Definitieve Selectie Monumentwaardige Terreinen En Landschappelijke Structuren

Gemeente Castricum ! Definitieve selectie monumentwaardige terreinen en landschappelijke structuren

! Beek & Kooiman Cultuurhistorie

Gemeente Castricum ! Definitieve selectie monumentwaardige terreinen en landschappelijke structuren ! ! ! !Beek & Kooiman Cultuurhistorie !september 2013 ! ! !

2 Inhoud ! ! ! 1 Inleiding ! ! ! 2 Terreinen en landschappelijke structuren met ! cultuurhistorische waarde; werkproces 2005 - 2009 2.1 Inventarisatie 2.2 Selectieproces 2008 2.3 Aanwijzingsprocedure 2009 ! 2.4 Toegevoegde terreinen 2010 3 Aanwijzingsprocedure 2012 3.1 Start ! 3.2 Vervolg 4 Definitieve selectie terreinen en landschappelijke structuren 4.1 Toelichting 4.2 Definitieve selectie ! 4.3 Literatuur !Bijlagen I Begrenzing terreinen gemeentelijke monumentenlijst Castricum II Vergunningplicht per terrein !III Totaaloverzicht terreinen Colofon

1 Inleiding tot stand, die nog was aangevuld naar aanleiding van ! commentaar van de Werkgroep Oud-Castricum. Deze Vanaf eind 2005 is gewerkt aan de totstandkoming van een werkzaamheden, evenals de daarop volgende zijn uitgevoerd register van beschermde gemeentelijke monumenten voor de door Beek & Kooiman Cultuurhistorie. gehele gemeente Castricum. Deze werkzaamheden hebben ! geresulteerd in het definitief vaststellen in de vergadering van De lijst bevatte 14 terreinen (genummerd T01 t/m T14) die B&W van 4 maart 2008 van het register van beschermde uniform werden beschreven en gewaardeerd. De waardering gemeentelijke monumenten (historische bouwkunst). vond plaats op grond van een aantal criteria, vastgelegd in de Tegelijkertijd werden daarmee in totaal 126 panden en overige gemeentelijk beleidsnota Cultuurhistorie uit 2004 (o.a. objecten aangewezen als beschermd gemeentelijk gaafheid, samenhang met en kenmerkendheid voor het monument. Het uiteindelijk register van beschermde landschapstype). gemeentelijk monumenten (historische bouwkunst) bestaat nu In het voorjaar van 2008 vond nog aanvulling plaats met 6 uit 121 panden en overige objecten. bijkomende terreinen (T15 t/m T20). In het voorjaar van 2012 is de gemeente gestart met de ! voorbereiding voor de aanwijzing als beschermd gemeentelijk Na weging door de Monumentenraad Castricum in najaar monument van terreinen en landschappelijke structuren met 2008 vielen enkele terreinen af, wegens te weinig cultuurhistorische waarde. monumentaal belang, ontbrekend voldoende historisch aspect ! of een al afdoende planologische bescherming (via het ! bestemmingsplan): 2 Terreinen en landschappelijke structuren met - de Eendenkooi van Albert Asjes (T11); cultuurhistorische waarde; werkproces 2005 - 2009 - Het Die (T17); ! - de Hortus Bulborum (T18); 2.1 Inventarisatie - de molenkolk Akersloot (T19); ! - bij nader inzien viel ook de Limmerdam (T06) af, omdat Tegelijk met de inventarisatie van de bouwkundige objecten deze in zijn geheel op grondgebied van de gemeente startte in 2005 de inventarisatie van terreinen en Heiloo bleek te liggen; landschappelijke structuren met cultuurhistorische waarde. Op - hetzelfde geldt voor de Brakersdijk (T07), die op de grond van historisch-landschappelijke en plaatselijk- grens van Castricum en Uitgeest ligt, maar onder historische overwegingen kwam in 2006 een voorlopige lijst laatstgenoemde gemeente valt.

! T16 Laandervaart Ook werd naar nog twee ‘nieuwe’ terreinen gekeken: het T19 Dampje Koningsmeertje in de buurt van Hotel Akersloot en het T21 landhoofden sluis Schulpvaart (in te voegen bij T14 Koogdijkje. Beid vielen na nadere bestudering af: het Schulpvaart). Koogdijkje ligt op gebied van Uitgeest, het Koningsmeertje is Deze terreinen zijn voorgedragen aan B&W ter plaatsing op !afdoende planologisch beschermd (bestemmingsplan). !de gemeentelijke monumentenlijst. ! ! !2.2 Selectieproces 2008 !2.3 Aanwijzingsprocedure 2009 In november 2008 werd een rapport gemaakt met de (toen) In maart 2009 heeft de gemeente een kennisgeving gestuurd definitieve selectie, inclusief beschrijvingen van de terreinen, aan betrokken eigenaren van monumentwaardige terreinen, een overzichtskaart en per terrein een detailkaart. Het rapport met daarin het voornemen tot aanwijzing als gemeentelijk Register beschermde gemeentelijke monumenten voor de monument. Een aantal eigenaren heeft daarop zienswijzen gemeente Castricum. Monumentwaardige terreinen en ingediend, of om de aanwijzing als zodanig tegen te gaan, of landschappelijke structuren (concept) presenteerde de om bezwaar te maken tegen de gebruiksbeperkingen die in volgende terreinen als beschermenswaardig: de brief van maart 2009 waren geformuleerd. In een T01 walletjes bij De Brabantse Landbouw Voortgangsnotitie van juni 2009 heeft Beek & Kooiman T02 Koningskanaal vervolgens geadviseerd de vergunningplicht per terrein vrij T03 anti-tankmuur precies in beeld te brengen en in het merendeel van de T04 Meertje van Vogelenzang gevallen regulier beheer en onderhoud van vergunning te T05 Nesdijk vrijwaren. T08 Maer- of Korendijk Het aanwijzingsproces is daarna opgeschort, wegens T09 Krengenbosch tijdgebrek bij de gemeente. T10 Het Buitendijks Weid ! T12 anti-tankgracht ! T13 lanceerplatforms V1 T14 Schulpvaart T15 Dusseldorpervaart

2.4 Toegevoegde terreinen 2010 Binnen een termijn van 6 weken (eindigend 26 februari 2012) ! konden de terrein-eigenaren een zienswijze indienen (al dan Na onderzoek en beschrijving door Beek & Kooiman en niet gewijzigd t.o.v. die ingediend in 2009). In totaal zijn 9 vervolgens weging door de Monumentenraad (verg. 16 nov. zienswijzen binnengekomen, merendeels afwijzend ten 2009) zijn in 2010 in concept nog enkele terreinen aan de aanzien van aanwijzing als monument. selectie toegevoegd. Het gaat om: De zienswijzen van 2009 die door terreineigenaren begin T22 betonnen drinkpoeltje duingebied 2012 niet herhaald zijn, zijn achterwege gelaten (zie daarvoor T25 voormalige cultuugrond duinen tekst Memorie van antwoord, 5 en 26 januari 2010). T26 Westerhogeweg De werkwijze in de beantwoording is in 2012 dezelfde T27 Boekelerweg geweest als in 2010: met het voorstel zo veel mogelijk het Twee terreinen, T23 en T24, allebei gegraven drinkpoelen in regulier beheer te specificeren en vergunningvrij te maken. het duingebied zijn in dit proces afgevallen wegens ! onvoldoende cultuurhistorische waarde. De in 2010 toegevoegde terreinen zijn (nog) niet in de Zowel inzake de in concept toegevoegde (T22, T25, T26, T27) procedure betrokken. Inmiddels heeft de Monumentenraad als de afgevallen terreinen (T23, T24) had het college van wel op 9 februari 2012 per brief het college van B&W als volgt B&W tot begin februari 2012 formeel geen (schriftelijk) advies geadviseerd: ontvangen van de Monumentenraad betreffende het al dan - aanwijzing als gemeentelijk monument van de objecten niet aanwijzen van deze terreinen. v.m cultuugrond duinen (T25), Westerhogedijk (T26) en ! Boekelerweg (T27) is geheel verantwoord; ! - de waarde van de verschillende drinkpoelen (T22, T23, 3 Aanwijzingsprocedure 2012 T24) is niet zodanig dat aanwijzing verantwoord is. In ! afwijking van de vergadering van 16 november 2009 3.1 Start acht de raad het betonnen drinkpoeltje (T22) in het ! advies dus niet (meer) monumentwaardig. In januari 2012 heeft de gemeente de aanwijzingsprocedure ! opnieuw opgestart. De eigenaren van de terreinen die De terreinen T22 t/m T27 zijn in de vergadering van de betrokken waren in de procedure van 2009 (T01 – T21) zijn Monumentenadviescommissie WZNH op 30 mei 2012 aan de opnieuw aangeschreven om nu tot definitieve aanwijzing te orde geweest. De commissie was –in het verlengde van de komen. advisering over de eerdere terreinen- positief over het

voornemen van de gemeente cultuurhistorisch waardevolle Ook de terreinen T22 – T27 zijn nogmaals bekeken. Indien terrein als monument te beschermen. Evenals de nodig zijn ook van deze terreinen de redengevende Monumentenraad acht de commissie de twee gegraven omschrijvingen aangepast en de begrenzing is vastgesteld. drinkpoelen in de duinen (T23 en T24) niet van zodanig ! belang dat aanwijzing als monument gerechtvaardigd is. De ! voormalige cultuurgond in de duinen (T25), de 4 Definitieve selectie terreinen en landschappelijke Westerhogeweg (T26) en de Boekelerweg (T27) zijn dat wel, structuren de commissie is het hierover eens met de Monumentenraad ! en het advies in de inventarisatie toegevoegde terreinen 4.1 Toelichting (2009). Tenslotte is de commissie van mening dat het ! betonnen drinkpoeltje (T22) toch een voldoende bijzonder De definitieve selectie van terreinen en landschappelijke element is, verwijzend naar een specifiek historisch gebruik structuren die in aanmerking komen voor plaatsing op de van de duinen (jacht), om als monument aan te wijzen. monumentenlijst van de gemeente Castricum bestaat uit 23 ! objecten. Dit zijn 19 terreinen/structuren (T14 en T21 betreffen ! beide de Schulpvaart en vallen onder dezelfde bescherming) !3.2 Vervolg !die in 2012 worden aangewezen en 4 in de periode daarna: Het is de bedoeling (zie 3.1) de terreinen T01 – T21 in 2012 Aan te wijzen 2012 aan te wijzen als gemeentelijk monument, de terreinen T22 – T01 walletjes bij De Brabantse Landbouw T27 daarna. T02 Koningskanaal In verband met de aanwijzing van T01 – T21 zijn de T03 anti-tankmuur betreffende terreinen in de zomer van 2012 bezocht. Doel T04 Meertje van Vogelenzang was na te gaan of zich sinds de inventarisatie van 2005/2006 T05 Nesdijk min of meer ingrijpende wijzigingen hadden voorgedaan. Met T08 Maer- of Korendijk resultaten van het veldbzoek zijn de redengevende T09 Krengenbosch omschrijvingen van de terreinen geactualiseerd. In enkele T10 Het Buitendijks Weid gevallen zijn ook de omgrenzingen aangepast op kaart. T12 anti-tankgracht

T13 lanceerplatforms V1 T14 Schulpvaart T15 Dusseldorpervaart T16 Laandervaart T19 Dampje !T21 landhoofden sluis Schulpvaart (bij T14) Aan te wijzen na 2012 T22 betonnen drinkpoeltje duingebied T25 voormalige cultuugrond duinen T26 Westerhogeweg !T27 Boekelerweg ! !4.2 Definitieve selectie Hieronder volgen de redengevende omschrijvingen van de terreinen en landschappelijke structuren die in de definitieve selectie voor de gemeentelijke monumentenlijst Castricum zijn !opgenomen.

