International Multi-Lingual Fire Management Terminology English Russian Mongolian German

Presented to the countries participating in the International Conference on Cross-Border Forest Fires Irkutsk, Russian Federation 16-18 June 2010

Международная многоязыковая лесопожарная терминология Английский Русский Монгольский Немецкий

Для вручения странам участницам Международной конференции по трансграничным лесным пожарам Иркутск, Россия 16-18 июня 2010

Oйн түймрийн менежментийн oлон улсын нэр томъёоны тайлбар толь бичиг Англи Орос Монгол Герман

Хил дамнасан ойн түймрийн олон улсын хуралд оролцсон орнуудад танилцуулав ОХУ, Иркутск хот 2010 оны 6-р сарын 16-18

United Nations International UNECE / FAO Team of Global Fire Monitoring Strategy for Disaster Reduction Specialists on Forest Fire Center (GFMC) (UNISDR) Global Wildland Fire Network / Regional Central Asia Wildland Fire Network 1

Editor of the International Multi-Lingual Fire Management Terminology (English, Russian, Mongolian, German)

Центр глобального мониторинга пожаров Дэлхийн түймрийн мониторингийн төв An activity of the UNISDR Global Wildland Fire Network / United Nations University (UNU)

Contact: Global Fire Monitoring Center (GFMC) Georges-Koehler-Allee 75 D-79110 Freiburg Germany

Tel: +49-761-808011 Fax: +49-761-808012 Mail: [email protected] http://www.fire.uni-freiburg.de/

Preface

In 1999 the Global Fire Monitoring Center (GFMC)1 was entrusted by the FAO to develop an update of the 1986 version of the FAO Wildland Fire Management Terminology.2 The revised version with English definitions and partial translation to French, Spanish, and German has been continuously updated and is available since December 2003 as an internet-based glossary.3

With the increasing dialogue between fire scientists and fire management experts and the exchange of personnel between the Russian Federation and Western countries starting in the 1990s the need became obvious to improve the understanding of a clearly defined terminology in the field of fire science and fire management.

A partner team of the Global Fire Monitoring Center (Johann G. Goldammer) and the National Aerial Forest Fire Center Avialesookhrana (Yevgheni Y. Shuktomov and Andrey M. Eritsov) started the work of translating the 2003 version of the glossary into Russian. This work was further supported and finalized by fire specialists of the Forest Fire Research Laboratory of the V.N. Sukachev Institute of Forest, Siberian Branch, Russian Academy of Sciences, Krasnoyarsk (Yegor K. Kisilyakhov) and the Pacific Forest Forum (Leonid G. Kondrashov, coordinator of the UNISDR Regional Central Asia Wildland Fire Network).

Following the recommendations of the First International Central Asian Wildland Fire Joint Conference and Consultation “Wildland Fires in Natural Ecosystems of the Central Asian Region: Ecology and Management Implications”, held in Ulaanbaatar, Mongolia, in June 2008, it was decided to add Mongolian as additional language for enhancing cooperation between Russia and Mongolia in transboundary fire management.4 In 2009-2010 Mongolian language was added by Byambasuren Oyunsanaa.

This first draft of the glossary contains the English terms and definitions, translated into Russian, Mongolian and German. It is planned to add Chinese terminology as a next step.

This version has presented first at the „International Conference on Cross-Border Forest Fires”, Irkutsk, Russian Federation, 16-18 June 2010.

At the opening of the conference this glossary has been handed over to the Federal Forest Agency of Russia and to the Mongolian delegation.

The handing-over ceremony is devoted to memory of the main contributor from Russia, Dr. Leonid G. Kondrashov, who passed away 29 April 2010. He had served to enhance the role of Russian fire specialists in the Global Wildland Fire Networks since more than a decade. His contribution to foster international cooperation in fire management is recognized with respect.

Freiburg, Germany – Irkutsk, Russia, 16 June 2010

Prof. Dr. Johann Georg Goldammer Head, Global Fire Monitoring Center Coordinator, UNISDR Global Wildland Fire Network and UNECE/FAO Team of Specialists on Forest Fire

1 http://www.fire.uni-freiburg.de/ 2 FAO 1986. Wildland Fire Management Terminology. FAO Forestry Paper 70, 257 p. 3 http://www.fire.uni-freiburg.de/literature/glossary.htm 4 http://www.fire.uni-freiburg.de/GlobalNetworks/CentralAsia/CentralAsia_3.html i Предисловие

В 1999 году Продовольственная и сельскохозяйственная организация ООН (ФАО) поручила Центру глобального мониторинга пожаров (Global Fire Monitoring Center - GFMC)1 обновить словарь лесопожарной терминологии ФАО версии 1986 года.2 Доработанные варианты определений на английском языке и частично на французском, испанском и немецком языках постоянно обновлялись и доступны с декабря 2003 года в качестве Интернет-словаря.3

В связи с развитием международных отношений между Россией и западными странами, начиная с 1990-х годов, стало очевидно, что необходимо совершенствовать понимание четко определенной терминологии в области лесопожарных исследований и управления пожарами.

Команда партнеров Центра глобального мониторинга пожаров (Иоханн Г. Голдаммер) и ФГУ «Авиалесоохрана» (Россия, Евгений Ю. Шухтомов и Андрей М. Ерицов) начали работу по переводу словаря версии 2003 года на русский язык. Эта работа была в дальнейшем поддержана и завершена специалистами по лесным пожарам научно-исследовательской лаборатории института им В.Н.Сукачева СО РАН, Красноярск (Егор К. Кисиляхов) и Тихоокеанского Лесного Форума (Леонид Г. Кондрашов, - координатор региональной сети по лесным пожарам в Центральной Азии Международной стратегии ООН по снижению опасностей стихийных бедствий).

В соответствии с рекомендациями Первой Центрально-Азиатской международной конференции по лесным пожарам и международного совещания по лесным пожарам в природных экосистемах Центрально-Азиатского региона: «Экология и перспективы управления», проходившего в Улан- Баторе, Монголия, в июне 2008 года, было принято решение добавить в словарь монгольский язык в качестве дополнительного языка для расширения сотрудничества между Россией и Монголией в области управления трансграничными пожарами.4 В 2009-2010 гг. монгольский язык был добавлен представителем Монголии Бямбасурэн Оюунсанаа.

Это издание - первый проект словаря, который содержит термины и определения на английском языке, с переводом на русский, монгольский и немецкий языки. Планируется добавление терминологии на китайском языке, в качестве следующего шага.

Версия словаря впервые представлена на Международной конференции по вопросам трансграничных лесных пожаров в г. Иркутске, Россия, 16-18 июня 2010 года.

На открытии конференции словарь вручен представителям Федерального агентства лесного хозяйства России, а также делегации Монголии.

Церемония вручения посвящена памяти Леонида Григорьевича Кондрашова, который внес основной вклад по переводу словаря на русский язык и преждевременно скончался 29 апреля 2010 года. Многолетним трудом, повышая международную роль России в развитии управления лесными пожарами, он внес неоценимый вклад в деятельность Глобальной сети по природным пожарам на протяжении более десяти лет. К трудам Кондрашова Л.Г. в области развития международного сотрудничества по управлению лесными пожарами эксперты из многих стран относятся с глубоким уважением.

Фрайбург, Германия - Иркутск, Россия, 16 июня 2010 г.

Профессор Иоханн Георг Голдаммер Руководитель Центра глобального мониторинга пожаров Координатор Глобальной сети по лесным пожарам Международной стратегии ООН по снижению опасностей стихийных бедствий и группы экспертов по лесным пожарам Европейской экономической комиссии ФАО ООН

1999 онд Дэлхийн түймрийн мониторингийн төв (Global Fire Monitoring Center - GFMC)1 нь Дэлхийн Хүнс, Хөдөө аж ахуйн байгууллагаас 1986 онд гаргасан Байгалийн түймрийн менежментийн нэр томъёоны тайлбар толь бичгийг2 шинэчлэн гаргах үүргийг хүлээсэн юм. Энэхүү Англи тайлбар бүхий хянан засварласан хувилбараас Франц, Испани, Герман хэлнээ хэсэгчлэн хөрвүүлж, үргэлжлүүлэн сайжруулсаар 2003 оноос интернетэд суурилсан тайлбар толь бичиг байдлаар олны хүртээл болгосон.3

1990-ээд оноос ОХУ болон Барууны орнуудын ойн түймрийн судлаачид, мэргэжилтнүүдийн хамтын ажиллагаа, эрчимжсэнээр түймэр судлал болон түймрийн менежментийн салбарын нэр томъёог нарийвчлан тодорхойлж, сайжруулах зайлшгүй шаардлага бий болов.

Дэлхийн түймрийн мониторингийн төв (Иоханн Г. Голдаммер) болон ОХУ-ын Ойн Түймэртэй агаараас тэмцэх Үндэсний төвийн Авиалесохрана (Евгений Ю. Шуктомов, Андрей М. Ерицов) хамтарсан баг уг тайлбар толь бичгийн 2003 оны хувилбарыг Орос хэлнээ хөрвүүлэх ажлыг эхлүүлсэн. Энэхүү ажлыг ОХУ-ын Шинжлэх Ухааны Академийн харъяа, В.Н. Сукачевын нэрэмжит Ойн Хүрээлэнгийн Сибирь дэх салбарын Ойн түймрийн судалгааны лабораторийн судлаач, мэргэжилтнүүд (Егор К. Кисляков) болон Номхон Далайн орнуудын Ойн Форумын (Леонид Г. Кондрашов, НҮБ-ын харъяа Гамшгийг бууруулах Олон Улсын Хөтөлбөрийн Төв Азийн Бүсийн Байгалийн Түймрийн Сүлжээний зохицуулагч) судлаачид үргэлжлүүлэн гүйцэтгэсэн юм.

Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотноо 2008 оны 6-р сард зохион байгуулагдсан “Төв Азийн бүс нутгийн ой, хээрийн түймрийн экологи ба менежментийн арга замууд” сэдэвт Төв Азийн ой, хээрийн түймрийн Олон улсын анхдугаар бага хурлаас Монгол улс болон ОХУ-ын хил дамнасан ойн түймрийн менежментийн хамтын ажиллагааны хүрээнд тайлбар толь бичгийг Монгол хэлнээ хөрвүүлэх зөвлөмжийг гаргасан юм. 4 Энэхүү тайлбар толь бичгийг Монгол хэлнээ хөрвүүлэх ажлыг Бямбасүрэнгийн Оюунсанаа 2009-2010 онд гүйцэтгэв.

Тайлбар толь бичгийн эхний хувилбарт Англи нэр томъёо болон тайлбарыг Орос, Монгол, Герман хэлнээ хөрвүүлсэн бөгөөд дараагийн шатанд Хятад хэлнээ хөрвүүлэхээр төлөвлөөд байгаа юм.

Энэхүү хувилбарыг ОХУ-ын Иркутск хотноо 2010 оны 6-р сарын 16-18-ний өдрүүдэд зохион байгуулагдсан “Хил дамнасан ойн түймрийн олон улсын хурал” - д анх танилцуулсан юм.

Хурлын нээлтийн ажиллагааны үеэр энэхүү тайлбар, толь бичгийг ОХУ-ын Ойн агентлаг болон Монгол улсын зочид, төлөөлөгчидөд гардуулав.

Энэхүү ёслолын ажиллагааг бидний хамтран ажиллагчдын нэг бөгөөд энэхүү тайлбар толь бичгийн Орос хэлний хэсгийг хариуцан орчуулсан Доктор Леонид Г. Кондрашовын гэгээн дурсгалд зориулав (Тэрбээр 2010 оны 4-р сарын 29-нд таалал төгссөн юм). Доктор Леонид Г. Кондрашов сүүлийн арав гаруй жилийн хугацаанд ОХУ-ын түймрийн мэргэжилтнүүдийг Байгалийн Түймрийн Дэлхийн Сүлжээ байгууллагуудтай холбож, олон улсын түймрийн менежментийн хамтын ажиллагаанд чухал үүргийг гүйцэтгэж байсан юм.

Фрайбург, Герман улс – Иркутск, ОХУ 2010 оны 6-р сарын 16

Проф. Др. Иоханн Голдаммер Дэлхийн түймрийн мониторингийн төвийн эрхлэгч Гамшгийг Бууруулах Олон Улсын Стратегийн (UNISDR) Дэлхийн байгалийн түймрийн сүлжээ болон Европын Эдийн засгийн асуудал хариуцсан комисс (UNECE) ба ХХАБ (FAO)-ын харъяа Ойн түймрийн мэргэжилтнүүдийн багийн зохицуулагч

In 1999-2000 the GFMC has retyped the whole glossary of the 1986 version (FAO 1986. Wildland Fire Management Terminology. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Forestry Paper 70, 257 p.). GFMC has added, compared and harmonized the English base document with other major national fire management terminologies and some encyclopedias and websites, such as:

 National Research Council Canada (1987). Glossary of Forest Fire Management Terms. Canadian Committee on Forest Fire Management. Ottawa. 91 p.  National Wildfire Coordination Group (1985). Smoke Management Glossary. Smoke Management Guide Produced by: Prescribed Fire and Fire Effects Working Team. Boise, Idaho. 28 p.  National Wildfire Coordination Group (1989). A Guide for Prescribed Fire in Southern Forests. Boise, Idaho. 56 p.  National Wildfire Coordination Group (1994). Introduction to Wildland fire Behavior S-190. Student Workbook. Boise, Idaho. 66 p.  National Wildfire Coordination Group (1996). Glossary of Wildland Fire Terminology. Incident Operations Standards Working Team. Boise, Idaho. 162 p.  International Tropical Timber Organization (ITTO) 1997. ITTO Guidelines on Fire Management in Tropical Forests. ITTO Policy Development Series No.6. ITTO, Yokohama, 40 p. (J.G. Goldammer, senior author)  Random House Webster’s Electronic Dictionary and Thesaurus, College Edition Version 1.0, Software.  Society of American Foresters (1990). Glossary of Wildland Fire Management Terms Used in the United States. University of Arizona press. Tuscon, Arizona. 138 p.  IDNDR (former UNDRO) disaster terminology  NASA (1999). Fire Monitoring Glossary. Responsible NASA Officials: Chris Justice and Yoram Kaufman http://modarch.gsfc.nasa.gov/fire_atlas/glossary.html  NASA (1999). Glossary of Terms. Atmospheric Sciences NASA Langley Research Center.. http://asd-www.larc.nasa.gov/biomass_burn/glossary.html  DELFI (1999) The DELFI vocabulary. CONCERTED ACTION Definition and Creation of a Common Knowledge Base for Forest Fires ENV4-CT98-0735. http://www.cinar.gr/delfi/  Encyclopædia Britannica, http://www.britannica.com/

For the Russian and Mongolian translation the following glossaries were consulted:

 N.P. Kurbatksy (1972). Forest fire terminology. In: Questions of forest pyrology (N.P. Kurbatsky and E.V. Konev, eds.), p. 187-230. V.N. Sukachev Institute of Forest, Siberian Branch, Russian Academy of Sciences, Krasnoyarsk (in Russian).  D. Khishigbaatar and J. Ganbaatar (2004). Dictionary on fire safety (English, Russian. Mongolian). Ulaanbaatar, 183 p.

iv Замечания по доработке терминологии ФАО по управлению лесными пожарами Центром глобального мониторинга пожаров (GFMC)

В 1999-2000 гг. GFMC перепечатал целиком словарь версии 1986 г. по Управлению лесными пожарами Продовольственной и сельскохозяйственной организации ООН. GFMC добавил исправления в английский базовый документ в соответствии с другими национальными крупными справочниками по лесопожарной терминологии, такими как:

 Национальный исследовательский совет Канады (1987). Лесопожарный словарь. Комитет Канады по управлению лесными пожарами. Оттава. 91 стр.  Национальная координационная группа по лесным пожарам (1985). Словарь по управлению задымленностью. Бойси, штат Айдахо, США . 28 стр.  Национальная координационная группа по лесным пожарам (1989). Руководство по проведению профилактических выжиганий в Южных лесах. Бойси, штат Айдахо, США. 56 стр.  Национальная координационная группа по лесным пожарам (1994). Знакомство с поведением лесных пожаров S-190. Студенческая книга. Бойси, штат Айдахо. 66 стр.  Национальная координационная группа по лесным пожарам (1996). Словарь терминов лесных пожаров. Стандарты операций рабочих групп. Бойси, штат Айдахо. 162 стр.  Международная организация по тропической древесине (МОТД) 1997. МОТД руководящие принципы борьбы с пожарами в тропических лесах, Иокогама, 40 стр. (И. Г. Голдаммер, старший автор)  Электронный словарь и тезаурус издательства Random House Webster’s. Издание для колледжей, версия 1,0. Программное обеспечение.  Общество американских лесоводов (1990). Словарь управления лесными пожарами, термины используемые в Соединенных Штатах. Университет штата Аризона. Тусон, штат Аризона. 138 стр.  Терминология катастроф (IDNDR)  НАСА (1999). Словарь мониторинга пожаров. http://modarch.gsfc.nasa.gov/fire_atlas/glossary.html  НАСА (1999). Словарь терминов. Исследовательский центр НАСА в Лэнгли по наукам об атмосфере. http://asd-www.larc.nasa.gov/biomass_burn/glossary.html  Словарь лексики DELFI (1999). Определение о согласованных действиях и создание общей базы знаний о лесных пожарах ENV4-CT98-0735. http://www.cinar.gr/delfi/  Энциклопедический словарь Британника, http://www.britannica.com/

Для перевода на русский и монгольский языки были использованы также следующие словари:

 Н.П. Курбатский (1972): Терминология лесной пирологии. Вопросы лесной пирологии (Н.П. Курбатский, Э. В. Конев, ред.), P. 187-230. Институт леса им. В.Н. Сукачева СО РАН, Красноярск (на русском).  Д. Хишигбаатар и Ж. Ганбаатар (2004). Словарь по пожарной безопасности (английский, русский. монгольский языки). Улан-Батор, 183 стр.

v Хүнс, Хөдөө аж ахуйн байгууллагаас (FAO) эрхлэн гаргасан Байгалийн түймрийн менежментийн нэр томъёоны тайлбар толь бичгийн Дэлхийн түймрийн мониторингийн төвийн хянан сайжруулсан энэхүү хувилбарт зориулсан тайлбар

1999-2000 онд Дэлхийн түймрийн мониторингийн төв (GFMC) уг тайлбар толь бичгийн 1986 оны хувилбар (FAO 1986. Wildland Fire Management Terminology. Food and Agriculture Organization of the United Nations, FAO Forestry Paper 70, 257 p.) - ыг дахин бичиж боловсруулсан. Англи хэл дээрх эх хувилбарыг бусад үндэстний түймрийн менежментийн нэр томъёо, тайлбар толь, болон цахим хуудсуудтай харьцуулж, нэмж засварлан дахин гаргасан юм. Үүнд дараах эх сурвалжуудыг ашигласан болно.

Орос-Монгол орчуулгад дараах тайлбар толь бичгүүдийг ашиглав. Үүнд:

 N.P. Kurbatksy (1972): Fire terminology. In: Questions of pyrology (N.P. Kurbatsky and E.V. Konev, eds.), p. 187-230. V.N. Sukachev Institute of Forest, Siberian Branch, Russian Academy of Sciences, Krasnoyarsk (in Russian).  D. Кhishigbaatar and J. Ganbaatar (2004). Dictionary on fire safety (English, Russian. Mongolian). Ulaanbaatar, 183 p.

vi A

Abort R: холостой сброс; аварийное прекращение (полета) Drop of an unused load Сброс неиспользованной воды или ингибитора горения с of water or fire самолета или вертолета (синоним (син.); отмена retardant from an запланированного действия aircraft or helicopter M: Цуцлалт, Ослын сул цацалт (syn. Jettison); Онгоц, нисдэг тэрэгнээс гал түймэр унтраах бодис эсвэл усны abolition of planned үлдэгдлийг асгах (syn. Jettison); төлөвлөсөн ажиллагааг цуцлах action G: Notabwurf Absolute Humidity R: абсолютная влажность воздуха Total amount of water Общее количество водяного пара в воздухе, обычно выражается vapor in the air, в граммах водяного пара в одном кубическом метре воздуха normally expressed in M: Агаарын харьцангуй чийгшилт grams of water vapor Агаар дахь нийт усны уурын хэмжээ. Ихэвчлэн нэг шоо метр in a cubic meter of air агаарт агуулагдах усны уураар (грамм) илэрхийлэгддэг G: Absolute Luftfeuchtigkeit Accelerant R: катализатор; ускоритель процесса Any substance applied Любое вещество, применяемое к горючим материалам (ГМ), to fuels to expedite the чтобы ускорить процесс горения burning process M: Урвал хурдасгагч Шатах үйл явцыг хурдасгахын тулд шатах материалд нэмдэг химийн бодис G: Brandbeschleuniger Acceptable Burn R: допустимая площадь, пройденная огнем Maximum average area Максимальное значение средней площади, пройденной огнем за burned over a specified определенный период лет, которое можно допустить и которое period of years that can выдержит данная площадь без нарушения общего управления be tolerated and лесами и других целей землепользования (син. Допустимая sustained for a given площадь ежегодных пожаров) area without disrupting М: Хүлээн зөвшөөрөхүйц шатсан талбай overall forest Жилийн тодорхой хугацаанд шатсан талбайн дунджийн хамгийн management and other их хэмжээ. Энэхүү хэмжээ нь ойн аж ахуй ба бусад газар land use objectives ашиглалттай холбоотой үйл ажиллагааны зорилгод саад (syn. Allowable болохооргүй байна (syn. Allowable Burned Area) Burned Area) G: Tolerierbare Brandfläche Acceptable Damage R: допустимый ущерб Damage which does Ущерб, который не ведет к серьезному ослаблению общего not seriously impair полезного результата окружающей среды, экономической и the flow of социальной выгод, получаемых от природных земель environmental, М: Хүлээн зөвшөөрөхүйц хохирол economic and social Хүрээлэн буй орчин, эдийн засаг, нийгэмд үзүүлж буй benefits from байгалийн баялгийн үр ашигт саад болохооргүй хэмжээний wildlands хохирол G: Schaden unterhalb der Schadensschwelle

Acceptable Fire Risk R: допустимый риск от огня; приемлемая пожарная The potential fire loss опасность that a community is Потенциальные потери от пожаров, которые общество готово willing to accept rather скорее принять, чем выделять ресурсы для уменьшения таких than provide resources потерь to reduce such a loss М: Түймрийн зөвшөөрөхүйц эрсдэл Олон нийт түймрээс үүдэн гарах хохирлыг бууруулахын тулд зарцуулагдах нөөцийг хүлээн зөвшөөрөхөөс илүүтэйгээр, тэрхүү хохирлын хэмжээг хүлээн зөвшөөрөх G: Akzeptierbares Risiko eines Schadenfeuers Accessibility Burn R: выжигание в целях улучшения доступа Burning of understory Выжигание подроста и подлеска для повышения эффективности to improve the учета и заготовки древесины и недревесных продуктов леса efficiency of (сравни (ср): Выжигание до маркировки) identifying and М: Ашигтай шатаалт /хяналттай шатаалт/ harvesting of timber Модлог болон oйн дагалт баялгийн ашиглалтын үр ашгийг and non-wood forest нэмэгдүүлэх зорилгоор бут сөөг, өвслөг ургамлан бүрхэвчийг products шатаах (cf. Premarking Burn) (cf. Premarking Burn) G: Durchbrennen zur Verbesserung der Begehbarkeit Action Plan R: план действий Any tactical plan Каждый тактический план, разработанный любой частью developed by any (унифицированной) системы управления пожарами (УСУП) в element of the ICS in поддержку плана действий по тушению пожара support of the incident М: Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө action plan Гал түймэртэй тэмцэх төв байгууллагаас боловсруулсан үйл ажиллагааны төлөвлөгөөг дэмжихээр гаргасан аливаа тактикийн төлөвлөгөө G: Aktionsplan Actionable Fire R: пожар, требующий тушения Any fire requiring Любой пожар, требующий тушения, особенно пожар, suppression, especially возникновение и распространение которого допущено в a fire started or нарушение закона, постановления или инструкции allowed to spread in М: Хянаж болохуйц түймэр violation of law, Унтраах шаардлагатай аливаа түймэр, ялангуяа хууль, дүрэм, ordinance, or журам зөрчин асааж, тархаасан түймэр regulation G: Schadenfeuer Active Crown Fire R: активный повальный верховой пожар See definition under смотри (см.) определение в разделе Лесной пожар Forest Fire М: Идэвхитэй оройн түймэр (See definition under Forest Fire) G: Vollfeuer

Active Fire R: действующий пожар Any wildfire on which Любой природный пожар, действия по тушению которого не suppression action has достигли экстенсивной стадии дотушивания not reached an М: Идэвхитэй түймэр extensive mopup stage Асч буй, бүрэн унтрааж дуусаагүй ой хээрийн түймэр G: Aktives Feuer Active Resources R: активные ресурсы Resources checked in Ресурсы, зарегистрированные на месте, откуда поступает отчет at the reporting и задействованные на работах по ликвидации пожара location and assigned М: Бэлэн нөөц work tasks at an Түймэр гарч буй газарт байгаа гал унтраах бололцоотой хүн хүч, incident техникийн нөөц G: Verfügbare Ressourcen Activity Fuel R: лесные горючие материалы (ЛГМ) как результат Fuels resulting from or хозяйственной деятельности altered by forestry ЛГМ, являющиеся результатом или измененные такой practices such as лесохозяйственной практикой, как лесозаготовки, прореживания timber harvest, и т.п., в противоположность естественно образованным ЛГМ thinning, etc., as (ср: природные ГМ) opposed to naturally М: Аж ахуйн ажиллагаанаас үүдэлтэй шатах материал created fuels (cf. Мод огтлолт, сийрүүлэлт зэрэг ойн аж ахуйн үйл ажиллагааны Natural Fuel) улмаас бий болсон ойн шатах материал; өөрөөр хэлбэл байгалийн аясаар бий болсон шатах материалаас бусад (cf. Natural Fuel) зүйл орно G: Schlagabraum Adapter R: адаптер, переходник [Hydraulics] A device [Гидравлика] Приспособление для монтажа пожарных рукавов for coupling hoses of одного размера, но с разной резьбой или для стыковки the same size, but резьбового и быстросоединяемого сцеплений which has non- М: Шилжүүлэн холбогч matching hose threads, [усан хангамж] Гал унтраах усны хоолой нь ижил хэмжээтэй or for connecting a боловч өөр тотготой хоолойг холбох хэрэгсэл threaded coupling to a G: Übergangsstück quick connect coupling Adiabatic Process R: адиабатический процесс Thermodynamic Термодинамическое изменение состояния, в котором тепло как change of state in не добавляется в систему, так и не отводится из нее; сжатие which no heat is added объема всегда приводит к повышению температуры, а or subtracted from a увеличение – к ее понижению system; compression М: Адиабатикийн процесс always results in Дулааны динамикийн төлөвийн өөрчлөлт, энэ нь системд ямарч warming, expansion in уур нэмэгдээгүй эсвэл ялгаруулаагүй байх төлөв; дулаан cooling нэмэгдсэнээр аливаа төлөв нягтарч, хөрөхөд тэлдэг G: Adiabatischer Prozess

Administrative and R: Административная и лесопожарная система управления Forest Fire и информационного поиска (АЛСУИП) Information Retrieval Административная и лесопожарная система управления и and Management информационного поиска. Компьютерная система, которая System (AFFIRMS) позволяет вводить данные наблюдений за погодой и прогнозов и Administrative and выполнять расчет показателей пожарной опасности Forest Fire Information М: Ойн түймрийг илрүүлэх, мэдээллийг хүлээн авах Retrieval and удирдлага, менежментийн систем Management System. Түймрийн аюулын зэргийг тооцоолох, цаг агаарын ажиглалт, A computer system урьдчилсан мэдээг харуулах компьютерийн систем which permits entry of G: [Eigenname] fire weather observations and forecasts and which performs the computation of fire danger indices (NWCG). Advanced Very High R: усовершенствованный радиометр очень высокого Resolution разрешения Radiometer Пятиканальный сканирующий прибор, установленный на (AVHRR) экологических спутниках Национальной администрации по A five-channel океану и атмосфере США (NOAA), который количественно scanning instrument измеряет электромагнитное излучение. Детекторы видимого и flown on NOAA инфракрасного спектров излучения могут отображать environmental действующие природные пожары, дымовые шлейфы и satellites that последствия пожаров (например, пожарные отметины). С quantitatively использованием нормированного дифференциального индекса measures растительности (NDVI), полученного с помощью electromagnetic усовершенствованного радиометра очень высокого разрешения, radiation. Visible and можно оценить пожарную опасность. infrared detectors can М: Маш өндөр нарийвчлал бүхий радиометр depict active wildland АНУ-ын Далай ба Агаар Судлалын Үндэсний Байгууллагын fires, smoke plumes, (NOAA) хүрээлэн буй орчны судалгааны хиймэл дагуулуудад and fire effects (e.g. байрлах цахилгаан соронзон цацрагийг тоон утгаар хэмжигч burn scars). Fire төхөөрөмж. Энэхүү төхөөрөмжийн хэт улаан туяаны мэдрэгчид danger can be assessed нь байгалийн түймэр, утааны суунаг, түймрийн нөлөөллүүдийн by using the AVHRR- (жишээ нь шатсан талбай) мэдэрдэг. Түймрийн аюулыг derived Normalized Ургамлын нормчилсон индексийг (NDVI) ашиглан үнэлэх Differential Vegetation боломжтой байдаг. Index (NDVI). G: [Eigenname]

Adjusted Duff R: cкорректированный код содержания влаги в подстилке и Moisture Code слаборазложившемся гумусовом горизонте (DMC) Cкорректированный код содержания влаги в подстилке и DMC is a numerical слаборазложившемся гумусовом горизонте является численной evaluation of the оценкой среднего влагосодержания рыхлых органических слоев average moisture на средней глубине. Этот код указывает на величину сгоревшего content of the loose ЛГМ в средних слоях подстилки и древесного материала organic layers in a mid среднего размера. depth. This code М: Газрын гадаргын өнгөн хэсэг дээрх шатах материалын indicates the amount of чийгийн код /томъёолбор/ burned fuel in the mid Хөрсний органик давхаргын дээрх хэсэгчилэн задарсан, сул layers of duff and mid нягтралтай хэсгийн чийгийн дундаж агууламжийн тоон size wood material. илэрхийлэл. Энэхүү томъёолбор нь газрын гадаргын өнгөн хэсэг дээрх дундаж хэмжээ бүхий сөөгөн давхрага ба модон материалын нийт шатсан хэмжээг илэрхийлнэ. G: Advancing a Line R: перемещение гибкого рукава Moving the hose line Перемещение гибкого рукава по направлению к определенной toward a given area площади от точки, с которой доступ машины с рукавами from the point where ограничен the access of the hose- М: Ус дамжуулах хоолойг сунгах carrying apparatus is Ус дамжуулах хоолой зөөгч төхөөрөмж цаашид явах боломжгүй limited болсон цэгээс тодорхой зайд уг хоолойг сунгаж зөөх G: Verlegen einer Schlauchleitung Advancing Front R: стадия горения подвижного фронта Combustion Stage Период горения, когда пожар распространяется. Обычно The period of сопровождается пламенным горением, которое выделяет тепло, combustion when a fire чтобы поддержать конвективную колонку (ср: Фронт пламени) is spreading, usually М: Дэлгэрч буй түймрийн уулга хэсгийн шатлагын үе шат accompanied by Түймэр тархан дэлгэрэх үе шат. Түймрийн уулга (өвөр) хэсэг flaming combustion шатахад конвекц баганыг нөхцөлдүүлэгч дөллөсөн шаталт that releases heat to ихэвчлэн дагалддаг (cf. Flaming Front) sustain the convection G: column (cf. Flaming Front) Advection R: адвекция The transfer in Передача температуры, влажности или подобных показателей, temperature, humidity, являющаяся результатом горизонтального перемещения or the like resulting воздушных масс (в отличие от конвекции, ср: Конвекция) from horizontal М: Адвекц movement of an air Агаарын цулаар температур, чийг зэрэг үзүүлэлтүүд нэг газраас mass (distinguished нөгөөд хэвтээ чиглэлд шилжих үйл явц (cf. Convection). from convection; cf. G: Advektion Convection)

Adze Hoe R: плуг-канавокопатель A fire-trenching or Инструмент для рытья или копания противопожарных канав, digging tool having a имеющий острое закаленное лезвие, который полезен для рытья, sharp, tempered blade, копания и рубки в тяжелых условиях which is useful for M: Зээтүү heavy grubbing, Нэг талдаа үзүүртэй, нөгөө талдаа онгитой, хатуу ир бүхий, trenching, and cutting газар ухах, түймрээс хамгаалах зурвас гаргахад хэрэглэдэг багаж; энэ нь хатуу хөрс бүхий нөхцөлд нүх, шуудуу ухахад үр дүнтэй G: Breithacke Aerial Attack R: воздушная атака A fire suppression Операция по тушению пожара, включая непосредственное operation involving the использование самолетов или вертолетов для доставки сил direct use of fixed- пожаротушения, огнетушащих агентов или ингибиторов горения wing or rotary aircraft к или на пожар (син. Воздушная атака, Сброс воды) to deliver fire fighting М: Агаарын довтолгоо forces, suppressants, or Түймэр унтраах үйл ажиллагаа; энэ нь нисэх онгоц эсвэл нисдэг retardants to or on a тэргээр гал түймэртэй тэмцэх анги, бүрэлдэхүүнийг шатаж буй fire (syn. Water газарт шууд хүргэх ажиллагаа (syn. Water Bombing, Water Bombing, Water Dropping) Dropping) G: Luftgestützte Brandbekämpfung Aerial Attack Boss R: руководитель воздушной атаки A person responsible Лицо, ответственное за направление и координацию работы for directing and воздушных судов, действующих на конкретном пожаре или его coordinating multiple части. См. Руководитель воздушной тактической группы aircraft operating on a М: Агаарын довтолгооны удирдагч specific fire or division Тухайн түймэртэй газраас болон агаараас тэмцэх хүч хэрэгслийг of a fire (see Air удирдан зохион байгуулагч хүн (see Air Tactical Group Tactical Group Supervisor) Supervisor) G: Einsatzleiter der luftgestützten Brandbekämpfung Aerial Detection R: обнаружение с воздуха A system for or the act Система для или действие по обнаружению, определению места of discovering, и сообщению о природных пожарах с воздушного судна. Могут locating, and reporting быть (1) плановыми (когда ведомство использует воздушное wildfires from aircraft. судно для определенной цели обнаружения и информирования о May be (1) planned природных пожарах) или (2) неплановыми (случайное (where an agency сообщение с воздушного судна, не нанятого или используемого deploys detection специально для целей обнаружения, включая сообщения с aircraft for the specific частных воздушных судов) (син. Авиаобнаружение) purpose of detecting М: Агаарын илрүүлэлт, хяналт and reporting Нисэх онгоцноос байгалийн түймрийг илрүүлэх, байрлалыг wildfires) or (2) тогтоох, мэдээлэх үйл ажиллагаа. Энэ нь (1) төлөвлөсөн (гал unplanned (random - түймэртэй тэмцэх байгууллага түймэр илрүүлэх, мэдээлэх from aircraft not зорилгоор тоноглосон нисэх онгоц ашигладаг байх) эсвэл (2) specifically hired or төлөвлөөгүй (түймрийг илрүүлэх, мэдээлэх тодорхой зорилгоор deployed for detection тоноглоогүй ердийн нисэх онгоц болон хувийн нисэх онгоцноос purposes, including мэдээлэх) байж болно (syn. Air Detection) private aircraft reports) G: Luftgestützte Waldbrandentdeckung

6 (syn. Air Detection) Aerial Fuel R: надземные ЛГМ The standing and Стоящие и поддерживаемые живые и отмершие лесные горючие supported live and материалы не в непосредственном контакте с землей и dead fuels not in direct состоящие в основном из листвы, побегов, ветвей, стеблей, contact with the коры, лиан и других вьющихся растений, мха и высокого ground and consisting кустарника. Вообще они легко высыхают и могут переносить mainly of foliage, низовой пожар в полог. (ср: ступенчатые ЛГМ, кроновые ЛГМ) twigs, branches, stems, М: Хөрсөн дээрх хялбар шатах материал bark, lianas and other Өндөр бут сөөг, хаг, хөвд, иш, мөчир, холтос, нахиа, унанги vines, moss and high зэргээс бүрэлдсэн газрын гадаргатай холбоогүй мөлхөө ба brush. In general they унинга шатах материал. Ерөнхийдөө эдгээр нь амархан хатдаг ба easily dry out and may гадаргуугийн түймрийг титэмд дамжуулдаг (cf. Ladder Fuel, carry surface fires into Crown fuels) the canopy G: Brennmaterial ohne Bodenkontakt (cf. Ladder Fuel, Crown fuels) Aerial Ignition R: воздушное зажигание Ignition of wildland Зажигание природных ЛГМ сбросом зажигательных fuels by dropping приспособлений или материалов с воздушного судна, например, incendiary devices or с помощью вертолетного зажигательного устройства (ср: materials from aircraft, Воздушные зажигательные аппараты с замедлением for example by a воспламенения, воздушный зажигательный аппарат, вертолетное helitorch (cf. Delayed зажигательное устройство, система для сброса зажигательных Aerial Ignition шариков) Devices, Aerial М: Агаараас өгөх ноцоолт Ignition Device, Нисэх онгоцноос шатамхай материал ба галт төхөөрөмжийг Helitorch, Ping-Pong унагаж байгалийн шатах материалд гал тавих; жишээ нь нисдэг Ball System) тэрэгнээс гал тавих төхөөрөмж (cf. Delayed Aerial Ignition Devices, Aerial Ignition Device, Helitorch, Ping-Pong Ball System) G: Luftgestützte Entzündung Aerial Ignition Device R: воздушный зажигательный аппарат (AID) Любое устройство, разработанное для целей зажигания Any device designed природных ЛГМ с воздуха (ср: Воздушное зажигание, for the purpose of воздушный зажигательный аппарат, воздушный зажигательный aerial ignition of аппарат с замедлением воспламенения, вертолетное wildland fuels зажигательное устройство, система для сброса зажигательных (cf. Aerial Ignition, шариков) Aerial Torch, Delayed М: Агаараас гал тавих төхөөрөмж Aerial Ignition Байгалийн шатах материалд гал тавихад зориулагдсан аливаа Devices, Helitorch, төхөөрөмж (cf. Aerial Ignition, Aerial Torch, Delayed Aerial Ping-Pong Ball Ignition Devices, Helitorch, Ping-Pong Ball System) System) G: [Vorrichtung für luftgestützte Entzündung]

Aerial Image R: интерпретация аэрофотоснимков Interpretation Процесс идентификации и интерпретации информации с The process of аэроснимков или цифровой информации, необходимых для identification and целей управления пожаром (для планирования управления interpretation of пожаром и во время тушения природного пожара) information from aerial М: Агаарын зургийг тайлж унших photographs or digital Ойн түймрийн менежментэд шаардлагатай агаарын зураг болон information required тоон өгөгдлийг тайлж унших, тодорхойлох үйл ажиллагаа for fire management (түймрийн менежмент ба байгалийн түймэртэй тэмцэх үед) purposes (for fire G: Luftbildauswertung management planning and during wildfire suppression) Aerial Observer R: воздушный наблюдатель; летнаб A person assigned to Лицо, которому поручено выявлять, определять места и discover, locate, and сообщать о природных пожарах с воздушного судна, а также report wildfires from следить и описывать ситуацию на месте пожара. Примечание: в an aircraft and to России в функции воздушного пожарного наблюдателя observe and describe включены координация воздушной и наземной атаки, а также conditions at the fire функции корректировщика. scene. Note: In Russia М: Агаараас ажиглагч the functions of the Байгалийн түймрийг нисэх онгоцноос илрүүлж, байрлалыг aerial fire observer тогтоож, нөхцөл байдлыг ажиглан мэдээлэх үүрэг бүхий хүн. include coordination of Жишээлбэл ОХУ-д агаараас түймэр ажиглагчийн ажил үүргийн aerial and ground хуваарьт агаарын болон газрын довтолгоог зохицуулах ба attacks, spotter илрүүлэгчийн үүрэг ордог байна. functions as well. G: Luftbeobachter Aerial R: воздушная разведка Reconnaissance Использование воздушного судна для наблюдения за Use of aircraft for поведением пожара, ценностями леса, находящимися под observing fire угрозой, действиями по тушению пожара и другими behavior, values at критическими факторами для обеспечения принятия командных risk, suppression решений по тактике, необходимых для тушения activity, and other М: Агаараас тандах critical factors to Түймрийн нөхцөл байдлыг ажиглах, эрсдлийн зэргийг тогтоох, facilitate command түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагаа буюу түймэр унтраах тактик decisions on tactics боловсруулах болон бусад үйл ажиллагаанд нисэх онгоцыг needed for suppression хэрэглэх G: Luftgestützte Aufklärung

Aerial Torch R: воздушный зажигательный аппарат Aerial ignition device Воздушный зажигательный аппарат на внешней подвеске или slung from or mounted смонтированный на вертолете для сбрасывания с воздуха on a helicopter that воспламененных капель загущенного бензина (ср: Воздушный dispenses ignited globs зажигательный аппарат, син. Вертолетное зажигательное of gelled gasoline устройство) (cf. Aerial Ignition М: Агаараас гал ноцоох бамбар Device, syn. Helitorch) Нисдэг тэргэнд дүүжлэх байдлаар байрлуулсан, шатах шингэнээр дүүргэсэн бөмбөлөг; агаараас гал тавихад ашиглана (cf. Aerial Ignition Device, syn. Helitorch) G: [Gerät zur Entzündung aus der Luft] Aerosol R: аэрозоль A gaseous suspension Газообразная суспензия мелких частиц, таких как частицы пыли of fine particles such as и дыма в атмосфере, размером от 0,1 до 10 мкм (ср: Мелкие dust, and smoke взвешенные частицы) particles in the М: Шахсан хий atmosphere, ranging Агаар дахь утаа, тоосны өчүүхэн жижиг ширхэгүүдийн хийн between 0.1 and 10 μm бүтэц. Энэ нь 0.1-ээс 10 мкм хэмжээтэй байдаг (cf. Fine in size (cf. Fine Particulate Matter) Particulate Matter) G: Aerosol Agency/Area R: координационный центр ведомства/территории Coordination Center Организационная единица, которая функционирует как A facility which serves центральный пункт для одного или нескольких ведомств по as a central point for передаче информации и запросов на ресурсы пожаротушения one or more agencies оперативным координационным центрам. Она может to use in passing функционировать как диспетчерский пункт одного из ведомств. information and M: Байгууллага/Газар нутаг зохион байгуулах төв resource requests to the Хэд хэдэн байгууллага болон нэг байгууллагын шаардлагатай Operations мэдээлэл, хүсэлтийг Удирдан Зохион Байгуулах Төв Coordination Center; it Байгууллагад дамжуулах гол үүрэг бүхий бүтцийн нэгж; энэ нь may also serve as a аль нэг хэлтсийн дуудлага бүртгэгчийн үүргийг гүйцэтгэж dispatch center of one болно. of the agencies G: Einsatzleitstelle Agrosilvopastoral R: система выращивания леса с временным System Land-use сельскохозяйственным и пастбищным пользованием system in which Система землепользования, в которой многолетние древесные woody perennials are растения используются на той же самой земле, что и used on the same land сельскохозяйственные культуры и животные, в некоторой форме as agricultural crops пространственной организации или временной and animals, in some последовательности. В лесопожарном управлении системы form of spatial выращивания леса с временным сельскохозяйственным и arrangement or пастбищным пользованием планируются на противопожарных temporal sequence. In заслонах (особенно на затененных противопожарных заслонах), fire management чтобы уменьшить опасность возникновения пожара путем agrosilvopastoral изменения состава подроста и подлеска, а также напочвенного systems are planned on покрова (ср: Противопожарный заслон) fuelbreaks (particularly М: Хөдөө аж ахуйн болон бэлчээрийн аж ахуйн зорилгоор shaded fuelbreaks) to тарьсан ойн зурвасны систем

9 reduce fire risk by Олон наст модлог ургамлыг хөдөө аж ахуйн ургацыг хамгаалах modifying understory болон амьтны аж ахуйн зориулалтаар тариалсан газар vegetation and soil ашиглалтын систем; энэ нь янз бүрийн хэлбэртэй байж болох ба cover (cf. Fuelbreak). орон зайн зохицуулалт, цаг хугацааны хувьд өөр өөр давтамжтай байна. Түймрийн менежментэд энэхүү систем нь түймрээс хамгаалах зурвасын үүргийг гүйцэтгэнэ (cf. Fuelbreak). G: Agro-silvopastorales Landnutzungssystem The direct use of fixed- R: воздушная атака wing or rotary aircraft Непосредственное использование самолетов или вертолетов в in the suppression of тушении природных пожаров (для сброса ингибиторов горения wildfires (to drop или огнетушащих агентов, доставки и развертывания групп retardant or пожаротушения) (син. Воздушная атака) extinguishing agents, М: Агаараас гал унтраах довтолгоо shuttle and deploy Нисэх онгоц болон нисдэг тэргийг түймэртэй тэмцэх үйл crews) ажиллагаанд хэрэглэх (агаараас ус ба гал унтраах химийн бодис (syn. Aerial Attack) цацах, мөн гал сөнөөгчид, аврах багийг буулгах) (syn. Aerial Attack) G: Luftgestützte Brandbekämpfung Base R: база воздушной атаки A permanent facility at Постоянная база, где размещается воздушное судно для which aircraft are использования в воздушных атаках. stationed for use in М: Агаараас гал унтраах төв operations Агаараас гал эсэргүүцэх үйл ажиллагаанд зориулсан нисэх онгоц бүхий, байнгын ажиллагаатай төв G: Einsatzflugplatz für Feuerlöschflugzeuge Boss R: руководитель воздушной атаки A person responsible Лицо, ответственное за направление и координацию воздушных for direction and судов, действующих на конкретном пожаре, или части пожара. coordination of М: Агаараас гал унтраах багийн ахлагч aircrafts use on Түймэр болон түүний тодорхой хэсэгтэй тэмцэх үед нисэх specific fire or division онгоцыг удирдан зохион байгуулах үүрэгтэй хүн of it. G: Einsatzleiter Luft Officer R: должностное лицо воздушной атаки Person responsible for Лицо, ответственное за направление, координацию и управление direction, coordination операцией по тушению пожара, включая использование and management of воздушных судов для доставки ингибиторов горения, fire suppression огнегасяших агентов или сил по борьбе с пожаром. operation including М: Агаараас гал унтраах мэргэжилтэн aircraft use to deliver Түймрийг унтраах үйл ажиллагааны менежмент ба удирдан retardants, чиглүүлэх үүргийг хүлээсэн мэргэжилтэн. Мөн гал түймэртэй suppressants or fire тэмцэх бүрэлдэхүүн, гал унтраах бодис материал, гал fighting forces. сөнөөгчдийг нисэх онгоцоор хүргэх ажиллагааг хариуцна. G: Einsatzkoordinator Luft

Air Cargo R: авиационный груз All cargoes to be Все грузы для транспортировки и доставки воздушными судами. transported and М: Агаарын ачаа тээвэр delivered by aircrafts Нисэх онгоцоор тээвэрлэн хүргэгддэг бүх төрлийн ачаа G: Luftfracht Air Coordinator R: авиакоординатор (Airco) Легкий самолет с опытным лесопожарным, который A light, fixed wing координирует работу авиатанкеров на пожаре aircraft with М: Агаарын зохицуулагч experienced fire Түймэртэй тэмцэх ажилд мэргэшсэн, хөнгөн хийцийн нисэх officer, who serves as онгоц бүхий мэргэжилтэн; энэхүү мэргэжилтэн агаараас түймэр an air coordinator for унтрааж буй онгоцыг удирдан зохион байгуулна an air tanker attack G: Luftgestützte Koordination der Flugzeugeinsätze Air Detection R: авиаобнаружение (см. Обнаружение с воздуха) See: Aerial Detection М: Агаарын илрүүлэлт (See: Aerial Detection) Air Mass R: воздушная масса An extensive body of Обширное пространство воздуха, имеющее однородные air having similar характеристики температуры и влажности в горизонтальной properties of плоскости temperature and М: Агаарын цул moisture in a Агаарын хэвтээ чиглэл дэх темперетур ба чийгийн ижил шинж horizontal plane чанар бүхий агаарын цул хэсэг G: Luftmasse Air Operations R: руководитель подразделения воздушных операций Branch Director пожаротушения Person directing the air Лицо, руководящее воздушными операциями пожаротушения operations on fire М: Түймэр эсэргүүцэх агаарын салбарын дарга suppression Агаараас түймэр унтраах үйл ажиллагааг удирдах үүрэг бүхий хүн Air Operations R: должностное лицо по воздушным операциям Officer Лицо, ответственное за все воздушные операции (атака с The person responsible воздуха, обнаружение с воздуха, сброс грузов, транспортные for all air operations полеты и т.д.) в пределах административной единицы или (aerial attack, aerial оперативной базы detection, cargo М: Түймэр эсэргүүцэх агаарын салбарын мэргэжилтэн dropping, transport, Агаараас гал эсэргүүцэх бүхий л үйл ажиллагаа (агаараас гал etc.) within an унтраах, агаараас түймэр илрүүлэх, ачаа буулгах, тээвэрлэлт administrative unit or г.м), удирдлагын нэгж болон баазыг хариуцсан мэргэжилтэн from an operating base G: Einsatzoffizier fuer den Flugbetrieb

Air Pollution R: загрязнение воздуха General term alluding Общий термин, указывающий на нежелательное добавление to the undesirable веществ (газы, жидкости или твердые частицы) к атмосфере, addition of substances которые являются чужеродными для естественной атмосферы (gases, liquids, or solid или присутствуют в количествах, превышающих естественные particles) to the концентрации atmosphere that are М: Агаарын бохирдол foreign to the natural Агаар мандлын үндсэн найрлагад сөрөг нөлөө үзүүлэх (хий, atmosphere or are шингэн ба хүнд элементүүд) бодисын хэмжээ нь агаарын present in quantities найрлагад байх хэвийн хэмжээнээс давж гарахыг агаарын exceeding natural бохирдол гэж тодорхойлдог concentrations G: Luftverunreinigung, Luftverschmutzung Air Quality R: качество воздуха The composition of air Состав воздуха, показывающий количество загрязняющих with respect to веществ в нем; чаще всего используется в связи со стандартами quantities of pollution предельно допустимых концентраций загрязняющих веществ. therein; used most Используется вместо термина «загрязнение воздуха», когда идет frequently in речь о управляющих программах. connection with М: Агаарын чанар "standards" of Агаарын найрлага дахь бохир бодисын хэмжээ; энэ нь ихэвчлэн maximum acceptable “стандарт”-аар зөвшөөрөгдсөн бохирдуулагч бодисын дээд pollutant хэмжээ гэсэн ойлголттой холбогдож хэрэглэгддэг. Аливаа concentrations. Used удирлагын хөтөлбөрт “Агаарын бохирдол” гэсэн ойлголтын instead of "air оронд хэрэглэгдэнэ. pollution" when G: Luftqualität referring to programs. Airborne Particulates R: переносимые по воздуху взвешенные частицы cf. Aerosol ср: Аэрозоль М: Агаарын жижиг хэсгүүд (cf. Aerosol) Aircraft Network R: радиосеть воздушных судов (Air Net) Радиочастоты, используемые преимущественно для воздушных Radio frequencies операций primarily used for air М: Нислэгийн удирдлагын сүлжээ operations Нислэгийн үйл ажиллагааг удирдах радио долгионы сүлжээ G: Beweglicher Flugfunkdienst Air-Ground R: воздушно – наземная система обнаружения пожара Detection Любая система обнаружения лесных пожаров, сочетающая Any fire detection покрытие ключевых территорий с неподвижных пунктов system combining наземными детекторами с обнаружением с воздуха, fixed point coverage of изменяющяяся в соответствии с потребностями key areas by ground М: Түймэр илрүүлэх агаар-газрын дохиолол detectors with aerial Тодорхой газар нутаг буюу цэгт төвлөрч газрын болон агаарын detection that is varied дохиоллыг ашиглан гал түймрийг илрүүлэх систем; энэ нь according to needs хэрэгцээнээс хамаарч олон янз байна G: Kombinierte Luft-Boden-Detektion von Feuer Air Tactical Group R: руководитель воздушной тактической группы Supervisor Лицо, ответственное за координацию всех операций самолетов и

12 Person responsible for вертолетов во время пожара coordination of all М: Агаарын тактикийн багийн ахлагч plane and helicopter Гал түймрийн үед бүх нисэх онгоц, нисдэг тэрэгний үйл operations during the ажиллагааг удирдан зохицуулах үүрэгтэй хүн incident G: Airtanker R: авиатанкер A fixed-wing aircraft Самолет, оснащенный емкостями и оборудованием для сброса fitted with tanks and огнегасящих агентов (обычная вода или вода с equipment for пенообразователем или антипиренами ) на пожар (син. Водный dropping suppressants бомбардировщик, ср: Вертолет-танкер, Танкер, автоцистерна) (plain water or water М: Түймэр унтраагч нисэх онгоц with foam or fire Усны сав, багажаар тоноглодсон, гал унтраагч бодис болон усыг retardant chemicals) on агаараас цацах (хөөс, нэмэлт химийн бодис ашиглах боломжтой) fires (syn. Water зориулалт бүхий нисэх онгоц (syn. Water Bomber, cf. Helitanker, Bomber, cf. Tanker) Helitanker, Tanker) G: Löschflugzeug, Wasserbomber Airtanker Base R: авиатанкерная база An operational base at Оперативная база, в которой базируются авиатанкеры, готовые which airtankers are для вылета на тушение пожара. Обычно включает в себя held in readiness for диспетчерский пункт, помещение для дневного нахождения action on fires. экипажа, небольшой склад оборудования и административное Generally includes помещение. Может так же оснащаться оборудованием для dispatch facilities, обеспечения антипиренами (ср: Место наземного размещения crew day quarters, ингибитора горения). limited equipment М: Түймэр унтраагч онгоцны бааз storage, and Түймэр унтраагч онгоцуудыг түймэр эсэргүүцэх үйл administrative ажиллагаанд бэлэн байлгах бааз. Энэхүү бааз нь багаж facilities. May also be хэрэгслийн багаахан нөөц, удирдлагын бүрэлдэхүүн, диспетчер, equipped to provide гал сөнөөгчдийг түр хугацаагаар байрлуулах боломжтой (cf. fire retardant (cf. Retardant Base). Retardant Base). G: Einsatzflugplatz für Löschflugzeuge Air Temperature R: температура воздуха Temperature Температурные характеристики воздуха окружающей среды characteristics of М: Агаарын температур ambient air Орчны агаарын шинж чанарууд G: Alidade R: алидада A sighting device used Устройство визуального наблюдения, используемое by lookouts to наблюдателями , чтобы определять горизонтальное положение determine the пожара с наблюдательного пункта. (син Азимут, horizontal bearing of a Ориентированная карта для пеленгования пожара, Пеленгатор fire from a lookout пожара Осборна) (syn. Bearing, Fire М: Алидад Finder Map, Osborne Ажиглалтын цэгээс түймрийн тархалтыг хэвтээ өнцгийн дагуу Fire Finder) хэмжих зориулалт бүхий багаж (syn. Bearing, Fire Finder Map, Osborne Fire Finder). G: Peildiopter, Winkelpeilgerät, Entfernungsmesser Allocated Resources R: распределенные ресурсы Resources that have Ресурсы, которые были направлены на пожар, но еще не

13 been dispatched to an зарегистрированы в центре связи на пожаре (Ср: Выделенные incident, but that have ресурсы) not yet checked in with М: Түймэр эсэргүүцэх зориулалтаар тарааж байрлуулсан хүн the incident хүч, нөөц communications center Гал түймрийн Төв Мэдээллийн Байгууллагад бүртгэгдээгүй ч (cf. Assigned гал түймэр асч буй газарт хүргэгдсэн хүн хүч, техникийн нөөц Resources) (cf. Assigned Resources) G: Zugewiesene Ressourcen Allowable Burned R: допустимая площадь ежегодных пожаров Area Максимальное значение средней площади, затронутой огнем за Maximum average area определенное число лет, которое можно допустить и которое burned over a specified может выдержать данная площадь без нарушения общего period of years that can управления лесами и других целей землепользования (син. be tolerated and допустимая площадь, пройденная огнем) sustained for a given М: Шатаах талбайн боломжит хэмжээ area without disrupting Тодорхой жилүүдэд үе шаттайгаар шатаасан талбайнуудын overall forest хамгийн их хэмжээ. Энэ нь ойн аж ахуйн менежмент болон management and other бусад газар ашиглалттай холбоотой үйл ажиллагааны зорилгод land use objectives саад болохооргүй хэмжээтэй байна (syn. Acceptable Burn) (syn. Acceptable Burn) G: [Im Rahmen der Resourcenplanung akzeptierbare Brandfläche] Anchor Point R: опорная точка An advantageous Благоприятное место, обычно противопожарный барьер, для location, usually a fire начала создания противопожарной полосы. Опорная точка barrier, from which to используется для того, чтобы минимизировать вероятность start constructing a окружения огнем с фланга во время строительства fireline. The anchor противопожарной полосы. point is used to М: Тулгуур цэг minimize the chance of Түймрээс урьдчилан сэргийлэх зурвасыг байгуулах эхлэлийн being outflanked by цэг. Тулгуур цэг нь урьдчилан сэргийлэх зурвасыг байгуулж the fire while the line байх үед жигүүрээс түймэр ороон шатах эрсдлийг бууруулах is being constructed. зорилготой. G: Ansatzpunkt zur Errichtung einer Bekämpfungslinie Ancient Fire R: древний пожар Fire dated at Лесной пожар, отнесенный к доисторической шкале времени prehistoric time scale (обычно определяется с помощью радиоуглеродного анализа) (usually by М: Эртний түймэр radiocarbon analysis) Эрт дээр үед гарсан түймэр (ихэвчлэн радиокарбоны шинжилгээний тусламжтайгаар тогтоодог) G: Vorgeschichtliches Feuer

Anemometer R: анемометр An instrument Прибор, предназначенный для определения скорости ветра (син. designed to measure Измеритель скорости ветра) wind speed (syn. М: Анемометр Windspeed Meter) Салхины хурдыг хэмжих зориулалт бүхий багаж (syn. Windspeed Meter) G: Windmesser Angled Strip Ignition R: Ступенчатое зажигание под углом к ветру See under Ignition См. В разделе Способы зажигания Pattern М: Салхины чиглэлээр зурваслан шаталж асаах (See under Ignition Pattern) Annual R: однолетнее растение A plant completing its Растение, завершающее свой жизненный цикл в течение года life cycle in a year or или менее less М: Нэг наст ургамал Нэг жил ба түүнээс доош хугацааны настай ургамал G: Annuelle Pflanze Annual Burn R: ежегодный пал A fire prescribed to an Пал, предписанный для площади, которая должна выжигаться area to be burned ежегодно annually М: Жил бүрийн шатаалт Жил бүр зориудаар шатаахаар бэлтгэсэн талбай G: Jährliches kontrolliertes Feuer Anthropogenic Fire R: антропогенные пожары Fires caused (or Пожары, вызванные (или намеренно примененные) человеком intentionally applied) (см. Рекреация и Постоянный житель в разделе Причины by humans (see пожаров) Recreation under Fire М: Хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй түймэр Cause, Resident under Хүний үйл ажиллагаанаас (буюу зориудаар тавьсан) үүдэлтэй Fire Cause) түймэр (see Recreation under Fire Cause, Resident under Fire Cause). G: Anthropogenes Feuer Anticyclone R: антициклон An area of high Область высокого атмосферного давления с замкнутой atmospheric pressure циркуляцией по часовой стрелке with closed clockwise М: Эсрэгциклон circulation Эсрэг циклон буюу антициклон - хөдөлгөөнтэй хүйтэн гадарга дээр үүссэн цагийн зүүний дагуу эргэлт бүхий төвдөө даралт ихтэй их даралтын муж. G: Antizyklone Applicator R: аппликатор A special pipe or Специальная трубка или насадок для применения nozzle attachment for пенообразователя или образования водного тумана, обычно applying foam or water называют –“пенный аппликатор” или “аэрозольный генератор” fog to fires, usually М: Хушуу designated as „foam Гал руу хөөс, ус цацагч тусгай хоолой буюу хушуу; ихэвчлэн applicator“ or „fog “хөөсний хушуу” буюу “цацруулагч хушуу” гэж нэрлэгддэг. applicator“ G: Strahlrohr, Schaumstrahlrohr

15 Appropriate R: соответствующее управленческое реагирование Management Определенные действия, предпринимаемые в ответ на Response (AMR) природный пожар, чтобы реализовать цели защиты леса и Specific actions taken использования огня (США: NWCG) in response to a М: Менежментийн тохирсон үйл ажиллагаа wildland fire to Ойг хамгаалахын тулд байгалийн түймрийг эсэргүүцэх болон implement protection түймрийг ашиглах зорилгыг хэрэгжүүлэхэд зориулсан тодорхой and fire use objectives үйл ажиллагаа (АНУ: NWCG) (USA: NWCG) G: [Feuer-Management-Entscheidung gemäss Vorgaben der Ressourcenbewirtschaftung] Approved R: утвержденный In fire service В терминологии службы охраны лесов, это то, что проверено и terminology that which включено в перечень полномочным пожарно-контрольным is inspected and listed ведомством. Термин в том смысле, в каком он используется by recognized fire- Национальной ассоциацией пожарной охраны (US-NFPA), testing agencies. The означает утверждение распоряжения властями, имеющими term as used in полномочия, такими как руководитель тушения пожаров, National Fire департамент страховой инспекции или другое ведомство, Protection Association которое проводит в жизнь выполнение стандартов и инструкций. (US-NFPA) standards М: Хянагдсан means approval by the Ой хамгаалах албаны нэр томъёонд энэ нь Гал түймрийн хяналт authority having шалгалтын байгууллагаар шалгагдаж, батлагдсан гэсэн утгыг Jurisdiction, such as илэрхийлнэ. АНУ-ын Үндэсний Гал Түймрээс Хамгаалах the fire chief, insurance Холбоо (US-NFPA)-ны стандартад энэхүү нэршил нь гал inspection department, түймэртэй тэмцэх газрын дарга, галын даатгалын хяналтын or other agency that байгууллага ба бусад хууль, стандарт тогтоох байгууллагаар enforces standards or шалгагдаж, батлагдсан байхыг хэлнэ. regulations. G: zugelassen Aramid R: арамид The generic name for a Название, характерное для определенного класса high-strength, flame- высокопрочных, огнезащитных синтетических материалов, resistant, synthetic используемых для шитья рубашек и брюк спецодежды лесных fabric used in the shirts пожарных and pants of М: Арамид [галд тэсвэртэй материал] firefighters Гал сөнөөгчдийн өмд, цамц хийхэд зориулагдсан, бат бөх, галд тэсвэртэй, нийлэг даавуун материал G: [Eigenname für brandhemmende, nicht entflammbare Textilien] Area Burned R: пройденная пожаром площадь A vegetated area Площадь, покрытая растительностью и затронутая пожаром affected by fire М: Шатсан талбай Түймэрт шатсан, ургамлан бүрхэвч бүхий талбай G: Brandfläche Area Grid Ignition R: точечное зажигание участка See under Ignition См. в разделе Способы зажиганий Pattern М: Талбайд галыг торлон тавих (See under Ignition Pattern)

Area Ignition R: площадное зажигание Ignition of several Пуск нескольких отдельных палов по территории, которая individual fires должна проходиться сплошным палом или встречным палом, throughout an area to либо одновременно, либо один за другим в ускоренной be broadcast burned or последовательности, и размещение их таким образом, чтобы они backfired, either присоединялись к основному палу и влияли на него, создавая simultaneously or in условия для быстрораспростаняющегося огня. Также называется rapid succession, and одновременным зажиганием (см. также в разделе Способы so spaced that they add зажиганий) to and influence the М: Талбайгаар гал ноцоох main body of the fire Тухайн газарт тавьсан цурав болон өргөжүүлэн шатаахаар to produce a hot, fast- асаасан хэд хэдэн гал бөгөөд эдгээрийг нэг зэрэг буюу эсвэл spreading fire дараалан тавьсанаар хурдан ноцож, өргөн шатлагыг бий condition. Also called болгосноор түймрийн голомт хурдан тархах нөхцлийг simultaneous ignition нэмэгдүүлнэ (see also under Ignition Pattern). (see also under Ignition G: Grossflächige Entzündung Pattern). Area of Influence R: территория влияния Delineated area Определенная территория, окружающая базу, которая может surrounding a base быть достигнута первой наземными или авиационными which can be reached подразделениями, приписанными к этой базе first by the ground or М: Нөлөөллийн талбай units assigned to the Гал түймэртэй тэмцэх баазын ойролцоох газар нутаг бөгөөд энд base газраас болон агаараас тэмцэх нэгж хамгийн түрүүнд хүрэх боломжтой талбай G: Einsatzbereich Area Source R: источник загрязнения на территории A source category of Категория источника загрязнения воздуха, которое, как правило, air pollution that простирается над большой территорией. Предписанные generally extends over выжигания, сжигание растительности на полях, отопление a large area. Prescribed домов и выжигания на открытой местности - примеры burning, field burning, источников загрязнения на территории. home heating, and М: Орчны агаарын бохирдлыг үүсгэгч open burning are Агаарын бохирдлыг үүсгэгч хэлбэрийг нэрлэх бөгөөд энэ нь examples of area ихэнхдээ өргөн хэмжээний газар нутаг дээр тархдаг. Жишээлбэл sources. урьдчилан сэргийлэх шатаалт, тариалангийн талбайн шатаалт, орон сууцны галлагаа болон бусад задгай асч буй гал нь агаарын бохирдлыг үүсгэгч юм. G: [grossflächiges Entstehungsgebiet von Rauch]

Armed R: готов A term used in air Термин, использующийся в авиатанкерной терминологии для tanker parlance to обозначения того, что водосливной механизм установлен на indicate that the разрешение запрограммированного сброса части или всего dropping mechanism is огнегасящего агента set to allow a М: Цэнэглэсэн programmed release of Энэ нь гал түймэр унтраагч нисэх онгоцны гал унтраах part or all of the load шингэнийг удирдах товчлуур бөгөөд энэхүү механизм нь гал of fire suppressant унтраах аливаа бодис, шингэнийг хэсэгчилэн эсвэл бүгдийг асгахаар програмчлагдсан байдаг G: Armiert Arson R: поджог The act of willfully Акт умышленного инициирования природного пожара для того, igniting a wildfire by чтобы выжечь или направить огонь к растительности или anyone to burn, or собственности без согласия на то собственника или его/ее агента spread to, vegetation or (ср: Пожар, совершенный поджигателем) property without М: Галдан шатаалт consent of the owner or Тухайн эзэмшигчийн зөвшөөрөлгүйгээр эд хөрөнгө, эзэмшил his/her agent (cf. Arson газрыг санаатайгаар галдан шатааснаас үүссэн гал түймэр (cf. Fire) Arson Fire) G: Brandstiftung Arson Fire R: пожар, вызванный поджигателем A wildfire caused by Природный пожар, вызванный умышленным поджогом (син. arson (syn. Incendiary пожар, вызванный поджигателем; ср: поджог) Fire, cf. Arson) М: Санаатайгаар галдан шатаагчаас үүдэлтэй байгалийн түймэр Санаатайгаар галдан шатааснаас үүдэлтэй байгалийн түймэр (syn. Incendiary Fire, cf. Arson) G: Durch Brandstiftung entstandenes Feuer Ash R: пепел Residue remaining Остаток, после сжигания вещества (например, органическое after a substance (e.g., вещество) organic matter) is М: Үнс burned Тухайн биет шатсанаас үүдсэн үлдэгдэл (жишээ нь; органик нэгдэл) G: Asche Aspect R: сторона склона (выходящая на какую-либо сторону света) Cardinal direction Основное направление, на которое склон обращен лицевой toward which a slope стороной (син. экспозиция) faces (syn. Exposure) М: Налуу Газрын гадаргын хажуу, бэл, энгэр, хойд зүгийн налуу (syn. Exposure) G: Exposition

Assigned Resources R: выделенные ресурсы Resources checked-in Ресурсы, которые зарегистрированы и им выданы задания на and assigned work выполнение работ на пожаре (ср: Распределенные ресурсы) tasks on an incident М: Бэлтгэл нөөц (cf. Allocated Гал түймрийн үед хэрэглэгдэх нөөц (хүн хүчний, техникийн)- Resources) ийн ажил үүрэг бөгөөд энэ нь урьдчилан бүртгэгдэж, шалгагдсан байна (cf. Allocated Resources) G: Zugeteilte Ressourcen Assignment R: задание Tasks given to Задания, выданные лесопожарным ресурсам для исполнения в resources to perform данный рабочий период на основе тактических целей плана within a given действий на пожаре operational period, М: Үүрэг даалгавар based upon tactical Тухайн гал түймэр унтраах үйл ажиллагааны үед хэрэгжүүлэх objectives in the үүрэг, даалгаврууд бөгөөд энэ нь гал түймэртэй тэмцэх үйл incident action plan ажиллагааны үндсэн төлөвлөгөөний тактикт тулгуурласан байна. G: Anweisung, Zuweisung Assisting Agency R: ведомство, оказывающее помощь An agency directly Ведомство, непосредственно предоставляющее тактические или contributing tactical or вспомогательные ресурсы другому ведомству service resources to М: Туслах салбар нэгж another agency Тактикийн болон үйлчилгээний нөөцийг бусад нэгжид нийлүүлэгч салбар нэгж /байгууллага/ G: [im Rahmen der Amtshilfe unterstützende Behörde] Atmometer R: атмометр An instrument that Прибор, который обеспечивает приблизительную оценку provides an суммарного испарения измерением потери воды с approximate measure искусственной испаряющей поверхности of evapotranspiration М: Атмометр by measuring the water Гадаргуугийн усны алдагдлыг зориудаар ууршуулан хэмжих loss from an artificial замаар эуотранспирацийг ойролцоогоор тооцоолдог багаж evaporating surface G: Evaporimeter Atmosphere R: атмосфера The air surrounding the Воздух, окружающий землю рядом слоев с различными earth, as a series of характеристиками. Состоит в основном из азота и кислорода со layers of different следами углерода, и выполняет роль буфера между солнцем и characteristics. землей. Слои в направлении от земли располагаются в Composed mainly of следующем порядке: тропосфера, стратосфера, мезосфера, nitrogen and oxygen термосфера и экзосфера with traces of carbon, М: Агаар мандал it acts as a buffer Дэлхийн бөмбөрцгийг бүрхсэн олон шинж чанар бүхий агаарын between the sun and хийн бүрхэвч юм. Агаар мандал нь найрлагын хувьд азот-78%, the Earth. The layers, хүчилтөрөгч-21%, нүүрсхүчлийн хий- 0,03%, түүнчлэн гели, extending away from азот, устөрөгч гэх мэтийн хийнүүд маш бага хувийг тус тус the earth, in order: эзлэн дэлхийн бөмбөрцөг, нарны хооронд хамгаалах бүрхэвч troposphere, болно. Агаар мандлын давхаргууд нь газрын гадаргаас холдох stratosphere, дарааллаар /Орчих мандал буюу шим мандал, давхраат мандал,

