoemd T. van Rietschoten, die als Iet Heetman, die haar functie als voorzitter op gespannen voet staan met het Beeldkwa­ mensen in het veld’ deze benoeming welwillend aanvaardt. van de Commissie Promotie en Voorlichting liteitplan. De deelraad heeft een brief geschreven na vele actieve jaren heeft neergelegd en Lygia aan de gemeenteraad, dat men wil vasthouden Voorzitter Hans Mani opent de vergade- re plaats te herbouwen. Inmiddels heeft de ruimte in de Kubus behoefde te worden Schildjesreglement de Jong en Jan Vermaak, die zich uit deze com- aan horeca op die plek. ring en heet de ruim 70 in Lommerrijk zich een initiatiefnemer gemeld, die inmid- betaald. Bovendien werd voor Tussen Wilgen­ De voorzitter deelt mee, dat het schildjesregle- missie terugtrekken om het wat rustiger aan te aanwezigen van harte welkom. Hij staat dels met de VSW in gesprek is over de rea- plas en Rotte gebruik gemaakt van iets dunner ment nu alweer zo’n 29 jaar meegaat en dat er kunnen doen. De mensen, die bereid waren Bestuurslid Norman Langelaan geeft een toe- stil bij enkele hoogtepunten uit het lisatie van zijn plannen. papier, waardoor op drukkosten kon worden in die tijd 58 schildjes zijn uitgereikt aan eige- hun plaatsen in te nemen en ook de nieuwe lichting op de adviesgroep, die de deelge- afgelopen jaar en vraagt aandacht voor bespaard. naren van bouwwerken en/of locaties van leden van de commissie Studie en Inventarisatie meente heeft ingesteld om draagvlak te krijgen actuele ontwikkelingen: Thema In 2008 is geen nieuwe publicatie verschenen. cultuur-historisch en/of architectonisch heet hij van harte welkom. voor de ontwikkelingen op het Cossee-terrein. Vervolgens geeft hij het woord aan Rob De post juridische kosten slaat op onze bij- belang in de deelgemeente, die deze met bij- Hij vertegenwoordigt de VSW hierin. Hij ver- 1. de toekenning van de Rotterdamse Vrijwil- Limburg, lid van de VSW-commissie Studie drage in de kosten van de second opinion en zondere zorg in stand gehouden of gerestau- Actuele ontwikkelingen telt, dat het moeilijk zal zijn met een eenslui- ligersprijs 2008; de VSW zal het hiermee en Inventarisatie, die het thema van vanavond de rechtszaak over de verleende momumen- reerd hebben. Op initiatief van de voorzitter Vervolgens staat de voorzitter stil bij de ontwik- dend advies te komen, omdat men niet op één gewonnen geldbedrag besteden aan de res- gaat behandelen: moderne architectuur. Aan tenvergunning voor de aanbouw aan het van de Schildjescommissie is een discussie ont- kelingen rond het Bestemmingsplan Kern en lijn komt met de projectontwikkelaar. De tauratie van het hek om het kerkhof aan de de hand van een boeiende presentatie met Raadhuis. Zij stelt voor voor volgende jaren staan of het ook niet mogelijk zou moeten zijn Plassen. Het nieuwe Beeldkwaliteitplan is gereed meerderheid van de commissie vindt het Pro­ Ringdijk; fraaie afbeeldingen geeft deze een overzicht weer een dergelijke post op de begroting op te modernere werken te waarderen, die zich en door de deelraad aangenomen. Het kan nu in gramma van Eisen niet goed: het project is veel 2. het aanvaarden door de gemeenteraad van van staaltjes van moderne architectuur, die in nemen voor het geval een dergelijke actie nog- onderscheiden door hun architectonische de Koepelnota worden verwerkt. De gemeente- te grootschalig voor de kleinschalige dorps- van het Burgerinitiatief de de naoorlogse periode met name in en rond maals nodig zou zijn. De subsidies die in 2008 kwaliteiten en een verantwoorde inpassing lijke commissie Ruimtelijke Orde­ning houdt op kern, er is geen goede oplossing voor aan- en dorpskern van Hillegersberg en de Bergse het zijn verrezen. Getuige aan de VSW zijn toegekend waren eenmalig met respect voor de omgeving. Deze discussie 24/25 juni een hoorzitting over het Bestem­ afvoer van goederen en men vindt galerijwo- Plassen tot beschermd stadsgezicht te ver- de vele geïnteresseerde vragen die worden en hadden betrekking op de restauratie van het is uitgemond in het voorstel, het schildjesre- mingsplan. Het voorbereidingsbesluit is geno- ningen niet meer van deze tijd. De vergadering klaren en de kwaliteiten van dit gebied ver- gesteld, wordt zijn betoog met aandacht door Baarhuisje. Deze is inmiddels afgerond; voor glement te wijzigen in die zin, dat aan recent men. Lommerrijk is als wijzigingslocatie van de dringt er op aan dit snel in het advies op te der te beschermen door het opstellen van de aanwezigen gevolgd. de komende jaren zullen er kosten voor exploi- opgerichte werken, die aan de bovengenoemde baan. Alleen kan de voorzitter er geen begrip nemen en hier veel publiciteit aan te geven. een conserverend bestemmingsplan en het tatie en onderhoud van het Baarhuisje op de voorwaarden voldoen, een certificaat van voor opbrengen, dat men nu de steigers, die daar beeldkwaliteitplan aan te passen en in de Jaarvergadering rekening staan. Zij stelt voor het batig saldo toe waardering kan worden toegekend. volgens het oude bestemmingsplan nog mogelijk Bestuursverkiezing Koepelnota Welstand op te nemen; Na een korte pauze volgt het formele gedeelte te voegen aan het publicatiefonds. Hierop ontstaat een discussie, waarbij meerdere zijn, nog snel in ere wil herstellen. Hij hoopt, dat De aftredende bestuursleden Agnes van 3. het boekje, dat door de deelgemeente werd van de avond, waar de jaarstukken worden Gevraagd wordt, waarom de besteding van de leden er voor pleiten aan de bedoelde moderne het nieuwe bestemmingsplan snel na 25 juni kan Zoelen, Wim Meijer en Hans Mani worden bij uitgegeven ter gedenking van de Joodse in- besproken. Bij dit gedeelte zijn 48 stemgerech- € 7500 van de Vrijwilligersprijs niet is opge­ panden ook een schildje te verlenen, eventueel worden vastgesteld. acclamatie herkozen. De laatste vermeldt, dat woners van Hillegersberg en Schiebroek en tigde leden aanwezig. nomen in de begroting van 2009, als het de in een afwijkende vorm of kleur. Het gaat er Met betrekking tot het Burgerinitiatief heeft dit voor hem de laatste keer zal zijn, maar hij dat nu gratis aan de aanwezigen ter beschik- Over de notulen van de Algemene Leden­ bedoeling is dit bedrag voor de restauratie van huns inziens vooral om de inspanning van de het College van B&W een verzoek naar het wil graag de klus met betrekking tot het king wordt gesteld; vergadering van 28 mei 2008 zijn geen opmer- het hek van het Baarhuisje te gebruiken. eigenaar en de kwaliteit van het resultaat te Ministerie van OCW gezonden om de oude bestemmingsplan afmaken. 4. het boekje, dat door de heer Vennik werd ge- kingen en deze worden ongewijzigd vastge- Mevrouw Van Zoelen antwoordt, dat deze nog honoreren en niet de ouderdom van het pand. kern van Hillegersberg en het plassengebied schreven over de geschiedenis van Hillegers- steld, evenals het Jaarverslag 2008. niet in 2009 gerealiseerd wordt. Uiteindelijk wordt met meerderheid van stem- tot beschermd stadsgezicht te verklaren. Rondvraag en sluiting berg (geen VSW-uitgave) en dat vanavond Penningmeester mevrouw Agnes van Zoelen Verder zijn er geen vragen. De kascontrolecom- men (3 stemmen tegen) besloten het voorge- Hierop is nog geen antwoord gekomen. De De heer Piet Mulder deelt mee, dat hij nog bij de schrijver kan worden gekocht; geeft een korte toelichting op de Jaarrekening missie deelt mee, dat zij de stukken van de pen- legde voorstel in deze zin te wijzigen. Het kans, dat er een positief antwoord komt, is ove- steeds voorzitter is van de schildjescommissie, 5. het verzoek, dat de VSW heeft gekregen 2008 en de Begroting 2009. Zij deelt mee, dat ningmeester in orde heeft bevonden en stelt bestuur zal dit in het voorstel veranderen en het rigens gering, omdat OCW van de beschermde ook al wordt in Tussen Wilgenplas en Rotte van de deelgemeente om een boekje te het eenmalige bijdrage van € 7500,-- slaat op voor haar te dechargeren van het door haar daarna volgend jaar aan de Algemene Leden­ stadsgezichten af wil. Men vindt, dat de het tegendeel gesuggereerd. maken over de raadhuizen, die er in Hille- het geldbedrag, dat de VSW heeft gekregen bij gevoerde beleid. Dit voorstel wordt door de vergadering ter bekrachtiging voorleggen. beoogde bescherming beter in een conserve- Mevrouw Tineke van Oosten roept alle leden op gersberg en Schiebroek zijn geweest; het winnen van de Rotterdamse Vrijwilligers­ vergadering bij acclamatie aangenomen, evenals De voorzitter zegt dank aan de leden van de rend bestemmingsplan geboden kan worden. op 24 of 25 juni zoveel mogelijk aanwezig te zijn. 6. toen besloten werd het grootschalige com- prijs. De lasten zijn enigszins lager uitgevallen de jaarrekening 2008 en de begroting 2009. Schildjescommissie voor hun inbreng en hij Dit betekent, dat we des te kritischer moeten De voorzitter concludeert, dat er verder geen plex rond AH aan de Grindweg te bouwen, dan begroot, aangezien inmiddels het Baar­ prijst hen als voorbeelden van de actieve men- kijken naar wat er uiteindelijk in het bestem- vragen of opmerkingen meer zijn. Hij dankt werd beloofd Huize Bergsteyn, dat daar- huisje voor archief en opslag in gebruik is De voorzitter zegt de, helaas afwezige, Jaap van sen in het veld, door wie de VSW de Vrij­ mingsplan komt te staan. de leden voor hun aanwezigheid en inbreng, voor gesloopt moest worden, op een ande- genomen en er dus niet het hele jaar huur voor Klaveren, die aftreedt als lid van de kascontro- willgers­prijs heeft gekregen. Wat betreft de voorgestelde ontwikkelingen wenst allen wel thuis en sluit de vergadering. Marius Heijenk, secretaris.