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Enkele lage walletjes in de buurt van de voormalige boerderij De Brabantse Landbouw, behorend bij een 18e-eeuwse ! duinontginning. INVENTARISATIEFORMULIER T01 ! ! Situering: Walletjes aan de noorden oostkant van vroeger landbouwperceel (huidge naam ‘het Speelveld’) in de buurt van de boerderij. Deel oostelijke wal, ten zuiden van de Oude Schulpweg, met beplanting van meidoorn, eik en esdoorn, !gedeeltelijk oorspronkelijk hakhout. Datering en geschiedenis: Boerderij De Brabantse Landbouw is de oudste boerderij in het duingebied van de gemeente Castricum en dateert uit 1770. In dat jaar wordt de boerderij omschreven als ‘weijerij’ en ‘bouwerij’, dus met zowel akkerland als grasland. De Brabantse Landbouw gaat vooraf aan de relatief grootschalige duinontginningen van rond 1830 naar plan van jhr. mr. D.T. Gevers van Endegeest. Op de topografische kaart va 1850 is de boerderij met ! bijbehorende, omwalde percelen duidelijk zichtbaar als Plaats: agrarische entiteit in het duingebied. Het was gebruikelijk bij Castricum, duingebied de duinontginningen de percelen van walletjes te voorzien ! (afscheiding, veekering). Het zand kwam vrij bij het egaliseren Adres: van de percelen. Oude Schulpweg De duinontginningen waren niet erg succesvol; De Brabantse Naam: Landbouw werd in 1917 als boerderij opgeheven. n.v.t. !

Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Zeldzaamheidswaarde: Er is geen sprake van een overgebleven, min of meer Restanten van duinontginningen zijn relatief zeldzaam en compleet systeem van walletjes rond De Brabantse zullen naar verwachting nog zeldzamer worden. Mede Landbouw. Er resteren slechts enkele fragmenten. vanwege de huidige natuurontwikkeling, waarbij de agrarische ! bovengrond van oud akkerland in de duinen wordt verwijderd, Samenhang en kenmerkendheid voor het zijn er in het Castricumse duingebied slechts enkele landschapstype: duinakkers over. Duinontginningen zijn kenmerkend voor de Nederlandse ! duingebieden, walletjes op hun beurt voor de Waardering: duinontginningen. Bij de walletjes bij het Speelveld is de 1 hoog. historisch-functionele samenhang boerderij – agrarisch ! perceel – walletjes bewaard gebleven. Omdat de boerderij schuil gaat achter beplanting is deze relatie in het veld niet !zeer duidelijk. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De walletjes zijn historisch-geografisch van belang als restant e e !van de 18 en 19 eeuwse duinontginningen. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: Aard van de walletjes en de samenhang met boerderij De Brabantse Landbouw zijn aanwezig, maar niet goed !afleesbaar. ! ! !

! ! Register gemeentelijke monumenten Naam: Castricum !Koningskanaal ! Beschrijving: INVENTARISATIEFORMULIER T02 Smalle waterloop, van oorsprong een afwateringskanaal ! e !behorend bij de 19 eeuwse, planmatige duinontginningen. Situering: Aan de zuidkant van de Zeeweg. Het kanaal loopt in de huidige situatie van de Van Lenneplaan in het westen tot de !rotonde Zeeweg/Van Oldebarneveldweg in het oosten. Datering en geschiedenis: Rond 1830 werden delen van het duingebied ontgonnen, o.a. bij de boerderijen Zeeveld, Van Lennepsoord en Johanna’s Hof (nu theehuis). In opdracht van Willem I waren ca 1000 ha duingebied aangekocht door de Castricumse makelaar J. Twisk Czn. De ontginning werd uitgevoerd naar een plan van jhr. mr. D.T. Gevers van Endegeest. Om de afwatering te verbeteren werd o.a. het Koningskanaal gegraven. Het kanaal liep vanaf de huidig kruising Zeeweg/Van Oldenborghweg tot aan het Schulpstet en mondde daar uit in ! de Schulpvaart. Dit is in de huidige situatie nauwelijks Plaats: herkenbaar. Castricum, duingebied ! ! Gevers van Endegeest, commies van Staat bij de Raad van Adres: State, had in 1824 een gouden bekroning gekregen voor zijn n.v.t. inzending voor een prijsvraag m.b.t. het ontsluiten van voor

landbouw gunstige duinvalleien d.m.v. ontwatering en Het kanaal is historisch-geografisch van belang als restant toegangswegen. De prijsvraag was in 1816 uitgeschreven van de 19e eeuwse planmatige duinontginningen. door de Maatschappij ter bevordering van den Landbouw. De ! ontginning betrof de aanleg van windsingels tegen verstuiving Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en de aanleg van een stelsel van afwateringssloten. Ook en leesbaarheid: kwam er een kwekerij voor houtgewassen en werd een aantal De leesbaarheid en informatiewaarde van het kanaal zijn vrij duinboerderijen gebouwd. De meeste grond was bestemd gering. De herinneringswaarde ligt in het verband met de voor de veeteelt, een deel voor akkerbouw. In 1840 was er 30 duinontginningen. Maar vanwege het zeer fragmentarische ha akkerland: op 15 ha stond rogge, op de rest haver, karakter daarvan is dit verband niet in het landschap terug te aardappelen, koolzaad, wortelen en paardebonen. De vinden. ontginning viel tegen: de zilte zeewind was slecht voor het ! gewas, de grond was niet erg productief. Zeldzaamheidswaarde: Na 1920 trad verdroging van de duingebieden op door Restanten van duinontginningen zijn relatief zeldzaam, wateronttrekking voor de drinkwaterwinning. De agrarische daarbinnen zijn afwateringskanalen zeer zeldzaam. activiteiten op de duingronden en in de duinrand namen als ! gevolg hiervan af. Waardering: ! 1 hoog. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: ! !Het kanaal is niet meer in zijn geheel aanwezig. Samenhang en kenmerkendheid voor het landschapstype: Duinontginningen zijn kenmerkend voor de Nederlandse duingebieden, het kanaal hangt functioneel met de !duinontginning samen. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde:

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Betonnen muur in het gebied Zanderij, gedeeltelijk langs de Oude Schulpweg (onderbroken door de Geversweg), aan ! Onderlangs en aan de voet van de Papenberg. De muur is INVENTARISATIEFORMULIER T03 bedoeld als anti-tankmuur en gebouwd in WOII door de ! Duitse bezetter. Aan het profiel van de muur (‘overhangende’ voorkant) is te zien dat de geallieerde aanvallen van de !landkant werden verwacht. Situering: De muur ligt gedeeltelijk langs de openbare weg en is grotendeels door begroeiing aan het zicht onttrokken. De onmiddellijke context is in hoofdlijnen gelijk aan die in de periode onmiddellijk volgend op de aanleg (agrarisch gebied), gdeeltelijk ook gewijzigd (sportvelden). In totaal zijn van noord naar zuid zeven fragmenten bewaard gebleven: - een deel ten noorden van de Geversweg, achter het gebouw van Oud-Castricum in het verlengde van de Oude Schulpweg; - een deel ten zuiden van de Geversweg oostelijk van de Oude Schulpweg; ! - een deel ten westen van de begraafplaats; Plaats: - drie delen aan de westkant van Onderlangs ter Castricum, Bakkum-Noord hoogte van sportcomplex De Puikman; ! - een deel aan de voet van de Papenberg langs de Adres: Beverwijkerstraatweg, n.v.t. ! ! Datering en geschiedenis: Naam: 1942 – 1945 Anti-tankmuur

In de Tweede Wereldoorlog werd door de Duitsers een Bakkum-Noord aan de Bleumerweg en V1 lanceerplatforms in verdedigingslinie aangelegd vanaf de Noordkaap tot de het duingebied. Frans-Spaanse grens, de "Atlantikwall". Een groot deel van Cultuurhistorische, archeologische, historisch de Nederlandse kustgebieden werd in de linie opgenomen. geografische, historisch bouwkundige en historisch De omgeving van Castricum, strategisch gelegen tussen de stedenbouwkundige waarde: haven van IJmuiden en Alkmaar en in bezit van een goede De muur is van cultuurhistorische waarde als restant van een spoorwegverbinding, werd aangewezen als een van de Duits verdedigingssysteem uit WOII, meer algemeen van ‘Stützpunkte’. betekenis voor de geschiedenis daarvan. In historisch- In en bij de Castricumse duinen bestond het verdedigingswerk bouwkundige zin is de muur van belang als representant van uit bunkers, radartorens, een tankmuur en een tankgracht. Er een relatief zeldzaam bouwtype (anti-tankmuur). werden meer dan 100 bunkers gebouwd: geschuts-, berg-, ! keuken-, munitie- e.a. bunkers. Voor de aanleg zijn 267 Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde woningen en 79 bedrijfsruimten gesloopt. De buurtschap op en leesbaarheid: de Zanderij verdween hiermee in zijn geheel. De meeste Aard en functie van de muur zijn helder afleesbaar voor wie bewoners moesten Castricum verlaten (Sperrgebiet), behalve enige kennis van de Atlantikwall heeft. In elk geval is de land- en tuinbouwers en andere noodzakelijk geachte functie makkelijk uit te leggen. De informatiewaarde en de personen. leesbaarheid zijn daardoor hoog, evenals de ! belevingswaarde. Gezien de onmiskenbare aanwezigheid van Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: het bouwwerk is de herinneringswaarde eveneens hoog. Na WOII is de muur gedeeltelijk verwijderd. Daardoor hebben Daarbij herinnert de muur niet alleen aan de Atlantikwall als de resterende muurdelen afgesneden uiteinden. Verder zijn zodanig, maar ook aan de voor Castricum grootschalige !ze relatief gaaf. Er vindt geen onderhoud plaats. !sloop. Samenhang en kenmerkendheid voor het Zeldzaamheidswaarde: landschapstype: De Duitsers hebben in de Atlantikwall verschillende typen De primaire samenhang is met andere werken behorend bij tankversperringen gebouwd. Muren zijn relatief zeldzaam. de Atlantikwall in Castricum, dan wel andere vormen van Vergelijkbaar is de muur in de Schorerpolder op Walcheren, Duitse kustverdediging. Het gaat dan om o.a. de tankgracht in !onderdeel van het Landfront van Vlissingen.