19 mesosphere, дунд мандал, илчит мандал, гадаад мандал/ гэж эрэмбэлэгдэнэ. thermosphere and G: Atmosphäre exosphere Atmospheric R: Атмосферная инверсия Inversion (см. Инверсия, Устойчивость атмосферы) see Inversion, М: Агаарын тогтворт байдлын хэмжүүр Atmospheric Stability (see Inversion, Atmospheric Stability) Atmospheric R: атмосферное давление Pressure Гравитационная сила, приводимая в действие столбом воздуха, The gravitational force простирающимся от данной рассматриваемой точки до внешних exerted by a column of границ атмосферы. Единица измерения: килоПаскаль (кПа) air extending from the М: Агаарын даралт point of concern to the Дэлхийн гадарга болон түүн дээр оршиж буй бүх зүйлсэд агаар outer limits of the мандлын үзүүлж буй даралт буюу агаарын босоо жинг хэлнэ. atmosphere. Unit of Хэмжих нэгж: килоПаскаль (кПа). measurement: G: Luftdruck, Atmosphärendruck kilopascal (kPa) Atmospheric Stability R: устойчивость атмосферы A meteorological term Метеорологический термин, относящийся к сопротивлению referring to the атмосферы турбулентности и вертикальному движению (вверх). resistance of the По отношению к действиям по управлению пожарами, atmosphere to атмосфера обычно описывается как нейтральная, устойчивая turbulence and vertical или неустойчивая по отношению к сухоадиабатическому motion (upward). With градиенту (САГ): reference to fire 1) Нейтральная атмосфера – Снижение температуры по мере management activities увеличения высоты равно САГ (атмосфера не способствует, но и the atmosphere is не связывает вертикальное движение больших масс воздуха). (2) usually described as Устойчивая атмосфера – Снижение температуры по мере neutral, stable, or увеличения высоты меньше, чем САГ (атмосфера стремится unstable with respect препятствовать вертикальному движению больших масс to the dry adiabatic воздуха). (3) Неустойчивая атмосфера – Снижение температуры lapse rate (DALR) по мере увеличения высоты больше, чем САГ (атмосфера (1) Neutral стремится поддерживать вертикальное движение больших масс Atmosphere: The воздуха). (ср: Неустойчивость, Инверсия) temperature decrease М: Агаар мандлын тогтвортой байдал with altitude is equal to Цаг уур судлалд агаарын хуйлрал бa босоо чиглэлийн the DALR (the хөдөлгөөнд агаар мандал тогтвортой байхыг хэлнэ. Түймрийн atmosphere neither менежментийн үйл ажиллагаанд агаар мандлыг хуурай aids nor binders large- адиабатекийн градиенттэй холбоотойгоор саармаг, тогтвортой, scale vertical motion). тогтворгүй хэмээн ангилна. (2) Stable Atmosphere: (1) Саармаг агаар мандал: Өндөршлөөс хамааран буурах The temperature температур хуурай адиабатекийн градиенттэй тэнцүү байх decrease with altitude (агаар мандал босоо чиглэлийн том хэмжээний хөдөлгөөнд is less than the DALR нэгдэхгүй байх). (2) Тогтворгүй агаар мандал: Өндөршлөөс (the atmosphere tends хамааран буурах температур хуурай адиабатекийн градиентээс to suppress large-scale бага байх (агаар мандал агаарын их хэмжээний босоо чиглэлийн vertical motion). (3) хөдөлгөөнийг шахаж, нягтруулах хандлагатай болох). (3) Unstable Atmosphere: Тогтвортой агаар мандал: Өндөршлөөс хамааран буурах The temperature температур хуурай адиабатекийн градиентээс их байх (агаар

20 decrease with altitude мандал агаарын их хэмжээний босоо чиглэлийн хөдөлгөөнийг is greater than the дэмжиж, хөдөлгөх хандлагатай болох). (cf. Instability, Inversion) DALR (the atmosphere G: Atmosphärische Stabilität tends to support large- scale vertical motion). (cf. Instability, Inversion) Attack a Fire R: атаковать пожар (cf. Fire Suppression) (ср: Тушение пожара) М: Гал түймэр унтраах (cf. Fire Suppression) G: Brandbekämpfung, Feuerbekämpfung Attack Line R: рукав для атаки пожара A line of hose, Гибкий рукав, заранее соединенный с помпой пожарного preconnected to the агрегата, и готовый для немедленного использования в тушении pump of a fire пожара в отличие от подводящих рукавов, соединяющих водные apparatus and ready for ресурсы с помпой или питающих рукавов, протянутых от помпы immediate use in к различным точкам вокруг периметра пожара attacking a fire. М: Гал унтраах усны хоолой Contrasted to supply Галын албаны машин, төхөөрөмжийг шахуургатай урьдчилан lines connecting a холбож, гал унтраахад хэрэглэхээр бэлтгэсэн нийлэг хоолой. water supply with a Усны эх үүсвэртэй шахуургыг холбох болон шахуургаас янз pump or to feeder lines бүрийн цэгт гал унтраах усыг дамжуулахад зориулсан хоолой. extended from a pump G: Angriffsschlauchleitung to various points around the perimeter of a fire Attack Time R: 1.Время начала атаки пожара; 2. Истекшее время (1) The starting date, (1) Исходные дата, час и минута первых работ по тушению hour, and minute of the пожара. (2) Истекшее время от получения сообщения о пожаре first suppression work до первой организованной атаки; включает как время, on a fire. (2) Elapsed необходимое на сборы, так и транспортировку до пожара (син. time from the end of Время реагирования на пожар) report time to the first М: Гал түймэр унтрааж эхлэх цаг. 2. Зарцуулсан хугацаа organized attack; (1) Гал түймэр унтраах ажиллагааг эхлэх өдөр, цаг, минут. (2) includes both get-away Галын дуудлага хүлээн аваад голомтод хүрч анхны тархалт time and travel time хийж эхлэх мөч хүртэлх хугацаа. Үүнд, замд зарцуулсан (syn. Response Time) хугацаа, тархалтад бэлтгэсэн хугацаа орно (syn. Response Time) G: (1) Zeitpunkt des Erstangriffs, (2) Verzugszeit zwischen Alarmierung and Angriff (Reaktionszeit) Attack Unit R: подразделение атаки A single vehicle or Отдельная машина либо воздушное судно с приданным aircraft and its персоналом и материалами, предоставленными для associated personnel реагирования и локализации пожара или другой чрезвычайной and material provided ситуации for the purpose of М: Гал түймэртэй тэмцэх нэгж / салаа, тасаг / responding to and Гал түймэртэй тэмцэх эсвэл бусад онцгой байдлын үед abating a fire or other ажиллахаар бэлтгэгдсэн тээврийн хэрэгсэл болон нисэх онгоц emergency бүхий бие бүрэлдэхүүн

21 G: Feuerbekämpfungseinheit Attack Unit Response R: реагирование подразделения атаки The response of one Реагирование одного подразделения атаки на пожар или другую attack unit to a fire or чрезвычайную ситуацию без учета количества применений other emergency with данного ресурса к этому же пожару или чрезвычайной ситуации no regard for the М: Гал түймэртэй тэмцэх нэгжийн үйлдэл number of return trips Гал түймэртэй тэмцэх нэгжийн түймрийн болон бусад онцгой to that same fire or байдлын бүсэд хийж буй үйлдэл. Энэ нь тухайн бүсэд хүрээд emergenc хэрэглэгдэх нөөцийг урьдчилан тооцохгүй хийсэн үйлдэл G: Einsatz (Reaktion) einer Feuerbekämpfungseinheit Automatic Lightning G: Blitzschlag-Ortungssystem Detection System R: автоматическая система регистрации молниевых (ALDS) A network of разрядов (АСРМР) electronic field sensors Сеть полевых электронных датчиков, связанных с центральным linked to a central компьютером для обнаружения, триангуляции, нанесения computer to detect, данных местоположения и регистрации молниевых разрядов triangulate, plot the облако-земля в реальном масштабе времени на заранее location, and record определенной территории cloud-to-ground М: Аянга, цахилгааныг бүртгэх автомат систем lightning flashes in real Урьдчилан тодорхойлсон ажиглалтын талбай ба бүс нутагт үүл- time over a газрын гадарга хоорондох аянга, цахилгааныг бүртгэж, predetermined area. мэдээллийн төвд шууд дамжуулдаг хээрийн электрон мэдрэгчийн сүлжээ Available Fuel R: сгорающие ГМ The portion of the total Часть общего количества ГМ, которая фактически горит или fuel that actually burns могла бы гореть при определенных условиях горения и ГМ or would actually burn М: Шатах боломжтой шатах материал under specified Нийт шатамхай материал дахь бараг шатаж байгаа ба шатлагын burning and fuel тодорхой нөхцөлд шатах магадлалтай хэсэг conditions G: [Unter aktuellen Bedingungen brennbares Material] Available Fuel R: энергия сгорающих ГМ Energy Количество выделяемого тепла на единицу площади Amount of heat сгорающими ГМ. Выражается в килоджоулях на кв. метр (кДж/ released per unit area м2 ) (ср: Энергия ГМ, имеющаяся для конвекции) when the available fuel М: Шатах боломжтой шатах материалын илч burns, expressed in Шатах материалаас нэгж талбайд ялгарч буй нийт дулааны Kilo Joules per square хэмжээ. Нэг квадрат метр талбай дахь килоЖоул (кЖ/м2) –аар meter (kJ/m2) (cf. Fuel илэрхийлэгдэнэ (cf. Fuel Energy Available for Convection). Energy Available for G: Freiwerdende Energie Convection)

Available Resources R: имеющиеся ресурсы Resources assigned to Ресурсы, переданные на пожар, и готовые выехать на задание в an incident and течение 3-х минут available for an М: Бэлэн нөөц assignment within Аливаа галын аюулын үед гурван минутын дотор бэлэн байдалд three minutes орох хүн хүчний болон техникийн нөөц G: Ressourcen, die unverzüglich zur Verfügung stehen Average Relative R: средняя относительная влажность воздуха Humidity Средняя арифметическая максимального и минимального Arithmetic average of значения относительной влажности воздуха, измеренная на the maximum and пожарной метеостанции в период от одного базового времени minimum relative наблюдения до другого humidities measured at М: Агаарын дундаж харьцангуй чийгшилт a fire weather station Түймрийн цаг агаарын мэдээний харуулын цэгт нэгж ижил from one base хугацаанд хэмжигдсэн агаарын харьцангуй чийгийн хамгийн их observation time to the ба хамгийн бага утгын арифметик дундаж next G: Durchschnittliche relative Luftfeuchtigkeit Average R: средняя температура Temperature Средняя арифметическая максимального и минимального Arithmetic average of значений температур сухого термометра, измеренная на the maximum and пожарной метеостанции в период от одного базового времени minimum dry-bulb наблюдения до другого temperatures measured М: Дундаж температур at a fire weather station Түймрийн цаг агаарын мэдээний харуулын цэгт нэгж ижил from one base хугацаанд хэмжигдсэн агаарын хуурай температурын хамгийн observation time to the их ба хамгийн бага утгын арифметик дундаж next G: Durchschnittstemperatur Avoidance R: предотвращение неконтролируемого выброса дыма A smoke emission Стратегия управления эмиссией дыма, которая принимает во control strategy that внимание метеорологические условия при планировании considers предписанных выжиганий, чтобы избежать вторжения дыма на meteorological чувствительные к нему территории conditions when М: Хяналтгүй ялгарах утааны хамгаалалт scheduling prescribed Утааны ялгаруулалтыг хянах.Урьдчилан сэргийлэх шатаалтыг fires in order to avoid төлөвлөхдөө утааны нөлөөнд амархан өртдөг газруудад утаа incursions into smoke нэвтрэн орохоос сэргийлэх зорилгоор цаг уурын нөхцлийг sensitive areas анхаарах стратеги. G: [Vermeidung von Rauchbelastung] Azimuth R: азимут The horizontal angle or Горизонтальный угол или пеленг точки, измеряемый по часовой bearing of a point стрелке от истинного (астрономического) севера. measured clockwise М: Азимут from the true Соронзон орны хойд зүгээс цагийн зүүний дагуу хэмжсэн цэг, (astronomic) north хэвтээ өнцгийн заалт G: Azimut

Azimuth Circle R: азимутальный круг A circle graduated in Круг, разделенный на 360 градусов по часовой стрелке, от 360 degrees in a истинного (астрономического) севера clockwise direction М: Азимутын тойрог from the true Соронзон орны хойд зүгээс цагийн зүүний дагуу 360-т хуваасан (astronomic) north тойрог G: Kreisteilung (für Bestimmung des Azimuts)

Back R: тыл, тыльная часть пожара See under Forest Fire См. В разделе Лесной пожар M: Ар, гал түймрийн эсрэг тал (See under Forest Fire) Backburn R: отжиг, управляемый встречный огонь 1) отжигать, Any prescribed fire создавать фронт встречного огня, пускать встречный огонь; burning against the 2) очищать (землю) от кустарников или травы при помощи wind контролируемого выжигания Любое предписанное выжигание, осуществляемое против ветра М: Угтуулж тавих цурав 1. Цуравдах. Түймрийн эсрэг чиглэлд угтуулан шатаах. 2. Хяналттай шатаалтын тусламжтайгаар талбайг элдэв шатах материалаас цэвэрлэх G: Gegenwindfeuer Backfire R: встречный низовой огонь; тыловой огонь A fire spreading, or set Распространяющийся или зажженный огонь по или против to spread, into or ветра: (1) Как способ тушения пожара: огонь, зажженный вдоль against the wind: (1) внутреннего края заградительной полосы, чтобы выжечь ЛГМ As used in fire на пути лесного пожара и/или изменить направление силы suppression: A fire set конвективной колонки пожара. (Примечание: применение along the inner edge of встречного пала в небольших масштабах и под тщательным a control line to контролем для выжигания участков несгоревшего ЛГМ и consume the fuel in the создания защитной полосы (как в процессе дотушивания) path of a forest fire рассматривается как “выжигание”, “ пал”, “сплошной пал”). (2) and/or change the Как способ предписанных выжиганий: направление движения direction of force of the огня по отношению к ветру (син. тыловой огонь; ср: фланговый fire's convection огонь) column (Note: doing М: Угтуулж газраар тавих цурав, эсрэг гал this on a small scale and Салхины эсрэг буюу дагуу чиглэлд тавьсан тархан дэлгэрч with closer control, in байгаа гал: (1) Түймрийг унтраах нэг арга. Түймрээс хамгаалах order to consume зурвасны дотор талын захаар үндсэн түймрийн эсрэг чиглэлд, patches of unburned зам дагуух шатах материалыг багасгах, түймрийн конвекцийн fuel and aid control-line баганы хүчийг сааруулах, түймрийн чиглэлийг өөрчлөх construction (as in зорилгоор тавьсан гал. (Онцлоход: үүнийг багахан хэмжээний mopping-up) is талбайд ойрхоноос хянан шатаадаг ба түймэр ирж буй distinguished as чиглэлийн зам дагуух шатах материалыг багасгах буюу "burning out, firing out, хяналтын шугамын бүтцийг дэмжих энэхүү үйл ажиллагаа нь

24 clean burning"); (2) As “бүрэн шатаах, түймэрдэх, цэвэрлэх шатаалт” зэргээс ялгаатай used in prescribed болно; (2) Урьдчилан сэргийлэх хяналттай шатаалтын арга. burning: designation Салхины чиглэлээс хамааран өөрчлөгдөх гал түймрийн of fire movement in шилжилт (syn. Backing Fire, cf. Flank Fire). relation to wind (syn. G: Gegenfeuer Backing Fire, cf. Flank Fire). Backfire Ignition R: пуск тылового огня See under Ignition См. раздел Cпособы зажиганий Pattern М: Эсрэг угтуулж цурав тавих See under Ignition Pattern Backfiring R: пуск встречного пала; отжиг A form of indirect Форма косвенной атаки там, где пал пускается вдоль внутренней attack where extensive кромки противопожарной полосы или естественного барьера, fire is set along the обычно на некотором расстоянии от природного пожара, inner edge of a control использующая преимущества втягивания воздуха, чтобы выжечь line or natural barrier, ЛГМ на пути пожара и таким образом остановить или замедлить usually some distance движение фронта пожара from the wildfire and М: Угтуулж цуравдах / шатаах taking advantage of Түймрийн хяналтын шугамын дотор талын зах болон байгалийн indrafts, to consume хаалтын дагуу өндөр эрчимтэй гал тавьж шууд бус аргаар fuels in the path of the түймэртэй тэмцэх хэлбэр. Ихэвчлэн байгалийн түймэр болон fire, and thereby halt or урьдчилан арга хэмжээ авч буй хэсэг хоорондын шатах retard the progress of материалыг шатааж багасгаснаар үндсэн түймрийн шаталтын the fire front. идэвхийг бууруулах буюу зогсоодог. G: Gegenfeuer anlegen Background Level R: уровень фона In atmospheric science В метеорологии и управлении загрязнением воздуха - and air pollution концентрация загрязнителей воздуха на определенной control, the территории за фиксированный период времени до начала concentration of air выбросов источника загрязнения. pollutants in a definite М: Үндсэн түвшин area during a fixed Цаг уурын шинжлэх ухаан, агаар мандлын бохирдлын хяналтад period of time prior to агаар бохирдохоос өмнөх үеийн нөхцөл, агаарын бохирдлын the starting up of a хэмжээ, найрлагыг тодорхой газарт, тодорхой хугацаанд source of emission. хэмжиж гаргадаг түвшин. G: Backing Fire R: тыловой огонь A fire spreading Пожар, распространяющийся против ветра или вниз по склону. against the wind or Пламя отклоняется в обратную сторону от направления downhill. Flames tilt движения (син. Встречный низовой огонь) away from direction of М: Эсрэг түймэр тавих spread (syn Backfire). Салхины эсрэг болон газрын налуу руу галдах. Галын тархалтын чиглэлээс хазайсан дөл (syn Backfire) G: Gegenwindfeuer

Backing Wind R: вращение ветра против часовой стрелки A wind that changes Ветер, который меняет направление против часовой стрелки, direction in a например, ветер с севера, меняющийся на ветер с запада. counterclockwise М: Салхины чиглэл эргэж өөрчлөгдөх motion Чиглэл нь цагийн зүүний эсрэг өөрчлөгдсөн салхи G: Rückwärtsdrehender Wind Backpack Pump R: ранцевый лесной огнетушитель (РЛО) A portable water Портативный контейнер для воды, оснащенный ручным насосом container equipped и лямками для переноски на спине тушильщиками. Применяется with a hand pump and для тушения и дотушивания водой либо ингибитором горения back-pack straps (син. Мешок-пузырь, Переносной насос, Помпа) carried on the back of М: Усны үүргэвчин гар шахуурга fire fighters; used for Гал сөнөөгч үүрч явахад зориулсан гар ажиллагаатай шахуурга applying water or fire бүхий зөөврийн усны сав. Унасан мод, өнхөрч болохуйц унанги retardant, in дээрх галыг гал унтраах бодисууд ба усны тусламжтайгаар suppression and mop- унтрааж, аюулгүй болгоход хэрэглэнэ (syn. Bladder Bag, Pack up operations (syn. Pump). Bladder Bag, Pack G: Rückenspritze Pump) Baffle R: гаситель A partitioned wall Разделительная перегородка, помещенная в емкости с водой placed in vehicular or автомобиля или воздушного судна, чтобы уменьшить aircraft water tanks to перемещение воды при начале движения, остановке или reduce shifting of the повороте. water load when М: Тусгаарлагч starting, stopping or Галын автомашин болон нисэх онгоцны хөдөлгөөн эхлэх болон turning зогсох, мөн эргэхэд үүсэх усны цалгилтыг багасгах зорилгоор савны дотор талд хийсэн тусгаарлагч G: Prallplatte Bambi-Bucket R: емкость-Бэмби A collapsible bucket Складная емкость, подвешенная под вертолетом. Используется slung below a для забора воды из различных источников для тушения пожара. helicopter. Used to dip М: Бэмби-Хувин сав water from a variety of Нисдэг тэрэгний дор бэхэлсэн эвхэгддэг усны сав. Янз бүрийн эх sources for fire үүсвэрээс энэхүү саваар ус хутган авч зөөн гал унтраахад suppression. хэрэглэдэг. G: Banking Snags R: обваловывание сухостойных деревьев The act of throwing Действие по забрасыванию минеральным слоем почвы mineral soil about the основания негорящего сухостойного дерева, чтобы base of an unlighted предотвратить его загорание от низового пожара. snag to prevent its М: Босоогоор хатсан модыг манах ignition by a surface Гадаргуугийн түймэр босоогоор хатсан модонд дамжихаас fire сэргийлж, уг модны суурь хэсэг рүү хөрсний шороо цацаж, хучих G: [Erdaufwurf um Dürrständer]

Barometer R: барометр An instrument for Прибор для измерения атмосферного давления measuring the pressure М: Барометр of the atmosphere Агаарын даралтын өөрчлөлтийг хэмжигч багаж G: Barometer Barrier R: барьер Any obstruction to the Любое препятствие на пути распространения пожара, обычно spread of fire, typically площадь либо полоса, лишенная горючих материалов an area or strip devoid М: Хаалт of combustible Гал түймрийн тархалтыг зогсоох ямар нэгэн хаалт; ихэвчлэн material шатах материалаас чөлөөлсөн талбай, эсвэл зурвас G: Barriere, Feuerbarriere Base R: база; опорный пункт (1) The location at (1) Местоположение, где координируются и администрируются which primary logistics основные функции по материально-техническому обеспечению functions for an тушения пожара. На пожаре имеется только одна база. incident are Командный пункт может по расположению совпадать с базой. coordinated and (2) Местоположение сил первоначальной атаки. administered. There is М: Бааз / тулгуур цэг only one base per (1) Гал түймрийн үед материал-техникийн хангамжийн үндсэн incident. The incident функцийг зохицуулах, удирдах байрлал. Тухайн түймрийн үед command post may be ийм бааз нэг байна. Гал түймэртэй тэмцэх ангийн байр нь бааз collocated with the гэсэн нэршилтэй адил хэрэглэгдэж болно. (2) Анхны дуудлагаар base. (2) The location эсэргүүцэл үзүүлэх хүчний байршил. of initial attack forces. G: Basis Base Area R: базовая площадь Term of the US Термин Национальной системы оценки пожарной опасности National Fire Danger США (NFDRS). Площадь, отображающая основные пожарные Rating System проблемы на охраняемой территории. Основная модель ЛГМ и (NFDRS): An area тип склона выбираются на базовой площади. representative of the М: Баазын газар нутаг major fire problems on АНУ-ын Үндэсний Түймрийн Аюулын Үнэлгээний Системийн a protection unit. Base нэр томъёо (NFDRS): Түймрээс хамгаалах нэгжийн fuel model and slope хамгаалалтад байх түймрийн гол асуудлууд бүхий талбай. class are chosen from Энэхүү газар нутгийг шатах материалын загварчлал болон the base area. налуугийн ангиллыг тогтооход жишиг болгоно. G: [Bezugsgebiet für den Feuergefahrenindex] Base Camp R: базовый лагерь A strategically located Стратегически расположенный лагерь, через который camp through which распределяются в линейные пожарные лагеря персонал, personnel, equipment, оборудование и обеспечение; обычно функционирует как штаб and supplies are тушения, из которого ключевые специалисты осуществляют distributed to line планирование и направление операций по тушению camps; usually serves М: Үндсэн суурин, бааз as the fire headquarters Хүн хүч, багаж-тоног төхөөрөмж, болон хангамжийг ажиллаж from which key байгаа гал унтраах ангиудад нийлүүлэхэд зориулагдсан overhead personnel стратегийн төв; гал түймэртэй тэмцэх төв байгууллагаас plan and direct гаргасан хүн хүчний төлөвлөгөөний дагуу гал түймэр унтраах

27 suppression operations үйл ажиллагааг эндээс удирдана. G: Basislager, Hauptstützpunkt Base Fuel Model R: базовая модель ЛГМ Term of the US Термин Национальной системы оценки пожарной опасности National Fire Danger США (NFDRS): представление растительного покрова и ЛГМ на Rating System базовой площади. Используется при расчете показателя (NFDRS): A пожарной опасности representation of the М: Шатах материалын үндсэн загвар vegetative cover and АНУ-ын Үндэсний Түймрийн Аюулын Үнэлгээний Системийн fuel in a base area. нэр томъёо (NFDRS): Түймрийн шатах материал ба ургамлан Used in the calculation бүрхэвчийг төлөөлөхүйц бүрхэвч бүхий жишиг газар нутаг. of fire danger rating. Түймрийн аюулын зэргийг тогтооход хэрэглэнэ. G: Brennstoff- (Brennmaterial)-Modell Base Heliport R: базовая вертолетная площадка A takeoff and landing Место для взлета и посадки вертолетов, обслуживающих place for helicopters тушение пожара или другую чрезвычайную ситуацию serving a fire or other М: Нисдэг тэрэгний талбай incident Гал түймэр ба бусад гамшгийн үед нисдэг тэрэг хөөрөх, буух талбай G: Hubschrauberstützpunkt Base Observation R: базовое время наблюдения Time Term of the US Термин Национальной системы оценки пожарной опасности National Fire Danger США (NFDRS): время, установленное для проведения Rating System наблюдений за пожарной опасностью. Это должно быть дневное (NFDRS): The time время, когда пожарная опасность обычно является наивысшей. established to take the Как правило, установленным временем является 13.00 местного fire danger времени. Это дает время для передачи данных наблюдения и observations. It should подготовки прогноза. be at the time of day М: Баазын ажиглалтын цаг when the fire danger is АНУ-ын Үндэсний Түймрийн Аюулын Үнэлгээний Системийн normally the highest. нэр томъёо (NFDRS): Түймрийн аюулын ажиглалтын мэдээг The usually agreed авахаар тогтоосон цаг. Энэ нь гал түймрийн аюул өндөрөссөн upon time is 13:00 өдрийн цаг байна. Ихэвчлэн тухайн орон нутгийн цагаар өдрийн local time. This allows 13:00 цагт авдаг. Энэ нь ажиглалтын мэдээ болон цаг агаарын time to transmit боловсруулсан урьдчилсан мэдээг дамжуулах цаг. observations and G: Bezugszeitpunkt für die Messung des Feuerwetters prepare forecasts.

Baseline R: начальная линия огня; база; основная линия In prescribed burning, В предписанных выжиганиях: начальная линия огня, обычно the initial line of fire, пускаемая как кромка тылового огня вдоль дороги, речки или usually set as a backing пожарного разрыва, которая служит для ограничения fire along a road, последующих операций по выжиганию. stream, or firebreak, М: Үндсэн шугам, галын эхлэлийн шугам which serves to contain Урьдчилан сэргийлэх шатаалтын эхлэл шугам; ихэвчлэн subsequent burning түймрийн хамгаалалтын зурвас, гол горхи, замын дагуу operations түймрийн эсрэг угтуулан тавьсан цурав бөгөөд энэ нь шатаалтын бусад үйл ажиллагаа явуулахад дэмжлэг болдог. G: Ausgangs- bzw. Absicherungslinie zum Kontrollierten Brennen Batch Mix R: дозированное смешивание Manually adding and Добавка и смешивание вручную концентрированных химикатов, mixing a concentrated таких как пенообразователи или порошковые или жидкие chemical, such as ингибиторы горения с водой, либо гелеобразных реагентов с liquid foam, or топливом для получения раствора в емкости или контейнере. powdered or liquid М: Холимог retardant with water, or Төмөр торх буюу багтаамжтай саванд уусмал гаргаж авахын gelling agents with тулд гар аргаар химийн нэгдлүүд буюу шингэн хөөс, эсвэл fuel, into solution in a шингэн, нунтаг хэлбэрийн удаашруулагчийг устай хольсон, tank or container эсвэл шатахуун бүхий тослог бодис нэмж хольсон холимог G: Bay R: изгиб See under Forest Fire Видимое углубление в периметре пожара, обычно расположенное между двумя выступами пожара см. в разделе –Лесной пожар М: Булан / түймрийн хоёр талаас зарим хэсэгт цөмөрч орсон хэсэг (See under Forest Fire) Bearing R: азимут The horizontal Горизонтальное направление к или от любой точки, обычно direction to or from измеряемое по часовой стрелке от истинного севера, или от any point, usually другой контрольной точки в пределах 360 градусов (ср. measured clockwise Алидада, Азимут, Ориентированная карта для пеленгования from true north, or пожара) some other reference М: Азимут point through 360 Соронзон орны хойд зүгээс цагийн зүүний эргэлтийн дагуу 360 degrees (cf. Alidade, градус хэмжсэн хэвтээ өнцөг (cf. Alidade, Azimuth, Fire Finder Azimuth, Fire Finder Map) Map) G: Peilung Beaufort Wind Scale R: шкала Бофорта для определения силы ветра A system of estimating Система оценки и сообщения данных о скорости ветра. В ее and reporting wind настоящей форме для международного метеорологического speeds. In its present использования эта шкала равняется (а) силе ветра Бофорта (или form for international балла шкалы Бофорта), (б) скорости ветра, (в) описательному meteorological use, термину и (г) видимому воздействию на наземные объекты или this scale equates (a) поверхность моря

29 Beaufort force (or М: Бофортын салхины хурд хэмжих нэгж Beaufort number), (b) Салхины хурдыг хэмжин тооцоолж, мэдээлэгч систем. Орчин wind speed, (c) үеийн олон улсын цаг уур судлалд энэхүү нэгж нь дараах descriptive term, and байдлаар хэрэглэгддэг (а) Бофортын салхины хүч (ба Бофортын (d) visible effects upon тоо), (б) салхины хурд (в) тайлбарласан нэршил, (г) газар болон land objects or sea далай тэнгисийн гадаргуугийн нүдэнд харагдахуйц өөрчлөлт surface G: Beaufort-Skala BEHAVE R: компьютерная программа BEHAVE A system of interactive Система интерактивных компьтерных программ для computer programs for моделирования ЛГМ и поведения пожара, состоящая из двух modelling fuel and fire подсистем: ГОРЕНИЕ, ЛГМ behavior, comprised of М: BEHAVE-компьютерийн программ two subsystems: burn Ойн шатах материал ба түймрийн төлөв байдлыг загварчилдаг and fuel компьютерийн интерактив программын систем. Шатаалт ба ойн шатах материал гэсэн хоёр дэд системээс тогтоно. G: (Eigenname eines Computerprogramms zur Modellierung von Brennmaterial und Feuerverhalten) Belt Weather Kit R: переносной набор метеоприборов Belt-mounted case Сумка для ношения на поясе с карманами для анемометра, with pockets fitted for компаса, пращевого психрометра, логарифмической линейки, anemometer, compass, бутылочки с водой, карандашей и книги учета наблюдений sling psychrometer, погоды. Используется для проведения наблюдений за погодой, slide rule, water bottle, чтобы предоставить местные метеоусловия прогнозисту pencils, and book of пожарной погоды или специалисту по поведению пожара. weather report forms. Данные наблюдения включают температуру воздуха, скорость и Used to take weather направление ветра и относительную влажность воздуха. observations to provide М: Цаг агаарын биед авч явах багажнуудын цуглуулга on-site conditions to Анемометр, луужин, салхины хурд хэмжигч, шугам, усны сав, the fire weather харандаа ба цаг агаарын мэдээний хүснэгт бүхий ном зэргийг forecaster or fire багтаасан бүсэнд зүүдэг цүнх. Тухайн цэг дэх цаг агаарын behavior analyst. нөхцлийг ажиглаж, түймрийн цаг агаарын урьдчилсан мэдээ Observations include гаргагч ба түймрийн төлөв байдлын шинжээчид мэдээллийг air temperature, wind дамжуулна. Энэхүү ажиглалтад агаарын харьцангуй чийг, speed and direction, салхины чиглэл ба хурд, агаарын температур зэрэг орно. and relative humidity. G: Tragbarer meteorologischer Gerätesatz Berm R: берма A ridge of soil and Валик почвы и хлама вдоль кромки противопожарной полосы, debris along the edge как результат ее строительства. Может быть создан на склоне, of a fireline, resulting чтобы остановить скатывающийся материал. from line construction; M: Берм / хаалт / may be created on the Түймрийн хамгаалалтын зурвасын дагуу нуруулдсан хөрс, downhill side to stop шороо; газрын уруу аливаа материал өнхөрч, гулсахаас rolling material. сэргийлж байгуулсан саад байж болно. G: Berme Biofuel R: биотопливо Fuel of biological Горючие материалы биологического происхождения, которые origin, which recently недавно были либо живыми (фитомасса), либо произошли от was either alive живых организмов (помет, биогаз) (phytomass) or came М: Биологийн гаралтай шатах материал

30 from living organism Биологийн гаралтай шатах материал; үхжээд удаагүй организм (dung, biogas) (фитомасс), эсвэл амьд организмаас гаралтай (ялгадас, био хий). G: Natürliches Brennmaterial Biomass R: 1. Биомасса; 2. Энергетическое сырье; 3. Фитомасса (1) The amount of (1) Количество живой материи в данном местообитании, living matter in a given выраженное как масса организмов на единицу площади или habitat, expressed объема. (2) Органическое вещество, которое может быть either as the weight of преобразовано в горючий материал, и поэтому рассматривается organisms per unit area в качестве потенциального источника энергии. Примечание: or as the volume of Организмы включают в себя растительную биомассу organisms per unit (фитомассу) и животную биомассу (зоомассу). (3) В пирологии volume of habitat. (2) термин биомасса часто используется как синоним термина Organic matter that can “горючие материалы” и включает как живую, так и отмершую be converted to fuel фитомассу (некромассу); зоомасса обычно исключается. and is therefore М: Биомасс regarded as a potential (1) Тухайн амьдрах орчин дахь амьд организмын нийт хэмжээ energy source. Note: (жин, эзэлхүүний); нэгж талбай дахь организмын жин буюу нэгж Organisms include амьдрах орчин дахь организмын эзэлхүүнээр илэрхийлэгддэг. plant biomass (2) Шатах материал болон хувирч, энергийн эх үүсвэр бий (phytomass) and болгох органик нэгдлүүд. Жишээлбэл, ургамал (фитомасс) ба animal biomass амьтны (зоомасс) биомассыг бий болгож буй организмууд. (3) (zoomass). (3) In fire Түймэр судлалд биомасс нь “шатах материал” гэсэн ойлголттой science the term ижил хэрэглэгддэг. Үүнд амьд болон үхэжсэн фитомасс (хуурай biomass is often used масс) орох ба зоомассыг авч үздэггүй. synonymously with the G: Biomasse term "fuel" and includes both living and dead phytomass (necromass); the zoomass is usually excluded. Biosphere R: биосфера Part of the Earth Часть земной системы, в которой может существовать жизнь system in which life между внешней частью геосферы и внутренней частью can exist, between the атмосферы. outer portion of the М: Биосфер geosphere and the Агаар мандал, гео мандалын хооронд орших амьд организм inner portion of the оршин тогтнодог дэлхийн системийн нэг хэсэг. atmosphere G: Biosphäre Birddog R: самолет-наводчик An aircraft carrying the Воздушное судно, в котором находится специалист, person (birddog ответственный за оценку и координацию авиационных операций officer) responsible for и выбор целей для тушения пожара с воздуха (руководитель- assessing and координатор) (син. Ведущий самолет) coordinating air М: Нисэх онгоц-чиглүүлэгч operations and target Агаараас гал түймэр эсэргүүцэх үеийн болон байг (шатаж буй selections for aerial галыг) оновчтой сонгох ажиллагааг хариуцан ажиллаж буй fire suppression (syn. мэргэжилтэн (birddog officer) бүхий онгоц (syn. Lead Plane) Lead Plane) G: Führungsflugzeug für Feuerlöschflugzeuge

31 Black Body R: абсолютно черное тело A substance which Вещество, которое поглощает все электромагнитное излучение, absorbs all попавшее на него, и излучает все длины волн с максимально electromagnetic возможной интенсивностью для любой данной температуры radiation incident upon М: Шатсан үнэмлэхүй хар биет it and emits all Цахилгаан соронзон цацрагийг өөртөө шингээж бүх долгионыг wavelengths with өндөр эрчимтэйгээр тодорхой температурт ялгаруулдаг бодис maximum possible G: Schwarzer Strahler intensity for any given temperature Blackline R: черная полоса; предварительно выжженная полоса; Preburning of fuels, полоса безопасности either adjacent to a Предварительное выжигание ЛГМ, как примыкающих к control line before противопожарному барьеру до начала предписанных igniting a prescribed выжиганий, так и вдоль дороги или границы в качестве fire, or along a сдерживающего средства распространения пожара, вызванного roadway or boundary человеком. Предварительное выжигание обычно осуществляется as a deterrent to в больших запасах ЛГМ, примыкающих к противопожарному human-caused fires. барьеру, в период низкой пожарной опасности, чтобы снизить Blacklining is usually нагрузку на силы удержания; черная полоса означает состояние, done in heavy fuels когда не осталось несгоревших мелких ЛГМ adjacent to a control М: Хар зурвас /урьдчилан шатаасан зурвас, аюулгүйн line during periods of зурвас/ low fire danger to Урьдчилан сэргийлэх шатаалтыг эхлүүлэхийн өмнө хяналтын reduce pressure on шугамын дотор талын материалыг шатааж, хар зурвас гаргах, holding forces; эсвэл замын дагуу болон хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй blackline denotes a түймэрт хил зааг гаргахаар шатаах. Хар зурвасыг ихэвчлэн condition in which галын аюулын зэрэг бага үед хяналтын шугамтай нийлсэн их there is no unburned хэмжээний шатах материалыг үгүй хийх зорилгоор гаргадаг. fine fuel remaining. Ингэж өчүүхэн төдий шатах материал үлдээлгүйгээр хар зурвас гаргах нь түймрийн үед хяналтын шугамын орчинд их хэмжээний шаталт үүсч түүнийг гал давах боломжийг хаана. G: Feuerschutzstreifen [kontrolliert gebrannt] Bladder Bag R: ранцевый огнетушитель (мешок-пузырь) A collapsible backpack Складной наспинный портативный опрыскиватель, сделанный portable sprayer made из неопрена или высокопрочного нейлона, оснащенный насосом of neoprene or high- (син. РЛО) strength nylon fabric М: Ус цацдаг үүргийн шахуурга fitted with a pump Нийлэг даавуун материалаар хийсэн, нугалах боломжтой, (syn. Backpack Pump) шахуургатай, үүрдэг ус цацагч (syn. Backpack Pump) G: Rückenspritze (faltbar), „Wasserrucksack“ Blind Area R: непросматривающийся участок; слепая зона An area in which Территория, на которой с данной точки наблюдения не neither the ground nor просматривается ни поверхность земли, ни ее растительность. its vegetation can be М: Үл харагдах газар seen from a given Тодорхой ажиглалтын цэгээс харахад газрын гадаргуу болон observation point ургамлан бүрхэвч нь харагдахгүй байх талбайг хэлнэ. G: Nicht einsehbares Gelände (im Sichtschatten) Blow Down R: ветровал

32 An area of previously Участок, где ранее был древостой, который был повален standing timber which сильным ветром или штормом (ср: Ветровал; бурелом) has been blown over М: Салхинд өртсөн ой by strong winds or Хүчтэй салхи, шуурганы улмаас урьд байсан модод нь унасан storms (cf. Windfall) ойн талбай (cf. Windfall) G: Windwurf, Sturmwurf Blow-Up R: взрывное усиление интенсивности пожара A sudden increase in Внезапное усиление интенсивности пожара и скорости fire intensity and rate распространения, достаточное для создания помех немедленного of spread, sufficient to контроля или расстройства существовавшего плана тушения; preclude immediate часто сопровождается бурной конвекцией или другими control or to upset проявлениями пожарного шторма (ср. Экстремальное поведение existing suppression пожара; Крупный пожар; Беглость пожара) plans, often М: Түймрийн шаталтын эрчим огцом нэмэгдэх accompanied by Түймрийн эрчим, хурд огцом нэмэгдэх үед яаралтай хяналтанд violent convection or авснаар түүнийг унтраах боломжтой ч, тухайн төлөвлөсөн гал other characteristics of унтраах төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх боломжгүй болох нь бий. a fire storm (cf. Ихэвчлэн хүчтэй конвекц ба бусад төрлийн галын шуурганаас Extreme Fire Behavior, үүдэлтэй (cf. Extreme Fire Behavior, Conflagration, Run of a Fire). Conflagration, Run of G: [Feuersturm, außer Kontrolle brennedes Feuer] a Fire). Bone Yard R: 1. Территория, обрабатываемая в процессе дотушивания; A mop-up term: (1) To 2. Очищенная территория для складирования несгоревших systematically work ГМ. the entire area, Термин дотушивания: (1) Систематическая работа на всей scraping embers off площади пожара по соскабливанию тлеющих углей, remaining fuel, feeling прощупыванию горячих точек руками и сбору несгоревших for heat with the hands, материалов на площадках, очищенных до минерального слоя. (2) and piling unburned Участок, очищенный до минерального слоя, для сбора materials in areas несгоревших горючих материалов. cleared to mineral soil. М: Материалын галыг гүйцээж унтраах ба тэдгээр (2) An area cleared to материалыг цэвэрлэсэн талбай mineral soil for piling Галыг эцэслэн унтраах: (1) Шатах материалын үлдэгдэл, цог, unburned fuels. шатаагүй үлдсэн материал зэргийг талбайгаас системтэйгээр цэвэрлэж, овоолон хөрсийг ил гаргах (2) Шатаагүй үлдсэн материалыг цэвэрлэн овоолж, хөрсийг ил гаргасан талбай G: (1) Nachlöschen

Booster Hose R: напорный пожарный рукав The most common Наиболее распространенный тип пожарных рукавов, type of hose attached прикрепляемых и хранящихся на пожарных машинах, на and stored on wildland катушках для напорных рукавов. Рукава сделаны из неопрена и, engine booster reels. когда хранятся пустыми, перегибаются незначительно. The hose is made of М: гал унтраах усны өндөр даралтын хоолой neoprene and does not Галын машины дамарт ороож эвхсэн, усны хоолой. Энэхүү appreciably collapse хоолой нь неопрен материалаар хийгдсэн бөгөөд амархан when stored empty. нугардаггүй. G: Schlauch einer Schnellangriffseinrichtung Booster Pump R: бустерный насос; подкачивающий насос An intermediary pump Промежуточный насос для обеспечения подачи воды наверх по for supplying склону после окончания давления от первой помпы additional lift in М: Сорох / шахах / хөөрөг (насос) pumping water uphill Усыг уул болон өөд газарт хөөргийн анхны хурдыг past the first pump сааруулахгүйгээр анхны хөөргөөс дахин дамжуулах хөөрөг capacity G: Verstärkerpumpe Booster Reel R: катушка для напорных рукавов A reel for the booster Катушка для напорных рукавов, устанавливаемая на пожарных hose mounted on fire агрегатах. На эту катушку обычно наматывается 1- дюймовый apparatus. This reel (25 мм) или ¾ дюймовый (19 мм) рукав; часто имеется usually carries a 1-inch электрический механизм наматывания. (25 mm) or 3/4 inch М: Эвхэгч дамар (19 mm) hose and Сорох хоолойг эвхэж ороох дамар бөгөөд галын тоног frequently contains an төхөөрөмжид бэхлэгдсэн байдаг. electric rewind Энэхүү дамар нь 1 инч (25 мм) эсвэл ¾ инч (19 мм)-ийн mechanism. хэмжээтэй хоолойг багтаах ба хоолойг цахилгаанаар эвхэж, ороодог. G: Schnellangriffseinrichtung Boundary Conditions R: граничные условия The temperature and Температура и относительная влажность пограничного слоя relative humidity of the М: Зах заагийн нөхцөл boundary layer Зах хэсгийн үе, давхаргын температур ба харьцангуй чийгшил G: Grenzschichtbedingungen Boundary Layer R: пограничный слой The air in immediate Слой воздуха в непосредственном соприкосновении с частицами contact with a fuel ЛГМ particle М: Заагийн давхрага Шатах материалтай шууд холбогдож байгаа агаарын давхрага G: Grenzschicht Bowles Bag R: мешок Боулза A neoprene tank Неопреновая емкость, разработанная для установки между designed for полозьями вертолета. Она вмещает от 300 до 400 литров воды attachment to the или ингибитора горения. landing skid frame of a М: Боулзын уут helicopter. It has a Нисдэг тэрэгнээс зүүх зориулалттай неопрен материалаар capacity of 300 to 400 хийгдсэн усны сав. Энэ нь 300-400 литр ус эсвэл гал унтраагч liters of water or уусмалыг агуулна.

34 retardant. G: [Neopren-Aussenlastbehälter für Hubschrauber] Box Canyon R: каньон с крутыми склонами, заканчивающийся тупиком A steep-sided, dead Каньон с крутыми склонами, заканчивающийся тупиком end canyon М: Эгц хавцал Эгц налуу хавцал G: Geschlossenes Tal mit Steilwänden Break a Line R: прервать подачу воды в рукаве To insert a gate valve Установить запорный клапан или другое приспособление в or some other device рукавную линию into a hose line М: Галын усны шугамд хязгаарлалт хийх Усны хоолойд нэмэлт хаалт хавхлага хийх G: Verteiler einsetzen Break Coupling R: разъединить соединение To detach two pieces Разъединить 2 части рукава выворачиванием резьбы of hose by backing the шарнирного соединения против часовой стрелки с резьбы swivel thread off the патрубка nipple thread М: Холбоосыг салгах Хоолойны холболтыг цагийн зүүний эсрэг эргүүлж, хоёр хэсэг салгах G: Schlauchkupplung lösen Break Left or Right R: принять влево или вправо "Turn" left or right; Команда “Прими” влево или вправо - применяется к applies to aircraft in воздушному судну в полете, обычно, когда оно находится на flight, usually on the прямой к сливу. Когда эта команда отдается пилоту, то drop pass. When given подразумевается ее немедленное выполнение. as a command to the М: Баруун, зүүн тийш хазайх pilot, prompt Нисэх онгоцны нисгэгчид хандсан баруун эсвэл зүүн тийш “дар” compliance is implied. гэсэн дохио. Энэхүү дохионы тусламжтайгаар нисгэгч үйлдлийг түргэн шуурхай хийнэ. G: Links- oder Rechtskurve Breakover R: 1.Переход кромки пожара через противопожарный (1) A fire edge that барьер; 2. Результирующий пожар crosses a control line (1) Пожарная кромка, которая пересекает противопожарный intended to confine the барьер, предназначенный для ограничения пожара (2) fire. (2) The resultant Результирующий пожар. fire. М: Гал түймэр хяналтын шугамыг давах (1) Галын урд хэсэг түймрийн хяналтын шугамыг давах. (2) Түймрийн үр дүн G: Überspringen Broadcast Burning R: сплошной пал Allowing a prescribed Позволение предписанному палу гореть на обозначенной fire to burn over a территории в рамках четко определенных границ для снижения designated area within природной пожарной опасности или в качестве лесокультурных well-defined boundaries мероприятий (термин в основном используется при выжиганиях for reduction of fuel порубочных остатков) (ср. Пуск пала из центра, Выжигание вала hazard, as a silvicultural порубочных остатков) treatment, or both (term М: Талбай бий болгох шатаалт mainly used for slash Хил заагийг нь нарийвчлан тогтоосон тодорхой талбайд хяналттай burning) (cf. Center түймэр тавьж шатах материалын аюулыг багасгах болон ойн аж

35 Firing, Windrow ахуйн бусад арга хэмжээ (энэхүү нэр томъёо нь ихэвчлэн slash Burning) burning-буюу ХАА, бэлчээр, тариалангийн болон бусад талбайг бий болгох зорилгоор тухайн газар нутгийн ой болон модлог ургамлыг тайрч, шатаан цэвэрлэхийг хэлнэ) (cf. Center Firing, Windrow Burning) G: Flächiges Abbrennen Brown & Burn R: высушить и выжечь Application of an Применение гербицидов для высушивания живой herbicide in order to растительности до выжиганий desiccate living М: Хатаагаад шатаах vegetation prior to Шатаахын өмнө амьд ургамлыг устгагч бодисоор хатаах, burning шарлуулах G: [Abbrennen nach chemischer Behandlung] Brownspot Control R: борьба с бурой пятнистостью Prescribed fire to Предписанные выжигания для контроля грибковых инфекций control fungal infection (бурая пятнистость, Sertoria acicola) сосны болотной (Pinus (brown spot disease, palustris) в стадии маленьких сеянцев Septoria acicola) of М: Шилмүүсний хүрэнтэх өвчинтэй тэмцэх longleaf pine (Pinus Шилмүүсний хүрэнтэх өвчнөөс урьдчилан сэргийлж, хянах palustris) in the "grass" зорилгоор урт шилмүүст нарс (Pinus palustris)-ны өсвөр үед нь (small seedling) stage шатаалт явуулах G: [Kontrolle der Braunflecken-Pilzerkrankung] Brush R: густой кустарник A collective term that Общий термин для обозначения растительности с refers to stands of преобладанием кустарников, древесных растений или vegetation dominated низкорослых деревьев (син. Scrub – кустарниковая by shrubby, woody растительность) plants or low growing М: Шигүү бут, сөөг trees (syn. Scrub) Давжаа модод, модлог ургамал, бутлаг ургамал давамгайлсан ургасан газрын ерөнхий нэршил (syn. Scrub) G: Busch, Gebüsch, Strauch Brush Blade R: кусторез A blade-like Нож, подобно бульдозерному или тракторному, с длинными bulldozer/tractor зубьями, специально предназначенный для вырезания attachment with long кустарника и складывания в кучи с минимальным включением teeth specially suited to почвы. ripping out and piling М: Бут, сөөг цэвэрлэгч brush with minimum Бульдозер, тракторт суурилуулсан, урт шүдтэй ир бүхий, inclusion of soil хөрсөнд бага нөлөө үзүүлж, бут сөөг ухаж гаргах зориулалттай хутга G: Räumschild, Räumgabel

Brush Fire R: кустарниковый пожар A fire burning in Пожар, горящий в растительном покрове, преимущественно vegetation that is состоящем из кустарника, низкорослых деревьев и predominantly shrubs, кустарниковой поросли brush, and scrub М: Бут, сөөгний түймэр growth Бут, сөөг, өсвөр модод зонхилсон ургамлан бүрхэвчид асч буй түймэр G: Buschfeuer Brush Hook R: кривой нож для вырубки кустарника; секатор Heavy cutting tool Тяжелый рубящий инструмент с широким лезвием, обычно with a wide blade, изогнутый, чтобы защитить лезвие от затупления о камни; generally curved to разработан преимущественно для рубки кустарника у основания protect the blade from ствола; используется во многом также как топор. being dulled by rocks; М: Сөөг таслах зориулалттай хутга, секатор designed primarily to Хад чулуунд ир нь мохохоос сэргийлж хийгдсэн муруй иртэй cut brush at the base of өргөн хутга. Бут сөөгийг ишний уг хэсгээр нь тайрахад the stem, and used in хэрэглэдэг бөгөөд сүхтэй адил түгээмэл хэрэглэгддэг. much the same way as G: Rode-Hacke, -Forke, -Haue an axe. Brush Management R: управление кустарником Manipulation of stands Обращение с кустарниковыми насаждениями ручными, of brush by manual, механическими, химическими или биологическими средствами mechanical, chemical, или предписанными выжиганиями для достижения целей or biological means or землепользования. by prescribed burning М: Бут сөөгний менежмент for the purpose of Бут сөөг, модлог ургамал бүхий ойг биологийн болон химийн achieving land аргаар, мөн механик болон гар аргаар, эсвэл зориудаар шатаах management objectives байдлаар өөрчилж газар зохион байгуулалтын менежментийн зорилгыг биелүүлэх G: Busch-Management Brush Patrol Unit R: патрульное подразделение кустарниковых насаждений Any light, mobile Любое легкое мобильное транспортное средство для работ по vehicular unit with a бездорожью с ограниченным запасом воды и насосом limited pumping and (унифицированная система управления пожарами, УСУП) water capacity for off- М: Сөөгийг түймрээс хамгаалах эргүүлийн анги road operations (ICS) Хязгаарлагдмал усны нөөцтэй, зам харгуйгүй газарт туулах чадвартай, хөнгөн хийц бүхий тээврийн хэрэгслээр хангагдсан, гал түймэртэй тэмцэх анги G: Geländegängige Feuerpatrouille Bucket R: емкость See: Helibucket См. вертолетное водосливное устройство (ВСУ) М: Том хэмжээтэй сав (See: Helibucket)

Bucket Drops R: слив из ВСУ The dropping of fire Слив ингибиторов горения или других огнегасящих агентов из retardants or специально разработанного водосливного устройства, suppressants from подвешенного под вертолетом specially designed М: Нисдэг тэргээр ус цацах buckets slung below a Нисдэг тэрэгнээс зүүж байрлуулсан тусгай зориулалтын сав helicopter бөгөөд гал түймрийн шатлага удаашруулагч ба унтраагчийг агаараас цацах (асгах)-д ашиглагддаг. G: Abwurf von Feuerlöschmitteln aus Aussenlastbehälter Buffer Strip/Zone R: буферная полоса / зона A fuel break on the Противопожарный заслон в форме полосы земли вдоль или form of a strip of land примыкающий к дороге, волоку, руслу речки или along or adjacent to рекреационной площади, или разделяющий различные типы roads, trails, ЛГМ (ср. Противопожарный заслон) watercourses and М: Орчны бүс / зурвас recreation sites, or Авто зам, явган хүний жим, усны суваг, амралт зугаалгын between (separating) бүсийг түймрээс тусгаарласан хамгаалалтын зурвас (cf. fuel complexes (cf. Fuelbreak) Fuelbreak) G: Pufferzone Build up R: 1. Кумулятивное влияние предыдущего засушливого (1) The cumulative периода на пожарную опасность; 2. Усиление борьбы с effects of long-term пожарами; 3. Усиление скорости пожара; 4. Развитие drying on current fire кучевой облачности danger. (2) The (1) Кумулятивное влияние длительного засушливого периода на increase in strength of текущую пожарную опасность. (2) Усиление борьбы с a fire management пожарами. (3) Ускорение распространения пожара с течением organization. (3) The времени. (4) Развитие кучевой облачности, которое может accelerated spreading привести позднее к грозам в этот же день. of a fire with time. (4) М: 1. Хуурайшилттай үед түймрийн аюулын зэрэг нэмэгдэх; Towering cumulus 2. Түймэртэй тэмцэх хүчийг нэмэгдүүлэх; 3. Түймрийн clouds which may lead тархалтын хурд нэмэгдэх; 4. Үүл бөөгнөрөх, хуралдах to thunderstorms later (1) Удаан хугацаанд хуурайшилттай байснаар шатах материал in the day их хуримтлагдаж түймрийн аюулын зэрэг улам ихсэх. (2) Гал түймэртэй тэмцэх ажиллагааг улам идэвхижүүлэх. (3) Гарсан гал түймэр богино хугацаанд эрчимтэй тархах. (4) Үүл бөөгнөрөн хуралдах, магадгүй энэ нь тухайн өдөртөө аянга цахилгаан үүсгэх G: (1) Erhöhung (Anwachsen) der Feuergefahr, (2) Aufbau der Feuer-Management-Organisation, (3) Erhöhung der Ausbreitungsgeschwindigkeit, (4) Aufbau von Cumulus- (Gewitter-) Wolken Buildup Index (BUI) R: индекс накапливания (BUI) See: under Canadian См. Канадская таблица показателей пожарной опасности по Forest Fire Weather условиям погоды Index Table М: Хуримтлалын индекс (BUI) (See: under Canadian Forest Fire Weather Index Table) G: Aufbau-Index Bulldozer R: бульдозер

38 A large, powerful Большой мощный трактор, имеющий вертикальный нож спереди tractor having a для перемещения грунта, камней, пней и т.д. vertical blade at the М: Бульдозер түрэгч front end for moving Газар шороо, чулуу, мод, хожуул гэх мэтийг түрэхэд earth, rocks, tree зориулагдсан, урдаа хөндлөн хусууртай, том оврын хүчирхэг stumps, etc. трактор G: Bulldozer, Planierraupe Bumpup Method R: метод перескока A progressive system Метод последовательного создания противопожарной полосы на of building a fireline природном пожаре без изменения расстановки пожарных на on a wildfire without линии. Работа начинается с приемлемым промежутком между changing relative рабочими, примерно 5 м. Когда один рабочий догоняет другого, positions in the line. все остальные впереди перемещаются (перескакивают) на один Work is begun with a промежуток вперед и возобновляют работу на незаконченной suitable space, such as части полосы. Последний рабочий в цепочке не продвигается 5 m, between workers. вперед до тех пор, пока работа на его/ее промежутке не будет Whenever one worker завершена. Скорость передвижения бригады вперед overtakes another, all координируется ее руководителем (син. Метод передвижек) of those ahead move М: Давших арга one space forward and Зогсож байгаа шугамаа даган, чиглэлээ өөрчлөлгүй давших resume work on the байдлаар галын зурвас байгуулах систем. Энэхүү ажлыг incompleted part of the эхлэхдээ гал сөнөөгч бүр хоорондоо (шугам хооронд) line. The last worker тохиромжтой зай болох 5 м-ийн зай авна. Гал сөнөөгч бүр does not move ahead өөрийн шугамын дагуу ажиллах бөгөөд бусдаасаа түрүүлсэн until the work is тохиолдолд ч зогсолтгүйгээр цааш үргэлжлүүлсээр дуусгана. complete in his/her Хоцорсон хүн өөрт оногдсон талбай дахь ажлаа бүрэн дуусгаж, space. Forward урагш ахина. Энэхүү давших ажиллагааг багийн ахлагч удирдан progress of the crew is явуулна (syn. Moveup Method) coordinated by a crew G: [Progressiver Aufbau einer Bekaempfungslinie] leader (syn. Moveup Method). Burn R: 1. Площадь, пройденная сплошным палом; 2. Сжигать, (1) A place or area выжигать, жечь, обжигать, гореть; 3. Ожог burned over by a (1) Участок или площадь, выжженная пожаром или wildland or prescribed предписанным палом. (2) Ссылка на действующий пожар. (3) fire. (2) A reference to Повреждение тела, вызванное прижиганием, теплом от пожара a working fire. (3) An или нагретым предметом. А) Ожог 1-ой степени. Ожог, который injury to flesh caused вызывает только боль, покраснение и припухание. Б) Ожог 2-ой by a cauterizing agent, степени. Ожог, характеризующийся появлением волдырей на heat from a fire, or a коже. В) Ожог 3-ей степени. Ожог тела с появлением heated object. a) First обугливания. Degree Burn: A burn М: 1. Шатсан талбай; 2. Шатах, галдах, шатаах, түймэрдэх, which causes only түлэх, хайрах; 3. Түлэгдэж, шатсан газар (Түлэгдэлтийн pain, redness, and зэрэг; анагаахад) swelling. b) Second (1) Зориудын болон байгалийн түймэрт шатсан газар буюу Degree Burn: A burn талбай. (2) Гал түймэртэй ажиллах лавлагаа, зөвлөмж. (3) in which the skin is Түймэр болон халсан биетэд хүрснээс үүдэн биеийн хэсэгт blistered. c) Third түлэгдэлт үүсэх. а) Нэгдүгээр зэргийн түлэгдэлт: бага зэргийн Degree Burn: A flesh өвдөлт, улайлт, хавдар үүсгэх түлэгдэлт. б) Хоёрдугаар зэргийн

39 burn in which charring түлэгдэлт: арьсанд цэврүү үүсгэх түлэгдэлт. с) Биеийн тодорхой occurs. хэсэг гүн түлэгдэх G: (1) Brandflaeche, (2) Referenznummer eines Feuers, (c) Verbrennung (Verbrennungsgrad; medizinisch) Burn Boss R: руководитель работ по выжиганию Operations chief for a Руководитель работ по предписанному выжиганию. prescribed fire М: Хяналттай шатаах ажиллагааны ахлагч Зориудаар тавих түймрийн ажиллагааны ахлагч G: Einsatzleiter (kontrolliertes Brennen) Burn-Out Time R: время выгорания Duration of the Длительность горения (включая фазы горения: пламенную, combustion (including тления углей и беспламенного горения) на определенном flaming, glowing and участке. (ср: Время сгорания) smoldering combustion М: Шатаж дуусах хугацаа phases) at a specified Тодорхой байрлал дахь шаталтын (шатах, дөллөх, цогших, location (cf. дөллөн шатах үе шатууд орно) хугацаа (cf. Combustion Period) Combustion Period) G: Ende der Brandphase Burn Patterns R: формы горения; схемы выжигания The characteristic Характерная форма обуглившегося вещества, оставленная configuration of char пожаром; на природных пожарах на формы горения оказывают left by a fire; in воздействие рельеф местности, направление ветра, длительность wildland fires burn воздействия и тип горючих материалов. Они могут быть patterns are influenced использованы для определения источника возникновения by topography, wind пожара. direction, length of М: Шаталтын хэлбэрүүд exposure, and type of Шаталтаас үлдсэн үнс, нүүрсээр түймрийн шинж чанарыг fuel. They can be used тодорхойлох; байгалийн түймрийн шаталтын хэлбэр нь тухайн to trace a fire's origin. газрын гадаргуугийн хэлбэр, салхины чиглэл, налуугийн урт, шатах материалын төрөл зэргээс хамаарна. Тэдгээрийг түймрийн эх үүсвэрийг (ул мөр) тогтооход хэрэглэж болдог. G: Brandmuster, Brandmosaik Burn Plan R: план выжигания A definite project or Определенный проект или программа, в соответствии с которой specified program проводится предписанное выжигание under which a М: Хяналттай тавих түймрийн төлөвлөгөө prescribed fire is Хяналттай түймэр тавих нарийвчилсан төсөл буюу хөтөлбөр conducted G: Brennplan

Burn Severity R: степень повреждения огнем A qualitative Качественная оценка импульса тепла, направленного на землю assessment of the heat во время пожара. Степень повреждения огнем относится к pulse directed toward нагреву почвы, сгоранию крупных ЛГМ, грубого гумуса, the ground during a подстилки и органического слоя под деревьями, отдельной fire. Burn severity кустарниковой растительности и гибели подземных частей relates to soil heating, растений. large fuel and duff М: Шаталтын зэрэг consumption, Түймэр асч байх үеийн газар руу төөнөсөн цонолтын эрчим, consumption of the үнэлгээ. Шаталтын эрчим нь хөрсний өнгөн хэсгээс цухуйсан litter and organic layer ургамлын эрхтний зарим хэсэг, бөөгнөрсөн бут сөөг, модны дор beneath trees and хуримтлагдсан органик давхрага, хөвхөн давхрага, том isolated shrubs, and хэмжээтэй шатах материал болон хөрсний түлэгдэлт зэрэгтэй mortality of buried холбоотойгоор илэрхийлэгдэнэ. plant parts. G: Einwirkungsintensität des Feuers Burning Ban R: запрет на выжигания A declared ban on Объявленное запрещение выжигания на открытом воздухе на open air burning within определенных территориях, обычно обусловленное устойчивой a specified area, высокой пожарной опасностью usually due to М: Шатаалтын хориг sustained high fire Тусгай газар нутагт, ялангуяа түймрийн аюул өндөр газарт ил danger задгай гал гаргахыг хориглох G: Brennverbot Burning Block R: участки с одинаковыми условиями для пуска пала In prescribed burning, В предписанных выжиганиях - участок, имеющий относительно an area having одинаковые условия для насаждений и горючего материала, sufficiently uniform чтобы можно было обработать участок одинаково при данном conditions of stand and предписанном выжигании. (Примечание: Размер находится в fuel to be treated диапазоне от самого маленького, позволяющего иметь uniformly under a экономически приемлемые затраты на акр (0,4 га), до самого given burning большого участка, который может быть без труда и безопасно prescription (Note: The обработан за один период выжигания) size ranges from the М: Ижил нөхцөл бүхий шатаалтын хэсэг smallest that allows an Хяналттай түймэр тавих үед хэрэглэгдэнэ. Шатах материал economically болон ойн бүтэц, бүрэлдэхүүний хувьд ижил бөгөөд тодорхой acceptable cost per шалгуур үзүүлэлтийн дагуу зориудын шатаалт хийхээр acre, up to the largest сонгогдсон газар that can conveniently Талбайн цар хүрээний хувьд маш бага хэмжээтэй (нэг акрт (0,4 and safely be treated in га) ногдох зардал нь эдийн засгийн хувьд хүлээн one burning period) зөвшөөрөгдөхүйц)-ээс асар том хэмжээтэй (нэг шатаалтын хугацааны туршид хянамгай байдлаар, болгоомжтой хийх шаардлага бүхий) хүртэл байж болно. G: Brennfläche (geplant, für kontrolliertes Brennen) Burning Conditions R: условия горения The state of the Состояние составных компонентов окружающей пожарной combined components среды, которые влияют на поведение пожара и его воздействие of the fire environment при данном типе ЛГМ. Обычно выражается такими факторами, that influence fire как элементы пожарной погоды, показатели пожарной

41 behaviour and fire опасности, запасы ЛГМ и уклон местности. impact in a given fuel М: Шаталтын нөхцөл type. Usually specified Түймрийн орчны нэгдсэн бүрэлдэхүүнүүдийн төлөв байдал; энэ in terms of such factors нь тодорхой шатах материалд үзүүлж буй түймрийн нөлөө as fire weather болон түймрийн төлөв байдлын нөлөө. Ихэвчлэн түймрийн цаг elements, fire danger агаарын элементүүд, түймрийн аюулын индексүүд, шатах indexes, fuel load, and материалын хуримтлал ба налуу гэсэн нэршлүүдэд нарийвчлан slope. тайлбарлагдсан байдаг. G: Brennbedigungen Burning Index R: индекс горения (шкалы пожарных условий) An estimate of the Оценка потенциальной трудности локализации пожара, которая potential difficulty of связана с длиной пламени во фронте пожара. Относительная fire containment as it величина, связанная с вкладом, который вносит поведение relates to the пожара в объемы или усилия, необходимые, чтобы локализовать flamelength at the head пожар на определенном типе горючих материалов. Удвоение of the fire. A relative индекса горения означает удвоение усилий, необходимых для number related to the локализации пожара при том же типе горючих материалов, contribution that fire которые потребовались ранее, при условии, что все другие behavior makes to the параметры остаются постоянными. amount or effort М: Түймрийн индекс (түймрийн нөхцөл байдлыг хэмжих needed to contain a fire нэгж) in a specified fuel type. Түймрийн төлөв байдлыг тодорхойлоход гарч болох хүндрэлийг Doubling the burning үнэлэх (Түймрийн өвөр хэсгийн дөлний урт ба хэмжээтэй index indicates that холбоотой). Тодорхой төрлийн шатах материалд шаардлагатай twice the effort will be байгаа галын агууламж (хэмжээ) буюу нийт түймрийн төлөв required to contain a байдлыг илэрхийлэх харьцангуй тоо. Шаталтын индекс хоёр fire in that fuel type as дахин ихэсвэл, шатах материал дахь галын агууламж мөн хоёр was previously дахин ихсэх ба бусад бүх параметрүүд урьдын адил тогтмол required, providing all байна. other parameters are G: Feuerindex held constant. Burning off R: 1. Пуск пала; 2. Выжигание пропущенных участков на (1) Generally, setting месте пожарища fire, with more or less (1) Как правило, осуществление более или менее управляемого regulation, to areas выжигания участков, на которых произрастает нежелательная carrying unwanted растительность, такая как бурьян, трава, имеются порубочные vegetation, such as остатки и другие ЛГМ. (2) Операции по тушению пожара там, rough, grass, slash, and где пал пущен для сжигания островков несгоревшего горючего other fuels. (2) A fire материала внутри периметра пожара при дотушивании (Канада). suppression operation М: Хяналттай түймэр тавих where fire is set to (1) Тухайн газарт шаардлагагүй гэж үзсэн өвс, ургамал, модны consume islands of мөчир, иш мэтийн үлдэгдэл болон бусад шатах материалыг unburned fuel inside тодорхой зохицуулалттай эсвэл зохицуулалтгүйгээр галдан the fire perimeter шатаах. (2) Түймэрт өртсөн талбай дотор үлдсэн материалыг during mop-up шатааж, цэвэрлэх зорилгоор тавьсан галыг унтраах (Канад) operations (Canada). G: Abbrennen Burning out R: отжиг; контролируемое выжигание для создания A fire suppression противопожарной буферной зоны operation where fire is Действия по тушению пожара, когда пал пускается вдоль

42 set along the inside внутренней кромки противопожарного барьера или edge of a control line естественного барьера с тем, чтобы выжечь несгоревший ЛГМ or natural barrier to между барьером и периметром пожара, расширяя тем самым consume unburned fuel существующий барьер и ускоряя усилия по тушению пожара. between the line and Обычно ограниченная маломасштабная рутинная операция, в the fire perimeter, отличие от встречного пала (син. отжиг) thereby reinforcing the М: Шатаалт, түймрийн хамгаалалтын зурвас орчмын existing line and бүсийг хяналттайгаар шатаах speeding up the control Байгалийн саад болон хяналтын зурвасны дотно захын дагуу гал effort. Generally a тавьж, зурвас болон галын периметрийн хоорондох шатах limited, small-scale материалыг шатаах замаар түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагаа. Энэ routine operation as нь ерөнхийдөө угтуулж тавих зурвасыг бодвол бага хэмжээний, opposed to backfiring хязгаарлагдмал үйл ажиллагаа юм (syn. Burnout). (syn. Burnout). G: Anlegen eines Vorfeuers Burning Period R: период горения; период сжигания порубочных остатков That part of each 24- Часть суток, когда пожары наиболее активны, обычно с hour day when fires are середины утра до позднего вечера (изменяется с изменением generally the most широты и времени года. (син. Критический период горения) active, typically from М: Түймэр гарах хугацаа mid-morning to late Хоногийн 24 цагийн галын идэвхижилт хамгийн өндөр байх нэг afternoon (varying хэсэг, ихэвчлэн бага үдээс их үд хүртэлх хугацаа (өргөргийн with latitude and time байрлал болон жилийн тухайн улирлаас хамааран өөр өөр байна) of year) (syn. Critical (syn. Critical Burning Period) Burning Period) G: Tageszeit grösster Brennbereitschaft / Feuergefahr Burning Prescription R: предписание по выполнению выжигания A written statement Письменное формулирование и/или перечень, определяющий and/or list defining the цели, которые должны быть достигнуты при предписанном objectives to be выжигании, а также условия выжигания, при которых должны attained from быть разрешены данные выжигания. Обычно выражается prescribed burning, as приемлемыми величинами различных параметров и границами well as the burning географического района, который должен быть выжжен. conditions under which М: Хяналттай шатаалтын заавар fire will be allowed to Зориудаар шатаах ажилд хийгдэх ажлуудыг тодорхойлсон burn, generally заавар болон жагсаалт, түүнчлэн гал түймэр тавьж болох expressed as тодорхой нөхцлүүд; ерөнхийдөө янз бүрийн параметрүүдийн acceptable ranges of хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц цар хүрээ, хамарч болох талбайн the various parameters, газарзүйн хязгаар зэргээр илэрхийлэгдэнэ. and the limit of the G: Brennvorschrift (kontrolliertes Brennen) geographic area to be covered

Burning Priority R: установление разряда очередности выжигания Rating Система отнесения порубочных остатков к определенному System of rating slash разряду, чтобы обозначить цель обработки, вне зависимости от to indicate the того, требуется или нет их сжигание для достижения этой цели. treatment objective, Обработка ЛГМ необходима для достижения успешного whether or not burning выжигания и должна учитывать время года. is required to meet that М: Хяналттай шатаалтын дарааллыг тогтоох objective, the fuel Шатах материалуудын харьцааг тохируулах, тухайн шатаах treatment necessary to ёстой жилд нь шатаах гэх мэт ажлын зорилгод нийцүүлэн мод achieve successful огтлолын үлдэгдлийг шатаах, эсвэл шатаахгүй эсэхийг тогтоох burning, and the time G: [Festlegen von Proritäten für kontrolliertes Brennen] of year burning should occur Burning Rotation R: ротация выжиганий The planned number of Запланированное число лет между предписанными years between выжиганиями на определенном участке prescribed fires on a М: Хяналттай шатаалтын эргэлт specified area Тодорхой газар нутагт үе шаттайгаар, зориудын шатаалтыг хийх төлөвлөгөө G: Brennintervall (kontrolliertes Brennen) Burning Torch R: зажигательный аппарат A flame-generating Аппарат, генерирующий огонь (например резервуар, device (e.g. a fount содержащий дизельное топливо или керосин, и оснащенный containing diesel oil or фитилем, или ранцевый лесной огнетушитель, служащий для kerosene and a wick, выбрасывания струи пламени и используемый для многих or a backpack pump целей, - например, для выжигания слоя заделки семян, тропинок serving a flame-jet) и т.д., для уменьшения роста сорняков, очистки лесосек used for many выжиганием, встречного пала (в США используется термин purposes, e.g. backfire torch- зажигательный аппарат для пуска встречного scorching seed-beds, пала) или любых предписанных выжиганий) (ср: Капельный paths etc., to reduce зажигательный аппарат, Огнемет) weed growth or for М: Гал асаагч төхөөрөмж starting slash-disposal Янз бүрийн зорилгоор хэрэглэгддэг гал үүсгэгч төхөөрөмж; fires, counter-fires жишээлбэл, үрийн талбай, үр ургах мөрний ургамлыг шатааж (when termed a цэвэрлэхэд, мод огтлолтын үлдэгдлийг устгаж цэвэрлэх backfire torch [USA]) шатаалтанд, мөн сөрөг гал (backfire torch-АНУ-д хэрэглэгддэг or any prescribed нэршил) буюу аливаа зориудаар түймэр тавих үйл ажиллагаанд burning operations (cf. (cf. Drip Torch, Flame Thrower) хэрэглэгдэнэ. Drip Torch, Flame G: Feuerkanne, Flämmgerät Thrower) Burn-Out Time R: время выгорания The duration of active Продолжительность активного пламенного и беспламенного flaming and горения в данной точке почвенных, напочвенных слоев и слоя smouldering кроновых ЛГМ (ср: Период сгорания, Продолжительность combustion at a given пламенного горения) point in the ground, М: Шаталтын хугацаа surface, and crown fuel Газрын гадаргын тодорхой цэгт эсвэл титмийн давхаргад layers (cf. Combustion идэвхитэй болон дөллөн шатах шаталтын хугацаа (cf.