4 5 Jaarrekening 2009 Toelichting op jaarrekening en begroting 2010 2009 en begroting 2010

VERLIES- EN WINSTREKENING( € )

BATEN Realisatie 2008 Begroting 2009 Realisatie 2009 Begroting 2010 Realisatie 2009 netto met € 3.998,29 afgenomen en het behoeften, drukwerk, acceptgirokaarten, boe- Contributie leden 13.901,39 13.500,00 13.755,97 13.500,00 Het ontvangen bedrag voor de contributie Reservefonds is met € 6.384,72 afgenomen. ken, etc. Deze bezittingen worden steeds in Donaties 535,50 500,00 550,50 500,00 komt iets hoger uit dan het vermelde bedrag het jaar van aanschaf afgeschreven. Bijdrage buitengewone leden 220,38 200,00 230,38 200,00 Eenmalige bijdragen 7.572,28 0,00 32,28 0,00 op de begroting van 2009. De verkoop van Begroting 2010 Rente 1.098,72 1.700,00 1.725,61 1.650,00 boeken is dit jaar wat lager uitgevallen dan ver- Aan de batenkant komen de bedragen voor De penningmeester, Verkoop boeken e.d. 5.329,10 4.000,00 3.282,40 4.000,00 wacht, omdat pas aan het eind van het jaar een een groot deel met de in 2009 gerealiseerde Agnes van Zoelen Promotie activiteiten 20,00 100,00 566,00 500,00 nieuw boekwerk is uitgebracht. De extra bedragen overeen. Ook aan de lastenkant Promotie artikelen 56,35 100,00 27,00 50,00 inkomsten hiervan zullen pas in 2010 merk- volgen de bedragen in grote lijn de in 2009 Subsidies 35.050,00 0,00 0,00 0,00 baar zijn. De inkomsten van de geslaagde uitgegeven bedragen. Voor de in 2010 ge­ Overige baten 287,00 200,00 92,50 100,00 Totaal 64.070,72 20.300,00 20.262,64 20.500,00 excursiebijeenkomsten in het Raadhuis zijn in plande werkzaamheden aan het Baarhuisje is de post Promotie-activiteiten opgenomen. De € 5.000,00 in de begroting opgenomen: er zul- LASTEN verkoop van promotieartikelen is enigszins len nog kosten gemaakt worden voor onder Bestuurskosten 987,90 500,00 771,45 800,00 achtergebleven bij de begroting. De overige andere de beveiliging van het Baarhuisje, maar Baarhuisje 28.946,81 15.000,00 10.774,41 5.000,00 posten aan de batenkant komen nagenoeg met verder zullen ook kosten voor beheer en onder- Drukwerk ledencontact 3.508,43 3.500,00 4.872,06 4.500,00 de begrote posten overeen. houd nodig zijn. Dit jaar verwachten wij dat Vergader- en excursiekosten 1.405,20 1.500,00 1.742,55 1.500,00 Onkosten commissies 886,90 1.000,00 995,45 1.000,00 er een nieuwe publicatie uit zal komen, waar- Administratiekosten 1.000,00 1.581,41 1.700,00 Aan de lastenkant zien we dat het gereser- voor een bedrag van € 5.000,00 wordt begroot Lidmaatschappen 128,40 125,00 86,14 100,00 veerde bedrag voor het Baarhuisje dit jaar voor voor de post Productiekosten. Deze kosten Promotie activiteiten 1.366,14 1.500,00 1.780,02 1.500,00 een groot deel is verbruikt. Een deel van deze zullen wederom ten laste komen van het Productiekosten 0,00 5.000,00 7.280,69 5.000,00 kosten betreft het aanleggen van de verwar- Publicatiefonds, waar het ook voor bedoeld is. Juridische kosten 837,94 0,00 0,00 1.200,00 ming. De kosten voor drukwerk zijn ten De verwachting is dat, vanwege lopende zaken, Diversen 718,00 450,00 166,47 450,00 Onvoorzien 100,00 450,00 595,00 450,00 opzichte van wat in de begroting was opgeno- in 2010 kosten gemaakt zullen worden voor Totaal 38.885,72 30.025,00 30.645,65 23.200,00 men, dit jaar gestegen. Dit komt onder andere juridische bijstand. door hogere kosten voor een professionele Volgens deze begroting zullen baten en lasten Saldo 25.185,00 (9.725,00) (10.383,01) (2.700,00) opmaak van Tussen Wilgenplas en Rotte, maar naar verwachting in 2009 een negatief saldo ook door een toename in de verzendkosten. opleveren van € 2.700,00. BALANS ( € ) Omdat er, zoals reeds hierboven vermeld, dit ACTIVA 31-12-2006 31-12-2007 31-12-2008 31-12-2009 jaar een nieuwe uitgave het licht heeft gezien Balans Giro, Banken 55.952,25 56.132,35 81.269,35 70.891,84 is de post Productiekosten wat hoger uitgeval- Het Reservefonds is afgenomen tot € Totaal 55.952,25 56.132,35 81.269,35 70.891,84 len dan begroot. Voor de post Juridische kos- 32.168,33. Dit jaar zijn er voor € 37,50 contri- ten zijn dit jaar geen uitgaven gedaan. De rest buties vooruit ontvangen. Het Publicatiefonds PASSIVA van de posten aan de lastenkant komt nage- is enerzijds toegenomen door de ontvangsten Reservefonds 8.437,08 18.697,15 38.553,05 32.168,33 noeg overeen met de begroting. van verkochte boeken. Netto is dit fonds afge- Vooruitontvangen contributies 48,50 80,00 32,00 37,50 Reservering lustrum 1.000,00 0,00 0,00 0,00 nomen tot € 38.686,01. Ook de komende Nog te betalen rekeningen 0,00 0,00 0,00 0,00 Als resultaat moeten we 2009 met een negatief jaren zal dit fonds voor publicaties gebruikt Publicatiefonds 46.466,67 37.355,20 42.684,30 38.686,01 saldo van € 10.383,01 afsluiten, zoals ongeveer worden. Op de balans zijn niet opgenomen Totaal 55.952,25 56.132,35 81.269,35 70.891,84 de verwachting was. Het Publicatiefonds is bezittingen van de vereniging zoals kantoor-