Waardering: !1 hoog. De muur is zowel een schoolvoorbeeld van een locale lieu de memoire, als op nationaal niveau een zeldzaam object. Het ligt daarom voor de hand t.z.t. de muur op de rijkslijst te plaatsen.

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Het Meertje van Vogelenzang is een onregelmatig gevormde waterplas, omgeven door duinbebossing. Aan de westkant ! van de plas ligt een eilandje. INVENTARISATIEFORMULIER T04 ! ! Situering: De ligging is ten noorden van de Zeeweg, aan de rand van het duingebied van Bakkum-Noord. Het meertje is, inclusief !rietmoeras en overs, 3 ha groot. Datering en geschiedenis: In de meeste gevallen is een ‘meer’ van natuurlijke oorsprong en een ‘plas’ gegraven. Hoewel de naam anders doet vermoeden, is het Meertje van Vogelenzang niet natuurlijk, maar aangelegd in 1932 - 1934. Begin jaren ’30 van de 20ste eeuw kwam bij de rentmeester van het Provinciale Waterleidingbedrijf, de heer Vogelenzang, het plan op een ‘duinmeertje’ te graven in de duinen bij Bakkum. Om het bestaande bos te sparen, werd voor de aanleg een plek gekozen waar duinakkers lagen. De vorm van het meertje werd aan het open terrein en aan de ! hoogteverschillen daarbinnen aangepast. Om voor het Plaats: meertje een diepte van zo’n 1.5 meter te krijgen, moest het Bakkum terrein uitgegraven worden tot een halve meter onder NAP. ! Het zand dat bij de aanleg vrij kwam, kon door Provinciale Adres: Waterstaat gebruikt worden voor de aanleg van het viaduct in n.v.t. de Zeeweg over de spoorbaan. In totaal werd voor het ! meertje, dat naar rentmeester Vogelenzang werd genoemd, Naam: 160.000 m3 zand weggegraven. Zowel de wegaanleg als het Meertje van Vogelenzang.

uitgraven van het meertje werd uitgevoerd als Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde werkverschaffingsproject. en leesbaarheid: In de crisisjaren tussen 1930 – 1940 bestond een grote De herkenbaarheid is goed. werkloosheid. Om de kosten van uitkeringen omlaag te ! brengen, werden werklozen te werk gesteld in Zeldzaamheidswaarde: werkverschaffingsprojecten, voornamelijk arbeidinstensief Er zijn weinig met het Meertje vergelijkbare plassen in de !grondwerk. !duinen. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Waardering: Het meertje is sinds de aanleg niet wezenlijk veranderd wat 1 hoog. betreft vorm. ! ! ! Samenhang en kenmerkendheid voor het ! landschapstype: Als gegraven plas in de Bakkumse duinen heeft het meertje een primaire samenhang met het duinlandschap, er is daarnaast functionele samenhang met de Zeeweg. Het meertje is echter geen uiting van een kenmerkende ontwikkeling voor dit landschapstype; er zijn in de duinen !betrekkelijk weinig vergelijkbare elementen aangelegd. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: Het Meertje is van waarde als relatief kleinschalig en goed in het landschap ingepast ‘duinmeertje’ van antropogene oorsprong (door de mens teweeggebracht). ! !

Register gemeentelijke monumenten Naam: Castricum !Nesdijk. ! Beschrijving: INVENTARISATIEFORMULIER T05 Gedeeltelijk verharde, gedeeltelijk onverharde weg in het ! landelijk gebied, met driehoekig tracé en smal profiel. Van een dijklichaam is niet of nauwelijks sprake meer. De noordelijke aansluiting van de Nesdijk op de N203 is onverhard, de zuidelijke aansluiting is verhard (asfalt) tot camping De Nesse, overgaand in grind/steenslag. Het volgende stuk naar het westen maakt deel uit van de geasfalteerde fietsverbinding tussen de UItgeesterweg en de !N203. Situering: De Nesdijk ligt aan de oostkant van de N203, een klein stukje van het tracé is door de weg afgesneden. De Nesdijk ligt in het landelijk (weide)gebied even ten oosten van de bebouwde !kom van Castricum. Datering en geschiedenis: ! De Nesdijk is van oorsprong een van de Middeleeuwse dijken Plaats: in het strandvlakte/strandwallen-landschap. Limmen Met elkaar omgeven de drie stukken, waaruit de huidige ! Nesdijk bestaat, de ‘nes’ waaraan de dijk zijn naam ontleent. Adres: Een nes is een in het water uitstekend stuk land. Nesdijk. Op de topografische kaart 1:50.000 van 1850 is de Nesdijk ! (al) niet meer aangegeven als dijk met duidelijke taluds. Het !

vermoedelijk altijd al bescheiden dijkje zal in de loop der jaren Herinneringswaarde ligt in de middeleeuwse ontginningen en !vervaagd/weggezakt zijn. !de beheersing van het binnenwater. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Zeldzaamheidswaarde: De Nesdijk is gaaf te noemen wat betreft tracé, het dijkprofiel Het landschap van duinen en duinontginningen/strandwallen is echter nauwelijks meer aanwezig. Aangezien deze situatie en strandvlakten wordt historisch-geografisch hoog een min of meer ‘natuurlijk’ proces betreft, is dit gegeven niet gewaardeerd. Daarin speelt de zeldzaamheid een belangrijke negatief van invloed op de gaafheid. Bijzonder is dat een deel rol (Levend verleden, 1989, p. 37-38, 88). Binnen de van de dijk onverhard (‘groen’) is. gemeente Castricum liggen enkele vergelijkbare dijkjes/ ! dijktracés. Samenhang en kenmerkendheid voor het ! landschapstype: Waardering: De Nesdijk is kenmerkend voor het dijkenpatroon in het 1 hoog. strandvlakte/strandwallen-landschap, gericht om het land te ! beschermen tegen met name vanuit het zuiden toestromend Op de provinciale CHW (Cultuurhistorische Waardenkaart) water. zijn de dijktracés in het strandvlakte/strandwallen-landschap De samenhang tussen het dijktracé en de agrarische aangegeven als van hoge waarde. gebruikte nes is aanwezig. ! ! Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De waarde van de Nesdijk is historisch-geografisch van aard.

Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: Door het verloren gaan van het dijkprofiel zijn de afleesbaarheid en de belevingswaarde als dijk vrij gering.

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Lage, smalle dijk in het grotendeels landelijk gebied aan de zuidkant van de gemeente Castricum. Sinds de ! herstelwerzaamheden in 2010 is weer sprake van een INVENTARISATIEFORMULIER T08 bescheiden, maar herkenbaar dijkprofiel. ! Tussen de Heemstederweg in het oosten en de ingang van het volkstuinencomplex in het westen is de dijk geherprofileerd. De kruin ligt daardoor nu weer boven het omringende maaiveld, het wiel (zie hieronder) is weer uitgegraven. Op de kruin van het herstelde deel ligt ten behoeve van wandelaars en landbouwverkeer een verharding van twee stroken langwerpige betonplaten. Daar tussen in ligt !een strook zand, bedoeld als ruiterpad. Situering: De Maer- of Korendijk loopt vanaf de Beverwijkerstraatweg in oostelijke richting. Langs de weg ligt de zuidelijke !gemeentegrens van Castricum. Datering en geschiedenis: ! De Maer- of Korendijk is in de Middeleeuwen (waarschijnlijk Plaats: 12e eeuw) aangelegd als zuidelijke afsluiting van het Castricum Castricumse gebied tegen water vanuit het zuiden, dat via het ! IJ en het Wijkermeer binnen stroomde. De ligging is vanaf de Adres: hoge gronden van de binnenduinrand in de richting van de Maer- of Korendijk. strandwal van Uitgeest. Even ten oosten van het ! Krengenbosch ligt een dijkomlegging (wiel) van voor 1614. Naam: Op de topografische kaart 1:25.000 van 1910 is de dijk tussen Maer- of Korendijk. de Beverwijkerstraatweg en boerderij Heemstede (al) niet

meer aangegeven als ‘echte’ dijk. Het vermoedelijk altijd al Cultuurhistorische, archeologische, historisch bescheiden dijkje zal in de loop der jaren vervaagd/weggezakt geografische, historisch bouwkundige en historisch zijn. Het meer oostelijk deel (Heemstederdijk, ten oosten van stedenbouwkundige waarde: de boerderij) is in 1910 nog wel als dijkje aangegeven. In de De waarde van de Maer- of Korendijk is historisch-geografisch !huidige situatie ligt hier alleen nog een sloot. !van aard. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde Het tracé van de Maer- of Korendijk is in het landschap en leesbaarheid: duidelijk te herkennen; ook het dijkprofiel van het grootste Door herstel van het dijkprofiel op een groot deel zijn de deel is sinds de herstelmaatregelen in 2010 weer herkenbaar. afleesbaarheid en de belevingswaarde als dijk sinds 2010 Het oostelijk deel is alleen in het beloop van een sloot te weer aanwezig. Herinneringswaarde ligt in de middeleeuwse herkennen. ontginningen en de beheersing van het binnenwater. Het meest westelijk deel, bij de aansluiting op de ! Beverwijkerstraatweg, ligt op het terrein van de daar Zeldzaamheidswaarde: aanwezige kwekerij. Tracé en profiel van de dijk zijn hier niet Het landschap van duinen en duinontginningen/strandwallen herkenbaar. en strandvlakten wordt historisch-geografisch hoog ! gewaardeerd. Daarin speelt de zeldzaamheid een belangrijke Samenhang en kenmerkendheid voor het rol (Levend verleden, 1989, p. 37-38, 88). Binnen de landschapstype: gemeente Castricum liggen enkele vergelijkbare dijkjes/ De Maer- of Korendijk is kenmerkend voor het dijkenpatroon dijktracés. in het strandvlakte/strandwallen-landschap, gericht om het ! land te beschermen tegen met name vanuit het zuiden Waardering: toestromend water. 1 hoog. De samenhang van het geheel van Maer- of Korendijk/ ! Heemstederdijk met de hoger gelegen geest van Uitgeest is in Op de provinciale CHW (Cultuurhistorische Waardenkaart) is het veld niet meer waarneembaar. Aan de westkant is de de dijk aangegeven als van zeer hoge waarde. aansluiting op de binnenduinrand bewaard gebleven. ! Tenslotte ligt het Krengenbosch in de onmiddellijke nabijheid van de dijk.

