Public summary of PhD-thesis of Hanneke Oosterhof 06-11-2018

Een biografie Mijn proefschrift is een biografie van de Duits/Nederlandse stedenbouwkundig architecte Lotte Stam-Beese (Reisicht 1903- Krimpen aan den IJssel 1988). Ze studeerde aan het Bauhaus in Dessau en was de eerste vrouwelijke student die de door architect Hannes Meyer opgezette neue baulehre, een nieuwe architectuuropleiding, volgde. Lotte Beese werkte in de jaren dertig als architecte in Berlijn, in Brno in Tsjecho-Slowakije en in de Sovjet-Unie. In dit laatste land bouwde ze mee aan de sotsgorods, de socialistische steden. De liefde, in de persoon van architect en ontwerper Mart Stam, die ook in de Sovjet-Unie woonde en werkte, bracht haar eind 1934 naar Nederland. In Nederland was ze actief als fotografe, grafisch ontwerpster, productontwerpster, illustratrice, schrijfster van artikelen maar bovenal als stedenbouwkundig architecte. In die functie werkte ze van 1948 tot 1971 bij de gemeente Rotterdam. De Rotterdamse modernistische, naoorlogse woonwijken Kleinpolder, Pendrecht, Het Lage Land en Ommoord staan op haar naam. Wijken met een heldere en ruimtelijke structuur, een scheiding tussen wonen, werken, verkeer en recreatie, veel ‘groen’ en gebouwd met nieuwe materialen en technieken. Lotte Stam-Beese was een vrouw in een mannenwereld. Een onderzoeksvraag die ik me onder meer stelde was hoe haar vrouw zijn een rol heeft gespeeld in de sociale (machts-)verhoudingen binnen haar vakgebied. Door onderzoek te doen in archieven in binnen- en buitenland waar zich documenten bevinden gerelateerd aan haar leven en werk kon ik mij een beeld vormen van haar geschiedenis, haar werkterreinen, haar ontwerpen en haar visie. Interviews met een zestiental mensen die aan Lotte Stam-Beese zijn verwant en/of haar hebben gekend maakten het mogelijk haar te portretteren als een mens van vlees en bloed inclusief haar hebbelijkheden en onhebbelijkheden. De biografie heeft een chronologische verhaallijn die begint met haar studie aan het Bauhaus en eindigt – in een korte epiloog – met haar overlijden. De chronologie krijgt een verdieping door bepaalde thema’s uit te lichten. Een voorbeeld is de visie van enkele architectuurhistorici, veertig tot tachtig jaar na dato, op het werk van West-Europese architecten aan de sotsgorods. Hun reflectie was niet onverdeeld positief. De hoofdtitel van mijn proefschrift Want de grond behoort ons allen toe verwijst naar een uitspraak die Lotte Stam-Beese vele malen verkondigde in artikelen en lezingen. Wat ze zag als een probleem in veel nieuwe, naoorlogse wijken was het gebrek aan contact van de bewoners met de grond, met hun directe, fysieke woonomgeving. Zij vond dat iedereen zich van die omgeving bewust moest zijn en zich ervoor verantwoordelijk voelen. Van mijn proefschrift komt onder dezelfde titel een handelseditie uit, een boek dat op de dag van mijn promotie verschijnt bij uitgeverij Vantilt in Nijmegen. ‘Want de grond behoort ons allen toe.’ Leven en werk van stedenbouwkundig architecte Lotte Stam- Beese. Promotor: prof. B.J.F Colenbrander, hoogleraar architectuurgeschiedenis en theorie (AUDE). Co-promotor prof. dr. W.D.E. Aerts, hoogleraar politieke geschiedenis, Universiteit van Amsterdam.