44 Period, Residence Combustion Period, Residence Time) Time) G: Verweilzeit Bushfire R: пожар в кустарниковых зарослях A fire classification Классификация пожаров, часто используемая для природного frequently used for a пожара в растительности с преобладанием кустарниковых wildfire burning in зарослей (кусты, низкая поросль). В Австралии термин «пожар в vegetation dominated кустарниковых зарослях» часто используется в качестве by bush (shrub, scrub). синонима для природных пожаров в любой дикой природе. In Australia bushfire М: Бутны түймэр often is used Түймрийн ангилал; бутлаг ургамал (сөөг, өсвөр модод) synonymously for зонхилсон экосистем дэх байгалийн түймэр. Австралид бутны wildfires burning in түймэр хэмээх ойлголт нь байгалийн түймэртэй ижил утгатай any wildlands. хэрэглэгддэг. G: Buschfeuer Bushfire Brigade R: группа тушения пожара в кустарниковых зарослях Volunteer, rural Добровольцы, сельская пожарная группа (Австралия) firefighting crew М: Бутны түймэртэй тэмцэх анги (Australia) Түймэртэй тэмцэх орон нутгийн сайн дурын анги (Австрали) G: Buschfeuerbrigade Byram’s Intensity R: интенсивность Байрама See: Fireline Intensity см. Интенсивность кромки огня М: Байрамын эрчим See: Fireline Intensity

Cache R: cклад A pre-determined Заранее определенный комплект инструментов, оборудования, complement of tools, и/или припасов, хранящийся в определенном месте, и equipment and/or доступный для использования на пожаре supplies stored in a M: Агуулах designated location, Түймрийн аюулын үед хэрэглэгдэх иж бүрдэл багаж, зэвсэг available for incident болон хэрэгслүүдийг хадгалах газар use G: Materiallager (für Waldbrandeinsätze) Calculation of R: расчет вероятностей Probabilities Оценка всех факторов, имеющих отношение к вероятному Evaluation of all будущему поведению действующего пожара и потенциальной factors pertinent to возможности имеющихся сил для выполнения операции probable future тушения по календарному плану работ behavior of a going М: Магадлалыг тооцох fire and of the Тодорхой хуваарийн дагуу хяналтын үйл ажиллагааг potential ability of гүйцэтгэхэд бэлэн байгаа хүчний чадавхи (боломж) болон available forces to түймрийн төлөв байдалд хамааралтай бүх хүчин зүйлсийг carry out control үнэлэх operations on a given G: Eventualplanung time schedule Called Shot R: голосовой приказ выполнить слив

45 A drop technique in Техника выполнения слива, при которой руководитель which the boss, воздушной атаки, специалист (летнаб) самолета-наводчика или birddog officer, or авиационный координатор (CDF) подают голосом команду на airco (CDF) triggers слив пилоту авиатанкера, например “Приготовиться, the drop by voice 3,2,1,….слив!” signal to the air tanker М: Онгоцны нисгэгчид ус асгах тушаал өгөх pilot, e.g., “Ready, 3, Түймрийн онгоцны нисгэгчид агаараас гал эсэргүүцэх багийн 2, 1, . . . now!” ахлагч, нислэгийн удирдагч, тусгай онгоцны чиглүүлэгч усыг асгах тушаал өгөх; жишээлбэл, “Бэлдээд, 3,2,1,....асга!” G: Abwurfkommando Camp R: лагерь (пожарный) A temporary place, Временное место, в пределах основной площади пожара, within the general fire расположенное отдельно от базы чрезвычайной ситуации, area and separate from оборудованное и укомплектованное персоналом для the Incident Base, обеспечения питанием, водой и санитарным обслуживанием equipped and staffed пожарного персонала (УСУП) to provide food, water, М: Суурин (түймрийн) / удирдлагын байрлал and sanitary services Гал түймрийн голомтын ойролцоо байгуулсан түр суурин; тэнд to fire personnel (ICS) гал сөнөөгчдийг багаж хэрэгсэл, ус, хоол бэлтгэх тогоочоор болон эмнэлгийн үйлчилгээгээр хангадаг. G: Lager Campaign Fire R: крупный пожар; кампания по пуску пала A fire of such size, Пожар таких размеров, сложности и /или приоритета, что его complexity and/or тушение требует больших усилий по организации , priority that its привлечению крупных ресурсов, значительных затрат и более extinction requires a длительных действий по тушению large organization, М: Том хэмжээний түймэр high resource Унтраахад их хэмжээний хүн хүч, хөрөнгө, хугацаа шаардагдах commitment, маш том хэмжээний түймэр significant G: Grossfeuer expenditure, and prolonged suppression activity Campfire R: костер In reference to forest В отношении причин пожаров, это костер, разведенный для fire causes, a fire приготовления пищи, обогрева или освещения, который started for cooking, перешел на окружающий участок и превратился в природный warmth, or light that пожар has spread into the М: Түүдэг гал surrounding wildland Ойн түймрийн эх үүсвэрүүдийн нэг болох хээр газар цай, хоол and turned into a чанах, дулаацах болон гэрэл гаргахаар асаасан гал бөгөөд тэр нь wildfire эргэн тойрондоо тархаж байгалийн түймэр болон хувирах бололцоотой G: Waldbrandursache: Camping- oder Lagerfeuer Canadian Forest Fire R: канадская система прогнозирования поведения лесного Behavior Prediction пожара (КСППЛП). (CFFBP) System Подсистема Канадской системы оценки лесопожарной A subsystem of the опасности. Система прогнозирования поведения лесного пожара Canadian Forest Fire дает количественные выходные данные отобранных

46 Danger Rating характеристик поведения пожара для конкретных основных System. The FBP канадских типов ЛГМ и географических и геометрических System provides особенностей местности. Например, скорость распространения quantitative outputs of фронта пожара, которая может меняться в зависимости от selected fire behavior механического воздействия крутизны склона, выражается в characteristics for метрах в минуту (м/мин). Система частично зависит от certain major компонентов Канадской системы оценки лесопожарной Canadian fuel types опасности по условиям погоды, представляющих входные and topographic данные. situations. For М: Ойн түймрийн төлөвийг урьдчилан тооцоолох Канадын example, head fire rate систем (CFFBP) of spread, which can Ойн түймрийн аюулыг үнэлэх Канадын систем (CFFDRS)-ийн be adjusted for the дэд систем юм. Энэхүү дэд систем нь газрын гадаргын байдал mechanical effects of ба Канадын шатах материалын төрлүүдийн түгээмэл шинж slope, is expressed in чанараас сонгон авсан тоон үзүүлэлт юм. Жишээлбэл: салхины meters per minute дагуу тархсан түймрийн (head fire) тархалтын хурд; энэ нь (m/min). The system газрын налуугийн механик нөлөөнд тохируулсан байдаг ба depends partly on the минутанд хэдэн метр (м/мин) хурдтай тархаж байгаагаар Canadian Forest Fire илэрхийлэгдэнэ. Weather Index System G: Kanadisches System zu Vorhersage des Feuerverhaltens components as inputs. Canadian Forest Fire R: канадская система оценки лесопожарной опасности Danger Rating (КСОПО) (CFFDR) System Национальная система оценки лесопожарной опасности в The national system of Канаде. КСОПО включает все руководства по оценке пожарной rating fire danger in опасности и прогнозирования поведения пожара, такие как Canada. The CFFDRS Канадская система оценки лесопожарной опасности по includes all guides to условиям погоды, Канадская система прогнозирования the evaluation of fire поведения лесного пожара danger and the М: Канадын ойн түймрийн аюулыг үнэлэх систем (CFFDRS) prediction of fire Канадын ойн түймрийн аюулыг үнэлэх үндэсний систем. behaviour such as the Энэхүү систем нь түймрийн аюул ба түймрийн төлөв байдлыг Canadian Forest Fire үнэлдэг Канадын ойн түймрийн цаг агаарын индексийн систем Weather Index System ба Канадын ойн түймрийн төлөв байдлыг урьдчилан тооцох and Canadian Forest системүүдэд зориулсан бүх заавар, зөвлөмжийг багтаасан Fire Behavior байдаг. Prediction System. G: Waldbrandgefahrenindex (Kanada) Canadian Forest Fire R: канадская таблица показателей пожарной опасности по Weather Index Table условиям погоды A subsystem of the Подсистема канадской системы оценки лесопожарной Canadian Forest Fire опасности; ранее имела различные наименования (например, Danger Rating канадский показатель лесопожарной опасности по условиям System; referred to погоды, канадские таблицы показателей лесопожарной previously by a variety опасности по условиям погоды). Компоненты системы оценки of names (e.g., лесопожарной опасности по условиям погоды дают численные Canadian Forest Fire оценки относительной возможности возникновения пожара для Weather Index, стандартных типов ЛГМ (например, спелый сосновый Canadian Fire Weather древостой) на ровной местности, основанные только на Index, Canadian последовательных наблюдениях 4-х элементов пожарной

47 Forest Fire Weather погоды, измеряемых ежедневно в середине дня (12:00 местного Index Tables). The стандартного времени или 13:00 летнего времени) на components of the соответствующей метеостанции; элементами являются: FWI System provide температура по показаниям сухого термометра, относительная numerical ratings of влажность воздуха, скорость ветра и осадки. Система relative fire potential обеспечивает единый метод определения пожарной опасности in a standard fuel type по всей территории Канады. (i.e., a mature pine Система оценки лесопожарной опасности по условиям stand) on level terrain, погоды состоит из 6 компонентов. Первые три - это коды based solely on влажности ЛГМ, которые постоянно меняются в зависимости от consecutive изменения содержания влаги в пределах 3-х классов ЛГМ; более observations of four высокие значения отражают более низкое содержание влаги и fire weather elements отсюда – большую воспламеняемость. Три последних measured daily at компонента-это показатели поведения пожара, представляющие noon (1200 hours local скорость распространения, количество сгорающего ЛГМ и standard time or 1300 интенсивность пожара. Их значения возрастают по мере hours daylight saving усиления пожарной опасности по погоде. time) at a suitable fire Шестью стандартными кодами и показателями системы weather station; the оценки пожарной опасности по условиям погоды являются: elements are dry-bulb Код влажности мелких ЛГМ (КВМ ЛГМ)-Численный temperature, relative показатель содержания влаги в мелком опаде и в других humidity, wind speed, твердых мелких ГМ. Этот код указывает на относительную and precipitation. The легкость зажигания и воспламеняемости мелких ГМ. system provides a Код влажности подстилки и слаборазложившегося uniform method of гумусового горизонта (КВП)-Численный показатель среднего rating fire danger содержания влаги неуплотненной органической подстилки на across Canada. средней глубине. Этот код обозначает величину сгорающего The FWI System горючего материала и древесных материалов среднего размера в consists of six средних слоях подстилки. components. The first Код засухи (КЗ)-Численный показатель среднего содержания three are fuel moisture влаги в глубокой, уплотненной органической подстилке. Этот codes that follow daily код указывает на сезонное воздействие засухи на ЛГМ и changes in the величину тления в глубокой подстилке и больших бревнах. moisture contents of Показатель начального распространения (ПНР)-Численный three classes of forest показатель ожидаемой скорости распространения пожара. Он fuel; higher values объединяет влияния ветра и КВМ ЛГМ на скорость represent lower распространения, но исключает влияние изменяющегося moisture contents and количества горючих материалов. hence greater Показатель кумулятивного влияния предыдущего flammability. The засушливого периода на лесопожарную опасность (ПКВ)- final three components Численный показатель общего количества ЛГМ, способного are fire behaviour гореть, который объединяет КВП и КЗ (Ранее (с 1969 по 1975) indexes representing назывался - Скорректированный код влажности подстилки. rate of spread, amount Показатель лесопожарной опасности по условиям погоды of available fuel, and (ППП)-Численный показатель интенсивности пожара, который fire intensity; their объединяет ПНР и ПРЗ. Он принят как общий показатель values increase as fire пожарной опасности по условиям погоды на лесопокрытой weather severity площади Канады. worsens. М: Канадын ойн түймрийн цаг агаарын нөхцлийн

48 The six standard codes үзүүлэлтийн хүснэгт and indexes of the Канадын ойн түймрийн аюулыг үнэлэх систем (CFFDRS)-ийн FWI System are: дэд систем, энэ нь янз бүрээр нэрлэгддэг (жишээлбэл, Канадын Fine Fuel Moisture ойн түймрийн цаг агаарын индекс, Канадын түймрийн цаг Code (FFMC) - A агаарын индекс ба Канадын ойн түймрийн цаг агаарын numerical rating of the индексийн хүснэгт). Түймрийн цаг агаарын индексийн moisture content of бүрэлдэхүүнүүд нь стандарт шатах материал (өөрөөр хэлбэл, litter and other cured нас гүйцсэн нарсан ой) дахь гал гарах харьцангуй магадлалыг fine fuels. This code дөрвөн үзүүлэлтээр тодорхой цаг агаарын харуул дээр өдөр indicates the relative бүрийн үд дунд (үдийн 12:00 цагт эсвэл 13:00 цагт) тогтмол ease of ignition and хэмжсэн тоон утгаар илэрхийлэгддэг. Эдгээр үзүүлэлтүүдэд flammability of fine хуурай агаарын температур, харьцангуй чийг, салхины хурд fuel. болон тунадас орно. Энэхүү түймрийн аюулыг үнэлэх систем Duff Moisture Code Канад даяар ижил арга зүйтэй байна. (DMC) - A numerical Түймрийн цаг агаарын индексийн систем нь зургаан rating of the average бүрэлдэхүүн хэсгээс тогтоно. Эхний гурав нь шатах материалын moisture content of чийгийн код бөгөөд ойн шатах материалын гурван бүлэг дэх loosely compacted чийгийн агууламжийн өдөр тутмын өөрчлөлт; өндөр утгууд нь organic layers of чийгийн агууламж багатай, шаталтын магадлал өндөр байгааг moderate depth. This илэрхийлнэ. Үлдсэн гурван бүрэлдэхүүнүүд нь түймрийн төлөв code indicates fuel байдлын индекс бөгөөд тархалтын хурд, шатаж болохуйц шатах consumption in материалын нийт хэмжээ, түймрийн эрчим зэргийг илэрхийлнэ. moderate duff layers Түймрийн цаг агаарын байдал хүндрэхэд эдгээрийн утгууд нь and medium-sized нэмэгддэг. woody material. Түймрийн цаг агаарын индексийн системийн зургаан стандарт Drought Code (DC) - код ба индексүүд; A numerical rating of Жижиг овортой шатах материалын чийгийн код (FFMC)- the average moisture Ойн унаш (litter) ба бусад жижиг шатах материалын чийгийн content of deep, агууламжийг тоогоор илэрхийлэх compact, organic Ойн хөрсний сийрэг бүтэцтэй, өнгөн хэсгийн чийгшлийн код layers. This code (DMC)- Ойн хөрсний сийрэг бүтэцтэй, өнгөн (газрын гадарга indicates seasonal дээр унасан мөчир, навч, шилмүүс, нахиа г.м зүйлс drought effects on хуримтлагдан, бага зэрэг нягтарсан хэсэг) хэсгийн чийгийн forest fuels, and the дундаж агууламжийн тоон илэрхийлэл amount of Хуурайшлын код (DC)- Хөрсний тодорхой гүн дэх органик smouldering in deep давхаргын нягт, чийгийн дундаж агууламжийг тоогоор duff layers and large илэрхийлэх. Энэхүү код нь ойн шатах материалд улирлын logs. хуурайшилтын үзүүлэх нөлөө болон хөрсний гүний давхаргын Initial Spread Index органик нэгдэл ба том хэмжээтэй унангийн нийт дөллөлтийг (ISI) - A numerical (хөрсний түймэр) илэрхийлнэ. rating of the expected Анхан шатны тархалтын индекс (ISI)- Түймрийн тархалтын rate of fire spread. It хурдны тоон үзүүлэлт. Энэ нь жижиг овортой шатах combines the effects материалын чийгийн код болон салхины нөлөөллийн нэгдэл of wind and FFMC on бөгөөд янз бүрийн тооны шатах материалын нөлөө үүнд rate of spread but хамаарахгүй. excludes the influence Нийт хуримтлагдсан шатах материалын индекс (BUI)- of variable quantities Хуурайшлын код ба ойн хөрсний сийрэг бүтэцтэй, өнгөн of fuel. хэсгийн чийгшлийн код хоёрыг нэгтгэсэн нийт бэлэн байгаа Buildup Index (BUI) М: Канадын ойн түймрийн цаг агаарын нөхцлийн

49 - A numerical rating of үзүүлэлтийн хүснэгт the total amount of Канадын ойн түймрийн аюулыг үнэлэх систем (CFFDRS)-ийн fuel available for дэд систем, энэ нь янз бүрээр нэрлэгддэг (жишээлбэл, Канадын combustion that ойн түймрийн цаг агаарын индекс, Канадын түймрийн цаг combines DMC and агаарын индекс ба Канадын ойн түймрийн цаг агаарын DC. (Referred to as индексийн хүснэгт). Түймрийн цаг агаарын индексийн the Adjusted Duff бүрэлдэхүүнүүд нь стандарт шатах материал (өөрөөр хэлбэл, Moisture Code or нас гүйцсэн нарсан ой) дахь гал гарах харьцангуй магадлалыг ADMC between 1969 дөрвөн үзүүлэлтээр тодорхой цаг агаарын харуул дээр өдөр and 1975.) бүрийн үд дунд (үдийн 12:00 цагт эсвэл 13:00 цагт) тогтмол Fire Weather Index хэмжсэн тоон утгаар илэрхийлэгддэг. Эдгээр үзүүлэлтүүдэд (FWI) - A numerical хуурай агаарын температур, харьцангуй чийг, салхины хурд rating of fire intensity болон тунадас орно. Энэхүү түймрийн аюулыг үнэлэх систем that combines ISI and Канад даяар ижил арга зүйтэй байна. BUI. It is suitable as a Түймрийн цаг агаарын индексийн систем нь зургаан general index of fire бүрэлдэхүүн хэсгээс тогтоно. Эхний гурав нь шатах материалын danger throughout the чийгийн код бөгөөд ойн шатах материалын гурван бүлэг дэх forested areas of чийгийн агууламжийн өдөр тутмын өөрчлөлт; өндөр утгууд нь Canada. чийгийн агууламж багатай, шаталтын магадлал өндөр байгааг илэрхийлнэ. Үлдсэн гурван бүрэлдэхүүнүүд нь түймрийн төлөв байдлын индекс бөгөөд тархалтын хурд, шатаж болохуйц шатах материалын нийт хэмжээ, түймрийн эрчим зэргийг илэрхийлнэ. Түймрийн цаг агаарын байдал хүндрэхэд эдгээрийн утгууд нь нэмэгддэг. Түймрийн цаг агаарын индексийн системийн зургаан стандарт код ба индексүүд; Жижиг овортой шатах материалын чийгийн код (FFMC)- Ойн унанги (litter) ба бусад жижиг шатах материалын чийгийн агууламжийг тоогоор илэрхийлэх Ойн хөрсний сийрэг бүтэцтэй, өнгөн хэсгийн чийгшлийн код (DMC)- Ойн хөрсний сийрэг бүтэцтэй, өнгөн (газрын гадарга дээр унасан мөчир, навч, шилмүүс, нахиа г.м зүйлс хуримтлагдан, бага зэрэг нягтарсан хэсэг) хэсгийн чийгийн дундаж агууламжийг тоогоор илэрхийлэх Хуурайшлын код (DC)- Хөрсний тодорхой гүн дэх органик давхаргын нягт, чийгийн дундаж агууламжийг тоогоор илэрхийлэх. Энэхүү код нь ойн шатах материалд улирлын хуурайшилтын үзүүлэх нөлөө болон хөрсний гүний давхаргын органик нэгдэл ба том хэмжээтэй унангийн нийт дөллөлтийг (хөрсний түймэр) илэрхийлнэ. Анхан шатны тархалтын индекс (ISI)- Түймрийн тархалтын хурдны тоон үзүүлэлт. Энэ нь жижиг овортой шатах материалын чийгийн код болон салхины нөлөөллийн нэгдэл бөгөөд янз бүрийн тооны шатах материалын нөлөө үүнд хамаарахгүй. Нийт хуримтлагдсан шатах материалын индекс (BUI)- Хуурайшлын код ба ойн хөрсний сийрэг бүтэцтэй, өнгөн хэсгийн чийгшлийн код хоёрыг нэгтгэсэн нийт бэлэн байгаа шатах материалын тоон үзүүлэлт (Ойн хөрсний сийрэг

50 бүтэцтэй, өнгөн хэсгийн чийгшлийн тохируулсан код буюу ADMC (энэ нь 1969-1975 онд хэрэглэгдэж байсан)-ooр илэрхийлэгддэг. Түймрийн цаг агаарын индекс (FWI) - Анхан шатны тархалтын индекс (ISI) ба нийт хуримтлагдсан шатах материалын индекс (BUI)-ийг нэгтгэсэн түймрийн эрчмийн тоон үзүүлэлт G: Waldbrandwetterindex, Tabelle (Kanada) Candle Bark R: кора, образующая пятнистые загорания Long streamers of Длинные полоски коры, содранные с некоторых видов bark decorticated from эвкалиптов со смолистой корой, образующие головешки, some gum-barked ответственные за дальние пятнистые загорания. Eucalyptus species and М: Холтосны судалд гал гарах forming a firebrand Зарим давирхайлаг-холтостой Eucalyptus-ийн зүйлийн холтсыг responsible for long- хуулахад бий болсон урт судал бөгөөд энэ нь салхинд хийсч, distance spotting галыг алсын зайд тархаадаг. G: Streifenförmige Borke Candle/Candling R: зажигать / Горение в форме пламени свечи Ignition and flare up of Загорание и вспышка кроны дерева (или небольшой группы the foliage of a tree (or деревьев), обычно снизу до вершины (син. Горение в форме small clump of trees), факела) usually from bottom to М: Асаах/лааны дөлний хэлбэртэй шатлага top (syn. Torching) Модны титэм (буюу жижиг хэмжээтэй бүлгээр ургасан модод) доороосоо дээш шатах (syn. Torching) G: Auffackeln Carbon Cycle R: цикл углерода All parts (reservoirs) Все части (стоки) и потоки углерода. Обычно считается, что and fluxes of carbon. цикл углерода состоит из четырех основных стоков, The cycle is usually взаимосвязанных путями обмена. Этими стоками являются: thought of as four атмосфера, земная биосфера (обычно включает и пресноводные main reservoirs of системы), океаны и отложения, включая ископаемые ГМ. carbon interconnected Ежегодные перемещения углерода, углеродный обмен между by pathways of стоками происходит в силу различных химических, физических, exchange. The геологических и биологических процессов. Океан содержит reservoirs are the самый большой объем углерода недалеко от поверхности земли, atmosphere, terrestrial но большая часть этого объема не вовлечена в быстрый обмен с biosphere (usually атмосферой. includes freshwater М: Нүүрстөрөгчийн эргэлт systems), oceans, and Дэлхийн агаар мандал, гадарга, биологийн гишүүдийн хооронд sediments (includes нүүрстөрөгчийн атом дамжих эргэлт. Энэхүү эргэлт нь дөрвөн fossil fuels). The үндсэн нөөцийн хоорондын харилцан солилцоогоор annual movements of тайлбарлагддаг. Үүнд, нүүрстөрөгч агаар мандалд хийн carbon, the carbon хэлбэрээр, усанд ууссан ионы байдлаар, харин хатуу төлөв exchanges between байдалд органик бодисын ба хурдсын чулуулгийн бүрэлдэхүүнд reservoirs, occur оролцох байдлаар өргөн тархсан элемент. Нүүрстөрөгчийн because of various жилийн шилжилт хөдөлгөөн, солилцоо нь хими, физик, геологи chemical, physical, болон биологийн үйл явцын дүнд явагддаг. Далай тэнгис нь geological, and дэлхийн гадаргуугийн ойролцоох нүүрстөрөгчийг хамгийн их biological processes. хэмжээгээр агуулагч боловч эдгээр нүүрстөрөгч нь агаар

51 The ocean contains the мандалтай агшин зуурын солилцоонд ордоггүй. largest pool of carbon G: Kohlenstoffkreislauf near the surface of the Earth, but most of that pool is not involved with rapid exchange with the atmosphere. Carbon Dioxide R: двуокись углерода (углекислый газ) (CO2) Бесцветный, без запаха, негорючий газ. СО2 присутствует в A colourless, атмосфере и образуется в процессе респирации, окисления и odourless, горения (фитомассы, ископаемых источников энергии) incombustible gas. М: Нүүрсхүчлийн хий (CO2) CO2 is present in the Өнгө үнэргүй, шатдаггүй хий. Органик бодис (фитомасс, хурдас atmosphere and is чулуулгийн энергийн урсгал) задрахад түүний бүрэлдэхүүнд formed during байсан нүүрстөрөгч исэлдэж агаарт чөлөөлөгдөн гарч respiration and нүүрсхүчлийн хийг үүсгэнэ. oxidation processes, G: Kohlendioxid and combustion (phytomass, fossil energy sources) Carbon Monoxide R: окись углерода (угарный газ) (CO) Бесцветный, без запаха, ядовитый газ, получающийся при A colourless, неполном сгорании топлива odourless, poisonous М: Нүүрсний хий (CO) gas produced by Органик бодисын анаэроб задрал болон дутуу шаталтаас үүсэх incomplete fuel өнгө үнэргүй, хорт хий. combustion G: Kohlen(stoff)monoxid Carried Wet R: рукав, переносимый заполненным водой Booster hose carried Напорный рукав, переносимый наполненным водой в full of water during спокойную погоду для ускорения слива воды на пожар без mild weather to speed наполнения или заливки из емкости. discharge of water on М: Усаар дүүргэсэн хоолой fire without filling or Ус тээгч хоолой; цаг агаар тогтуун үед хоолой дахь дүүрэн priming from tank усыг гал руу цацах (хоолойн доторх бүрэн шавхагдаагүй ус). G: Führen von “nassen” Schlauchleitungen Carrier Fuels R: ЛГМ - проводники горения The fuels that support ЛГМ, которые поддерживают фронт пламени движущегося the flaming front of пожара. the moving fire М: Гал дамжуулагч шатах материал Галын өвөр хэсгийг урагш ахихад дэмжих шатах материал G: Brenntmaterial (in dem sich die Flammfront ausbreitet) Cascading R: каскадирование; свободное падение сброшенных Free-fall dropping of огнегасящих материалов uncontained, liquid Свободное падение сброшенных жидких ингибиторов горения fire retardant or или огнегасящих материалов, но не в распыленной форме. suppressant materials, М: Хүрхрээ not in spray form Шингэн гал унтраагч ба унтраах материалыг цацах хэлбэрээр бус чөлөөтэй асгах (хүрхрээ маягаар). G: [Offener Abwurf der flüssigen Löschladung]

52 Casuals R: временные работники Emergency firefighters Аварийная группа тушильщиков, нанятая для ликвидации employed to cope with внезапных, неожидаемых критических ситуаций, вызванных a sudden and пожаром или возможностью возникновения чрезвычайных unexpected emergency пожаров, которые угрожают нанести ущерб собственности, caused by fire, or the находящейся под общественным управлением extreme fire potential, М: Түр хугацааны ажилчин which threatens Галаас үүдэлтэй гэнэтийн аюул ослын үед ажиллуулах гал damage to property утраагчид буюу нийтийн эзэмшлийн өмчид түймрийн хор under public хохирол учрахаас сэргийлж ажиллуулах хүч management G: Hinzugezogene Löschkräfte der Alarmreserve Catastrophic Fire R: катастрофический пожар A fire which has Пожар, который имеет значительное негативное влияние на significant negative устойчивость экосистем, человеческие ценности и имущество. impacts on the М: Катастроф буюу сүйрлийн шинжтэй түймэр sustainability of Өмч хөрөнгө болон экосистемийн тогтвортой байдалд их ecosystems and human хэмжээний сөрөг үр дагавар үзүүлэх түймэр assets G: Feuerereignis mit katastrophalen Auswirkungen Category Day R: численный показатель способности атмосферы A numerical index рассеивать дым related to the ability of Численный показатель, связанный со способностью атмосферы the atmosphere to рассеивать дым (шкалы не стандартизированы) disperse smoke (scales М: Агаар мандлын утааг сарниулах чадавхийн тоон are not standardized) үзүүлэлт Агаар мандал утааг сарниулах чадавхитай холбоотой тоон үзүүлэлт (нэгж нь стандартчилагдаагүй байдаг) G: [Numerischer Index der Rauchdispersion] Catface R: затянувшийся пожарный рубец; дефект на поверхности A defect on the surface бревна of a tree or log Дефект на поверхности дерева или бревна в результате ранения resulting from a в том месте, где заживление не восстановило нормальное wound where healing поперечное сечение.(Австралия: син.: Дефект на поверхности has not re-established бревна) the normal cross- М: Модонд үүссэн түймрийн сорви section (in Australia: Мод түймэрт өртсөний улмаас түүний ишний гадаргуу дээр syn. Cats Eye) үүссэн сорви (in Australia: syn. Cats Eye) G: Brandnarbe Causes of Fires R: причины пожаров For statistical Для целей статистики лесные пожары группируются в purposes, wildfires are обширные группы по причинам возникновения. Классификация grouped into broad разная для разных стран и регионов. Ниже приводится пример cause classes. классификации, принятой в 1980 году Канадским комитетом по Classifications vary управлению лесными пожарами и использующейся в between countries or национальной статистической отчетности по природным regions. The following пожарам: example is a Молния - природный пожар, вызванный молнией напрямую classification, adopted или опосредованно. by the Canadian Рекреация - природный пожар, вызванный людьми или Committee on Forest оборудованием, задействованным в рекреационной

53 Fire Management in деятельности (например, проведение отпусков, рыбалка, 1980, is used for пикники, некоммерческий сбор ягод, туризм) reporting national Постоянный житель – природный пожар в результате wildfire statistics: деятельности людей или механизмов, используемых в Lightning – a wildfire сельскохозяйственных целях или случайный пожар, вызванный caused directly or деятельностью людей, связанной с их обычной жизнью на indirectly by lightning. лесных территориях. Recreation – a Лесная промышленность- природный пожар, вызванный wildfire caused by людьми или механизмами, занятыми в любой деятельности, people or equipment связанной с производством лесной продукции. engaged in a Прочая промышленность- природный пожар, вызванный recreational activity промышленной деятельностью организаций, не связанных с (e.g., vacationing, лесной промышленностью и железными дорогами. Включает fishing, picnicking, муниципальные, региональные и федеральные проекты работ, non-commercial berry выполняемые их служащими, агентами или подрядчиками. picking, hiking). Железные дороги- природный пожар, вызванный любой Resident – a wildfire машиной, служащим, агентом или подрядчиком, resulting from activity выполняющими работу, связанную с обслуживанием железных performed by people дорог или пассажиров поездов. or machines for the Умышленный поджог- поджог, совершенный умышленно в purpose of agriculture целях озорства, нанесения вреда, зла, зависти или получения or an accidental fire дохода. caused by activity Неизвестная - пожар, причина которого не определяема. associated with normal Смешанная - пожар, причины которого известны, но они не living in a forested могут быть отнесены ни к одной из причин, указанных выше area. Классификация для регионов Европейской экономической Forest Industry – a комиссии ООН: естественные (молнии), от людей wildfire caused by (поджигатели, небрежность: в пределах небрежности- people or machines сельскохозяйственная деятельность, заготовки леса и другая engaged in any лесная деятельность, другая промышленная деятельность, связь, activity associated обычное население, другие) with forest products Классификация в США-молнии, от костра, курение, production. выжигания лесосечных отходов, умышленный поджог, Other Industry – a использование машин (оборудования), железные дороги, дети и wildfire caused by прочие. industrial operations М: Түймрийн үүслийн шалтгаан other than forest Статистик мэдээнд ашиглах зорилгоор түймрийн үүсэл, industry or railroads. шалтгааныг нилээд олон ангилна. Эдгээр ангилал улс орон, бүс Includes municipal, нутаг бүрт харилцан адилгүй байдаг. Канад улсын ойн provincial, or federal түймрийн менежментийн хорооноос 1980 онд гаргасан, улсын works projects байгалийн түймрийн статистикийн тайланг жишээгээр үзүүлбэл; whether employees, Аянга, цахилгаан – aянга цахилгаанаас шууд ба шууд бус agents, or contractors. гаралтай байгалийн түймэр Railroads – a wildfire Амралт зугаалга – хүний болон амралт зугаалгын үйл caused by any ажиллагаатай холбоотой багаж, хэрэгслээс гаралтай байгалийн machine, employee, түймэр (жишээлбэл: амралт, загасчлал, аялал, жимс түүх, agent, or contractor ууланд авирах г.м) performing work Оршин суугчид – ой бүхий газар нутгийн орчимд амьдрагч associated with a хүмүүсийн санамсаргүй үйл ажиллагаанаас эсвэл хөдөө аж

54 railway operation, or a ахуйн машин механизмаас гаралтай байгалийн түймэр passenger on a train. Ойн үйлдвэрлэл – ойн бүтээгдэхүүн ашиглахтай холбоотой хүн Incendiary – a болон машин техникийн аливаа үйл ажиллагаанаас гаралтай wildfire wilfully байгалийн түймэр started for the purpose Бусад үйлдвэрлэл – төмөр зам болон ойн үйлдвэрлэлээс бусад of mischief, grudge, or үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанаас гаралтай байгалийн түймэр. gain. Сум, аймаг болон улсын чанартай ажил, түүнд ажиллаж байгаа Unknown – a wildfire ажилчид, гэрээт ажилчид орно. where cause is not Төмөр зам – төмөр замын үйл ажиллагаатай холбоотойгоор determinable. түүнд ажиллаж байгаа машин техник, ажилчид, гүйцэтгэгч, Miscellaneous – a гэрээт ажилчид болон галт тэрэгний зорчигчоос үүдэлтэй wildfire of known байгалийн түймэр cause that cannot be Санаатайгаар галдан шатаах – хүний хорлох, ашиг хонжоо properly classified олох зорилгоос үүдэн гарсан байгалийн түймэр under any of the other Шалтгаан тодорхойгүй – үүссэн учир шалтгааныг standard classes listed тодорхойлох боломжгүй байгалийн түймэр above. Олон төрлийн – шалтгаан нь тодорхой боловч дээрх Classification in the ангиллуудын алинд нь ч хамааруулах боломжгүй байгалийн Region of the United түймэр Nations Economic Европын холбооны эдийн засгийн комиссын бүс нутгийн Commission for ангилал (ECE): Байгалийн (аянга цахилгаан), хүний Europe (ECE): (Санаатайгаар галдан шатааснаас үүдэлтэй байгалийн түймэр, Natural (lightning), хайнга болгоомжгүй байдлаас; хөдөө аж ахуйн үйл ажиллагаа, human (arson, мод огтлолт болон ойн аж ахуйн үйл ажиллагаа, бусад negligence; within үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа, харилцаа холбоо, олон нийтийн, negligence: бусад гэж ангилна) agricultural operations, АНУ-ын ангилал: Аянга цахилгаан, түүдгийн гал, тамхины logging and forest гал, унаш, унанги шатаалт эсвэл санаатайгаар галдан operations, other шатааснаас, машин (техник хэрэгсэл) хэрэглэх явцад болон industrial activities, төмөр замын хөдөлгөөнөөс, хүүхдээс гэх мэт олон төрлийн communications, шалтгаантай. general public, other). G: Ursache von Feuer bzw. Bränden Classification in the U.S.A.: lightning, campfire, smoking, debris burning, incendiary, machine use (equipment), railroad, children, and miscellaneous. Ceiling R: 1. Потолок; 2. Предельная высота (1) Height above the (1) Высота самого нижнего слоя облаков над поверхностью earth’s surface of the земли или явления матирования в верхних слоях, которые не lowest layer of clouds классифицируются как тонкий слой или частичное or obscuring матирование, которое вместе со всеми более низкими облаками phenomena aloft that или явлениями матирования закрывает более половины неба, is not classified as a что видно с точки наблюдения. thin layer or partial (2) Максимальная высота при временных ограничениях полетов obscuration that (ВОП)

55 together with all lower М: 1. Тааз; 2. Өндрийн туйл clouds or obscuring (1) Газрын гадаргаас дээш үүлний хамгийн доод зах хүртэлх phenomena covers өндөр буюу тэнгэрийг үүл бүрхэж харанхуйлах үзэгдэл; энэ нь more than half the sky ажиглалт хийж буй цэгээс харахад тэнгэрийн хагасаас илүү as detected from the хэсгийг үүл бүрхэж харанхуйлах үзэгдэл. (2) Тухайн нислэгийн point of observation. хамгийн дээд өндрийн хязгаар. (2) Maximum height G: Hauptwolkenuntergrenze of a temporary flight restriction (TFR) Center Fire Ignition R: пуск пала от центра участка See under Ignition См. Способы зажиганий Pattern М: Тухайн хэсгийн төвөөс гал асах See under Ignition Pattern Center Firing R: выжигание от центра A method of broadcast Метод сплошного выжигания, при котором зажигание начинается burning in which fires в центре участка, чтобы создать сильный приток воздуха, затем are set in the center of дополнительные зажигания осуществляются постепенно все the area to create a ближе к внешним противопожарным барьерам по мере того, как strong indraft; усиливается скорость пожара, и огонь и дым при этом additional fires are then втягиваются к центру. (ср: Сплошной пал). См. Способы set progressively nearer зажиганий the outer control lines М: Талбайн төвөөс эхэлж шатаах as indraft builds up so Тухайн талбайн төвөөс эхэлж гал ноцоож шаталтыг тэлэх арга, as to draw the flames түүнчлэн нэмэлт галуудыг гадна талын хяналтын шугамын and smoke toward the ойролцоо асааснаар галын дөл болон утаа дотогш чиглэнэ (cf. center (cf. Broadcast Broadcast Burning). See under Ignition Pattern Burning). See under G: [Entzündung eines zentralen Feuers beim Flächenbrennen Ignition Pattern zur Erzeugung konvektiver Aktivität] Centipoise (CP) R: сантипуаз Standard unit of Стандартная единица вязкости, равная 0,01 пуаза (сП). viscosity equal to 0.01 Например, вода при 20°C имеет вязкость 1,002 сП (ср: - poise (cP). Example: Вязкость) Water at 20°C has a М: Сантипуаз viscosity of 1.002 cP Шингэн юмсын өтгөрөлт (зунгааралт)-ийг хэмжих стандарт (cf. Viscosity). нэгж= 0,01 пуаз (cП). Жишээлбэл, усны өтгөрөлт 20°C-т 1,002 сП-тэй тэнцэнэ (cf. Viscosity). G: Centipoise Centrifugal Pump R: центробежный насос A pump which expels Насос, который выбрасывает воду центробежной силой через water by centrifugal отверстия круговой крыльчатки, вращающейся с высокой force through the ports скоростью. У этого типа насоса нагнетательный трубопровод of a circular impeller, может быть отключен при работающем насосе. rotating at high speeds. M: Төвөөс зугтах хүчээр ажилладаг шахуурга With this type of Шахуурга; төвөөс зугтах хүчээр усыг тойрог хэлбэртэй pump, the discharge хүчлэгчийн нүхээр хөөж гаргадаг. Энэ төрлийн шахуургыг line may be shut off ажиллаж байх үед шахуурганаас ус дамжуулагч галын хоолой while the pump is мултарч болох талтай. running. G: Kreiselpumpe Chain Lightning R: зигзагообразная молния

56 Lightning in a long Молния с длинным зигзагом или очевидной прерванной линией zigzag or apparently М: Зигзаг хэлбэрийн цахилгаан broken line Урт зигзаг эсвэл тасархай зураас үүсгэн цахих цахилгаан G: Blitz mit Verästelungen Chain of Command R: порядок соподчиненности в организации; цепь The order of rank and инстанций; порядок последовательности команд authority in the fire Порядок рангов и полномочий в пожарной организации. organization. An Примером порядка соподчиненности с линейной функцией на example of the line природном пожаре является: руководитель (тушения) пожара, function chain of линейный руководитель, руководитель отделения, руководитель command on a сектора, руководитель команды, руководитель группы и wildfire is: fire boss, тушильщик line boss, division М: Гал түймрийн байгууллагуудын эрэмбэ, дараалал boss, sector boss, crew Гал түймрийн байгууллагын албан хаагчдын эрэмбэ, дараалал. boss, squad boss, and Байгалийн түймэртэй тэмцэх байгууллагуудын эрэмбэ; гал firefighter унтраах удирдагч, шугамын ахлагч, хэсгийн ахлагч, командын ахлагч, тасгийн ахлагч, гал сөнөөгч G: Befehlskette

Char R: обуглившееся вещество Charred remains of Обуглившиеся остатки ЛГМ wildland fuels М: Шатах материалын нүүрсжсэн үлдэгдэл Ойн шатах материалын нүүрсжсэн үлдэгдэл G: Verkohltes Brennmaterial Charcoal or Solid R: фаза обугливания или твердая фаза Phase Присутствие горючих паров над ЛГМ (углеродистый материал) The presence of является недостаточным для поддержания устойчивого combustible vapours пламени. Остаток твердых ЛГМ или углей медленно догорает. above the fuel (= М: Нүүрсжих буюу хатуу төлөв carbonaceous Шатах материалын гадаргуу дээрх шатамхай агаар дөлний material) is too low to тасралтгүй асалтыг хангах боломж маш бага болох. Ойн шатах support a persistent материалын хатуу үлдэгдэл буюу удаан шатах нүүрс. flame. The residual G: Verkohlungsphase solid fuel or char burns away slowly. Charged Line R: нагруженная рукавная линия A line of fire hose Пожарный рукав, наполненный водой под давлением и готовый filled with water under к использованию. pressure and ready to М: Усаар дүүрсэн хоолой use. Даралтаар ус шахаж, хэрэглэхэд бэлэн болсон гал унтраах усны хоолой G: Wasser am Strahlrohr Check Line R: контрольная полоса Temporary fireline Временная противопожарная полоса, сооруженная под прямым constructed at a right углом к основной противопожарной полосе, используемая для angle to the control регулирования распространения и интенсивности встречного main fireline, used to пала (ср: Противопожарный барьер) regulate the spread and М: Хяналтын зурвас intensity of a backfire Галын хяналтын үндсэн шугамын баруун өнцөгт байгуулсан (cf. Control Line) галын түр шугам, салхины эсрэг тавьсан галын эрчим, тархалтыг удирдахад хэрэглэнэ (cf. Control Line) G: [Temporärer Sicherheitsschutzstreifen im rechten Winkel zur Hauptbekämpfungslinie] Check Valve R: обратный клапан A valve that permits Клапан, который позволяет жидкости течь через рукав или flow of liquid through трубу в одном направлении, но предотвращает ее течение в a hose or pipe in one обратном направлении. Использование включает direction but prevents предотвращение противотока в рукавных линиях, растянутых a return flow. Uses вверх по склону, потерь воды на начальном этапе при include the prevention использовании центробежных насосов и химического of backflow on uphill загрязнения пожарных систем смешивания химикатов hose lays, loss of М: Буцах хавхлага prime with centrifugal Шингэнийг хоолойгоор нэг чиглэлд урсгах боловч буцах pumps and chemical урсгалыг хаах хавхлага. Газрын өөд сунгасан хоолойгоор ус contamination in fire буцаж урсахаас хамгаалах ба төвөөс зугтах хүчээр ажилладаг chemical mixing шахуургын эрчийг сулруулахгүй байх, галын химийн элемент systems холигч төхөөрөмжөөс химийн бодис гадагшлахаас сэргийлэх

58 зориулалттай. G: Rückschlagventil Chevron Burn R: пуск огня от вершины горы вниз по склону; шевронное A prescribed burning выжигание technique used in hilly Техника предписанных выжиганий, используемая в холмистой areas to fire ridge местности, чтобы выжечь участки хребта или край горной цепи. points or ridge ends. Линии огня пускаются одновременно от вершины горы вниз по Lines of fire are склону. started simultaneously М: Шевроны шатаалт, уулын оройгоос доош шатаах from the apex of a Зориудаар түймэр тавих арга бөгөөд уулархаг, налуу газарт ridge point, and уулсын хяраас доош гал тавих. Галтай шугам уулын оройгоос progress downhill. зэрэг эхэлж доош хурдтайгаар асах. G: Sternfeuer Chinook R: чинук A foehn wind blowing Теплый сухой ветер (фен), дующий вниз по восточным склонам down the eastern Каскадного хребта, Скалистых гор и над примыкающими slopes of the Cascades, равнинами в США и Канаде. Зимой этот теплый, сухой ветер Rocky Mountains, and заставляет снег исчезать с заметной быстротой, и отсюда он over the adjacent получил прозвище “пожиратель снега”. В жаркую, сухую plains in the United погоду, ветер чинук может быстро перевести состояние States and Canada. In пожарной погоды в экстремальное. winter, this warm, dry М: Чинук салхи wind causes snow to АНУ ба Канадын нутгийн дамжин орших Роки Маунтэний disappear with Каскадын салбар уулсын зүүн хажуу руу үлээх хуурай дулаан remarkable rapidity, салхи. Өвлийн улиралд энэхүү дулаан, хуурай салхи цасыг маш and hence it has been хурдан үгүй болгодог ба хүмүүс “цас идэгч” салхи хэмээн nicknamed the нэрийддэг байна. Хуурай халуун цаг агаартай үед Чинук салхи “snoweater.” In hot түймрийн цаг агаарын нөхцлийг маш хурдан аюултай түвшинд dry weather, Chinook хүргэдэг. winds can quickly G: Chinook Wind extend fire weather conditions to the extreme Chlorofluorocarbon R: хлорофторуглерод (s) (CFC) Бесцветный, без запаха газ, содержащий углерод, хлор и фтор Colourless, odourless (акроним: СFC), крайне устойчивый в тропосфере, но gas (es) containing неустойчивый в стратосфере. Продукты распада инициируют carbon, chlorine and разрушение озона в стратосфере. fluorine (acronym: М: Хлор-фторт нүүрстөрөгч CFC), extremely Өнгө, үнэргүй хий бөгөөд нүүрстөрөгч, хлор, фторыг агуулна. stable in the Агаар мандалд удаан хадгалагддаг ба стратосферийн давхаргад troposphere, but хүрч, хэт ягаан туяаны нөлөөгөөр хлорт нэгдэл болон задарч, unstable in the озоны давхаргын алдагдалд нөлөөлдөг. stratosphere. Decay G: Fluorchlorkohlenwasserstoffe products initiate ozone destruction in the stratosphere. Cirrus R: перистые облака A form of high cloud Форма высоких облаков, состоящих из кристаллов льда,

59 composed of ice которые часто не затеняют солнце. crystals, which often М: Сэмжин үүл does not obscure the Өндөрт үүсдэг үүл ба бага нягттай мөсөн талстаас тогтсон, sun цагаан өнгөтэй. Ийм үүлтэй үед цаг агаар тогтуун байна. G: Zirruswolken Class A Foam R: пена класса А Foam intended for use Пена, предназначенная для использования на ГМ класса А или on Class A or woody древесных ГМ; изготовлена из поверхностно-активных веществ fuels; made from на основе углеводорода и поэтому не имеющая сильных hydrocarbon-based пленкообразующих характеристик пены класса В, но surfactant, therefore обладающая превосходными свойствами смачивания (см. lacking the strong Раздел – класс пожара) filming properties of M: А ангиллын хөөс Class B foam, but Модлог шатах материал болон A ангиллын шатах материалын possessing excellent гал унтраахад (хатуу бодис)-д зориулагдсан хөөс; нүүрс- wetting properties (see устөрөгчид суурилсан, бүрхүүл үүсгэгч бодис. Б ангиллын under Class of Fire) хөөсний хүчтэй бүрхүүл үүсгэдэг шинж чанараас дутуу байдаг ч ихээхэн норгох шинж чанартай байдаг (see under Class of Fire). G: Schaumklasse A Class B Foam R: пена класса В Foam designed for use Пена, разработанная для использования на ГМ класса В или on Class B or горючих жидких ГМ; изготовлена из поверхностно-активных flammable liquid fuels веществ на основе фторуглерода и поэтому способна к made from сильному пленкообразованию, но не способна к эффективному fluorocarbon-based смачиванию ГМ класса А (см. Раздел – класс пожара) surfactants, therefore М: В ангиллын хөөс capable of strong Нүүрс-устөрөгчид суурилсан, бүрхүүл үүсгэдэг, шатах шингэлэг filming action, but болон В ангиллын шатах материалын галыг унтраахад incapable of efficient зориулагдсан хөөс. Хүчтэй бүрхүүл үүсгэх боловч А ангиллын wetting of Class A хөөс шиг норгох чийглэх чадвар нь бага байна (see under Class fuels (see under Class of Fire). of Fire) G: Schaumklasse B Class I Area (Air R: территория класса I (качество воздуха) Quality) В США: географические территории, определенные в In the U.S.A.: соответствии с Законом о чистом воздухе, на которых Geographic areas допустимо только очень небольшое ухудшение качества designed by the Clean воздуха или прирост его загрязнения. Территория класса II: Все Air Act where only a территории страны, которые не отнесены к территориям класса very small amount or I. На этих территориях допускается большее загрязнение increment of air воздуха, чем на территориях класса I. quality deterioration is М: I зэргийн газар нутаг (агаарын чанар) permissible. Class II АНУ-д хэрэглэгддэг нэршил. Агаарын бохирдол маш бага Area: All areas of the хэмжээтэй буюу Цэвэр агаарын тухай баримт бичигт country not designated тодорхойлсон загвар бүс нутаг. II зэргийн газар нутаг: I зэргийн Class I. A greater газар нутгаас бусад бүх газар. Энэхүү бүсэд I зэргийн газар amount of air pollution нутагтай харьцуулахад нилээд их хэмжээний агаарын бохирдол can be added to these илэрнэ. areas than Class I G: Luftreingebiet Class II Area (Air R: территория класса II (качество воздуха)

60 Quality) В США: Все территории страны, не отнесенные к классу I. На U.S.A.: All areas of этих территориях допускается большее загрязнение воздуха, the country not чем на территориях класса I. designated Class I. A М: II зэргийн газар нутаг (агаарын чанар) greater amount of air АНУ-д хэрэглэгддэг нэршил. I зэргийн газар нутгаас бусад бүх pollution can be added газар. Энэхүү бүсэд I зэргийн газар нутагтай харьцуулахад to these areas than нилээд их хэмжээний агаарын бохирдол илэрнэ. Class I. G: Class of Fire R: 1. Класс пожара; 2. Класс размера пожара (1) Class A- Fires (1) Класс А-Пожары, вовлекающие обычные горючие involving ordinary материалы (такие как древесина, ткань, бумага, резина, многие combustible materials пластики), требующие для прекращения горения (such as wood, cloth, теплопоглощающего (охлаждающего) воздействия воды, paper, rubber, and водных растворов или изолирующего эффекта определенных many plastics) сухих химикатов, которые замедляют горение; Класс B- requiring the heat пожары, вовлекающие воспламеняющиеся или горючие absorbing (cooling) жидкости, воспламеняющиеся газы, смазочные материалы или effects of water, water другие похожие материалы, где тушение наиболее легко solutions, or the обеспечивается путем исключения доступа воздуха (кислорода), coating effects of прекращением притока горючих испарений или прерыванием certain dry chemicals, цепной реакции горения; Класс С-Пожары, вовлекающие which retard электрооборудование под напряжением, когда безопасность combustion; Class B - действий требует использования нетокопроводящих тушащих Fires involving агентов; Класс D –Пожары, вовлекающие определенные flammable or горючие металлы, такие как магний, титан, цирконий, натрий, combustible liquids, калий и т.д., требующие теплопоглощающих тушащих средств, flammable gases, которые не вступают в реакцию с горючими материалами. greases, and similar (2) Классификация природных пожаров по размерам. Пример materials where США (система староанглийская), по размерам пожары extinguishment is most распределены на 7 классов: Класс А (< ¼ акра), Класс В (1/4 -10 readily secured by акров), Класс С (10 -100 акров), Класс D (100 -300 акров), Класс excluding air E (300 -1000 акров), Класс F (1000 -5000 акров), Класс G (> 5000 (oxygen), inhibiting акров). the release of В Российской Федерации в зоне ответственности наземных сил combustible vapors, or пожары площадью > 25 га отнесены к крупным, в зоне interrupting the ответственности авиационных сил крупными считаются пожары combustion chain > 200 га. reaction; Class C - М: 1. Гал түймрийн ангилал; 2. Түймрийн хэмжээний Fires involving live ангилал electrical equipment (1) А ангилал - Түймрийг шатах материалаар эрэмбэлэх (мод, where safety to the хувцас, цаас, эрзээн г.м). Галын дөлийг ус ба усны уусмалыг operator requires the уусгах (хөрөх) эсвэл шаталтыг бууруулах химийн хуурай use of electrically бодисыг шингээх байдлаар нь ангилна. B ангилал - шатах nonconductive шингэн, шатдаг хий, тослох материал болон эдгээртэй extinguishing agents; ойролцоо, агааргүй орчинд амархан унтардаг материалуудын Class D - Fires гал, эсвэл шаталтын гинжин хэлхээг нь доголдуулах буюу involving certain шатамхай уурыг нь үгүй болгосноор хурдан унтрах материалын combustible metals гал түймэр. С ангилал - Цахилгааны багаж, тоног (such as magnesium, төхөөрөмжинд гарсан, цахилгаан дамжуулдаггүй гал унтраагч

61 titanium, zirconium, бодис хэрэглэх шаардлагатай гал. D ангилал - тодорхой шатдаг sodium, potassium, металлд (магни, титан, циркон, натри, кали г.м) гарсан гал. Дөл- etc.) requiring a heat- шингээгч ба шатаж буй металлтай урвалд ордоггүй гал унтраагч absorbing бодис хэрэглэх шаардлагатай. extinguishing medium (2) Байгалийн түймрийн хэмжээний ангилал. Жишээлбэл, not reactive with АНУ-д (метрийн бус систем, жич:1 акр 0.4 га-тай тэнцэнэ) burning metals. түймрийг талбайн хэмжээгээр нь 7 зэрэгт ангилна. А зэрэг (<1/4 (2) Wildland fire size aкр), B зэрэг (l/4 - 10 aкр), C зэрэг (10 - 100 aкр), D зэрэг (100 - classification. 300 aкр), E зэрэг (300 - 1000 aкр), F зэрэг (1000 - 5000 aкр), G Examples: USA (non- зэрэг (>5000 aкр); ОХУ-д: >200 га талбайг хамарсан түймрийг metric), fires are “маш их” буюу агаараас эсэргүүцэх бүсэд, > 25 га талбайг assigned to one of газраас эсэргүүцэх бүсэд авч үздэг. seven size classes: G: Brandklasse (1) allgemein; (2) Waldbrand Class A (<1/4 acre), Class B (l/4 - 10 acres), Class C (10 - 100 acres), Class D (100 - 300 acres), Class E (300 - 1000 acres), Class F (1000 - 5000 acres), Class G (>5000 acres); Russian Federation: All fires >200 ha are classified as “large” fires for the aerial responsibility zone, for the ground responsibility zone it is > 25 ha Clean Air Act R: Закон о чистом воздухе A U.S. federal law Федеральный закон США, принятый для обеспечения и enacted to insure that сохранения стандартов качества воздуха. Подобные air quality standards законодательные акты имеют место и в других странах are attained and М: Цэвэр агаарын тухай хууль maintained. Similar Агаарын чанарын стандартыг хангах, хянах зорилгоор legislation is in place батлагдсан АНУ-ын Холбооны хууль. Үүнтэй ойролцоо in other countries хуулиуд бусад орнуудад бий. G: Reinluftverordnung Clean Burn R: 1. Сплошной пал; 2. Отжиг, пуск встречного огня Any fire, whether Любой пожар, намеренный или случайный, который сжигает deliberately set or всю наземную растительность и подстилку наряду с мелкими accidental, that порубочными остатками, обнажая таким образом минеральную consumes all above- почву. ground vegetation and М: Нэлэнхүйд нь шатаах litter, along with the Зориудаар болон санамсаргүйгээр тавьсан аливаа түймэрт lighter slash so газрын гадаргын өнгөн хэсгийн бүх ургамлан бүрхэвч, унаш, exposing the mineral хөнгөн бүтэцтэй шатах материал шатснаар минерал хөрс ил soil гарах G: Vollständige Verbrennung

62 Clearing Index R: индекс очистки воздуха A derived value used Рассчитываемое значение, используемое для обозначения to indicate smoke уровня рассеивания дыма. Формула использует величину dispersal. Formula глубины слоя смешивания, умноженную на среднюю скорость uses the depth of the ветра для этого слоя, деленную на 100. mixing layer М: Агаарын цэвэршилтийн индекс multiplied by the Утааны сарнилтыг илэрхийлэх утга. Томъёо нь: агаар, утааны average wind speed холилдсон давхрагын зузааныг тухайн давхрага дахь салхины for that layer, divided дундаж хурдаар үржүүлж, 100-д хуваана. by 100. G: Rauchverteilungsindex Climate R: климат The prevalent or Преобладающие или характерные метеорологические условия characteristic какого-либо места или региона и их экстремальные значения. meteorological М: Цаг уур conditions of any Тухайн газар болон бүс нутгийн цаг агаарын ердийн ба онцгой place or region, and шинж чанарууд their extremes G: Klima Clock Method R: метод целеуказания по условному часовому циферблату Means of establishing Способ установления направления полета воздушного судна к a flight path to a target цели на пожаре, основываясь на направлении стрелок часов в on a fire by referring текущий момент положения воздушного судна при носе to clock directions самолета, указывающем на 12:00. from the aircraft’s М: Цагийн арга present location, with Нисэх онгоцны тухайн байрлалаас цагийн зүүний заалтыг the nose of the aircraft ашиглан гал гарч буй зүгт нислэгийн замыг тодорхойлох. pointing at 12:00 Эхлэлийн зүг нисэх онгоцны хушуу 12:00 цагийг зааж байхаар авна. G: Uhrzifferblattsystem Closed Area R: закрытый район An area in which Район, в котором определенная деятельность или доступ specified activities or временно ограничены компетентной организацией с целью entry are temporarily снижения риска возникновения пожаров по вине людей. В restricted by agency некоторых ведомствах закрытые районы называют зоной, legislation to reduce ограниченной для передвижения, или ограниченной пожарной risk of human-caused зоной fire. In some Х: Хаалттай бүс jurisdictions a closed Хүний үйл ажиллаагаатай холбоотой гал гарах эрсдлийг area is called a бууруулах зорилгоор тодорхой үйл ажиллагааг нь хязгаарлаж, restricted travel zone нэвтрэх эрхийг түр хугацаанд хаасан газар нутаг. Зарим хууль, or a restricted fire дүрмийн заалтанд хаалттай газар нутгийг аялахыг хориглосон zone. бүс эсвэл түймрийн хориотой бүс гэж нэрлэдэг. G: Gesperrtes Gebiet, Sperrzone Closure R: закрытие Legal restriction but Юридическое ограничение, но необязательное исключение not necessarily определенных видов деятельности, таких как курение, elimination of устройство лагеря или проход, которые могут быть причинами specified activities пожаров на данной территории such as smoking, М: Хязгаарлалт camping, or entry that Хууль эрх зүйн хязгаарлалагдмал газар. Нэвтэрч орсноор

63 might cause fires in a түймэр гарч болох ч тухайн газарт буудаллах, тамхи татах зэрэг given area үйлдлийг хориглохгүй байх G: Beschränkung, Restriktion Cloud R: облако A visible mass of Видимая масса жидких капелек, подвешенных в атмосфере над liquid droplets земной поверхностью. Облака образуются в районах, где воздух suspended in the поднимается и охлаждается. Водяной пар, конденсируясь atmosphere above образует капельки воды, которые, объединяясь с другими Earth’s surface. капельками, образуют облака. Облака могут формироваться Clouds form in areas вдоль теплого и холодного фронтов там, где более теплый where air rises and воздух поднимается до более холодной воздушной массы вдоль cools. The condensing фронтальной кромки и охлаждается по мере подъема в water vapor forms атмосфере. Облака также могут образовываться тогда, когда small droplets of water воздух поднимается вверх по горному склону и когда теплый that, when combined воздух проходит над более холодной поверхностью, такой как with other droplets, холодная масса воды. Облака разделяются на две основные form clouds. Clouds категории: расслоенные облака или слоистые облака (stratus can form along warm значит слой) и кучевые облака (cumulus значит скопление). Эти and cold fronts, where 2 типа облаков подразделяются еще на 4 группы, которые the more warm air характеризуют высоту облаков. flows up to the cooler М: Үүл body along of the front Газрын гадаргаас дээш, агаар мандал дахь усны уурын өтгөрсөн, edge and cools as it нүдэнд харагдах цул хэсэг. Үүлс нь агаар дахь усны уур rises higher into the конденсацид орсны үр дүнд үүссэн усан дусал ба мөсөн талстын atmosphere. Also хуримтлал юм. Мөн агаарын урсгал уулын өөд чиглэж, хүйтэн clouds can form when гадаргуу дээгүүр дулаан агаар урсан, түүнд орших усны дуслууд air flows up the side of хөрч үүл үүсгэнэ. Давхраат (stratus) ба бөөн (Сumulus) гэсэн the mountain and, үүлний 2 үндсэн хэлбэр байх ба эдгээрийг өндөршлөөр нь 4 when warm air blows ангид хуваадаг. over a colder surface, G: Wolke such as a cool body of water. Clouds fall into two general categories: sheetlike or layer- looking stratus clouds (stratus means layer) and cumulus clouds (cumulus means piled up). These two cloud types are divided into four more groups that describe the clouds’ altitude. Cloudy R: облачный Adjective class Определенный класс, представляющий степень, до которой representing the небо скрыто облаками. В синоптической терминологии принято, degree to which the что ожидаемое покрытие облачностью неба 0,7 и выше sky is obscured by предписывает использование этого термина. В национальной clouds. In weather системе оценки пожарной опасности США термин “облачный”

64 forecast terminology, применяется при покрытии облаками 0,6 и выше. expected cloud cover М: Үүлэрхэг of about 0.7 or more Тодорхой ангилал. Тэнгэр үүлээр хэр бүрхэгдсэнийг илэрхийлэх warrants use of this хэмжээ. Цаг агаарын мэдээний нэр томъёонд үүлний бүрхэлт 0.7 term. In the National буюу түүнээс дээш хэм байх үеийг үүлэрхэг гэж хэлдэг. АНУ- Fire Danger Rating ын Үндэсний гал түймрийн аюулын үнэлгээний системд 0.6 System (USA) 0.6 or буюу түүнээс дээш хэмтэй бол “үүлэрхэг” гэж үзнэ. more cloud cover is G: bewölkt termed „cloudy“. Cold Front R: холодный фронт The leading edge of a Передняя кромка относительно холодной воздушной массы, relatively cold air которая движется так, что холодный воздух замещает более mass which moves in теплый. Более тяжелый холодный воздух заставляет such a way that cold подниматься часть теплого воздуха. Если в поднимающемся air displaces warmer воздухе достаточно влаги, могут образовываться облачность, air. The heavier cold осадки и даже грозы. В случае если обе воздушные массы air causes some of the являются сухими, то облачность может не образовываться. warm air to be lifted. М: Хүйтэн фронт (урсгал) If the lifted air Харьцангуй хүйтэн агаарын цул дулаан агаарын оронд contains enough солигдохыг хэлнэ. Агаарын хүндэвтэр хүйтэн цул дулаан moisture, cloudiness, агаарын зарим хэсгийг дээш хөөргөдөг. Дээш өргөгдсөн агаарт precipitation and even хангалттай хэмжээний чийг, үүл, тунадас агуулагдаж байвал thunderstorms may аянгатай, аадар бороо болох нь бий. Хэрэв агаарын 2 цул result. In case both air (халуун, хүйтэн) хуурай байвал тэнд үүл үүсэхгүй. masses are dry there G: Kaltfront may be no cloud formation. Cold Trailing R: проверка скрытых очагов горения методом see under Fire прощупывания руками, холодное отслеживание Suppression см. В разделе –Тушение пожара М: Түймэр унтарсан эсэхийг гараар эсвэл хэт улаан туяаны багажаар шалгах арга see under Fire Suppression G: Nachlöschen Colonizer R: растение-колонизатор Species of vegetation Виды растений, которые приживаются с помощью семян на that establish on a выгоревших (или оголенных по другим причинам) участках burned (or otherwise М: Колоничлогч denuded) site from Тухайн шатсан газарт гаднаас шинээр орж ирэн, үрээр урган seed амжилттай суурьшсан “харь” ургамлын зүйлүүд. G: Pionier-Arten Combination Nozzle R: комбинированный распыливающий наконечник A multi-purpose Многоцелевой распыливающий наконечник, разработанный для nozzle designed to обеспечения как сплошного потока, так и фиксированной provide either a solid формы распыления, подходящих для тушения природных stream or a fixed spray пожаров или пожаров на воспламеняющихся жидкостях. pattern suitable for М: Хосолсон цацруулагч хушуу extinguishing wildfires Шатах шингэний үүдэлтэй гал болон байгалийн түймрийг or flammable liquid унтраахад зориулсан, шингэнийг тасралтгүйгээр эсвэл олон

65 fires янзаар цацруулагч хушуу G: Mehrzweckstrahlrohr Combination Nozzle R: распылитель комбинированного наконечника Tip Два установленных распылителя наконечника с различными Two attached straight размерами отверстий, используемыми для увеличения или stream nozzle tips of ограничения потока воды, разработанные для обеспечения как different orifice size сплошного потока, так и фиксированного распыления, used to increase or подходящего для различного применения воды, воды для restrict water flow смачивания или раствора пены designed to provide М: Хосолсон цацруулагч хушууны задлагч үзүүр either a solid stream or Шулуун урсгалтай, хоорондоо холбоотой хоёр хушуу; гал a fixed spray pattern унтраах хөөс, ус зэргийг шулуун болон янз бүрийн хэлбэрээр suitable for applying цацах, урсацыг ихэсгэх болон багасгах зориулалттай, үзүүртээ water, wet water or янз бүрийн хэмжээтэй нүх бүхий хушуу foam solution G: Kombinationsstrahlrohr Combustibility R: воспламеняемость; горючесть Relative ease of fire Относительная легкость распространения пожара на данных spread in a given fuel ЛГМ при контролируемых условиях. Горючесть слоя ЛГМ under controlled характеризуется количественно основной скоростью conditions. распространения устойчивого прямолинейного фронта горения, Combustibility of a которая измеряется на горизонтальном слое ЛГМ при fuelbed is отсутствии ветра characterised М: Шатамхай байдал quantitatively by the Хяналттай нөхцлийн дор тодорхой шатах материал дахь галын basic rate of spread of харьцангуй тархалт. Шатах материалын өнгөн үе давхаргын a steady straight line (fuel bed) шатамхай байдал, энэ нь салхигүй үеийн галын өмнөд fire front that is хэсгийн тархалтын хурдаар илэрхийлэгдэнэ. measured on a G: Brennbarkeit horizontal fuelbed in the absence of wind. Combustion R: горение; сгорание Consumption of fuels Расходование ГМ в процессе окисления с выделением тепла и by oxidation, evolving обычного пламени (необязательно ощутимого) и / или heat and generally накаливанием. Горение может быть разделено на 4 фазы: flame (neither предвоспламенение (или подогрев), пламенное горение, necessarily sensible) беспламенное горение и тление углей and/or incandescence. М: Шатлага, шаталт Combustion can be Шатах материал исэлдэж, халуун агаараар төөнөгдөх буюу divided into four ерөнхийдөө галын дөл үүсч шатах, улайсч цогших үйл явц. phases: preignition (or Шаталтыг 4 үе шатанд ангилж болно. Ноцохын өмнөх (халах), preheating), flaming, дөллөн шатах, дөлгүй шатах, улайсч цогших. smoldering, and G: Verbrennung glowing. Combustion R: полнота сгорания ЛГМ; эффективность сгорания Efficiency Относительная продолжительность времени действия пожара в The relative amount of пламенной фазе горения в сравнении с фазой тления. time a fire burns in the Отношение количества ЛГМ, сгоревшего в пламенной фазе flaming phase of горения к количеству ЛГМ, сгоревшего в течение фазы тления, combustion, as в которой больше ГМ выделяется в качестве частиц дыма,

66 compared to потому что они не преобразовались в двуокись углерода и воду. smoldering М: Шаталтын үр ашигт байдал combustion. A ratio of Шаталтын дөллөн шатах үеийн харьцангуй хугацааг дөлгүй the amount of fuel that шатах хугацаатай харьцуулсан хугацаа Өөрөөр хэлбэл, дөллөн is consumed in шатах үед хэрэглэгдсэн шатах материалын хэмжээг дөлгүй flaming combustion шатах үеийнхтэй харьцуулсан харьцаа. Энэ үед шатах compared to the материалын ихэнх хэсэг утаа болж ялгардаг ба учир нь amount of fuel нүүрсхүчлийн хий ба ус болон задраагүй байдаг. consumed during the G: Verbrennungseffizienz smoldering phase, in which more of the fuel material is emitted as smoke particles because it is not turned into carbon dioxide and water. Combustion Period R: время сгорания Total time required for Общее время, необходимое, чтобы определенные компоненты a specified fuel ЛГМ полностью сгорели (ср: Время выгорания)) component to be М: Шаталтын хугацаа completely burned (cf. Тодорхой шатах материалын бүрэлдэхүүн хэсгүүд бүрэн шатаж Burn-Out Time) дуусах нийт хугацаа (cf. Burn-Out Time) G: Verbrennungszeit Combustion Rate R: скорость сгорания; интенсивность горения Rate of heat release Скорость выделения тепла на единицу горящей площади за per unit of burning единицу времени (син. Интенсивность реакции) area per unit of time М: Шаталтын хурд, эрч (syn. Reaction Шатаж буй нэгж талбай дахь галын, нэгж хугацаанд шатах хурд Intensity) (syn. Reaction Intensity) G: Verbrennungsgeschwindigkeit Command R: команда; приказ; руководство; командование; The act of directing, управление; должность командующего ordering, and/or Действие по направлению, выполнению приказания и/или controlling firefighting управлению лесопожарным персоналом с помощью силы ясных forces by virtue of юридических, административных или делегированных explicit legal, полномочий. administrative, or М: Тушаал delegated authority Гал түймэртэй тэмцэх хүчийг тодорхой хууль зүй, удирдлага, эрх мэдлээр хангах, хянах, удирдах, чиглүүлэх тушаал, баримт бичиг G: Oberbefehl, Aufsicht Command Post (CP) R: командный пункт (КП) The location from Место, из которого управляются все пожарные операции. Как which all fire правило, имеется только один командный пункт на каждом operations are пожаре или другом происшествии. directed. There is М: Удирдлагын цэг /штаб/ normally only one Гал түймэртэй тэмцэх бүхий л үйл ажиллагааг удирдаж command post for чиглүүлэх цэг. Аливаа гал түймэр болон бусад ослын үед each fire situation or ихэвчлэн удирдлагын нэг цэг байдаг.