Register gemeentelijke monumenten Naam: Castricum !Krengenbosch ! Beschrijving: INVENTARISATIEFORMULIER T09 ! !Hakhoutbos, doorsneden met enkele sloten. Situering: Het Krengenbosch ligt aan de noordkant van de Maer- of !Korendijk. Datering en geschiedenis: De datering van Het Krengenbosch is niet bekend. Het komt voor op de topografische kaart 1:50.000 uit 1850. In tegenstelling tot wat de naam suggereert, gaat het niet om een veepest-, maar om een geriefhoutbosje (Castricumse landschappen, p. 59). Ondanks het verdwijnen van een deel van het bosje (het liep door tot de duinvoet) is het momenteel het grootste geriefhoutbos boven het Noordzeekanaal (idem, p. 59). Het huidige beheer (PWN) is gericht op natuur- en belevingswaarde ! ! Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Plaats: De gaafheid en de fysiek kwaliteit van het Krengenbosch Castricum liggen in de continuïteit van het grondgebruik en het daarop ! gerichte beheer. Daarin speelt periodieke verjonging van het Adres: bomenbestand een noodzakelijke rol. !n.v.t. ! ! !

Samenhang en kenmerkendheid voor het ! landschapstype: ! Geriefhoutbosjes komen in diverse landschapstypen voor. Ze zijn dus niet landschapstype-specifiek. De bosjes zijn wel !kenmerkend voor de vroegere agrarische economie. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De waarde van het Krengenbosch is historisch-geografisch !van aard. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: Ondanks het verdwijnen van een deel van het bosje (het liep door tot de duinvoet) gaat het om een zeer herkenbaar !landschapselement. Zeldzaamheidswaarde: Geriefhoutbosjes zijn in Nederland niet zeldzaam. ! ! ! Waardering: ! 1 hoog. ! ! ! ! ! ! !

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Weideperceel met verlande geul die teruggaat tot het Oer-IJ en middeleeuwse verkaveling. Hogere stroken geven de ! voormalige akkers aan, de tussenliggende lagere !INVENTARISATIEFORMULIER T10 terreingedeeltes de vroegere greppels/sloten (Castricumse !landschappen, p. 63). Situering: Het Buitendijks Weid ligt bij de Uitgeesterweg in de buurt van !Cronenburg. Datering en geschiedenis: Het Buitendijks Weid ligt in een in de Middeleeuwen !ontgonnen gebied in het mondingsgebied van het Oer-IJ. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: De verlande geul en de middeleeuwse verkaveling zijn !herkenbaar; het perceel is daarmee een vrij gaaf object. Samenhang en kenmerkendheid voor het landschapstype: ! Er is zowel samenhang met het Oer-IJ als het landschapstype Plaats: van de strandwallen/-vlakte. Castricum. ! ! Cultuurhistorische, archeologische, historisch Adres: geografische, historisch bouwkundige en historisch n.v.t. stedenbouwkundige waarde: ! De waarde van Het Buitendijks Weid is historisch-geografisch Naam: van aard. Het Buitendijks Weid.

! ! Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde ! en leesbaarheid: Het gaat het om een redelijk goed herkenbaar landschapselement. De herinneringswaarde ligt in de vroegere aanwezigheid van het Oer-IJ en de middeleeuwse !ontginningen. Zeldzaamheidswaarde: De combinatie Oer-IJ met vrij gave middeleeuwse verkaveling !is bijzonder. Waardering: !1 hoog. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Grachtrestant in het weidegebied bij Bakkum-Noord; de ! !oostelijke oever is verflauwd i.v.m. natuurontwikkeling. INVENTARISATIEFORMULIER T12 Situering: ! Het grachtrestant ligt aan de zuidkant van de Bleumerweg.

Datering en geschiedenis: 1942 – 1945 In de Tweede Wereldoorlog werd door de Duitsers een verdedigingslinie aangelegd vanaf de Noordkaap tot de Frans-Spaanse grens, de "Atlantikwall". Een groot deel van de Nederlandse kustgebieden werd in de linie opgenomen. De omgeving van Castricum, strategisch gelegen tussen de haven van IJmuiden en Alkmaar en in bezit van een goede spoorwegverbinding werd aangewezen als een van de ‘Stützpunkte’. In en bij de Castricumse duinen bestond het verdedigingswerk uit bunkers, radartorens, een tankmuur en een tankgracht. Er werden meer dan 250 bunkers gebouwd: geschuts-, berg-, keuken-, munitie- e.a. bunkers. Voor de aanleg zijn 267 ! woningen en 79 bedrijfsruimten gesloopt. De buurtschap op Plaats: de Zanderij verdween hiermee in zijn geheel. De meeste Bakkum-Noord bewoners moesten Castricum verlaten (Sperrgebiet), behalve ! land- en tuinbouwers en andere noodzakelijk geachte Adres: personen. n.v.t. De tankgracht is na 1945 voor een groot deel gedempt. Bij het ! restant is recent een natuurvriendelijke oever aangelegd in Naam: het kader van natuurgebied De Hooge Weide. Anti-tankgracht.

Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: tankgrachten gegraven dan anti-tankmuren gebouwd. Er zijn De tankgracht is een fragment van een eerder, groter geheel. echter na 1945 op diverse plaatsen ook weer stukken gracht Door de inrichting van de natuurlijke oever is het tankgracht- gedempt. Daarmee is het Castricumse grachtrestant een !karakter aangetast. !representant van een relatief zeldzaam bouwtype. Samenhang en kenmerkendheid voor het Waardering: landschapstype: 1 hoog. De primaire samenhang, met andere werken behorend bij de ! Atlantikwall in Castricum, is niet meer aanwezig. Het grachtrestant ligt als een ‘los’ object in het weidegebied. Tankgrachten zijn kenmerkende elementen voor de !Atlantikwall. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: Het grachtrestant is van cultuurhistorische waarde als overblijfsel van een Duits verdedigingssysteem uit WOII, meer algemeen van betekenis voor de geschiedenis daarvan. In bouwkundig opzicht gaat het tenslotte om een restant van een !bijzonder bouwtype (anti-tankgracht). Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: !Aard en functie van het grachtrestant zijn niet afleesbaar. ! Zeldzaamheidswaarde: De Duitsers hebben in de Atlantikwall verschillende typen versperringen gebouwd. Er zijn in Nederland meer anti-

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Vrijwel onzichtbare (want onder een laagje grond gelegen) ! !betonnen platen. INVENTARISATIEFORMULIER T13 Situering: ! Er ligt een platform in het Castricumse duingebied bij Kijk-uit !en een bij Johanna’s Hof. Datering en geschiedenis: Na juni 1944. De V1 en V2 – de V stond voor Vergeltung- waren wapens die de Duitsers in de laatste jaren van WOII inzetten om de strijd alsnog in hun voordeel te beslechten. De V2 was een supersonische raket, de V1 was een onbemand vliegtuigje, voorzien van springstof. De V1 had een lengte van ongeveer 8 meter, 900 kg springstof en een straalmotor. Hij vloog met zo’n 600 km/uur. De V1 was veel goedkoper en sneller te produceren dan de V2. De V1, die vooral op Londen was gericht, kon na de lancering niet meer worden bestuurd en daarom moest de koers van tevoren zorgvuldig worden ! bepaald. Om de koers in het horizontale vlak te handhaven Plaats: was in de neus een gyrokompas ingebouwd. Om Castricum, duingebied. kompasverstoring tegen te gaan, waren de betonnen ! lanceerplatforms niet van een wapening voorzien. Adres: In het midden werd een gat overgelaten voor de afvoer van Willemslaan, Johannisweg chemicalien die bij de lancering vrijkwamen. ! De meeste V1’s werden afgeschoten vanuit de kustgebieden Naam: in Nederland en Noord-Frankrijk. Lanceerplatforms. !

! ! Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Waardering: Het lanceerplatform bij Kijk-Uit is in februari 2011 voor een 1 hoog. groot deel blootgelegd door leerlingen van het Jac P. Thijsse ! College. De betonnen plaat bleek gaaf aanwezig te zijn (zie foto). Het platform bij Johanna’s Hof lijkt minder gaaf aanwezig te zijn en slechts gedeeltelijk bewaard te zijn !gebleven. Samenhang en kenmerkendheid voor het landschapstype: De platforms zijn niet gebonden aan het landschapstype. Er is wel samenhang met de kuststreek vanwege de afstand naar !Engeland, m.n. Londen. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De platforms zijn van cultuurhistorische waarde als overblijfsel van een Duits aanvalssysteem uit WOII, meer algemeen van !betekenis voor de geschiedenis daarvan. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: !Aard en functie van de platforms zijn niet afleesbaar. Zeldzaamheidswaarde: De platforms zijn representant van een relatief zeldzaam ! bouwtype.

Register gemeentelijke monumenten In de bebouwde omgeving als van oorsprong natuurlijk Castricum !element herkenbaar. ! Situering: INVENTARISATIEFORMULIER T14 De vaart ligt gedeeltelijk aan de rand van de bebouwde kom ! van Castricum, gedeeltelijk in het landelijk gebied van Limmen en Akersloot. Het kronkelend tracé verraadt de natuurlijke oorsprong. In de huidige situatie bestaat de vaart van west naar oost uit verschillende delen: - deel vanaf rotonde Zeeweg/Van Oldebarneveldweg met stukje haaks op de Zeeweg (vaart is over terrein afvalbrengdepot gedempt); - deel vanaf afvalbrengdepot, onder spoorlijn door, in oostelijke richting. De vaart loopt door tot even ten oosten van het Gemaal 1879 in Akersloot, een kort ! stukje ten westen van de Boschweg is gedempt; Plaats: - deel vanaf de Boschweg richting Alkmaardermeer, Castricum, Limmen, Akersloot via twee takken rond de westkant van de ! Hempolder. Adres: ! n.v.t. Datering en geschiedenis: ! De Schulpvaart is van natuurlijke oorsprong en gaat mogelijk Naam: terug op het Oer-IJ. Deze Rijntak stroomde rond 1900 vC als Schulpvaart. rivier globaal via de huidige Vecht en het IJ en mondde ter ! hoogte van Castricum uit in de Noordzee. Rond 100 vC trad Beschrijving: verlanding op waardoor het mondingsgebied uiteindelijk van Vaart, die zich door zijn lengte en breedte onderscheidt van de zee werd afgesloten. Daarna ontwikkelde de Schulpvaart de sloten van het agrarische kavelpatroon. zich als waterloop tussen het duingebied in het westen en de