6 7 wijze over de geschiedenis van het gebouw, De organisatie van de bovengenoemde activi- maakte aanschouwelijk welke problemen hij teiten was als vanouds weer in handen van de bij de restauratie tegenkwam en hoe hij deze commissie Promotie en Voorlichting, na het had opgelost. En landschapsarchitecte Tineke aftreden van de onverwoestbare Iet Heetman van Oosten leidde de bezoekers rond door de als voorzitter nu onder leiding van Hilde tuin, toonde welke elementen van het oor- Vaatstra. Ook bij verschillende evenementen, spronkelijke ontwerp hierin nog herkenbaar zoals het jazz-festival, de Rotterdamse Dorpen­ zijn en maakte hen deelgenoot van haar plan- dag en Open Monumentendag was de com- nen hoe deze tuin weer in de oorspronkelijke missie weer met een stand present, waar infor- luister te herstellen. matie over de VSW werd gegeven en VSW- publicaties werden verkocht. Vele nieuwe Hans Mani ontvangt uit handen van toenmalig Op de najaarsvergadering op 18 november gaf leden mochten welkom worden geheten. wethouder Jantine Kriens de trofee plus bijbehorende cheque ter waarde van 7500 euro. Henk Bouwman van HKB-Stedenbouw­ Helaas werd deze ledenaanwas weer teniet kundigen een uiteenzetting over het door hem gedaan door de veroudering van het ledenbe- menten­schildje van het Historisch Genootschap opgestelde beeldkwaliteitplan voor het Kern- stand, waarbij wij leden verloren door overlij- Terugblik op Roterodamum. Dit werd toegekend voor de en Plassengebied. Dit plan zal volgens de toe- den of hoge ouderdom. restauratie van het Baarhuisje. De prijs werd uit- zegging van wethouder Karakus na vaststelling gereikt door de voorzitter van dit genootschap, worden opgenomen in de Koepelnota Door het aantreden van enkele nieuwe com- het VSW-jaar 2009 Melanie Post van Ophem, samen met Jack Fens, Welstand en dienen als basis voor het wel- missieleden heeft de commissie Studie en voorzitter van de monumentencommissie. standsbeleid, dat in het betreffende gebied Inventarisatie zich met hernieuwd elan gestort Het jaar 2009 stond vooral in het teken van het nieuwe bestemmingsplan Kern en Plassen. In het jaarverslag Het bedrag, dat de VSW in 2008 ontving als wordt gevoerd. op het in kaart brengen van wat in onze deel- 2008 stond vol trots vermeld, dat een groot deel van zienswijzen van de VSW door de deelraad van Hillegersberg- winnaar van de Rotterdamse Vrijwilligersprijs, Tijdens deze vergadering werd ook het nieuwe gemeente waard is om behouden te worden. Schiebroek was overgenomen. Bovendien had de gemeenteraad van Rotterdam het burgerinitiatief om de zal besteed worden om deze restauratie af te boek gepresenteerd, dat aan het fonds van Ook werden vorderingen geboekt op het Hillegersbergse dorpskern en het plassengebied tot beschermd stadsgezicht te verklaren unaniem ondersteund. ronden met een grondige reparatie van het publicaties werd toegevoegd: “Opeens vielen gebied van de herbouw van Huize Bergsteyn, beeldbepalende toegangshek. In 2009 werden we onder de Coolsingel”. Deelgemeente­ dat moest wijken voor de nieuwbouw aan de de voorbereidingen hiervoor getroffen en er is bestuurder Anton Stapelkamp voert hierin de Grindweg/ hoek Argonautenweg. Er heeft Helaas leidde dit er niet toe, dat de wijzigings- Stichting Dorp Stad en Land. Het beroep zal in een aanzet gegeven voor het wijzigen van het goede hoop, dat de daadwerkelijke restauratie lezer mee naar de tijd, toen Hillegersberg nog zich een initiatiefnemer gemeld, die in goed bevoegdheden, die nodig zijn om de voorge- de loop van 2010 worden behandeld. Schildjesreglement. Ook moderne panden, die in 2010 zal plaatsvinden. een zelfstandige gemeente was. Al meteen na overleg met de VSW plannen heeft ontwik- nomen hoogbouw op de plek van het Van der zich onderscheiden door hun architectonische de presentatie mocht dit boek zich in een keld dit fraaie pand zo goed mogelijk in de Valk-restaurant en de grootschalige ontwikke- Op de Algemene Ledenvergadering op woens- kwaliteit en die met respect voor en passend in De excursie met een rondleiding door het grote belangstelling verheugen. oude luister te herbouwen. lingen op het Cossee-terrein mogelijk te maken, dag 27 mei in Lommerrijk hield Rob Limburg de omgeving zijn gebouwd, kunnen voortaan gerestaureerde voormalige Raadhuis aan de Van de deelgemeente werd de opdracht ont- In het verslagjaar werden plannen ontwikkeld waren verdwenen uit het bestemmingsplan dat een boeiende lezing over de moderne architec- voor een schildje in aanmerking komen. C.N.A. Looslaan op 19 september bleek zoveel vangen een boek te maken over de verschil- voor de vernieuwing van de website van de uiteindelijk door de Rotterdamse gemeente- tuur, die de laatste jaren in ons werkgebied is Het schildje, dat in 2009 werd toegekend, ging belangstellenden te trekken, dat het onmoge- lende panden, die vroeger in de toen nog VSW. Tevens werd een aanvang gemaakt met raad werd vastgesteld. Bovendien bleef de gerealiseerd. Hij illustreerde zijn betoog met desalniettemin naar een geslaagde restauratie, dit- lijk was al deze mensen in één keer te ontvan- zelfstandige gemeenten Hillegersberg en de digitalisering van het archief, waardoor veel mogelijkheid bestaan om op grote percelen aan fraaie door hemzelf gemaakte opnamen. De maal van de villa Swaenenhof aan de Straatweg. gen. Voor degenen, die toen teleurgesteld Schiebroek als raadhuis hebben gediend. In informatie, waarover de VSW beschikt, digi- de Straatweg de bestaande huizen af te breken aftredende bestuursleden Hans Mani, Agnes moesten worden, werd op 28 november een het verslagjaar werd enthousiast begonnen taal kan worden opgeslagen en zo mogelijk via en met een veel groter volume terug te bouwen. van Zoelen en Wim Meijer werden bij acclama- Op Open Monumentendag op 12 september tweede rondleiding georganiseerd. Architect met het verzamelen van het materiaal. de website toegankelijk gemaakt. Alle argumenten, die onder meer door de VSW tie herkozen. Tijdens deze vergadering werd ook ontving de VSW zelf een schildje: het Monu­ Wout Putter vertelde beide keren op boeiende in de diverse inspraakrondes werden aangedra- Kortom, 2009 was een jaar, waarin niet alle gen, ten spijt. wensen van de VSW werden gehonoreerd, De Vereniging tot behoud van Kern en Plassen maar waarin met volle overtuiging werd door- heeft het initiatief genomen bij de Raad van State gewerkt om datgene te behouden, wat beroep aan te tekenen tegen het vastgestelde Hillegersberg, Schiebroek en Terbregge de bestemmingsplan. De VSW heeft zich hierbij moeite waard maakt en daar zoveel mogelijk aangesloten, evenals de Vereniging Bergse bekendheid aan te geven. Plassen en de Stichting Berg en Broek. Voor de Marius Heijenk, onderbouwing van dit beroep is een second opi- secretaris nion gevraagd aan de deskundigen van de Melanie Post van Ophem van Roterodamum reikt de oorkonde behorend bij het monumentenschildje uit. Midden Hans Mani Veel belangstelling voor de rondleiding door het (voorzitter VSW), rechts Jack Fens. voormalig raadhuis CNA Looslaan en de tuin.