67 other incident. G: Befehlszentrale, Leitstelle, Befehlsstelle Command Team R: группа управления A group of personnel Группа людей, включая как минимум руководителя тушения to include as a пожара, начальников отделов, руководителя оценки ситуации, minimum an incident руководителя мониторинга ситуации и руководителя группы commander, section связи, подготовленная и имеющаяся в распоряжении для chiefs, SITSTAT руководства тушением пожара с использованием leader, RESTAT унифицированной системы управления пожаром в очаге leader, and пожара. communications unit М: Удирдлагын баг leader trained and Удирдах чиглүүлэх хүмүүсийг багтаасан бүлэг. Ослын үеийн available to command ахлагч, хэлтсийн дарга, төлөв байдлын үнэлгээний удирдагч, a FIRESCOPE төлөв байдлын ажиглалт шинжилгээний хэсгийн удирдагч, incident command харилцаа холбооны нэгжийн удирдагч, ослын голомтод system incident in the ажиллахаар бэлтгэгдсэн ба бэлэн байгаа бүлэг зэрэг орно. core area (ICS). G: Einsatzleitung Commercial Forest R: эксплуатационная лесная площадь Land Земля, которая производит или способна производить деловую Land that is producing, древесину и не изымается из лесопользования законами или or is capable of административным регулированием. producing, crops of М: Үйлдвэрлэлийн зориулалттай ойн талбай industrial wood and Ой ашиглалтын хууль ба захиргааны дүрэм журмын дагуу мод not withdrawn from огтлох газар биш бөгөөд үйлдвэрлэлийн зориулалттай мод timber use by statute бэлтгэх газар. or administrative G: Erwerbswald regulation. Commissary R: продовольственный магазин; склад снаряжения; Supply of items such уполномоченный as candy, tobacco Поставка отдельных предметов, таких как конфеты, табачные products, toilet items, изделия, туалетные принадлежности, рабочая одежда, которые and work clothes that доступны для продажи тушильщикам, работающим на are made available for природном пожаре. sale to firefighters М: Бараа бүтээгдэхүүний лавлах сэтгүүл working on a wildfire. Байгалийн түймэртэй тэмцдэг ажилчдад зориулан чихэр, тамхины төрлийн бүтээгдэхүүн, ариун цэврийн хэрэгсэл, ажлын хувцас зэрэг бараа бүтээгдэхүүнийг худалдахад зориулсан жагсаалт бүхий сэтгүүл G: Kantinenartikel Communications R: специалист по связи Officer Лицо, ответственное за установку, работу и обслуживание Person responsible for системы связи, необходимой для тушения пожара. Руководит installing, operating, трафиком линии связи, техниками, операторами и посыльными. and maintaining the М: Холбооны мэргэжилтэн communication Гал түймэртэй тэмцэх ажиллагааны харилцаа холбоог service needed for fire суурилуулж, тасралтгүй ажиллагааг хангах үүрэг бүхий хүн. suppression. Холбооны шугам, техникч, операторч, мэдээлэгч нарыг Supervises удирдана. communication traffic, G: Fernmelder, Fernmeldeoffizier technicians, operators,

68 and messengers. Communications R: оборудование связи Unit Средства обслуживания, используемые для обеспечения A facility used to большей части центра связи на пожаре (УСУП) provide the major part М: Холбооны нэгж of an incident Аюул, ослын үеийн холбооны бүх хэсгийг хангах хангамж, communications хэрэгсэл center (ICS) G: Fermeldeeinheit Compactness R: компактность The spacing between Пространство между частицами ЛГМ. Это может быть особенно fuel particles. This can важно в поверхностном слое ЛГМ, где объем циркуляции be especially воздуха влияет на скорость высыхания, скорость горения и т.д. important in the (син. Компактность ЛГМ) surface layer of fuels, М: Нягтшил where the amount of Шатах материалуудын хоорондох зай завсар. Газрын гадаргын air circulation affects өнгөн хэсгийн шатах материалын хувьд маш чухал ба энэ нь rate of drying, rate of шатах материалыг хатаах агаарын солилцооны хурд, шаталтын combustion, etc. (syn. хурд гэх мэтэд чухал нөлөөтэй (syn. Fuel Compactness). Fuel Compactness). G: Kompaktheitsgrad Compressed Air R: компрессорная пенообразующая система Foam Systems Общий термин, используемый для описания пенообразующей A generic term used to системы, состоящей из воздушного компрессора (или источника describe foam systems воздуха), водяного насоса и раствора пенообразователя consisting of an air М: Шахсан агаарын хөөсний систем compressor (or air Ерөнхий нэршил. Хөөсний уусмал, усны шахуурга, агаар source), a water pump, шахагч (компрессор буюу агаар нөөцлөгч) зэргээс бүрдсэн and foam solution хөөсний системийг тодорхойлоход хэрэглэнэ. G: Computed Gross R: Расчетный полетный вес Weight (Вертолет) Термин, используемый в расчете допустимой [Helicopter] Term полезной нагрузки вертолета. Расчетный полетный вес – это used in calculating максимальный расчетный полетный вес на основе permissible payload характеристической диаграммы, при котором вертолет способен for helicopters. зависать в зоне влияния земли или свободно лететь в зоне Computed gross влияния земли в атмосфере высокой плотности (расчетный weight is the полетный вес для свободного полета в зоне влияния земли maximum computed является меньшим, чем для зависания в зоне влияния земли) gross weight, from М: Тооцоонд ашиглах нислэгийн жин performance charts, at [Нисдэг тэрэг] Энэхүү нэршил нь нисдэг тэрэгний ачааны which a helicopter is зөвшөөрөгдөх хэмжээг тооцоход хэрэглэгдэнэ. Энэ нь тооцсон capable of hovering in хамгийн их нийт жин бөгөөд нисдэг тэрэг нисэх талбай дахь ground effect or газрын нөлөөлөлд дүүжигнэн нисэх буюу тодорхой өндөр дэх hovering out of ground газрын нөлөө бүхий агаарын нягтшлаас тасран нисэх чадвар effect at stated density (Газрын нөлөөллөөс ховхрон нисэх үеийн тооцсон нийт жин нь altitude (computed газрын нөлөөнд дүүжигнэн нисэх жингээс бага байдаг) gross weight for G: Berechnetes Höchstfluggewicht (für Helikopter) hovering out of ground effect is less than that for hovering in ground

69 effect). Condensation R: конденсация The process by which Процесс преобразования газа в жидкость a gas becomes a liquid М: Ууршилт Хий шингэн болох үйл явц G: Kondensation Condensation R: ядро конденсации Nucleus Частица, ускоряющая процесс превращения газа или пара в Particle accelerating жидкую или твердую форму the act of reducing a М: Ууршилтын цөм gas or a vapour to a Хий ба уурын агууламжаа алдан бөөгнөрч шингэн ба хатуу liquid or a solid form хэлбэрт шилжиж буй маш жижиг хэсгүүд G: Kondensationskern Condition of R: состояние растительности Vegetation Stage of Стадия роста или степень воспламеняемости растительности, growth, or degree of которая образует часть комплекса ЛГМ. Термин «травянистая flammability of стадия» используется тогда, когда ссылаются только на vegetation that forms травянистую растительность. На травянистых участках part of a fuel complex. минимальными качественными различиями для стадий The term herbaceous ежегодного прироста обычно являются: зеленая, высыхающая, stage is at times used сухая или высохшая when referring to М: Ургамлын нөхцөл herbaceous vegetation Ургамлын өсөлтийн үе шат бөгөөд шатамхай байдлын зэрэг, alone. In grass areas шатах материалын нэгдлийн тодорхой хэсгийг бүрдүүлдэг. minimum qualitative “Өвслөг үе шат” хэмээх нэршил нь тухайн орчинд зөвхөн өвслөг distinctions for stages ургамал байх (бусад ургамал хараахан ургаагүй эсвэл унаж of annual growth are хагдарсан) хугацааг хэлнэ. Өвслөг ургамал бүхий газарт usually green, curing, ургамлын жилийн өсөлтийн ялгаа нь дараах байдлаар and dry or cured. ангилагдана. Үүнд: ногоон, хатаж буй, гандсан буюу хатсан г.м. G: Brennbarkeit der Vegetation Conduction R: теплопроводность Heat transfer through a Передача тепла через твердый материал из области более solid material from a высокой температуры в область более низкой температуры (см. region of higher в разделе-Перенос тепла) temperature to a М: Дулаан дамжуулалт region of lower Өндөр температур бүхий хэсгээс дулаан хатуу биетээр дамжин temperature (see under бага температуртай хэсэг рүү дамжих (see under Heat Transfer). Heat Transfer) G: Wärmeleitung, Wärmeableitung Confine a Fire R: ограничение пожара The least aggressive Наименее агрессивная стратегия тушения природных пожаров, wildfire suppression как правило, позволяющая ему прогореть самостоятельно в strategy, typically пределах установленных естественных или других allowing the wildland существующих границ, таких как горные хребты, речки и, fire to burn itself out возможно, дороги within determined М: Галын хязгаарлалт natural or other Байгалийн түймэртэй тэмцэх хамгийн энгийн стратеги, existing boundaries ихэвчлэн зам, гол горхи, хад чулуурхаг уулс зэрэг байгалийн such as rocky ridges, хилийг ашиглан түймрийг зөнд нь шатааж тэмцэх арга. streams, and possibly G: Begrenzen der Feuerausbreitung

70 roads. Conflagration R: 1. Крупный пожар; 2. Разрушительный пожар (1) A popular term for (1) Популярный термин для крупного, быстро движущегося a large, fast-moving природного пожара, многие или все особенности которого wildfire exhibiting ассоциируются с экстремальным поведением пожара; (2) many or all of the Яростный разрушительный пожар. Часто используется для features associated обозначения пожаров с движущимся фронтом, в отличие от with extreme fire пожарного шторма (ср: Взрывное усиление интенсивности behaviour; (2) A пожара, Поведение экстремального пожара, Массовый пожар) raging destructive fire. М: 1. Том хэмжээний түймэр; 2. Сүйрлийн шинжтэй түймэр Often used to denote (1) Маш том хэмжээний, өндөр хурдтай шилжин шатах such a fire with a байгалийн түймрийн ерөнхий нэршил; (2) Маш ширүүн, moving front as сүйтгэлийн шинжтэй түймэр. Шуурган галаас ялгаатайгаар distinguished from a хэрэглэгддэг (cf. Blow-Up, Extreme Fire Behavior, Mass Fire) fire storm (cf. Blow- G: Waldbrandkatastrophe, Grossfeuer, Grosswaldbrand Up, Extreme Fire Behavior, Mass Fire) Conflagration Threat R: угроза разрушительного пожара The likelihood that Вероятность того, что случится природный пожар, способный wildfire capable of причинить большой ущерб causing high damage М: Сүйтгэгч түймрийн аюул will occur Маш их хэмжээний хор хохирол учруулахуйц түймэр G: Gefahr einer Waldbrandkatastrophe Constant Fire R: постоянная пожарная опасность Danger Результирующая всех факторов пожарной опасности, которые The resultant of all fire относительно неизменны на данной площади, например, danger factors that are ценности леса, подвергающиеся риску, географические и relatively unchanging геометрические особенности местности, тип ЛГМ, воздействие in a given area, e.g. преобладающего ветра (ср: Переменная пожарная опасность) values at risk, М: Түймрийн байнгын аюул topography, fuel type, Тодорхой бүс нутагт дахь түймрийн аюулын бүх хүчин зүйлс exposure to prevailing харьцангуй тогтвортой, өөрчлөгдөхгүй байх, өөрөөр хэлбэл, wind (cf. Variable Fire газрын гадаргын хэлбэр, салхины чиглэлийн дагуух налуу г.м Danger) (cf. Variable Fire Danger) G: Konstante Faktoren der Waldbrandgefährdung Contain a Fire R: локализовать пожар A moderately Умеренно агрессивная стратегия тушения природного пожара, aggressive wildfire которая обоснованно ожидается для удержания пожара в suppression strategy пределах установленных границ созданных противопожарных which can reasonably полос в преобладающих условиях be expected to keep М: Түймрийг хадгалах, барих the fire within Түймэртэй тэмцэх харьцангуй эрчимтэй стратеги. Тодорхой established boundaries нөхцөлд түймрээс хамгаалах шугамны хилийн дотор талд галыг of constructed firelines гадагш тархаалгүй асаалттай чигээр нь тогтоон барих. under prevailing G: Feuer eingrenzen conditions Containment R: локализация Completion of a Завершение создания противопожарного барьера вокруг пожара control line around a и любых связанных с ним точечных очагов, который, как

71 fire and any associated ожидается, остановит распространение пожара spot fires which can М: Галыг тодорхой хязгаарын дотор тогтоон барих reasonably be Галыг тойруулсан хяналтын шугамын дотор галыг унтраах expected to stop the буюу түүнтэй холбоотой, түймрийн тархалтыг нэмэгдүүлж fire’s spread болзошгүй галын голомтыг унтраах G: Feuer eingrenzen Continental Climate R: континентальный климат The climate that is Климат, который характерен для внутренних регионов суши characteristic of the размером с континент. Отличается значительным ежегодным, interior of a land mass дневным и повседневным перепадом температур, низкой of continental size. относительной влажностью и нерегулярными дождями. Marked by large М: Эх газрын уур амьсгал annual daily and day- Уур амьсгал, эх газрын массын дотоод шинж чанарууд. Өргөн to-day ranges of хэмжээний газар нутгийн өдөр тутмын температурын хэлбэлзэл, temperature, low бага харьцангуй чийгшил болон ердийн хур тунадасаар relative humidity and тодорхойлогдоно. irregular rainfall. G: Kontinentalklima Continuity of Fuels R: целостность ГМ cf. Fuel Continuity ср: неразрывность ГМ М: Шатах материалын нэгдмэл чанар cf. Fuel Continuity Control a Fire R: борьба с пожаром; охрана леса от пожара To complete control Завершение создания противопожарного барьера вокруг line around a fire, any пожара, вокруг любых пятнистых загораний в связи с этим, и spot fires therefrom, вокруг любых внутренних островков, которые должны быть and any interior сохранены; выжигание любых несгоревших участков, islands to be saved; примыкающих к противопожарному барьеру со стороны burn out any unburned пожара; охлаждение всех горячих точек, представляющих area adjacent to the прямую угрозу противопожарному барьеру, пока сам fire side of the control противопожарный барьер будет удерживать пожар при lines; and cool down предвидимых условиях. Стадии борьбы с пожаром: all hot spots that are 1. Out of Control – Пожар вне контроля - Описывает immediate threats to природный пожар, не реагирующий или ограниченно the control line, until реагирующий на действия по тушению, так что the line can reasonably распространение периметра не ограничивается. (Син: – be expected to hold Неуправляемый). under foreseeable 2. Being Held – Пожар остановлен - Означает, что с conditions. Stages of приданными в данное время ресурсами, удалось предпринять Control are: достаточные меры по тушению, в результате которых пожар, (1) Out of Control - вероятно, не распространится за пределы существующих или Describes a wildfire заранее определенных границ при преобладающих или not responding or only ожидаемых условиях (син. Частичный контроль) responding on a 3. Being Observed – Пожар под наблюдением -В настоящее limited basis to время не проводится тушение из-за политики агентства по suppression action управлению ресурсами или расстановки приоритетов. such that perimeter 4. Under Control – Пожар под контролем- Приняты spread is not being достаточные меры по тушению, чтобы гарантировать contained (syn. “Not нераспространение пожара в дальнейшем. Under Control”); (2) 5. Being Patrolled – Пожар на окарауливании - В состоянии

72 Being Held - Indicates дотушивания, проводятся обходы и проверки. that with currently 6. Out – Пожар ликвидирован. committed resources, М: Түймэртэй тэмцэх арга; Ойг түймрээс хамгаалах sufficient suppression Гал болон түүнээс үүсэлтэй галын голомтуудын орчимд action has been taken хяналтын зурвас байгуулж тухайн талбайг түймрээс хамгаалах; that the fire is not тодорхой нөхцөлд зурвас галыг тогтоон барих хүртэл хяналтын likely to spread зурвас ба асч буй галын хоорондох шатаагүй талбайг шатаах. beyond existent or Хяналтын үе шатууд: predetermined (1) Хяналтаас гарах-байгалийн түймэр хяналтаас гарах буюу boundaries under гал түймрийг унтраах явцад бүрэн хамрагдаагүй буюу prevailing and хамрагдаагүй талбай нь тодорхойлогдохгүй түймэр (syn. “Not forecasted conditions Under Control”); (2) Хяналтад байх- Тухайн үеийн гал (syn. Partial Control); эсэргүүцэх нөөц, боломж; гал эсэргүүцэх үйл ажиллагаа (3) Being Observed - хангалттай хийгдэж, түймэр цаашид тархахгүй болох буюу Currently not урьдчилан тодорхойлсон хил хязгаарт галыг барих (syn. Partial receiving suppression Control); (3) Ажиглалтанд байх- хүн хүчний нөөцийн action, due to agency менежментийн зорилго ба эн тэргүүнд авч үзэх дарааллын хувьд resource management хараахан гал түймэр эсэргүүцэх үйл ажиллагаа явуулж эхлээгүй objectives and/or ч ажиглалтад байх; (4) Хяналтад байх- Гал түймэр эсэргүүцэх priorities; (4) Under ажиллагаа хангалттай хийгдэж, түймрийн тархалт цаашид Control - Having нэмэгдэхгүй болох; (5) Эргүүл, шалгалт хийгдэх- Гал эцэслэн received sufficient унтарсан, шатсан газраар явж нэг бүрчлэн хянаж шалгах; (6) suppression action to Хянах үйл ажиллагаа цуцлагдах- Гал түймэр бүрэн унтарсан ensure no further үе spread of the fire: (5) G: Feuer unter Kontrolle bekommem Being Patrolled - In a state of mop-up, being walked over and checked; (6) Out – Having been extinguished. Control Force R: силы и средства для борьбы с пожаром Personnel and Персонал и оборудование, используемые для борьбы с пожаром equipment used to М: Гал түймрийг унтраах бие бүрэлдэхүүн, хэрэгсэл control a fire Гал түймрийг хянах хүн хүч, багаж тоног төхөөрөмж G: Feuerlöschkräfte Control Line R: противопожарный барьер Comprehensive term Всесторонний термин для всех искусственных или for all constructed or естественных барьеров и всех обработанных кромок пожара, natural barriers and используемых для борьбы с пожаром (ср: Контрольная полоса, treated fire edges used Противопожарный разрыв, Противопожарная полоса, to control a fire (cf. Противопожарный заслон, Временная заградительная полоса, Check Line, Firebreak, Вторичная заградительная полоса) Fireline, Fuelbreak, М: Гал эсэргүүцэх хяналтын зурвас Scratch Line, Гал түймрийг хянахад хэрэглэгдэх зориудаар байгуулсан болон Secondary Line) байгалийн бүх хаалт, саадыг ерөнхийд нь нэрлэсэн нэршил (cf. Check Line, Firebreak, Fireline, Fuelbreak, Scratch Line, Secondary Line) G: Bekämpfungslinie, Auffanglinie, Sicherungslinie,

73 Kontollstreifen Control Time R: время регулирования; время взятия пожара под (1) Elapsed time from контроль the first work on a fire (1) Пройденное время от начала работы на пожаре до until holding the гарантированной готовности противопожарного барьера control line is assured (иногда все еще измеряется с начала локализации пожара); (sometimes still (2) Время, когда объявлено о взятии пожара под контроль measured only from М: Хяналтын цаг the time of containing (1) Түймэртэй анх ажиллаж эхэлснээс хойш хяналтын зурвас a fire); (2) the time a галыг баталгаатай тогтоон барих хүртэлх хугацаа (заримдаа fire is declared хугацааг зөвхөн галыг тогтоон барьсан цагаас эхлэн хэмждэг); controlled. (2) Гал түймрийг бүрэн хяналтанд авсан хугацаа G:(1) Gesamte Dauer der Brandbekämpfung, (2) Zeitpunkt Feuer unter Kontrolle Controlled R: взятие пожара под контроль; управляемый; The completion of контролируемый control line around a Завершение создания протвопожарного барьера вокруг пожара, fire, any spot fires вокруг любых пятнистых загораний в связи с этим, и вокруг therefrom, and any любых внутренних островков, которые должны быть interior islands to be сохранены; выжигание любых несгоревших участков, saved; burned out any примыкающих к противопожарному барьеру со стороны unburned area adjacent пожара; охлаждение всех горячих точек, представляющих to the fire side of the прямую угрозу противопожарному барьеру, пока сам control lines; and cool противопожарный барьер будет удерживать пожар при down all hot spots that предвидимых условиях. are immediate threats М: Хяналт, хяналтанд орсон гал to the control line, Гал түймэр, түүний голомтын орчимд хяналтын зурвас until the lines can байгуулж, шатаагүй хэсгийг түймрээс хамгаалах; хяналтын reasonably be зурвас ба асч буй галын хоорондох шатаагүй талбайг шатаах; expected to hold under хяналтын зурваст ойрхон байгаа жижиг галуудыг (энд тэнд асч the foreseeable буй гал) хяналтын зурвас тогтоон барих хэмжээнд хүртэл conditions. намжаах, унтраах G: Unter Kontrolle Controlled Burning R: контролируемое выжигание Outdated term which Устаревший термин, который использовался вместо термина had been used instead «предписанное выжигание» (ср: Предписанное выжигание) of the term Prescribed М: Хяналттай шатаалт Burning (cf. Зориудаар шатаах хэмээх нэршлийн оронд хэрэглэгдэж байсан Prescribed Burning) хуучин нэршил (cf. Prescribed Burning) G: Convection R: конвекция Vertical air Вертикальные движения воздуха, выражающиеся в переносе movements resulting атмосферных свойств. В метеорологии - атмосферные in the transport of перемещения преимущественно вертикальные, т.е. обычно atmospheric восходящие (ср: Адвекция, см. в разделе Перенос тепла) properties. In М: Конвекц meteorology, Агаарын бүрэлдэхүүн хэсгийн босоо чиглэлийн шилжилт. Цаг atmospheric motions уур судлалд агаарын босоо чиглэлийн хөдөлгөөнийг хэлнэ; that are predominantly ихэвчлэн дээш чиглэсэн (cf. Advection, see under Heat Transfer)

74 vertical; i.e., usually G: Konvektion upward (cf. Advection, see under Heat Transfer) Convection Column R: конвективная колонка The rising column of Поднимающаяся колонка газов, дыма, зольной пыли, gases, smoke, fly ash, взвешенных частиц и других органических остатков, particulates, and other производимых пожаром. Колонка имеет сильную вертикальную debris produced by a составляющую, указывающую на то, что силы плавучести fire. The column has a преобладают в окружающем воздушном потоке у поверхности strong vertical земли. component indicating М: Конвекцийн багана that buoyant forces Түймрээс үүссэн хий, утаа, үнс, тоосонцор ба бусад үлдэгдлүүд override the ambient багана хэлбэр үүсгэн дээш хөөрөхийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, surface wind. агаарын босоо чиглэлийн урсгалын нөлөөгөөр газрын гадаргаас дулаан, хүйтэн агаар дамжиж байдаг. Агаарын босоо чиглэлийн хөдөлгөөн буюу конвекц нь газрын гадаргын харилцан адилгүй халалтаас шалтгаална. G: Konvektionszelle

Convective Activity R: конвективная активность General term for Общий термин для проявлений конвекции в атмосфере, manifestations of указывающий, в частности, на развитие конвективных облаков convection in the и появляющихся в результате этого таких погодных явлений, atmosphere, alluding как ливни, грозы, шквалы, град, торнадо и т.д. particularly to the М: Конвективийн идэвхи development of Агаар мандалд конвекц илрэхийг ерөнхийд нь ингэж нэрлэнэ. convective clouds and Конвекц үүл үүсч, хар салхи, мөндөр, хуй салхи, аянга resulting weather цахилгаан, аадар бороо гэх мэт цаг агаарын үзэгдлүүд phenomena, such as тохиолдохыг хэлнэ. showers, G: Konvektive Aktivität thunderstorms, squalls, hail, tornadoes, etc. Convective R: конвективный ветер / шторм Wind/Storm (1) Все ветры (вверх, вниз или горизонтальные), которые (1) All winds (up, главным образом зародились из-за перепада температур; (2) down, or horizontal) шторм с сильными вертикальными движениями воздушных that have their масс principal origins in М: Конвектив салхи/шуурга local temperature (1) Тухайн орон нутгийн температурын хэлбэлзлээс үүссэн бүх differences; (2) storm төрлийн салхи (дээш, доош буюу босоо чиглэлтэй); (2) Агаарын with strong vertical air цулын босоо чиглэлийн хүчтэй шуурга. mass movements. G: Konvektiver Wind / Sturm Convective-Lift Fire R: конвективная фаза пожара Phase Фаза пожара, когда большая часть эмиссий пожара увлекается в The phase of a fire определенную конвективную колонку when most of the М: Галын конвектив үе шат emissions are Түймрийн үе шат; ялгарсан утааны ихэнх хэсэг тодорхой entrained into a конвекцийн баганад орох үйл явц. definite convection G: Konvektiv-angehobene Phase des Feuers column Convergence R: конвергенция Merging together of Слияние вместе или приближение к одной точке horizontal air currents, горизонтальных воздушных потоков, например, в центре or approaching a области низкого давления, создающей суммарный приток single point, such as at воздуха ; избыточный воздух удаляется восходящими the center of a low воздушными потоками; распространение поднимающегося pressure area воздуха над зоной конвергенции приводит к охлаждению, producing a net inflow которое, в свою очередь, часто дает конденсацию (облака) и of air; the excess air is иногда осадки removed by rising air М: Конвергенц currents; expansion of Агаарын хоёр урсгал (конвекц, адвекц) цэвэр агаарын урсгал the rising air above a бүхий бага даралттай газрын төвд нэгдэх; илүүдсэн агаар хөөрч convergence zone буй агаарын урсгалаас гадагшлах; конвергенцийн бүсийн дээд results in cooling, хэсэгт агаар ихэссэнээр хөрөлт бий болох бөгөөд энэ нь which in turn often ихэвчлэн конденсаци (үүл), заримдаа хур тунадас үүсгэдэг. gives condensation G: Konvergenz; Zusammenlaufen (clouds) and

76 sometimes precipitation Convergence Zone R: зона конвергенции (1) The area of (1) Зона увеличенной высоты пламени и интенсивности пожара, increased flame height создаваемая тогда, когда два или более фронта пожара горят and fire intensity вместе; (2) В пожарной метеорологии это та зона, где два потока produced when two or ветра противоположных направлений соединяются и more fire fronts burn вытесняются вверх, часто создавая облака и осадки. together; (2) in fire М: Конвергенцийн бүс weather, that area (1) Галын дөл өндөрссөн агаарын хэсэг буюу хоёр ба түүнээс where two winds come дээш фронт нийлж шатах үед бий болсон түймрийн эрчим; (2) together from opposite түймрийн цаг агаарт: хоёр салхи өөд өөдөөсөө мөргөлдөн дээш directions and are хөөрч үүл, хур тунадас үүсгэх forced upwards often G: Konvergenzzone creating clouds and precipitation. Conversion Burning R: конверсионное выжигание (1) In forestry, (1) В лесном хозяйстве предписанное выжигание, чтобы prescribed burning an подготовить площадь к посадке деревьев на участке, где густой area where brush has кустарник не допустил лесовозобновления,; (2) при изменении excluded forest типа землепользования - выжигание местной (первичной, reproduction to вторичной) или вторгшейся растительности для получения prepare the area for сельскохозяйственных урожаев, образования пастбищ или tree planting; (2) in плантаций. land-use change, the М: Шилжүүлэх шатаалт burning of native (1) Ойн аж ахуйн зориулалтаар: бут сөөг бүхий газрыг (primary, secondary) зориудаар шатааж, цэвэрлэн мод тарих талбай гаргах; (2) Газар or invaded vegetation ашиглалтыг өөрчлөх зориулалтаар уугуул болон уугуул бус for establishment of ургамлыг шатаан хөдөө аж ахуй, бэлчээр, таримлын талбай agricultural crops, болгох. pasture land, or G: Feuer mit dem Ziel zur Änderung des Landnutzungstyp plantations. Cool Fire R: холодный пожар; пожар низкой интенсивности Popular for low- Популярно использование этого термина для обозначения intensity fires пожаров низкой интенсивности М: Хүйтэн түймэр / идэвхигүй түймэр Бага эрчимтэй түймрийг нэрлэдэг түгээмэл нэр G: “Kaltes” Feuer Cool Season Burning R: выжигания за пределами пожароопасного сезона Use of prescribed fire Использование предписанных выжиганий за пределами outside the fire season пожароопасного сезона для образования палов с низкой for generating low- интенсивностью (с низким воздействием), чтобы достичь цели intensity (low-impact) управления растительностью. fires in order to М: Хүйтний улирлын шатаалт achieve vegetation Түймрийн бус улиралд (намар орой, өвөл, өвлийн адагт) бага management goals эрчимтэй (бага нөлөөтэй) зориудын хяналттай түймэр тавьж, ургамлын менежментийн зорилгыг биелүүлэх. G: Brennen in der nass-kalten Jahreszeit Cooperating Agency R: взаимодействующее ведомство

77 Agency supplying Ведомство, оказывающее помощь в различных направлениях, за assistance other than исключением непосредственного тушения: спасательные direct suppression, операции, поддержка или обслуживание усилий по борьбе с rescue, support, or пожаром (например, Красный Крест, Агентство по service function to the правоприменению, телефонная компания) (УСУП) incident control effort М: Хамтын ажиллагааны байгууллага (e.g., Red Cross, Law Гал түймэр унтраах үйл ажиллагаа, аврах, тусламж үзүүлэх Enforcement Agency, болон ослын хяналтын үйлчилгээний функцээс бусад байдлаар Telephone Company) тусламж, дэмжлэг үзүүлэх байгууллага (жишээлбэл: Улаан (ICS). загалмайн нийгэмлэг, Хууль хэрэгжүүлэх байгууллага, Харилцаа холбооны компани гэх мэт) G: Zusammenarbeitende Dienststelle (Behörden,Ämter) Cooperative Fire R: совместная охрана лесов Protection Отдел в подразделении управления лесного хозяйства штата и A staff unit within the частных лесов или управления авиации и пожарами Системы branch of State and национальных лесов Лесной службы Министерства сельского Private Forestry or хозяйства США. Aviation and Fire М: Ойг түймрээс хамгаалах хамтын байгууллага Management in the Улсын болон хувийн ойн аж ахуйн дундын нэгж буюу АНУ-ын National Forest Үндэсний ойн систем, Хөдөө аж ахуй, ойн хэлтэс (USDA) дахь System, USDA Forest нислэгийн удирдлага ба Түймрийн менежмент Service G: [US Eigenname für kooperativen Waldbrandschutz] Cooperator R: кооператор Local agency or Местное ведомство или лицо, не относящееся к организации person outside the fire охраны лесов, которое согласилось заранее выполнять control organization определенные функции по борьбе с пожарами и было who has agreed in соответствующим образом проинструктировано о том, как advance to perform предоставлять такие услуги. specified fire control M: Хамтрагч services and has been Гал түймрийн хяналтын байгууллагаас гадна түймрийн properly instructed to хяналтын тодорхой үйлчилгээ үзүүлдэг, тийм төрлийн give such service үйлчилгээ үзүүлэхээр нарийвчилсан заавар зөвлөгөө авч бэлтгэгдэн, зөвшөөрөгдсөн байгууллага, эсвэл хувь хүн. G: Beauftragter (Sub-) Unternehmer Coordinates R: координаты The intersection of Пересечение линий начала отсчета, обычно выраженных в lines of reference, градусах, минутах и секундах широты и долготы, используемое usually expressed in для определения местоположения или сообщения о degrees/minutes/secon местонахождении ds of latitude and М: Газар зүйн цэгийн солбицол longitude, used to Аливаа шулууны огтлолын цэг. Ихэвчлэн уртраг, өргөргийн determine or report хэдэн хэм, минут, секундэд байгаа байрлалыг тодорхойлоход position or location хэрэглэнэ. G: Koordinaten (nach Längen- und Breitengrade) Coordination Center R: координационный центр Any facility that is Любая структура, которая используется для координации used for the работы ведомства или ресурсов, подпадающих под ее coordination of agency юрисдикцию, на одной или нескольких чрезвычайных or jurisdictional ситуациях

78 resources in support of М: Удирдлагын төв one or more incidents Нэг ба түүнээс олон аюул ослын үед удирдан зохион байгуулах, хууль эрх зүйн нөөц бүхий аливаа бүтэц G: Koordinationszentrum Cost Sharing R: договоры о распределении затрат Agreements Договоры между ведомствами или органами власти по Agreements between распределению понесенных на пожаре затрат. Кооперативные agencies or договоры по охране лесов со штатами, ведомствами и органами jurisdictions to share власти очерчивают порядок распределения затрат. designated costs М: Зардал хуваах гэрээ related to incidents. Аюул, осолтой холбоотой гарах зардлыг хуваахаар Cooperative Fire байгууллагуудын хооронд хийсэн гэрээ Protection Agreements G: Vereinbarung über die Kostenaufteilung with States, agencies, and jurisdictions outline the procedures for cost sharing. Council Tool R: кирка – топор; пожарный топор Long-handled Соединение кирки и рубящего инструмента с длинной ручкой, combination rake and лезвие которого сделано в виде одного ряда из трех или четырех cutting tool, the blade заостренных зубьев (син. Rich Tool – Пожарный топор, кирка- of which is топор) constructed of a single М: Зээтүү - сүх; галын сүх row of three or four Урт ишний нэг үзүүрт зээтүү хэлбэрийн толгойтой, толгойн sharpened teeth (syn. эсрэг талдаа гурваас дөрвөн ширхэг хурц шүдтэй таслагч ир Rich Tool) бүхий багаж (syn. Rich Tool) G: Feuerrechen Count Down R: считать в обратном порядке As used in air tanker Используется при сбросах огнегасящих жидкостей drops, a “ten” down to авиатанкерами, обратный счет от 10 до 1 голосом, начиная “one” reverse count on примерно за 0,5 мили до цели. a called shot starting М: Буурах дарааллаар тоолох approximately ½ mile Гал унтраагч онгоцноос ус асгахдаа “арав”-aaс “нэг” хүртэл from the target. буурах дарааллаар тоолж дохио өгөх; байнаас ойролцоогоор хагас милийн зайтай байхдаа тоолж эхэлдэг. G: Abzählen Counter Fire R: отжиг; встречный огонь; вспомогательный Fire set between main (промежуточный) отжиг fire and backfire to Пуск огня между основным пожаром и тыловым огнем, чтобы hasten spread of ускорить скорость распространения тылового огня.. Действие по backfire. The act of осуществлению встречного огня иногда называют пуском setting counter fires is фронтального огня или ступенчатым отжигом (син. sometimes called front вспомогательный (промежуточный отжиг) firing or strip firing М: Цурав, завсрын гал, туслах цурав (syn. Draft Fire) Үндсэн гал болон угтуулж тавьсан цурвын хооронд гал тавьж, угтуулж тавьсан цурвын тархалтыг түргэсгэх. Туслах галыг заримдаа зурваслаж галдах, түрүүлүүлж галдах гэж нэрлэх нь бий (syn. Draft Fire) G: Gegenfeuer (zusätzliches)

79 Coupling R: соединительная муфта A device that serves to Приспособление, которое служит для соединения концов connect the ends of примыкающих рукавов или других компонентов установки adjacent hoses or other пожарного шланга components of a hose- М: Холбогч тотго lay Хоолойн үзүүрийг хооронд нь холбогч хэрэгсэл буюу тотго G: Schlauchkupplung Cover R: покрытие The area on the ground Площадь земли, покрытая надземными частями растений и covered by the aerial другим горючим материалом, выраженная в процентах к общей parts of plants and площади other combustible М: Бүрхэвч material, expressed as Газрын гадаргын дээд хэсгийн ургамал болон бусад шатах a percent of the total материалаар бүрхэгдсэн талбайбөгөөд энэ нь нийт талбайн area хэдэн хувийг бүрхэж байгаагаар илэрхийлэгдэнэ. G: Bodenbedeckung (mit Pflanzen und anderem Brennmaterial) Cover Type R: тип покрова The designation of a Обозначение растительного комплекса, описанного по vegetation complex доминирующей породе, возрасту и форме. described by dominant М: Бүрхэвчийн төрөл species, age, and form Тухайн ургамлан бүрхэвчид зонхилсон ургамлын зүйл, нас болон хэлбэр G: Vegetationstyp Coverage Level R: уровень покрытия Recommended amount Рекомендуемое количество ингибитора горения, примененного of aerially applied при тушении с воздуха (в зависимости от моделей ЛГМ и/или retardant (keyed to моделей поведения пожара) fuel models and/or fire М: Бүрхэвчийн зэрэг behavior models) Агаараас хэрэглэгдэх шаталт бууруулагчийн санал болгож буй хэмжээ (шатах материалын загварчлал, түймрийн төлөв байдлын загварчлалд зориулсан) G: Benetzungsfläche (für Löschmittelabwurf) Creeping (Fire) R: низовой пожар See under Fire См. Поведение пожара Behaviour М: Мөлхөө, удаан асч буй түймэр See under Fire Behaviour G: Langsames, kriechendes Feuer Crew R: команда, бригада, экипаж An organized group of Организованная группа тушильщиков под руководством firefighters under the руководителя бригады или другого назначенного должностного leadership of a crew лица boss or other М: Анги, баг designated official Ахлагчаар удирдуулсан, түймэртэй тэмцэх гал сөнөөгчдийн зохион байгуулалттай анги G: Löschtrupp Crew Boss R: руководитель команды A person in Человек, в чьем подчинении находится от 5 до 30 тушильщиков supervisory charge of и который ответственен за их работу, безопасность и usually 5 to 30 благополучие

80 firefighters and М: Багийн /Ангийн/ удирдагч responsible for their Ихэвчлэн 5-30 гал сөнөөгч бүхий ангийн аюулгүй байдал, performance, safety, халамж, үйл ажиллагааг хариуцан удирдах хүн and welfare G: Löschtruppführer Criteria Pollutants R: загрязняющие вещества с установленным предельно Those air pollutants допустимым содержанием designated by national Загрязнители воздуха, определенные национальными environmental ведомствами по охране окружающей среды, как потенциально protection agencies as вредные, для которых установлены стандарты качества potentially harmful окружающего воздуха для охраны здоровья и благополучия and for which ambient общества. Загрязняющими веществами с установленными air standards have предельно допустимым содержанием являются: окись углерода, been set to protect the двуокись серы, взвешенные частицы, двуокись азота, озон, public health and углеводороды и свинец welfare. The criteria М: Бохирдуулагчийн шалгуур үзүүлэлт pollutants are carbon Байгаль орчны хамгааллын үндэсний байгууллагуудын баталсан monoxide, sulfur хор учруулахуйц агаар бохирдуулагчид; хүн амын эрүүл, тайван dioxide, particulate, амьдрах нөхцлийг хамгаалахаар гаргасан стандарт. Нүүрсний nitrogen dioxide, хий, хүхрийн диоксид, тоосонцор, азотын диоксид, озоны хий, ozone, hydrocarbons нүүрс-устөрөгч, тугалга зэрэг нь агаар бохирдуулагчид орно. and lead. G: Kritische Luftschadstoffe Critical Burning R: Критический период горения (порубочных остатков) Period (см. Период горения) See: Burning period М: Шатлагын аюултай хугацаа See: Burning period Critical Burnout R: предельное время выгорания Time Total time a fuel Общее время, в течение которого горючие материалы могут can burn and continue гореть и продолжать подпитывать энергией основание to feed energy to the движущейся вперед конвективной колонки. base of a forward- М: Шаталт үргэлжлэх нийт хугацаа travelling convection Шатах материалын шаталтын нийт хугацаа буюу конвекцийн column баганы шилжилтийг энергиэр тасралтгүй хангасаар байх хугацаа G: [Gesamte Zeit, die Brennmaterial Energie kritisch für die Ausbreitung eines Feuers liefern kann] Cropland Fires R: пожары на пахотных землях Fire used for disposal Пожар, используемый для ликвидации не утилизируемой of non-utilizable биомассы в сельскохозяйственных и луговых системах. phytomass in М: Ургацын талбайн түймэр agricultural and Хөдөө аж ахуй болон хээрийн экосистем дэх үл хэрэглэгдэх grassland systems фитомассыг шатааж, устгахаар тавьсан түймэр G: Verbrennen von Ernterückständen Cross Bearing/Cross R: перекрестное пеленгование/визирование Shot Intersecting lines Перекрещивающиеся линии прямой видимости из двух или of sight from two or более точек на один и тот же объект; используется для more points on the определения местонахождения природного пожара с same object; used to наблюдательных пунктов. determine the location М: Чиглэлийн огтолцол/зүг олох of a wildfire from Хоёр болон түүнээс дээш цэгээс нэг биет рүү харж шулууныг

81 lookouts. огтлолцуулах; Ажиглалтын цэгээс байгалийн түймрийн байрлалыг тодорхойлоход хэрэглэнэ. G: Kreuzpeilung Crown Closure R: сомкнутость крон The spacing between Пространство между кронами деревьев; обычно выражается как tree crowns; usually процент площади, покрытой кронами деревьев в лесном пологе expressed as the при виде сверху. percent of area М: Титмийн битүүрэл covered by tree Моддын титмүүдийн хоорондын зай бөгөөд ихэвчлэн ойн crowns in the forest дээрээс харахад тухайн талбайн хэдэн хувь нь титмээр canopy region as бүрхэгдсэн байгаагаар илэрхийлэгдэнэ. viewed from above G: Kronenschlußgrad Crown Consumption R: сгорание крон Combustion of the Сгорание веток, хвои и листьев деревьев во время пожара twigs, and needles or М: Титмийн шаталт leaves of a tree during Түймэрт модны дээд хэсгийн навч, шилмүүс, нахиа шатах a fire G: Verbrennung der Baumkrone Crown Cover R: горизонтальная проекция кроны; полог; древесный The ground area покров covered by the crown Площадь на земле, образованная вертикальной проекцией of a tree as delimited внешнего периметра кроны дерева. by the vertical М: Титмийн бүрхэвч; титмийн босоо тусгаг projection of its Модны титмийн хамгийн гадна захын босоо тусгаг тухайн outermost perimeter газрын хэдэн хувийг эзэлж байгааг хэлнэ. G: Kronenprojektion, Überschirmung Crown Fire R: верховой пожар See under Forest Fire см. В разделе –Лесной пожар М: Оройн түймэр, титмийн түймэр See under Forest Fire G: Kronenfeuer, Wipfelfeuer Crown Fuel R: кроновые ЛГМ The standing and Горючие части древостоя и подлеска, непосредственно не supported forest контактирующие с землей, которые в основном сгорают при combustibles not in верховых пожарах (например листва, веточки, крупные ветки, direct contact with the шишки) (Син. надземные ЛГМ, ср: почвенные ГМ, напочвенные ground that are ЛГМ, Ступенчатые ЛГМ) generally only М: Титмийн шатах материал consumed in crown Босоогоор байгаа, газартай шууд холбогдоогүй бөгөөд титмийн fires (e.g., foliage, түймэрт өртдөг ойн шатах материал (жишээлбэл, навч, нахиа, twigs, branches, мөчир, боргоцой) (syn. Aerial Fuel; cf. Ground Fuel, Surface Fuel, cones) (syn. Aerial Ladder Fuel) Fuel; cf. Ground Fuel, G: Brennmaterial im Kronenraum Surface Fuel, Ladder Fuel) Crown Out R: переход от низового к верховому пожару With reference to a По отношению к лесному пожару, переход от низового к forest fire, to change верховому пожару, который может скачкообразно воспламенять from a surface fire into кроны деревьев или непрерывно сжигать кроны деревьев по a crown fire that may мере продвижения пожара

82 intermittently ignite М: Гадаргуугийн түймэр титэмд шилжих tree crowns or Ойн түймэртэй холбоотой; гадаргуугийн түймэр титэмд continuously consume хэсэгчилэн шилжих буюу титэмд бүрэн шилжин үргэлжлэн асах tree crowns as the fire G: Übergang zum Kronenfeuer continues to advance Crown Scorch R: опаление кроны, ожог кроны Browning of the Пожелтение хвои или листьев в кроне дерева или кустарника, needles or leaves in вызванное воздействием тепла от пожара the crown of a tree or М: Титэм түлэгдэх shrub caused by heat Мод, бутны титмийн навч, шилмүүс түймрийн дөлөнд from a fire төөнөгдөж хүрэнтэх G: Versengung der Krone; Kronenversengung Crowning (Fire) R: верховой (пожар) see under Fire См. в разделе –«Поведение пожара» (ср: Верховой пожар в Behaviour (cf. Crown разделе «Лесной пожар») Fire under Forest Fire) М: Оройн (түймэр) Түймрийн төлөв байдал (cf. Crown Fire under Forest Fire G: Übergang zum Kronenfeuer Crowning Potential R: вероятность верхового пожара A probability that a Вероятность того, что может начаться верховой пожар, crown fire may start, вычисленная на основе исходных данных о влагосодержании calculated from inputs листвы и о высоте нижней части крон деревьев над землей of foliage moisture М: Оройн түймэр үүсэх магадлал content and height of Навч унашны чийгийн агууламж, модны титмийн хамгийн доод the lowest part of the хэсгийн өндөр зэргээр тооцож гаргасан, титэмд гал гарах tree crowns above the магадлал surface G: Kronenfeuerpotential Cumulonimbus R: кучево-дождевые облака The ultimate growth of Предельное развитие кучевых облаков в форму наковальни со a cumulus cloud into значительным вертикальным ростом, обычно с волокнистой an anvil shape, with вершиной с кристалликами льда и вероятным сопровождением considerable vertical молниями, грозами, градом и сильным ветром growth, usually М: Борооны бөөн үүл fibrous ice crystal Бөөн үүлний хөгжлийн үр дүнд үүссэн, дээд хэсгээрээ мөсөн tops, and probably талстаас, доод хэсгээрээ усан дуслаас тогтсон үүл. Аянга accompanied by цахилгаан хавсарсан аадар бороо, торнадо, хар салхи зэргийг lightning, thunder, үүсгэдэг. hail, and strong winds G: Kumulonimbus-Wolken Cumulus R: кучевые облака A principal low cloud Основной низкий тип облаков в форме отдельных ячеек, type in the form of похожих на цветную капусту, с острыми неволокнистыми individual cauliflower- контурами и с меньшим вертикальным развитием, чем у кучево- like cells of sharp non- дождевых облаков. fibrous outline and М: Бөөн үүл less vertical Харьцангуй нам дор байрлаж, хэсэгчлэн бөөгнөрсөн, цэцэгт development than байцаа хэлбэрийн, цэнхэр болон саарал өнгөтэй үүл. Борооны cumulonimbus бөөн үүлийг бодвол босоо бүтцийн хөгжил багатай. G: Kumuluswolke Cumulus Cap Cloud R: облако в виде кучевой шапки

83 A cumulus-like cloud Кучевое облако, образовавшееся на вершине дымовой колонки formed a top of a крупного пожара plume of an extensive М: Бөөн малгай хэлбэрийн үүл fire Өндөр эрчимтэй түймрийн орой дээр малгай хэлбэртэй үүссэн бөөн үүл G: Rauchwolke in Kumulusform Cup Trench R: чашеобразная канава A fireline trench on Канава противопожарной полосы на идущей вниз стороне the downhill side of пожара, горящего на крутом склоне, которую предполагается fire burning on steep построить глубиной, достаточной для остановки катящихся slopes that is supposed головешек, которые в противном случае могут инициировать to be built deep новый пожар ниже противопопожарной полосы. Высокая берма enough to catch rolling на внешней стороне идущей под гору канавки помогает firebrands that could чашеобразной канаве улавливать скатывающиеся материалы. otherwise start fire Также называют противопожарной канавой в горных лесах. below the fireline. A М: Малгай хэлбэрийн шуудуу high berm on the Уулын эгц хажуу налууд асч буй түймрийн зурвасанд зориулсан outermost downhill шуудуу. Шатах материал доош өнхөрч түймрийн зурвасны доод side of the trench helps хязгаараас цааш гал тархаахаас хамгаалж татсан шуудуу. the cup trench catch G: Auffanggraben für hangabwärts rollendes Brennmaterial material. Also called gutter trench. Cured R: высохшие Debris or herbaceous Лесосечные отходы или травянистая растительность, которые vegetation that has высохли и потеряли свой зеленый цвет. dried and lost its green М: Хатсан color Үлдэгдэл буюу хатаж, ногоон өнгөө алдсан өвслөг ургамал G: Getrocknet

Curing R: высыхание Drying and browning Высушивание и пожелтение травянистой растительности или of herbaceous порубочных остатков vegetation or slash М: Хатаж буй Хатаж, хүрэнтэж буй өвслөг ургамал, эсвэл модны мөчир, шилмүүс зэрэг унаш G: Trocknen, austrocknen

Danger Class R: класс пожарной опасности Relative fire danger Относительный показатель пожарной опасности, rating as determined определяемый по условиям горения и другим переменным from burning факторам пожарной опасности conditions and other M: Түймрийн аюулын ангилал variable factors of fire Шатах нөхцөл болон түймрийн аюулын бусад хувьсах хүчин danger зүйлсээр тодорхойлогдох түймрийн аюулын харьцангуй үзүүлэлт G: Gefahrenklasse Danger Index R: показатель пожарной опасности Relative number Относительное число, показывающее степень пожарной indicating the severity опасности, определенную по условиям горения и другим of fire danger as переменным факторам пожарной опасности (син. Показатель determined from пожарной опасности) burning conditions and М: Түймрийн аюулын зэрэг other variable factors Шатах нөхцөл болон түймрийн аюулын бусад хувьсах хүчин of fire danger (syn. зүйлсээр тодорхойлогдох түймрийн аюулын хэмжээг Fire Danger Index) илэрхийлэх харьцангуй тоо (syn. Fire Danger Index) G: Gefährdungsindex, Feuergefährdungsindex Danger Meter R: определитель показателя пожарной опасности Device for combining Устройство для объединения показателей нескольких ratings of several переменных факторов в числовые классы пожарной опасности; variable factors into процесс объединения в одно целое называется определением numerical classes of показателя пожарной опасности. fire danger; the process М: Түймрийн аюулын зэргийг хэмжигч of integration is termed Хэд хэдэн хувьсах хүчин зүйлсийг харьцуулан, түймрийн fire danger rating аюулын зэргийг тоон утгаар илэрхийлэгч багаж. Энэхүү нэгдмэл процессыг түймрийн аюулын зэргийг тооцох гэж нэрлэдэг. G: [System zur Kalkulation des Gefährdungsindex] Danger Table R: таблица показателей пожарной опасности Tabular form of a Табличная форма определителя показателей пожарной danger meter опасности М: Түймрийн аюулын зэргийн хүснэгт Түймрийн аюулын зэргийн үзүүлэлтүүдийг бүртгэх хүснэгт G: [Tabelle zur Kalkulation des Gefährdungsindex]

Dead Fuel R: отмершие ЛГМ Fuels with no living ЛГМ, не имеющие живой ткани, в которых содержание влаги tissue in which почти полностью регулируется содержанием влаги в moisture content is атмосфере (относительной влажностью и осадками), governed almost температурой сухого термометра и солнечной радиацией (ср: entirely by atmospheric Живые ЛГМ) moisture (relative М: Хатсан шатах материал humidity and Чийгийн агууламж нь агаарын чийгшил (агаарын харьцангуй precipitation), dry-bulb чийгшил ба тунадас), хуурай агаарын температур ба нарны temperature, and solar цацрагаар зохицуулагдах амьд эд эс үгүй болсон шатах radiation (cf. Live материал Fuel) G: Brennmaterial (abgestorben) Debris Burning R: 1. Сжигание лесосечных отходов; 2. Выжигание (1) In fire suppression древесного хлама terminology (fire cause (1) В терминологии пожаротушения (классификация причин classification): a fire пожаров): пожар, начавшийся от выжиганий, целью которых spreading from any fire являлась очистка площадей или остатков на гарях; (2) В originally ignited to терминологии предписанных выжиганий: выжигание, clear land or burn используемое для удаления разбросанных, собранных в кучи residues; (2) in или ветровальных отмерших древесных ЛГМ, обычно тогда, prescribed fire когда нет коммерческих насаждений (ср: Сжигание вала terminology: a fire порубочных остатков) used to dispose of М: Мод огтлолтын талбайн модлогийн үлдэгдлийн scattered, piled, or шатаалт windrowed dead (1) Гал түймэртэй тэмцэх нэршилд (түймрийн шалтгааны woody fuel, generally ангилал): анхлан талбай цэвэрлэх буюу үлдэгдэл хогийг in the absence of a шатаах зорилгоор асаасан аливаа түймэр; (2) зориудын merchantable overstory түймрийн нэршилд: энд тэнд тархсан, овоолсон, эсвэл салхинд (cf. Windrow Burning) унасан модлог шатах материалыг цэвэрлэхээр тавьсан түймэр ба ихэвчлэн аж ахуйн үнэт мод байхгүй газар энэ шатаалтыг явуулна (cf. Windrow Burning). G: Schlagabraumbrennen Defense R: оборонная метеорологическая спутниковая программа Meteorological (DMSP) Satellite Program Действующая линейно-сканирующая система Оборонной (DMSP) метеорологической спутниковой программы (DMSP OLS): Defense космический глобальный ночной низкочувствительный датчик Meteorological для обнаружения действующих пожаров (и других источников Satellite Program света). Периодичность обеспечения данной информацией-1-2 Operational Linescan раза за ночь. System (DMSP OLS): М: Цаг уурын хиймэл дагуулын хамгаалалтын программ Spaceborne global (DMSP) night-time low light Цаг уурын хиймэл дагуулын хамгаалалтын программын sensor for active fire шугман ажиглалтын систем (DMSP OLS): Идэвхитэй асч буй detection (and other түймрийг илрүүлэхэд зориулсан сансрын хиймэл дагуулын light sources). шөнийн бага гэрэл (ба бусад гэрлийн эх үүсвэр) мэдрэгч Information is сенсор. Нэг шөнө 1-2 удаа мэдээллийг бүртгэн авдаг. provided 1-2 times per G: [Eigenname]

86 night. Delayed Aerial R: воздушный зажигательный аппарат с замедленным Ignition Device воспламенением (DAID) Зажигательное устройство, создающее химическую реакцию, An incendiary device которое, при сбросе с летящего воздушного судна, producing a chemical воспламенится через заранее определенное время (ср: reaction which when Воздушное зажигание, воздушный зажигательный аппарат, dropped from a flying Вертолетное зажигательное устройство, Система для сброса aircraft will ignite after зажигательных шариков) a predetermined М: Агаараас галыг цагийн тохиргоотойгоор ноцоох elapsed time (cf. Aerial төхөөрөмж (DAID) Ignition, Aerial Химийн урвалааар ажилладаг галт төхөөрөмж. Нисэх Ignition Device, онгоцноос унагасан энэхүү төхөөрөмж урьдчилан тохируулсан Helitorch, Ping-Pong хугацааны дараа ноцож эхэлнэ (cf. Aerial Ignition, Aerial Ball System) Ignition Device, Helitorch, Ping-Pong Ball System) G: [Apparat zur Entzündung aus der Luft] Demobilization R: выход; расформирование The process of Процесс выхода из борьбы с крупным пожаром, возвращения building down from a команд, оборудования и т.д. в места постоянной дислокации campaign fire, of М: Ажиллагааг дуусгах returning crews, Том хэмжээний түймрийн үед дайчлагдсан ахлагч, гал equipment, etc. to the сөнөөгчид, хэрэглэгдсэн багаж тоног төхөөрөмжийг буцааж places from which they татах үйл ажиллагаа were borrowed G: Demobilisierung Dendrochronology R: дендрохронология Scientific discipline Научная дисциплина и методология, занимающаяся and methodology определением дат и интерпретацией явлений прошлого, в concerned with dating частности, истории климата, изменчивости климата и его and interpreting past трендов, случаев возникновения пожаров на основе анализа events, particularly годичных колец деревьев и пожарных подсушин historic climate, М: Дендрохронологи буюу модны жилийн цагираг судлал climate variability and Өнгөрсөн үед тохиолдсон аливаа үйл явцын он цагийг trends, and fire тогтоож, тайлбарладаг шинжлэх ухааны арга зүй, салбар. occurrence, based on Ялангуяа уур амьсгалын түүхэн явц, уур амьсгалын хэлбэлзэл, the analysis of tree чиг хандлага, түймрийн түүхэн явц зэргийг модны жилийн rings and fire scars цагирагийн судалгаа болон түймрийн улмаас модонд үүссэн сорвийг ашиглан тогтоодог. G: Dendrochronologie, Jahrringanalyse

Dense Layer R: плотный слой (облаков) A layer of clouds Слой облаков, коэффициент покрытия плотным слоем облаков whose ratio of dense которого ко всему покрытию неба больше чем одна вторая sky cover to total sky [Метеорология]. cover is more than one- М: Нягт давхрага (үүлний) half [Meteorology] Үүлний давхрага, нягт үүлний бүрхэлтийн коэффициент, өөрөөр хэлбэл тэнгэрийн хагасыг нягт үүл бүрхэх [Цаг уур судлалд]. G: Dichte Wolkenschicht (Bewölkungsgrad <4/8) Dense Sky Cover R: плотное покрытие неба Sky cover that prevents Такое покрытие неба облаками, которое предотвращает detection of higher обнаружение более высоких облаков или неба над ним clouds or the sky above [Метеорология] it [Meteorology] М: Тэнгэрийг нягт үүл бүрхэх Өндрийн үүлийг илрүүлэхэд хаалт, садаа болох үүлэн бүрхэвч [Цаг уур судлалд]. G: Dichte Wolkendecke Depth of Burn R: глубина прогорания The reduction in forest Снижение толщины лесной подстилки из-за прогорания в floor thickness due to результате пожара consumption by fire М: Шатаалтын гүн Ойн хөрсний доод хэсгийн (ойн дэвсгэр) зузааныг шатааж багасгах G: Tiefe der ausgebrannten Streu- oder Rohhumusauflage Desiccant R: высушивающее средство, влагопоглотитель Chemical that, when Химикат, который после применения к живому растению, applied to a living вызывает или ускоряет усыхание его надземных частей; plant, causes or используется для обеспечения сжигания живой растительности accelerates drying of существенным снижением влагосодержания ЛГМ в течение its aerial parts; used to нескольких часов. facilitate burning of М: Хуурайшуулах бодис, чийг шингээгч living vegetation by Химийн бодисыг амьд ургамал руу цацаж, хаталтыг хурдасгах. substantially lowering Амьд ургамлыг шатаахын өмнө үүнийг хэрэглэснээр чийгийн fuel moisture content агууламжийг хэдхэн цагийн дотор бууруулдаг. within a few hours. G: [Austrocknungs-Herbizid] Designated Control R: имеющий статус предписанного пожара Burn (DESCON) Процедура управления, используемая в южном регионе A management Лесной службы США, которая позволяет назначенному procedure used in the персоналу признавать определенные природные пожары в Southern Region of the качестве предписанных пожаров и соответствующим образом U.S. Forest Service, управлять ими. Только пожары, которые горят в пределах that permits designated определенного диапазона погодных условий и условий, personnel to accept связанных с горючими материалами, и которые внесут вклад в specific wildfires as реализацию целей землепользования, могут быть признаны prescribed fires and имеющими статус предписанных пожаров. handle them М: Хяналттай шатаалтын статус (DESCON) accordingly. Only the АНУ-ын Ойн байгууллагын өмнөд бүс нутагт хэрэглэгддэг fires that are burning менежментийн хэлбэр буюу түймрийн чиглэлээр мэргэшсэн

88 within a specified мэргэжилтэнийг зориудын хяналттай түймэр гардан range of weather and гүйцэтгэхийг зөвшөөрөх. Энэхүү шатаалтын арга хэмжээ нь fuel conditions, and зөвхөн тодорхой цаг агаарын болон шатах материалын that will contribute to нөхцөлд хийгдэх ёстой ба хяналттай шатаалтын статусаар meeting land зөвшөөрөгдсөн, газар зохион байгуулалтын зорилгод нийцэж management goals may байх шаардлагатай. be accepted as G: [Einstufung eines Wildfeuers zum Kontrollierten Feuer] DESCON fires. Detection R: обнаружение The process of Процесс обнаружения, уточнения, определения места и discovering, rectifying, сообщения о природных пожарах наземными, авиационными locating and reporting или космическими средствами. wildfires by ground, М: Илрүүлэлт aerial, and spaceborne Байгалийн түймрийг газраас болон агаар, сансраас илрүүлэх, means байршлыг тогтоох, мэдээлэх үйл ажиллагаа. G: Entdeckung, Lokalisierung und Meldung von Feuer Detection Aircraft R: патрульное воздушное судно An aircraft used solely Воздушное судно, используемое для целей обнаружения, for the purpose of местоопределения и сообщения о пожаре ответственному discovering, locating, лесопожарному ведомству. and reporting fires to a М: Илрүүлэгч эргүүлийн нисэх онгоц responsible fire Гал түймрийг илрүүлж, байршлыг тогтоож, тухайн хариуцсан protection agency байгууллагад мэдээлэх зориулалттай нисэх онгоц G: Überwachungsflugzeug Dew Point R: точка росы Temperature to which Температура, до которой определенная часть воздуха должна a specified parcel of air охладиться при постоянном давлении и содержании водяного must cool, at constant пара, чтобы произошло ее насыщение. Туман образуется в pressure and water точке росы. vapour content, in М: Шүүдэр үүсэх цэг order for saturation to Агаар дахь тодорхой концентраци бүхий усны уур occur. Fog forms at the конденсацид орох боломжит температурыг ийн нэрлэнэ. dew point. Шүүдэр үүсэх цэгт манан үүсдэг. G: Taupunkt Digital Elevation R: цифровая модель высот Model Набор точек, который определяет местность в виде чисел для A set of points which компьютерного применения. Эти данные могут быть defines the terrain as использованы для обрисовки контуров, изготовления numbers for computer ортофотоснимков, карт склонов и запуска пожарных моделей. applications. This data М: Өндөршлийн тоон загвар may be used to draw Газар нутгийн цэгийн сүлжээ буюу хавтгай гадаргуугийн contours, make мэдээллийг компьютерийн прогроммаар 3 хэмжээст болгон orthophotos, slope загварчлах. Энэхүү өгөгдлийг контур шугам зурах, агаарын maps, and drive fire зураг хийх, налуугийн зураг болон түймрийн загварчлал models. хийхэд хэрэглэнэ. G: Digitales Geländemodell

Digital Image R: цифровое изображение An analogue image Аналоговое изображение, которое было преобразовано в that has been converted цифровую форму таким образом, что оно может храниться и to numerical form so использоваться в компьютере. Ложный цвет может быть that it can be stored применен к изображению. Он является «ложным», поскольку and used in a представляет собой произвольно заданный, а не настоящий computer. False colour цвет. can be applied to the М: Тоон зураг image. It is "false" Тоон хэлбэрт хөрвүүлсэн, компьютерт хадгалж, хэрэглэх because it represents боломжтой аналоги зураг. Зурагт хуурамч өнгө үүсч болно. an assigned, not any “Хуурамч” гэдэг нь өнгөгүй бөгөөд өнгөний код өгч colour. боловсруулалт хийх зураг. G: Digitalbild Dilution R: разбавление A control strategy used Стратегия управления, используемая в управлении дымом от in managing smoke предписанных выжиганий, в которой концентрация дыма from prescribed fires in уменьшается путем разбавления его значительным объемом which smoke воздуха с помощью планирования выжиганий при concentration is благоприятных условиях для рассеивания или проведения reduced by diluting it выжиганий с более низкой интенсивностью. through a greater М: Шингэлэх volume of air, either by Зориудын түймрийн утааг зохицуулах, хянах үед хэрэглэгддэг scheduling during good стратеги. Энэ нь их хэмжээний цэвэр агаараар утааны dispersion conditions агууламжийг бууруулах, эсвэл шатаалтыг сарнилтын нөхцөл or burning at a slower сайн байх үед буюу бага эрчимтэйгээр шатаах стратеги rate G: Verdünnung, Abschwächung Direct Attack R: непосредственная атака пожара; непосредственное see under Fire тушение Suppression (cf. см.:В разделе –Тушение пожара (ср: Косвенная атака пожара; Indirect Attack) косвенное тушение) М: Түймэр унтраах шууд дайралт, гал унтраах шууд ажиллагаа see under Fire Suppression (cf. Indirect Attack) G: Direktangriff Direct Protection R: район непосредственной охраны Area Тот район, за который определенная лесоохранная That area for which a организация несет первичную ответственность по тушению particular fire неконтролируемого пожара и руководству его тушением. protection organization Такая ответственность может быть установлена законом, has the primary договором или личным интересом агента пожаротушения responsibility for (например, лесозаготовитель). Несколько ведомств или attacking an организаций могут нести основную ответственность uncontrolled fire and (например, частный собственник), но не относиться к for directing the пожарным организациям, несущим прямую ответственность suppression action. по охране. Such responsibility М: Шууд хамгаалалтын бүс нутаг may develop through Түймрээс хамгаалах байгууллага тухайн газарт гарсан law, contract, or хяналтгүй түймрийг эсэргүүцэх, түүнтэй холбоотой үйл

90 personal interest of the ажиллагааг удирдан явуулах үндсэн үүрэгтэй тодорхой газар firefighting agent (e.g., нутаг. Ийм үүрэг, хариуцлагыг гал түймэртэй тэмцэх a lumber operator). байгууллага болон хувь хүний сонирхол, гэрээ, хуулийн дагуу Several agencies or боловсруулж болно (жишээлбэл, мод бэлтгэх аж ахуйн нэгж). entities may have some Зарим байгууллага, этгээдүүд тухайн газрыг гал түймрээс basic responsibilities шууд хамгаалах үүрэг хүлээлгүйгээр зөвхөн энгийн үүрэг (e.g., private owner) хариуцлагыг хүлээн авч болно (жишээлбэл, хувийн эзэмшигч). without being known G: Zuständigkeitsbereich (für die Feuerbekämpfung) as the fire organization having direct protection responsibility. Discovery R: выявление Determination that a Определение того, что пожар существует. В fire exists. In contrast противоположность обнаружению, местоопределение и to detection, location сообщение о пожаре не требуется. and reporting of a fire М: Түймрийн илрүүлэлт is not required. Гал түймэр асч байгааг олж тогтоох. Тухайн түймрийг илрүүлж, байрлалыг тогтоож, мэдээлэх шаардлагагүй. G: Feststellung eines Feuers Discovery Time R: время выявления Elapsed time from start Время, прошедшее от начала пожара (известное или of fire (known or оценочное) до времени его первого выявления. estimated) until time of М: Олж тогтоох хугацаа first discovery Түймэр асч эхэлснээс (мэдэгдэж буй ба тооцсон) хойш түүнийг олж тогтоох хүртэл өнгөрсөн хугацаа G: Verzugszeit zwischen Auftreten und Entdeckung des Feuers Dispatch R: управление; распределение; диспетчеризация; отправка The act of ordering Приказ пожарным подразделениям и/или группам поддержки attack units and/or отреагировать на пожар. support units to М: Зохион байгуулах, мэдээлэх, илгээх ажиллагаа respond to a fire Гал түймэр унтраах анги, нэгжийг гал дээр ажиллах үүрэг өгч гаргах тушаал, эсвэл түймэртэй тэмцэх нэмэлт ангийг илгээх G: Einsetzen, abteilen Dispatch Center R: диспетчерский центр A facility from which Структурное подразделение, откуда ресурсы напрямую resources are directly распределяются на пожар assigned to an incident М: Диспетчерийн төв Галын аюулын үед нөөцийг шаардлагатай газарт хувиарлаж илгээх бүтцийн нэгж. G: Einsatzleitstelle Dispatcher R: диспетчер A person employed to Человек, нанятый для получения сообщений о выявлении и receive reports of статусе пожаров, подтверждения местонахождения пожаров, discovery and status of принятия быстрых решений по обеспечению тушильщиками и fires, confirm their оборудованием, которое вероятно потребуется для тушения в locations, take action первой атаке, отправления их в соответствующее место и их promptly to provide поддержки, если необходимо. the firefighters and М: Дуудлага хүлээн авагч, мэдээлэгч

91 equipment likely to be Түймрийг олж илрүүлсэн болон түүний төлөв байдлын талаарх needed for control in мэдээг хүлээн авч, түймрийн байрлалыг тогтоох, цаг алдалгүй first attack, send them гал түймэрт анхны хяналтыг тогтооход шаардлагатай гал to the proper place, and сөнөөгчдийг гаргаж багаж хэрэгслээр хангах, тэднийг зөв, support them as needed хэрэгтэй газарт илгээж, шаардлагатай дэмжлэг үзүүлэх үүрэгтэй ажилтан. G: Leiter der Einsatzleitstelle, Zentralist Dispersion R: рассеивание The decrease in Снижение концентрации воздушных загрязнителей по мере их concentration of распространения во все большем объеме атмосферы. airborne pollutants as М: Сарнилт they spread throughout Бохирдуулагчийн агууламж агаар мандлын эзэлхүүнд тархах an increasing volume явцад сарниж, буурах of atmosphere G: Dispersion Disturbance R: возмущающее воздействие; нарушение [Meteorology] A [Метеорология] Метеорологическая система, обычно weather system usually ассоциируемая с облачностью, дождем и / или ветром. associated with clouds, [Экология] Любое экологическое явление, которое создает rain and/or wind. значительное изменение в структуре и динамике экосистемы. [Ecology] Any М: Өөрчлөлт, гамшиг ecological event that [Цаг уур судлал] Салхи, бороо, үүл зэрэгтэй холбоотой цаг produces a significant агаарын систем. [Экологи] Экосистемийн бүтэц, динамикт change in the structure мэдэгдэхүйц өөрчлөлт бий болгох экологийн аливаа үзэгдэл and dynamics of an G: Störung (instabile Wetterlage) ecosystem. Divergence R: дивергенция The expansion or Расширение или развитие горизонтальных ветровых полей. spreading out of a Обычно ассоциируется с высоким давлением и легким horizontal wind field. ветерком Generally associated М: Дивергенц with high pressure and Салхины хэвтээ талбар тархаж өргөжихийг хэлнэ. Энэ нь light winds ихэвчлэн өндөр даралт, зөөлөн салхитай холбоотой. G: Abweichung, Divergenz Division R: подразделение Establishment of more Учреждение более чем одного географического участка than one geographical тушения лесного пожара тогда, когда количество area of fire suppression лесопожарных ресурсов превышает предельный объем operation when the ответственности руководителя операции по тушению пожара. number of resources М: Хэлтэс exceeds the span of Нөөцийн тоо хэмжээ шуурхай ажиллагааны удирдагчийн control of the хяналтын хүрээнээс хэтэрсэн үед газар зүйн өөр нэг байрлалд operations chief гал унтраах ажиллагааны нэгжийг байгуулахыг хэлнэ. G: Abschnittsgruppe

Dobson Unit (DU) R: единица Добсона (DU) The standard way to Стандартный способ выражения количества озона в express ozone amounts атмосфере. Одна единица Добсона DU равна 2,7 • 1016 in the atmosphere. One озоновых молекул на квадратный сантиметр столба атмосферы DU is 2.7 x 1016 ozone (ср: Озон) molecules per square М: Добсоны нэгж (DU) centimeter of an Агаар мандал дахь озоны хэмжээг илэрхийлдэг стандарт арга. atmospheric column Добсоны нэг нэгж нь агаар мандлын баганын нэг сантиметр (cf. Ozone) талбайд ноогдох 2.7 x 1016 ш озоны молекултай тэнцүү (cf. Ozone) G: Dobson-Einheit Double Doughnut R: способ скатывания пожарного рукава - двойной пончик Two lengths of hose Две длины рукава, скатанных вместе или одна длина, rolled side by side or a скатанная в две маленькие катушки для удобства обращения с single length rolled ними. into two small coils for М: Хоолойн хос татлага convenient handling Ажиллахад хялбар болгохын тулд зэрэгцүүлж хуйлсан хоёр урт хоолой, эсвэл хоёр жижиг ороомогт хуйлсан нэг урт хоолой G: Doppeltgerollter Schlauch Double Female R: двойная охватывающая муфта Coupling Приспособление для рукавов, имеющее два шарнирных A hose-coupling соединения, чтобы соединять два патрубка рукава с device having two внутренней резьбой такого же размера и типа резьбы, когда female swivel устанавливаются рукава с соединениями в противоположном couplings to permit направлении. joining two male hose М: Давхар эм холбогч nipples of the same Хоёр эм холбогчтой хоолой холбогч эрэг ба үүгээр шугамууд size and thread type нь эсрэг эсвэл тэсрэг чиглэлд тавигдсан ижил хэмжээ, when lines are laid резьбатай хоёр эр боолтонд холбоно. with couplings in G: Kupplungsteil mit doppelseitigem Innengewinde opposite or reverse directions Double Jacket Hose R: рукав с двойной оболочкой Fire hose having two Пожарный рукав, имеющий две хлопчатобумажных или cotton or other fiber другие гибкие нитяные оболочки на внешней части резиновой jackets outside the подкладки или трубной обвязки rubber lining or tubing М: Давхар бүрхүүлтэй хоолой Гадна талаараа резенин, эсвэл угласан хоолой бүхий хөвөн даавуу ба шилэн утаслаг хоёр давхар бүрхүүлтэй галын хоолой G: Schlauch mit Doppelgewebe

Double Male R: двойное соединение, входящее в другое соединение Coupling Приспособление для рукавов, имеющее два патрубка с A hose-coupling внешней резьбой для соединения рукава и двух соединений с device having two внутренней резьбой одинакового диаметра male thread nipples for М: Давхар эр холбогч connecting hose and Хоёр эр резьбатай боолт бүхий хоолой холбогч хэрэгсэл ба for connecting two үүгээр ижил диаметртэй эм холбогчийг холбодог хоолойн female couplings of the холболтыг хийдэг. same diameter G: Kupplungsteil mit doppelseitigem Aussengewinde Doughnut Roll R: бухта скатанного рукава типа «пончик» Hose rolled up for easy Рукав, скатанный в бухту для удобства обращения с ним, handling, e.g. by например, для того, чтобы иметь рядом оба соединения с having both couplings охватываемой резьбой, защищенной шарнирным соединением. close together with the М: Усны хоолойг хуйлах дамар male thread protected Эргээр хамгаалагдсан хоёулаа эр резьбатай хамт ойрхон by the swivel холбогдсон боолт бүхий ажиллахад хялбар байдлаар дамарт хуйлсан хоолой. G: Schlauchrolle Downloading R: расчетное уменьшение загрузки [Aviation] Calculated [Авиация] Расчетное уменьшение коммерческой загрузки reduction in aircraft воздушного судна для обеспечения пределов рабочего режима payload to provide a безопасности полета, обычно обусловленное увеличением margin of flight safety, высоты полёта в атмосфере высокой плотности или generally due to an увеличением длины разбега или другими причинами. increase in density М: Нисэх онгоцны ачааг багасгах altitude, or due to [Нисэх хүчин] Нисэх онгоцны ачааг нислэгийн аюулгүй runway length or other байдлыг хангах үүднээс багасгах. Ерөнхийдөө өндрийн reasons өсөлтийн нягтшил, гүйлтийн замын урт болон бусад шалтгааны улмаас багасгадаг. G: Reduzierung der Flugzeug-Zuladung Dozer R: бульдозер Any tracked vehicle Любое гусеничное транспортное средство с установленным with a front mounted спереди ножом, используемое для обнажения минеральной blade used for почвы, например, при создании противопожарной полосы exposing mineral soil, М: Бульдозер e.g. for fireline Өмнөд хэсэгт нь ир (хусуур) суурилуулсан хөрс хуулах, түрэх, construction жишээлбэл түймрийн зурвас байгуулахад хэрэглэгдэх аливаа дугуйт машин техник, бульдозер G: Planierraupe Dozer Line R: полоса, созданная бульдозером Fireline constructed by Противопожарная полоса, проложенная передним ножом the front blade of a бульдозера (син. Полоса, созданная трактором) bulldozer (syn. Tractor М: Зурвас, бульдозероор гаргасан зурвас Line) Бульдозерын урд талын ирээр хусч гаргасан түймрийн зурвас (syn. Tractor Line) G: Bekämpfungslinie (durch Planierraupe geschoben)

Draft R: забор воды [Hydraulics] Drawing [Гидравлика] Забор воды из стационарного источника воды в water from a static насос, находящийся выше уровня водоема, выполняемый water source into a удалением воздуха из насоса и позволяющий атмосферному pump which is above давлению проталкивать воду через неразъемный рукав в насос the level of the water (син. Всасывание). supply, accomplished М: Усан сан by removing air from [Гидравлик] Шахуургаас агаарыг зайлуулж, нурахгүй the pump and allowing хоолойгоор агаарын даралтаар тогтмол уснаас усны хангалтын atmospheric pressure түвшнээс дээр байх шахуургаар ус татах (syn. Suction) to push water through a G: Ansaugen noncollapsible hose into the pump (syn. Suction) Draft Fire R: вспомогательный (промежуточный) отжиг See: Counter Fire См. Встречный низовой огонь, Отжиг М: Агаарын таталтаар үүссэн гал Цурав, завсрын гал, туслах цурав -ыг үз Drain Time R: время дренирования The time (minutes) it Время (минуты), необходимое для пенообразующего раствора, takes for foam solution чтобы выпасть из пенной массы; для определенной части всего to drop out from the раствора, содержащегося в пене, - чтобы вернуться в жидкое foam mass; for a состояние и дренировать из пузырьковой структуры. specified percent of the М: Татрах хугацаа total solution contained Бөмбөлгийн бүтэц татарч шингэн болж хувиран хөөсөнд in the foam to revert to агуулагдаж байсан нийт уусмалын тодорхой хувь хэмжээ liquid and drain out of хөөсний цул хэсгээс тасарч дуусахад шаардагдах хугацаа the bubble structure. (минут) G: Abfließen, Ablaufen, Abfliesszeit Draped Fuels R: застрявшие ЛГМ Needles, leaves, and Опавшие с ветвей хвоя, листья и веточки и застрявшие на twigs that have fallen более низких ветвях или кустах. Часть надземных ЛГМ. from tree branches and М: Унжсан шатах материал have lodged on lower Модны мөчрөөс шилмүүс, навч, нахиа унаж модны титмийн branches or brush. A доод мөчир болон бут сөөгөн дээр тээглэж тогтох. Эдгээр нь part of aerial fuels. агаар дахь шатах материалын хэсэг юм. G: Brennmaterial (hängend) Drift R: снос Effect of wind on Действие ветра на дым, капли антипирена, грузовой парашют, smoke, retardant drops, пристрелочные ленты парашютистов и т.д. paracargo, М: Хийсэлт smokejumper Шүхэрчид, шүхрээр буулгаж буй ачаа, үзүүртэй тууз, агаараас streamers, etc. цацсан галын шаталт сааруулагч шингэн болон утаа зэрэгт үзүүлж буй салхины нөлөө G: Drift; Abtrift Drift Smog R: дрейфующий смог Smoke that has drifted Дым, который продрейфовал от точки своего образования и from its point of origin стал смесью, состоящей из жидких частичек, рассеянных в

95 and became a mixture газообразной среде (дым и туман). consisting of liquid М: Утаат манан хөөрөх particles dispersed in a Голомтын байрлалаасаа хийсч холдсон бөгөөд агаарт сарнисан gaseous medium шингэний жижиг хэсгүүдтэй нийлж холилдсон утаа (утаа ба (smoke and fog) манан) G: Rauchschleier Drift Smoke R: дрейфующий дым Smoke that has drifted Дым, который продрейфовал от точки своего образования, в from its point of origin котором более не доминирует конвективное перемещение. and is no longer Обычно считается дымом, неактивным на территории или dominated by дымом, переносимым по ветру, происхождение которого convective motion. нельзя связать с местом пожара с помощью отслеживания Generally considered основного шлейфа. to be the smoke М: Утааны хийсэлт lingering in an area or Голомтын байрлалаасаа хөөрч холдон конвекцийн the smoke transported хөдөлгөөнөөр давамгайлахгүй болсон утаа. Ерөнхийдөө downwind which салхинд хөөгдөж, шатлага болсон газарт буцан очих cannot be traced back боломжгүй утаа, эсвэл тухайн газарт хоргодсон утааг хэлнэ. to the burn site by G: Rauch (abgedriftet) tracking the main plume. Drip Torch R: капельный зажигательный аппарат A hand-held apparatus Ручной аппарат для инициирования предписанных выжиганий for igniting prescribed и встречного огня, посредством капания горящего топлива на fires and backfires by материалы, которые нужно выжечь. Аппарат состоит из dripping flaming fuel резервуара для топлива, выносной горелки, воспламенителя. on the materials to be Используемое топливо – обычно смесь из 65-80 % дизельного burned. The device топлива и 20-35 % бензина. (ср: Зажигательный аппарат) consists of a fuel fount, М: Дуслаар ноцоох төхөөрөмж burner arm, and igniter. Асч буй шатахууныг шатах материалд дээр дусааж цурав Fuel used is generally a болон зориудын түймрийг ноцоох зориулалттай гар mixture of 65-80% ажиллагаатай төхөөрөмж. Энэхүү хэрэгсэл нь шатахууны сав, diesel and 20-35% шатаах хошуу, ноцоогчоос бүрдэнэ. Ихэвчлэн 65-80% дизель gasoline (cf. Burning түлш, 20-35% бензин бүхий найрлагатай шатахууныг Torch) хэрэглэнэ (cf. Burning Torch). G: Feuerkanne, Flammgerät, Brennstofffackel Drizzle R: морось Precipitation composed Осадки, состоящие исключительно из водяных капелек менее, exclusively of water чем 0,5 мм в диаметре drops smaller than 0.5 М: Шиврээ бороо mm diameter 0.5 мм-ээс бага голчтой усны дуслаас тогтох хур тунадас G: Nieseln Drop Configuration R: конфигурация сброса The type of aerial drop Тип воздушного сброса огнетушащего агента (вода, of fire suppressant антипирены, пена), выбранный для покрытия цели. Термины, (water, retardants, которые определяют конфигурацию сброса, включают: foam) selected to cover “Залповый сброс” (сброс всей заправки), “Последовательный the target. Terms сброс” (емкости в последовательности), “Сброс через один или which specify drop два люка” (частичный сброс заправки).