lagere gronden in het oosten en werd opgenomen in het Samenhang en kenmerkendheid voor het afwateringssysteem (Schermerboezem) richting landschapstype: Alkmaardermeer. De Schulpvaart is als natuurlijke waterloop kenmerkend voor De eerst bekende vermelding met de huidige naam dateert uit de Nederlandse kustgebieden waar duinen voorkomen 1630 (Schilpvaart); de vaart werd toen al gebruikt voor het (afstroming west – oost naar de lagere gebieden, vgl. transport van schelpen. De schelpen werden ingeladen op het duinrellen). Bij de functie als transportwater ligt de Schulpstet in Castricum (nu bedrijfsterrein) en vervoerd naar samenhang in de verbinding tussen de winplaats van de de ‘stetten’ (losplaatsen) in Akersloot. Daar vond overslag schelpen (Castricum) en de afvoer/verwerking (Akersloot). plaats o.a. richting Alkmaar. Een deel van de schelpen werd ! verwerkt in kalkovens in Akersloot (metselmateriaal). Tot in de Cultuurhistorische, archeologische, historisch 20e eeuw was de Schulpvaart voor de schelpnering van geografische, historisch bouwkundige en historisch belang. De vaart diende echter ook voor ander transport. Voor stedenbouwkundige waarde: de bouw van het provinciaal ziekenhuis Duin en Bosch in De waarde van de Schulpvaart is tweeledig en ligt in het 1904 werd het meeste bouwmateriaal aangevoerd via de gebruik en beheer van natuurlijk water voor de afwatering en Schulpvaart. in de specifieke functie van het schelpenvervoer. Het eerste ! aspect is te karakteriseren als belang voor de geschiedenis Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: van de waterbeheersing. Het tweede aspect betreft het belang Tracé en profiel van de vaart zijn grotendeels gaaf. T.o.v. de als element dat herinnert aan lokale delfstoffenwinning en – situatie van 1850 is weinig verandering opgetreden. Wel is de transport. vaart ter hoogte van Castricum ingeklemd komen te liggen ! tussen de Zeeweg/N315 in het noorden en woonwijken in het Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde zuiden. Ter hoogte van het afvalbrengdepot is een stukje vaart en leesbaarheid: gedempt. In het open gebied tussen de Zeeweg en de De Schulpvaart is een in landschappelijk opzicht duidelijk bebouwde kom van Castricum-Noord zijn in de afgelopen element. De waterstaatkundige functie is het meest jaren natuurvriendelijke oevers aangelegd. afleesbaar (afvoer polderwater). Omdat zowel het Schupstet ! in Castricum geen historisch karakter meer heeft en er geen ! kalkovens meer zijn in Akersloot is de relatie met de vroegere ! schelpenwinning niet afleesbaar. !

! ! Zeldzaamheidswaarde: Natuurlijke waterlopen opgenomen in het afwateringssysteem !zijn zeer algemeen. Schelpvaarten zijn zeldzaam. Waardering: !1 hoog.

Register gemeentelijke monumenten Adres: ! n.v..t. INVENTARISATIEFORMULIER T15 ! ! Naam: !Dusseldorpervaart Beschrijving: Vaart tussen Limmen en het Die, functionerend in het kader van de afwatering; vroeger mede in gebruik voor het watertransport. Het onregelmatige tracé wijst op een !natuurlijke oorsprong. Situering: De Dusseldorpervaart ligt gedeeltelijk in de bebouwde kom ! van Limmen (uitbreiding na 1945), gedeeltelijk in het !buitengebied. Aan de oostkant doorsnijdt de A9 de vaart. Datering en geschiedenis: De vaart is vermoedelijk ontstaan als natuurlijke waterloop in het strandvlakte-/strandwallenlandschap en in de Middeleeuwen in gebruik genomen voor de afwatering en de scheepvaart. De vaart is genoemd naar de nederzetting Dusseldorp bij Limmen, die voor het eerst wordt vermeld in 1462 als Disterdorp en in 1652 als Disseldorp. ! Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: ! Tracé en profiel van de eigenlijke vaart zijn grotendeels gaaf. Plaats: T.o.v. de situatie van 1850 is weinig verandering opgetreden. Limmen, Akersloot ! Binnen de bebouwde kom van Limmen is de vaart

nadrukkelijk opgenomen in de vormgeving van het waterbeheersing. Het tweede aspect betreft het belang als dorpsbeeld, met brede, glooiende grastaluds met bomen en element dat herinnert aan het lokale transport. treurwilgen aan de waterrand. De aanlegplaats –het vroegere ! stet- bij de Achterweg is omgevormd tot een stenige Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde verblijfsruimte. Binnen de bebouwde kom heeft de vaart nu en leesbaarheid: het karakter van een singel gekregen. In het landelijk gebied De Dusseldorpervaart is een in landschappelijk opzicht is het oorspronkelijk karakter bewaard gebleven. Daar duidelijk element. De waterstaatkundige functie is het meest onderscheidt de vaart zich (met de Schulpvaart en de afleesbaar (polderwater). Het deel binnen de bebouwde kom Laandervaart) door zijn brede profiel van veel andere van Limmen is als historische vaart minder duidelijk waterlopen die minder een transportfunctie hadden en/of afleesbaar. alleen een rol in de afwatering speelden. ! ! Zeldzaamheidswaarde: Samenhang en kenmerkendheid voor het Natuurlijke waterlopen opgenomen in het afwateringssysteem landschapstype: zijn zeer algemeen. Ook de transportfunctie voor waterlopen De Dusseldorpervaart is als van oorsprong natuurlijke is vrij algemeen waterloop kenmerkend voor de afwatering van het ! strandvlakte-/strandwallenlandschap. Bij de functie als ! transportwater ligt de samenhang in de verbinding tussen Limmen en het Die (route van daar via de Slikker Die en de !Schulpvaart naar het Alkmaardermeer). Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De waarde van de vaart is tweeledig en ligt in het gebruik en beheer van natuurlijk water voor de afwatering en in de specifieke functie van het vervoer. Het eerste aspect is te karakteriseren als belang voor de geschiedenis van de

Waardering: !1 hoog

Register gemeentelijke monumenten Adres: Castricum !n.v.t. ! Naam: INVENTARISATIEFORMULIER T16 ! !Laandervaart Beschrijving: Historische vaart, functionerend in het kader van de afwatering; vroeger mede in gebruik voor het watertransport. De waterloop kan van natuurlijke oorsprong zijn. Aan de !oostkant doorsnijdt de A9 de vaart. Situering: De vaart ligt tussen de Oosterzijweg in Limmen en het Die. ! Aan de westzijde ligt de vaart tegen de bebouwde kom van !Limmen. Datering en geschiedenis: De vaart is mogelijk ontstaan als natuurlijke waterloop in het strandvlakte-/strandwallenlandschap en in de Middeleeuwen in gebruik genomen voor de scheepvaart en in verband met !de afwatering. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: ! Tracé en profiel van de eigenlijke vaart zijn grotendeels gaaf. Plaats: T.o.v. de situatie van 1850 is weinig verandering opgetreden. Limmen, Akersloot Alleen de aansluiting op de Oosterzijweg is weinig helder, ! vanwege demping en aanleg van een eindgemaal van ! Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

In het landelijk gebied is het oorspronkelijk karakter bewaard De Laandervaart is een in landschappelijk opzicht duidelijk gebleven. Daar onderscheidt de vaart zich (met de element. De waterstaatkundige functie is het meest Schulpvaart en de Dusseldorpervaart) door zijn brede profiel afleesbaar (polderwater). van veel andere waterlopen die minder een transportfunctie ! hadden en/of alleen een rol in de afwatering speelden. Zeldzaamheidswaarde: ! Natuurlijke waterlopen opgenomen in het afwateringssysteem Samenhang en kenmerkendheid voor het zijn zeer algemeen. Ook de transportfunctie voor waterlopen landschapstype: is vrij algemeen. De Laandervaart is als mogelijk natuurlijke waterloop ! kenmerkend voor de afwatering van het strandvlakte-/ Waardering: strandwallenlandschap. Bij de functie als transportwater ligt 1 hoog de samenhang in de verbinding tussen Limmen en het Die ! (route van daar via de Slikker Die en de Schulpvaart naar het !Alkmaardermeer). Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De waarde van de vaart is tweeledig en ligt in het gebruik en beheer van natuurlijk water voor de afwatering en in de specifieke functie van het vervoer. Het eerste aspect is te karakteriseren als belang voor de geschiedenis van de waterbeheersing. Het tweede aspect betreft het belang als !element dat herinnert aan het lokale transport. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid:

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Strook water en rietland gelegen in de Westwouderpolder, aan de noordkant van de nederzetting De Woude. In het ! rietland zijn nog insteekjes voor (melk)schuiten te zien. INVENTARISATIEFORMULIER T19 ! ! Situering: Het Dampje ligt aan de noordwestkant van De Woude, door !een dijkje gescheiden van de Markervaart. Datering en geschiedenis: De Hollandse veenweidegebieden zijn in de tijd van de Grote Ontginningen (ca 1000 – ca. 1300) in cultuur gebracht. De ontginning van De Woude vond mogelijk in de 12e eeuw plaats. Het gebied bestond uit twee delen: De Woude en Stierop, dat gedeeltelijk lag ten oosten van de huidige Markervaart. Het in cultuur brengen van de grond leidde tot bodemdaling (klink). Daardoor werd het land vatbaar voor overstromingen en konden meren ontstaan. Een veenrivier die in lengterichting ter plaatse van het Alkmaardermeer stroomde, ! werd op deze wijze verwijd. Daardoor ontstond het huidige Plaats: meer. De Woude/Stierop werden nu aan drie kanten omgeven De Woude door Alkmaardermeer/Wijde Stierop. Door de aanleg van de ! Markervaart rond 1630, bedoeld als scheepvaartverbinding Adres: Amsterdam – Alkmaar, werd het gebied van De Woude/ n.v.t. westelijk Stierop een eiland. De inpoldering van het ! Starnmeer (voltooid 1643) leidde ertoe dat ook de Naam: noordwestelijke uitloper van dat meer werd drooggelegd. Dampje of Dampie Alleen een stukje aan de westkant van de Markervaart bleef

bestaan. Toen het eiland De Woude/Stierop werd omkaad, waterstaatkundige waarde. Er is samenhang met Woude 2-4, werd het meerrestant van de Markervaart afgesloten met een het gemaal. dam. Hieraan ontleent het water Dampje zijn naam. De dam ! bleef onbewoond, aan de noordkant werd een watermolen (nu Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde gemaal) gebouwd voor de afwatering van de polder. en leesbaarheid: Het meerrestant kreeg een rol in de afwatering: via het De afwateringssituatie is door de aanwezigheid van het Dampje werd het polderwater van de Kruiakkersloot en historische gemaal vrij goed afleesbaar. Dat het water een Stieroppersloot uitgeslagen op de Markervaart. meerrestant is, is in het veld niet waarneembaar. Het vrij van ! bebouwing blijven van de dam tussen Dampje en Markervaart Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: is wel een opvallend gegeven. De situatie rond het Dampje is structureel gaaf: de ! hoofdelementen water, rietland en dam zijn sinds 1850 Zeldzaamheidswaarde: nauwelijks veranderd. Veel identieke gevallen zullen er in Nederland niet zijn. De ! situatie is te vergelijken met bij inpoldering binnendijks Samenhang en kenmerkendheid voor het overgebleven kreekrestanten. Door de specifieke landschapstype: geschiedenis is al met al sprake van hoge zeldzaamheid. De afwateringssituatie is kenmerkend voor het ! veenweidegebied. De historisch daaraan voorafgaande Waardering: geschiedenis van landverlies en droogmaking, waarvan het 1 hoog !meerrestant getuigt, is zeer kenmerkend voor Noord-Holland. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: Het Dampje heeft vooral historisch-geografische waarde: water/rietland herinneren aan de specifieke geschiedens van landverlies en droogmaking ter plaatse. Door het functioneren in de afwatering is tevens sprake van historisch-