8 9 Afbeelding 2: Bebouwing Melanchthonweg. bij bij de bouw van de wijk geen rekening is gankelijkheid en de grootte van de woningen Vroeg-naoorlogse woningbouw in Schiebroek Aan de singel langs de Melanchthonweg staat de naoorlogse bebouwing mooi in het groen; gehouden. Toch is het aanbod van betaalbare kunnen verbeteren. Oud en nieuw kunnen zo duidelijk zichtbaar zijn het ritme van de koppen van de hoogbouw en de gevels van de woningen in de aangename woonomgeving samen de historie van Schiebroek verrijken. laagbouw. Bij een mogelijke vernieuwing zou het ritme bewaard moeten blijven als typisch voor van Schiebroek een belangrijke kwaliteit. Dat Schiebroek-Zuid. (foto: G.J. te Velde) is iets om zuinig op te zijn. Ten slotte Vele gebouwen zijn hard aan onderhoud toe. In een kort bestek als het bovenstaande is het Omdat de architectuur van deze naoorlogse natuurlijk onmogelijk uitgebreid in te gaan op sociale woningbouw sober is, is zij juist daar- het ontstaan de problemen en kwaliteiten en ‘We moeten zuinig zijn mee kwetsbaar voor achteloos onderhoud, verbeteringsmogelijkheden van het naoorlogse Schiebroek-Zuid is in alle opzichten een slag zoals dat in verleden maar al te vaak heeft plaats Schiebroek. De VSW kan een bijdrage leveren ‘modernistischer’ dan Midden. De stedenbouw- gehad in de vorm van platte kunststof kozijnen, aan een verantwoorde vernieuwing van dit in op de kwaliteiten’ kundige structuur volgt de opzet van herhaalbare trespa dakranden en dichte entreepuien. We omvang belangrijke deel van onze deelge- eenheden (‘stempels’) zoals die bijvoorbeeld ook moeten zuinig zijn op de spaarzame kwaliteiten meente door verder onderzoek en discussie Tijdens de Algemene Ledenvergadering geeft Gert Jan te Velde een lezing over de naoorlogse bouw al in en later in en die de gebouwen wel hebben: schuine kappen daarover te entameren. Kennis van de geschie- in Schiebroek. Gert Jan te Velde woont in Schiebroek en is lid van de VSW. Hij is directeur-partner van zijn toegepast; de woongebouwen aan het Ganzerikplein, mooie plinten aan de denis en de huidige problemen en kwaliteiten Van Schagen architekten te Rotterdam dat in Schiebroek heeft gewerkt aan de nieuwbouw rondom het staan niet meer aan straten, maar vrij in het Meidoornweide, de in potentie open trappen- is immers een absolute voorwaarde om goede Ganzerikplein en de renovatie van het complex 1 aan de Adrianalaan. Hieronder vast een voorproefje, zeg maar groen; de schaal van de verkaveling wordt groter huizen in Schiebroek-Zuid. besluiten voor de toekomst te kunnen nemen. gerust voorproef: tot zeker tien woonblokken per eenheid die aan- In Schiebroek-Midden staat de stedenbouwkun- eengeregen worden tot een continu bebou- dige structuur min of meer los van de architec- Literatuur In onze deelgemeente Hillegersberg- oorlog annexeert ligt er een ‘Algemeen Plan van wingsveld (zie afbeelding 1); en de architectuur tonische invullingen. Dit biedt ruimte voor Tuijnenburg Muijs, G. : Schiebroek historie en Schiebroek is ongeveer de helft van de wonin- Aanpak’ van de hand van H. Russcher (1935), volgt het modernistische idioom van platte relatief makkelijke blok-voor-blok vervanging topografie; Het ontstaan en ontwikkeling van gen gebouwd in de eerste twee decennia na de gemaakt in opdracht van de dan opgeheven daken, industrieel van karakter en een uiterst van die invullingen, zoals bijvoorbeeld rondom een tuinstad; VSW, Rotterdam, zomer 2003 oorlog, zeg maar tussen 1950 en 1970. Een gemeente Schiebroek. Dit plan volgt het sobere detaillering. Dit wordt allemaal in 1959 het Ganzerikplein is gebeurd. In Schiebroek- Verschuure, G.A. : Landschap in baksteen; De belangrijk deel daarvan is gerealiseerd als soci- patroon van singels en sloten met tussen de door dezelfde P. Gorter vastgelegd in het steden- Zuid hangt architectuur veel meer samen met de landschappelijke oorsprong van de singels en ale huurwoning. Amper 50 jaar oud is een deel singels steeds een open binnengebied waarom- bouwkundig plan voor Schiebroek-Zuid. De stedenbouw: opeenvolging van koppen van plassen in Hillegersberg, Schiebroek en van deze woningen al weer gesloopt en vervan- heen de woonbuurten zijn gegroepeerd; er singels blijven bepalend - die waren immers al blokken, afwisseling van hoogbouw en laag- Terbregge; VSW, Rotterdam, mei 2004 gen door weer nieuwere woningen: vernieu- ontstaat een reeks van ruimte (zie afbeelding gerealiseerd - maar de al eerder genoemde hoek- bouw, de groene gebieden tussen de blokken; dit Zweerik, K. (eindredactie): Van Pendrecht tot wing rond het Ganzerikplein in Schiebroek, 1). Alleen een route vanaf Hillegersberg (onge- verdraaiing in het slotenpatroon krijgt de steden- zijn juist nog enkele kwaliteiten en is het natuur- Ommoord; geschiedenis en toekomst van de het Lupine project in Schiebroek-Noord en de veer huidige entree Plaswijckpark) naar het bouwkundige maar moeilijk verwerkt in de lijk zonde als die bij een vernieuwing ook nog naoorlogse wijken in Rotterdam; Uitgeverij sloop-nieuwbouw van 110-Morgen. Bovendien geplande Wilgenplasstation snijdt door dit stempelstructuur in wat nu de driehoek zouden verdwijnen. Een mogelijke vervanging THOTH, Bussum, 2005 staan in Schiebroek-Zuid nog meer woningen Afbeelding 1: Drie gefaseerde ontwikkelingen patroon heen, daarmee de belangrijkheid van Wilgenplaslaan-Kastanjeplein-Wilgenlei is. Het blok-voor-blok is daarom hier minder voor de Gert Jan te Velde van Schiebroek (bron: Van Pendrecht tot op de sloopnominatie. Ommoord) deze route benadrukkend. Het winkelgedeelte deel ten noorden van de Meidoornsingel wordt hand liggend; veeleer zal een nieuw samenhan- Wat waren de achtergronden van de bouw van drooggelegd. In deze drooglegging is een patroon van de huidige Peppelweg is het enige deel dat door Vermeer en Herwaarden ontworpen die gend ensemble ontwikkeld moeten worden. deze woningen in de jaren ’50, wat zijn hun van sloten en tochten (ten behoeve van afwate- daarvan gerealiseerd is. In 1949 maakt P. Gorter ook woningen in Pendrecht hebben ontwikkeld. kwaliteiten en hun problemen? Moeten of ring op de boezem) ontstaan dat loodrecht staat van de Dienst Stadsontwikkeling een zoge- Ernest Groosman is verantwoordelijk voor het Moeten we slopen? moesten deze woningen wel gesloopt worden? op de begrenzingen van de polder, zeg maar de naamd ‘voltooiingsplan’ voor het huidige ontwerp voor het meest zuidelijke deel (zie De naoorlogse sociale woningbouw in Krabben we ons over twintig of vijftig jaar niet Ringdijk en de Bovendijk inclusief een opmer- Schiebroek-Midden dat op twee essentiële pun- afbeelding 2). Schiebroek is kwetsbaar omdat de woningen op het hoofd over zoveel domheid om deze kelijke hoekverdraaiing (zie afbeelding bij artikel ten afwijkt van het plan van Russcher: alle klein, vaak gehorig en versleten zijn. Om daar woningen te slopen, zoals we nu soms hoofd- Schiebroek 1934). De voor Schiebroek zo karak- woonstraten worden licht gebogen om een Kwaliteiten en problemen iets aan te doen kan sloop en nieuwbouw soms schuddend kunnen reageren op de sloop tien teristieke singels zijn eigenlijke de oorspronke- gesloten perspectief te creëren en om de naoor- Welke kwaliteiten en problemen kunnen we nu de enige oplossing zijn. In Schiebroek-Midden of twintig jaar geleden van woningen van eind lijke tochten met aan weerszijden straten inclu- logse woningnood te lenigen wordt het pro- onderscheiden in Schiebroek? Ik noem drie kan dat goed op basis van de bestaande steden- 19e eeuw of begin 20ste eeuw. Of is sloop sief de hoekverdraaiing. Op basis van de struc- gramma van eengezinswoningen voor een belangrijke punten: bouwkundige structuur, in Zuid zal in het geval onvermijdelijk voor een goede, toekomstbe- tuur van singels en sloten worden in de jaren ’30 groot deel omgezet in portieketageflats. Het Gebouwd in de jaren ’50 en ’60 voor de mid- van sloop een nieuwe eenheid ontwikkeld moe- stendige woonwijk? twee clusters woningen gerealiseerd (rondom de programma mag dan modern zijn (meergezins- denklasse behoren de woningen nu tot de ten worden die de oude vervangt. Maar laten Adrianalaan en het Molenlaankwartier): een woningen), de architectuur is nog licht traditi- goedkoopste van Rotterdam. De bewoners van we er voor zorgen dat we ook nog een flink aan- Ontstaan naoorlogs Schiebroek versteende polderstructuur. oneel (metselwerk, schuine kappen, schoorste- weleer zijn oud geworden of vertrokken. deel bestaande betaalbare woningen in stand Trappenhuis blok Peppelweg. De vroegnaoorlogse bebouwing kent onverwachte In twee publicaties van de VSW (VSW, 2003 en In het boek ‘Van Pendrecht tot Ommoord’ nen, articulatie entreepartijen). De woning- Daarvoor in de plaats komen mensen die vooral houden, opknappen en weer in oude glorie kwaliteiten, zoals een rank en licht trappenhuis in de binnentuin van de woongebouwen aan de VSW, 2004) wordt het ontstaan van Schiebroek worden de achtergronden van de bouw van het blokken rondom het Ganzerikplein zijn ont- snel een woning nodig hebben of die vooral een herstellen door isolatie, nieuwe voorzieningen, Peppelweg. Veel van dit soort trappenhuizen zijn echter aangetast door ondoordachte beschreven. Schiebroek ligt in de voormalige naoorlogse Schiebroek en 110-Morgen kort worpen door het architectenbureau van Jos en goedkope woning willen hebben. De diversiteit nieuwe en mooie houten puien. We zouden vervanging van puien. Bij de sobere architectuur van de jaren ’50 en ’60 zit de kwaliteit juist in dit Schiebroeksche Polder die eind 18e eeuw is beschreven. Als Rotterdam Schiebroek in de Leo de Jonge en J. van Bokkum. van bewoners is enorm toegenomen, iets waar- dan ook kunnen kijken in hoeverre we de toe- soort details. (foto: G.J. te Velde)

10 11 Ron Vollebregt laat de oorspronkelijke bouw­tekeningen Gerenoveerde Villa Swaenenhof krijgt VSW-schildje van het huis aan de VSW-delegatie zien. ‘Het mooiste is: er woont weer een gezin in’ Het is wel even slikken als je Villa Swaenenhof aan de Straatweg binnenstapt. Een steekje van jaloezie en onvrede met het eigen stulpje dringen zich op. Even maar, want dan krijgt de bewondering voor wat hier tot stand is gebracht de overhand. In een bijna één jaar durende renovatie is de villa, die decennialang in gebruik was als kantoorpand, in oude luister hersteld. Hulde aan de bewoners, Ron en Maudy Vollebregt, die hiermee weer wat levendigheid op de Straatweg hebben teruggebracht. Zaterdag 10 april werd het VSW-schildje op hun woning bevestigd.