96 configuration include: М: Дусал ба цацалтыг тохируулах "Salvo Drop" (entire Агаараас, гал унтраах бодисыг (ус, шаталтыг удаашруулагч load), "Trail Drop" бодис, хөөс) сонгосон талбайг чиглүүлж хаяж гал унтраах (tanks in sequence), хэлбэр. Дусал тохируулах хэмээх нэр томъёо нь дараах "Single or Double байдлаар нарийвчлан ангилагдана. Үүнд; “Зэрэг цацах” (бүх Door Drop" (partial ачааг хаях), “Цувруулан цацах” (шингэний савнуудаас ээлж load). дараалан цацах), “Нэг буюу хос хаалгаар цацах” (хэсэгчилэн цацах) G: Abwurfkonfiguration Drop Pass R: заход воздушного судна для сброса огнегасящей Indicates that the жидкости airtanker has the target Означает, что авиатанкер имеет мишень в зоне видимости, и in sight and will make он осуществит сброс антипирена или воды при пролете над the retardant or water ней. (син. Заход воздушного судна для выполнения drop on this run over увлажнения, ср: пробный заход) the target (syn. Wet М: Цацах нисэлт Run, cf. Dry Run) Түймрийн нисэх онгоц байрлалаа авч, гал унтраах шингэн, усыг тухайн нисэлтээрээ цацахад бэлэн болсон байхыг илэрхийлнэ (syn. Wet Run, cf. Dry Run). G: Überflug mit Abwurf Drop Pattern R: способы сброса The distribution of an Распределение сброшенного с воздуха антипирена на площади aerially delivered мишени по длине, ширине, и количеству движения (скорость, retardant drop on the умноженная на массу), по мере приближения к земле. target area in terms of Последнее определяет уровень относительного покрытия its length, width, and антипиреном ЛГМ в пределах выбранного способа сброса momentum (velocity x (син. Способы) mass) as it approaches М: Цацалтын хэлбэр the ground. The latter Агаараас цацагдсан шаталт сааруулагч товлосон талбайн determines the relative (шатаж буй газар) урт, өргөнийг бүрэн хамарч, зөв мөчид coverage level of the (хурдыг массаар үржүүлж тооцно) талбайд газардан тархах. fire retardant on fuels Шаталт сааруулагч нь шатах материал дээр янз бүрийн within the pattern (syn. хэлбэрээр газардах ба шаталт сааруулагчийн харьцангуй Pattern). бүрхэлтийн зэргээр тодорхойлогдоно (syn. Pattern). G: Abwurfmuster Drop Zone R: зона сброса Target area for Площадь мишени для авиатанкеров, вертолетов, сброса груза. airtankers, helitankers, М: Цацах бүс cargo dropping Түймрийн нисэх онгоц, нисдэг тэрэг, ачаа буулгагчийн товлосон талбай. G: Abwurfgebiet Drought R: засуха A period of relatively Период относительно длительной продолжительности с long duration with осадками существенно ниже нормы; обычно имеет место на substantially below- большой площади. normal precipitation, М: Хуурайшилт, ган usually occurring over Өргөн уудам газар нутагт харьцангуй удаан хугацааны туршид a large area хэвийн байдлаас доогуур хэмжээний хур тунадастай байхег хэлнэ.

97 G: Trockenheit, Dürre Drought Code (DC) R: код засухи (DC) See: under Canadian См. в разделе «Канадская таблица показателей лесопожарной Forest Fire Weather опасности по условиям погоды» Index Table М: Хуурайшилтын код (DC) See: under Canadian Forest Fire Weather Index Table G: Trockenheits-Code Drought Index R: индекс засухи, степень влажности воздуха A numerical rating of Числовой показатель представления нетто-эффекта испарения representing the net и осадков в создании накопительного истощения влаги в effect of глубине подстилки или в верхних слоях почвы. evapotranspiration and М: Хуурайшилтын индекс precipitation in Хөрсний дээд давхрага эсвэл хөрсний өнгөн хэсэг дээрх producing cumulative унашны чийгийн нийт алдагдлыг нөхцөлдүүлдэг ууршилт moisture depletion in болон хур тунадасны цэвэр нөлөөний тоон илэрхийлэл deep duff or upper soil G: Trockenheitsindex layers Dry Adiabatic Lapse R: сухоадиабатический градиент Rate [Метеорология] Скорость снижения с высотой температуры [Meteorology] Rate of части сухого воздуха, поднимающегося в атмосфере без decrease of смешивания или теплообмена, численно равна примерно 1ºС temperature with на каждые 100 м. Обратно, сухой воздух, опускающийся в height of a parcel of атмосфере, нагревается с этой же скоростью. dry air ascending in the М: Хуурай адиабатекийн градиент, шат atmosphere without [Цаг уур] Агаар мандалд холилдохгүйгээр эсвэл дулааны mixing or heat солилцоонд орохгүйгээр хэсэг хуурай агаар дээшлэх тутам exchange, numerically багасах температурын бууралтын хэмжээ, жишээлбэл 100 м equal to about 1°C per тутамд 1°C буурч байдаг. Эсрэгээрээ, хуурай агаар доошлох 100 metres. тусам ижил хурдтайгаар халдаг. Conversely, dry air G: Trockenadiabatisches Temperaturgefälle descending in the atmosphere warms at the same rate. Dry Deposition R: сухое осаждение Removal of contents of Удаление содержимого воздушных масс на грунт без участия air masses onto a дождя, облаков или тумана. substrate without М: Хуурай тунадас involvement of rain, Бороо, үүл, манангийн оролцоогүйгээр хөрсөн дээр буусан clouds or fog агаарын цулын бүрэлдэхүүнд ордог зарим хэсгүүд. G: Trockene Deposition Dry Hydrant R: сухой гидрант Permanent devices Стационарные приспособления с резьбовыми соединениями with fire engine для пожарной машины для ускорения операций по установке threads attached to рукавов там, где имеются источники воды, приемлемые для expedite drafting использования в целях пожаротушения (например, причалы, operations in locations пристани, мосты через реки, шоссе, примыкающие к прудам); where there are water также постоянно установленные питающие пожарные частные sources suitable for use насосы, которые зависят от источников забора воды (син. in fire suppression Всасывающая труба).

98 (e.g., piers, wharves, М: Хуурай гидрант bridges over streams, Галын машины насост эрэгдэж холбох боломжтой суурин highways adjacent to хэрэгсэл ба унтраах ажиллагаанд хэрэглэхэд тохиромжтой ponds); also усны эх үүсвэр бүхий газарт (жишээлбэл, усан санд ойрхон permanently installed зам, гол дээрх гүүр, усан онгоцны зогсоол) байрлуулсан байна. supply private fire Түүнчлэн байнгын суурин ажиллагаатай гал түймрийн pumps which depend шахуурга гэж бий. Энэ нь усны эх үүсвэрээс хамаарна (syn. upon suction sources Suction Pipe) (syn. Suction Pipe). G: Hydrant Dry Lightning Storm R: сухая гроза Thunderstorm in which Гроза, при которой незначительные осадки достигают земли. negligible precipitation М: Аянга цахилгаантай хуурай шуурга reaches the ground Газарт маш өчүүхэн хэмжээний тунадас унах аянга цахилгаантай шуурга. G: Trockengewitter Dry Run R: пробный заход A trial pass over the Пробный заход над площадью мишени самолетом-лидером и/ target area by a lead или авиатанкером для прицеливания на площадь мишени и plane and/or an предупреждения наземных сил о предстоящем сбросе airtanker to pinpoint антипирена или другого огнетушащего вещества (ср: Заход target areas and warn воздушного судна для сброса огнегасящей жидкости, ground personnel of Испытательный заход) the impending М: Хуурай буюу туршилтын нислэг retardant or Чиглүүлэгч онгоц,эсвэл түймрийн онгоц товлосон талбай extinguishing agent дээгүүр нисч газарт байгаа бие бүрэлдэхүүнд гал унтраах drop (cf. Drop Pass, бодис болон шаталт сааруулагч цацах гэж буйгаа анхааруулах Dummy Run) нислэг (cf. Drop Pass, Dummy Run) G: Probeanflug; Trockenanflug Dry Storage R: хранение в сухом состоянии или сухом месте; Refers to dry chemical сухогрузное хранилище retardants in storage at Имеет отношение к сухим химическим антипиренам, air attack bases and хранящимся на базах авиационной атаки и имеющимся в available for mixing распоряжении для смешивания с водой. with water М: Хуурай агуулах Химийн хуурай шаталт сааруулагчийг агаараас унтраах баазын агуулахад хадгалах, мөн устай холиход бэлэн байгаа шаталт сааруулагч бодис G: Trockenlagerung Dry-Bulb R: температура сухого термометра Temperature Температура воздуха. В контексте измерения относительной Air temperature. In the влажности воздуха: температура, регистрируемая сухим context of measuring термометром психрометра. relative air humidity: М: Хуурай термометрийн температур the temperature Агаарын температур. Агаарын харьцангуй чийгшлийг registered by the dry- хэмжихэд хэрэглэгддэг ба психрометрийн хуурай-термометрт bulb thermometer of a бүртгэгдсэн температур psychrometer. G: Temperatur trockenes Thermometer Drying Regime R: режим высушивания The response of fuel Реагирование влагосодержания ЛГМ на сочетание циклически

99 moisture content to a изменяющейся температуры/относительной влажности cyclically varying М: Хаталтын горим temperature/relative Шатах материалын чийгийн агууламж тодорхой циклтэй humidity combination өөрчлөгдөж буй температур ба харьцангуй чийгшлийн нэгдлээс хамааран өөрчлөгдөх G: Austrocknungregime Duff R: подстилка и слаборазложившийся гумусовый горизонт; The layer of partially грубый гумус and fully decomposed Слой частично и полностью разложившихся органических organic materials lying материалов, лежащих под подстилкой (или мхом) below the litter (or непосредственно над минеральной почвой. Он соответствует moss) and immediately слоям ферментации (F) и гумуса (H) лесной подстилки (ср: above the mineral soil. Лесная подстилка, лесной опад) It corresponds to the М: Ойн доод хэсгийн сийрэг унаш fermentation (F) and Ойн хөвхөн давхаргын (буюу хаг) доор, хөрсний дөнгөж дээр humus (H) layers of орших хагас болон бүрэн задралд орсон давхрага. Энэ нь ойн the forest floor (cf. доод хэсгийн хөрс (Н) ба ялзмаг давхаргад (F) хамаарна (cf. Litter) Litter). G: Mull Duff Moisture Code R: код влажности подстилки (DMC) См. в разделе «Канадская таблица показателей лесопожарной See: under Canadian опасности по условиям погоды» Forest Fire Weather М: Ойн унашны чийгшлийн код Index Table See: under Canadian Forest Fire Weather Index Table G: Feuchtigkeitscode für Mull Dummy Run R: испытательный заход A simulated bombing Моделирование сброса, осуществленное на мишень run made on a target наводчиком/целеуказателем/ координатором авиатанкера или by the birddog/air самим авиатанкером. Используется для указания авиатанкеру tanker boss or пути захода и мишени, а также для проверки существования airtanker. Used to опасных препятствий (ср: Пробный заход) indicate approach and М: Дадлагын нислэг target to airtanker and Гал унтраах бодис хаях дадлагын нислэг буюу товлосон талбай to check for flight дээгүүр түймрийн онгоцыг удирдан чиглүүлэгч онгоц болон hazards (cf. Dry Run) түймрийн онгоцны хийж буй дадлага, сорилтын нислэг. Нислэгийн аюулгүй байдлыг шалгах болон түймрийн онгоцонд товлосон талбай ойртож буйг мэдээлэхэд зориулсан нислэг (cf. Dry Run). G: Probeanflug; Trockenanflug

100 E

Early Burning R: ранневесенний пуск пала Prescribed burning Предписанное выжигание в начале сухого сезона до того, как early in the dry season листья и подлесок полностью высохнут или до того, как листья before the leaves and опадут - как страховка от более сильного ущерба от пожаров undergrowth are впоследствии. completely dry or M: Урьдчилсан шатаалт before the leaves are Хуурайшилтын улирлын эхэнд, навч, унаш хатахаас өмнө, эсвэл shed, as an insurance навч унахаас өмнө зориудын түймэр тавьж, сүүлд түймрийн хор against more severe хохирол илүү ихээр учрахаас сэргийлэх fire damage later on. G: Kontrolliertes Brennen vor der Feuersaison Early Drop R: преждевременный сброс Fire retardant landing Антипирен приземляется до (перед) намеченной площадью before (in front of) мишени designated target area М: Эрт цацах Дээрээс цацсан шаталт сааруулагч онилсон байнаас өмнө (байнд хүрэлгүй наана нь) унах G: Abwurf von Löschmittel vor dem designierten Ziel Economic Fire R: экономическая теория по охране лесов от пожаров Protection Theory Концепция, которая утверждает, что целью охраны является A concept postulating минимизация общих затрат (то есть, на профилактику, that the object of подготовительные работы, обнаружение, тушение пожаров и protection is to покрытие ущерба) (ср: Теория минимального ущерба при охране minimize total cost лесов от пожаров) (i.e. of fire prevention, М: Ойг түймрээс хамгаалах эдийн засгийн онол fire presuppression, Хамгаалах зорилго нь нийт өртгийг хамгийн бага байлгахад fire detection, fire чиглэгдэнэ гэсэн зарчим (тухайлбал, түймрээс сэргийлэх, suppression, fire түймэртэй урьдчилан тэмцэх, түймэр илрүүлэх, түймэр унтраах, damage) (cf. түймрийн хор хохирол) (cf. Minimum-Damage Fire Protection Minimum-Damage Theory) Fire Protection Theory) G: [Theorie des Ökonomischen Feuerschutzes] Eddy R: вихревое движение A whirl or circling Вихрь или циркулирующий поток воздуха или воды, current of air or water, отличающийся и отделившийся от общего потока, вызванный different and неравномерностью давления на подветренной стороне differentiated from the препятствия. general flow, and М: Хуй салхи brought about by Саадны нөмөр талд даралтын тогтмол биш байдлаас болж pressure irregularities голлох урсгалын чигээс гажсан агаар эсвэл усны хуйлрах, as in the downwind эргэлдэх урсгал (lee) side of an G: Wirbel, Leewirbel obstacle.

101

Edge R: 1. Граница; 2. Кромка (1) The place where (1) Место, где сходятся растительные сообщества или plant communities or сукцессионные стадии или растительные условия в пределах successional stages or растительных сообществ; (2) граница между двумя достаточно vegetative conditions отличными типами ЛГМ. within plant М: 1. Зах хязгаар; 2. Хил communities meet; (2) (1) Ургамлын бүлгэмдэл, сукцессийн үе шатууд ба ургамлын the boundary between нөхцлүүд хиллэх, нийлэх хэсэг газар; (2) Хоёр өөр хэв шинжтэй two fairly distinct fuel шатах материалын хоорондын залгаа хил. types. G: Randstufe Edge Effect R: краевой эффект; влияние соседнего сообщества; влияние Specific habitat кромок, граней conditions created at a Специфические условия местопроизрастания в месте, где place where plant сходятся растительные сообщества, или стадии сукцессий, или communities or растительные условия в пределах растительных сообществ successional stages or М: Зах хязгаарын нөлөө vegetative conditions Ургамлын бүлгэмдэл, сукцессийн үе шатууд ба вегетатив within plant нөхцлүүд хиллэж нийлсэн заагт бий болсон амьдрах орчны communities meet тусгай нөхцөл. G: Randstufeneffekt Edge Firing R: пуск пала от границ участка A method of broadcast Метод сплошного выжигания, в котором пуск огня проводится burning in which fires вдоль границ участка и кромка огня распространяется внутрь are set along the edges участка of an area and allowed М: Зах хязгаарыг шатаах to spread inward Түймрийн талбайг нэмэгдүүлэх арга, талбайн зах хөвөөнөөс дотогшоо чиглэлд галыг шатаах G: Randentzündung, Saumentzündung Eductor R: эдуктор A device used to Приспособление, используемое для подачи и смешивания introduce and mix fire пожарных химикатов в воде. Эдуктор - это фитинг с тремя chemical into a water отверстиями: впускное для водяной струи, выходное для stream. An eductor is a водяной струи и входное для пожарно-химического fitting with three ports, концентрата. Поток воды, проходя через эдуктор, создает an inlet for water flow, область более низкого давления на входном отверстии для an outlet for water химиката, затягивая тем самым химикат в струю воды. flow, and an inlet for М: Холигч fire chemical Гал сааруулагч химийн бодисыг ус руу хийж, холиход зориулсан concentrate. The flow хэрэгсэл. Эдуктор буюу холигч нь ус орох, гарах нүх, химийн of water through the бодисны нүх гэсэн 3 нүхтэй байдаг. Эдукторын дундуур ус eductor produces a урсаж химийн бодисын нүхэнд бага даралтын бүс үүсгэх бөгөөд region of lower ингэснээр химийн бодис устай холилддог. pressure at the fire G: Zumischer chemical inlet, drawing the chemical into the water stream. Effective Windspeed R: эффективная скорость ветра The midflame Скорость ветра на средней высоте пламени, cкорректированная

102 windspeed adjusted for с учетом воздействия склона на распространение пожара the effect of slope on М: Салхины үр ашигтай хурд fire spread Налуугийн нөлөөнд орсон, дунд өндөртэй дөлийг тархаах салхины хурд G: Windgeschwindigkeit (um den Hangeffekt korrigiert) Ejector R: эжектор A syphon device used Сифонное приспособление, используемое для наполнения to fill an engine's tank емкости пожарной машины, когда источник воды находится when the water source ниже или за пределами возможностей пожарной машины по is below or beyond the созданию тяги engine's drafting М: Шингэн соруулах хэрэгсэл capability Усны эх үүсвэр шахуурганы сорох чадвараас хэтэрсэн өндөрт эсвэл шахуурганы түвшингээс доор байгаа үед галын машиныг усаар дүүргэх хэрэгсэл G: Saugstrahlpumpe Elapsed Time R: общее затраченное время; истекшее время; фактическая The difference in time продолжительность; время работы between the beginning Разница во времени между началом любого действия и его of any action and its действительным завершением; в технологиях пожаротушения actual время обычно разделено на: accomplishment; in (1) Время выявления: Период с начала пожара (оценочного или fire fighting operations известного) до времени его выявления; it is customarily (2) Время сообщения: Период с момента выявления пожара до divided into: (1) времени, когда первое лицо, ответственное за действия по Discovery time: The первоначальному тушению, получит сообщение о period from start of a существовании и местонахождении пожара; fire (estimated or (3) Время сборов: Период с момента получения первого known) until the time сообщения о пожаре первым лицом, ответственным за тушение, of discovery; (2) до времени отбытия сил первоначальной атаки (син. Время Report time: The реагирования); period from discovery (4) Время нахождения в пути: период времени между отбытием of a fire until the first сил первоначальной атаки с базы и их прибытием на пожар; person charged with (5) Время начала атаки: период времени от получения первого initiating suppression сообщения о пожаре до начала реальных действий по тушению action is notified of its пожара, включая время сборов и время нахождения в пути; existence and location; (6) Время взятия пожара под контроль: период времени с (3) Get-away time: The момента первоначальной атаки до взятия пожара под контроль; period from receipt of (7) Время дотушивания: период времени от момента report of a fire by the локализации до завершения работ по дотушиванию, first person responsible достаточных, чтобы исключить возобновление; for suppression until (8) Время окарауливания: период времени от завершения departure of the initial дотушивания до извещения о ликвидации пожара. attack force (syn. М: Зарцуулсан хугацаа, үргэлжилсэн хугацаа, ажилласан Response time); (4) хугацаа Travel time: The Аливаа үйл ажиллагааны эхлэлээс төгсгөл хүртэл зарцуулсан period between хугацаа. Гал түймэртэй тэмцэх ажиллагааны хувьд энэхүү departure of the initial хугацааг дараах байдлаар ангилна. (1) Олж тогтоосон хугацаа: attack force for a fire Гал асаж эхэлсэн цагаас (тооцоолсон эсвэл мэдэгдэж буй) and its arrival at the түүнийг олж тогтоох хүртэл өнгөрсөн хугацаа;

103 fire; (5) Attack time: (2): Мэдээлэх хугацаа: Түймрийг олж тогтоосон цагаас гал The period from унтраах үүрэгтэй анхны ажилтан түймэр гарч буй болон түүний receipt of first report of байршлыг мэдэгдэх хүртэл өнгөрсөн хугацаа; a fire to start of actual (3) Замд гарсан хугацаа: унтраах үүрэгтэй анхны ажилтан fire fighting; includes мэдэгдсэн цагаас эхлэн гал унтраах эхний бие бүрэлдэхүүн замд both get-away and гарах хүртэл өнгөрсөн хугацаа (syn. Response time); travel time; (6) Control (4) Зам туулах хугацаа: Гал унтраах эхний бие бүрэлдэхүүн time: The period from замд гараад гал дээр хүрэлцэн очих хүртэл өнгөрсөн хугацаа; initial attack until the (5) Ажиллаж эхэлсэн хугацаа: Гал түймрийн талаарх анхны fire is controlled: (7) мэдээг авснаас хойш гал унтрааж эхлэх хүртэл өнгөрсөн бодит Mop-up time: The хугацаа; замд гарсан болон зам туулсан хугацааг хамтад нь period from оруулна; achievement of control (6) Хяналтын хугацаа: Галыг унтрааж эхэлснээс хойш тархалтыг until enough work has зосоох хүртэл өнгөрсөн хугацаа; (7) Галыг эцэслэн унтраах been done to ensure the хугацаа: Тархалтыг зогсоосноос хойш гал дахин асахааргүй fire can not rekindle; болтол цэвэрлэгээ болон бусад ажлыг хийж дуусгасан хугацаа; (8) Patrol time: The (8) Эргүүлийн хугацаа: Галыг эцэслэн унтрааснаас хойш түймэр period from бүрэн унтарсан гэдгийг мэдэгдэх хүртэл өнгөрсөн хугацаа (cf. completion of mop-up Response Time) until the fire is G: Verzugszeit, Zeitverzug declared out (cf. Response Time). Elapsed Time R: нормы на общее затраченное время Standards The Максимальное количество времени, разрешенное maximum amounts of административно-правовой нормой для соответствующих этапов time allowed by пожаротушения. administrative rule for М: Зарцуулсан цагийн стандарт given steps of fire Удирдах байгууллагаас дүрмээр тогтоосон, гал түймрийг suppression унтраах ажиллагааны үе шатуудад зарцуулагдах нийт хугацаа G: [Standardvorgaben für Zeitverzug] Element at Risk G: Gefährdetes Objekt (EAR) Objects which R: объекты, находящиеся в состоянии риска may be damaged by an Объекты, которым может быть нанесен вред экстремальным extreme event, i.e. the явлением, то есть, население, здания и гражданские инженерные population, buildings сооружения, деятельность отраслей экономики, общественные and civil engineering службы, коммунальные сети и инфраструктура, окружающая works, economic среда и т.д., подвергающиеся опасности. activities, public М: Эрсэлд байгаа аливаа объект services, utilities and Аливаа онцгой үзэгдэл, гамшигт өртөж болзошгүй объект, infrastructure, тухайлбал хүн ам, барилга байшин, нийтийн инженерийн environment, etc. байгууламж, эдийн засгийн үйл ажиллагаа, дэд бүтэц, хүрээлэн exposed to hazard буй орчин гэх мэт. Elevation R: высота The height of the Высота местности над средним уровнем моря, обычно terrain above mean sea выраженная в метрах. level, usually М: Өндөршил expressed in meters Газрын гадаргын далайн дундаж төвшнөөс дээш өргөгдсөн өндөр, метрээр илэрхийлэгдэнэ. G: Erhöhung

104 Elevation Loss R: потери с высотой In hydraulics, the loss В гидравлике - потеря давления, вызванная поднятием воды по of pressure caused by рукаву или трубе на большую высоту. raising water through М: Өндрийн алдагдал hose or pipe to a higher Ус зүйд; хоолой, хөндийгөөр урсаж буй усны даралт өндөршил elevation нэмэгдэхийн хэрээр буурч алдагдахыг ингэж нэрлэнэ. G: Hochförderungsverlust El-Niño-Southern- R: Эль-Ниньо-Южное колебание (ENSO) Oscillation (ENSO) Межгодичная изменчивость климата в глобальном масштабе, Interannual climate вызванная атмосферно-океаническим взаимодействием. ENSO variability on a global обычно ведет к экстремальным засухам и экстремально scale caused by влажному периоду в различных частях мира. Засухи, вызванные atmospheric-oceanic ENSO, связываются с сильными пожарами в местах coupling. ENSO землепользования и активностью пожаров в дикой природе, usually leads to особенно в тропиках. extreme droughts and М: Эль-Ниньо үзэгдэл (ENSO) extreme wet periods in Номхон далайн бүхий л бүс нутаг, түүнчлэн дэлхий нийтийг different parts of the хамарсан далай-агаар мандлын цаг уурын үзэгдэл. ENSO нь world. ENSO droughts дэлхийн янз бүрийн бүсэд огцом хуурайшилт эсвэл маш их are associated with чийгшилтийг бий болгоно. ENSO-ээс үүдэлтэй хуурайшилт нь high land-use fire and байгалийн түймэртэй, эсвэл газар ашиглалтын үйл ажиллагаанд wildfire activity, түймрийг их хэмжээгээр ашигласантай (ялангуяа тропикийн especially in the бүсэд) холбоотой. tropics. G: [Eigenname] Emergency R: экстренный случай; аварийная ситуация [Fire] Any unexpected (Пожар) Любой неожиданный пожар, требующий немедленного fire incident requiring реагирования подразделений пожаротушения и/ или immediate response by подразделений поддержки. attack units and/or М: Онцгой байдал support units [Гал түймэр] Гал түймэр унтраах анги, туслах нэгжээс маш яаралтай унтраах ажиллагаа эхлүүлэх шаардлагатай аливаа гэнэтийн түймэр. G: Notfall, Notlage Emergency R: экстренный пожарный Firefighter Лицо, нанятое в качестве экстренного работника на природном Person employed as пожаре, который угрожает ущербом собственности. Нанимается emergency worker on только на время действия экстренного периода. wildland fire which М: Онцгой үеийн гал сөнөөгч threatens damage to Аливаа эд хөрөнгөнд байгалийн түймрийн аюул заналхийлэх үед property. Hired for the ажиллах түргэн тусламжийн үүрэг гүйцэтгэх хүн. Зөвхөн онцгой duration of the аюул ослын үед л хөлсөөр ажиллана. emergency only. G: Waldbrand-Bekämpfer, Feuerwehrmann (für Notfälle)

105

Emergency R: план действий для экстренной ситуации Operations Plan План, который каждое ведомство имеет и поддерживает для The plan that each реагирования на соответствующие опасности. jurisdiction has and М: Онцгой үеийн үйл ажиллаагааны төлөвлөгөө maintains for Засаг захиргааны нэгж тус бүрт байдаг зохих аюул гамшигт responding to хариу ажиллагаа явуулах төлөвлөгөө appropriate hazards G: Notfallplan Emission R: эмиссия By products of Побочные продукты горения, выделяемые в атмосферу, в combustion released to основном, взвешенные частицы и газы. the atmosphere, mostly М: Ялгаруулалт particulates and gases Шаталтын дүнд үүсэн агаар мандалд тархсан жижиг тоосонцор, хийнүүд G: Emission Emission Factor R: коэффициент эмиссии The quantity of gas or Количество газовых или твердых веществ, произведенное по particulate matter мере сгорания определенного количества органического produced as a function вещества, выраженное в граммах газа или частичек, of the amount of произведенных на килограмм органического вещества (сухой organic matter вес), сгорающего при пожаре. consumed by burning, М: Ялгаруулалтын хүчин зүйл expressed in grams of Нийт шатсан органик нэгдлээс үүссэн жижиг тоосонцор, gas or particulate биетүүд буюу хий, энэ нь грамм хий буюу нэг кг органик produced per kilogram нэгдлээс (хуурай жин) үүссэн жижиг тоосонцроор of organic matter (dry илэрхийлэгдэнэ. weight) consumed by G: Emissionsfaktor fire Emission Rate R: скорость эмиссии The amount of gas or Количество газообразного вещества или взвешенных частиц, particulate matter выделившихся за единицу времени, на единицу сгоревшего ГМ released per units of и единицу коэффициента эмиссии. time, fuel consumed М: Ялгаруулалтын хурд and emission factor Нэгж хугацаанд, ялгаруулалтын фактор ба шатсан түлшнээс үүссэн жижиг тоосонцор, эсвэл нийт хийн хэмжээ G: Emissionsrate Energy Release R: компонент энерговыделения Component Рассчитанное общее выделение тепла на единицу площади The computed total (килоджоуль на квадратный метр-кДж/м2 ) в пределах heat release per unit пламенного фронта в головной части движущегося пожара (ср: area (Kilo Joules per Энергия ГМ, доступная для конвекции) square meter - kJ/m2) М: Энерги ялгаруулах бүрэлдэхүүн хэсэг within the flaming Шатаж буй галын толгойн өмнө талын дөлний хэсгийн нэгж front at the head of a талбайд (нэг ам метр талбайд килоджоуль-кДж/м2) ялгаруулж moving fire (cf. Fuel байгаа нийт дулааны тооцсон хэмжээ (cf. Fuel Energy Available Energy Available for for Convection) Convection) G: Energiefreisetzung Engine R: пожарная машина Any ground vehicle Любое наземное транспортное средство, обеспечивающее

106 providing specified определенные уровни нагнетания насосом, воды и объем levels of pumping, рукавов, но с меньшим, чем определено, количеством персонала water, and hose М: Галын машин capacity but with less Тодорхой хэмжээнд шахуурга, ус, ус дамжуулах хоолой зэргээр than the specified level тоноглогдсон, тодорхой цөөн тооны мэргэжилтэн бүхий аливаа of personnel газраар явах тээврийн хэрэгсэл G: Tanklöschfahrzeug (zur Unterstützung) Enhancement Burn R: выжигание для улучшения окружающей среды Prescribed fire for Предписанное выжигание в целях ландшафтного управления landscape management (включая рекреационные и эстетические цели). (including for М: Орчны нөхцлийг сайжруулах зорилгоор зориудаар гал recreation and aesthetic тавих purposes) Газрын менежментэд (амралт зугаалга ба гоо зүйн зорилгоор) хяналттай зориудын гал түймрийг ашиглах G: Kontrolliertes Brennen im Rahmen der Landschaftspflege Entrapment R: ловушка; улавливание; захват A situation where a Ситуация, когда человек сталкивается с неожидаемым person is in an изменением поведения пожара. Это угрожающая жизни unexpected fire ситуация, когда запланированные пути отхода или зоны behavior situation. It is безопасности отсутствуют, не отвечают требованиям или не a life-threatening вызывают доверия. position where planned М: Галын занга escape routes or safety Гал сөнөөгч гал түймрийн гэнэтийн, урьдчилан тооцоогүй төлөв zones are absent, байдалтай тохиолдох. Галаас зугтах төлөвлөсөн зам ба аюулгүйн inadequate, or бүс харагдахгүй эсвэл хангалтгүй болж амь дүйсэн байдалд орох compromised. нөхцөл. G: Eingeschlossen (Feuerfalle) Environmental Lapse R: вертикальный градиент среды Rate Скорость уменьшения температуры с набором высоты. The rate of decrease of М: Темпереатурын градиент temperature with Өндөршлийг дагаж агаарын температур буурах хурд elevation. G: Temperaturgradient Episode R: событие; случай; эпизод [Air pollution] A [Загрязнение воздуха] Условие плохого рассеивания condition of poor загрязнителя, которое может привести к концентрациям, contaminant dispersion потенциально вредным для здоровья или благополучия. which may result in События могут также случаться в периоды с достаточно concentrations хорошим рассеиванием при экстремально больших источниках considered potentially загрязнения воздуха. harmful to health or М: эпизод, тохиолдол welfare. Episodes may [Aгаарын бохирдол] Агаарын бохирдлын сарнилт (цэвэршилт) also occur during маш муу байх нөхцөл, энэхүү концентраци нь хүний эрүүл мэнд, periods of fairly good тайван аж төрөхөд хортой нөлөө үзүүлэхүйц болох. dispersion if the source G: Luftverschmutzungs-Episode of air contaminants is extremely large. Equilibrium Moisture R: равновесное влагосодержание Content (EMC) Уровень, при котором отмершие ЛГМ как не набирают, так и не The level at which теряют влагу со временем при определенной постоянной

107 dead fuels neither gain температуре и влажности воздуха. Давление водяного пара в nor lose moisture with воздухе равняется давлению пара в ЛГМ. Частички ЛГМ в time, under specific состоянии равновесного влагосодержания не имеют суммарного constant temperature обмена с окружающей средой. and humidity. The М: Чийгийн агууламжийн тэнцвэрт байдал (EMC) water vapour pressure Тодорхой тогтмол температур, тунадастай үед үхсэн шатах in the air is equal to the материалын чийг алдагдахгүй, нэмэгдэхгүй байх түвшин. Агаар vapour pressure in the дахь усны уурын даралт, шатах материал дахь уурын даралттай fuel. A fuel particle, at тэнцүү байх. Чийгийн агууламжийн тэнцвэрт байдал дахь шатах EMC, will have no net материалын хэсгүүд хүрээлэн буй орчинтой чийгийн ямар нэгэн exchange of moisture солилцоонд ордоггүй. with its environment. G: Feuchtigkeitsgehalt im Gleichgewichtszustand Equipment Use Fire R: пожар, возникший при использовании механизмов Fire caused by Пожар, вызванный механическим оборудованием, за mechanical equipment исключением работы железной дороги. other than railroad М: Багаж, тоног төхөөрөмжөөс гаралтай байгалийн түймэр operations Төмөр замын үйл ажиллагаанаас бусад механик тоног төхөөрөмжөөс үүсэлтэй түймэр G: [Klassifizierung der Waldbrandursache: Maschinen (ausser Eisenbahn)] Escape Route R: путь эвакуации A preplanned and clear Заранее определенный и ясно видимый путь, который лесные visible route пожарные используют для перехода к зонам безопасности или firefighters take to на участки с низким риском. Когда пути эвакуации отклоняются move to a safety zone от определенного физического маршрута, они должны быть or other low-risk area. четко обозначены (отмечены флажками). When escape routes М: Аврах зам deviate from a defined Гал сөнөөгч аюулгүй бүс руу эсвэл бага эрсдэлтэй газар руу physical path, they зугтаж шилжих урьдчилан төлөвлөсөн, тод харагдах зам. Зугтах should be clearly зам байгалийн тодорхой жимээс хазайсан тохиолдолд маш сайн marked (flagged). тэмдэглэх (дарцаг уях г.м) ёстой. G: Fluchtweg Escaped Fire R: упущенный пожар Fire which has Пожар, который превысил или ожидается, что превысит exceeded or is возможности первоначальной атаки или предписаний. expected to exceed М: Хяналтаас гарсан түймэр initial attack Анхан шатны гал эсэргүүцэх боломж чадавхиас хэтэрч, capabilities or хяналтаас гарсан эсвэл гарч болзошгүй гал түймэр prescription G: Ausser Kontrolle geratenes Feuer

108

Evaporation R: испарение The transformation of Переход жидкости в газовое состояние. При этом процессе a liquid to its gaseous жидкостью выделяется тепло. state; heat is released М: Ууршилт by the liquid during Аливаа шингэн хийн төлөвт шилжих үйл явц. Энэ үед шингэнээс this process. дулаан ялгарна. G: Evaporation Expansion R: увеличение; распространение; расширение; кратность The ratio of the volume пены of the foam in its Отношение объема пены в его аэрированном состоянии к aerated state to the первоначальному объему неаэрированного раствора пены. original volume of the М: Тэлэлт non-aerated foam Хөөсний агааржуулсан төлөвийн эзэлхүүнийг түүний solution агааржуулаагүй анхны төлөвтэй харьцуулсан харьцаа G: Ausdehnung (Schaumlöschmittel) Exposure R: 1. Подвергание какому-либо воздействию; 2. Экспозиция; (1) Property that may 3. Время экспонирования; воздействие внешних факторов be endangered by a fire (1) Имущество, которое может быть подвержено опасности burning in another уничтожения пожаром на другом объекте или природным structure or by a пожаром; (2) Главное направление, на которое выходит лицевая wildfire; (2) Cardinal сторона склона (син.- Сторона); (3) Основные окрестности direction toward which участка с отличительными характеристиками открытых мест, a slope faces (syn. ветра и инсоляции. Aspect); (3) General М: 1. Өртөх; 2. Экспозиц; 3. Ил гарах surroundings of a site, (1) Байгалийн болон орон сууцны түймрээр дамжин галд өртөж with special reference болохуйц эд хөрөнгө; (2) Үндсэн чиглэл рүү харсан налуугийн to openness, wind, and чиглэл (syn. Aspect); (3) Эргэн тойрноос ил харагдах талбайн insolation. хэсэг, ялангуяа ил задгай, салхи ба нарны шууд тусгалд байх газар. G: (1) Nachbarschaftsgefahr; (2) Exposition; (3) Lage Exposure Fire R: пожар, возникший от горящего объекта Classification for a fire Классификация пожара, не возникшего в строении, но который not originating in a воспламеняет строение (я) building, but which М: Гал түймэр, шатаж буй объектээс дамжсан гал ignites building(s) Гал түймрийн ангилал; байшин барилгаас эхлээгүй боловч байшин барилгад асч буй гал G: Brand durch Ansteckung Exposure Time R: длительность воздействия; время экспонирования The time a specified Время, в течение которого определенная точка на выжигаемой point in a burn is площади подвергается воздействию повышенной температуры, subjected to elevated обычно выше порога 60 градусов по Цельсию. temperatures, generally М: Шатах үйл явцын үргэлжлэх хугацаа above a threshold of Шатаж буй тодорхой цэгт температур өсөх хугацаа, ерөнхийдөө 60°C 60°C-ын босгыг давах хугацаа G: [Zeitraum der Exponierung durch Feuer]

109

Extended Attack R: более продолжительная атака A suppression action Действия по тушению, которые выходят по времени за пределы that extends beyond первоначальной атаки initial attack М: Сунгагдсан гал эсэргүүцэх ажиллагаа Гал унтраах анхан шатны үйл ажиллагааг үргэлжлүүлж, сунган унтраах ажиллагаа G: Ausgedehnte Brandbekämpfung Extended Attack R: пожар, требующий более продолжительной атаки Incident A wildland Природный пожар, который не был локализован или не fire that has not been ликвидирован силами первоначальной атаки, и на который contained or controlled прибывают дополнительные силы пожаротушения, находятся в by initial attack forces пути, либо запрошены руководителем первоначальной атаки. and for which more Более продолжительная атака подразумевает, что уровень firefighting resources сложности пожара выйдет за пределы возможностей пожарной are arriving, en route, группы первоначальной атаки. or being ordered by the М: Гал түймэр унтраах ажиллагааг сунгах initial attack incident Гал эсэргүүцэх анхан шатны бие бүрэлдэхүүн хяналтандаа авч commander. Extended чадаагүй ой хээрийн түймэр. Гал унтраах анхан шатны attack implies that the ажиллагааны ахлагчийн захиалсан нэмэлт хүч ирж байгаа буюу complexity level of the замд гарсан байх. Энэхүү нэмэлт хүч нь түймрийн төлөв, incident will increase байдлаас шалтгаалан гал унтраах анхан шатны бие beyond the capabilities бүрэлдэхүүний чадавхийг нэмэгдүүлэхээр дуудсан хүч юм. of initial attack G: [Feuersituation, die eine Bekämpfung über den Erstangriff incident command. hinaus erfordert] External Load R: внешний груз A load that is carried Груз, который перевозится вне фюзеляжа или выступает за or extends outside of пределы фюзеляжа воздушного судна the aircraft fuselage М: Гадна ачаа Нисэх онгоцны их биений гадна талд эсвэл онгоцны их биеэс илүү гарсан ачаа G: Aussenlast Extinction R: тушение The extinguishment of Тушение пожара a fire М: Унтраах Гал унтраах G: Löschen Extinguishing Agent R: огнетушащий агент A substance used to Вещество, используемое для тушения пожара посредством put out a fire by охлаждения горящего материала, прекращения доступа cooling the burning кислорода или химического подавления горения. material, blocking the М: Гал унтраах бодис supply of oxygen, or Шаталтыг химийн бодисоор сааруулах, эсвэл шатах материалыг chemically inhibiting хөргөж, агаарын хангалтыг хааж гал унтраах бодисG: combustion Löschmittel

110

Extra Burning Period R: дополнительный период горения For any particular fire 24-часовой период, следующий за окончанием первого периода which is neither горения, для любого отдельного пожара, который или не contained nor локализован, или не взят под контроль. controlled, any 24-hour М: Илүү хугацаагаар шатах period following the Аливаа гал түймэр ассанаас хойш эхний шаталтын хугацаа termination of the first дууссаны дараа тархалт нь зогсолгүй, хяналтгүйгээр 24 цагийн burning period туршид шатах G: [zusätzliche 24-stündige Brennperiode eines laufenden Feuerereignisses] Extra Fire Fighters R: дополнительные тушильщики Personnel other than Персонал, не относящийся к постоянным или сезонным группам regular employees or пожаротушения, нанятый на временной основе для работы на seasonally employed пожарах или для оснащения рабочей силой краткосрочных crews, hired on a подготовительных работ. casual basis to work on М: Нэмэлт гал сөнөөгчид fires or provide man- Гал түймрийн тодорхой улиралд авч ажиллуулдаг эсвэл ердийн up for short-term гал сөнөөгчдөөс өөр бие бүрэлдэхүүн буюу богино хугацааны preparedness бэлтгэл ажилд ажиллуулах нэмэлт хүч. G: [zusätzliche rekrutierte Feuerwehrleute] Extreme Fire R: экстремальное поведение пожара Behaviour Уровень поведения пожара, который часто мешает действиям по A level of fire тушению пожара. Он включает обычно одну или несколько behaviour that often следующих характеристик: высокая скорость распространения и precludes any fire фронтальная интенсивность пожара, загорание крон, suppression action. It многочисленные пятнистые загорания, наличие больших usually involves one or завихрений и хорошо выраженная конвективная колонка. more of the following Пожары, демонстрирующие такие явления, часто ведут себя characteristics: high неустойчиво, иногда опасно. (ср: Взрывное усиление rate of spread and интенсивности пожара, Крупный пожар, Огненный шторм, frontal fire intensity, Массовый пожар) crowning, prolific М: Түймрийн онцгой төлөв байдал spotting, presence of Гал түймэр унтраах аливаа үйл ажиллагаанд дарагдаагүй large fire whirls, and a түймрийн төлөв, араншингийн түвшин. Энэ нь ихэвчлэн дараах well-established хэд хэдэн шинж чанарыг агуулсан байна. Үүнд, маш өндөр convection column. хурдтай тархах ба түймрийн толгойн хэсгийн эрчим маш өндөр Fires exhibiting such байх, титэмд дамжих, цэгэн гал маш олноор бий болох, их гал phenomena often бүхий хуй үүсгэх, тодорхой хэлбэр дүрс бүхий конвекцийн behave in an erratic, багана бий болгох гэх мэт. Ийм онцгой шинж чанартай гал sometimes dangerous, түймэр ихэвчлэн эмх замбараагүй, аюул ихтэй байдаг (cf. Blow- manner. Up, Conflagration, Fire Storm, Mass Fire). (cf. Blow-Up, G: Extremes Feuerverhalten Conflagration, Fire Storm, Mass Fire)

111 F

FARSITE R: компьютерная программа FARSITE A computer-based fire Компьютерная программа моделирования пожара, simulation program, разработанная в США, которая может быть интегрирована с developed in the USA, ГИС that can be integrated M: FARSITE-компьютерийн программ with GIS АНУ-д боловсруулсан түймрийн загварчлалын компьютерийн программ. Энэ нь газарзүйн мэдээллийн систем (ГМС)-тэй хоршин ажилладаг. G: [Eigenname eines GIS-integrierten Computerprogramms; USA] Feeling for Fire R: прощупывание для обнаружения скрытых очагов Examining burned горения material after the fire is Исследование сгоревшего материала после пожара и apparently out and прощупывание голыми руками, чтобы найти какие-либо feeling with the bare тлеющие угольки. hands to find any live М: Галыг гараар шалгаж үзэх embers. Гал түймрийн дараа шатсан материалыг бүрэн унтарсан эсэхийг гадна талаас нь гараар тэмтэрч шалгах. G: Handprobe Female Coupling R: охватывающее соединение; соединение с внутренней Hose coupling made to резьбой receive a male Соединение рукава для приема охватываемого соединения с coupling of the same такой же резьбой, шагом и/или диаметром thread, pitch and/or М: Усны хоолойн эм холбогч diameter Ижил диаметр, резьба, толгой бүхий эр холбогчийг холбох холбогч G: Kupplungsteil mit Innengewinde Fermentation Layer R: ферментационный слой (F-слой) (F-Layer) Верхний слой слаборазложившегося гумусового горизонта The top layer of duff прямо под опадом, но над гумусом, состоящий из частично directly below the litter разложившегося органического вещества, происхождение and above the humus, которого может быть все еще определено визуально. (ср: Опад). comprised of partially М: Ялзмаг давхрага (F-давхрага) decomposed organic Хөрсний ялзмаг давхаргын (хумус) дээр хөвхөн давхаргын дор matter whose origins байх өнгөн хэсгийн давхрага. Нилээд задарч ялзарсан боловч can still be visually ургамлын үндсэн бүтэц нь танигдахаар давхрага (cf. Litter). determined (cf. Litter). G: Fermentierungs-Horizont Final Run R: финальный заход A live fire bombing Рабочий заход с выполнением слива на пожар, когда пилот run where the pilot намеревается сбросить загрузку жидкости; также термин intends to drop the применяется к сбросу грузов load; also applies to М: Сүүлчийн нислэг cargo dropping. Нисгэгч энэ нисэлтээр усыг цацна. Мөн ачааг шүхрээр буулгах нислэг. G: Letzter Anflug Fine Fuel R: мелкие ЛГМ

112 Fast-drying dead fuels, Быстро высыхающие горючие материалы, обычно generally characterized характеризующиеся сравнительно высоким отношением by a comparatively площади поверхности к объему, в диаметре менее, чем 0,5 см, high surface area-to- имеющие характерное время высыхания 1 час или менее. Эти volume ratio, which ЛГМ (трава, листья, хвоя и т.д.) легко воспламеняются и are less than 0.5 cm in сгорают с большой скоростью, если они сухие. (ср: Мелкие ГМ, diameter and have a СредниеГМ, Крупные ГМ) timelag of one hour or М: Жижиг шатах материал less. These fuels Ерөнхийдөө, эзэлхүүнтэй нь харьцуулбал харьцангуй том (grass, leaves, needles, гадаргуу бүхий, 0.5 см-ээс бага диаметртэй, нэг цаг болон etc.) ignite readily and түүнээс бага хугацаанд хурдан-хатдаг үхсэн шатах материал. are consumed rapidly Эдгээр шатах материалууд (өвс, навч, шилмүүс гэх мэт) хуурай by fire when dry. (cf. үед маш амархан ноцож, галд шатдаг. (cf. Flash Fuel, Medium Flash Fuel, Medium Fuel, Heavy Fuel) Fuel, Heavy Fuel) G: Leichtes, schnell entzündliches Brennmaterial Fine Fuel Moisture R: влажность мелких ЛГМ The measured moisture Измеренное содержание влаги быстро высыхающих ЛГМ, content of fast-drying которые имеют характерное время высыхания 1 час или менее. fuels which have a Включают траву, листья, папоротники, древесный мох, time lag constant of зависший опад хвои сосны и мелкие веточки. one hour or less. М: Жижиг шатах материалын чийг Includes grass, leaves, Нэг цаг болон түүнээс бага хугацаанд хурдан-хатдаг шатах ferns, tree moss, материалын хэмжигдсэн чийгийн агууламж. Үүнд, өвс, навч, draped pine needles, тагнай өвс, модны хаг, сул унжсан шилмүүс ба жижиг and small twigs. нахианууд орно. G: Feuchtigkeitsgehalt des schwaches Brennmaterials (Zeitverzugsklasse kleiner oder gleich 1 Stunde) Fine Fuel Moisture R: Код влажности мелких горючих материалов Code (FFMC) См. в разделе Канадская таблица показателей лесопожарной See: under Canadian опасности по условиям погоды Forest Fire Weather M: Жижиг шатах материалын чийгийн код (FFMC) Index Table See: under Canadian Forest Fire Weather Index Table Fine Particulate R: мелкие взвешенные частицы Matter Частицы размером менее 10-15 микрон. Мелкие частицы имеют Particles of less than большее время присутствия в атмосфере, более вредны для 10-15 μm (microns) in здоровья и сильнее действуют на прозрачность атмосферы, чем size. Fine particles большие частицы. Частицы, вдыхаемые неглубоко, – частицы, have longer residence размером меньше 10 микрон в диаметре. Частицы, вдыхаемые time in the atmosphere, глубоко, - частицы меньше 2,5 микрон в диаметре. Частицы, are more harmful to вдыхаемые глубоко, имеют особенно длительный срок health and have greater пребывания в атмосфере и глубоко проникают в легкие. К этой impact on visibility категории относятся, прежде всего, частицы дыма. Аэрозоли и than larger particles. мелкие взвешенные частицы часто используются “Inhalable particulate” взаимозаменяемо (ср: Аэрозоль) matter are those М: Maш өчүүхэн жижиг хэсгүүд, тоосонцор particles less than 10 Тоосонцор нь 10-15 μm (микрон)-оос бага хэмжээтэй байдаг. microns in diameter. Агаарт маш удаан хугацаагаар хадгалагдаж, томхон хэмжээтэй “Respirable харагдахуйц хэсгүүдийг бодвол хүний эрүүл мэндэд илүү хор particulate” matter are хөнөөл учруулдаг. Харагдах орчинд том хэсгүүдийг бодвол илүү

113 those particles less их нөлөөтэй байдаг. “Хөнгөн амьсгалахад хамар, хоолойгоор than 2.5 μm in size. орох тоосонцор” нь 10 микроноос бага диаметртэй байна. “Гүн Respirable particulates амьсгалахад хамар, хоолойгоор орох тоосонцор” нь 2,5 have an especially long микроноос бага диаметртэй байна. Энэ нь агаарт харьцангуй residence time in the удаан хадгалагдах бөгөөд уушгинд гүнзгий нэвтрэн ордог. atmosphere and Утаанаас гаралтай жижиг хэсгүүд нь гүн амьсгалахад хамар, penetrate deeply into хоолойгоор орох тоосонцрын хэмжээтэй ижил байна. Шахсан lungs. Particles from хий (аэрозоль) нь ихэвчлэн жижиг хэсгүүд гэсэн нэршилд smoke are primarily in хэрэглэгддэг Утаанаас гаралтай жижиг хэсгүүд гэсэн нэр the respirable size томъёог аэрозоль гэсэн нэр томъёотой сэлгүүлэн хэрэглэдэг (cf. range. Aerosol is often Aerosol). used interchangeably G: Luftpartikel kleiner als 10-15 micron (cf. Aerosol). Finger (of a Fire) R: выступ (пожара) See under Forest Fire см. в разделе Лесной пожар М: Хуруу (галын) See under Forest Fire G: Feuerzunge Fire R: пожар; огонь Simultaneous release Одновременное выделение тепла, света и пламени, образуемое of heat, light, and при сгорании воспламеняющегося материала flame, generated by the М: Гал, түймэр combustion of Шатамхай материалын шаталтаас дөл, гэрэл, дулаан зэрэг flammable material ялгарах үзэгдлийг гал гэнэ. G: Feuer Fire Adaptation R: адаптация к огню Common term for fire- Общий термин для огнеустойчивых или огнезависимых видов resistant or fire- растений и животных. dependent plant and М: Гал түймэртэй дасан зохицсон ургамал animal species Гал түймэрт тэсвэртэй, эсвэл гал түймрээс амьдралын хэв маяг нь хамааралтай ургамал амьтны ерөнхий нэршил G: Feueranpassung Fire Agency R: пожарная организация An official group or Официальная группа или организация, имеющая подчинение и organization compelled полномочия по закону, несущая ответственность за управление and authorized under пожарами в пределах обозначенной территории или на statutes of law, the определенных категориях земель. responsibility for М: Гал түймэртэй тэмцэх байгууллага controlling fires within Тодорхой газар нутагт эсвэл тодорхой хуваарлисан нутагт гал a designated area or түймрийг хянах хуулийн эрх бүхий албан ёсны байгууллага upon certain буюу анги designated lands G: Behörde, zuständig fürBrandbekämpfung Fire Analysis R: пожарный анализ A review of fire Обзор действий по лесопожарному управлению, management actions осуществленных по отношению к определенному пожару, taken with respect to a группе пожаров или пожароопасному сезону, чтобы specific fire, group of идентифицировать причину эффективных и неэффективных fires, or a fire season, действий и рекомендовать или предписать пути и средства in order to identify повышения эффективности.