Register gemeentelijke monumenten Alkmaardermeer loopt, zijn nog te zien. De hoofden zijn Castricum opgetrokken in bruinrode baksteen en aan de bovenkant ! !afgedekt met een cementlaag. INVENTARISATIEFORMULIER T21 Situering: ! Bij vroegere kruising Schulpvaart/Boschweg, even ten zuiden !van de Hemweg. Datering en geschiedenis: Ter plaatse was al in de 17e eeuw een sluis aanwezig, waar de zg. Stooterpacht werd geheven. Dit was de betaling die per schuit werd geheven en o.a. diende voor het onderhoud aan de Schulpvaart. De sluis zelf is ca 1970 verdwenen (meded. omwonenden), ! toen de Schulpvaart ter plaatse is gedempt ten behoeve van Plaats: woningbouw. Akersloot De sluis is aan de westzijde dichtgegooid, verhard en er is ! een huis gebouwd. Ook het aanwezige stet is toen Adres: verdwenen. Boschweg, z.n. ! ! Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Naam: De sluis is slechts voor een deel bewaard gebleven, niet n.v.t. duidelijk is hoeveel nog in de grond aanwezig is. Van gaafheid ! is in de huidige situatie weinig sprake. Beschrijving: ! Landhoofden van de voormalige sluis in de Schulpvaart, waar Samenhang en kenmerkendheid voor het de Boschweg de Schulpvaart kruiste. Aan de westkant van de landschapstype: weg is de vaart gedeeltelijk gedempt. Alleen de landhoofden De sluis hangt primair samen met de Schulpvaart en het aan de oostkant van de weg, waar de vaart richting beloop daarvan: van de hogere gronden in het westen naar

de lagere aan het Alkmaardermeer. Er is tevens een waterstaatkundige samenhang met het nabijgelegen gemaal !1879. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: Het sluisrestant als zodanig is van lage historisch- bouwkundige waarde; er is te weinig van over. Door de samenhang met de Schulpvaart is sprake van historisch- !geografische waarde. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: !Het sluisrestant is nauwelijks beleefbaar. Zeldzaamheidswaarde: Historische sluizen (afwaterings-, schutsluizen) zijn volstrekt !niet zeldzaam. Waardering: als los object 3. Echter, juist door de relatie met de Schulpvaart (zelf categorie 1) is het restant van waarde. Het object gaat als zodanig onderdeel uitmaken van het !gemeentelijk monument Schulpvaart.

! ! Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Ondiep poeltje van grof kiezelbeton op het terrein van de voormalige arbeiderswoning Klein Johanna’s Hof. Diameter ! ca. 170 cm. INVENTARISATIEFORMULIER T22 ! ! Situering: Het poeltje ligt in het bos waarin het huisterrein is opgegaan. Het erf is herkenbaar aan het bomenbestand, waaronder twee !oude paardekastanjes en een aantal lindebomen. Datering en geschiedenis: Het poeltje is waarschijnlijk aangelegd bij de voormalige arbeiderswoning Klein Johanna’s Hof, ten behoeve van de jacht. Het fungeerde voornamelijk in droge perioden als drinkpoeltje voor fazanten. Klein Johanna’s Hof werd in 1857 gebouwd door jhr. mr. D.T. Gevers van Endegeest als woning voor een van zijn arbeiders en is gesloopt in 1920. Het drinkpoeltje dateert uit het begin van de jaren ’50 van de 20ste eeuw en is vervaardigd door PWN-werknemer (?) Engel Zonneveld. De jacht op fazanten heeft in dit duingebied nog ! tot in de jaren ’70 van de 20ste eeuw geduurd. Plaats: Castricum, duingebied PWN ! ! Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Adres: Bij de kruising van het Schoolpad en de Johanna’s Het drinkpoeltje is gaaf, maar de betonnen bak is niet Weg, aan de westkant van de Johanna’s Weg. Nummering vrijgehouden van begroeiing door mos en planten. n.v.t. ! ! Samenhang en kenmerkendheid voor het Naam: n.v.t. landschapstype:

De jacht is in het duingebied lange tijd één van de Zeldzaamheidswaarde: belangrijkste activiteiten geweest. Landschapselementen die Voor zo ver bekend zijn meerdere van deze drinkbakken in hiermee samenhangen (behalve drinkpoelen bijvoorbeeld ook het Castricumse duingebied aanwezig geweest, maar is deze eendenkooien, vinkenbanen, jagershutten) zijn kenmerkend bak als enige overgebleven. voor het duinlandschap en het duingebied in de omgeving van ! Castricum vormt hierop geen uitzondering. Behalve met het Waardering: omringende duinlandschap waarin fazanten werden uitgezet, 1 hoog. hangt dit drinkpoeltje ook samen met de voormalige woning ! !Klein Johanna’s Hof. Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: Het drinkpoeltje is van cultuurhistorisch belang als overblijfsel !van de vroegere jachtcultuur in het duingebied. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: De betonnen drinkbak is goed herkenbaar als kunstmatig landschapselement, maar de functie ten behoeve van de fazantenjacht is niet direct afleesbaar. In de huidige situatie is het relatief kleine object moeilijk te vinden in het bos, ook omdat het overgroeid is geraakt. De samenhang met de voormalige Klein Johanna’s Hof is nog af te lezen aan de oude kastanje en de lindebomen die de locatie van de !vroegere woning markeren. ! !

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Langgerekt grasveld met geëgaliseerd oppervlak en grillig verlopend talud langs de rand. Gezien de relatief lage ligging ! van het veld ten opzichte van de omgeving is het INVENTARISATIEFORMULIER T25 geëgaliseerde oppervlak ontstaan door ontgronding. ! Waarschijnlijk is het talud langs de rand van het veld mede gevormd door het opbrengen van de afgegraven grond. De hoogte van het talud varieert van circa 0,5 tot 1,5 meter. De bodem van het veld draagt aan het oppervlak geen sporen !van agrarisch gebruik. Situering: Langs de zuidzijde van de Doodelaan. Het grasveld is in de lengterichting zuidwest-noordoostelijk georiënteerd en !omgeven door loofbos. Datering en geschiedenis: Op de topografische kaarten 1:25000 van 1879, 1905 en 1910 staat het terrein wel afgebeeld als een open plek in het bos, maar nog niet als een geëgaliseerd en in cultuur gebracht ! perceel. Op de topografische kaart 1:25.000 uit 1951 is dat Plaats: Castricum, duingebied PWN wel het geval. Het terrein is afgebeeld naast andere percelen ! cultuurgrond ten zuiden ervan. Adres: Zuidelijk langs Doodelaan, nummering n.v.t. Vermoedelijk is het terrein in de periode na 1910 (een ! precieze datering is er niet) tot aan de Tweede Wereldoorlog Naam: n.v.t. als tuinbouwgrond in gebruik geweest. In de oorlog was dit ! deel van het duingebied op last van de Duitse bezetter niet ! toegankelijk en is het gebruik als tuinbouwgrond beëindigd. ! !

Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: Zeldzaamheidswaarde: Op het perceel is geen sprake van agrarisch gebruik. Wel is in Restanten van duinontginningen en tuinbouwgronden zijn de huidige vorm het open, afgegraven en geëgaliseerde relatief zeldzaam en zullen naar verwachting nog zeldzamer terrein nog steeds herkenbaar als voormalige cultuurgrond. worden. Mede vanwege de huidige natuurontwikkeling, Samenhang en kenmerkendheid voor het waarbij de agrarische bovengrond van oud akkerland in de landschapstype: duinen wordt verwijderd, zijn er in het Castricumse duingebied Restanten van akkers behorend bij duinontginningen en van slechts enkele duinakkers over. tuinbouwgronden zijn kenmerkend voor het duinlandschap in ! de omgeving van Castricum. De aanwezigheid van het talud Waardering: langs de rand van het veld hangt samen met het van nature 1 hoog. aanwezige reliëf in het duinlandschap. ! ! Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: Het open veld met talud is historisch-geografisch van belang als overblijfsel van het gebruik van delen van het duingebied !als tuinbouwgronden. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: Het perceel is herkenbaar als voormalige cultuurgrond vanwege het open terreinkarakter, de aanwezigheid van het afgegraven en geëgaliseerde terreinoppervlak en het talud langs de randen van het veld. De oorspronkelijke functie als tuinbouwgrond is momenteel niet goed herkenbaar vanwege het huidige gebruik als grasland. ! ! !

! Naam: Register gemeentelijke monumenten !Westerhogedijk. Castricum Beschrijving: ! Onverhard wegtracé van circa 400 meter lengte bij de INVENTARISATIEFORMULIER T26 buurtschap Starting, ten zuidwesten van Akersloot. Van een ! dijklichaam is niet of nauwelijks sprake meer. ! Situering: De Westerhogedijk ligt globaal tussen de A9 en de bebouwde kom van Akersloot. Het onverharde wegtracé wordt momenteel aan de zuidzijde begrensd door de buurtschap Starting en de Schulpvaart. Aan de noordzijde zet de weg zich in verharde vorm voort in noordelijke richting onder de !benaming Westerweg. Datering en geschiedenis: De Westerhogedijk is van oorsprong één van de Middeleeuwse dijken in het strandvlakte/strandwallen- landschap. Het is goed mogelijk dat de Westerhogedijk vroeger samen met de Startingerdijk (grotendeels de huidige

Uitgeesterweg) één dijktracé heeft gevormd, dat later is ! doorsneden door het hier gelegen deel van de Schulpvaart Plaats: (hier ook wel Startingervaart genoemd). Evenals de Akersloot Startingerdijk dateert de Westerhogedijk dan ook ! waarschijnlijk uit de tweede helft van de 12e eeuw. Adres: Op de topografische kaart 1:50.000 van 1850 is de Westerhogedijk. ! Westerhogedijk (al) niet meer aangegeven als dijk met !

duidelijke taluds. Het vermoedelijk altijd al bescheiden dijkje Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde zal in de loop der jaren vervaagd/weggezakt zijn. en leesbaarheid: De Westerhogedijk was via een brug over de Schulpvaart Door het verloren gaan van het dijkprofiel zijn de verbonden met de Startingerweg. Door de aanleg van de A9 afleesbaarheid en de belevingswaarde als dijk vrij gering. is deze verbinding verloren gegaan. Herinneringswaarde ligt in de middeleeuwse ontginningen en ! de beheersing van het binnenwater. Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: ! De Westerhogedijk is gaaf te noemen wat betreft tracé, het Zeldzaamheidswaarde: dijkprofiel is echter nauwelijks meer aanwezig. Aangezien Het landschap van duinen en duinontginningen/strandwallen deze situatie een min of meer ‘natuurlijk’ proces betreft, is dit en strandvlakten wordt historisch-geografisch hoog gegeven niet negatief van invloed op de gaafheid. gewaardeerd. Daarin speelt de zeldzaamheid een belangrijke ! rol (Levend verleden, 1989, p. 37-38, 88). Binnen de Samenhang en kenmerkendheid voor het gemeente Castricum liggen enkele vergelijkbare dijkjes/ landschapstype: dijktracés. De Westerhogedijk is kenmerkend voor het dijkenpatroon in ! het strandvlakte/strandwallen-landschap, gericht om het land Waardering: te beschermen tegen met name vanuit het zuiden 1 hoog toestromend water. ! De samenhang met de zuidelijker gelegen Startingerweg is NB. Op de provinciale CHW (Cultuurhistorische sterk aangetast als gevolg van de aanleg van de A9 en in het Waardenkaart) is de Westerhogedijk niet gewaardeerd. landschap niet meer goed waarneembaar. ! ! ! Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De waarde van de Westerhogedijk is historisch-geografisch !van aard.