De taken lijken tussen de echtelieden verdeeld: de advertentie waarin het spiksplinternieuwe huis men. Zoals het oorspronkelijke houtsnijwerk, Ron Vollebregt heeft zich vooral verdiept in de te koop wordt aangeboden. Als extra’s worden de de met geometrische motieven gestucte pla- geschiedenis van het pand (‘Kijk, hier heb ik nog perzik- en druivenkas vermeld en het eigen viswa- fonds of het trappenhuis. Wel zat er geen keu- een advertentie uit 1917 waarin het huis te koop ter. Geïnteresseerden konden zich vervoegen bij ken of badkamer meer in en was de tuin een staat voor 31.000 gulden.’) en Maudy hield zich theeschenkerij Plaswijck. Daar woonde C.N.A. saaie lap grond.” meer bezig met bouwkundige zaken, zoals de te Loos die de zaken van Watson behartigde. Het Met veel plezier leidt Maudy Vollebregt ons gebruiken - authentieke - materialen. Beiden gekke is dat Watson na de Eerste Wereldoorlog rond om het resultaat van de renovatie te laten roemen het bedrijf dat de renovatie heeft uitge- terugkwam en in 1919 het buurhuis hiernaast zien. “Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van voerd en voor elk specifiek karwei een vakman voor zichzelf liet bouwen.” oude materialen. Ook in de sanitaire ruimten, in huis bleek te hebben. Maudy: “Voor de pla- Gröninger, de eerste bewoner van Villa gecombineerd met nieuwe materialen en fonds bijvoorbeeld is een Griekse stucadoor aan Swaenenhof, bleek een raszakenman. Vollebregt: moderne technieken. We hebben zelfs de het werk geweest. En de grootste klus, het “Hij kreeg het voor elkaar alle omringende grond dames- en herenkamer weer in oude stijl opnieuw voegen van de buitenkant, is door hier op te kopen en als projectontwikkelaar op gebracht en ingericht. In de dameskamer zat iemand gedaan die in z’n eentje, zeven maanden te treden. We zijn in contact gekomen met zijn nog dat betengelde behang, hebben we opnieuw Villa Swaenenhof in oude luister hersteld. De Swaenenhof eind jaren ’30. lang, het hele huis heeft gevoegd en met de hand - nu hoogbejaarde - schoondochter, die enige zo laten uitvoeren.” schoongemaakt”. maanden met haar man bij haar schoonouders Ze zijn terecht trots op hun prachtige, lichte villa. ingewoond heeft. Zij kon ons veel vertellen over Maar ook vinden ze het belangrijk dat het huis (rechts) Maudy Vollebregt heeft het schildje in ontvangst Ron Vollebregt vertelt in grote lijnen de geschie- het huis en van haar hebben we nog mooie oude weer door een gezin wordt bewoond. “Het genomen.. denis van de villa. “Aanvankelijk, van 1800 tot foto’s gekregen. Ze vindt het geweldig zoals het brengt levendigheid in de buurt”. In dat kader 1910, heeft hier een ander huis gestaan, dat des- huis er nu uitziet en is blij dat er weer een gezin heeft het ondernemende echtpaar Vollebregt tijds werd afgebroken en waarvan het perceel in woont. Dat het geen kantoorpand meer is.” een grote wens: “We zouden zo graag het oude in1913 gekocht werd door ene G.H. Watson. Die raadhuis, de voormalige deelgemeentesecretarie, woonde zelf in Buitenlust, dat hij op zijn beurt Met respect willen exploiteren. Dat is nu zo prachtig gereno- weer overdeed aan zijn zakenpartner, de bekende Tussen 1952 en 1980 werd het huis bewoond veerd, maar staat al jaren leeg. We zouden het C.N.A. Loos. Al die transacties heb ik terugge- door de familie Swartberg. Vollebregt: “Er weer diverse functies willen geven, zoals trouw- vonden in de aantekeningen van C.N.A. Loos, die wonen nog enkele kinderen uit dit gezin in locatie en theeschenkerij ofwel high tea. een heel gedetailleerd dagboek bijhield.” Watson Rotterdam.” In 1980 is het als kantoorpand Laagdrempelig, maar toch stijlvol. Aan zo’n gele- gaf opdracht tot de bouw van Villa Swaenenhof. gaan dienen. Maudy Vollebregt: “Maar ik moet genheid is vooral na de sluiting van restaurant “Maar hij heeft hier zelf nooit gewoond. Hij ver- erbij zeggen dat accountantskantoor Huizer de Plaswijck grote behoefte. We denken dat omwo- trok tijdens de Eerste Wereldoorlog naar villa met respect heeft bewoond. Er was weinig nenden daar toch weinig moeite mee zullen heb- Indonesië. In zijn afwezigheid werd het huis afge- onherstelbaar gesloopt, vrijwel alles zat achter ben, als het oude raadhuis op zo’n manier weer bouwd en in 1917 doorverkocht aan de jonge panelen en verlaagde plafonds weggetimmerd. in de wijk gebruikt gaat worden. We hebben al (links) Norman Langelaan, VSW-bestuurslid, zakenman Gröninger. Dat was een Duitser die We waren vaak zeer gelukkig met de details die een voorstel bij de gemeente ingediend. Hopen bekijkt waar het schildje het beste bevestigd kan worden. voor de staalfabriek Thyssen werkte. Hier heb ik vanachter de betimmeringen tevoorschijn kwa- dat het doorgaat.” Wil Baghuis. Ron en Maudy Vollebregt (op de rug gezien) hebben inspraak.

12 13 Moderne, markante bouwsels genoeg De VSW gaat ook gevelschildjes uitreiken aan objecten van recente datum, mits ze een markante architectonische kwaliteit hebben. Om aan te tonen dat er voldoende markante bouwsels in de deelgemeente zijn, heeft Piet Mulder, voorzitter van de Schildjescommissie, zijn camera gepakt en is foto’s gaan maken van gebouwen die eventueel onder de nieuwe schildjesregeling zouden kunnen vallen. Hij maakte ruim 50 foto’s. In het novembernummer 06. Grindweg 67-73. van Tussen Wilgenplas & Rotte lieten we daarvan al 25 foto’s zien. Op deze pagina’s volgen er nog tien. Bovendien prijkt Mulders foto van het Medisch Centrum Schiebroek op de omslag. 01. Aronskelkstraat

07. Grindweg 1-11

08. D. Swarteveldplein

02. Rododendronplein 03. Bergse L.Rottekade

10. Reeuwijkbocht

09. Reeuwijkbocht 04. Dresdenlaan 14 15 05. Sweelincklaan Welkom in het Schiebroek van 1934 ‘Een vergezicht tot

Delft en ’ Plan 1934 Marius Heijenk, secretaris van de VSW, dook in een boekje waarvan de inhoud welwillend ter beschikking werd gesteld door Henk van der Eerden uit Blijdorp: de eerste uitgave van “Welkom in Schiebroek”. In mei 1934 uitgegeven door A.W. Cossee, oud-bevolkingsambtenaar te Hillegersberg.

In die tijd begon de ontwikkeling van Schiebroek Vijf scholen te Hillegersberg, die tevens bestemd is voor de van “een kleine landelijke gemeente, die een klein Er waren maar liefst vijf scholen voor gewoon bewoners van Schiebroek”. plaatsje bekleedde in de rij der dorpen van lager onderwijs (2 openbaar, 2 protestants-chris- Gelukkig hield “de uitbreiding der Politie gelijken Schieland” tot de groene woonwijk die het nu is. telijk en 1 RK) en vier scholen voor bewaar- tred met de uitbreiding van het dorp Schiebroek”. “Zeer velen hebben Schiebroek in de laatstver- schoolonderwijs. En dat, terwijl er in 1927 nog “Nog voor slechts enkele jaren was er één gemeen- loopen jaren als woonplaats verkozen en nog vele slechts drie schoollokalen in de hele gemeente teveldwachter, die gewapend met een stevigen anderen staan gereed, dat voorbeeld na te volgen. waren. Inrichtingen voor Middelbaar- of stok, de orde in Schiebroek bewaarde; thans tref- Aan dezulken wil deze Gids de helpende hand Voorbereidend Hoger Onderwijs waren in 1934 fen we er aan een uitstekend georganiseerd poli- Omslag van het boekje bieden en een antwoord geven op tal van vragen in Schiebroek nog niet gevestigd, maar “ouders tiecorps, bestaande uit een hoofdagent, een agent die iedere vreemdeling zal stellen”, zo vat de uit- die hun kinderen van dergelijke inrichtingen 1e klasse en drie agenten 2e klasse”, die aangevuld gever het doel van het boekje samen. In feite een gebruik wenschen te laten maken hebben in de met de gecertificeerde politiehonden Cyrus en voorloper van de huidige deelgemeentegids dus. groote stad Rotterdam ruime keuze”. Probleem Astor en een volledige Dactyloscopischen Dienst Het begint inderdaad met de namen van het was wel, dat het gemeentebestuur van Rotterdam de misdaad wel aankunnen. gemeentebestuur: burgemeester J.P.H. Dhont in 1931 had besloten voor “buitenleerlingen” Ook de brandweer in Schiebroek is helemaal en twee wethouders: J.v.d. Eijk van Openbare een dubbel tarief te rekenen, maar gelukkig kon “bij”. Men is zelfs bezig met de aanleg van een Werken en Algemeene Zaken en J.C. van Dam dit besluit “van hoogerhand geen goedkeuring ultra-moderne alarmcentrale, afgeleid van de van Financiën en Sociale Zaken. De gemeente- vinden” en werd het teruggedraaid. gemeentelijke Radio-distributie. Maar “de brand- raad telde elf leden: “2 anti-revolutionairen, 2 Kerken waren er in 1934 nog niet in Schiebroek. weer te Schiebroek was weinige jaren geleden christelijk-historischen, 2 gemeentebelangen, 2 Maar met vreugde wordt geconstateerd, dat de even primitief als in tal van andere dorpsgemeen- roomsch-katholieken, 2 sociaal-democraten en gelovigen niet meer helemaal naar Rotterdam ten. De gansche gemeente werd bediend door 1 vrijheidsbonder”. Het raadhuis was gevestigd hoeven voor het houden van hun godsdienstoe- twee handbrandspuiten, waarvan er één aan de aan de Ringdijk (de huidige muziekschool). Aan feningen, omdat er voor de rooms-katholieken Kleiweg en één aan de Adrinanalaan was geplaatst. de Plaslaan (nu Tjaskerlaan) zetelden het de St. Liduinakerk aan de Burgemeester Lefèvre De spuit aan de Adrianalaan was een heel oud Agentschap voor arbeidsbemiddeling, de Dienst de Montignylaan is gebouwd en de Christus beestje. Haar stamboom scheen op te klimmen voor Maatschappelijk Hulpbetoon en het Koningkerk aan de Statenlaan, “terwijl de tot het jaar 0. De slangen waren zoo slecht dat een Stempellokaal Sociale Zaken. Gereformeerden gebaat werden door den bouw eenvoudig brandje niet kon worden gebluscht. dat deze al in de Romeinse tijd bestond. Maar hij stonden er nog maar 40 huizen, waaronder 18 dat was gevestigd in een gewone herberg “De Uiteraard worden de openingstijden van het van de Nassaukerk aan den Kleiweg te Water kwam er niet en indien dat al werd opge- weet niet zeker, of deze ook door de Romeinen is boerderijen, met in totaal 260 inwoners, waarvan Vleeschpotten van Egypten”, “waarin mede gemeentehuis en andere nuttige voorzieningen Hillegersberg”. Er is echter hoop voor de pompt, ging het toch weer verloren in de slangen, aangelegd. Als deze een weg wilden aanleggen de meeste in de landbouw hun bestaan vonden, Bakkerij en Vleeshouwerij gedaan werd”. Op vermeld en worden adressen gegeven van artsen, Schiebroekenaren, want “de Roomsch- die gaten bevatten zoo groot als guldens”. En die plaatsten ze eerst een lange rij balkjes of dunne “terwijl de anderen zich onledig hielden met de “Dingsdag en Saturdag” was het daar drukker dan apotheken en de talloze verenigingen die Katholieken hebben inmiddels een eigen aan de Kleiweg was niet veel beter. stammetjes en deze zijn bij wegwerken aan de visscherij”. gewoonlijk, want dan ging er een marktschuit “op Schiebroek rijk is. De tarieven van electriciteit, Parochie verkregen” (St. Paulus) en zij hebben Kleiweg nooit aangetroffen. In 1797 vermeldt een schrijver over Schiebroek: Rotterdam en terug”. water en gas worden niet hoog genoemd, verge- reeds bouwgrond aangekocht en ook de Romeinse tijd Wel staat vast, dat de buurtschap aan de Kleiweg “Een onaangenaam oord is het niet”. De huizen, Maar verdere wereldschokkende gebeurtenissen leken met andere gemeenten in den omtrek van Gereformeerden zien uit naar een geschikt stuk De nieuwe inwoners van Schiebroek wordt ook al lang bestond, voordat tussen 1772 en 1779 de welke zeer eenvoudig in bouworde zijn, staan niet weet de schrijver niet uit de geschiedenis van Rotterdam. “Het is het streven van het grond voor kerkbouw. Voor de Hervormden een stukje geschiedenis niet onthouden, hoewel Schiebroekse polder werd drooggelegd. In 1632 dorpsgewijs, maar als een buurt, hier en daar ver- Schiebroek op te dissen. Of het moet misschien Gemeentebestuur de inwoners van Schiebroek kan het allemaal wel even wat langer duren, de schrijver erkent, dat uit het verleden van waren er 54 huizen; in 1732 91. Toen echter de spreid gebouwd. Kerkelijke gebouwen waren er de Kleiweg zijn, die met zijn slijk vooral op regen- zoo goed en goedkoop mogelijk van electriciteit, “omdat er inmiddels een Hervormde Kerk (de Schiebroek niet veel bekend is. Hij is vooral getrof- veenderijen sterk verminderden door de droog- niet. Wereldlijke evenmin, tenzij men het achtige dagen weleens ergernis baarde. Als de water en gas te voorzien”. Oranjekerk) werd gebouwd aan de Rozenlaan fen doordat de Kleiweg al zo oud is en vermoedt, legging liep de bevolking hard achteruit. In 1847 Rechthuis als zodanig wilde beschouwen, maar Broekenaren ‘s zondagsmorgens in Rotterdam