114 reasons for effective М: Гал түймрийн шинжилгээ and ineffective actions Тодорхой түймэр, бүлэг түймэр болон тухайн түймрийн and to recommend, or улирлын үйл явцыг хянаж, үр ашигтай болон үр ашиггүй үйл prescribe ways and ажиллагааны шалтгааныг шинжлэн тогтоож, зөвлөмж өгөх буюу means of increasing үр дүнг нэмэгдүүлэх арга замыг тодорхойлох. efficiency. G: Auswertung eines Feuerereignisses Fire Atlas R: пожарный атлас A systematic Систематический сбор данных о возникших лесных пожарах на compilation of fire карте или в географической информационной системе, occurrence data упорядоченных по времени и месту, для целей лесопожарного ordered by time and управления и планирования пожарной политики и поддержки space on a map or a принятия решений. geographic information М: Түймрийн зураг system for fire Гал түймрийн менежмент ба бодлого төлөвлөлт, шийдвэр management and гаргахад дэмжлэг үзүүлэхэд зориулж түймрийн тохиолдлуудын policy planning and мэдээг гарсан хугацаа болон орон зайн хувьд системтэйгээр decision support бүртгэж, тэмдэглэсэн газрын зураг болон газарзүйн мэдээллийн систем G: Feueratlas, Feuerkartierung Fire Authority R: пожарные полномочия The authorisation Полномочия, данные различным уровням пожарного given to different управления, для определения, решения или иного levels of fire урегулирования вопросов использования или координации management to использования лесопожарных ресурсов. determine, adjudicate, М: Галын байгууллага or otherwise settle Гал түймэртэй тэмцэх нөөцийн ашиглалтыг зохицуулах түүнийг issues for the use, or хэрхэн ашиглах болон ашиглах нөхцлүүдийг тодорхойлох, хянах co-ordination of use, of гэх мэт гал түймрийн менежментийн янз бүрийн түвшний fire fighting resources зөвшөөрөл олгох байгууллага. G: Ermächtigung, Zuständigkeit zum Einsatz von Löschkräften Fire Beater R: подручные средства для тушения пожара захлестыванием Syn. Fire Swatter син. Пожарная хлопушка М: Гал унтраахад хэрэглэдэг гар цохиур төстэй. Галын цохиур Fire Behaviour R: поведение пожара The manner in which Способ загорания ЛГМ, развития пламени, распространения fuel ignites, flame пожара и проявления других сопутствующих явлений, develops, and fire определенных взаимодействием ЛГМ, погоды и рельефа spreads and exhibits местности. Несколько общих терминов, используемых для other related описания поведения пожара, включают следующие: phenomena as Тлеющий - пожар горит без пламени и едва распространяется. determined by the Низовой - пожар распространяется медленно по поверхности interaction of fuels, земли, как правило с невысоким пламенем. weather, and Беглый-Пожар быстро распространяется с четко выделенной topography. Some головной частью. common terms used to Факельный - Воспламенение и вспыхивание листвы одиночных describe fire behaviour деревьев или небольших групп деревьев, обычно от основания к include the following: вершине. (син. Горящий как свеча) Smouldering - A fire Пятнистый – Пожар, производящий головешки, разносимые

115 burning without flame наземным ветром, огненным вихрем и/или конвекционной and barely spreading. колонкой, которые падают за пределами основного периметра Creeping - A fire пожара и которые приводят к пятнистым загораниям. spreading slowly over Верховой - пожар, поднимающийся в кроны деревьев и the ground, generally распространяющийся от кроны к кроне. Примечание: В with a low flame. классификации пожаров имеется три класса верхового пожара Running - A fire М: Гал түймрийн төлөв байдал rapidly spreading and Газрын гадаргын хэлбэр, цаг агаарын хүчин зүйлстэй шатах with a well-defined материалын ноцолт, дөллөлт болон галын тархалтын хэв шинж head. харилцан үйлчлэлцэх. Түймрийн төлөв байдлыг илэрхийлэхэд Torching - Ignition дараах нэр томъёонууд нийтлэг хэрэглэгддэг. Үүнд; and flare up of foliage Уугих - дөлгүйгээр шатаж, арай ядан тархаж буй гал of a single tree or a Мөлхөх – газрын гадарга дээгүүр удаан тархаж буй гал, small clump of trees, ихэвчлэн маш бага дөлтэй usually from bottom to Гүймэг түймэр – өвөр хэсэгтээ их галтайгаар хурдтай тархаж top (syn. Candling). буй түймэр Spotting - A fire Түүдэглэн шатах - навч, шилмүүс, ганц мод болон багахан producing firebrands бүлэг моддын дороос дээш чиглэлд асч буй гал (syn. Candling) carried by the surface Цэг үүсгэн шатах - Газрын гадаргуугийн салхи, хуйларсан гал, wind, a fire whirl, асч буй галын үндсэн шугамын цаана байгаа конвекцийн and/or convection баганаар гал дамжин шинээр цэг үүсгэн шатах. Тайлбар: Хатуу column that fall масс буюу Дулаан шилжилтийн явцад цог дамжих beyond the main fire Титэмлэн шатах - Моддын титэмд гал өгсөж, титмээс титэмд perimeter and result in дамжин шатах. Тайлбар: Three classes of Crown Fire -г Forest Fire spot fires. Note: Solid -хэсгээс үз Mass or Ember G: Feuerverhalten Transport under Heat Transfer. Crowning - A fire ascending into the crowns of trees and spreading from crown to crown. Note: Three classes of Crown Fire under Forest Fire. Fire Behaviour R: прогноз поведения пожара Forecast Прогноз возможного поведения пожара для обеспечения A prediction of операций по тушению пожара или предписанных выжиганий. probable fire behaviour М: Түймрийн төлөв байдлын урьдчилсан мэдээ in support of fire Гал түймэр унтраах болон хяналттай галын үйл ажиллагаанд suppression or зориулж түймрийн болзошгүй төлөв байдлыг урьдчилан prescribed burning таамаглах operations. G: Vorhe rsage des Feuerverhaltens Fire Behaviour R: модель прогноза поведения пожара Prediction Model Ряд математических уравнений, которые могут быть A set of mathematical использованы для прогнозирования определенных аспектов equations that can be поведения пожара при условии оценки состояния окружающей used to predict certain среды и горючих материалов. aspects of fire М: Түймрийн төлөв байдлыг урьдчилан таамаглах загвар

116 behaviour when Түймрийн төлөв байдлын хэв шинжүүдийг тодорхой орчны provided with an нөхцөл болон шатах материалын үнэлгээнд тулгуурлан assessment of fuel and урьдчилан таамаглах математикийн багц томъёонууд environmental G: Modell zur Vorhersage des Feuerverhaltens conditions Fire Behaviour R: треугольник поведения пожара Triangle An Учебное наглядное средство, в котором стороны instructional aid in равностороннего треугольника, представляют три which the sides of an взаимодействующих компонента окружающей среды пожара, equilateral triangle несущих ответственность за его распространение, то есть represent the three пожарная погода, ЛГМ и рельеф местности (син. Треугольник interacting components пожарной среды; ср: Треугольник горения). of the fire environment М: Түймрийн төлөв байдлын гурвалжин that are responsible for Гал түймрийн төлөв байдлыг бий болгодог бүрэлдэхүүн fire behaviour, i.e., fire хэсгүүдийг үзүүлсэн гурвалжин. Тухайлбал, гал түймрийн үеийн weather, fuels, and цаг агаар, шатах материал, газрын гадаргын хэв шинж (syn. Fire topography (syn. Fire Environment Triangle; cf. Fire Triangle) Environment Triangle; G: [Dreiecksbeziehung des Feuerverhaltens] cf. Fire Triangle). Fire Belt R: противопожарная полоса A strip, cleared or Полоса, очищенная или засаженная деревьями, поддерживаемая planted with trees, в качестве противопожарного разрыва или противопожарного maintained as a заслона. firebreak or fuelbreak М: Түймрээс хамгаалах зурвас Бүрэн цэвэрлэсэн, эсвэл мод тарьсан зурвас, гал түймрээс хамгаалах болон шатах материалыг хязгаарлах зурвас G: Brandschneise Fire Benefits R: польза от пожаров Any effect(s) of fire Любое воздействие пожара, которое является благоприятным that are favourable or или приносящим пользу в достижении целей лесоуправления и beneficial in terms of других целей землепользования. the attainment of forest М: Түймрийн ашиг тус management and other Ойн менежмент ба газар ашиглалтын бусад зорилгод гал land use objectives. түймрийн үзүүлэх аливаа эерэг, тустай нөлөө. G: [Positive Auswirkungen von Feuer] Fire Bombing R: сброс на пожар с воздуха; бомбардировка пожара An aerial attack Авиационная операция с использованием воздушного судна по operation involving the сбросу огнегасящих агентов или ингибиторов горения для use of aircraft to drop тушения или замедления распространения лесных пожаров (ср: suppressants or Сброс воды). retardants to suppress М: Агаараас бөмбөгдөж галыг унтраах or retard the spread of Нисэх онгоцоор гал унтраагч болон шаталт сааруулагчийг forest fires (cf. Water цацаж, ойн түймэртэй агаараас тэмцэх үйл ажиллагаа (cf. Water Bombing) Bombing) G: Luftgestützte Feuerbekämpfung; Feuerlöschen aus der Luft Fire Boss R: руководитель тушения пожара The person responsible Лицо, ответственное за все действия на пожаре по его тушению for all fire suppression и обслуживанию (ср: Начальник пожарной охраны). and service activities М: Гал унтраах удирдагч

117 on a fire (cf. Fire Гал түймрийн үед гал унтраах болон үйлчилгээний бүх үйл Warden) ажиллагааг хариуцсан хүн (cf. Fire Warden) G: Einsatzleiter der Feuerbekämfung Fire Cache R: пожарный склад A supply of fire tools Ресурсы пожарных инструментов и оборудования, собранные в and equipment запланированных количествах или условных единицах в assembled in planned стратегической точке для исключительного использования в quantities or standard тушении пожара. units at a strategic М: Галын агуулах point for exclusive use Гал унтраах онцгой ажиллагаанд хэрэглэхээр стратегийн цэгт in fire suppression байрлуулж, бэлдсэн тодорхой тооны хангалтын багаж, тоног төхөөрөмж G: Stützpunkt bzw. Bevorratungslager für Löschgeräte Fire Camp R: пожарный лагерь A location equipped to Оборудованное место для обеспечения обслуживания и provide service and поддержки тушильщиков и оборудования, используемого для support for firefighters тушения пожара. and equipment being М: Галын лагерь used to suppress a fire Гал сөнөөгчид болон гал унтраах ажиллагаанд хэрэглэгдэж буй багаж тоног төхөөрөмжид үйлчилгээ, хангамж үзүүлэхээр тоноглосон газар G: Basislager bei der Waldbrandbekämpfung Fire Case Histories R: материалы по пожару An analytical and Аналитическое и историческое описание развития отдельно historical description взятого пожара of the development of М: Түймрийн тохиолдлын түүх a single fire event Тухайн түймрийн дэлгэрэлтийг задлан шинжилсэн тодорхойлт ба түүхийн бичиглэл G: Untersuchung zur Feuergeschichte Fire Cause (Fire R: причина пожара (классы причин пожара) Cause Class) ср: Причины пожаров cf. Causes of Fires М: Гал түймрийн шалтгаан (гал түймрийн шалтгааны ангилал) (cf. Causes of Fires) G: Ursache (Ursachengruppe) für die Entzündung eines Feuer Fire Characteristics R: диаграмма характеристик пожара Chart A graphical Графическое средство, с помощью которого воспроизводятся means by which to четыре характеристики природных пожаров: скорость display four properties распространения, выделение тепла на единицу площади, of wildland fires: rate интенсивность горения кромки и длина пламени. of spread, heat per unit М: Гал түймрийн шинж чанарын бүдүүвч area, fireline intensity, Байгалийн түймрийн дөрвөн хүчин зүйлийг үзүүлсэн график: and flame length тархалтын хурд, нэгж талбай дахь дулаан, галын эрчим, дөлний урт G: Kartierung der Eigenschaften eines Feuerereignisses Fire Climate R: пожарный климат The composite or Составные или в основном преобладающие погодные условия generally prevailing региона, такие как температура, атмосферное давление, weather conditions of a влажность воздуха, осадки, облачность и ветер в течение

118 region, as temperature, времени воздействия на поведение пожара. air pressure, humidity, М: Түймрийн уур амьсгал precipitation, Нэгтгэсэн буюу тухайн бүс нутагт ерөнхийдөө давамгайлах цаг cloudiness, and winds, агаарын нөхцлүүд; температур, агаарын даралт, чийгшил, over time that affect тунадас, үүлшилт, салхи зэрэг тодорхой хугацаанд түймрийн fire behaviour төлөв байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлс. G: Waldbrand-Wetterlage Fire Climax R: климаксовое послепожарное растительное сообщество; A plant community at a послепожарный климакс stage of succession Растительное сообщество на стадии сукцессии, поддерживаемой maintained by periodic периодическими пожарами. fires М: Түймрийн климакс Тогтмол түймэрт сукцессийн үе шат нь зохицуулагддаг ургамлын бүлгэмдэл G: Feuerklimax Fire Code R: пожарный кодекс Legal regulations Нормативно-правовые акты, относящиеся к сфере пожарной pertaining to fire деятельности practices М: Түймрийн кодекс Гал түймрийн үйл ажиллагаатай холбоотой хууль, эрхзүйн зохицуулалт G: Gesetzliche Vorschriften zur Nutzung und Bekämofung von Feuer Fire Complex R: комплекс пожаров A cluster of fires that is Группа пожаров, управление каждым из которых в отдельности too complicated to значительно затруднено и поэтому организация их тушения manage as individual осуществляется в качестве единой макроединицы. events and is therefore М: Комплекс түймэр administered as a Арга хэмжээ авахад маш хэцүү учраас гал эсэргүүцэх том нэгж, single macro-unit бие бүрэлдэхүүн ажиллах шаардлагатай бүлэг түймэр G: Feuerkomplex Fire Concentration R: 1. Концентрация пожаров; 2. Число пожаров на единицу (1) Generally, a площади или за год situation in which (1) Как правило, ситуация, в которой многочисленные пожары numerous fires are горят в одной местности; burning in a locality; (2) Более конкретно - число пожаров на единицу площади или (2) more specifically, местности за данный период, чаще за год the number of fires per М: 1. Түймрийн төвлөрөлт; 2. Нэгж талбайд гарах түймрийн unit area or locality for тоо a given period, (1) Ерөнхийдөө нэг талбайд гарах түймрийн тоо; (2) generally a year Нарийвчилбал, нэгж талбай буюу нэгж газар нутагт тодорхой хугацаанд гарах түймрийн тоо; хугацааг ихэвчлэн жилээр тооцно. G: (2) Feuerhäufigkeit pro Bezugsfläche Fire Control R: борьба с пожаром All activities Все действия, связанные с охраной растительности от пожаров concerned with (Ср: Исключение пожара, Предупреждение пожара protection of (профилактика пожаров), Тушение пожара) vegetation from fire М: Гал түймрийн хяналт

119 (cf. Fire Exclusion, Ургамлыг гал түймрээс хамгаалахтай холбоотой бүхий л үйл Fire Prevention, Fire ажиллагаа (cf. Fire Exclusion, Fire Prevention, Fire Suppression) Suppression) G: Ausschluss bzw. Bekämpfung von Feuer Fire Cooperator R: Участник мероприятий по борьбе с пожарами на A local person or кооперативных началах agency, outside the fire Местное лицо или ведомство вне организации управления management пожарами, которое заранее согласилось выполнить работу по organization, who has управлению пожарами (например, профилактика, обнаружение, agreed in advance to сбор пожарных метеоданных, тушение) и которое было обучено perform fire или получило инструкции по предоставлению таких услуг. management services М: Гал түймэртэй тэмцэхэд хамтран ажиллагч Гал түймрийн (e.g., prevention, менежментийн байгууллагаас гадуур, түймрийн менежментийн detection, collection of үйлчилгээ үзүүлэхээр (жишээлбэл, урьдчилан сэргийлэх, fire weather data, илрүүлэх, түймрийн цаг агаарын мэдээ цуглуулах, гал унтраах) suppression) and who урьдчилан зааварчилгаа авч, сургалтанд хамрагдаж, гэрээ хийсэн has received prior орон нутгийн иргэн, эсвэл байгууллага. training or instructions G: [Zusammenarbeitende Dienststelle bzw. Unternehmer zur in giving such services. Wahrnehmung von Aufgaben im Feuer-Management] Fire Crew R: пожарная команда A general term for two Общий термин для двух или более тушильщиков, or more firefighters организованных для работы в качестве подразделения (ср: organized to work as a Команда тушильщиков). unit (cf. Suppression М: Гал түймэртэй тэмцэх баг Crew) Хоёр болон түүнээс дээш гал сөнөөгч нийлж нэгж (баг) болон ажиллахыг ерөнхийд нь ингэж нэрлэнэ (cf. Suppression Crew). G: Löschtrupp Fire Crew Work R: рабочее формирование пожарной команды Formation Стандартная организация группы, используемой для создания Standard crew противопожарной полосы в косвенной атаке; состоит из arrangement used for человека, намечающего место противопожарной полосы, fireline construction in прорубщиков полосы, лиц, работающих граблями, операторов indirect attack; consists зажигательных аппаратов и группы дотушивания (ср: Метод of line locator, line последовательного создания противопожарной полосы) cutters, rakers, torch М: Гал унтраах багийн ажлын зохион байгуулалт operators, and mopup Галын зурвасыг шууд бус аргаар байгуулах багийн зохион crew (cf. Progressive байгуулалтын стандарт дараахь байдалтай байна; зурвасны Method of Line байрлалыг тогтоогч, зурвас таслагч, тармуурдагч, бамбардагч, Construction) цэвэрлэгээний баг (cf. Progressive Method of Line Construction) G: Aufbau einer Feuerbekämpfungseinheit Fire Cycle R: пожарный цикл The number of years Число лет, необходимых для выгорания площади, равной всей required to burn over интересующей территории (ср: Частота пожаров, Пожарный an area equal to the интервал). entire area of interest М: Түймрийн цикл (cf. Fire Frequency, Тодорхой газар нутагт, түймэр ижил талбайг хамран шатахад Fire Interval) шаардагдах жил (cf. Fire Frequency, Fire Interval) G: Feuerzyklus Fire Damage R: ущерб от пожаров Any effects of fire that Любые воздействия пожара, которые причиняют ущерб или вред

120 are detrimental or достижению целей лесоуправления и землепользования damaging in terms of (Примечание: по проблемам ущерба от пожаров растениям и the attainment of forest животным используйте раздел Повреждения от пожара) management and other М: Түймрийн хор хохирол land use objectives Ойн менежмент ба газар ашиглалтын аливаа зорилгыг (Note: For fire хэрэгжүүлэхэд хор хохирол учруулж буй аливаа түймэр damages in plants and (Тайлбар: ургамал, амьтанд учруулж буй түймрийн хор animals use Fire хохирлыг Түймрээс үүдэлтэй гэмтэл гэнэ) Injury) G: Feuerschaden Fire Danger R: пожарная опасность A general term used to Общий термин, используемый для оценки как постоянных, так и express an assessment переменных факторов пожарной окружающей среды, которые of both fixed and определяют легкость загорания, скорость распространения, variable factors of the сложность тушения и влияние пожара; часто выражается в виде fire environment that показателя determine the ease of М: Гал түймрийн аюул ignition, rate of spread, Түймрийн сөрөг нөлөө, хяналтын хүндрэлүүд, тархалтын хурд, difficulty of control, аажим ноцолт зэрэг түймрийн орчны хэлбэлздэг болон үл and fire impact; often хэлбэлздэг хүчин зүйлсийн үнэлгээг илэрхийлэх ерөнхий expressed as an index нэршил. Ихэвчлэн индексээр илэрхийлэгддэг. G: Brandgefahr Fire Danger Class R: класс пожарной опасности A classification System Система классификации пожарной опасности, используемая в of Fire Danger used in шкале показателей и идентифицируемая описательными an index scale and терминами (например, отсутствует, очень низкая, низкая, identified by средняя, высокая, очень высокая, экстремальная), цифровыми descriptive terms (e.g, значениями (I, II, III, IV, V) и/или цветовым кодом (зеленый, Nil, Very Low, Low, голубой, желтый, оранжевый, красный). Система классификации Moderate, High, Very может быть основана и зависеть от более, чем одного показателя High, or Extreme), by пожарной опасности. numerical values (e.g., М: Түймрийн аюулын ангилал I, II, III, IV, or V), Өнгөний код (жишээлбэл, ногоон, хөх, улбар, улаан), тоон утга and/or by colour code (жишээлбэл, ., I, II, III, IV, V), тайлбар нэршил (жишээлбэл, тэг, (e.g., green, blue, маш бага, бага дунд зэрэг, өндөр, маш өндөр онцгой) болон yellow, orange, or red). индексийн шаталбараар илэрхийлсэн түймрийн аюулын The classification ангиллын систем system may be based G: Brand- oder Feuergefahrenklasse and depends on more than one fire danger index. Fire Danger Index R: показатель пожарной опасности A quantitative Количественный показатель одного или более аспектов indicator of one or пожарной опасности, выраженный как в относительном more facets of fire измерении, так и в абсолютном; часто используется как danger, expressed руководство в различных видах пожароуправления (например, either in a relative чтобы судить о ежедневной готовности и требованиях к sense or as an absolute тушению в качестве основы предоставления населению measure; often used as информации о пожарной опасности, и как помощь в a guide in a variety of предписанных выжиганиях) (син. Показатель пожарной

121 fire management опасности) activities (e.g., to judge М: Түймрийн аюулын индекс day-to-day Түймрийн аюулын нэг буюу хэд хэдэн хэсгийн тоон илэрхийлэл, preparedness and харьцангуй болон шууд хэмжигдэхүүнээр илэрхийлэгдэнэ. suppression Түймрийн менежментийн үйл ажиллагааны олон заавар requirements, as a зөвлөмжид ихэвчлэн хэрэглэгддэг (жишээлбэл, түймрээс basis for providing сэргийлэхээр олон нийтэд түймрийн аюулын талаар мэдээлэл information on fire өгөх, шаардлагатай гал унтраах ажиллагаа ба өдөр тутмын бэлэн danger to the general байдал, хяналттай шатаалт тавих г.м) (syn. Danger Index) public in fire G: Brandgefahren-Index prevention, as an aid to prescribed burning) (syn. Danger Index) Fire Danger Rating R: класс пожарной опасности; степень пожарной опасности A component of a fire Компонент системы лесопожарного управления, который management system объединяет воздействие отобранных факторов пожарной that integrates the опасности в один или несколько качественных или числовых effects of selected fire показателей текущих потребностей охраны danger factors into one М: Түймрийн аюулын үнэлгээ or more qualitative or Сонгосон түймрийн аюулын хүчин зүйлүүдийн нөлөөг тухайн numerical indices of үеийн хамгаалалтын хэрэгцээний нэг эсвэл хэд хэдэн чанарын current protection needs болон тоон индекст нэггэсэн гал түймрийн менежментийн системийн бүрэлдэхүүн хэсэг G: Einstufung, Berechnung von Feuergefahr Fire Day R: пожарные сутки Standard 24-hour Стандартный 24-часовой период, начинающийся в 10 утра, в period beginning at 10 течение которого большинство природных пожаров a.m., during which претерпевают предсказуемое увеличение или замедление most wildfires undergo интенсивности, зависящие, в первую очередь, от влияния a predictable speeding факторов погоды или ЛГМ. up and slowing down М: Түймрийн хоног of intensity, depending Цаг агаар ба шатах материалын хүчин зүйлээс хамааран ихэнх primarily on the байгалийн түймрийн эрчим буурах болон нэмэгдэхийг өглөөний influence of weather 10 цагаас эхлэн 24 цагийн туршид тооцдог стандарт хугацаа. and fuel factors G: [Feuertag; 24 Stunden-Periode] Fire Death R: гибель от пожара Fire casualty which is Несчастный случай на пожаре со смертельным исходом или со fatal or becomes fatal смертельным исходом в течение одного года после пожара. within one year of the М: Түймрээс үүдэн хүний амь эрсдэх fire Түймэрт хүний амь эрсэдсэн тохиолдол буюу нэг жилийн хугацаанд түймрийн улмаас амь эрсэдсэн хүний тоо G: Brandopfer Fire-Dependent R: пожарозависимые виды Species Виды растений или животных, которым требуется регулярное Plant and animal воздействие огня, инициирующего или благоприятствующего species which require механизмам воспроизводства или регулирующего конкуренцию. regular fire influence Без воздействия огня эти виды могли бы вымереть. which triggers or М: Түймрээс хамааралтай зүйлүүд facilitates regeneration Түймрийн нөлөөллөөр нөхөн үржих механизм нь явагддаг буюу

122 mechanisms, or өрсөлдөөн нь зохицуулагдаж байдаг ургамал болон амьтны regulates competition. зүйлүүд. Хэрэв түймрийн нөлөөлөл байхгүй тохиолдолд эдгээр Without fire influence зүйлүүд устаж үгүй болдог. these species would G: Feuerabhängige Art become extinct. Fire Detection R: Обнаружение пожара See Detection (см. раздел «Обнаружение»). М: Түймрийн илрүүлэлт (See Detection) Fire Devil R: огненный вихрь See Fire Whirl (см. Раздел «Огненный вихрь»). М: Шуурган гал (See Fire Whirl) Fire Discovery R: Выявление пожара See Discovery см. раздел «Выявление» М: Түймрийг олж илрүүлэх (See Discovery) Fire District R: 1. Пожарный округ; 2. Пожарный район; 3. Управление (1) [N.Am] A пожарной охраны geographic subdivision (1) [Сев. Америка ] Географическое подразделение штата, of a state, province, провинции, территории или округа, которое находится под territory or county организованной охраной от лесных пожаров. (2) [Соед. which is under Королевство] Территория, защищенная одной юрисдикцией для organized protection целей борьбы с пожарами в соответствии с рабочими планами. from forest fires. (2) Примечание: В Австралии она обычно имеет точное, [United Kingdom] An юридическое определение в каждом штате. (3) [США] Сельская area covered by one или пригородная пожарная организация, обычно jurisdiction for fire поддерживаемая за счет налогов, которая обслуживает control purposes, as пожарные команды и оборудование. Также называется defined in working управлением пожарной охраны. plans. Note: In М: Гал түймрийн тойрог; 2. Гал түймрийн дүүрэг; Australia it generally 3.Түймрээс хамгаалах байгууллага has a precise, legal (1) [Хойд Америк] Гал түймрээс хамгаалах нэг нэгжид definition in each харъялагдах нутаг дэвсгэр, аймаг, муж, тойргийн газарзүйн State. (3) [USA] A хуваагдал. (2) [Их Британи] Гал түймрийн хяналтын үйл rural or suburban fire ажиллагаа нь нэг харъяалалд (засаг захиргааны хуваарилалтын organization, usually нэг нэгжид харъяалагдах) хамаарах газар нутаг. Тайлбар: tax supported, that Австралид муж улс бүрт ерөнхийдөө үүнийг эрх зүйн үүднээс maintains fire нарийвчлан яг таг тодорхойлсон байдаг. (3) [АНУ] Хөдөө орон companies and нутгийн болон тосгон суурингийн гал түймрийн байгууллага. apparatus. It is also Энэ байгууллага ихэвчлэн татвараас санхүүждэг бөгөөд өөрийн called a fire protection гал унтраах анги бa тоног төхөөрөмжтэй байдаг. district. G: Ausrückbereich, Zuständigkeitsbereich, Feuerdistrikt Fire Duty R: работа на пожаре; работа тушильщика или группы на Actual physical отдельном пожаре engagement in Фактическая физическая занятость на тушении пожара, в firefighting service as отличие от административной работы в штабе или distinguished from обслуживающем подразделении; работа на конкретном пожаре, staff work at выполняемая отдельным тушильщиком или группой пожарных

123 headquarters or М: Гал түймрийн үед хийх ажил үүрэг maintenance division; Гал түймрийг унтраах ажиллагаанд оролцох шууд оролцоо. work at an individual Тухайн галыг унтраахаар ажиллаж буй гал сөнөөгч буюу гал fire done by an унтраах ангийн ажил үүрэг. Энэ нь төв байгууллага, хэлтэст individual firefighter or ажиллаж буй бүрэлдэхүүний ажлаас ялгаатай. by a company G: Löscheinsatz Fire Ecology R: пожарная экология The study of the Изучение связей и взаимодействия между пожаром, живыми relationships and организмами и окружающей средой. interactions between М: Түймрийн экологи fire, living organisms, Амьд организм, хүрээлэн буй орчин ба түймрийн хоорондын and the environment холбоо, харилцан үйлчлэлийн судалгаа G: Feuerökologie Fire Edge R: кромка пожара Any part of the Любой участок границы пожара в данный момент. (Примечание: boundary of a fire at a Вся граница пожара называется периметром пожара) given moment (Note: М: Түймрийн зах The entire boundary is Тухайн цаг мөч дэх түймрийн зах, хилийн аль нэг хэсэг termed the fire (Тайлбар: Түймрийн зах хязгаарыг нийтэд нь түймрийн perimeter) периметр гэж нэрлэдэг) G: Feuerfront, Feuersaum Fire Effects R: воздействие пожара Physical, biological, Физическое, биологическое и экологическое воздействие пожара and ecological impacts на окружающую среду. of fire on the М: Түймрийн нөлөө environment Хүрээлэн буй орчинд түймрийн үзүүлж буй экологи, биологи, физикийн нөлөө G: Auswirkungen des Feuers, Brandwirkungen Fire Environment R: пожарная среда The complex of Комплекс окружающих условий, влияний и изменяющихся сил, surrounding географических и геометрических особенностей местности, conditions, influences, ЛГМ и погоды, которые определяют поведение и воздействие and modifying forces пожара. of topography, fuel, М: Түймрийн орчин and weather that Гал түймрийн төлөв байдал болон түүний нөлөөллийг determine fire тодорхойлж байдаг цаг агаарын байдал, шатах материалын ба behaviour and impacts газрын гадаргын хэлбэрээр өөрчлөгдөж байдаг хүч, нөлөөллүүд, орчны нөхцөл зэргийн цогцыг хэлнэ. G: Feuerumwelt [Umweltbedingungen, die das Verhalten des Feuers Bestimmen] Fire Environment R: треугольник пожарной среды Triangle Графическое представление, смоделированное на пожарном A graphical треугольнике, чтобы показать важность ЛГМ, погоды и representation, географических и геометрических особенностей местности для modelled on the fire поведения пожара.(ср: Треугольник горения; Треугольник triangle, to show the поведения пожара) importance of fuel, М: Түймрийн орчны гурвалжин weather, and Гал түймрийн төлөв байдалд чухал үүрэгтэй бүрэлдэхүүн topography on fire хэсгүүд болох түймрийн үеийн цаг агаар, шатах материал,

124 behaviour (cf. Fire газрын гадаргын хэв шинж зэргийг графикаар дүрслэн үзүүлсэн Triangle, Fire гурвалжин (cf. Fire Triangle, Fire Behaviour Triangle). Behaviour Triangle) G: Feuer-Umwelt- Dreieck

Fire Exclusion R: исключение пожаров Planned (systematic) Плановая (систематическая) охрана экосистемы от любого protection of an пожара в дикой природе, включая любой предписанный пожар, ecosystem from any всеми средствами профилактики и тушения для достижения wildfire, including any целей управления (ср: Борьба с пожаром; Охрана лесов от prescribed fire, by all пожара) means of fire М: Түймэргүй байлгах prevention and Тухайн менежментийн зорилгыг биелүүлэхийн тулд suppression in order to экосистемийг аливаа түймрээс урьдчилан сэргийлэх ба түймрийг obtain management унтраах ажиллагаа, мөн зориудын болон байгалийн түймрээс objectives (cf. Fire хамгаалах бүхий л төлөвлөсөн хамгаалалтыг хэлнэ (cf. Fire Control) Control). G: Feuerausschluss Fire Family Program R: компьютерная программа «FIRE FAMILY» A computer program Компьютерная программа, которая использует исторические that uses historical метеоданные для пожарного планирования. weather data for fire М: FIRE FAMILY-компьютерийн программ planning. Компьютерийн программ бөгөөд цаг агаарын түүхэн мэдээг хэрэглэж гал түймрийн төлөвлөлтийг хийдэг. G: [Eigenname eines Computerprogrammes] Fire Fighting R: борьба с пожарами See: Fire Suppression (см. Тушение пожара) М: Гал түймэртэй тэмцэх (See: Fire Suppression) Fire Finder Map R: ориентированная карта для пеленгования пожара A map situated on a Карта на пеленгаторе пожара, используемая для установления fire finder and used to места пожара с наблюдательного пункта (ср: Алидада, Азимут; establish the location Пеленгатор пожара Осборна, Ориентированная карта для of fires from a lookout пеленгования пожара) (cf. Alidade, Bearing, M: Түймрийн байрлалыг тодорхойлох газрын зураг Osborne Fire Finder; Түймрийн пеленгатор (чиглэлийг ологч багаж) дээр байрлуулсан Fire Plotting Map) газрын зураг бөгөөд галын харуулын цамхагаас түймрийн байрлалыг тогтооход хэрэглэгддэг (cf. Alidade, Bearing, Osborne Fire Finder; Fire Plotting Map). G: Karte auf Feuerpeilgerät Fire Flap R: подручные средства для сбивания огня Syn. Fire Swatter Син. Пожарная хлопушка, подручные средства для тушения пожара М: Галын дэвүүр (Syn. Fire Swatter) Fire Foam R: пена для тушения пожаров See: Foam См. Пена М: Гал унтраах хөөс (Syn. Fire Swatter) Fire Free Interval R: интервал между пожарами

125 See: Fire Interval См. Пожарный интервал М: Түймрийн хоорондох интервал (See: Fire Interval) Fire Frequency R: частота пожаров The average number of Среднее число пожаров или регулярно возникающих пожаров на fires or regularly единицу времени на определенной территории (ср: Пожарный occurring fire events цикл, Пожарный интервал) per unit time in a М: Түймрийн давтамж designated area. (cf. Түймрийн дундаж тоо буюу тухайн талбайд нэгж хугацаанд Fire Cycle, Fire байнга давтагдах түймрийн тоо (cf. Fire Cycle, Fire Interval) Interval) G: Waldbrandhäufigkeit Fire Front R: фронт пожара The part of a fire Часть пожара, в пределах которой имеет место непрерывное within which пламенное горение. Если не указано другое, под фронтом continuous flaming пожара подразумевается передний край пожарного периметра. В combustion is taking почвенных пожарах фронт пожара может быть в виде place. Unless беспламенного горения otherwise specified, М: Түймрийн фронт the fire front is Түймрийн гал дөллөн шатаж буй хэсэг. Нарийвчилбал, assumed to be the түймрийн периметрийн (түймрийн захын дотор хэсэг) урьд leading edge of the fire талын тэргүүлж байгаа зах. Гадаргуугийн түймэрт цогшин perimeter. In ground шатаж буй хэсгийг түймрийн фронт гэж үзэж болно. fires, the fire front may G: Feuerfront be mainly smouldering combustion.

126

Fire Fundamentals R: треугольник основ горения Triangle Графическое представление базовых компонентов горения: A graphical ЛГМ, теплота и кислород (син. Треугольник горения) representation of the М: Түймрийн үндсэн гурвалжин basic components of Шаталтын үндсэн бүрэлдэхүүний график дүрслэл: шатах combustion: fuel, heat, материал, дулаан, хүчилтөрөгч (syn. Fire Triangle) and oxygen (syn. Fire G: Feuerdreieck Triangle) Fire Growth R: 1. Развитие пожара; 2. Рост (l) The evolution of a (1) Эволюция пожара от его зажигания до fire from ignition to самоподдерживающегося распространения, и возможно до self-sustaining других стадий развития; (2) увеличение периметра пожара propagation, and М: 1. Түймрийн өсөлт perhaps to other stages (l) Анх ноцсоноос эхлэн өөрөө бие даан өргөжин асч байгаа гал of development; (2) the түймрийн өсөлт, тэлэлт ба галын өргөжих бусад үе шатууд; (2) growth of a fire’s Галын периметрийн өсөлт perimeter G: Ausbreitung des Feuers, Feuerausbreitung Fire Guard R: 1. Личный состав пожарной охраны; пожарный 2. (1) A general term for Опорная полоса a firefighter, lookout, (1) Общий термин для пожарного, наблюдателя на вышке, patrol, prevention патрульного, охранника или другого лица, напрямую guard, or other person задействованного в профилактике и/или обнаружении и directly employed for тушении пожаров (ср: Начальник пожарной охраны); (2) prevention and/or [Канада] Искусственный барьер, созданный для целей защиты detection and ценных территорий от пожаров и создания противопожарного suppression of fires (cf. барьера, от которого необходимо осуществлять тушение пожара Fire Warden); (2) (ср: Противопожарный разрыв, Начальник пожарной охраны) [Canada] An artificial М: 1. Түймрийн харуул; 2. Түймрийн хамгаалалтын зурвас barrier constructed for (1) Гал сөнөөгч, галын харуул, галын эргүүл, түймрээс the purpose of сэргийлэх харуул болон түймрээс сэргийлэх, илрүүлэх, protecting a high-value түймрийг унтраах зэрэг ажиллагаануудыг шууд гардан хийх area from fires and to үүрэгтэй хүнийг ерөнхийд нь ингэж нэрлэнэ (cf. Fire Warden). (2) provide a control line [Кaнад] Өндөр өртөг бүхий газар нутгийг түймрээс хамгаалахаар from which to carry байгуулсан хаалт, зурвас, эсвэл хяналтын зурвас бөгөөд тэрхүү out fire suppression. зурваснаас түймрийг эхлэж унтраадаг (cf. Firebreak, Fire (cf. Firebreak, Fire Warden). Warden) G: (1) Feuerwache; (2) Feuerbarriere Fire Hazard R: 1. Опасность возникновения пожара; 2. Степень (1) A fuel complex, пожарной опасности defined by volume, (1) Комплекс ЛГМ, характеризующийся объемом, типом, type, condition, состоянием, структурой и местонахождением, который arrangement, and определяет степень и легкость воспламенения, и сложности location, that тушения огня; (2) Мера той части пожарной опасности, вклад в determines the degree которую вносят сгорающие ЛГМ. Примечание: составляется на both of ease of ignition основе их относительного количества, типа и условий, особенно and of fire suppression их влагосодержания (син. Опасность) difficulty; (2) a М: 1. Түймэр гарах аюул занал; 2. Түймрийн аюулын хэмжээ measure of that part of (1) Хэмжээ, хэв шинж, эмх цэгц, байршил, зохион байгуулалтын

127 the fire danger нөхцлөөр нь тодорхойлсон шатах материалын цогц; үүнийг хэр contributed by the хялбар асах болон унтраахад хэр хүндрэлтэй зэргээр нь fuels available for тодорхойлно; (2) Шатахад бэлэн байгаа түлшний материалаас burning. Note: Is хамаарах түймрийн аюулын хэмжээ. Тайлбар: Үүнийг шатах worked out from their материалын харьцангуй хэмжээ, хэв шинж, нөхцөл, ялангуяа relative amount, type, тэдгээрийн чийгийн агууламжаас хамааруулан тодорхойлно. and condition, (syn. Hazard). particularly their G: (1) Feuergefährlichkeit, (2) Feuergefährdung moisture contents (syn. Hazard) Fire Hazard Index R: показатель пожарной опасности A numerical rating for Цифровой показатель для определенных типов ЛГМ, specific fuel types, показывающий относительную возможность возникновения и indicating the relative распространения пожара, и возможный уровень трудностей при probability of fires борьбе с пожаром; подобен индексу горения, но без учета starting and spreading, воздействия скорости ветра and the probable М: Түймрийн аюулын индекс degree of resistance to Тодорхой шатах материалын тоон үнэлгээ; түймэр асаж эхлэх control; similar to болон түүний тархалтын харьцангуй магадлал, хяналтыг burning index, but эсэргүүцэх түвшнийг илэрхийлнэ. Шаталтын индекстэй төстэй without effects of wind боловч салхины хурдны нөлөөг тооцдоггүй. speed G: Index der Feuergefährdung Fire Hazardous Area R: зона повышенной пожарной опасности Those wildland areas Те природные территории, где сочетание растительности, where the combination рельефа местности, погоды и угрозы пожара для жизни и of vegetation, собственности создает сложные и опасные проблемы topography, weather, М: Түймрийн аюултай бүс and the threat of fire to Хүний амь нас, өмч хөрөнгөнд түймэр аюултай болон life and property create хүндрэлтэй асуудлууд үүсгэж болох ургамал, газрын гадаргын difficult and dangerous хэв шинж, цаг агаарын нөхцөл бүхий байгалийн бүс нутаг. problems G: Feuergefährdetes Gebiet Fire History R: история пожаров The reconstruction and Восстановление и интерпретация хронологических записей, interpretation of the причин и воздействий прошедших пожаров в экосистеме в связи chronological record, с изменениями в прошлом в окружающей среде, культурных и causes and impacts of социально-экономических условиях. Сведения об истории fire occurrence in an пожаров основываются на анализе остатков угля в почве, ecosystem in relation осадочных отложений и льда, дендрохронологии (анализ to changes of past пожарных подсушин), исторических документов и сообщений о environmental, cultural пожарах. and socio-economic М: Түймрийн түүх conditions. Fire history Нийгэм-эдийн засаг, соёлын нөхцөл, хүрээлэн буй орчны evidence is based on өнгөрсөн үеийн өөрчлөлттэй холбоотойгоор экосистемд analysis of charcoal түймрийн үзүүлж буй нөлөө, шалтгааны он дарааллын товчоог deposits in soils, нөхөн сэргээх. Түймрийн түүхэн явцыг түймрийн тайлан, түүхэн sediments, and ice, бичиг баримт, дендрохронологи (түймрийн сорвины dendrochronology (fire шинжилгээ), мөс, хурдас, хөрсөн дэх нүүрсний үлдэгдэл зэргийг scar analysis), шинжилж тогтоодог. historical documents, G: Feuergeschichte

128 and fire reports. Fire Impact R: воздействие пожара The effect of fire on Воздействие пожара на экосистему в терминах биофизических the ecosystem in terms изменений (например, опаление крон, обнажение минеральной of biophysical почвы, глубина прогорания, расход ГМ) alterations (e.g., crown М: Түймрийн нөлөө scorch, mineral soil Биофизикийн өөрчлөлтийн үүднээс экосистемд үзүүлж буй exposure, depth of түймрийн нөлөө (жишээлбэл, титмийн түлэгдэлт, хөрсний burn, fuel эрдэслэг давхрага түймэрт автагдах, хөрсний гүн хэсэг шатах, consumption) шатах материалын задрал г.м) G: Impakt von Feuer Fire Incidence R: частота пожаров The average number of Среднее число пожаров на определенной территории в течение fires in a specified area определенного временного периода during a specified time М: Түймрийн тохиолдол period Тодорхой цаг хугацаанд, тодорхой газар нутагт гарсан түймрийн дундаж тоо G: Feuervorkommen, Feuerhäufigkeit Fire Information R: информационная система о пожарах System An Информационная система, разработанная для поддержки information system решений по управлению пожарами. Передовая информационная designed to support система о пожарах интегрирует различные источники fire management необходимой информации (например, растительные условия, decisions. Advanced включая историю пожаров, географические и геометрические fire information особенности местности, пожарную погоду, модели поведения systems integrate пожара, данные об обнаружении и мониторинге в реальном или different sources of близком к реальному режиме времени, ресурсы управления information required пожарами, инфраструктуру и предварительную информацию (e.g., vegetation для подготовки тушения) на базе географической conditions including информационной системы (ГИС) и позволяет осуществлять fire history, распространение информации или доступ к ней в реальном topography, fire масштабе времени через телекоммуникации. weather, fire behaviour М: Гал түймрийн мэдээллийн систем models, real-or near- Түймрийн менежментийн шийдвэр гаргахад зориулсан real time fire detection мэдээллийн систем. Янз бүрийн мэдээллийн эх үүсвэрийг and monitoring data, (жишээлбэл, ургамлын нөхцөл байдал, түймрийн түүхэн явц, fire management газрын гадаргуугийн хэв шинж, түймрийн цаг агаар, түймрийн resources, төлөв байдлын загварууд, түймрийг гарсан даруйд нь, эсвэл infrastructures and pre- болон ойролцоо хугацаанд илрүүлсэн ажиглалтын өгөгдлүүд, suppression дэд бүтэц болон гал эсэргүүцэхээс өмнөх мэдээлэл) нэгтгэсэн, information) on the Газарзүйн Мэдээллийн Систем (ГМС)-д тулгуурласан, base of a Geographic мэдээллийг шууд болон алсын холбоогоор түгээх дэвшилтэт Information System мэдээллийн систем. (GIS) and allows real- G: Feuer-Informationssystem time distribution or access via telecommunication. Fire Injury R: 1. Ожог; 2. Повреждение от пожара (1) A fire injury is a (1) Ожог, полученный от пожара - это человек, пострадавший в

129 person suffered as the результате пожара, которому требуется (или должно result of a fire that требоваться) лечение практикующего врача; (2) Также requires (or should используется для описания растений, поврежденных пожаром, require) treatment by a например, пожарная подсушина, пожарная отметина, опаление, practitioner of нагар medicine; (2) Also М: 1. Түлэгдэлт; 2. Галаас үүдэлтэй гэмтэл used to describe fire- (1) Түймэрт өртсөн хүний биеийн түлэгдсэн хэсэг; эм тариа, damaged plants, e.g. эмнэлгийн тусламж зайлшгүй авах шаардлагатай түлэгдэлт; (2) fire scar, fire wound, or Мөн түймэрт өртсөн ургамалд энэхүү нэршлийг хэрэглэнэ. scorch. Жишээлбэл, түймрийн шарх, сорви болон түлэнхий. G: Feuerschaden Fire Intelligence R: информация о пожарах All infrastructures, Вся инфраструктура, связь, базовые данные и другое аппаратное и communication, base программное обеспечение, предоставляющее вводимую data and other hard- and информацию в информационную систему и систему поддержки software that provide принятия решений в управлении пожарами the inputs to an М: Түймрийн мэдээлэл information and Компьютер, программ хангамжууд, суурь өгөгдөл, мэдээллийн decision-support system хэрэгсэл, дэд бүтэц зэрэг түймрийн менежментийг дэмжигч бүх in fire management мэдээллийн систем G: Datenerhebung bzw. Aufklärung von Feuerinformation Fire Intensity R: интенсивность пожара A general term relating Общий термин, относящийся к выделению тепловой энергии на to the heat energy пожаре. (Более определенный термин, ср: Интенсивность released in a fire. кромки огня) (More specific term: М: Түймрийн эрчим cf. Fireline Intensity) Түймрээс үүссэн дулааны энергитэй холбоотой ерөнхий нэршил (нарийвчилсан нэршил; cf. Fireline Intensity) G: Feuerintensität Fire Interval R: интервал между пожарами The number of years Количество лет между двумя последовательными пожарами, between two возникшими на одном и том же участке (например, интервал successive fires между двумя последовательными пожарами); размер территории documented in a должен быть четко определен (ср: Пожарный цикл, Частота designated area (i.e., пожаров, Интервал между пожарами, Период возврата) the interval between М: Түймрийн хоорондын интервал two successive fire Тухайн газар нутагт бүртгэгдсэн хоёр түймрийн хооронд occurrences); the size өнгөрсөн хугацааг жилээр илэрхийлсэн интервал (өөрөөр of the area must be хэлбэл, түймрийн хоёр тохиолдол хоорондын интервал); талбайн clearly specified (cf. хэмжээг маш нарийн тодорхойлсон байх шаардлагатай (cf. Fire Fire Cycle, Fire Cycle, Fire Frequency, Fire Free Interval, Return Period) Frequency, Fire Free G: Feuerintervall Interval, Return Period) Fire Investigation R: расследование пожара A procedure Процедура, предпринятая для определения, как минимум, того, undertaken to когда, где и как возник пожар determine as a М: Түймрийн шалтгааныг нягталж судлах minimum, when, Гал хаана, хэзээ, хэрхэн гарч эхэлснийг тогтоох үйл ажиллагаа.

130 where, and how a fire G: Untersuchung der Brandursache started. Fire Lane R: пожарная дорога Cleared path wide Очищенный путь, достаточно широкий для однорядного enough to permit автомобильного доступа на отдаленный участок single-lane vehicular М: Түймрийн зам access in a remote area Алслагдсан газарт тээврийн хэрэгсэл хүрэхэд зориулан цэвэрлэж байгуулсан, хангалттай өргөн, нэг эгнээ зам G: Zufahrtsweg für Feuerwehrfahrzeuge Fire Load R: пожарная нагрузка The number and size of Количество и размер пожаров, исторически произошедших на fires historically данной единице территории за данный период (обычно один experienced on a given день) при данном показателе пожарной опасности unit over a given М: Түймрийн ачаалал period (usually one Түймрийн аюулын тодорхой индекстэй, тодорхой хугацаанд day) at a given index (ихэвчлэн нэг өдөрт), тухайн гал түймрийг эсэргүүцэх нэгжийн of fire danger унтраасан галын тоо хэмжээ G: Feuerbelastung Fire Lookout R: пожарно-наблюдательный пункт See: Lookout см. Наблюдательный пункт М: Түймрийн харуулын цамхаг (See: Lookout) Fire Management R: управление пожарами All activities required Вся необходимая деятельность по охране от пожаров, for the protection of способных к горению лесов и других растительных ресурсов и burnable forest and по использованию огня, отвечающая целям и задачам other vegetation values землепользования. Она включает стратегическую интеграцию from fire and the use of таких факторов, как знание пожарных режимов, вероятные fire to meet land последствия пожаров, определение ценностей под угрозой, management goals and требуемый уровень охраны лесов, стоимость пожарной objectives. It involves деятельности, технологии предписанных пожаров в системе the strategic integration комплексного планирования, принятие решений и повседневная of such factors as a деятельность по достижению установленных задач по knowledge of fire управлению ресурсами. Успешное пожароуправление зависит от regimes, probable fire эффективной пожарной профилактики, обнаружения и effects, values-at-risk, подготовительных работ, дающих адекватные возможности для level of forest тушения и учета связей в пожарной экологии. protection required, М: Түймрийн менежмент cost of fire-related Ургамал, ойг түймрээс хамгаалах болон газрын менежментийн activities, and зорилго, зорилтыг хэрэгжүүлэх үүднээс галыг ашиглах бүх арга prescribed fire хэмжээ. Мөн энэ нь нөөцийн менежментийн зорилгуудыг technology into хэрэгжүүлэх түймрийн горимын талаарх мэдлэг, түймрийн multiple-use planning, болзошгүй нөлөө, эрсдэлд байгаа үнэт зүйлс, ой хамгааллын decision making, and шаардлагатай түвшин, гал түймэртэй холбоотой үйл day-to-day activities to ажиллагааны зардал, хяналттай түймрийн технологийг олон accomplish stated зорилгоор хэрэглэх төлөвлөгөө, шийдвэр гаргах, өдөр тутмын resource management үйл ажиллагаа зэргийн стратегийн нэгдлийг агуулдаг. Түймрийн objectives. Successful менежментийг хэр амжилттай явуулах нь түймрээс хэрхэн үр fire management ашигтайгаар урьдчилан сэргийлж, хэр хурдан илрүүлж, унтрааж

131 depends on effective байгаа, мөн түймэр унтраах хангалттай чадавхитай эсэх болон fire prevention, түймрийн экологийн уялдаа холбоог авч үзэж буй байдал зэргээс detection, and хамаарна. presuppression, having G: Feuer-Management an adequate fire suppression capability, and consideration of fire ecology relationships Fire Management R: 1. План пожароуправления; 2. План организационной Plan противопожарной деятельности (1) A statement, for a (1) Утверждение пожарной политики и предписанных действий specific area, of fire для определенной площади; (2) Систематический, policy and prescribed технологический и административный управленческий процесс, action; (2) The определяющий организацию, обеспечение, ресурсы и systematic, процедуры, требующиеся для защиты людей, собственности и technological, and лесных территорий от пожаров и использование огня для administrative достижения задач управления лесами и других задач management process of землепользования (ср: План по тушению пожара, determining the предварительный план тушения пожара, Планирование organization, facilities, подготовительных работ по тушению). resources, and М: 1. Түймрийн менежментийн төлөвлөгөө; 2. Түймрийн procedures required to менежментийг хэрэгжүүлэх байгууллагын төлөвлөгөө protect people, (1) Тодорхой газар нутагт зориулсан түймрийн бодлого ба property, and forest урьдчилсан арга хэмжээг хэрэгжүүлэх тогтоол, журам; (2) areas from fire and to Хүмүүс, эд хөрөнгө, ойг түймрээс хамгаалах шаардлагатай үйл use fire to accomplish ажиллагаа ба ойн менежмент болон газар ашиглалттай forest management and холбоотой зорилгыг хэрэгжүүлэхэд гал түймрийг ашиглахын other land use тулд байгууллага, хүн хүч, нөөц бололцоог тодорхойлох objectives (cf. Fire системтэй, технологийн ба удирдлагын менежментийн үйл явц; Suppression Plan, (cf. Fire Suppression Plan, Preattack Plan, Pre-Suppression Planning) Preattack Plan, Pre- G: Feuer-Management-Plan Suppression Planning) Fire Management R: единица пожарного управления Unit Минимальная географическая единица, использующаяся в The smallest планировании предписанных выжиганий, отличающаяся от geographic entity used отдельного участка для пуска пала in prescribed fire М: Гал түймрийн менежментийн нэгж planning, other than an Хяналттай түймрийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх (тусдаа хэсгийн individual burn block шатаалтаас ялгаатай) газарзүйн хамгийн бага нэгж G: [Kleinste Flächeneinheit für die Feuer-Management-Planung] Fire Management R: зона пожарного управления Zone Географическая единица, используемая в планировании A geographic unit used предписанных выжиганий; переходная форма между единицей in prescribed fire пожарного управления (меньше) и парком, лесом, районом и т.д. planning; intermediary (крупнее) between a fire М: Түймрийн менежментийн бүс management unit Хяналттай түймрийн төлөвлөгөөнд хэрэглэгдэх газар зүйн нэгж. (smaller) and a park, Энэ нь түймрийн менежментийн нэгж (жижгэвтэр), тусгай

132 forest, district, etc. хамгаалалттай газар, ой, дүүрэг (том хэмжээтэй) гэх мэт бүсийн (larger) завсрын нэгж юм. G: Planungszone für das Feuer-Management Fire Model R: модель пожара A computer model Компьютерная модель, которая на основании данной which, with given информации, спрогнозирует распространение пожара под information, will воздействием метеоусловий, характеристик ЛГМ и рельефа predict the spread of местности fire as influenced by М: Түймрийн загварчлал meteorological Цаг уурын нөхцөл, шатах материалын шинж чанар, газрын conditions, fuel гадаргын хэв шинжийн нөлөө зэргээр түймрийн тархалтыг characteristics, and урьдчилан тооцоолох компьютерийн загварчлал. topography G: Feuerausbreitungsmodell, Waldbrandmodell Fire Model R: модель пожара A computer program Компьютерная программа, которая на основании данной which, with given информации прогнозирует скорость распространения пожара от information, will точки возникновения. predict the rate of М: Түймрийн загварчлалын программ spread of a fire from a Тухайн түймэр анх гарсан цэгээс тархалтын хурдыг урьдчилан point of origin тооцоолох компьютерийн програм G: Feuer-Modell Fire Occurrence R: частота возникновения пожаров The number of fires Число пожаров, возникших на данной территории за started in a given area определенный период времени over a given period of М: Түймрийн тохиолдлын тоо time Тухайн газар нутагт тодорхой цаг хугацаанд гарсан түймрийн тоо G: Auftreten von Waldbränden Fire Occurrence Map R: карта расположения пожаров A map that shows by Карта, которая показывает с помощью символов места symbols the starting возникновения всех пожаров за определенный период points of all fires for a М: Түймрийн тохиолдлын зураг given period Тухайн газрын тодорхой цэгт, тодорхой цаг хугацаанд гарсан түймрийг дүрсээр тэмдэглэсэн газрын зураг G: Waldbrandkartierung

133

Fire Pack R: пожарный рюкзак A one-person unit of Приспособление для одного человека для переноски на спине fire tools, equipment, пожарных инструментов, оборудования и оснащения. and supplies prepared М: Түймрийн багажны үүрдэг цүнх in advance for carrying Нэг хүнд зориулж түймрийн багаж, тоноглол, хэрэгслийг хийж on the back бэлтгэсэн үүрдэг цүнх G: Ausrüstung für Feuereinsatz (Einsatzpaket) Fire Perimeter R: периметр пожара The entire outer edge Вся внешняя кромка или граница пожара or boundary of a fire М: Түймрийн периметр Гал түймэрт шатаж буй талбайн зах буюу хязгаар G: Feuerumfang Fire Planning R: противопожарное планирование The systematic Систематический технологический и административный technological and управленческий процесс организации, обеспечения и administrative выполнения мероприятий по охране дикой природы от пожаров management process of М: Түймрээс хамгаалах төлөвлөгөө designing organization, Байгалийг түймрээс хамгаалахын тулд байгууллага, хүн хүч, facilities, and нөөц бололцоог төлөвлөн зохион байгуулсан технологийн ба procedure to protect удирдлагын менежментийн системтэй үйл ажиллагаа wildland from fire G: Vorbeugende Waldbrandplanung Fire Plot R: пожарная пробная площадь Experimental Экспериментальный (научный) участок для наблюдений или (scientific) fire мониторинга пожаров observation or М: Түймрийн туршилтын талбай monitoring area Түймрийг ажиглах, судлах туршилтын (судалгааны) талбай G: Versuchsfläche Fire Plotting Map R: ориентированная карта для пеленгования пожара A map used for Карта, использующаяся для определения местоположения determining the пожаров, обычно имеющая азимутальный круг для определения location of fires, местоположения по перекрестным азимутам. commonly provided М: Түймрийн байрлалыг тогтоох газрын зураг with an azimuth circle Түймрийн байрлалыг тогтооход хэрэглэгддэг газрын зураг. to facilitate location by Ихэвчлэн азимутын өнцгөөр байрлалыг огтлолцуулан cross bearings. тодорхойлохоор хийгдсэн байдаг. G: Karte zur Lokalisierung eines Feuers Fire Plough R: пожарный плуг A heavy duty plough Мощный плуг либо отвального, либо дискового типа, of either the share or разработанный исключительно для создания противопожарных disc type, designed полос и противопожарных заслонов solely for constructing М: Гал түймрийн анжис fireguards or Түймрээс хамгаалах, шатах материалыг тусгаарлах зурвас fuelbreaks гаргахад зориулагдсан, хөмрүүлэгч болон диск хэлбэрийн хутгатай хүнд анжис. G: Pflug, Scheibenpflug

134

Fire Potential R: потенциал пожара Capable of being or Способность быть или становиться потенциальной пожарной becoming: a potential опасностью fire danger М: Түймрийн боломж Түймрийн болзошгүй аюул, эсвэл ийм аюул үүсэх боломж G: Feuerpotential Fire Presuppression R: подготовительные противопожарные мероприятия Activities undertaken Действия, предпринятые до возникновения пожара для помощи in advance of fire в обеспечении более эффективного тушения пожара; включают occurrence to help общее планирование, набор и тренировку пожарного персонала, ensure more effective закупку и техническое обслуживание противопожарного fire suppression; оборудования и ресурсов, обработку ЛГМ, создание, includes overall поддержание и улучшение системы противопожарных заслонов, planning, recruitment дорог, источников воды и противопожарных барьеров. and training of fire М: Түймэртэй тэмцэх урьдчилсан арга хэмжээ personnel, procurement Түймэр унтраах үйл ажиллагааг илүү үр ашигтай байлгахын and maintenance of тулд түймэр гарахаас өмнө урьдчилан авах арга хэмжээ; Үүнд, fire fighting equipment ерөнхий төлөвлөлт, гал сөнөөгчдийг элсүүлж, сургалтанд and supplies, fuel хамруулах, гал унтраах багаж, хэрэгсэл, нөөц тоног treatment, and creating, төхөөрөмжүүдийг засварлах, шатахууны зохицуулалт хийх, maintaining, and түймрийн хамгаалалтын зурвас, зам, усны эх үүсвэр, хяналтын improving a system of шугамыг шинээр байгуулах, засварлах, сайжруулах арга fuelbreaks, roads, хэмжээнүүд багтана. water sources, and G: [Vorbeugender Brandschutz zur Unterstützung der control lines Feuerbekämpfung] Fire Prevention R: мероприятия по предотвращению пожаров All measures in fire Все мероприятия в управлении пожарами, управлении ЛГМ, management, fuel лесоуправлении, в переработке леса, касающиеся management, forest землепользователей и населения, включая правоприменение, management, forest которые могут выразиться в предотвращении вспышки пожаров utilization and или снижении степени воздействия огня и распространения concerning the land пожаров (син. Предотвращение, профилактика, ср: Охрана лесов users and the general от пожаров; Борьба с лесными пожарами) public, including law М: Түймрээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ enforcement, that may Шатах материалын менежмент, түймэр болон ойн менежмент, result in the prevention ойн ашиглалтын бүхий л арга хэмжээ, түүнчлэн газар of outbreak of fires or ашиглагчид, энгийн иргэдийг оролцуулан түймрийн тархалтаас the reduction of fire сэргийлэх, түймрийн тархалт болон түүнээс үүдэж болох severity and spread хохирлыг бууруулах, хууль дүрмийн хэрэгжилтийг сайжруулах (syn. Prevention, cf. зэрэг арга хэмжээнүүд орно (syn. Prevention, cf. Fire Control). Fire Control). G: Feuerverhütung Fire Progress Map R: карта развития пожара Map maintained on a Карта крупного пожара, показывающая местоположение large fire to show at периметра пожара в определенные периоды времени, specified times the расстановки сил пожаротушения и прогресс тушения location of the fire М: Галын дэлгэрэлтийн зураг perimeter, deployment Их хэмжээний галыг унтраах ажиллагааны явц, гал унтраах хүн, of suppression forces, хүчний хуваарилалт (байрлалын хувьд), түймрийн зах хязгаарыг

135 and progress of тодорхой цагийн байдлаар тэмдэглэж, үзүүлэх газрын зурагG: suppression [Karte der gegenwärtigen Waldbrandsituation] Fire Protection R: охрана лесов от пожаров The actions taken to Действия, предпринятые для ограничения неблагоприятного limit the adverse воздействия природных пожаров на окружающую среду, environmental, social, социальную, политическую и экономическую обстановку. political, and М: Түймрээс хамгаалах economical effects of Хүрээлэн буй орчин, нийгэм, улс төр, эдийн засагт байгалийн wildland fire түймрийн үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг хязгаарлахаар авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ G: Brandschutz, Feuerschutz, Abwehrender Brandschutz Fire Pump R: пожарная помпа An engine-driven Насос с приводом от двигателя, обычно бензинового, pump, usually gasoline специально разработанный для использования в тушении powered, specifically пожаров, который может переноситься как человеком, так и designed for use in fire транспортироваться на полозьях или трейлере. suppression, which М: Галын шахуурга may be either carried Гал унтраахад зориулж хийсэн бензин хөдөлгүүрээр ажилладаг by a person or шахуурга. Чарга болон чиргүүлээр эсвэл хүн зөөж болохоор transported on skids or овор хэмжээтэй байдаг. a trailer G: Pumpe, Tragkraftspritze Fire Rake R: пожарные грабли Long-handled Комбинированные грабли и режущий инструмент с длинным combination rake and черенком и лезвием с тремя или четырьмя заостренными cutting tool, the blade зубьями в одном ряду (син. Грабли) of which is constructed М: Галын тармуур of a single row of three Гурав юм уу дөрвөн зэрэгцээ хурц шүдтэй, урт иштэй, тармах, or four sharpened teeth таслах зориулалттай багаж (syn. Rake) (syn. Rake) G: Feuerrechen Fire Regime R: пожарный режим The patterns of fire Модели возникновения пожара, размер и степень воздействия, occurrence, size, and иногда также растительность и последствия пожара на данной severity - and территории или в экосистеме. Пожарный режим интегрирует sometimes, vegetation различные характеристики пожара. Естественный пожарный and fire effects as well режим является общей моделью пожаров во времени. Он - in a given area or характеризует природный регион или экосистему. ecosystem. It integrates Классификация пожарных режимов включает различия в various fire возникновении, интенсивности и поведении пожара, типичном characteristics. A размере пожара, интервалы возврата пожаров и экологические natural fire regime is воздействия. the total pattern of fires М: Түймрийн горим over time that is Тухайн газар нутаг болон экосистемд гарсан түймрийн characteristic of a тохиолдол, хэмжээ, түймрээс үүдэлтэй хохирол, ургамалд natural region or түймрийн үзүүлэх нөлөөллийн хэв шинжүүд. Энэ нь түймрийн ecosystem. The янз бүрийн шинж чанарыг агуулдаг. Байгалийн түймрийн горим classification of fire нь байгалийн бүс нутаг болон экосистемд удаан хугацааны regimes includes туршид гарсан нийт түймрийн хэв маяг юм. Түймрийн горимын variations in ignition, ангилалд түймрийн эх үүсвэрийн олон янз байдал, түймрийн fire intensity and эрчим батөлөв байдал, түймрийн ердийн хэмжээ, түймрийн

136 behavior, typical fire эргэлтийн интервал, экологийн нөлөө зэрэг багтана. size, fire return G: Feuerregime intervals, and ecological effects. Fire Resistant Plant R: пожароустойчивое растение Species with Виды растений с морфологическими или сезонными morphological or характеристиками роста, которые делают маловероятными для seasonal growth них повреждение или уничтожение пожаром, например, characteristics that give теплоизоляционные свойства коры или сезонное состояние it a low probability of покоя being injured or killed М: Түймэрт тэсвэртэй ургамал by fire, e.g. by the Морфологи ба ургалтын онцлог шинж чанараасаа хамааран heat-insulating effect түймэрт түлэгдэж шатах магадлал багатай төрөл зүйлүүд. of bark or seasonal Өөрөөр хэлбэл, халуун цонолтыг тусгаарлагч зузаан холтостой, dormancy эсвэл улирлаас хамаарч “ичсэн байдалд” (өөрөөр хэлбэл, вегетацийн бус хугацаанд ургамлын өсөлт түр зогссон байх үе) ордог ургамлууд багтана. G: Feuerresistente Pflanze Fire Retardant R: ингибитор горения Any substance except Любое вещество, за исключением простой воды, которое своим plain water that by химическим или физическим воздействием уменьшает chemical or physical воспламеняемость ЛГМ или снижает скорость их горения, action reduces the например, жидкость или взвесь, примененные с воздуха или на flammability of fuels or земле в процессе тушения пожара (син. Ингибитор; ср: Пуаз) slows their rate of М: Шаталтыг удаашруулагч combustion, e.g., a Цэвэр уснаас бусад төрлийн холимог бодис. Эдгээрийн физик, liquid or slurry applied химийн үйлчлэлээр шатах материалын шатамхай чанарыг aerially or from the бууруулж, шаталтын хурдыг багасгадаг. Жишээлбэл, гал ground during a fire унтраах ажиллагааны үед агаар ба газраас цацсан гал унтраах suppression operation уусмал болон шингэн (syn. Retardant; cf. Poise) (syn. Retardant; cf. G: Brandhemmender Löschmittelzusatz Poise) Fire Risk R: Опасность возникновения пожара, пожарный риск See: Risk (пожарная опасность) См. Риск М: Түймрийн эрсдэл (See: Risk) Fire Run R: ускорение пожара Rapid advance of a fire Быстрое продвижение пожара, характеризующееся characterized by a значительным увеличением скорости распространения и marked increase in rate соответствующим ростом фронтальной интенсивности по of spread and a сравнению с характеристиками до и после события corresponding increase М: Галын тархалтын хурд нэмэгдэх in frontal fire intensity Түймрийн тархалтын хурд нэмэгдсэнээр галын хэмжээ ихсэх, with respect to that галын фронтын эрчим урьд нь болон дараа нь тэмдэглэгдсэн noted before and хэмжээнээс харьцангуйгаар ихсэх following the event G: [Schnelles Ausbrechen der Feuerfront] Fire Scar R: 1. Пожарная подсушина; 2. Пожарная отметина (1) Mark left on the (1) Отметина, оставшаяся на поверхности (коре) древесной

137 surface (bark) of растительности после заживления повреждения от пожара (ср: woody vegetation after Пожарная сухобокость); (2) Отметина, оставленная пожаром на the healing of a fire растительности или на ландшафте в том виде, в каком она видна injury (cf. Fire с воздуха или из космоса (дистанционное зондирование) Wound); (2) mark left М: 1. Түймрийн сорви; 2. Шатаж нүцгэрсэн талбай on vegetation or on a (1) Түймэрт түлэгдсэн модлог ургамлын гадаргуу (холтос) дээрх landscape by fire as түймрийн шарх эдгэсний дараа үлдсэн ул мөр (cf. Fire Wound); 2. depicted from the air or Агаар, сансрын зураг авалтаар илрүүлсэн, ургамлан бүрхэвч ба from space (remote ландшафтад түймэрт шатсанаас түүнд үлдсэн ул мөр (зайнаас sensing) тандан судлал) G: (1) Brandwunde; (2) Brandfläche (Fernerkundung) Fire Scar Analysis R: анализ пожарных отметин Analysis of fire scars Анализ пожарных отметин для определения произошедших в to determine the прошлом (исторических) пожарных событий (частота пожаров, occurrence of past промежутки между возвратом пожаров) на отдельных деревьях (historic) fire events или на определенных площадях (fire frequency, fire- М: Түймрийн сорвины шинжилгээ return intervals) of Тодорхой газар нутагт болон тухайн модон дээр үүссэн individual trees or for түймрийн сорвийг шинжилж, өнгөрсөн хугацаанд (түүхэн) specified areas гарсан түймрийн тохиолдлыг (түймрийн давтамж, түймрийн дахин тохиолдох интервал) тогтоох судалгаа шинжилгээ G: [Analyse von Brandwunden zur Rekonstruktion der Feuergeschichte] Fire Season R: 1. Время года, включающее пожароопасный сезон; 2. (1) Period(s) of the Пожароопасный сезон year during which (1) Время года, в течение которого имеется вероятность wildland fires are возникновения природных пожаров и их воздействия на likely to occur and ресурсные ценности, что служит основанием для организации affect resources values действий по управлению пожарами; (2) Время, установленное на sufficient to warrant основании закона, в течение которого пожарная активность organized fire регулируется государственной или местной властью management activities; М: 1. Түймрийн улирал; 2. Түймрийн аюултай улирал (2) a legally enacted (1) Байгалийн түймэр хамгийн их гардаг улирал; түймрийн time during which менежментийн үйл ажиллагаа явуулж нөөц, баялгийг хамгаалах burning activities are шаардлагатай улирал; 2. Хуулиар баталсан хугацаа, энэ үед regulated by State or аливаа шатаах ажиллагааг улсын болон орон нутгийн удирдах local authority. байгууллагын зохицуулалтаар хийнэ. G: Feuersaison

138

Fire Sensitive Species R: пожарочувствительные виды A species that has a Виды, которые имеют большую вероятность погибнуть или greater probability of получить повреждения от пожара, например, дерево с тонкой being killed or scarred корой или легко воспламеняющейся листвой или виды by fire, e.g. a tree with животных, которые не могут избежать летальной температуры thin bark or highly природного пожара. flammable foliage, or М: Түймэрт эмзэг ургамал, амьтны төрөл зүйлүүд an animal species Түймэрт шатаж, шарх үүсэх өндөр магадлал бүхий мод, which cannot evade the ургамлын зүйлүүд, жишээлбэл, нимгэн холтос бүхий мод болон lethal temperatures of a байгалийн түймрийн өндөр температурт тэсвэргүй амьтны wildland fire зүйлүүд G: Feuerempfindliche Art Fire Service R: пожарная служба The organized fire Организованная противопожарная служба; ее члены, protection service; its индивидуально или коллективно; взаимосвязанные ведомства, members, individually оказывающие помощь организациям охраны and collectively; allied М: Гал түймрийн алба organizations assisting Гал түймрээс хамгаалах алба. Энэхүү албаны гишүүд бие даан protection agencies эсвэл багаар ажилладаг ба түймрээс хамгаалах ижил төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлдэг байгууллагуудад туслах байдлаар ажилладаг. G: Feuerwehr Fire Severity R: степень воздействия пожара Degree to which a site Степень, до которой участок был изменен или нарушен has been altered or пожаром; в широком смысле, результат интенсивности пожара и disrupted by fire; времени его воздействия (ср: Интенсивность пожара) loosely, a product of М: Түймрийн сүйтгэлийн зэрэг fire intensity and Тухайн газар нутаг гал түймэрт хэр өртөж, өөрчлөгдсөнийг residence time (cf. Fire илэрхийлэх зэрэг; энэхүү зэрэг нь түймрийн эрчим болон галын Intensity) дөл шатах материалын гадаргууг дайрч өнгөрөх хугацаанаас хамаарна (cf. Fire Intensity). G: [Grad bzw. Stärke der Auswirkungs eines Feuers] Fire Shelter R: противопожарное укрытие An aluminized tent Алитированная палатка, предлагающая защиту посредством offering protection by отражения лучистого тепла и обеспечивающая объем means of reflecting пригодного для дыхания воздуха в ситуации окружения огнем. radiant heat and Пожарное укрытие должно использоваться только в ситуациях providing a volume of угрозы жизни, как последнее убежище breathable air in a fire М: Галаас хоргодох байр entrapment situation. Галын халуун дөлнөөс хамгаалах болон галаар бүслэгдсэн Fire shelters should тохиолдолд амьсгалах агаар бий болгох зориулалттай хөнгөн only be used in life цагаан цаасаар бүрсэн майхан. Галаас хоргодох майханг зөвхөн threatening situations, амь дүйсэн эцсийн мөчид хэрэглэх ёстой. as a last resort G: Feuerschutzzelt Fire Shovel R: пожарная лопата A type of shovel Лопата, специально разработанная для использования в specifically designed создании противопожарной полосы. Она имеет коническое for use in constructing лезвие, заостренное с 2-х сторон; используется для

139 a fireline. It has a выскабливания, рытья, корчевания и рубки. tapered blade with both М: Галын хүрз edges sharpened; used Галын зурвас байгуулахад зориулсан тусгай хүрз. Энэ нь нүх for scraping, digging, ухах, хөндийлөх, таслах зориулалттай, үзүүр рүүгээ нарийссан, grubbing, and cutting. ирний хоёр талыг нь хурцалсан багаж юм. G: Feuerschaufel Fire Simulator R: пожарный тренажер A training device Обучающее устройство (обычно комбинированный набор (generally an нескольких типов проекторов и большой экран), которое integrated set of помещает смоделированный пожар, дым и т.д. на several types of спроектированный ландшафт для целей инструктирования projectors and a large пожарного персонала в различных пожарных ситуациях и screen) that imposes технологиях тушения simulated fire, smoke, М: Гал түймрийг зохиомлоор үзүүлэх сургалтын хэрэгсэл etc. on a projected Зохиомол ландшафт дээр хиймлээр асаасан гал, утаа гэх мэтийг landscape scene, for харуулж, гал түймрийн хяналтын мэргэжилтэнүүдэд түймрийн the purpose of янз бүрийн нөхцөл байдал, гал унтраах арга зүйг дүрслэн instructing fire control үзүүлэх сургалтын хэрэгсэл (ерөнхийдөө том дэлгэц дээр төрөл personnel in different бүрийн прожектороор зохиомол дүрсийг тусгаж үзүүлэх) fire situations and fire G: Feuersimulator, Waldbrandsimulator suppression techniques Fire Spread R: распространение пожара See: Rate of Spread см. Скорость распространения М: Түймрийн тархалт (See: Rate of Spread) Fire Spread Model R: модель распространения пожара Set of mathematical Ряд математических уравнений, использующийся для прогноза equations used to продвижения фронта пожара для данного слоя ЛГМ и predict the advance of топографических и метеорологических условий. a fire front for a given М: Түймрийн тархалтын загвар fuelbed and Тухайн цаг уурын нөхцөл, газрын гадаргын хэв шинж, шатах topographical and метериалын нөхцөлд галын фронтын хэсэг хэрхэн урагшилж meteorological буйг урьдчилан тооцож загварчлах математик томъёонууд. conditions G: Feuerausbreitungsmodell Fire Storm R: пожарный шторм Violent convection Сильная конвекция, вызванная интенсивным пожаром на caused by a large большой территории, часто характеризующаяся continuous area of деструктивными сильными поверхностными потоками внутрь intense fire, often колонки, высокой конвективной колонкой, дальними characterized by пятнистыми загораниями и иногда вихрями, подобными торнадо destructively violent, (ср: Экстремальное поведение пожара) surface indrafts, a М: Галын шуурга towering convection Өндөр эрчимтэй галд өртсөн их хэмжээний тасралтгүй column, long-distance үргэлжилсэн талбайгаас үүссэн хүчтэй конвекц бөгөөд газрын spotting, and гадаргуу орчмын сүйтгэл ихтэй агаарын хүчтэй урсгал, асар sometimes by tornado- өндөр конвекцийн баганыг үүсгэж, холын зайд галын цэгүүдийг like vortices (cf. бий болгож заримдаа “торнадо” маягийн хуй салхийг үүсгэдэг. Extreme Fire (cf. Extreme Fire Behavior). Behavior) G: Feuersturm

140 Fire Suppressant R: oгнегасящий агент Any agent used to Любой агент, использующийся для гашения пламенного горения extinguish the flaming и тления углей посредством прямого применения к горящим ГМ and glowing phases of М: Гал унтраагч бодис combustion by direct Шатаж буй түлшинд шууд өгч, дөллөж буй болон цогшиж application to the улайссан галын шатлагыг зогсоох аливаа бодис burning fuel G: Mittel zur Waldbrandbekämpfung Fire Suppression R: тушение пожара All activities Вся деятельность, связанная с управлением и тушением пожара concerned with после его обнаружения (син. Охрана лесов от пожаров, Борьба с controlling and пожаром) extinguishing a fire Методами тушения являются: following its detection. Прямая атака - Метод, при помощи которого пожар тушится (Syn. Fire Control, Fire прямо с территории, примыкающей к горящему материалу. Fighting). Параллельная атака - Метод, с помощью которого создается Methods of противопожарная полоса как можно ближе к пожару, насколько suppression are: позволяет высокая температура и пламя, и осуществляется Direct Attack - A отжиг ЛГМ между пожаром и противопожарной полосой. method whereby the Косвенная атака - Метод, с помощью которого заградительная fire is attacked полоса располагается стратегически таким образом, чтобы immediately adjacent использовать преимущество благоприятной местности и to the burning fuel. естественных разрывов перед пожарным периметром, и обычно Parallel Attack - A отжигается промежуточная полоса или пускается встречный method whereby a пал. fireguard is constructed Борьба с наиболее активными очагами пожара - Метод as close to the fire as контроля распространения и интенсивности пожара в тех heat and flame permit, точках, где выражено его наиболее быстрое распространение, and burning out the или в которых по иному проявляется определенная угроза fuel between the fire осуществлению контроля ситуации. Этот метод противоположен and the fireguard. одновременной систематической работе со всеми частями Indirect Attack - A пожара или методу постепенной поэтапной работы. method whereby the Холодное отслеживание - Метод проверки скрытых очагов control line is горения, включающий осторожное обследование и strategically located to прощупывание руками или ручным инфракрасным сканером, take advantage of чтобы обнаружить любые источники тепла. favorable terrain and Дотушивание - Действия по тушению пожара после взятия его natural breaks in под контроль advance of the fire М: Гал унтраах perimeter and the Галын тархалтын чиглэлийг даган унтраах, хянах бүхий л арга intervening strip is хэмжээ (Syn. Fire Control, Fire Fighting). usually burned out or Гал унтраах аргууд: backfired. Шууд довтолгоо - Шатах материалын галыг шууд довтолж Hot Spotting - A унтраах арга method to check the Зэрэгцээ довтолгоо - Гал түймрээс хамгаалах зурвас болон асч spread and intensity of буй галын хоорондох шатах материалыг шатаах арга. Галаас a fire at those points хамгаалах зурвасыг дулаан болон дөллөлтөөс хамааруулан галд that exhibit the most аль болох ойр байгуулна. rapid spread or that Шууд бус довтолгоо - Байгалийн саад, хаалтыг түшиглэн otherwise pose some түймрийн периметр болон хяналтын шугамын хоорондох зайг

141 special threat to control шатаах арга, Хяналтын шугамыг байгалийн саад болон газрын of the situation. This is гадаргуугийн хэвгийг ашиглан байгуулна. in contrast to Идэвхтэй асч буй галын цэгийг унтраах - Түймрийн маш systematically working эрчтэй шатаж байгаа, тусгай арга ажиллагаа хэрэглэх all parts of the fire at шаардлагатай цэгүүдийн галын эрчим, тархалт зэргийг хянах the same time, or арга. Энэ нь түймрийн бүх хэсэгт системтэйгээр нэгэн зэрэг, progressively, in a алхам алхамаар болон тасралтгүйгээр ажиллахын эсрэг арга юм. step-by-step manner. Хүйтэн ул мөр - Гал бүрэн унтарсан эсэхийг гараар тэмтэрч, Cold Trailing - A эсвэл хэт улаан туяа мэдрэгчтэй гар багажаар ямар нэгэн method of determining дулааны эх үүсвэр байгаа үгүйг шалгаж тогтоох арга whether or not a fire is Галыг эцэслэн унтраах - Гал түймрийг хяналтанд авсны дараа still burning, involving бүрэн унтраах ажиллагаа. careful inspection and G: Feuerbekämpfung feeling with the hand, or by use of a hand- held infrared scanner, to detect any heat source. Mop-Up - The act of extinguishing a fire after it has been brought under control. Fire Suppression R: 1. Формирование по тушению пожаров; 2. Organization Организационная структура; 3. Организация (1) The personnel (1) Персонал, предназначенный для совместного тушения collectively assigned to определенного пожара или группы пожаров; (2) Персонал, the suppression of a ответственный за пожаротушение на определенной территории; specific fire or group (3) Управленческая структура, обычно представляемая на of fires; (2) the структурной схеме персонала организации и групп, несущих personnel responsible определенную ответственность по тушению пожаров. for fire suppression М: Гал унтраах байгууллага within a specified area; (1) Тодорхой гал түймрийг эсвэл бүлэг гал түймрийг унтраахаар (3) the management томилогдсон бие бүрэлдэхүүн; (2) тодорхой газар нутгийн structure, usually түймрийг унтраах үүрэгтэй бие бүрэлдэхүүн; (3) гал түймэр shown in the form of унтраах ажиллагаанд тусгай үүрэг гүйцэтгэдэг бүлгүүдийн ба an organization chart бие бүрэлдэхүүний зохион байгуулалтыг бүдүүвч зургаар of the persons and харуулсан менежментийн бүтэц. groups having specific G: Organisation der Feuerbekämpfung responsibilities in fire suppression. Fire Suppression Plan R: план тушения пожара A document containing Документ, содержащий основные элементы действий, the essential elements необходимых для сохранения человеческих жизней и of actions necessary to собственности, а также минимизации ущерба от пожаров. save human life and Данный план может использоваться в общей программе property, and minimize тушения для значительной территории, но чаще всего он fire damage(s). May предназначен для ситуаций на конкретной территории (ср: План apply to an overall fire по управлению пожарами, План предварительной подготовки suppression program атаки)

142 for a broad area but М: Гал унтраах төлөвлөгөө most often it is for site- Хүний амь нас, эд хөрөнгийг хамгаалах, түймрээс учрах хор specific situations (cf. хохирлыг багасгахад чиглэсэн, авч хэрэгжүүлэх зайлшгүй арга Fire Management Plan, хэмжээг багтаасан баримт бичиг. Том хэмжээний газар нутагт Preattack Plan) зориулсан гал түймэр унтраах ерөнхий хөтөлбөр бөгөөд ихэнх тохиолдолд тодорхой газар нутгийн онцлогт тохируулсан байдаг (cf. Fire Management Plan, Preattack Plan). G: Feuerbekämpfungsplan Fire Swatter R: подручные средства для тушения пожара; ручной A fire suppression tool, инструмент для тушения пожара; пожарная хлопушка; sometimes improvised, Инструмент для тушения пожара, иногда сделанный из used in direct attack for подручных материалов, использующийся при прямой атаке для beating out flames сбивания пламени вдоль кромки пожара или на слабом пожаре. along a fire edge or Он может состоять просто из пучка веток или мокрой from a light fire. It may мешковины или быть инструментом заводского изготовления, consist merely of a например, хлопушкой из материала для ремней, резины или bunch of twigs or wet листового металла, прикрепленного к длинному черенку.(син. sacking, or be a Пожарная хлопушка, Подручные средства для тушения пожара, manufactured tool, хлопушка) e.g., a flap of belting М: Галын цохиур fabric, rubber, o sheet Галын захын хэсэг болон сул эрчимтэй галыг цохиж шууд metal fastened to a довтолж унтраах багаж. Энэ нь модны бөөн мөчир нахиаг боож long handle (syn. Fire бэлтгэсэн цохиур, боосон нойтон таар шуудай, гар болон Flap, Fire Beater, үйлдвэрийн аргаар хийсэн багаж байж болно. Жишээлбэл, урт Flapper). ишинд бэхэлсэн бөс даавуу, резин, хавтгай металл зэрэг орно (syn. Fire Flap, Fire Beater, Flapper). G: Feuerpatsche Fire Tool Cache R: склад пожарных инструментов Supply of fire tools and Запас пожарного инструмента и оборудования, equipment assembled сосредоточенного в запланированных количествах и /или in planned quantities стандартных единицах в стратегической точке для and/or standard units at исключительного использования на тушении пожаров. a strategic point, for M: Галын багажны агуулах exclusive use in fire Гал унтраах онцгой үед стратегийн цэг дэх стандарт нэгж болон suppression бэлтгэж, төлөвлөсөн тодорхой тоо ширхэг бүхий нөөц багаж, төхөөрөмжийг хадгалах газар G: Löschgerätestützpunkt Fire Tower R: Пожарная вышка See: Lookout Tower (см. Наблюдательная вышка) М: Түймрийн цамхаг (See: Lookout Tower) Fire Trace R: опорная полоса A temporary, cleared Временная, очищенная (часто отожженная) узкая полоса, от (often burned), narrow которой выполняется встречный пал или предписанное strip from which to выжигание counterfire or do М: Түшиц зурвас prescribed burning Хяналттай түймэр тавих, эсвэл сөрөг гал тавих түр хугацааны нарийн зурвас (ихэвчлэн шатааж цэвэрлэсэн байна) G: Basislinie (für Gegenfeuer bzw. kontrolliertes Brennen)

143 Fire Trap R: 1. Ловушка из легковоспламеняющихся горючих (1) An accumulation of материалов; 2. Опасная ситуация для пуска пала highly combustible (1) Накопление легковоспламеняющегося материала, material, rendering представляющее опасность для борьбы с пожаром; (2) любая firefighting dangerous; ситуация, при которой очень опасно тушить пожар (2) any situation in М: Галын занга which it is highly (1) Гал түймэртэй тэмцэх үед аюулыг бий болгодог асар dangerous to fight fire шатамхай материалын хуримтлал; (2) Түймэр унтраах үед тохиолдох аливаа аюултай нөхцөл байдал G: Extreme Gefahrenlage Fire Trench R: противопожарная канава See: Trench см. Канава М: Галын шуудуу (See: Trench) Fire Triangle R: треугольник горения Instructional aid in Учебное наглядное средство, в котором стороны треугольника which the sides of a используются для представления трех факторов (кислород, triangle are used to теплота, ЛГМ), необходимых для процесса горения и появления represent the three пламени; удаление любого из трех факторов вызывает factors (oxygen, heat, прекращение горения (ср: Треугольник поведения пожара, fuel) necessary for Треугольник пожарной среды, Треугольник основ горения) combustion and flame М: Галын гурвалжин production; removal of Шаталт болон дөл бүрэлдэхэд шаардлагатай гурван хүчин any of the three factors зүйлсийг (хүчилтөрөгч, дулаан, шатах материал) гурвалжнаар causes flame дүрслэн үзүүлсэн сургалтын туслах хэрэгсэл. Эдгээр гурван production to cease (cf. хүчин зүйлийн аль нэгийг нь байхгүй болгосноор галын дөл Fire Behaviour намжиж унтарна (cf. Fire Behaviour Triangle, Fire Environment Triangle, Fire Triangle, Fire Fundamentals Triangle). Environment Triangle, G: Feuerdreieck Fire Fundamentals Triangle) Fire Truck R: пожарный автомобиль See Ground Tanker см. Автоцистерна М: Галын автомашин (See Ground Tanker) Fire Warden R: начальник пожарной охраны Officer in charge of Должностное лицо, ответственное за охрану от пожаров fire protection in a определенной территории (ср: Руководитель тушения пожара, specific area (cf. Fire Пожарный) Boss, Fire Guard) М: Байгалийн түймэртэй тэмцэх багийн ахлагч Тухайн газар нутгийн гал түймрээс хамгаалах үйл ажиллагааг хариуцсан мэргэжилтэн (cf. Fire Boss, Fire Guard) G: Waldbrandbeauftragter Fire Weather R: пожарная погода Weather conditions Погодные условия, которые влияют на возникновение, which influence fire поведение и тушение пожара. Погодными параметрами ignition, behavior, and являются температура по сухому термометру, относительная suppression. Weather влажность воздуха, скорость и направление ветра, осадки, parameters are dry- атмосферная устойчивость, ветер в верхних слоях атмосферы.