Register gemeentelijke monumenten Beschrijving: Castricum Onverhard wegtracé van circa 300 meter lengte bij de buurtschap Lamoor in het landelijk gebied tussen Akersloot en ! Boekel. Van een dijklichaam is niet of nauwelijks sprake meer. INVENTARISATIEFORMULIER T27 ! ! Situering: Het betreffende wegtracé ligt tussen de wegen Hoogegeest en Boekel (langs het Noordhollands Kanaal). In de huidige situatie wordt het aan de zuidzijde begrensd door het erf bij de meest noordelijke boerderij bij Lamoor. Aan de noordzijde wordt het wegtracé begrensd door de aansluiting op de weg !Hoogegeest. Datering en geschiedenis: De Boekelerweg is de oude weg die over de oostelijke strandwal van Akersloot naar Boekel liep, dat eveneens op een strandwal ligt. Tussen de woonbuurten Lamoor en Boekel bevond zich een laagte tussen de strandwallen en in de Late Middeleeuwen – meest waarschijnlijk in de 12e eeuw – is hier een dijkje aangelegd waarop de weg is komen te liggen. Op het kadastrale minuutplan uit circa 1830 en de ! topografische kaart 1:50.000 van 1850 is dit deel van de Plaats: Boekelerweg (al) niet meer aangegeven als dijk met duidelijke Akersloot taluds. Het vermoedelijk altijd al bescheiden dijkje zal in de ! loop der jaren vervaagd/weggezakt zijn. Adres: Boekelerweg ! Gaafheid, fysieke kwaliteit, conservering: ! Het betreffende deel van de Boekelerweg is gaaf te noemen Naam: wat betreft tracé, een dijkprofiel is echter nauwelijks meer Boekelerweg

aanwezig. Aangezien deze situatie een min of meer ‘natuurlijk’ Zeldzaamheidswaarde: proces betreft, is dit gegeven niet negatief van invloed op de Het landschap van duinen en duinontginningen/strandwallen gaafheid. en strandvlakten wordt historisch-geografisch hoog ! gewaardeerd. Daarin speelt de zeldzaamheid een belangrijke Samenhang en kenmerkendheid voor het rol (Levend verleden, 1989, p. 37-38, 88). Binnen de landschapstype: gemeente Castricum liggen enkele vergelijkbare historische Het betreffende deel van de Boekelerweg is kenmerkend voor wegen over strandwallen en dijkjes/dijktracés daartussen. het dijkenpatroon in het strandvlakte/strandwallen-landschap, ! gericht om het land te beschermen tegen met name vanuit het Waardering: oosten toestromend water. 1 hoog De samenhang met het zuidelijker gelegen tracédeel van de ! oude Boekelerweg over de oostelijke strandwal bij Akersloot NB. Op de provinciale CHW (Cultuurhistorische en de aansluiting op de weg Hoogegeest is goed Waardenkaart) is de Boekelerweg niet gewaardeerd. waarneembaar. ! ! Cultuurhistorische, archeologische, historisch geografische, historisch bouwkundige en historisch stedenbouwkundige waarde: De waarde van de Boekelerweg is historisch-geografisch van !aard. Informatiewaarde, belevingswaarde, herinneringswaarde en leesbaarheid: Als historisch wegtracé is de Boekelerweg relatief goed afleesbaar en beleefbaar. Door het verloren gaan van het plaatselijke dijkprofiel zijn de afleesbaarheid en de belevingswaarde als dijk vrij gering. Herinneringswaarde ligt in de middeleeuwse ontginningen en de beheersing van het binnenwater.

4.3 Literatuur kenmerkende cultuurhistorische waarden in het zuidwestelijk ! deel van de provincie Noord-Holland in het kader van het ! project Cultuurhistorische Waardenkaart Noord-Holland. Aardkundige monumenten in de provincie Noord-Holland. Haarlem 2000. Bescherming en behoud van het aardkundig erfgoed. ! Haarlem 2004. Jelles, J.G.G., Geschiedenis van beheer en gebruik van het ! Noordhollands duinreservaat. Arnhem 1968 (ITBON- Beentjes, R., ‘Castricum rond het jaar 0.’ In: Oud-Castricum. mededeling nr.87/1968). 23e Jaarboekje St. Werkgroep Oud-Castricum 2000, pp. 3 -8. ! ! Jong, S. de (eindred.), Op zoek naar Castricum’s verleden. Berg, A. A. van den, Akersloot door de eeuwen heen. Uitgegeven ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de !Akersloot 1976. !Stichting Werkgroep Oud-Castricum. Castricum 1992. Castricumse Landschappen, nu en in de toekomst. Kaan, N., ‘Castricum in de 20e eeuw. Verkenning van de Informatiebundel over landschapskwaliteiten van het ruimtelijke ontwikkeling.’ In: S. De Jong (eindred.), Op zoek buitengebied in de gemeente Castricum. Castricum 2005 naar Castricum’s verleden. Uitgegeven ter gelegenheid van (werkgroep Buiten Gewoon Landschap van de St. Tot behoud het 25-jarig jubileum van de Stichting Werkgroep Oud- van natuurlijke en cultuurhistorische waarden in de Castricum. Castricum 1992, pp. 148 - 175. Alkmaardermeeromgeving). ! ! Lambooij, H., Getekend Land. Nieuwe beelden van Hollands Eerden, R. Van, Behoud en beheer van archeologische Noorderkwartier. Alkmaar 1987. vindplaatsen in het Oer-IJ gebied. Haarlem 2004. ! ! Landschapskatern Noord-Holland. Provinciaal Haartsen, A.J., e.a., Levend verleden. Een verkenning van de landschapsbeleid in hoofdlijnen. Haarlem 2001. cultuurhistorische betekenis van het Nederlandse landschap. ! ’s-Gravenhage 1989. Mooij, E., ‘De onderkant van Castricum.’ In: S. De Jong ! (eindred.), Op zoek naar Castricum’s verleden. Uitgegeven ter Haartsen, A., J. Lenten, C. ten Oever-van Dijk, De gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de Stichting cultuurhistorie van Kennemerland. Beschrijving van Werkgroep Oud-Castricum. Castricum 1992, pp. 10 - 33.

Mooij, E., ‘Midden-Kennemerland rond het jaar 1000.’ In: Oud- van een verwachtingskaart. Castricum 2005 (eigen uitg. Castricum. 23e Jaarboekje St. Werkgroep Oud-Castricum auteur, doct. scriptie archeologie en prehistorie). 2000, pp. 9 - 14. Zuurbier, S.P.A., ‘De Schulpvaart’, In: Oud-Castricum 1998, ! 21e jaarboekje St. Werkgroep Oud-Castricum, pp. 19 – 22. Mooij, E., Het Castricumse Landschap… een ! geschiedenisboek. Dorpskernen, buurtschappen en ! !cultuurhistorie in het Castricumse landschap. Castricum 2008. Natuurgids Landschap Noord-Holland. Op stap in natuur dichtbij. Castricum 2003 (uitg. Landschap Noord-Holland i.s.m !PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland). Nota cultuurhistorische regioprofielen. Provincie Noord- !Holland. Haarlem 2003. Polman, W.B.J., Cultuurhistorische inventarisatie De Woude/ !Stierop, gemeente Akersloot. Haarlem 2000. Roos, R., Bewogen kustlandschap. Duinen en polders van !Noord-Kennemerland. Haarlem 1995. Smit, C. ‘Spectaculaire strandingen aan de Castricumse kust’, In: Oud-Castricum 2001, 24e jaarboekje St. Werkgroep Oud- !Castricum, pp. 10 – 12. Weenen, R. Van, De inheems-Romeinse bewoning in het mondingsgebied van het Oer-IJ. Een analyse van de thans bekende gegevens over het bewoningspatroon en het maken

Bijlage I T03 anti-tankmuur, De grens is gelegd op 2m aan ! Zanderij e.o weerszijden van de muur. Begrenzing terreinen gemeentelijke monumentenlijst Castricum T04 Meertje van De grens is gelegd op 2m uit de ! Vogelenzang oever. Nr. Terrein Grens T05 Nesdijk De grens is gelegd op de (geeft het te beschermen gebied buitenoeverrand (gerekend vanaf aan rond het eigenlijke object) de dijk) van de flankerende sloten T01 Walletjes, ged. bij De te beschermen strook loopt T08 Maer- of De grens is als volgt gelegd: Oude Schulpweg van de binnenkant (zuidkant, resp. Korendijk - tussen erf boerderij 7 westkant) van het pad dat de wal Heemstede en de begrenst, over de wal naar het Heemstederweg op de grasland dat door de wal wordt buitenoeverrand (gerekend omgeven. Aan de oostkant ligt de vanaf de dijk) van de wal op enige afstand van het pad; flankerende sloten; vanwege het enigszins - tussen de Heemstederweg onregelmatig beloop van de wal en de ingang van de ten opzichte van de rand is deze volkstuinen (gerestaureerd mee opgenomen. deel) idem; Strook noordkant: vanaf - tussen de ingang van de binnenkant pad: 15m volkstuinen en het Strook oostkant: vanaf binnenkant kwekerijcomplex (niet- pad: 20m gerestaureerd, kruin met steenslag, puin en zand) T02 Koningskanaal te Te beschermen: kanaal + idem; Castricum oeverstrook aan weerszijden van 2m

T08 Maer- of - kwekerijterrein (geen T13 Lanceerplatforms Kijk-Uit: grens terrein = 40 m ten Korendijk dijkprofiel of sloten) alleen bij Kijk-Uit en zuiden hoek Bredeweg/ (vervolg) tracé beschermen; Johanna’s Hof Willemslaan + 30m, breedte uit - tussen kwekerijterrein en hart pad 20m (Willemslaan) Beverwijkerstraatweg Johanna’s Hof: bij kruising paden: (asfaltweggetje, geen vanaf zijkant pad (westkant) vlak sloten) alleen tracé van 20 x 20 is genoeg om platform beschermen !mee te nemen. T09 Krengenbosch De grens is gelegd op de De platforms zijn gedeeltelijk buitenoeverrand (gerekend vanuit bedekt met zand en overgroeid; het bosje) van de omringende de exacte omvang is niet sloten vastgesteld T10 Buitendijks Weid De grens is gelegd op de buitenoeverrand (gerekend vanaf T14 Schulpvaart te De grens is gelegd op 2m aan het perceel) van de omringende Castricum, weerszijden van de vaart. sloten Limmen en Uitzondering: bij kruising met de T12 Anti-tankgracht De grens is gelegd op 2m aan Akersloot snelweg A9 grens alleen de ten zuiden weerszijden van het grachtrestant feitelijke waterloop beschermen, Bleumerweg de duiker niet.