16 17 Bomen over bomen in de wijk

vruchten, in cultuur in Vlaanderen en Nederland. Van de vruchten werd onder meer compôte gemaakt. De vruchten komen vrij laat in het jaar en zijn naar de kerk gingen, verwisselden zij “aan den tijd (“is het Amerikaansch of niet?”) zijn droom den gebracht, sloeg de bouwcrisis toe: er werden pas echt lekker als ze neigen af te vallen. Deze Hillegersberschen tol” hun klompen, die daar heeft waargemaakt en zo’n fraaie “lustwarande” geen bouwkredieten en hypotheken meer ver- bomen waren al bij de oude Grieken bekend; voor een paar centen twee uren werden bewaard, uit de grond heeft weten te stampen. strekt, huizen werden niet meer verkocht en de volgens Hippocrates (5e eeuw voor Chr.) zou voor schoenen. Maar die tijd is in 1934 voorbij. huurprijzen begonnen te dalen. Gelukkig was dit van de bessen geneeskundige kracht uitgaan. De Kleiweg is dan een goede verkeersweg gewor- Woonwijk oponthoud slechts van korte duur. De gemeente Deze kersgrote, felrode bessen werden ook wel den en Schiebroek is met reuzenschreden voor- De ontwikkeling van de woonwijk Schiebroek, gaf toestemming voor de aanleg van de singels: de ingemaakt met olijven en zout water. uitgegaan. Het aantal inwoners was in 1890 geste- zoals we die tegenwoordig kennen, begon pas in Lindesingel, de Kastanjesingel en de Verlengde De kornoelje-familie bestaat uit ongeveer 50 gen tot 385, in 1920 tot 772, terwijl er in 1930 al de jaren 20 van de vorige eeuw. “Terwijl Molensingel (nu de Wilgensingel), het leden, waarvan er drie tot onze inheemse flora 3109 en in 1934 5781 inwoners geteld werden. Hillegersberg en Overschie reeds veel forensen Stationsplein (nu Wilgenplasplein) en het behoren. Eén hiervan is een laagblijvend, trokken, viel toen voor het eerst de aandacht van Kastanjeplein werden aangelegd. “Nu kon men bodembedekkend plantje dat uiterst zeldzaam Openbaar vervoer een consortium op Schiebroek als geschikte zien, hoe grootsch de opzet van dit bouwplan was De gele kornoelje is in ons land (een relict uit de ijstijden). De nabij het Liduinaplein zou best wel eens Een lyrische beschouwing wordt gewijd aan het plaats om daar een complex middenstandswo- gedacht. Singels van 60 M. breedte, groote ruime een kleine eeuw oud kunnen zijn. ander is een kleine, algemeen voorkomende natuurschoon: uiteraard over de Plas. Maar als ningen neer te zetten”. De maatschappij Hibex plantsoenen, alsmede schitterende vijvers maak- struik: de rode kornoelje (Cornus sanguinea). de schrijver zich omdraait ziet hij “de typische bouwde in de buurt van de Adrianalaan een ten het tot een geheel, dat zijn weerga, althans in De twijgen van deze struik verkleuren rood boerderijtjes in de nabijheid, het kerkhofje met honderdtal huizen. Dit was echter maar een de onmiddellijke nabijheid van Rotterdam, niet door de zon waardoor ze nogal opvallen. De een niet minder typische ingangspoort en veel kwart van wat oorspronkelijk de bedoeling was. vindt”. Dit ging allemaal niet zonder slag of stoot. vruchten zijn niet eetbaar. Interessant is dat bij geboomte erachter, weilanden met een verge- “Mede door de veranderde tijdsomstandigheden “Verwikkelingen, ook met het Gemeentebestuur Bergschenhoek en Hardinxveld visfuiken zijn zicht tot Delft en Overschie en de snel rijdende kon de exploitatie van deze honderd al niet loo- bleven niet uit en werden al of niet vriendschap- gevonden die gemaakt zijn van tweejarige electrische treinen die het natuurbeeld niet ver- nend worden gemaakt en het resultaat is geweest, pelijk, in elke geval opgelost”. ‘Daar kunnen scheuten van deze rode kornoelje; ze zijn res- storen, maar er iets levendigs aan geven”. En dat deze huizen, met uitzondering van de wei- Ook wethouder Van der Eijk is tevreden over de pectievelijk gedateerd op 3500 en 5500 jaar natuurlijk de “nieuwbouwwijken” Buitenzorg, nige, die waren verkocht, noodgedwongen door resultaten: “De veel bestreden alcoofwoning we de vruchten voor Chr. Andere soorten kornoeljes die in ons Molenvliet en Tuinstad, maar ook hier roemt hij de Gemeente Schiebroek moesten worden over- vindt te Schiebroek geen plaats. Er mogen in land voorkomen, laat ik hier verder buiten “vooral de rust, de ruimte en de frischheid, die genomen, die wel wat al te lichtvaardig als borg hoofdzaak slechts vrije woningen worden van plukken’ beschouwing. men in de stad niet gemakkelijk vinden zal”. voor de verleende credieten was opgetreden - wat gebouwd, met voldoenden vrijen grond”. “Er Kornoeljes zijn vrij gemakkelijk te herkennen Even lyrisch is hij over het openbaar vervoer: 17 minder aangenaam was en waarvan zij nu nog de werd hard gewerkt, en nog altijd wordt er aan de bladeren, omdat de nerven naar de top treinen per dag naar Den Haag en nog eens 17 nadeelige gevolgen ondervindt”. geijverd om den nieuwen ingezetene te geven Boomdeskundige Frans Prins heeft in het vroege voorjaar – februari, maart – ver- toegebogen zijn; verder zijn ze overstaand en naar Rotterdam stoppen er op station Met dit fiasco was de ontwikkeling van wat noodig is, en onze gemeente te stempelen tot zich laten strikken: hij heeft toegezegd schijnen er talrijke zeer kleine gele bloemetjes gaafrandig. Wilgenplas - “het is voor menige provinciestad Schiebroek als forensengemeente weer groten- een woon-oord van ideale beteekenis”. regelmatig een bijdrage aan Tussen op het nog kale hout. Omdat er geen blaadjes een voorrecht om naar te happen”. En maar liefst deels stopgezet. Maar rond 1930 werden er plan- Wilgenplas & Rotte te leveren over zijn, ontstaat - op enige afstand bezien - een Locaties van de gele kornoelje in de wijk zijn: twee buslijnen van de T.O.D: de S-lijn van het nen gemaakt, die het optimisme over de toekomst Dat was 1934. De inlijving in 1941 van bijzondere bomen in de deelgemeente. fraai wolkachtig effect. Persoonlijk spreekt mij 1. Beatrixlantsoen (in privétuin, hoek Van Hofplein over de Kleiweg en Ringdijk naar de van Schiebroek weer deden herleven. Schiebroek bij de gemeente Rotterdam, de Hieronder zet hij alweer z’n tiende dit verfijnde natuurgeweld bijzonder aan. Goghlaan 8); Adrianalaan en de U-lijn die op de Uitweg stopt, Verschillende boerderijen aan de Ringdijk wer- Tweede Wereldoorlog en de woningnood die boompje – de gele kornoelje – op. Overigens zijn die bloemetjes belangrijk als 2. Plantsoentje Lefèvre de Montignylaan waardoor je elke 5 minuten voor 10 cent naar de den door een combinatie opgekocht om als daarvan het gevolg was, gooiden roet in het eten nectar- en stuifmeelbron in het vroege voor- (zeer oude kornoelje tegenover Liduina- stad kunt rijden of omgekeerd. bouwgrond in exploitatie te brengen. Er werden bij het realiseren van deze hooggestemde ver- De gele kornoelje (Cornus mas) is een vrij jaar voor insecten, omdat er dan verder nog plein nr. 6); En ook aan recreatieve voorzieningen ontbreekt straten aangelegd, de Ringdijk werd verhard en wachtingen. In hoog tempo werden flats neerge- hoge struik die in Nederland tot de zeldzaam niets te halen valt. Omgekeerd: als er weinig 3. Sweelincklaan 8 en 33; het in Schiebroek niet: wat dacht u van de verbreed en het raadhuis werd gebouwd als zet om de mensen in ieder geval een dak boven voorkomende plantensoorten behoort en om insecten zijn komt er geen bevruchting en ver- 4. Langs pad bij de voormalige clubkantine Wilgenplas, “het grootste zwembad van ons geschenk van de nieuwe expoitatiemaatschappij. het hoofd te geven. Maar misschien dat het die reden dan ook op de zogeheten Rode Lijst volgens ook geen vruchten (rode bessen). van voetbalvereniging Hillegersberg. land, maar ook hoogstwaarschijnlijk van heel En een andere bouwmaatschappij wist beslag te Masterplan Schiebroek iets van de ooit bedoelde (lijst met planten die in Nederland bedreigd De plant komt van nature voor in Zuid- en Europa”? Of het Plaswijckpark? “Wat het Bois leggen op de gronden rondom de Adrianalaan, luister weer weet waar te maken. zijn of op uitsterven staan) is geplaatst. Toch is Midden-Europa met Zuid-Limburg als noor- Frans Prins de Boulogne is voor Parijs, de Tiergarten voor waar al spoedig huizengroep na huizengroep Marius Heijenk hij gelukkig hier en daar aangeplant, zodat we delijke grens. De enige vindplaats in Nederland Berlijn en het Prater voor Wenen, dat is het werd gebouwd. Voor het plan “Molenvliet” werd ervan kunnen genieten en er letterlijk de voor de echte wilde vorm is dan ook Maastricht Geraadpleegde literatuur: Inheemse bomen en Plaswijckpark voor Schiebroek”. Vol bewonde- ca. 60 ha aangekocht en bouwrijp gemaakt. Maar vruchten van plukken. en omgeving. In de 17e eeuw kwam de gele struiken in Nederland en Vlaanderen;;Auteur: ring is hij voor den heer Loos, die hier in zo korte voordat die plannen tot uitvoering konden wor- Wat maakt deze plant nu zo bijzonder? Wel, kornoelje, omwille van de lekkere, eetbare Bert Maes.