144 bulb temperature, М: Түймрийн цаг агаар relative humidity, wind Түймрийн асалт, төлөв байдал болон түүнийг унтраах үйл speed and direction, ажиллагаанд нөлөөлөх цаг агаарын нөхцлүүд. Цаг агаарын precipitation, үзүүлэлтүүдэд агаарын хуурай температур, хур тунадас, atmospheric stability, харьцангуй чийгшил, салхины хурд ба чиглэл, агаар мандлын winds aloft. тогтвортой байдал, агаарын дээд давхаргын дээрх салхи зэрэг орно. G: Feuerwetter, Waldbrandwetterlage Fire Weather R: прогноз пожарной погоды Forecast Прогноз будущего состояния атмосферы, подготовленный A prediction of the конкретно для удовлетворения потребностей управления future state of the пожарами, операций по тушению пожаров и предписанных atmosphere prepared выжиганий. Наиболее характерны два вида прогнозов. specifically to meet the Территориальный или зональный прогноз погоды выпускается needs of fire на регулярной основе в течение пожароопасного сезона для management in fire конкретного географического региона и/или одной или suppression and нескольких пожарных метеостанций. Эти регионы prescribed burning разграничиваются на основе пожарного климата и/или operations. Two types административного деления. Точечный прогноз погоды of forecasts are most выпускается с учетом времени, географических и common: The zone or геометрических особенностей местности и погоды по месту area weather forecast is конкретного крупного пожара или предписанного выжигания. issued on a regular Такие прогнозы составляются по запросам и являются более basis during the fire детальными, периодичными и специфическими, чем прогноз для season for a particular зоны или территории. geographical region М: Түймрийн цаг агаарын урьдчилсан мэдээ and/or one or more fire Түймрийн менежментийн гал унтраах болон хяналттай түймэр weather stations. These тавих зэрэг үйл ажиллагааны хэрэгцээнд тусгайлан зориулж, regions are delineated агаар мандлын ирээдүйн төлөв байдлыг урьдчилан таамаглах. on the basis of fire Урьдчилсан мэдээ гаргах хоёр төрлийн түгээмэл арга байдаг. 1) climate and/or Түймрийн улиралд тухайн газар болон бүс нутгийн хэмжээнд administrative нэг ба хэд хэдэн станцаар цаг агаарын урьдчилсан мэдээг considerations. A spot тогтмол гаргадаг. Түймрийн үеийн цаг агаар болон засаг weather forecast is захиргааны нөхцөл байдалд тулгуурлан эдгээр бүс нутгуудыг issued to fit the time, сонгоно. 2) Цаг агаарын мэдээг тухайн цэгт бүртгэх.Үүнд topography, and зориудын түймэр тавих газар, түймрийн өвөрмөц байрлалын цаг weather of a specific агаар, газрын гадаргын байдал, цаг хугацаа зэргийг харгалзана. campaign fire location Энэхүү цаг уурын харуул нь бүс нутгийн харуулыг бодвол or prescribed fire site. цагийн давтамж болон бусад үзүүлэлтийг нилээд нарийвчилсан These forecasts are байдаг. issued on request and G: Feuer- /Waldbrandwettervorhersage are more detailed, timely, and specific than zone or area weather forecasts Fire Weather Index R: показатель пожарной опасности по условиям погоды (FWI) См. Канадская таблица показателей пожарной опасности по See under Canadian условиям погоды Forest Fire Weather М: Түймрийн цаг агаарын индекс (FWI)

145 Index Table Канадын ойн түймрийн цаг агаарын индексийн хүснэгт-ийг үз. G: Feuer- /Waldbrandwetterindex Fire Weather Station R: пожарная метеостанция A meteorological Метеорологическая станция, оборудованная для измерения station equipped to элементов пожарной погоды. Первичной метеостанцией measure fire weather является станция, на которой выполняются метеонаблюдения, elements. A primary достаточные для расчета показателей пожарной опасности. weather station is one Вторичная метеостанция не обеспечивает такого уровня at which sufficient информации, а скорее дает дополнительные данные о состоянии weather observations погоды. are taken to compute М: Түймрийн цаг агаарын станц fire danger indexes. A Түймрийн цаг агаарын үзүүлэлтүүдийг хэмжихээр тоноглосон secondary weather цаг уурын станц. Цаг агаарын үндсэн станцаас түймрийн station does not аюулын индексийг тооцох хангалттай ажиглалт, мэдээллийг авч provide this level of болдог. Харин цаг агаарын хоёрдогч станцаас ийм түвшний information, but rather мэдээллийг авах боломжгүй ч цаг агаарын нөхцлийн нэмэлт provides мэдээг авах боломжтой. supplementary data on G: Feuerwetterstation weather conditions Fire Whirl R: огненный вихрь Spinning vortex Вращающаяся вихревая колонка восходящего горячего воздуха column of ascending и газов, поднимающаяся от пожара и переносящая на высоту hot air and gases rising дым, хлам и пламя. Размеры пожарных вихрей простираются в from a fire and диапазоне от менее 1 метра до нескольких сотен метров в carrying aloft smoke, диаметре. Большие пожарные вихри имеют интенсивность debris, and flame. Fire небольших торнадо (син. Огненный вихрь, Ураган). whirls range from less М: Галын эргүүлэг than one metre to Шатаж байгаа галаас дөл, утаа, үнс нурам зэргийг дээш агаарт several hundred metres эргэлдэн хуйларч зөөвөрлөж буй халуун агаар болон хийн in diameter. Large fire багана. Галын хуйларсан эргүүлгийн голч нэг метрээс хэдэн whirls have the зуун метрт хүрэх нь бий. Том хэмжээний галын эргүүлгийн эрч intensity of a small бага хэмжээний хар салхины (торнадо) эрчтэй ижил байдаг (syn. tornado (syn. Fire Fire Devil, Whirlwind). Devil, Whirlwind). G: Feuerwirbel

146

Fire Wound R: пожарная сухобокость An injury caused by Повреждение, вызванное пожаром, оставленное на поверхности fire left on the surface живой ткани (ср: Пожарная подсушина) of living tissue (cf. Fire М: Түймрийн шарх Scar) Аливаа амьд эдийн гадаргуу дээр түймрээс үүссэн гэмтэл, шарх (cf. Fire Scar). G: Feuerwunde Fire Year R: пожарный год A year when severe Год, когда сильная засуха вместе с другими факторами, такими drought, combined как сильный ветер, вносит вклад в большое количество with other factors such природных пожаров. as high winds, М: Түймрийн жил contribute to a large Хуурайшилт ширүүн салхи зэрэг бусад хүчин зүйлстэй number of wildfires хавсарснаар олон тооны, их хэмжээний түймэр гарах жил. G: Feuerjahr Firebrand R: головешка Flaming or glowing Горящие или тлеющие части ЛГМ, которые могут переноситься fuel particles that can естественным путем - ветром, конвективными потоками или be carried naturally by гравитацией - на несгоревшие ЛГМ. wind, convection М: Цучил currents, or by gravity Дөллөн асч буй болон цогшсон шатах материалын хэсгүүд into unburned fuels салхи, конвекцийн урсгал болон хүндийн хүчний үйлчлэлээр шатаагүй шатах материалд дамжих G: Brennendes Material (z.B. glühende Partikel, Flugfeuer) Firebreak R: противопожарный разрыв, минерализованная полоса Any natural or (минполоса) constructed Любой естественный или сооруженный разрыв в слое ГМ, discontinuity in a используемый для изолирования, остановки и контроля fuelbed utilized to распространения пожара, или создания противопожарного segregate, stop, and барьера, от которого начнется тушение пожара; характеризуется control the spread of полным отсутствием горючих материалов до минерального слоя fire or to provide a (в отличие от противопожарного заслона). (ср: control line from which Противопожарный барьер) to suppress a fire; М: Түймрийн хамгаалалтын зурвас characterized by Аливаа түймрийн тархалтыг зогсоох, хянах, тусгаарлахад complete lack of зориулсан, байгалийн болон зориуд байгуулсан шатах combustibles down to материалын давхрагууд буюу түймрийг тогтоон барих эсвэл mineral soil (as хяналтын зурвас болгож ашиглах тасалсан шугам. Энд шатах distinguished from материалыг хөрсний минерал давхрага хүртэл хязгаарласан fuelbreak). (cf. Control байдаг (шатах материалын тусгаарлагчаас ялгаатай). (cf. Control Line) Line) G: Brandschutzstreifen, Feuerschutzstreifen, Wundstreifen Firecast R: прогнозная модель пожара Set of computerized Набор компьютерных пожарных моделей, используемых в fire models run during течение пожарного сезона в оперативном координационном fire season at the центре для заранее определенных мест, чтобы показать operations возможное распространение пожара от определенных точек на coordination center on определенную дату (УСУП)

147 preselected locations to М: Түймрийг урьдчилан загварчлах indicate possible fire Түймрийн улиралд үйл ажиллагааны удирдлагын төвөөс spread from those урьдчилан сонгогдсон газруудын тухайн цэгээс, тухайн өдөр points for that date түймрийн болзошгүй тархалтыг тооцдог компьютерийн иж (ICS) бүрэн загварчууд G: [Feuerausbreitungsmodell] Fire-Dependent R: пожарозависимая экосистема Ecosystem Экосистема, которой периодически необходимы пожары для An ecosystem which сохранения своего вида, разнообразия и энергии для requires periodic fire to свойственных ей растительных и животных сообществ. maintain the character, М: Түймрээс хамааралтай экосистем diversity and vigour of Ургамал, амьтны төрөл, зүйлийн унаган төрх, шинж чанар нь its intrinsic plant and хадгалагдан үлдэхэд тодорхой давтамжтай түймэр шаарддаг animal communities экосистем. G: Feuerabhängiges Ökosystem Firefighter R: пожарный, тушильщик Person whose principal Лицо, основной функцией которого является тушение пожаров. function is fire М: Гал сөнөөгч suppression Түймэр унтраах үндсэн үүрэгтэй хүн G: Feuerwehrmann Firefinder R: прибор- пеленгатор пожара A device or instrument Приспособление или прибор, используемый наблюдателями для used by lookouts to определения горизонтального азимута и иногда вертикального determine the угла пожара с наблюдательного пункта horizontal bearing and М: Түймэр зүг чигийг илрүүлэгч sometimes the vertical Галын харуулын цамхагаас асч буй галын байрлалыг хэвтээ angle of a fire from a азимут болон босоо өнцгийн тусламжтайгаар илрүүлдэг багаж, lookout хэрэгсэл G: Peilscheibe Fireline R: 1. Противопожарная полоса, минерализованная полоса; 2. (1) A loose term for Постоянный противопожарный разрыв; any cleared strip used (1) Общий термин для любых расчищенных полос, in control of a fire; используемых в борьбе с пожаром; обычно та часть generally that portion противопожарного барьера, с которой воспламеняемые of a control line from материалы были удалены выскабливанием или копкой до which flammable минеральной почвы; (2) очищенный постоянный materials have been противопожарный разрыв (ср: Противопожарный барьер) removed by scraping М: 1. Түймрээс хамгаалах зурвас; 2. Түймрээс хамгаалах or digging down to the байнгын зурвас mineral soil; (2) a (1) Түймрээс хамгаалахад хэрэглэгддэг цэвэрлэсэн зурвасны cleared, permanent нийтлэг нэршил; ерөнхийдөө зурвасны энэхүү хэсгийн firebreak. (cf. Control шатамхай материалыг хусаж цэвэрлэх буюу хөрсөнд булж Line) дардаг; (2) цэвэрлэсэн, байнгын түймрийн зурвас. (cf. Control Line) G: Schutzstreifen, Bekämpfungslinie, Sicherungslinie, Feuerlinie Fireline Explosives R: взрывчатые материалы для создания противопожарной Specially developed полосы, шнуровой заряд coils containing Специально разработанные бухты из шлангов, содержащих explosives that are взрывчатые вещества, которые подрываются для создания

148 detonated to create a противопожарной полосы в почвенных ГМ. fireline through ground М: Түймрийн зурвасыг байгуулахад хэрэглэгддэг тэсрэх fuels бодис Газрын гадаргуугийн шатах материалд галын зурвас гаргахын тулд дэлбэлдэг, тэсрэх бодис агуулсан тусгайлан хийсэн ороомог G: Sprengstoff (für das Anlegen einer Feuerbekämpfungslinie) Fireline Intensity R: интенсивность кромки пожара The rate of heat release Скорость выделения тепла за единицу времени на единице per unit time per unit длины фронта пожара. Численно равна произведению length of fire front. теплотворной способности на количество сгорающего ЛГМ на Numerically, the единице площади во фронте пожара и на скорость product of the heat of распространения пожара, Выражается в кВт/м. (син. combustion, quantity Интенсивность пожара по Байраму, Интенсивность пожара) of fuel consumed per М: Түймрийн фронтын эрчим unit area in the fire Түймрийн фронтын нэгж талбайгаас нэгж хугацаанд ялгарч буй front, and the rate of дулааны хэмжээ. Шаталтаас ялгарч буй дулаан, галын фронтын spread of a fire, нэгж талбайд шатсан шатах материалын тоон хэмжээ болон expressed in kW/m галын тархалтын хурд, энэ нь кW/м-ээр илэрхийлэгддэг (syn. (syn. Byram´s Byram´s Intensity, Fire Intensity). Intensity, Fire G: Abbrandrate, Feuerintensität Intensity) Fire-Return Interval R: период возврата пожара The number of years Количество лет между двумя последовательными пожарами, between two зарегистрированными на данной территории (например, successive fires интервал между двумя последовательными случаями пожаров); documented in a размер территории должен быть четко определен. designated area (i.e., М: Түймэр дахин гарах интервал the interval between Тодорхой нэг газар нутагт бүртгэгдсэн хоёр түймрийн хооронд two successive fire өнгөрсөн жилүүд (өөрөөр хэлбэл, нэг газрын хоёр түймрийн occurrences); the size хоорондох хугацааны интервал); тухайн давтан шатсан талбайн of the area must be хэмжээг нарийвчлан авч үзэх ёстой. clearly specified. G: Abstand zwischen dem Wiederauftreten von Feuer Fire-Sensitive Species R: пожарочувствительная порода A species with thin Порода с тонкой корой или легковоспламеняемой листвой, bark or highly которая имеет относительно большую вероятность погибнуть flammable foliage that или получить повреждение при пожаре. has a relatively greater М: Түймэрт эмзэг зүйлүүд probability of being Түймэрт түлэгдэж, шатах өндөр магадлалтай титэм, нимгэн killed or scarred by a холтостой мод, ургамлын зүйлүүд fire G: Feuerempfindliche Art Firing Technique R: технология пуска огня Any method of igniting Любой метод пуска огня для выжигания ГМ на природной a wildland area to территории по заранее определенной схеме; например, consume the fuel in a фронтальный или тыловой огонь, точечное зажигание, prescribed pattern; e.g., ступенчатый фронтальный огонь, кольцевое зажигание heading or backing М: Шатаах арга fire, spot fire, strip- Тухайн талбай дахь шатах материалыг зориудаар гал тавьж head fire, and ring fire хяналттайгаар шатаах арга; жишээлбэл, түймрийг угтуулж болон

149 араас гал тавих, цэгэн гал, зурваслан гал тавих, цагираг үүсгэж гал тавих гэх мэт. G: Brenntechnik Firing/Firing Out R: пуск пала / контролируемое сжигание для создания The intentional setting противопожарной буферной зоны, отжиг of fires to fuels Преднамеренное выжигание ГМ между противопожарным between the control барьером и основным фронтом пожара либо тыловым огнем line and the main front (встречным палом), либо отжигом. of fire, either as М: Шатаах/бүрэн шатаах backfiring or burning Тодорхой зорилгоор хяналтын зурвас болон үндсэн галын өвөр out operation хэсгийн шатах материалд гал тавих, мөн угтуулж цурав тавих буюу бүрэн шатаах ажиллагаа G: Gegen- bzw. Vorfeuer anlegen Fix R: определение местоположения [Aviation] A [Авиация] Географическое местоположение, определенное с geographical position помощью визуального ориентира на поверхности, одного или determined by visual нескольких радионавигационных средств, астронавигационного reference to the вычерчивания или любого другого навигационного устройства. surface, by reference to М: Байрлалыг тодорхойлох one or more radio [Нисэх хүчин] Гадаргуу дээрх аливаа цэгийн газарзүйн navigational aids, by байрлалыг радио чиглүүлэгчээр, өөрийн мэдрэмжээр эсвэл хэд celestial plotting, or by хэдэн зүг тогтоогч хэрэгслийн тусламжтайгаар баримжаалан any other navigational тодорхойлох device G: Position, Standort Fixed-Point Detection R: обнаружение пожаров с фиксированной точки Detection of fires from Обнаружение пожаров с наблюдательных вышек или других lookout towers or other полупостоянных мест, в отличие от мобильных наземных semi-permanent патрулей или авиационного обнаружения. locations as М: Галыг тодорхой байрлалаас илрүүлэх distinguished from Түймрийн харуулын цамхаг болон бусад хагас-суурин цэгээс mobile ground patrols галыг илрүүлэх (энэ нь газрын эргүүл болон агаараас түймэр or aerial detection илрүүлэхээс ялгаатай) G: Feuer- / Waldbrandentdeckung (stationär) Flame R: пламя A rapidly reacting Быстро взаимодействующий объем газа, обычно смесь воздуха и body of gas, commonly горючего газа, как правило, сопровождаемый выделением a mixture of air and a ощутимого количества тепла и свечением. combustible gas, М: Дөл generally accompanied Хурдан урвалд орж буй хийг нэрлэх бөгөөд ихэвчлэн агаар by the evolution of болон шатамхай хийн холимог байдаг. Энэ нь ерөнхийдөө sensible heat and улайсч төөнөсөн, мэдэгдэхүйц халуун агаарын хувьслыг incandescence дагалдуулдаг. G: Flamme Flame Angle R: наклон пламени Angle between the Угол между пламенем на передней кромке фронта пожара и flame at the leading земной поверхностью, выраженный в градусах edge of the fire front М: Дөлний өнцөг and the ground surface, Галын өвөр хэсгийн дөл болон газрын гадаргуу хоорондын expressed in degrees өнцөг, хэмээр илэрхийлэгдэнэ.

150 G: Flammen-Winkel Flame Depth R: глубина пламени The depth of the fire Глубина фронта пожара front М: Дөлний гүн Галын фронтын гүн G: Tiefe einer Flamme bzw. Feuerfront Flame Height R: высота пламени The average maximum Среднее максимальное значение вертикальной протяженности vertical extension of пламени на передней кромке фронта пожара. Случайные flames at the leading вспышки, которые поднимаются над общим уровнем пламени, edge of the fire front. не учитываются. Это расстояние меньше длины пламени, если Occasional flashes that пламя наклонено из-за ветра или склона rise above the general М: Дөлний өндөр level of flames are not Галын фронтын урьд хэсэг дэх дөлний хамгийн өндөр дундаж considered. This босоо үргэлжлэл. Дөлний ерөнхий түвшнээс дээш үе үе бадрах distance is less than the дөлийг үүнд тооцохгүй. Энэхүү зай нь салхи болон налуугийн flame length if flames нөлөөллөөр хазайсан дөлний уртаас бага байна. are tilted due to wind G: Flammenhöhe or slope Flame Length R: длина пламени The distance between Расстояние между кончиком пламени и средней точкой глубины the flame tip and the пламени в основании пламени (обычно поверхность земли); midpoint of the flame индикатор интенсивности пожара (ср: Фронтальная depth at the base of the интенсивность пожара) flame (generally the М: Дөлний урт ground surface), an Дөлний үзүүр болон дөлний суурь дах дөлний гүний голын цэг indicator of fire (газрын гадарга) хоорондын зай. Энэ нь түймрийн эрчийн гол intensity (cf. Frontal индикатор болдог (cf. Frontal Fire Intensity). Fire Intensity) G: Flammenlänge Flame Thrower R: огнемет Device for throwing a Приспособление для выброса струи воспламененной жидкости, stream of flaming использующееся для обеспечения быстрого воспламенения при liquid, used to facilitate операциях по отжигу на природном пожаре или при rapid ignition during предписанных выжиганиях. (ср: Зажигательный аппарат, burn out operations on Наземный зажигательный аппарат) a wildfire or during a М: Дөлөөр шүршигч prescribed fire Байгалийн түймрийн үед цурав тавих, зурвас гаргах болон operation (cf. Burning хяналттай түймрийн үйл ажиллагаанд галыг хурдан ноцоохын Torch, Terra Torch) тулд асч буй шингэнээр үлээлгэх хэрэгсэл (cf. Burning Torch, Terra Torch) G: Flammenwerfer Flaming Combustion R: пламенное горение Luminous oxidation of Светящееся окисление газов, выделенных при быстром gases evolved from the разложении горючих материалов. Пламенная фаза следует за rapid decomposition of фазой предвоспламенения и предшествует фазе беспламенного fuel. The flaming горения, которая имеет намного меньшую скорость горения. phase follows the pre- Водяной пар, копоть и деготь содержатся в видимом дыме. ignition phase and Относительно эффективное горение производит минимум сажи, precedes the дегтя, и белого дыма; при высоком содержании влаги также

151 smoldering combustion образуется белый дым. phase, which has a М: Дөллөн шатах much slower Түлшний хурдан задралаас үүссэн хийн гэрэлтсэн исэлдэлт. combustion rate. Water Дөллөсөн шаталт нь урьдчилсан асалтын үе шатны дараа ба бага vapor, soot, and tar эрчтэй уугисан шаталтын үе шатны өмнө явагддаг. Усны уур, comprise the visible замын хар тос, хөө тортог зэрэг нь нүдэнд харагдахуйц утааг smoke. Relatively үүсгэдэг. Харьцангуй үр дүнтэй шаталтаар хөө тортог бага үүсч, efficient combustion цагаан утаа ялгардаг. Мөн бас шатах материалын чийгийн produces minimal soot агууламж өндөр байгаагаас цагаан утаа ялгарна. and tar and white G: Verbrennung mit Flammenerscheinung smoke; high moisture content also produces white smoke Flaming Front R: фронт пламени That zone of a moving Та зона движущегося пожара, где горение в основном fire where the пламенное. Позади этой пламенной зоны горение обычно ярко combustion is светящееся. Мелкие ГМ типично имеют неглубокий фронт primarily flaming. пламени, тогда как крупные ГМ имеют более глубокий фронт Behind this flaming М: Дөллөсөн фронт zone combustion is Шатлага голлон дөллөн явагдаж гал урагшлан давшиж байгаа primarily glowing. бүс. Энэхүү дөллөсөн бүсийн ард шатлага үндсэндээ Light fuels typically цогшилтоор явагддаг. Хөнгөн шатах материалуудын дөлний have a shallow flaming фронт ихэвчлэн намхан байдаг бол хүнд шатах материалын front, whereas heavy дөлний фронт гүн байдаг. fuels have a deeper G: Flammfront front Flammability R: воспламеняемость Relative ease of Относительная легкость зажигания и горения данных ГМ при igniting and burning of контролируемых условиях, с использованием или без a given fuel under использования пилотного пламени. Воспламеняемость ГМ controlled conditions, характеризуется количественной задержкой зажигания образцов with or without a pilot ГМ при воздействии источника нормализованного излучения. flame. Flammability of М: Дөллөх чанар a fuel is characterised Энэ нь тухайн шатах материал тодорхой хяналттай нөхцөлд quantitatively by the залах дөлтэй эсвэл дөлгүйгээр хэр хялбар асаж, шатаж ignition delay of a байгаагаар илэрхийлэгдэнэ. Шатах материалын дөллөх чанарыг sample of fuel exposed галын дөлний энгийн эх үүсвэрийн тусгалд байгаа шатах to a normalised материал хэр хурдан ноцож байгааг тоогоор илэрхийлж radiation source хэмжинэ. G: Entflammbarkeit

152

Flank Fire R: фланговый огонь A fire spreading, or set Огонь распространяющийся или пущенный параллельно to spread, parallel (at преобладающему направлению ветра или склону (ср: Тыловой roughly right angle) to огонь, Фронтальный огонь) the prevailing wind М: Хажуугийн гал direction or to slope Газрын гадаргын налуу, зонхилох салхины чиглэлийн дагуу (cf. Backfire, Head зэрэгцүүлж гал тавих, эсвэл зэрэгцэн асч буй гал (cf. Backfire, Fire) Head Fire) G: Flankenfeuer Flank Fire Ignition R: пуск флангового огня See under Ignition См. Способы зажигания Pattern М: Хажуугийн галын ноцолт (See under Ignition Pattern) Flanking Fire R: тушение пожара охватом с флангов Suppression Attacking Тушение пожара вдоль флангов или одновременно или a fire by working along последовательно с менее активной или опорной точки с the flanks either попыткой соединить две противопожарные полосы в головной simultaneously or части пожара. successively from a М: Хажуугийн галыг унтраах less active or anchor Тухайн түймрийн хажуу дагуу бага идэвхтэй эсвэл тулах цэгээс point and endeavoring нэг зэрэг эсвэл ээлж дараалан ажиллаж толгойн хэсэгт хоёр to connect the two шугамыг холбохыг эрмэлзэх хүчин чармайлт. lines at the head G: Flankenangriff Flanks R: Фланги See under Forest Fire (см. Лесной пожар) М: Хажуугийн (See under Forest Fire) Flanks of a Fire R: фланги пожара The parts of the Части периметра пожара, которые приблизительно параллельны perimeter of a fire that главному направлению распространения пожара are roughly parallel to M: Зэрэгцэн асч буй түймрийн хэсгүүд the main direction of Түймрийн тархалтын үндсэн чиглэлтэй зэрэгцэн тархаж буй spread түймрийн зах хязгаарын хэсгүүд G: Feuerflanken Flapper R: Подручное средство тушения пожара, сбивалка See: Fire Swatter (см. Подручное средство тушения пожара, хлопушка) М: Гал унтраах гар багаж, цохиур (See: Fire Swatter) Flare Up R: вспыхивать; вспыхнуть снова; внезапная вспышка Any sudden Любое внезапное усиление скорости распространения или acceleration in rate of интенсификация пожара. В отличие от внезапного усиления spread or интенсивности пожара, новая вспышка имеет относительно intensification of the короткую продолжительность и не меняет существенным fire. Unlike blowup, a образом существующие планы управления (ср: Взрывное flare-up is of relatively усиление интенсивности пожара, Беглость пожара) short duration and does М: Гал дүрэлзэх not radically change Түймрийн тархалтын хурд гэнэт нэмэгдэх буюу галын эрчим existing control plans огцом өсөх. Энэ нь түймрийн хөөрөгдөлт гэсэн ойлголтоос өөр

153 (cf. Blowup, Run of a бөгөөд энэ тохиолдолд тухайн үед авч хэрэгжүүлж буй гал Fire). унтраах төлөвлөгөөг шууд өөрчлөх шаардлагагүй, харьцангуй богино хугацааны үзэгдэл юм. (cf. Blowup, Run of a Fire) G: Aufflammen Flash Fuel R: мелкий горючий материал Fuels, e.g. grass, ferns, ГМ, например, трава, папоротник, листья, зависшая хвоя (то leaves, draped (i.e., есть перехваченная при падении), мох на деревьях и мелкие intercepted when порубочные остатки, которые легко загораются и быстро falling) needles, tree сгорают в сухом состоянии; обычно характеризуются moss, and light slash, относительно высоким отношением поверхности к объему. (ср: that ignite readily and Мелкие ГМ) are consumed rapidly М: Хялбар авалцан асах бага овортой шатах материал by fire when dry; Модны навч, шилмүүс, хаг, хөнгөн бүтэцтэй аливаа унаш, өвс, generally characterized ойм зэрэг хуурай үедээ галд амархан авалцан асдаг галд хурдан by a comparatively шатдаг материалууд. Ерөнхийдөө талбай эзэлхүүний харьцангуй high surface-to-volume өндөр харьцаатай метериалууд (cf. Fine Fuel). ratio (cf. Fine Fuel). G: [Schnell entzündliches und abbrennbares Material] Flashover R: 1. Взрывной огонь; 2. Вспышка огня (1) Rapid combustion (1) Быстрое горение и/или взрыв запертых, несгоревших газов; and/or explosion of обычно происходит на плохо проветриваемых участках. trapped, unburned Явление взрывного огня обычно связывается с пожарами на gases; usually occurs стройках или городскими пожарами. Однако, оно может in poorly ventilated происходить и на лесных пожарах (хотя редко), когда газы areas. The flashover запираются в топографических нишах или аккумулируются на phenomenon is большой территории при временном затишье в движении normally associated воздуха. (2) Состояние пожара, при котором все поверхности и with structural or urban объекты в пределах определенного пространства нагреты до fires. However, it can температуры воспламенения, и пламя почти мгновенно occur in forest fires вырывается на поверхности всех объектов в пределах (although rare) when определенного пространства. gases are trapped in М: 1. Галын тэсрэлт; 2. Авалцан асах гал topographic pockets or (1) Шаталгүй хуримтлагдсан хийн огцом тэсрэлт, эсвэл огцом accumulate over a шаталтыг ийн нэрлэх бөгөөд ихэвчлэн агаарын сэлгээ багатай broad area when there газарт тохиолдоно. Ийм шаталт нь ихэвчлэн барилга is a temporary lull in байгууламжид эсвэл суурин газарт тохиолдоно. Гэвч ойн air movement. (2) түймрийн үед (ховор) газрын хонхор буюу нам дор газарт хий Stage of a fire at which хуримтлагдах, эсвэл өргөн уудам газар нутагт салхины шилжилт all surfaces and objects хөдөлгөөн түр зуур намдсан үед хий тогтсоноос болж ийм явдал within a space have тохиолдож болно. (2) Түймэр асч байх үед тухайн орон зайд been heated to their газрын гадаргуугийн бүх хэсэг, түүн дээрх аливаа биетүүд хатаж ignition temperature, хуурайшин гал авалцан асах температурт хүрэх ба уг хатсан and flame breaks out материалууд хоромхон зуур нэгэн зэрэг авалцан шатах almost at once over the түймрийн тэр үе шатыг хэлнэ. surface of all objects G: Feuersprung within the space. Flight Visibility R: дальность видимости в полете The greatest distance Наибольшее расстояние, которое можно просматривать во время which is possible to see полета при данных атмосферных условиях. Эта видимость during a flight under может быть затруднена облаками, дымом и легким туманом,

154 given atmospheric особенно на территориях, где происходят пожары. conditions. This М: Нислэгийн үеийн үзэгдэх орчин visibility can be Нислэгийн үед агаар мандалын өгөгдсөн тодорхой нөхцөлд hindered by clouds, харагдаж болох хамгийн алсын зай. Энэхүү үзэгдэх орчин утаа, smoke and haze, униар, үүл, ялангуяа гал түймэртэй байгаа газарт хязгаарлагдаж especially in areas, болно. where fires are taking G: Flugsicht place. Floatable Pump R: плавающая помпа Small portable pump Небольшая портативная помпа, которая держится на плаву в that floats in the water источнике воды. source М: Хөвөгч шахуурга Усны эх үүсвэрийн дээр хөвөх зориулалттай хийгдсэн бага оврын шахуурга G: Schwimmpumpe Flow Conditioner R: формирователь потока Chemical powders that Химические порошки, которые в очень небольших количествах will, in very small придают свойства свободной текучести другим порошкам и quantities, impart free- предотвращают образование осадка и хлопьев в них; flowing qualities to используются с химическими ингибиторами горения. other powders and tend М: Усны урсацыг ангижруулагч to prevent them from Маш бага ширхэгтэй нунтаг бөгөөд энэ нь бусад нунтгуудын caking and чөлөөтэй урсах чанарт саад болдоггүй ба тэдгээрийг өтгөрч, flocculating; used with бөөгнөрөхөөс сэргийлдэг. Үүнийг шаталт сааруулагч химийн fire retardant chemicals элементүүдтэй хамт хэрэглэдэг. G: Mittel zur Erhaltung der Rieselfähigkeit Fluid Foam R: жидкая пена A low expansion foam Тип слабократной пены с пузырьковым строением и умеренным type with some bubble временем дренирования со свойствами как воздушно- structure and moderate механической, так и твердой пены, которые используются для drain time, exhibiting тушения, защиты и дотушивания. properties of both wet М: Шингэн хөөс and dry foam types, Энэ нь дунд зэргийн хугацаанд хатдаг, бөмбөлөг бүтэцтэй, нам which is used for өсөлтийн хөөс юм. Нойтон болон хуурай шинж чанарын аль extinguishment, алиныг агуулсан хөөс бөгөөд гал унтраах, галаас хамгаалах, protection, and mopup галыг эцэслэн унтрааж цэвэрлэгээ хийхэд хэрэглэнэ. G: Schaum in flüssiger Phase Fly Ash R: летучая зола Particulate matter Взвешенные в воздухе частицы, испущенные пожаром, emitted by a fire and размером более 10 микрон в диаметре и коротким временем larger then l0 microns пребывания в атмосфере. in diameter with a М: Үнс хийсэх consequently short Гал түймрээс ялгарсан маш өчүүхэн хэсгүүд бөгөөд 10 residence time in the микроноос том голчтой, агаар мандалд харьцангуй богино atmosphere хугацаанд оршин тогтнодог. G: Flugasche Foam R: пена The aerated solution Аэрированный раствор, созданный посредством created by forcing air принудительной подачи воздуха или посредством помещения

155 into, or entraining air воздуха в воду, содержащую концентрат пены с помощью in water containing a соответствующего оборудования или посредством foam concentrate by каскадирования его через воздух на большой скорости. Пена means of suitably гасит горение охлаждением, увлажнением и изолированием designed equipment or кислорода (син. Пожарная пена) by cascading it through М: Хөөс the air at a high Агаартай хамт шахаж саванд хийсэн уусмал буюу зориулалтын velocity. Foam reduces төхөөрөмжинд шахсан устай хөөсний концентраци бөгөөд combustion by cooling, үүнийг өндөр хурдтайгаар агаар дундуур унагаж шахдаг. Хөөс moistening and нь шаталтыг чийглэх, хөргөх болон хүчилтөрөгчийг алга болгох excluding oxygen (syn. замаар бууруулдаг (syn. Fire Foam). Fire Foam) G: Schaum, Schaumlöschmittel Foam Blanket R: пенный покров A layer of foam which Слой пены, который образует изолирующий и отражающий forms an insulating and барьер для тепла и используется для защиты ГМ, тушения и reflective barrier to дотушивания. heat and is used for М: Хөөсөн бүрхүүл fuel protection, Хөөсөн давхрагыг хэлэх бөгөөд энэ нь хэлбэршиж дулааныг suppression, and хааж, тусгаарлаж, буцаан ойлгодог ба шатах материалыг mopup хамгаалах, унтраах, галыг эцэслэн унтраах үед хэрэглэгддэг. G: Schaumteppich Foam Concentrate R: концентрат пены The concentrated Концентрированный пенообразующий агент в том виде, в каком foaming agent as он получен от производителя, который при добавлении в воду received from the образует пенный раствор. manufacturer which, М: Хөөсний концентраци when added to water, Үйлдвэрлэгчдээс авдаг, найрлагыг нь тохируулж бэлдсэн хөөс creates a foam solution үүсгэгч холимог. Үүнийг усанд хийснээр хөөсний уусмал үүснэ. G: Schaumlöschmittel-Konzentrat Foam killer R: пеногаситель М: Хөөс дарагч Foam Line R: полоса пены A body of foam placed Масса пены, размещенная вдоль участков, которые должны along areas to be быть защищены от пожара; также используется как опорная protected from fire; полоса для косвенной атаки вместо вручную созданной also used as an anchor противопожарной полосы for indirect attack in М: Хөөсний зурвас place of hand-made Түймрээс хамгаалах хамгаалалт болгон тодорхой зурвас үүсгэн fire trail шүрссэн хөөс. Гал түймрийг шууд бус дайралтын аргаар унтраах үед гар аргаар галын зурвасыг байгуулахдаа хөөсийг зангуу (түшиц) болгон хэрэглэнэ. G: Schaumstreifen Foam Solution R: раствор пены A low expansion foam Тип слабократной пены без увеличения в объеме и, type with no следовательно, без пузырькового строения, который expansion, therefore используется для дотушивания и сбивания пламени. lacking bubble М: Хөөсний уусмал structure, which is used Бөмбөлөг бүтэц багатай, нам өсөлтийн хөөсний төрөл. Галын for mopup and flame дөлийг багасгах, галыг эцэслэн унтраахад хэрэглэдэг.

156 knockdown G: Schaumlösung Foam System R: пеногенератор The apparatus and Агрегат и технология, используемые для смешивания techniques used to mix концентрата с водой и получения раствора, перекачивания, concentrate with water смешивания воздуха с раствором для образования пены, ее to make solution, pump транспортировки и применения and mix air and М: Хөөсний систем, төхөөрөмж solution to make foam, Холимогийг устой хольж уусмал бий болгох, агаарыг соруулж and transport and apply хөөсний холимог бэлтгэх, түүнийг тээвэрлэж, шүршихэд foam хэрэглэдэг төхөөрөмж. G: Schaumsystem Foaming Agent R: пенообразующий агент An additive that Добавка, которая уменьшает поверхностное натяжение воды reduces the surface (создавая воду для смачивания), заставляя ее более эффективно tension of water распространяться и проникать внутрь, и которая создает пену (producing wet water) при прохождении через механические приспособления. causing it to spread and М: Хөөс үүсгэгч бодис penetrate more Усны гадаргуугийн хүчдэлийг бууруулж, холимгийн тархалт, effectively and which нэвчилтийг үр дүнтэй болгодог (нойтон ус бий болгодог) нэмэлт produces foam through бодис, механик эд ангийн дундуур энэхүү холимогийг шахан mechanical means гаргаж хөөс үүсгэдэг. G: Schaummittel Foehn Wind R: теплый сухой ветер A warm, dry and Теплый, сухой и сильный ветер, который дует вниз в долины, strong general wind когда стабильный воздух с высоким давлением нагнетается от that flows down into края и до края, затем идет вниз с подветренной стороны горных the valleys when гряд. Нисходящий воздух прогревается и высушивается из-за stable, high pressure адиабатического сжатия, создавая критические пожарные air is forced across and погодные условия. then down the lee М: Хуурай дулаан салхи slopes of a mountain Тогтвортой өндөр даралтын агаар уулын нурууны нөмөр налууг range. The descending даган салхилах үед хөндий уруудаж үлээх хуурай, дулаан, air is warmed and dried хүчтэй салхи. Уруудаж буй агаар адиабатикийн даралтын due to adiabatic нөлөөгөөр хуурайшиж, халснаар түймрийн аюултай цаг агаарын compression producing нөхцлийг бий болгоно. critical fire weather G: Föhn conditions. Fog R: 1. сильная струя мелкораспыленной воды; 2. Туман (1) [Firefighting] A jet (1) [Пожаротушение] Сильная струя мелкораспыленной воды, of fine water spray выпускаемая распылительными насадками, используемыми для discharged by spray тушения пожаров. (2) [Метеорология] Взвесь мелких водных nozzles, used to капель около земной поверхности, распространяющаяся extinguish fires. (2) вертикально по крайней мере до 6 м и уменьшающая [Meteorology] горизонтальную видимость до менее чем 1000 м. Suspension of small М: 1. Хүчтэй шахсан усны өчүүхэн дуслууд; 2. Манан water droplets near (1) [Гал түймэртэй тэмцэхэд] Гал унтраахаар цацагч хушуугаар ground level, extend цацсан усны маш өчүүхэн дуслууд. vertically to at least 6 2) [Цаг уур судлал] Газрын гадаргаас дээш агаарт ойролцоогоор m and reduces босоо чиглэлээр 6 м-ээс багагүй өндөрт тархсан усны өчүүхэн

157 horizontal visibility to дуслууд, хэвтээ чиглэлд 1000 м-ээс дотогш зайд үзэгдэх орчинг less than 1,000 m. бууруулна. G: (1) Nebelstrahl, (2) Nebel Folding Tank R: складная емкость A portable, collapsible Портативная, складная емкость для воды с трубчатым каркасом water tank with a М: Усны эвхэгддэг том сав tubular frame Хоолой/гуурсан хүрээтэй, эвхэгддэг, задардаг зөөврийн усны сав G: Gummikissentank Follow-Up R: усиление борьбы с пожаром Action of augmenting Действие пополнения сил начальной атаки дополнительными initial attack by ресурсами для облегчения пожаротушения (син. Усиленное sending additional реагирование) resources to facilitate М: Гал түймэртэй тэмцэх хүчийг нэмэгдүүлэх fire suppression (syn. Гал унтраах анхан шатны ажиллагааг өргөжүүлж хүн хүч Reinforced Response) нэмэгдүүлэх үйл явц (syn. Reinforced Response) G: Verstärkung Footprint R: зона покрытия See: Aircraft Footprint см. Зона охвата воздушного судна М: Хамрах/бүрхэх бүс (See: Aircraft Footprint) Forecast Area R: территория прогноза The geographical area Географическая территория, для которой подготовлен прогноз for which a fire пожарной погоды. weather forecast is М: Урьдчилсан мэдээлэх газар нутаг specified Гал түймрийн цаг агаарын урьдчилсан мэдээ цуглуулахаар сонгосон газарзүйн бүс нутаг G: Vorhersagegebiet (Feuerwetter) Forest R: лес See under Forest Fire См. Лесной пожар М: Ой (See under Forest Fire) Forest Fire R: лесной пожар I. Definition of forest I. Определение лесного пожара fire Любой природный или предписанный пожар, который действует Any wildfire or в лесу, по разному определяется в законодательных целях. prescribed fire that is «Оценка лесных ресурсов 2000 г.», подготовленная ФАО, burning in a forest, направлена на глобальную стандартизацию терминологии. variously defined for Лес: Земля, на которой древесный покров составляет более 10% legal purposes. The на площади более, чем 0,5 га. Высота деревьев в возрасте FAO Forest Resource спелости должна достичь 5-ти метров. Другие лесные земли: Assessment 2000 aims Земли с древесным покрытием 5-10 % деревьев, способных towards global достичь 5-ти метров к возрасту спелости; с древесным standardization of the покрытием более 10% деревьев, не способных достичь высоты 5 terminology: метров в возрасте спелости; или с кустарниковым или Forest: Land with tree кустарничковым покрытием более чем 10 %. Другие земли: crown cover of more Земли, с меньшим покрытием, высотой деревьев или than 10 percent and кустарниковым покрытием, определенными в подразделе area of more than 0.5 «Другие лесные земли». Определение требуется тогда, когда hectares. The trees повторяющиеся пожары воздействуют на «другие земли»

158 should be able to reach посредством подавления подроста в категории «леса» и «другие a minimum height of 5 лесные земли». meters at maturity. II. Типология Other wooded land: Почвенный пожар: Пожар, который горит в слое почвенных Land either with a ГМ (син. Подземный пожар) crown cover of 5-10 Низовой пожар: Пожар, который горит в напочвенном слое ГМ, percent of trees able to за исключением крон деревьев, в виде фронта пожара, фланга reach a height of 5 пожара или тыла пожара. meters at maturity; or a Верховой пожар: Пожар, который движется через слой crown cover of more кроновых ГМ, обычно во взаимосвязи с низовым пожаром. than 10 percent of trees Верховые пожары могут классифицироваться в соответствии со not able to reach a степенью зависимости от фазы низового пожара: height of 5 meters at Скачкообразный повальный верховой пожар: Пожар, при maturity; or with shrub котором деревья периодически вспыхивают «факелами», но or bush cover of more скорость распространения контролируется низовым пожаром than 10 percent. Other (син. Пассивный верховой пожар ) land: Land with less Активный повальный верховой пожар: Пожар, который crown cover, tree движется с хорошо сформированной стеной огня, height, or shrub cover распространяющейся от земной поверхности до вершин крон. as defined under Вероятно большинство верховых пожаров подпадают под это “Other wooded land”. определение. Развитие активного верхового пожара требует Indication is desired if наличия мощного низового пожара, и после этого уже низовая и recurring wildfires верховая фазы распространяются как единое целое (син. affect “Other land” by Зависимый верховой пожар) inhibiting regeneration Независимый верховой пожар (вершинный): Пожар, который to the “Forest” and движется только в слое кроновых ГМ (син. Беглый верховой “Other wooded land” пожар) categories. III. Структурные части лесного пожара II. Typology Изгиб: Заметная извилина на периметре пожара, обычно Ground Fire: A fire расположенная между двумя выступами (син. Карман) that burns in the Выступ: вытянутая сгоревшая площадь, выступающая от ground fuel layer (syn. основной части пожара и приводящая к неправильной форме Subsurface Fire) пожарного периметра Surface Fire: A fire Фланги: Те части пожарного периметра, которые that burns in the располагаются между фронтом и тылом пожара и почти surface fuel layer, параллельны главному направлению распространения пожара. excluding the crowns Фронт пожара: Та часть периметра пожара, которая имеет of the trees, as either a самую большую скорость распространения и фронтальную head fire, flank fire, or интенсивность. Обычно движется в направлении ветра и/или backfire. вверх по склону (син. Фронт) Crown Fire: A fire Тыл пожара: Та часть периметра пожара, которая that advances through противоположна головной его части; самая медленно the crown fuel layer, движущаяся часть пожара (син. Основание, пята, тыл) usually in conjunction Остров: Участок с несгоревшими ЛГМ, расположенный в with the surface fire. пределах пожарного периметра. Crown fires can be Место происхождения: Место внутри периметра пожара, где classified according to впервые произошло воспламенение (см. Пятнистое загорание) the degree of М: Ойн түймэр dependence on the I. Ойн түймрийн тодорхойлолт.

159 surface fire phase: Ойд шатаж буй аливаа байгалийн болон хяналттай түймэр, ойн Intermittent Crown түймрийг эрх зүйн үүднээс олон янзаар тодорхойлсон байдаг. Fire: A fire in which Хүнс, Хөдөө Аж Ахуйн Байгууллагын “Ойн Нөөцийн Үнэлгээ trees discontinuously 2000” хөтөлбөр энэ нэр томъёог дэлхийн хэмжээнд torch, but rate of стандартчилахыг зорьж буй бөгөөд энэхүү хөтөлбөрт spread is controlled by томъёолсноор: the surface fire phase Ой: Тухайн талбай дахь моддын титмийн нийлэлт 10%-иас (syn. Passive Crown доошгүй, 0,5 га-aaс их талбай эзлэн орших газрыг хэлнэ. Модод Fire) нь нас бие гүйцсэн үедээ хамгийн багадаа 5 метр өндөрт хүрэх Active Crown Fire: A боломжтой байх газар. Бусад ойрхог газар нутаг: Моддын fire that advances with титмийн нийлэлт 5-10% байх ба модод нас бие гүйцсэн үедээ 5 a well-defined wall of метр өндөрт хүрэх боломжтой, эсвэл титмийн нийлэлт 10% flame extending from хүрсэн ч модод нас бие гүйцсэн үедээ 5 метрээс өндөр ургах the ground surface to боломжгүй газар, эсвэл 10%-иас илүү бут, сөөгөн бүрхэвчтэй above the crown fuel дэвсгэр нутаг. Бусад хэв шинжийн газар нутаг: “Бусад ойрхог layer. Probably most газар нутаг” гэсэн ангилалд хамаарах газраас бага титмийн crown fires are of this бүрхэвчтэй, намхан мод, бут, сөөг бүхий газар нутаг юм. Хэрэв class. Development of “Ой” болон “Бусад ойрхог газар нутаг” гэсэн ангилалд багтах an active crown fire газрын нөхөн сэргэлтэнд давтан гарсан түймэр сөргөөр requires a substantial нөлөөлбөл эдгээрийг энэхүү “Бусад хэв шинжийн газар нутаг” surface fire, and гэсэн ангилалд оруулж болно. thereafter the surface II. Хэв шинжийн ангилал and crown phases Хөрсний түймэр: Хөрсөн дэх шатах материалын түймэр (syn. spread as a linked unit Subsurface Fire) (syn. Dependent Гадаргуугийн түймэр: Угтуулж тавих цурав, галын толгой Crown Fire) хэсэг, хажуугийн түймэр, титмийн түймэр зэргийг Independent Crown оруулахгүйгээр зөвхөн гадаргуугийн шатах материалын Fire: A fire that давхрага дахь түймрийг хэлнэ. advances in the crown Титмийн түймэр: Титмийн шатах материалаар давшин шатах fuel layer only (syn. түймэр бөгөөд ихэвчлэн гадаргуугийн түймэртэй холбоотой Running Crown Fire) байдаг. Титмийн түймэр нь гадаргуугийн түймрийн түвшнээс III. Anatomical parts хамааран дараах байдлаар ангилагдаж болно. Үүнд: of a forest fire Титмийн тасалдсан түймэр: Модны титэмд хэсэгчилсэн Bay: A marked байдлаар асч буй түймэр боловч үүний тархалтын хурд indentation in the fire гадаргуугийн түймрийн үе шатаас хамаарна (syn. Passive Crown perimeter, usually Fire). located between two Титмийн идэвхитэй түймэр: Маш тодорхой дөлний хана fingers (syn. Pocket) үүсгэн, газрын гадаргуугаас титмийн дээд хэсгийн шатах Finger: An elongated материалд шилжин асч буй түймэр. Ихэнх титмийн түймэр энэ burned area projecting ангилалд багтаж болно. Титмийн идэвхитэй түймрийн хөгжлийг from the main body of эрчтэй шатаж буй гадаргуугийн түймэр дэмждэг бөгөөд the fire resulting in an ингэснээр титэм болон гадаргуугийн түймрийн тархалт irregular fire perimeter. холбогдоно (syn. Dependent Crown Fire). Flanks: Those portions Хараат бус титмийн түймэр: Зөвхөн титмийн шатах of the fire perimeter материалын давхаргаар дамжин давшиж буй түймэр (syn. that are between the Running Crown Fire) head and the back of III. Ойн түймрийн бүтцийн хэсгүүд the fire which are Тохойрсон газар: Түймрийн периметрт тэмдэглэгдсэн догол roughly parallel to the хэсэг, ихэвчлэн хоёр урагшаа илүү гарсан хуруу газрын хооронд

160 main direction of байрлана (syn. Pocket). spread Урагшаа илүү гарсан хуруу: Түймрийн жигд бус периметрээс Head: That portion of үүссэн, урагшаа илүү гарч шатсан талбай. the fire perimeter Хажуугийн: Түймрийн тархалтын үндсэн чиглэлд жигд бус having the greatest rate зэрэгцэн байх түймрийн толгойн болон арын периметрийн of spread and frontal хоорондох хэсгүүд fire intensity which is Галын толгойн хэсэг: Галын урд захын эрчим болон тархалтын generally on the хурд маш их байх түймрийн периметрийн хэсэг. Энэ нь downwind and/or ихэвчлэн салхины дагуу болон газрын өөд түймэр асахад upslope part of the fire тохиолдоно (syn. Front). (syn. Front) Галын ар тал: Галын толгойн хэсгийн эсрэг орших түймрийн Back: That portion of периметрийн хэсэг. Энэ нь түймрийн хамгийн удаан тархдаг the fire perimeter хэсэг юм (syn. Base, Heel, Rear). opposite the head; the Арал: Түймрийн периметр доторх шатаагүй үлдсэн хэсэг талбай slowest spreading part Голомтын цэг: Түймрийн периметрийн дотор анх гал ноцож of the fire (syn. Base, эхэлсэн цэг (cf. Spot Fire). Heel, Rear) G: Waldbrand Island: An area of unburned fuels located within the fire perimeter Point of Origin: The location within the fire perimeter where ignition first occurred (cf. Spot Fire) Forest Fire R: лесопожарное управление Management см. Управление пожаром See: Fire Management М: Ойн түймрийн менежмент (See: Fire Management) Forest Floor R: лесная подстилка; богатый органическими веществами Organic surface слой лесной почвы; поверхность почвы в лесу component of the soil Поверхностный органический компонент почвы, питающий supporting forest лесную растительность; состоит из слоев опада, ферментации и vegetation; comprised гумуса. Накопленный опад и слои на поверхности почвы в лесу of litter, fermentation, являются наиболее важными горючими материалами для and humus layers. The лесного пожара. accumulated litter and М: Ойн хөвх; ойн хөрсний органик нэгдлээр баялаг layers on the floor are давхрага; ойн хөрсний гадаргуу the most important Ойн ургамлыг тэтгэдэг хөрсний өнгөн хэсгийн органик fuels for a forest fire. бүрэлдэхүүн; нягтарсан хөвх, исэлдсэн ялзмаг давхрага. Хөвхний хуримтлагдсан давхрага ойн түймрийн шатах материалын чухал эх үүсвэр болдог. G: Waldboden Forest Industry (Fire) R: пожар на местах лесозаготовок See under Fire Cause см. Причины пожаров М: Мод бэлтгэлийн үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй түймэр (See under Fire Cause ) Forest Protection R: охрана лесов

161 That section of forestry Та часть лесного хозяйства, которая занимается регулированием concerned with the биотического и абиотического вреда лесам, возникающего от management of biotic действий людей (в частности, несанкционированное and non-biotic damage использование огня, пожары в дикой природе, вызванные to forests, arising from человеком, выпас скота, объедание побегов, лесозаготовки), от the action of humans природных пожаров, вредителей, болезней леса и (particularly экстремальных климатических событий (ветер, морозы, осадки) unauthorized use of М: Ой хамгаалал fire, human-caused Цаг уурын онцгой үзэгдлүүд (хур тунадас, хөлдөлт, салхи), wildfires, grazing and хортон шавьж, өвчин, байгалийн түймэр, хүний үйл ажиллагаа browsing, felling), (тухайлбал, галыг зөвшөөрөлгүйгээр аливаа зорилгоор хэрэглэх, natural wildfires, pests, хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй түймэр, мал бэлчээрлэлт, pathogens, and мод огтлолт) г.м амьд организм ба амьгүй хүчин зүйлсийн ойд extreme climatic үзүүлж буй сөрөг нөлөөллийг зохицуулахтай холбоотой арга events (wind, frost, хэмжээг авч явуулдаг ойн аж ахуйн хэсэг precipitation) G: Forstschutz, Waldschutz Forest Residue R: лесосечные отходы The accumulation in the Накопление в лесу живого или отмершего, в основном древесного forest of living or dead, материала, который пополняется и преобразовывается mostly woody material человеческой деятельностью, как например, заготовка леса, that is added to and культурная деятельность и очистка земель rearranged by human М: Ойд үлдсэн хаягдал activities such as forest Ихэвчлэн мод огтлолт, мод тарилтын ажил, талбай цэвэрлэх harvest, cultural зэрэг хүний үйл ажиллагааны улмаас ойд хуримтлагдсан амьд operations, and land болон үхсэн модлог материал. clearing G: Holzernterückstände, Schlagabraum Forward Looking R: инфракрасное устройство переднего обзора (ИУПО) Infrared (FLIR) Ручное или устанавливаемое на воздушном судне устройство, A hand held or aircraft разработанное для обнаружения перепадов температур и mounted device отображения их на видеоэкране. ИУПО имеют тепловое designed to detect heat разрешение как у инфракрасного линейного сканера, но их differentials and пространственное разрешение является существенно меньшим. display their images on Они обычно используются для обнаружения горячих точек и a video screen. FLIRs новых вспышек, закрытых дымом, чтобы оценить have thermal resolution эффективность операций по отжигу, для обнаружения участков, similar to IR line требующих дотушивания, и для других целей. scanners, but their М: Ажиглалт хийх зориулалттай хэт улаан туяаны spatial resolution is төхөөрөмж substantially less. They Нисэх онгоцонд суурилуулсан, эсвэл гарт барин ажиллуулах are commonly used to зориулалттай хийгдсэн дулааны ялгааг илрүүлж, дүрсийг detect hot spots and дэлгэцээр харуулдаг төхөөрөмж. Энэхүү төхөөрөмжийн дулааны flare ups obscured by нягтрал нь хэт улаан туяаны (IR) мэдрэгчүүдтэй ойролцоо smoke, to evaluate the боловч мэдрэгчийн хамрах орон зайн нягтрал бага байдаг. effectiveness of firing Эдгээр төхөөрөмжүүдийг галын цэгийг илрүүлэх, утаанд operations, to detect бүдгэрсэн огцом дүрэлзэн асч буй гал, цурав тавьж шатаах areas needing mopup ажиллагааг үр дүнтэй явагдаж байгаа эсэхийг үнэлэх, галыг work, and for other эцэслэн унтраах шаардлагатай газрыг илрүүлэх болон бусад purposes. зорилгоор хэрэглэдэг. G: Vorwärtsgerichter Infrarotsensor

162 Forward Rate of R: скорость распространения Spread Скорость, с которой пожар движется в горизонтальном The speed with which направлении по ландшафту a fire moves in a М: Тархалтын хурд horizontal direction Хэвтээ чиглэлд газраар нүүн тархаж буй түймрийн хурд across the landscape G: Ausbreitungsgeschwindigkeit des Feuers Fragmentation R: фрагментация The process of Процесс преобразования больших непрерывных массивов transforming large растительности или ландшафтных систем в более мелкие части continuous vegetation посредством нарушений. Природные факторы фрагментации - or landscape patterns пожары, оползни, ветровалы, насекомые, эрозия. into smaller patches by Фрагментация, вызванная человеческой деятельностью, disturbance. Natural включает землепользование (например, сельское хозяйство, agents of выпас скота, лесное хозяйство), строительство жилых районов, fragmentation are fire, дорог и другой инфраструктуры. Фрагментация вызывает landslides, windthrow, изменение пожарных режимов из-за изменений и разрывов в insects, erosion. ГМ.(ср: Неразрывность ГМ) Human-induced М: Фрагментаци, хэсэгчилэн хуваагдах fragmentations include Байгалийн аливаа үйл явц ба хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй land use (e.g., гамшгийн нөлөөгөөр үргэлжилсэн ургамлан бүрхэвч бүхий agriculture, grazing, өргөн уудам газар нутаг, эсвэл амьдрах орчны янз бүрийн forestry), construction хэлбэрүүд жижиг тусгаарлагдсан хэсгүүдэд хуваагдах үйл явц. of residential areas, Байгалийн тусгаарлалтын хэлбэрүүдэд элэгдэл, шавьж, салхи, roads and other хөрсний шилжилт, гал түймэр зэрэг орно. Хүний үйл infrastructures. ажиллагаанаас үүдэлтэй тусгаарлалтад газар ашиглалтын үйл Fragmentation ажиллагаа (жишээлбэл, хөдөө аж ахуй, бэлчээр, ойн аж ахуй), involves change of fire суурин газар байгуулах, зам болон бусад дэд бүтэц байгуулах regimes due to ажлууд орно. Тусгаарлалт нь шатах материалын үргэлжилсэн alteration and байдал, бүтцийг өөрчилснөөр түймрийн зүй тогтол, горим discontinuity of fuels өөрчлөгддөг (cf. Fuel Continuity). (cf. Fuel Continuity) G: Fragmentierung Free Burning R: неуправляемый пожар The condition of a fire Состояние пожара или части пожара, которое не было замедлено or part of a fire that has естественными или созданными человеком барьерами, или not been slowed by мерами по управлению пожаром. natural or human-made М: Чөлөөт шатлага barriers, or by control Байгалийн болон хүний хийсэн хаалт, хяналтгүйгээр аясаараа measure шатаж буй аливаа түймэр, эсвэл түймрийн нэг хэсэг G: Feuer mit Eigendynamik Free Flow R: свободное течение [Hydraulics] [Гидравлика] Максимальная скорость течения воды, которой Maximum water flow может достичь пожарная помпа, когда нет ограничений на rate a fire pump will выходе помпы или потерь из-за трения или напора жидкости attain when there are М: Чөлөөт урсац no restrictions at the [Гидравлик] Үрэлтээс болж ямар нэгэн саатал эсвэл алдагдал pump outlet or losses гараагүй тохиолдолд галын шахуургаар гарах хамгийн их урсац. due to friction or head G: Freie Strömung Friction Loss R: потери на трение Pressure loss caused by Потери давления, вызванные турбулентным движением воды

163 the turbulent или раствора внутри пожарного рукава, трубы или movement of water or соединительных головок; обычно измеряется потерей давления solution against the на единицу длины рукава или трубы interior surface of fire М: Даралтын алдагдал (үрэлтээс үүдэлтэй) hose, pipe, or fittings; Гал унтраах усны хоолойн шугам, эсвэл жийргэвчүүдийн дотор normally measured in талын ханатай ус эсвэл уусмалын хуйларсан урсгал үрэлцэж pressure loss per length даралт буурах үзэгдэл. Даралтын алдагдлыг ихэвчлэн шугам of hose or pipe эсвэл хоолойн нэгж уртад хэр даралт алдагдаж байгаагаар тооцдог. G: Reibungsverlust Front R: 1. Фронт; 2. Передняя часть пожара, пожарный фронт (1) [Meteorology] The (1)[Метеорология] Граница между двумя воздушными массами boundary between two различной плотности. Холодный фронт представляет собой air masses of different переднюю кромку холодного воздуха, замещающего более density. A cold front теплый воздух; обратное этому - теплый фронт. (2) [Пожарная represents the leading терминология] Часть пожара, в пределах которого имеет место edge of colder air непрерывное пламенное горение. Если не определено по- replacing warmer air; другому, принимается за переднюю кромку пожарного the reverse of this is a периметра. В почвенных пожарах пожарный фронт может быть warm front. (2) [Fire в основном в состоянии тлеющего горения. Terminology] The part М: 1. Фронт, урсгал; 2. Галын тэргүүн хэсэг, галын урд хэсэг of a fire within which (1) [Цаг уур судлал] Өөр нягтралтай агаарын хоёр цулын хил continuous flaming зааг. Хүйтэн фронтын урд хэсгийн хүйтэн агаар дулаан агаараар combustion is taking солигддог ба үүний эсрэгийг дулаан фронт хэмээн нэрлэдэг. place. Unless (2) [Түймрийн нэршил] Галын үргэлжилсэн дөллөн шаталт otherwise specified, явагдаж буй хэсэг. Мөн түймрийн периметрийн урд хэсгийг the fire front is ингэж нэрлэнэ. Хөрсний түймэрт уугин шатаж буй урд хэсгийг assumed to be the галын фронт гэнэ. leading edge of the fire G: Front; Feuerfront perimeter. In ground fires, the fire front may be mainly smouldering combustion.