T15 Dusseldorpervaar De grens is gelegd op 2m aan T21 Boschweg valt binnen 2m zone T14 t te Limmen en weerszijden van de vaart. (ongen.). Akersloot Uitzondering: bij kruising met de Landhoofden en snelweg A9 grens alleen de sluis Schulpvaart feitelijke waterloop beschermen, de duiker niet. T22 betonnen element + 2m rondom drinkpoeltje duingebied T16 Laandervaart te De grens is gelegd op 2m aan Limmen en weerszijden van de vaart. T25 v.m. cultuurgrond De grens is gelegd op 5 meter Akersloot Vaart loopt niet tot de duinen naar buiten vanaf de binnenkant Oosterzijweg, houdt op bij hek van het talud (volgt 2 takjes). T26 Westerhogedijk De grens is gelegd op de Uitzondering: bij kruising met de buitenoeverrand (gerekend vanaf snelweg A9 grens alleen de de dijk) van de flankerende sloten feitelijke waterloop beschermen, de duiker niet. T27 Boekelerweg De grens is gelegd op de buitenoeverrand (gerekend vanaf de dijk) van de flankerende sloten T19 Het Dampje te De zowel water (meerrestant) als Woude feitelijke dam in de bescherming ! openemen. ! De grens ligt op de oostelijke rand ! van de weg (Woude), het aangrenzend recreatieterrein ligt erbuiten.

! ! Bijlage II T02 Koningskanaal ! Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen: periodiek Vergunningplicht per terrein baggeren/opschonen waterweg, maaien walkanten en ! bermen. Het kanaal moet niet dichtgroeien. In het onderstaande volgt een overzicht per Ook vergunningvrij is het onderhoud aan duikers, idem het monumentwaardig terrein van activiteiten die vergunningvrij dunnen van bomen in de walkanten. kunnen zijn. ! Van belang is het onderscheid tussen vergunningvrije T03 Anti-tankmuur onderhouds- en beheermaatregelen enerzijds en ingrepen als Er vindt nu geen specifiek beheer plaats (PWN), er is wijziging, vervanging en vernieuwing anderzijds, die wel daardoor geen sprake van vergunningvrije activiteiten. vergunningplichtig zijn. Bijvoorbeeld: onderhoud aan bestaand Maaien van terreinen grenzend aan de muurrestanten en wegdek is niet vergunningplichtig, verbreding van de onderhoud aan aangrenzende wegen en onderhoud in verharding en wijziging in toegepast materiaal wel. aangrenzend bos is vergunningvrij. Tevens moet nog (binnen de gemeente) onderzocht worden ! op welke wijze de gespecificeerde vergunningplicht/-vrijheid T04 Meertje van Vogelenzang aan de monumentenverordening wordt gekoppeld. Het beheer (PWN) dat nu plaatsvindt is gericht op de ! natuurfunctie, met aan de rand enige natuurgerichte recreatie NB vergunningvrij betreft in het onderstaande alleen de (vogelkijkhut). monumentenverordening. Vergunningvrij zijn: periodiek baggeren/opschonen, maaien ! walkanten. T01 Walletjes De Brabantse Landbouw ! Er vindt nu geen specifiek beheer plaats (PWN), er is T05 Nesdijk daardoor geen sprake van vergunningvrije activiteiten Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen, maaien betreffende de eigenlijke wal. eigenlijke dijkstrook met walkanten, periodiek baggeren/ Onderhoud aan het pad langs de wal en beheer van het open opschonen flankerende sloten, snoeien aanwezige bomen. terrein grenzend aan de wal is vergunningvrij. Het gaat dan Ook vergunningvrij is het ondehoud aan duikers. om beheer als grasland of als akkerland met ‘historische Bij het verharde deel is onderhoud aan de weg vergunningvrij. gewassen’ (bv. rogge). !

T08 Maer- of Korendijk T12 Anti-tankgracht Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen, maaien Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen: periodiek eigenlijke dijkstrook met walkanten, periodiek baggeren/ baggeren/opschonen, maaien walkanten, maaien opschonen flankerende sloten, snoeien aanwezige bomen. aangrenzend grasland. Ook vergunningvrij is het ondehoud aan duikers. ! ! T13 Lanceerplatforms V1 Op het herstelde deel (2010) is onderhoud aan de verharding Er vindt nu geen specifiek beheer plaats (PWN), er is geen en de tussenliggende strook zand vergunningvrij. sprake van vergunningvrije activiteiten. Op het deel tussen de volkstuinen en kwekerij is onderhoud ! aan de huidige verharding (steenslag, gruis, zand) T14/T21 Schulpvaart vergunningvrij (dit houdt in de praktijk aanvulling in). Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen: periodiek Op het deel tussen de Heemstederweg en boerderij baggeren/opschonen waterweg, maaien walkanten, maaien Heemstede is onderhoud aan de huidige verharding aanliggend grasland. Ook vergunningvrij is het ondehoud aan vergunningvrij. duikers. Op het deel tussen de kwekerij en de Beverwijkerstraatweg is ! onderhoud aan de huidige asfaltweg vergunningvrij. Bijbehorende historische bouwwerken (landhoofden sluis aan Op het kwekerijterrein is alleen het tracé van belang. de Boschweg, T21): geen vergunningvrije activiteiten. Vergunningvrij is het gebruik als kwekerijterrein: weg/ ! verkeersruimte, tijdelijke opslag. T15 Dusseldorpervaart ! Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen: periodiek T09 Krengenbosch baggeren/opschonen waterweg, maaien walkanten, maaien Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen, zoals nu aanliggend grasland. Ook vergunningvrij is het ondehoud aan worden uitgevoerd, ter instandhouding van het Krengenbosch duikers. als hakhout (PWN). Dit bestaat uit periodiek en vlaksgewijs T16 Laandervaart afzetten en afvoeren. Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen: periodiek ! baggeren/opschonen waterweg, maaien walkanten, maaien T10 Buitendijks Weid aanliggend grasland. Ook vergunningvrij is het ondehoud aan Vergunningvrij is regulier graslandbeheer: periodiek maaien duikers. terrein, maaien walkanten sloten, sloten opschonen. !

T19 Dampje T27 Boekelerweg Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen: periodiek Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen, maaien baggeren/opschonen water, maaien walkanten, onderhoud eigenlijke dijkstrook met walkanten, periodiek baggeren/ beschoeiing. Vergunningvrij is ook het beheer van het opschonen flankerende sloten. aanliggend terrein aan de westkant van de weg als tuin e.d. ! (gebruik cf. bestemmingsplan) en het beheer van het terrein ! aan de westkant van het water als rietland met incidentele ! kap/aanplant. ! Tenslotte is onderhoud aan de weg vergunningvrij. ! ! ! T22 betonnen drinkpoeltje duingebied Het beheer (PWN) dat nu plaatsvindt is gericht op de natuurfunctie van het duingebied. Er vindt geen specifiek beheer plaats met betrekking tot het drinkpoeltje. Er is geen !sprake van vergunningvrije activiteiten. T25 v.m. cultuurgrond duinen Het beheer (PWN) dat nu plaatsvindt is gericht op de natuurfunctie van het duingebied. Periodiek maaien van de oppervlakte gras is vergunningvrij, evenals onderhoud aan de !beplanting op de taluds. T26 Westerhogedijk Vergunningvrij zijn reguliere beheersmaatregelen, maaien eigenlijke dijkstrook met walkanten, periodiek baggeren/ !opschonen flankerende sloten, snoeien aanwezige bomen. ! !

Bijlage III T18 Hortus Bulborum - ! T19 Dampje + Totaaloverzicht terreinen T20 Molenkolk Akersloot - ! T21 landhoofden sluis Schulpvaart Hieronder volgt een overzicht van alle terreinen die tussen (in te voegen bij T14 Schulpvaart) + 2006 en 2012 zijn onderzocht en beschreven in het kader van T22 betonnen drinkpoeltje duingebied + de aanwijzing van gemeentelijke monumenten in Castricum. T23 gegraven drinkpoel duingebied - ! T24 gegraven drinkpoel duingebied - + = opgenomen in selectie gemeentelijke monumenten T25 voormalige cultuugrond duinen + - = niet opgenomen in selectie gemeentelijke monumenten T26 Westerhogeweg + Motivatie: zie hoofdstuk 2. T27 Boekelerweg + ! z.n Het Koningsmeertje - T01 walletjes bij De Brabantse Landbouw + z.n Koogdijkje - T02 Koningskanaal + ! T03 anti-tankmuur + ! T04 Meertje van Vogelenzang + T05 Nesdijk + T06 Limmerdam - T07 Brakersdijk - T08 Maer- of Korendijk + T09 Krengenbosch + T10 Het Buitendijks Weid + T11 Eendenkooi van Albert Asjes - T12 anti-tankgracht + T13 lanceerplatforms V1 + T14 Schulpvaart + T15 Dusseldorpervaart + T16 Laandervaart + T17 Het Die -

Colofon ! !Gemeente Castricum. Definitieve selectie monumentwaardige terreinen en landschappelijke structuren Opdrachtgever: Gemeente Castricum Onderzoek/tekst: Marinus Kooiman, Dolf Bekius (T22 t/m T27) Foto’s huidige situatie: Marinus Kooiman, Dolf Bekius (T26, T27), John Heideman (T13) ! ! Beek & Kooiman Cultuurhistorie Tussen de Bogen 18 1013 JB Amsterdam 020 - 5304002 ! www.beekenkooiman.nl ! September 2013