18 19 Vervolg ruimtelijke ontwikkelingen in Oud-Hillegersberg (4) Strijd voor behoud kern en plassen gaat door In het vorige nummer van Tussen Wilgenplas en Rotte schreef Jack Fens zijn derde en – naar eigen zeggen – de laatste aflevering over de ruimtelijke ontwikkelingen in Oud-Hillegersberg. Graag neemt Tineke van Oosten (lid VSW en voorzitter Ver. Behoud Kern en Plassen) deze feuilleton over om de leden van VSW en de bewoners van Oud- Hillegersberg op de hoogte te houden van hetgeen zich in dit gebied Montagefoto Van der Valk-locatie inzake de ruimtelijke ordening afspeelt. met hoogbouw.

In de vorige aflevering heeft Jack Fens toege- gerinitiatief om Oud-Hillegersberg als licht dat op 17 september 2009 het bestem- beschermd stadsgezicht aan te wijzen en als Montagefoto Achterplas in mingsplan Kern en Plassen is vastgesteld door zodanig te beschermen. Maar ook voor allen huidige situatie. de gemeenteraad van Rotterdam. Gelukkig die de drie verenigingen hebben gesteund bij zijn in dat plan de bebouwingsmogelijkheden alle bijeenkomsten van de gemeente en de van de oevers van beide plassen flink terugge- deelgemeente waar gepleit is voor behoud van drongen als gevolg van de vele ingediende het karakter van Oud-Hillegersberg. Toch zijn zienswijzen door bewoners en de verschillende de drie verenigingen (Vereniging Behoud Kern verenigingen. Maar er zitten nog twee aanzien- en Plassen Hillegersberg (VBKPH), de VSW lijk ingrijpende wijzigingsbevoegdheden in en de Vereniging Bergse Plassen) niet bij de met ruime bouwmogelijkheden: de Van der pakken neer gaan zitten. Alle tegenslagen heb- Valk-locatie en het Cosseeterrein. Beide loca- ben er toe geleid dat de argumenten tegen de ties worden gekenmerkt door het toestaan van beide hoogbouwlocaties flink zijn aange- hoogbouw die niet past in het dorpse karakter scherpt. Ondermeer heeft de VBKPH de van Oud-Hillegersberg. hoogte van de bomen opgemeten ter plaatse van de locatie Van der Valk met behulp van een Alle inzet voor niets? hoogwerker. Wethouder Karakus had de Jack Fens schrijft dat met de vaststelling van hoogte van de torenflats bepaald op 17 m, het bestemmingsplan alle inzet, tijd en moeite omdat de flats dan onder de hoogte van de 20 van de bewoners (voor het behoud van het m hoge bomen zouden blijven. Echter de historische, kleinschalige en groene karakter bomen bleken niet hoger dan 14 m te zijn! Een van Oud-Hillegersberg) verspild is. Natuurlijk onzorgvuldige onderbouwing dus. zijn allen die zich hebben ingespannen tegen de verstedelijking teleurgesteld. Dit geldt met Beroep bij Raad van State name voor alle 850 ondersteuners van het bur- De drie verenigingen zijn ervan overtuigd dat

20 21 Witte boerderij wordt gerestaureerd

‘Behoud stukje De met een Hollands landschap Terbregges beschilderde containers dorpsgezicht de beide hoogbouwlocaties niet passend zijn baar toegankelijk zijn. De bijgevoegde schets heid van de donk, het rivierduin onder klei en in Oud-Hillegersberg en hebben zich niet laat zien hoe het terrein ingericht zou kunnen veenlagen. Water placht zich vooral in zandla- Na lang wachten is men nu eindelijk druk bezig neergelegd bij het besluit van de gemeenteraad worden: alle beplanting verdwenen als gevolg gen gemakkelijk te bewegen. De afgelopen met de restauratie van de witte boerderij tegen- van Rotterdam. De drie verenigingen zijn in van de aanleg van de ondergrondse parkeerga- jaren zijn er grote hoeveelheden water onttrok- over de Irenebrug in Terbregge. Enige jaren gele- beroep gegaan bij de Raad van State. Het rage, het geheel omgeven door een statig hek- ken aan dit zandlichaam: bij alle uitbouwen den heeft de VSW de status van gemeentelijk beroepsschrift is tijdig ingediend en zal naar werk en niemand anders dan de bewoners zelf met kelders achter winkels in de Bergse dorps- monument voor de boerderij weten te verkrij- verwachting omstreeks oktober 2010 worden komen er meer in. traat hebben maandenlang pompen de bouw- gen. Omdat dit pand middenin de kern van behandeld in een zitting aan de Kneuterdijk. put leeggezogen, evenzo de enorme bouwput Terbregge beeldbepalend en uniek was. De volledige argumentatie omvat een zeer dik Wegzakken van grondwater en paalrot met parkeergarage onder het complex van De boerderij stamt uit midden 1800 en ver- pakket papier, dat onmogelijk kan worden De aanleg van ondergrondse parkeergarages in Albert Hein XL, die tot op de donk is ontgra- keerde in redelijk originele staat. De dakcon- samengevat in dit artikel. Maar enkele argu- Oud-Hillegersberg vormt ook een belangrijk ven. Deze enorme hoeveelheden water die zijn structie van de deel is vermoedelijk uit de eerste de slechte voegen tegen te gaan. was het de bedoeling om er een “zorgboerde- menten wil ik de lezer toch niet onthouden. punt van discussie in verband met de risico’s onttrokken aan de hele donk worden niet helft van de 20ste eeuw, de houten dakconstruc- Een paar jaar geleden was men al met een ver- rij” van te maken. Zeer belangrijk zijn de rapportages (contra- van dalend grondwater door wateronttrekking zomaar met een regenbuitje aangevuld immers tie is toen waarschijnlijk vervangen door een bouwing begonnen, maar zonder bouwvergun- expertises) van het deskundig bureau (Dorp, in de bouwputten. Voor zowel het Cossee­ het regenwater wordt onmiddellijk via het staalconstructie. De huidige eigenaar heeft net ning. Dat mag niet en helemaal niet met een De vuilcontainers, tussen het oorlogsmonument Stad en Land) inzake de landschappelijke en terrein als de locatie van Van der Valk kunnen riool afgevoerd. het dak van de deel voorzien van isolerende dak- (gemeentelijk) monument. Wij zijn als VSW en de boerderij, zijn onlangs prachtig beschilderd stedebouwkundige inpasbaarheid van de tot twee lagen diep parkeerkelders worden Nieuwe bouwputten met onttrekking van platen. Het woonhuis is voorzien van nieuwe wel erg blij, dat de restauratie nu bijna gereali- met een Hollands polderlandschap met molens. hoogbouw. Het bureau toont aan dat de in het aangelegd. Op dit moment zijn de bewoners grote hoeveelheden grondwater uit de donk kozijnen, alle oude verflagen zijn van de gece- seerd is en een stukje dorpsgezicht van Terbregge De kunstenaar Johannes van Dijk uit de bestemmingsplan toegestane maatvoering te van de straten Oude Raadhuislaan, Adriaen zijn daarom uit den boze en moeten worden menteerde gevel afgestraald. Het pleisterwerk is behouden blijft.. Hopelijk straks weer een reden Ribeslaan beschildert in Rotterdam vele trafo- zeer afwijkt van het karakter van de omgeving van der Doeslaan en Berglustlaan in rep en voorkomen in het belang van de funderingen voorzien van een blokmotief. Pleisteren deed om met een VSW-schildje te belonen. huisjes en containers met voorstellingen die zijns en daarom als niet passend wordt beoordeeld. roer. De onrust is ontstaan omdat - uit grond- van de woningen in Oud-Hillegersberg. Geen men vanaf 1900 erg vaak, dat was in de mode en Wat men in de toekomst in het pand gaat inziens iets te maken hebben met de omgeving Bijgevoegde compilatie laat zien wat het effect wateronderzoek van bewoners aan de Oude parkeergarages dus onder Van der Valklocatie ook een methode om het doorslaand vocht door doen, is niet helemaal duidelijk. Indertijd van de schildering, Norman Langelaan is van de voorgestelde hoogbouw met drie Raadhuislaan - is gebleken dat het grondwater en Cosseeterrein! torens op de locatie van de Bergse Achterplas. in die straat onverklaarbaar diep is weggezakt Eind maart meldde onze deelgemeentevoor- en er door het droog komen te staan van de Waarop hopen we? Hendriks projectontwikkelaar in tot een interessant en vrij uniek stedebouwkun- boven een beletage. In Schiebroek, dat lager in zitter mevrouw Kuiper nog op de regionale koppen van de houten palen paalrot dreigt. We hopen op een uitspraak van de raad van Schiebroek ‘avant la guerre’ dig plan maakten doordat men van de sloten de polder lag, waren het meestal wat lagere een- televisie (http://www.rtvrotterdam.nl/index. Onderzoek van gemeentewerken bevestigt dit State waarbij de beide wijzigingsbevoegdhe- 1. singels maakte. gezinswoningen zonder die enorme kelders. php/programmas/regio-special) als antwoord onderzoek en toont bovendien aan dat mid- den worden vernietigd. Na dat moment is de ‘Er was een In de dertiger jaren van de 20ste eeuw begon Zij bouwden in Schiebroek onder andere de op de vraag of er nog bouwplannen zijn in den in de Adriaen van der Doeslaan nog een besluitvorming door gemeente en deelge- enorme leegstand’ men met de eerste bebouwing van het polder- Adrianalaan en een aantal straten daaraan gren- Hillegersberg: geen grote bouwplannen, alleen plek is waar het grondwater onverklaarbaar meente weer open, omdat dan op de beide VSW-bestuurslid Norman Langelaan beschrijft gebied. Straten met de tegenwoordig zeer zend. Op de luchtfoto zie je in de verte de bouw- een mooi centrum plan. Eigenaardig dat zij het diep is weggezakt. Precies bij die locatie is men locaties de huidige situatie in het bestem- in vogelvlucht hoe in het Schiebroekse polder- gewilde 30’er jaren woningen werden toen door locaties van Hendriks, pioniers in de polder. zeer omstreden plan op de locatie van Van der nu bij drie woningen genoodzaakt om de fun- mingsplan is vastgelegd (bijvoorbeeld horeca gebied tijdens de jaren ‘30 werd gebouwd. projectontwikkelaars gebouwd, verhuurd of De huizenverkopers verzonnen allerlei aantrek- Valk over het hoofd heeft gezien …. dering te vernieuwen met heel hoge kosten. De op de locatie van Van der Valk). Voor het toe- Schiebroek was een landbouwgebied met wat verkocht. De klant was koning in die tijd, het kelijke voorwaarden om je over de streep te Onze bezwaren betreffen niet alleen het land- gemeente kan hiervoor niet aansprakelijk wor- staan van hoogbouw zal er opnieuw een ruim- boerderijen langs de Ringdijk en de Kleiweg, was crisistijd. halen, het huis werd geheel behangen en soms schappelijke effect op de Bergse Achterplas, den gesteld. Ook de bekende “wel” in het telijke ordeningsprocedure gevolgd moeten uitgestrekte graslanden in een polder, ontstaan Eén van deze projectontwikkelaars was de oude gestoffeerd. Er was een enorme leegstand. Als maar ook het effect op de openbare toeganke- Zwarte Plasje levert geen grondwater meer! worden. Voor die situatie is in elk geval van door het veensteken. Een slotenstelsel dat later heer Hendriks, later kwamen zijn zonen erbij. je voor de firma Hendriks werkte moest je ook lijkheid van de plasoevers waar zo veel moge- De gemeente stelt dat het wegzakken van belang dat de nieuwe coalitie voor de deelge- werd omgevormd tot een singelstelsel. De In Rotterdam bezaten zij een aantal drankwin- in een huis van hen wonen. Na het bombarde- lijk burgers van de plassen zouden moeten grondwater “onverklaarbaar” is, en dat dit ner- meenteraad in haar programma heeft staan: geboorte van tuinstad Schiebroek. Middenin kels, maar later ook een limonadefabriek in ment van Rotterdam was die leegstand natuur- kunnen genieten. Zoals het bestemmingsplan gens in Rotterdam aan de orde is, alleen in geen hoogbouw langs de plasoevers. Schiebroek een zeshoekig plasje, waarin nu de Hillegersberg, achter de Emmaschool. Later lijk meteen over. nu is vastgesteld voor de locatie van Van der Oud-Hillegersberg. Een mogelijke verklaring Goede Herderkerk staat. verhuisde deze fabriek naar het eind van de Na de oorlog, in de jaren 50/60, werd de rest Valk, is het mogelijk om de locatie als een vol- (vooralsnog voor mijn eigen rekening, maar Tineke van Oosten, Omdat de akkers van de boerderijen van de Adrianalaan in Schiebroek. van Schiebroek-noord volgebouwd met door- ledig privaatterrein (“estate”) te ontwikkelen informeel niet tegengesproken door het water- landschapsarchitect, Kleiweg en de Ringdijk niet haaks op elkaar De familie Hendriks bouwde een aantal straten zonwoningen, terwijl in Schiebroek- zuid een zodanig dat noch de plasoevers, noch de fiets- schap) zou de volgende kunnen zijn: De betref- lid van VSW en VBKPH. stonden, is ter plaatse van de Goede Herderkerk in Hillegersberg en ook in Schiebroek. In combinatie van hoogbouw, middelhoogbouw en wandelroute CNA Looslaan langer open- fende straten liggen op en in de directe nabij- een interessante, niet haakse, samenkomst van Hillegersberg waren de huizen meestal hoger, en laagbouw werd gebouwd, de zogeheten sloten ontstaan, die later Schiebroek ook weer voorzien van een bewoonbare kelder met daar stempelbouw. Norman Langelaan.

22 23 Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud Hillegersberg-Schiebroek-Terbregge

Inventarisaties 2003 : Schiebroek Historie &Topografie(€ 5,00) De Kerkstraat en Omgeving - Een bijzonder gebied in Hillegersberg; 2004 : Landschap in baksteen (€ 5,00) een proefinventarisatie van de historische stedebouwkundige kwali- Inventarisaties, Vouwbladen en Studies zijn schriftelijk te bestellen via teiten; september 1993. (€ 6,80) onze postbus of door het zenden van een e-mail (zie onder). Inventarisatie, Monumenten en andere Historische Gebouwen in Hillegersberg, Schiebroek en Terbregge; maart 1994. Andere uitgaven van de VSW De Grindweg - Een bijzonder gebied in Hillegersberg; een inventa- Gebouwde accenten Monumenten in Hillegersberg, risatie van historische en stedebouwkundige kwaliteiten; maart Schiebroek en Terbregge: een prach- 1994. (€ 6,80) tig fotoboek (€ 13,50) Bijzondere Gebieden - Een inventarisatie van “bijzondere gebieden” Kijk op de wijk Een bundeling verhaaltjes over bij- in Hillegersberg, Schiebroek en Terbregge; mei 1995.(€ 6,80) zondere plekken in onze De Straatweg - Een bijzonder gebied in Hillegersberg; een inventa- deelgemeente (€ 6,50) risatie van historische, architectonische en stedebouwkundige kwa- Wandel- en fietstochten Een mapje met 8 wandel- en fiets- liteiten; mei 1996.(€ 11,35) tochten in de deelgemeente (€ 5,00) De Rotteoevers - Een bijzonder gebied in Hillegersberg en Tempelen & begraven Bekende en onbekende kerken en Terbregge; een inventarisatie van historische, architectonische en begraafplaatsen in de wijk (€ 6,50) stedebouwkundige kwaliteiten; april 1998.(€ 10,20) Het Geluk van de Rotte Een bloemlezing op de Rotte - met veel kleurenfoto’s (€ 13,50) Vouwbladen en Studies Van Hildegaersberch gheboren Kanttekeningen van een columnist 1987 : Het Dorp op de Donk uit de Middeleeuwen (€ 12,50) 1987 : Het Boterdorpse Verlaat (€ 2,00) Van Boven Bekeken Luchtfoto’s Hillegersberg/ 1988 : De Straatweg (€ 2,00) Schiebroek (€ 15,90) 1989 : De Grindweg (€ 2,00) Deze uitgaven zijn koop bij: 1990 : Oude kaarten van Hillegersberg (€ 2,00) - Plantage Books & More Molenaar, Bergse Dorpsstraat 35a 1991 : Terbregge (€ 2,00) - Boekhandel Coelers, Peppelweg 128a 1999 : Het Molenlaankwartier (€ 2,00) - Donner, Lijnbaan 150 2000 : Hoge Limiet (€ 2,00) - Bruna, Kleiweg 147 - Bruna, Argonautenweg 5e Uitgave van de Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud Hillegersberg-Schiebroek-Terbregge - nr. 1-2010 Voor de inhoud zijn verantwoordelijk: - de auteurs voor hun specifieke artikelen - de VSW voor de verenigingszaken

Secretariaat: Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud Postbus 35054 - 3005 DB ROTTERDAM Tel: 010-2184385 E-mail : [email protected] Internet : www.vsw.biz

Aan dit nummer werkten verder mee: - Wil Baghuis - redactie en fotografie - TradeMARC - vormgeving - Wim Meijer - productie - Grafia - drukwerk