164

Frontal Fire Intensity R: фронтальная интенсивность пожара The rate of heat energy Скорость выделения тепловой энергии за единицу времени на release per unit time единице длины фронта пожара. Размер пламени является ее per unit length of fire основным визуальным проявлением. Фронтальная front. Flame size is its интенсивность пожара – основной определяющий фактор main visual конкретного воздействия пожара и трудности его тушения. manifestation. Frontal Численно она равна произведению теплотворной способности fire intensity is a major на количество сгоревшего ЛГМ в пламенном фронте и на determinant of certain линейную скорость распространения. Система СИ рекомендует fire effects and единицу измерения - Киловатт на метр (кВт/м) (син. difficulty of control. Интенсивность кромки огня по Байраму [используется в Numerically, it is equal основном в США], ср: Длина пламени) to the product of the М: Галын урд хэсгийн эрчим net heat of combustion, Нэгж хугацаанд түймрийн фронтын нэгж уртаас ялгарах quantity of fuel дулааны энергийн хэмжээ. Дөлний хэмжээ гэдэг нь хүний consumed in the нүдэнд харагдахуйц илрэл юм. Галын фронтын эрчим нь flaming front, and түймрийн нөлөө болон түймрийг хянахад үүсэх хүндрэлийг linear rate of spread. тодорхойлох гол хүчин зүйл болдог. Тоогоор илэрхийлбэл, энэ Recommended SI unit нь шаталтаас үүсч буй цэвэр дулааны хэмжээ, дөллөн шатаж буй is kilowatts per metre галын фронтод өртсөн шатах материалын тоо хэмжээ, тархалтын (kW/m) (syn. Byram’s шугаман хурд зэрэгтэй тэнцүү байдаг. Галын фронтын эрчмийг Fireline Intensity [used илэрхийлэхдээ олон улсын систем буюу СИ системийг mainly in the United хэрэглэдэг бөгөөд хэмжих нэгж нь киловатт метр (кВт/м) байна States], cf. Flame (syn. Byram’s Fireline Intensity [ихэвчлэн АНУ-д хэрэглэгддэг], Length). cf. Flame Length). G: Feuerintensität (an der Feuerfront) Fuel R: горючие материалы (ГМ) All combustible organic Все горючие органические материалы в лесу и других типах material in forests and растительности, включая сельскохозяйственные системы, как other vegetation types, например, трава, ветки, древесина, которые выделяют тепло в including agricultural процессе горения systems, such as grass, М: Шатах материал branches and wood, Ой болон ургамлын бусад хэв шинжид багтдаг, шатах явцад which create heat дулаан ялгардаг, мод, мөчир, өвс гэх мэт шатаж болох бүх during the combustion органик нэгдлүүд орно. process G: Brennmaterial, brennbares Material Fuel Accumulation R: накопление ГМ Process or result of Процесс или результат накопления таких элементов build-up of those растительного комплекса, которые не подвергаются elements of a биологическому разложению, снижению запаса с помощью vegetation complex пожара, пастьбы или заготовок людьми; термин используется в which are not subject характеристике динамики ГМ между двумя пожарами и to biological decay, последствий поведения пожара (ср: Оценка ГМ) reduction by fire, М: Шатах материалын хуримтлал animal grazing and Биологийн задрал, мал, амьтны бэлчээрлэлтийн нөлөөнд browsing, or harvest by ороогүй, ашиглаж байгаагүй хадлангийн талбай, түймэрт өртөж humans; used in хэмжээ нь багасалгүй бөөгнөрч, хуримтлагдсан ургамлын characterizing fuel бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг хэлнэ. Энэхүү нэршлийг шатах

165 dynamics between two материалын хөдлөл зүй болон түймрийн төлөв байдлын шинж fires and implications чанартай холбоотойгоор хэрэглэгдэг (cf. Fuel Appraisal). on fire behaviour. (cf. G: Anhäufung von Brennmaterial Fuel Appraisal) Fuel Appraisal R: оценка ГМ The process of first Процесс первоначального описания характеристик типа ГМ и describing the fuel type вторичной интерпретации описания ГМ, связанный с characteristics and потенциальным поведением пожара на основе прошлого опыта, secondly interpreting сравнительных методов и математических моделей (ср: the fuel description in Накопление ГМ) terms of potential fire М: Шатах материалын үнэлгээ behaviour on the basis Нэгдүгээрт: шатах материалын хэлбэрүүдийн шинж чанарыг of past experience, тодорхойлох процесс. Хоёрдугаарт: математикийн загварчлал, comparative methods харьцуулсан арга, түүхэн нөхцөл байдалд зэрэгт үндэслэн and mathematical түймрийн болзошгүй төлөв байдлыг шатах материалаар үнэлж models (Cf: Fuel тодорхойлох арга (Cf: Fuel Accumulation) Accumulation) G: Erfassung des Brennmaterials Fuel Arrangement R: расположение ГМ; классификация ГМ The horizontal and Горизонтальное и вертикальное распределение всех горючих vertical distribution of материалов в пределах конкретного типа ГМ. all combustible М: Шатах материалын байрлал, эмх цэгц materials within a Тодорхой хэв шинжийн бүх шатамхай материалын хэвтээ ба particular fuel type босоо тархалт G: Räumliche Anordnung des Brennmaterials Fuel Bed R: слой горючих материалов The array of fuels in Упорядоченная последовательность ГМ в естественных слоях natural layers or или экспериментальных установках, характеризующаяся experimental settings, определенным запасом, толщиной, компактностью и размерами characterized by частиц specific loading, depth, М: Шатах материалын давхрага compactness and Байгаль дээрх зэрэгцэн байрласан шатах материалын үе particle size давхрагууд, эсвэл тусгайлан бэлдсэн туршилтын орчин. Тодорхой жин, гүн, нягт болон жижиг ширхэгүүд бүхий шинж чанартай байдаг. G: Brennmaterialbett (-schicht) Fuel Bulk Density R: объемная плотность ГМ The dry weight of Сухой вес горючих материалов на единицу объема. В цифровом combustible materials выражении объемная плотность ГМ равна запасу ГМ, деленному per unit volume. на толщину конкретного слоя ГМ (например, подстилка, листва Numerically, it is equal крон деревьев). Система СИ рекомендует единицу измерения - to fuel load divided by грамм на кубический сантиметр (г/куб.см) и килограмм на the depth of the кубический метр (кг/куб.м) (0.1 г/см3 равен 100 кг/м3) particular fuel layer М: Шатах материалын эзэлхүүний нягт (e.g., duff, tree crown Нэгж эзэлхүүнтэй шатах материалын хуурай жин. Энэ нь тухайн foliage). шатах материалын жинг түүний давхрагын гүнд хуваасантай Recommended SI units тэнцүү (тухайлбал: хөвх, модны титмийн навч, шилмүүс). are grams per cubic Уламжлалт СИ системээр нэгж нь куб сантиметрт ногдох грамм centimetre (g/cm3) and (г/см3) болон куб метрт ногдох килограмм (кг/м3)-байна. kilograms per cubic G: Dichte des Brennmaterials

166 metre (kg/m3) (0.1 g/cm3 is equivalent to 100 kg/m3). Fuel Characteristics R: характеристики ГМ Factors determining Факторы, определяющие свойства ГМ, такие как компактность, fuel properties such as запас, горизонтальная протяженность, вертикальная структура, compactness, loading, химическое содержание, размер и форма, влагосодержание horizontal continuity, М: Шатах материалын онцлог шинж чанарууд vertical arrangement, Шатах материалын шинж чанарыг тодорхойлох хүчин зүйлс. chemical content, size Үүнд шатах материалын чийгийн агууламж, хэлбэр, хэмжээ, and shape, and химийн элементийн агууламж, босоо эмх цэгц, хэвтээ moisture content үргэлжлэл, жин, нягтшил зэрэг орно. G: Eigenschaften des Brennmaterials Fuel Class R: класс ГМ A group of fuels Группа ГМ, обладающая общими характеристиками. Например, possessing common в Национальной системе оценки пожарной опасности США, characteristics. For отмершие ГМ группируются в соответствии с характерным instance, in the U.S. временем высыхания (1-, 10-, 100- и 1000- часов; см. National Fire Danger Характерное время высыхания). Живые ГМ группируются как Rating System травянистые (однолетние и многолетние) или древесные. (NFDRS), dead fuels М: Шатах материалын ангилал are grouped according Нийтлэг шинж чанаруудтай бүлэг шатах материал. АНУ-ын to their timelag (1-, l0-, Үндэсний түймрийн аюулын үнэлгээний системд (NFDRS) l00-, and l,000-hours үхсэн шатах материалуудыг хатах хугацаагаар нь бүлэглэдэг timelag; see: Timelag). (Хатахад 1-, 10-, 100- болон 1000 цаг шаардлагатай шатах Living fuels are материал гэж ангилдаг. (see: Timelag)). Амьд шатах grouped as herbaceous материалуудыг өвслөг (олон наст болон нэг наст) болон модлог (annual or perennial) гэсэн бүлэгт ангилдаг. or woody. G: Brennmaterialklasse Fuel Compactness R: компактность слоя ГМ See: Compactness см. Компактность М: Шатах материалын давхрагын нягтшил (See: Compactness) Fuel Complex R: комплекс ГМ The aggregate of fuels Совокупность ГМ типичных пород, расположения и запаса на of characteristic большой площади species, arrangements М: Шатах материалын иж бүрдэл and loads over a large Онцлог шинж чанартай ургамлын зүйлүүдийн шатах area материалын нэгдэл, тэдгээрийн өргөн уудам газар нутагт дахь тархсан байдал, хэмжээ зэргийг хэлнэ. G: Brennmaterialkomplex Fuel Components R: компоненты ГМ Associations of fuel Ассоциации свойств ГМ, относящихся к условиям properties related to произрастания ГМ или месту после опада или отпада, например, the way a fuel grows or почвенные, напочвенные, надземные или кроновые ГМ is located after М: Шатах материалын бүрэлдэхүүн shedding or falling off, Ижил орчинд ургаж байгаа болон хатаж гуужсан, эсвэл нэг дор e.g., ground, surface, унаж бөөгнөрсөн шатах материалуудын нэгдэл. Жишээлбэл: aerial or crown fuels хөрсний, гадаргуугийн, агаарын, титмийн шатах материалууд

167 G: Komponenten des Brennmaterials Fuel Condition R: состояние ГМ Relative flammability Относительная воспламеняемость ГМ, которая определяется of fuel as determined типом ГМ и условиями среды by fuel type and М: Шатах материалын нөхцөл, байдал environmental Орчны нөхцөл болон шатах материалын төрлөөр conditions тодорхойлогдох шатах материалын харьцангуй дөллөмхий чанар. G: Zustand des Brennmaterials Fuel Consumption R: расход ГМ The amount of a Количество определенных типов ГМ или слоев, которые specified fuel type or сгорают в процессе пожара, часто выражается в процентах от strata that is removed веса (или запаса) ГМ до горения. Они включают в себя through the fire сгорающие ГМ плюс ГМ, сгоревшие после прохождения фронта process, often пожара. expressed as a М: Шатах материалын зарцуулалт percentage of the Түймэрт шатаж үгүй болсон тодорхой төрлийн шатах материал, preburn fuel weight (or эсвэл үе давхрагын хэмжээ бөгөөд ихэвчлэн түймрийн өмнөх fuel load). It includes шатах материалын хуурай жингийн хэдэн хувь зарцуулагдсанаар available fuel plus fuel (буюу шатах материалын ачааллаар) илэрхийлэгдэнэ. Үүнд consumed after the fire түймрийн фронт явж өнгөрсний дараа шатсан материал дээр front passes. шатахад бэлэн байгаа шатах материалыг нэмж тооцно. G: Verbranntes Brennmaterial (Menge, Anteil) Fuel Continuity R: неразрывность ГМ Degree or extent of Степень или величина непрерывного или неразорванного continuous or распределения частиц ГМ (наземных или надземных) в слоях uninterrupted ГМ, влияющие на способность самоподдерживающегося distribution of fuel горения (ср: Фрагментация) particles (surface or М: Шатах материалын тасралтгүй холбоо, үргэлжлэл aerial) in a fuelbed thus Галын тархалт болон шаталтыг тогтвортой хангах шатах affecting a fire’s ability материалын хэсгүүдийн (гадаргуугийн болон агаарын) to sustain combustion үргэлжилсэн тархалт (cf. Fragmentation) and spread (cf. G: Kontinuität des Brennmaterials Fragmentation) Fuel Depth R: толщина слоя ГМ The average distance Среднее расстояние от нижней части слоя подстилки до верхней from the bottom of the части слоя ГМ, обычно в напочвенных ГМ litter layer to the top of М: Шатах материалын зузаан the layer of fuel, Хөвхөн давхаргын ёроолоос шатах материалын дээд тал хүртэлх usually the surface fuel дундаж зузаан, энэ нь ихэвчлэн гадаргуугийн шатах материал юм. G: Tiefe der Brennmaterialschicht

168

Fuel Energy R: энергия ГМ, доступная для конвекции Available for Та часть энергии сгорающего ГМ, которая в действительности Convection поступает в основание конвективной колонки (ср: Энергия That portion of the сгорающего ГМ, Компонент выделения энергии). available fuel energy М: Конвекци үүсгэхэд бэлэн шатах материалын энерги which is actually fed Конвекцийн баганы суурь хэсгийг энергиэр хангахад бэлэн into the base of the байгаа шатах материалын хэсэг (cf. Available Fuel Energy, Energy convection column (cf. Release Component). Available Fuel Energy, G: Energie für konvektive Aktivität Energy Release Component) Fuel Ladder R: лесенка ГМ See: Ladder Fuel см. Ступенчатые ГМ М: Шатах материалын шатлал (See: Ladder Fuel) Fuel Loading R: запас ГМ The amount of fuel Количество ГМ, выраженное количественно весом ГМ на present expressed единицу площади. Это могут быть сгорающий ГМ (расходуемый quantitatively in terms ГМ) или весь ГМ. Обычно выражается как абсолютно сухой вес of weight of fuel per на единицу площади. unit area. This may be М: Шатах материалын нөөц available fuel Нийт шатах материал хэмжээ бөгөөд нэгж талбайд ногдох шатах (consumable fuel) or материалын жингээр илэрхийлэгдэнэ. Мөн үүнд боломжит total fuel, usually шатах материал (зарцуулагдахуйц шатах материал), эсвэл нийт expressed as ovendry шатах материал багтаж болох ба нэгж талбай дахь үнэмлэхүй weight. хуурай жингээр илэрхийлэгдэнэ. G: Auflagegewicht des Brennmaterials Fuel Management R: управление ГМ Act or practice of Действие или практика регулирования воспламеняемости и controlling снижения трудностей в контроле природных ГМ посредством flammability and механических, химических, биологических и ручных средств, reducing resistance to или с помощью выжиганий для обеспечения задач control of wildland землепользования fuels through М: Шатах материалын менежмент mechanical, chemical, Газрын менежментийн зорилгыг дэмжихийн тулд байгалийн biological, or manual шатах материалын дөллөн шатах болон тэсвэрт чанарыг галаар, means, or by fire, in гар аргаар, хими, биологи, механик аргуудаар хянах буюу support of land бууруулах туршилт, үйл ажиллагаа. management objectives G: Brennmaterialbehandlung, Brennmaterial-Management Fuel Model R: модель ГМ Simulated fuel Смоделированный комплекс ГМ, для которого определены все complex for which all данные, описывающие ГМ, требующиеся для решения fuel descriptors математической модели скорости распространения пожара required for the М: Шатах материалын загвар solution of a Үлгэрлэн хийсэн шатах материалын иж бүрдэл бөгөөд mathematical rate of математикийн загварт оруулж галын тархалтын хурдыг spread model have тооцохын тулд энэхүү загварт шатах материалын бүх төрөл been specified болоод шинж чанаруудыг багтаах шаардлагатай байдаг.

169 G: Brennmaterial-Modell Fuel Moisture Analog R: аналоговая модель содержания влаги в ГМ Device that emulates Устройство, имитирующее реакцию влажности определенных the moisture response классов отмерших ГМ, сделанное из органических или of specific classes of неорганических материалов (например, использование палочки dead fuels, constructed из сосны желтой, диаметром в полдюйма в США представляет from organic or ГМ с характерным временем высыхания 10 часов; ср: Палочка- inorganic materials индикатор влажности ГМ) (e.g., the use of half- М: Шатах материалын чийгийн агууламжийг адилтгаж inch ponderosa pine тооцох загвар dowels in the U.S.A. Тодорхой ангиллын үхсэн шатах материалын чийгийн representing ten-hour агууламжийг тодорхойлохоор дуурайлгаж хийсэн төхөөрөмж timelag fuels; cf. Fuel бөгөөд органик ба органик бус материалуудаар хийгдсэн байдаг Moisture Indicator (жишээлбэл, АНУ-д Пондероза нарсаар хийсэн хагас инчийн Stick) хэмжээтэй савх 10 цагийн хугацаанд шатах материалыг илэрхийлдэг (cf. Fuel Moisture Indicator Stick). G: [Analog zur Messsung des Feuchtigkeitsgehaltes von Brennmaterial] Fuel Moisture R: влагосодержание ГМ Content Содержание воды в ГМ, выраженное как процент от абсолютно Water content of a fuel сухого веса ГМ expressed as a М: Шатах материалын чийгийн агууламж percentage of the Шатах материалын үнэмлэхүй хуурай чийг (хувиар)-ээр ovendry weight of the илэрхийлэгдэх шатах материалын усны агууламж. fuel G: Brennmaterialfeuchte, Feuchtigkeitsgehalt des Brennmaterials Fuel Moisture R: палочка-индикатор влажности ГМ Indicator Stick Специально изготовленная палочка или набор палочек с A specially известным сухим весом, непрерывно подвергающаяся manufactured stick or воздействию погодных условий и периодически взвешиваемая set of sticks of known для определения изменения содержания влаги в качестве dry weight индикации изменения влажности природных ГМ (Ср: continuously exposed аналоговая модель содержания влаги в ГМ) to the weather and М: Шатах материалын чийгийг тодорхойлогч савх periodically weighed to Хуурай жин нь мэдэгдэж байгаа тусгайлан үйлдвэрлэгдсэн determine changes in савхнууд. Эдгээр савхыг ердийн цаг агаарын нөхцөлд удаан moisture content as an хугацаагаар байлгаж, тогтмол хугацаанд жигнэж чийгийн indication of moisture агууламжийн өөрчлөлтийг тодорхойлдог. Ингэснээр байгаль changes in wildland дахь шатах материалын чийгийн агууламжийн зүй тогтлыг fuels (Fuel Moisture (Шатах материалын чийгийн аналог) тогтоох боломжтой. Analog) G: [Indikator für Brennmaterialfeuchte] Fuel Properties R: свойства ГМ The primary physical Основные физические характеристики ГМ, например, characteristics of a количество, размер и форма, компактность и структура слоя fuel; e.g, quantity, size М: Шатах материалын шинж чанарууд and shape, Шатах материалын үндсэн физик чанарууд. Жишээлбэл, тоо compactness, and хэмжээ, хэлбэр, нягтшил, эмх цэгц гэх мэт. arrangement G: Eigenschaften des Brennmaterials Fuel Reduction R: снижение запаса ГМ

170 Manipulation, Действия, включая выжигание или удаление ГМ для снижения including combustion, вероятности загорания, потенциальной интенсивности пожара or removal of fuels to и/или снижения потенциального ущерба и трудностей в борьбе с reduce the likelihood пожарами. of ignition, the М: Шатах материалын нөөцийг багасгах potential fire intensity, Гал түймэртэй тэмцэхэд гарах хүндрэлийг багасгах, түймрийн and/or to lessen боломжит эрчим, хор хохирлыг бууруулах, гал авалцан асах potential damage and боломжийг багасгах зорилгоор шатах материалыг шатааж resistance to control устгах, зохицуулах ажиллагаа. G: Verringerung/Herabsetzung der Auflage des Brennmaterials Fuel Size Class R: классы размеров ГМ A category used to Категория, используемая для описания диаметра упавших describe the diameter древесных ГМ (валежника). Подразумевается, что ГМ в of down dead woody пределах одного класса имеют схожие свойства увлажнения и fuels. Fuels within the высыхания, одинаковую скорость предварительного нагревания same size class are и воспламенения в процессе горения. assumed to have М: Шатах материалын овор хэмжээний ангилал similar wetting and Унасан (үхсэн) модлог шатах материалыг голчоор нь drying properties, and тодорхойлоход хэрэглэдэг ангилал. Овор хэмжээгээрээ нэг to preheat and ignite at ангилалд багтах шатах материалууд хатах, норох шинж similar rates during the чанараар, мөн шаталтын явцад халах, гал авалцан асах хурдаар combustion process. төстэй байдаг. G: Grössenklasse des Brennmaterials Fuel Treatment R: обработка ГМ Manipulation or Манипуляции или удаление ГМ для снижения вероятности removal of fuels to загорания и/или уменьшения потенциального ущерба и reduce the likelihood трудностей борьбы с пожарами (например, обрезка веток и of ignition and/or to сучьев, измельчение, дробление, укладывание в кучи и lessen potential сжигание) (ср: Снижение опасности) damage and resistance М: Шатах материалын зохицуулга to control (e.g., Гал түймэртэй тэмцэхэд гарах хүндрэлийг багасгах (жишээлбэл: lopping, chipping, тайрах, жижиглэх, бутлах, овоолох, шатаах), түймрийн crushing, piling and боломжит эрчим, хор хохирлыг бууруулах, гал авалцан асах burning (cf. Hazard боломжийг багасгах зорилгоор шатах материалыг шатааж Reduction) устгах, зохицуулах ажиллагаа (cf. Hazard Reduction). G: Behandlung des Brennmaterials Fuel Type R: тип ЛГМ An identifiable Идентифицируемое сочетание элементов ЛГМ определенных association of fuel пород, форм, размеров, структуры или других характеристик, elements of distinctive которое вызовет прогнозируемую скорость распространения или species, form, size, трудности тушения при определенных погодных условиях. arrangement, or other М: Шатах материалын хэлбэрүүд characteristics that will Шатах материалын элементүүдийн тодорхойлж болохуйц cause a predictable rate өвөрмөц шинж чанарууд. Үүнд: түүний төрөл, хэлбэр, хэмжээ, of spread or resistance эмх цэгц болон цаг агаарын онцгой нөхцөлд түймрийг to control under эсэргүүцэх буюу тархалтын хурдыг урьдчилан тооцоолоход specified weather нөлөөлөх бусад шинж чанарууд. conditions G: Brennmaterial (Typ, Art) Fuel Type Pattern R: комплекс ЛГМ

171 A mosaic of distinct Разнообразие различных типов ЛГМ на заданном участке fuel types on a given М: Шатах материалын иж бүрдэл area Тухайн талбай дахь өөр өөр шатах материалуудын олон янз байдал G: Verteilungsmuster des Brennmaterials Fuelbreak R: противопожарный заслон Generally wide (20 - Как правило, широкие (20-300 м) полосы земли, на которых или 300 meters) strips of формируется менее пожароопасная естественная растительность, land on which either включаемая в планирование пожарного устройства, или less flammable native растительность постоянно модифицировалась таким образом, что vegetation is пожары, возникающие в них, можно тушить с большей легкостью maintained and (в отличие от противопожарного разрыва). В некоторых странах integrated into fire противопожарные заслоны являются объединенными элементами management planning, агролесопастбищной системы, в которой растительный покров or vegetation has been интенсивно обрабатывается полеводством или пастьбой. permanently modified Некоторые противопожарные заслоны содержат узкие so that fires burning противопожарные разрывы, которыми могут быть дороги или into them can be more более узкие полосы, созданные вручную. Во время пожара эти readily controlled (as противопожарные разрывы могут быть быстро расширены как distinguished from вручную, так и выжиганием. Противопожарные заслоны имеют firebreak). In some преимущество в предупреждении эрозии, предлагая безопасное countries fuelbreaks are место для работы пожарных, низкие затраты на содержание и integrated elements of привлекательный вид. (ср: Противопожарный барьер; Система agro-silvopastoral выращивания леса с временным сельскохозяйственным и systems in which the пастбищным пользованием; Буферная полоса / зона) vegetative cover is М: Түймрээс хамгаалах хаалт, шатах материалыг intensively treated by тусгаарлах зурвас crop cultivation or Tүймрийн менежментийн төлөвлөгөөний дагуу шатах чанар grazing. Some багатай эх ургамлыг зохицуулга хийж үлдээсэн өргөн (20-300 м) fuelbreaks contain зурвас газар, эсвэл дэгдсэн түймрийг хялбархан хянаж болохоор narrow firebreaks ургамлан бүрхэвчид нь тогтмол зохицуулга хийсэн газар which may be roads or (түймрийн хамгаалалтын зурвасаас ялгаатай). Зарим улсад narrower hand- шатах материалыг тусгаарлах зурвасанд эрчимтэй зохицуулга constructed lines. хийсэн тариалангийн талбай болон бэлчээр зэрэг ХАА, During fires, these Бэлчээрийн аж ахуйн хосолсон системийг ашигладаг. Зарим firebreaks can quickly шатах материалыг тусгаарлах зурвас нь зам, харгуй ба гараар be widened either with байгуулсан нарийвтар зурвас зэрэг түймрийн нарийн зурваснаас hand tools or by firing тогтоно. Түймэр дэгдсэн үед эдгээр зурвасыг гар багаж ашиглан out. Fuelbreaks have шатаах зэргээр хялбархан өргөжүүлэх боломжтой байдаг. Шатах the advantages of материалыг тусгаарлах зурвас нь хөрсний элэгдэл эвдрэлээс preventing erosion, сэргийлэх, гал сөнөөгчид ажиллахад аюулгүй орчинг бий offering a safe place for болгох, орчны үзэмжийг нэмэгдүүлэх зэрэг давуу талуудтай firefighters to work, бөгөөд арчилгаа бага шаарддаг (cf. Control Line, Agrosilvopastoral low maintenance, and a System, Buffer Strip/Zone). pleasing appearance (cf. G: Feuerbarriere, Waldbrandriegel Control Line, Agrosilvopastoral System, Buffer Strip/Zone).

172 Fuelbreak System R: система противопожарных заслонов Two or more relatively Два или более относительно больших участка с редкой large areas of naturally растительностью или реконструированным растительным open vegetation, or покровом, взаимосвязаны противопожарными заслонами, чтобы converted vegetation сформировать стратегические участки для борьбы с пожарами cover, interconnected М: Шатах материалыг тусгаарлах зурвасны систем by fuelbreaks to form Түймрийг хянах стратегийн байрлалыг бий болгохоор strategic locations for байгуулсан, хоорондоо шатах материалыг тусгаарлах зурвасаар control of fires холбогдсон харьцангуй том хэмжээтэй хэд хэдэн задгай талбай, эсвэл ашиглалтын хэлбэрийг нь өөрчилсөн ургамлан бүрхэвч бүхий нутаг дэвсгэр. G: Waldbrandriegelsystem Fugitive Color R: нестойкая краска A coloring agent used Красящий агент, используемый в ингибиторах горения, который in fire retardants that is разработан для быстрого обесцвечивания после применения designed to fade ингибитора горения, чтобы минимизировать визуальное rapidly following воздействие ингибитора горения. retardant application in М: Тогтворгүй, амархан арилдаг өнгө order to minimize the Өнгө нь амархан арилахаар хийгдсэн галын шаталт visual impacts of the сааруулагчид хэрэглэдэг будагч бодис бөгөөд хүний нүдний retardant хараанд гал сааруулагчийн үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах зориулалттай байдаг. G: Flüchtiger Farbstoff Full Response Fire R: пожар, требующий максимальных действий A wildfire which Природный пожар, который требует немедленной, агрессивной requires immediate, первоначальной атаки и/или непрерывных действий по тушению aggressive initial attack до объявления о ликвидации пожара and/or sustained М: Бүрэн үйл ажиллагаа шаардлагатай түймэр suppression action Маш шуурхай, эрчимтэй анхан шатны довтолгоо шаардлагатай until the fire is буюу бүрэн унтартал нь тасралтгүй ажиллагаа шаардлагатай declared out байгалийн түймэр. G: [unverzüglich, mit allen Mitteln bekämpftes Feuer] Fume R: испарение Any smokelike or Любое дымообразное или парообразное экспирация из веществ, vaporous exhalation особенно имеющая пахучие или вредные свойства. from substances, М: Утаа, уур especially of an Аливаа бодисоос, ялангуяа үнэртэй, хортой орчноос ялгарах odorous or harmful утаа болон уур nature G: Rauch

173

Fusee R: сигнальный факел A colored flare Цветной факел, разработанный в качестве предупреждающего designed as a railway приспособления на железных дорогах, широко используемый warning device, widely для пуска встречного огня и других предписанных выжиганий. used to ignite backfires М: Дохионы бамбар and other prescribed Төмөр замын анхааруулгад ашигладаг өнгөтэй гэрэлт дохио fires бөгөөд угтуулж цурав тавих, зориудын түймрийн үед өргөнөөр хэрэглэдэг. G: Signalfackel

Gate Valve R: запорный клапан Controlling valve for Контролирующий клапан на выходе пожарного рукава или hose or pump outlet or помпы или на выпускном отверстии большого калибра. at a large caliber М: Түгжээтэй хавхлага nozzle Усны хоолой болон шахуурганы гаралт, том хэмжээтэй хушууны хяналтын хавхлага G: Absperrschieber Gear Pump R: шестеренчатый насос Positive displacement Нагнетательный насос, который использует плотно зацепляемые pump which uses шестеренки для продвижения воды вперед, когда требуются closely meshed gears высокие давления и низкие объемы; может надежно to propel water when использоваться только при работе с чистой водой. high pressures and low М: Aраат шахуурга volumes are desired; Шахах хөөрөг. Энэ нь хөөргөн дэх даралт ихэсч, бага can be used safely only эзэлхүүнтэй болсон үед хоорондоо ойрхон холбогдсон with clear water. араануудын тусламжтайгаар усыг шахдаг. Зөвхөн цэвэр устай үед хэвийн ажиллана. G: Zahnradpumpe General Fire R: пожарный штаб (ПШ) Headquarters (GHQ) Пожарный штаб, который руководит силами тушения крупного A fire headquarters пожара на территории нескольких зон, когда сложность which commands fire пожарной ситуации требует, чтобы каждая зона управлялась fighting forces on a более или менее как отдельный основной пожар с собственным multi-zone campaign пожарным лагерем и собственной группой управления. ПШ fire when the может также управлять одним или несколькими небольшими complexity of the fire пожарами, которые примыкают к крупному пожару, и которые situation requires that тактически связаны с ним. each zone be managed М: Гал түймрийн ерөнхий удирдлагын төв (GHQ) more or less as a Түймрийн нөхцөл байдал хүндрэхэд түймэртэй тэмцэх бие separate major fire, бүрэлдэхүүнийг олон бүсэд хуваан удирдах гал түймрийн each with its own удирдлагын төвүүд. Эдгээр бүсүүд нь тусдаа томхон гал дээр camp(s) and its own ажиллах ба өөрийн бие бүрэлдэхүүнтэй өөрийн команд штабтай command staff. GHQ байна. Түүнчлэн гал түймрийн ерөнхий удирдлагын төв нь том may also manage one хэмжээний түймрийн ойролцоох болон түүнтэй тактикийн хувьд or more small fires холбоотой хэд хэдэн жижиг түймрүүдийг унтраах ажиллагааг

174 which are adjacent to удирдана. the campaign fire and G: Überörtliche Einsatzleitung which are tactically related to the larger fire. General Fire Weather R: основной прогноз пожарной погоды Forecast Прогноз, выпускаемый ежедневно в течение пожароопасного A forecast, issued daily сезона для ведомств, управляющих ресурсами, и during the regular fire предназначенный для планирования ежедневной работы по season to resource охране лесов, включая ежедневное кадровое обеспечение, management agencies, программы профилактики и начало пожаротушения. Также that is intended for называется «прогноз перед тушением пожара». planning of daily fire М: Түймрийн цаг агаарын урьдчилсан мэдээ management activities, Байгалийн түймэрт анхлан довтлох ажиллагаа, урьдчилан including daily staffing сэргийлэх хөтөлбөр, өдөр тутмын бэлэн байдал, түймрийн өдөр levels, prevention тутмын менежментийн төлөвлөгөө зэргийг хэрэгжүүлдэг аливаа programs, and initial нөөцийн менежментийн байгууллагуудын түймрийн улирлын attack on wildfires. туршид хэрэглэдэг цаг агаарын өдөр тутмын урьдчилсан мэдээ. Also called pre- Мөн гал эсэргүүцэхийн өмнөх урьдчилсан мэдээ гэж нэрлэгддэг. suppression forecast. G: Feuerwetter-Vorhersage General Winds R: основные ветры Large scale winds Крупномасштабные ветры, вызванные областями высокого и caused by high- and низкого давления, но обычно изменяющиеся в нижних слоях low-pressure systems атмосферы под влиянием физических особенностей местности but generally (ветровая модель в синоптическом масштабе). influenced and М: Үндсэн салхи modified in the lower Бага болон их даралтын нөлөөгөөр үүссэн их хэмжээний салхи, atmosphere by terrain гэвч ерөнхийдөө агаар мандлын доод хэсэгт газрын (wind pattern on a гадаргуугийн онцлогоос хамааран өөрчлөгддөг, нөлөөлдөг салхи synoptic scale) юм (салхины хэв шинжийг хэмжих нэгж). G: Geographic R: географическая система координат Coordinate System Стандартная географическая координатная система, The standard включающая широту к северу или югу от Экватора и долготу к geographic coordinate востоку или западу от Основного нулевого меридиана – system involves Гринвича. Отметки карты и контрольных точек указываются в latitudes north or south градусах, минутах и секундах, разнесенных на количество of the Equator and десятичных знаков соразмерно с точностью, с которой longitudes east or west местоположения были определены. of the Prime Reference М: Газарзүйн координатын систем Meridian of Экватороос урагш болон хойш орших өргөргүүд болон Greenwich. Map and Гринвичийн голдочоос баруун, зүүн тийш орших уртрагуудын control point газарзүйн координатын стандарт систем. Газрын зураг болон references are stated in хяналтын цэгүүдийн байрлалыг хэм, минут, секундээр degrees, minutes, and илэрхийлж, тухайн байрлалуудыг тохирсон аравтын орноор seconds carried to the нарийвчилна. number of decimal G: Geographisches Koordinatensystem places commensurate with the accuracy to

175 which locations have been established. Geographic R: географическая информационная система (ГИС) Information System Компьютерная система, позволяющая пользователям собирать, (GIS) управлять и анализировать большие объемы пространственно A computer system привязанной информации и связанные с ней атрибутивные designed to allow users данные. В ГИС процессе, называемом картографическими to collect, manage and слоями, данные разного масштаба могут быть скомбинированы analyze large volumes любым желаемым способом для создания тематических карт. of spatially referenced М: Газарзүйн мэдээллийн систем (ГМС) information and Хэрэглэгчдэд орон зайн асар их хэмжээний тоон мэдээ болон associated attribute түүнтэй холбоотой мэдээллийг цуглуулах, удирдан зохион data. In a GIS process байгуулах, дүн шинжилгээ хийх боломж олгодог компьютерийн called map overlay, систем. ГМС-д өөр өөр мэдээ бүхий газрын зургийн different data coverage давхрагуудыг давхцуулж нэгтгэн, янз бүрийн хэлбэр, загварын can be combined in сэдэвчилсэн зураг гаргаж болдог. any desired manner to G: Geografisches Informations-System create thematic maps. Geostationary R: геостационарная орбита An orbit in which a Орбита, на которой спутник находится всегда в одной и той же satellite is always in точке (стационарно) по отношению к вращающейся Земле. the same position М: Суурин тойрог зам (appears stationary) Хиймэл дагуул, дэлхийг тойрон эргэхдээ дэлхийн газарзүйн with respect to the тухайн нэг цэгт хөдөлгөөнгүй бэхлэгдсэн мэт (өөрөөр хэлбэл, rotating Earth дэлхийн тэнхлэгээ эргэх өнцөг, хурдтай ижил өнцөг хурдтайгаар) байхыг хэлэх бөгөөд энэ цэг нь дэлхийн бүслүүр буюу экваторын шугам дээр байрласан байна. Geostationary R: геостационарный операционный экологический спутник Operational Разработанная НАСА, эксплуатируемая Национальной Environmental администрацией по океану и атмосфере США серия cпутников с Satellite (GOES) 5-канальным (один видимый, четыре-инфракрасных) NASA-developed, радиометром, разработанным для восприятия лучистой энергии NOAA-operated series и отраженной солнечной энергии от модельных участков Земли. of satellites with a five- Эта система, разработанная в основном для наблюдения за channel instrument облачностью, обеспечивает частые измерения над (one visible, four определенным регионом в Западном полушарии. Термосенсор infrared) imaging не способен, как правило, обнаруживать небольшие пожары. radiometer designed to М: Хүрээлэн буй орчны суурин ажиллагаатай хиймэл дагуул sense radiant and solar АНУ-ын Сансрын Нислэгийг Удирдах Төв (NASA)-ийн reflected energy from гаргасан, Далай болон Агаар мандал судлалын үндэсний төвийн sample areas of the (NOAA) удирдан ажиллуулдаг 5 суваг бүхий (нэг нь нүдэнд Earth. This system, харагдахуйц, дөрөв нь хэт улаан туяаны) дэлхийн гадаргуугийн designed mainly to тодорхой цэгээс ойсон гэрэл болон дулааныг дүрслэн бүртгэдэг look at clouds, хиймэл дагуулууд. Энэхүү систем нь голдуу үүл рүү харж provides frequent хэмжилт хийхээр зохиогдсон бөгөөд дэлхийн бөмбөрцгийн measurements over a баруун хагасын тодорхой бүс нутгийн мэдээг олон давтамжтай specific region in the хэмждэг. Дулааны мэдрэгч нь жижиг хэмжээний түймрийг Western Hemisphere. илрүүлэх боломжгүй байдаг. The thermosensor is G: [Eigenname]

176 not typically capable of detecting small fires. Getaway Time R: время сборов Elapsed time from Общее затраченное время от получения извещения персоналом, receipt of notification ответственным за инициирование действий по тушению пожара, by the personnel до отбытия первой группы пожаротушения. charged with initiating М: Бэлэн болох хугацаа action of fire Гал түймэр гарсан тухай мэдээ авснаас эхлэн бие бүрэлдэхүүн suppression up to the бэлтгэлээ базааж хөдлөхөд бэлэн болох хүртэлх хугацаа departure of the first G: Reaktionszeit suppression crew Global Fire R: Центр глобального пожарного мониторинга (ЦГПМ) Monitoring Center Организация для глобального мониторинга, обработки, (GFMC) объединения, архивации и распространения информации и A facility for global данных по растительным пожарам с общей целью передачи monitoring, технологий и поддержки принятия решений. Продукты ЦГПМ interpretation, доступны в Интернете. synthesis, archiving М: Дэлхийн түймрийн мониторингийн төв (ДТМТ) and distribution of Дэлхийн байгалийн түймрийн мэдээг технологи нэвтрүүлэх, global vegetation fire шийдвэр гаргахад туслах зорилгоор хадгалах, түгээх, нэгтгэх, information and data тайлбарлах зэрэг үүргийг гүйцэтгэж, дэлхийн түймрийн with the overall мониторингийг хийдэг байгууллага. ДТМТ-ийн бүтээгдэхүүнийг objective of technology интернетээс авах боломжтой. transfer and decision- G: [Eigenname] support. GFMC products are available on the internet Global Fire R: глобальные модели распространения пожаров Propagation Models Модели поведения пожаров, которые описывают или Fire behaviour models прогнозируют общее изменение фронта пожара. which describe or М: Дэлхийн түймрийн тархалтын загварууд predict the overall Түймрийн толгойн хэсгийн ерөнхий дэлгэрэлтийг урьдчилан evolution of the fire тооцоолж, дүрсэлдэг түймрийн төлөв байдлын загварууд front G: Generelles Feuerausbreitungsmodell Global Positioning R: глобальная система навигации и определения положения System (GPS) Система из 24-х высокоорбитальных спутников, которая выдает A system of 24 high- (в зависимости от типа используемого приемника) трехмерное orbiting satellites that местоположение (широта, долгота, высота), скорость, курс и provides (depending on информацию о времени передачи по всему миру. the receiver used) three М: Байршил тогтоох систем (GPS) dimensional Энэ нь дэлхийн аль ч цэгт байгаа GPS хүлээн авагчтай positioning (latitude, хэрэглэгчийн байрлалыг гурван хэмжээст байдлаар (өргөрөг, longitude, altitude), уртраг, өндөр), мөн тухайн хэрэглэгчийн нэг цэгээс нөгөө цэг velocity, track and time рүү шилжин явах хурд, туулсан зам, хугацаа зэрэг мэдээллийг transfer information хэрэглэгч рүү дамжуулдаг, тойрог замаар явах 24 хиймэл worldwide дагуулуудаас бүрдсэн систем юм. G: Globales System zur Positionsbestimmung Glowing Combustion R: тление углей; окисление раскаленной поверхности Oxidation of a solid Окисление твердой поверхности с малым выделением дыма,

177 surface accompanied сопровождаемое накаливанием, иногда с испусканием пламени by incandescence, над ней. sometimes evolving М: Цогшсон шатлага flame above it with Хатуу гадаргуу исэлдэж улайсах, заримдаа гадаргуу дээр нь low smoke production багахан хэмжээний утаа бүхий дөл үүсдэг шатлага. G: Glutbrand Going Fire R: продолжающийся пожар The state of a fire Состояние пожара в период от его начала до завершения during the period М: Галын үргэлжлэн асах хугацаа between its ignition Гал анх ноцож эхэлснээс унтрах хүртлэх хугацааны турш дахь and extinction түймрийн төлөв байдал G: Laufendes Feuer Gradient Wind R: Градиентный ветер A wind that flows Ветер, который дует параллельно изобарам давления или parallel to pressure профилям и имеет такую скорость, что градиент давления (сила isobars or contours and Кориолиса) и центробежные силы, действующие в этой зоне, has a velocity such that находятся в равновесии. Это не происходит у земной the pressure gradient поверхности из-за фракционного влияния, но происходит на (Coriolis) and высоте приблизительно 450 м выше средней высоты местности. centrifugal force acting М: Салхины градиент in the area are in Даралтын изобар болон контуртай параллель салхины урсгал их, balance. It does not харин даралтын градиент (Кориолис) ба төвөөс зугтах хүчний occur at the earth's нөлөөнд байгаа газарт салхи тогтмол байна. Энэхүү градиент нь surface due to үрэлтийн нөлөөнөөс шалтгаалан газрын гадаргуугийн нам дор fractional influence, хэсэгт бус, гадаргуугаас 450 м-ээс дээш хэсэгт үзэгдэнэ. but occurs at a height G: Gradientwind of roughly 450 m above mean terrain height. Grass Fire R: травяной пожар Any fire in which the Любой пожар, в котором преобладающие горючие материалы predominant fuel is состоят из травяной либо подобной ей растительности grass or grasslike М: Өвслөг ургамлын түймэр Өвс болон өвслөг ургамлан бүрхэвч зонхилсон газарт дэгдсэн түймэр G: Grasfeuer

178

Gravity Tank R: напорный резервуар A water storage tank Резервуар для воды, который подает воду с помощью силы that supplies water by тяжести gravity pressure М: Хүндийн хүчээр ус шахдаг сав Хүндийн хүчний даралтаар усыг гадагш шахдаг ус нөөцлөх сав. G: Hochbehälter Green Fuel R: зеленые ГМ Living vegetation of Живая растительность с высоким содержанием влаги, которая high moisture content обычно не горит до тех пор, пока не подсохнет от сильного that ordinarily does not тепла, выделяемого интенсивным пожарным фронтом (син. burn unless it is first Живые ГМ) dried by excessive heat М: Ногоон шатах материал such as that produced Галын фронтын эрчтэй дөлөнд цоногдож хатахаас өөрөөр by an intense fire front энгийн галд шатахааргүй өндөр чийгийн агууламж бүхий амьд (syn. Live Fuel) ургамал (syn. Live Fuel). G: “Grünes” (frisches) Brennmaterial Greenbelt R: зеленый пояс (1) A fuelbreak Противопожарный заслон, поддерживаемый посадкой полос с maintained by the менее огнеопасными растениями в пределах зоны высокой cultivation of strips of природной пожарной опасности, например, орошаемый, less flammable plants озелененный и регулярно поддерживаемый противопожарный within a zone of high барьер, созданный для дополнительного использования fire hazard, e.g., an (например, поле для игры в гольф, парк, игровая площадка). irrigated, landscaped, М: Ногоон зурвас and regularly Түймрийн өндөр аюул бүхий бүсэд дөллөн шатах чанар багатай maintained fuelbreak ургамлыг зурваслан тариалах замаар байгуулсан, шатах put to some additional материалын тусгаарлалт. Өөрөөр хэлбэл усжуулалт, use (e.g., golf course, цэцэрлэгжүүлэлт бүхий давхар өөр зорилгоор ашиглахаар park, playground) байгуулсан зурвас (жишээлбэл, гольфийн талбай, цэцэрлэгт хүрээлэн, тоглоомын талбай). G: Grünguertel Greenhouse Effect R: парниковый эффект The ability of the Способность атмосферы быть в крупном масштабе прозрачной atmosphere to be in для видимого излучения, и непрозрачной для инфракрасного large transparent to излучения из-за действия водяного пара и парниковых газов, visible light but opaque приводящая к улавливанию тепла около поверхности Земли, где to infrared light due to оно нагревает нижние слои атмосферы. (ср: Парниковый газ) the effect of water М: Хүлэмжийн нөлөө vapour and greenhouse Агаарын үүл, зарим төрлийн хийн агууламж нэмэгдсэнээр gases, resulting in нарнаас ирж буй богино долгионт цацрагийг нэвтрүүлэх ба trapping the heat near харин дэлхийн гадаргаас цацарч буй урт долгионт цацаргалтыг the Earths' surface шингээх замаар агаар мандлын доод давхаргын температур where it warms the нэмэгдэхэд хүргэх үзэгдэл (cf. Greenhouse Gas). lower atmosphere (cf. G: Treibhauseffekt Greenhouse Gas)

179

Greenhouse Gas R: парниковый газ Gaseous components Газовые компоненты атмосферы, вносящие вклад в парниковый of the atmosphere эффект. Парниковые газы включают углекислый газ, метан, contributing to the окись азота, хлорфторуглероды и водяной пар. Растительные greenhouse effect. пожары выбрасывают парниковые газы и вносят вклад в Greenhouse gases природный и антропогенный парниковый эффект. (ср.: include carbon dioxide. Парниковый эффект) Methane, nitrous М: Хүлэмжийн хий oxide, chloro- Хүлэмжийн нөлөөг бий болгож буй агаар мандлын хийн fluorocarbons, and бүрэлдэхүүнүүд. Хүлэмжийн хийнд усны уур, нүүрсхүчлийн water vapor. давхар исэл, метан, азотлог исэл, хлор-флоракарбон зэрэг Vegetation fires emit хийнүүд багтана. Ургамлын түймэр хүлэмжийн хийг ялгаруулж, greenhouse gases and байгалийн болон хүний үйл ажиллагааны нөлөөнөөс бий болж contribute to the буй хүлэмжийн нөлөөнд нэмэр болдог (cf. Greenhouse Effect). natural and G: Treibhausgas anthropogenic greenhouse effect (cf. Greenhouse Effect). Grid Ignition R: технология точечного зажигания Technique Метод пуска огня, при котором зажигание производится в Method of igniting отдельных точках на заранее определенном расстоянии и с fires in which ignition предварительно установленным временным интервалом по всей points are set территории, где нужно проводить выжигание. (син. Способ individually at точечного зажигания) predetermined spacing М: Тор үүсгэн ноцоох арга with predetermined Шатаахаар бэлдсэн талбайд урьдчилан тогтоосон хугацаанд, timing throughout the цэгүүдэд хооронд нь урьдчилан тодорхойлсон зайд, урьдчилан area to be burned (syn. тодорхойлсон хугацаанд гал асааж шатаах арга (syn. Point Source Point Source Ignition Ignition Technique). Technique) G: [Entzündungsmethode nach Gridmuster] Ground Crew R: наземная команда See: Hand Crew См. Группа тушильщиков, работающая ручными инструментами М: Газраар гал унтраах баг (See: Hand Crew) Ground Effect R: эффект влияния земли [Aviation] Reaction of [Авиация] Обратное действие скоса потока вниз от ротора a helicopter rotor вертолета в отношении поверхности земли, образующее downwash against the «наземную подушку», которая увеличивает подъемную ground surface forming мощность этого сечения воздуха. a "ground cushion" that М: Газрын нөлөө increases lifting [Нисэх хүчин] Нисдэг тэрэгний ротор газрын гадаргуугийн capability of that хэлбэрийг эсэргүүцэн доошлох, энэ нь “газрын дэвсгэр” буюу section of air тэрхүү хэсгийн агаарын өргөх чадавхийг нэмэгдүүлж буй хэсэг юм. G: Bodeneffekt

180

Ground Fire R: почвенный пожар See under Forest Fire См. Раздел Лесной пожар (ср: Торфяной пожар) (cf. Peat Fire) М: Хөрсний түймэр See under Forest Fire (cf. Peat Fire) G: Feuer in organischer Auflage Ground Fog R: поземный туман Fog is formed by the Туман образуется конденсацией водяного пара на ядрах condensation of water конденсации, которые всегда присутствуют в естественном vapour on воздухе. Поземный туман распространяется вертикально менее, condensation nuclei чем на 6 метров. that are always present М: Газрын манан in natural air. Ground Конденсацийн цөм дэх усны уурын конденсациас үүссэн манан. fog extends vertically Газрын манан босоо чиглэлд зургаан метр хүртэл өндөрт to less than six meters. хөөрдөг. G: Bodennebel Ground Fuel R: почвенные ГМ All combustible Все горючие материалы ниже напочвенного покрова, которые materials below the обычно поддерживают процесс беспламенного горения или litter layer of the forest тления , связанного с почвенными пожарами. Этот тип ЛГМ floor that normally включает: подстилку и слаборазложившийся гумус, корни support smouldering or деревьев и кустарников, гнилую древесину, торф и опилки. (ср: glowing combustion Кроновые ЛГМ, Ступенчатые ЛГМ, Напочвенные ЛГМ) associated with ground М: Хөрсний шатах материал fires. This fuel type Ойн хөрсний хөвхөн давхрагын доорх бүх шатах материалууд ба includes duff, tree or эдгээр нь ихэвчлэн хөрсний түймэртэй холбоотой уугин асах, shrub roots, punky цогшиж улайсах шаталтыг дэмждэг. Энэ төрлийн шатах wood, peat, and материалд модны үртэс, хүлэр, сэглийсэн модлог болон мод, sawdust (cf. Crown бутны үндэс зэрэг орно (cf. Crown Fuel, Ladder Fuel, and Surface Fuel, Ladder Fuel, and Fuel) Surface Fuel). G: Bodennahes Brennmaterial Ground Speed R: путевая скорость The speed of an Скорость воздушного судна относительно земли. aircraft with reference М: Газрын хурд to the ground Агаарын хөлгийн газартай харьцуулан илэрхийлсэн хурд G: Geschwindigkeit über Grund Ground Tanker R: автоцистерна A vehicle equipped Транспортное средство, оборудованное емкостью, помпой и with tank, pump, and необходимыми инструментами и оборудованием для necessary tools and распыления воды и/или химикатов на травяные, кустарниковые equipment for spraying или лесные пожары. (син. Пожарная машина, ср: Пожарный water and/or chemicals автомобиль) on grass, brush, and М: Автоцистерн timber fires (syn. Fire Ойн түймэр, бут, сөөг, өвсний түймэрт зориулан химийн бодис, Truck, cf. Engine) ус цацах төхөөрөмж ба шаардлагатай багажаар тоноглосон, усны сав, хөөрөг бүхий автомашин (syn. Fire Truck, cf. Engine). G: Tanklöschfahrzeug Ground Truth R: наземный контроль данных Terrestrial verification Наземная проверка на месте аэрофотоснимков или карт,

181 at the site of what has наблюдений или измерений, выполненных с воздушного судна, been observed and/or спутников, других надземных платформ measured from aircraft, М: Өгөгдлийг газар дээр хянах satellites, other aerial Газрын зураг, агаарын зураг, бусад агаарын өндөрлөгүүд, platforms, aerial хиймэл дагуул, нисэх онгоцноос хэмжсэн, эсвэл ажигласан photographs, or maps өгөгдөл мэдээг газар дээр нь шалгаж, нягтлах. G: [Terrestrische Verifizierung von Satellitendaten] Ground Visibility R: видимость на земле The horizontal Горизонтальная видимость на земле, то есть видимость на visibility observed at поверхности земли или видимость с диспетчерской вышки the ground, i.e., surface М: Газрын харагдац visibility or control- Газрын гадаргын хэвтээ чиглэл дэх харагдац. Өөрөөр хэлбэл, tower visibility гадаргуугийн харагдах байдал буюу хяналтын цамхагаас орчны харагдах байдал G: Bodensicht Gum-Thickened R: клееобразный сульфат Sulphate (GTS) Сухой химический продукт, который смешивается с водой для A dry chemical получения гидросмеси антипирена product which is mixed М: Наалдамхай сульфат with water to form a Устай хольж, гал унтраах холимгийг зууралдамтгай болгодог fire retardant slurry химийн хуурай бодис G: [Verdickungsmittel] Gust R: порыв ветра In meteorology, a brief В метеорологии, кратковременное усиление скорости ветра в 10 wind-speed increase of узлов (4,6 м/сек) или более. 10 knots (4.6 m per М: Хүчтэй салхи second) or more Цаг уур судлалд, салхины хурд огцом ихсэж 10 (4.6 м секунд) болон түүнээс дээш зангилаанд хүрэх. G: Bö Gutter Trench R: противопожарная канава в горных лесах See: Trench См. Канава М: Уулын ойг түймрээс хамгаалах шуудуу (See: Trench)

182 H

Haines Index R: показатель Хaйнса An atmospheric index Метеорологический показатель, используемый для обозначения used to indicate the потенциала роста природного пожара с помощью измерения potential for wildfire устойчивости и сухости воздуха над пожаром. growth by measuring M: Хайнсын индекс the stability and Асч буй галын эгц дээрх агаарын хуурайшилт, тогтворжилтыг dryness of the air over хэмжиж байгалийн түймрийн боломжит өсөлтийг илэрхийлэх a fire цаг уурын үзүүлэлт. G: [Eigenname] Hand Crew R: группа пожаротушения, работающая ручными A fire crew, trained инструментами and equipped to fight Пожарная группа, подготовленная и оснащенная для тушения fire with hand tools (cf. пожаров ручными инструментами (ср: Наземная команда). Ground Crew) М: Гал унтраах анги, гар аргаар ажилладаг багаж, хэрэгсэл Гар багажаар гал түймэртэй тэмцэхэд бэлтгэгдсэн анги (cf. Ground Crew). G: Löschmannschaft, mit Handgeräten ausgestattet Hand Line R: противопожарная полоса, созданная вручную A fire line constructed Противопожарная полоса, созданная ручными инструментами with hand tools by a группой пожаротушения, работающей ручными инструментами hand crew М: Гараар бий болгосон зурвас Гар багажаар ажилладаг гал унтраах багийн байгуулсан түймрийн зурвас G: Bekämpfungslinie, von Hand gezogen Hand Tools R: ручные инструменты The principal hand Основными ручными инструментами, используемыми в tools used in fire пожаротушении, являются: suppression are: (1) Инструмент Пуласки - Комбинация рубящего и (1) Pulaski - A канавокопающего инструмента, который объединяет combination chopping однолезвийный топор с узким теслообразным and trenching tool, канавокопательным острием, насаженным на прямой which combines a черенок. Полезен для рытья или прокладки канавок в single-bitted axe- blade напочвенном покрове и разрубки корней. Хорошо with a narrow adze- сбалансирован для рубки. like trenching blade (2) Пожарные грабли –Комбинация граблей и режущего fitted to a straight инструмента на длинном черенке, лезвие которого handler. Useful for состоит из одного ряда зубьев резака сенокосилки. grubbing or trenching Полезен для прокладки канав, выскабливания, прорубки, in duff and matted особенно в опаде из листьев, хвои и растительных roots. Well balanced остатков мелкой фракции. for chopping. (3) Пожарная лопата-Лопата, специально разработанная (2) Fire Rake (Rich для использования при создании противопожарной Type) - A long- полосы, имеющая коническое лезвие, заточенное с обеих handled combination сторон. Используется для выскабливания, копания, rake and cutting tool, выкорчевки и рубки. the blade of which is (4) Пожарная хлопушка/сбивалка-Пожарный инструмент,

183 made up of a single который состоит из толстого, плоского куска резины на row of mowing- длинной рукоятке, используемый для сбивания или machine cutter teeth. подавления пламени травяного пожара. Useful for trenching, (5) Капельный зажигательный аппарат: Ручной аппарат, scraping, and cutting, для пуска огня при предписанных выжиганиях или particularly in leaves, отжига, путем капания горящего топлива на материалы, pine needles, and light которые должны быть выжжены. Как правило, смесь duff (syn. Rich Tool). топлива состоит из 65-80 % дизельного топлива и 20-35% (3) Fire Shovel - A бензина. type of shovel М: Гар багажнууд specifically designed Гал унтраах ажилд хэрэглэгддэг үндсэн гар багажнуудад: for use in constructing (1) Пуласки - цавчих, шуудуу гаргах зориулалттай багаж. a fire line, having a Энэ нь нэг талдаа сүхнийх шиг дан иртэй, нөгөө талдаа tapered blade with both шуудуу ухах иртэй, шулуун иштэй багаж юм. edges sharpened. Used Нягтаршсан хөрс, үндсийг ухаж гаргахад маш for scraping, digging, тохиромжтой. grubbing, and cutting. (2) Галын тармуур – эгнэсэн шүднүүд бүхий иртэй, (4) Fire Swatter / тармуурдах, таслах зориулалттай, урт иштэй багаж. Flapper / Beater) - A Шуудуу гаргах, маажих, таслах, навч, шилмүүс болон fire tool that consists of сийрэг хөвхийг тармуурдахад хэрэглэгддэг (syn. Rich a thick, flat piece of Tool). rubber on a long (3) Галын хүрз – Галын зурвас байгуулахад зориулж хийсэн handle used to drag хүрз бөгөөд ирийг нь 2 талаас нь хурцалсан, ухах, over or smother out шуудуу гаргах, таслах зориулалттай багаж. flames of grass fires. (4) Галын цохиур / Дэвүүр / Нүдүүр – Зузаан хавтгай (5) Drip Torch: A резинээр хийсэн урт иш бүхий, өвсний галыг унтраах hand-held apparatus зориулалттай багаж for igniting prescribed (5) Цуравдагч – Зориудын түймэр болон угтуулж цурав fires and backfires by тавихад хэрэглэгддэг ба шатаах материалын дээгүүр асч dripping flaming fuel буй галтай шингэнийг асгадаг багаж. Энэхүү хэрэгсэл нь on the materials to be шатахууны сав, шатаагчийн хоолой, ноцоогч гэсэн burned. The device хэсгүүдээс бүрдэх ба шатахууны найрлага нь 65-80% consists of a fuel fount, дизель түлш, 20-35% бензиний холимог байна. burner arm, and G: Handwerkzeuge igniter. Fuel used is generally a mixture of 65-80% diesel and 20- 35% gasoline. Hangover Fire R: 1. Спокойный (слабый) пожар; 2. Возобновившийся See: Holdover Fire пожар См. Скрытый пожар М: 1. Далд (сул) гал; 2. Дахин сэргэх гал (See: Holdover Fire) Hard Suction Hose R: жесткий всасывающий рукав See: Suction Hose См. Всасывающий рукав М: Хатуу сорох хоолой (See: Suction Hose)

184

Hazard R: опасность See: Fire Hazard См. Пожарная опасность М: Аюул (See: Fire Hazard) Hazard Reduction R: снижение пожарной опасности Treatment of living Обработка живых и отмерших лесных горючих материалов для and dead forest fuels to снижения вероятности возникновения пожаров, для уменьшения reduce the likelihood потенциального ущерба и трудностей по тушению. (ср.: of a fire starting, and to Обработка ЛГМ) lessen its damage М: Түймрийн аюулыг бууруулах potential and resistance Ойн амьд болон үхсэн шатах материалд зохицуулга хийж гал to control (cf. Fuel гарах боломжийг бууруулах болон учирч болох хор хохирлыг Treatment) багасгах, гарсан түймрийг хянахад хялбар болгох (cf. Fuel Treatment) G: Reduzierung des Gefahrenpotentials Hazardous Areas R: опасные участки Those wildland areas Такие участки дикой природы, на которых сочетание where the combination растительности, географических и геометрических особенностей of vegetation, местности, погодных условий и опасности пожара для жизни и topography, weather, собственности создает трудные и опасные проблемы . and the threat of fire to М: Аюултай газар нутгууд life and property create Түймэр гарсан тохиолдолд хүний амь нас болон эд хөрөнгөд difficult and dangerous аюул, хохирол учруулахуйц ургамлан бүрхэвч, топозүй, онцлог problems цаг агаартай газар нутаг. G: Gefahrenbereich Hazardous Materials R: опасные материалы (HAZMAT) Любые отходы, которые при несоответствующем обращении Any waste material могут стать причиной существенного вреда для человеческого that, when improperly здоровья и безопасности или для окружающей среды. Опасные handled, can cause материалы могут иметь твердую, жидкую, грязеобразную или substantial harm to газосодержашую форму, и они в основном вырабатываются human health and химическим производством, промышленным производством и safety or to the другой промышленной активностью. Они могут вызывать ущерб environment. в период ненадлежащего хранения, транспортировки, обработки HAZMAT can take the и операций по очистке. form of solids, liquids, М: Аюултай материалууд sludges, or contained Зөв зохицуулаагүй тохиолдолд хүний эрүүл мэнд, аюулгүй gases, and they are байдал, байгаль орчинд ноцтой хор хохирол учруулж болохуйц generated primarily by аливаа хог хаягдлууд. Аюултай материалууд хатуу, хий, шингэн, chemical production, үйлдвэрийн бохир ус зэрэг хэлбэртэй байж болох ба эдгээр нь manufacturing, and ихэвчлэн химийн бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэл болон other industrial үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанаас гаралтай байдаг. Эдгээр activities. They may материалын хадгалалт, тээвэрлэлт болон устгалыг буруу cause damage during хийснээс аюул учруулж болно. inadequate storage, G: Gefahrengut transportation, treatment, or disposal operations.

185 Haze R: легкий туман, дымка Suspension Взвешенная масса очень мелких, обширно распределенных, aggregation of very твердых или жидких частичек в атмосфере, придающих fine, widely dispersed, атмосфере опаловый оттенок. solid or liquid particles М: Униар in the atmosphere Газрын гадарга орчмын агаарын давхаргад усны уур giving the air an конденсацид орсны үр дүнд манан үүснэ. Ингэснээр газар орчим opalescent appearance усан дусал, мөсөн талстууд үүсэн хуримтлагдаж агаарын тунгалагжилт болон алсын харагдацыг бууруулдаг. Энэ нь 1 км- ээс нам дор байвал манан, 1-10 км бол униар гэж нэрлэнэ. G: Dunst Head R: фронт пожара See under Forest Fire. См. в разделе Лесной пожар. М: Галын урд хэсэг (See under Forest Fire) Head Fire R: 1. Фронтальный огонь, 2. Фронт пожара (1) Fire front spreading (1) Головная часть пожара, распространяющегося по ветру. (2) with the wind. (2) Fire Фронт пожара, распространяющийся вверх по склону без ветра front spreading uphill или против ветра, определяемый также как фронт пожара, если with no wind or against угол пламени по отношению к несгоревшим ЛГМ был менее 90 the wind would also be градусов (ср. Фланговый огонь). termed a head fire if М: Галын хязгаар, 2. Галын фронт the angle of the flames, (1) Салхиар тархаж буй галын нүүрэн тал. (2) Салхигүй үед with respect to the газрын өөд асч буй галын урд хязгаар буюу гал салхины эсрэг unburned fuels, was чиглэж, дөл болон шатах материалын хоорондын өнцөг 90 less than 90 degrees хэмээс бага байвал мөн галын хязгаар гэж нэрлэнэ (cf. Flank (cf. Flank Fire). Fire). G: (1) Mitwindfeuer, Lauffeuer. (2) Hangaufwärts laufendes Feuer Head Fire Ignition R: пуск фронтального огня See under Ignition См. раздел Способы зажигания Pattern М: Галын хязгаарын ноцоолт (See under Ignition Pattern) Heading Fire R: фронт пожара See: Headfire См. Раздел Фронт пожара М: Галын урд хязгаар (See: Headfire) Headlamp R: налобная лампа A flashlight, ordinarily Фонарик, который обычно носят тушильщики на передней части worn by firefighters on защитного шлема. the front of the helmet М: Дуулганы гэрэл Гал сөнөөгчийн дуулганы урд талд зүүдэг гэрэл G: Helmlampe

186

Heat R: теплота Energy that is Энергия, которая передается от одного тела другому в transferred from one результате разницы температур. body to another as the М: Дулаан result of a difference in Температурын зөрүүнээс шалтгаалан энерги нэг биетээс нөгөөд temperature шилжих G: Hitze, Wärme Heat kill R: обгорание листьев М: Түлэгдсэн навч Heat Low R: Область пониженного атмосферного давления из-за An area of low нагревания земной поверхности pressure caused by Область пониженного давления, вызванная интенсивным intense heating of the нагреванием земной поверхности. Высокая приземная earth's surface. High температура заставляет воздух расширяться и двигаться вверх, surface temperature приводя к пониженному атмосферному давлению и вызывая causes air to expand слабый приток воздуха к поверхности. Воздух, который and rise, resulting in поднимается в области пониженного атмосферного давления из- low atmospheric за нагревания земной поверхности, является очень сухим, pressure and induces a поэтому облака формируются редко. Поднимающийся воздух weak inflow of air at над областью пониженного атмосферного давления из-за the surface. Air which нагревания земной поверхности создает теплый слой rises in a heat low is повышенного давления, что выражается в чистом оттоке воздуха very dry so clouds на высоте. Область пониженного атмосферного давления из-за seldom form. Rising нагревания земной поверхности остается практически air above a heat low неподвижной над территориями, которые ее создают. produces a warm upper М: Газрын гадаргуугийн ойролцоох бага даралтын бүс level high and results Газрын гадаргуугийн эрчимтэй халалтын дүнд бага даралт in a net outflow of air үүссэн газар. Гадаргуугийн өндөр температур агаарыг тэлж, aloft. Heat lows remain хөөрөхөд нөлөөлдөг бол агаарын бага даралт газрын гадаргуу practically stationary орчмын агаарын сул урсгалыг нөхцөлдүүлдэг. Бага даралт бүхий over areas which хэсэгт байх агаар маш хуурай байдаг бөгөөд үүл бараг produce them. үүсгэдэггүй. Бага даралтын дээр хөөрч гарсан агаар дулаан агаарын давхаргыг үүсгэж, агаарын цэвэр урсгалыг бий болгодог. Бага даралт нь үүссэн орчиндоо харьцангуй тогтмол байдаг. G: Heat of Combustion R: теплотворная способность The heat energy Тепловая энергия, которая является результатом полного resulting from the сгорания ГМ, выражается как количество тепла на единицу веса complete combustion ГМ. Высшая теплотворная способность of a fuel, expressed as является потенциально возможной, а низшая теплотворная the quantity of heat per способность равна unit weight of fuel. высшей теплотворной способности минус ряд потерь, которые The high heat of происходят в незамкнутой системе (в основном теплота combustion is the испарения влаги в ГМ) potential available, and М: Шаталтаас үүссэн дулаан the low heat of Шатах материалын бүрэн шаталтаас үүссэн дулааны энерги, combustion is the high шатах материалын нэгж жинд агуулагдах дулааны хэмжээ.

187 heat of combustion Шаталтаас үүссэн халуун илч потенциал ихтэй байдаг ба minus several losses шаталтаас үүссэн бага илч бүхий дулаан ч мөн задгай системд that occur in an open хохирол учруулдаг (дулаан илч шатах материалын шаталтын system (primarily heat чийгийг ууршуулснаар биет амархан шатах). of vaporization of G: Verbrennungswärme moisture in the fuel). Heat per Unit Area R: теплота на единицу плошади Total amount of heat Общее количество тепла, выделяющегося на единицу площади released per unit area по мере прохождения фронта распространения пламени as the flaming front of М: Нэгж талбай дахь дулаан the fire passes Галын дөллөн асч буй нүүрэн талын (фронтын) нэгж талбайд ялгарсан дулааны хэмжээ G: Freigesetzte Wärme pro Flächeneinheit Heat Probe R: теплоанализатор An apparatus used to Прибор, используемый для обнаружения тепла, например, при detect heat, e.g., on дотушивании пожара для определения участков, требующих mopup of fires to дальнейших работ по тушению determine areas М: Дулаан илрүүлэгч needing further control Дулаан илрүүлэгч төхөөрөмж. Жишээлбэл, галыг эцэслэн work унтраах ажлын үед энэхүү багажаар шатсан талбайг шалгаж, хяналтыг үргэлжлүүлэх эсэхийг шийднэ. G: Wärmedetektor Heat Release Rate R: 1. Величина выделения теплоты; 2. Скорость выделения (1) The total amount of тепла heat produced per unit (1) Общее количество тепла, производимого на единицу массы mass of fuel consumed ГМ, расходуемого за единицу времени. (2) Количество per unit of time. (2) выделивщегося тепла в атмосферу от перемещающегося The amount of heat горящего фронта пожара за единицу времени released to the М: 1. Ялгарах дулааны хэмжээ; 2. Дулаан ялгарах хурд atmosphere from the (1) Нэгж хугацаанд, шатах материалын нэгж жингээс ялгарсан advancing front дулааны хэмжээ. (2) Нэгж хугацаанд, галын урд захын шатаж combustion stage of a буй хэсгээс агаарт ялгарсан дулааны хэмжээ fire per unit of time. G: Freisetzungsrate von Wärme Heat Transfer R: перенос тепла The process by which Процесс, при котором тепло передается от одного тела или heat is imparted from объекта другому. В лесных пожарах тепловая энергия one body or object to переносится от горящих ЛГМ к несгоревшим посредством: (1) another. In forest fires, Конвекции - перенос тепла посредством движения масс теплого heat energy is воздуха; при отсутствии любой ощутимой скорости ветра и/или transmitted from склонов, естественное направление – восходящее (снизу вверх). burning to unburned (2) Излучения - перенос тепла по прямым линиям от теплой fuels by: (1) поверхности к более прохладным окружающим поверхностям. Convection - Transfer (3) Теплопроводности - перенос тепла через твердое вещество. of heat by the Примечание: При лесных пожарах передача тепла может также movement of masses осуществляться перемещением твердых веществ или углей. of hot air; the natural Такой перенос тепла является результатом переноса горящих direction is upwards in головешек впереди пожара ветром, силой тяжести (например, the absence of any скатывание вниз по склону), или переносом конвективной appreciable wind speed колонкой или пожарными завихрениями (например, пятнистое

188 and/or slope. (2) загорание) Radiation - Transfer М: Дулаан дамжуулалт of heat in straight lines Нэг биетээс нөгөө биетэд дулаан дамжих үйл явц. Ойн түймрийн from warm surfaces to үед дулааны энерги шатаж буй материалаас шатаагүй материалд cooler surroundings. дараах замуудаар дамждаг. Үүнд: (1) Конвекц – Халуун агаарын (3) Conduction - шилжилт хөдөлгөөнөөр дулаан дамжих; салхигүй эсвэл налуу Transfer of heat бус газарт дулаан агаар дээшээ чиглэлд шилжих. (2) Цацрал - through solid matter. Дулаан гадаргуугаас шулуун чиглэлээр хүйтэн орчин руу дулаан Note: In forest fires, шилжих. (3) Дулаан дамжуулалт - Хатуу материал дундуур the transmission of дулаан дамжих. Тайлбар: Ойн түймэр асч буй үед дулаан heat may also take аливаа хатуу биет болон цогоор дамжуулагдаж болно. Энэ нь place by solid mass or дулаан галын толгой хэсгээс салхиар, таталцлын хүчээр (өөрөөр ember transport. This хэлбэл газрын уруу өнхрөх), конвекцын баганаар, шуурган гал is the transfer of heat зэргээр дамжихыг хэлнэ. resulting from G: Wärmeübertragung firebrands being transported ahead of a fire by the wind, by gravity (e.g. rolling downhill), or being carried aloft in the convection column or by a fire whirl (i.e., spotting) Heat Value R: теплота сгорания The total heat energy Полная энергия тепла, которая выделяется во время горения, released during обычно выражаемая в единицах тепловой энергии, combustion, usually производимой на единицу сгоревшего абсолютно сухого ГМ. published as units of М: Шатлагын дулааны энергийн утга heat energy produced Шаталтын үед ялгарсан нийт дулааны энерги буюу үнэмлэхүй per unit mass of хуурай шатах материалын нэгж жингээс ялгарсан нэгж дулааны ovendry fuel consumed энерги. G: Brennwert Heavy Fuel R: крупные ЛГМ Large diameter woody Древесные материалы большого диаметра или глубинные or deep organic органические материалы, которые трудно поджечь, и которые material that is difficult горят медленнее, чем мелкие или средние ЛГМ (ср: Средние to ignite and burn more ЛГМ, мелкие ЛГМ) slowly than fine or М: Овор ихтэй шатах материал medium fuels (cf. Дунд болон бага хэмжээтэй шатах материалыг бодвол ноцож, Medium Fuel, Fine асахдаа удаан, том диаметр бүхий модлогууд болон зузаан Fuel) органик материалууд (cf. Medium Fuel, Fine Fuel). G: Brennmaterial ab Derbholzstärke

189

Heel (of a Fire) R: Задняя кромка пожара See: Rear of a Fire см. Тыл пожара М: Галын ар тал (хойд зах) (See: Rear of a Fire ) Heinselmann R: классификационная схема Хайнсельманна Classification Scheme Система из 6 классов по организации пожарных режимов в A system of six classes соответствии с частотой и интенсивностью пожаров. for organizing fire М: Хайнселманны ангилал regimes according to Түймрийн эрчим болон давтамжид үндэслэн түймрийн горимыг fire frequency and fire зургаан бүлэгт ангилсан систем. intensity G: Feuerregime-Klassifizierung nach Heinselmann Held Line R: полоса удержания A fireline that still Противопожарная полоса, которая все еще сдерживает огонь, contains the fire when когда дотушивание уже завершено (исключая утерянные mopup is completed защитные полосы, естественные барьеры, где не использовался (excludes lost lines, огонь и неиспользованные вторичные заградительные полосы) natural barriers not М: Гал тогтоох зурвас suppression fired, and Галын эцэслэн унтраах ажиллагаа (бүдгэрч үгүй болсон зурвас, unused secondary байгалийн хаалт, саад, хэрэглэгдээгүй туслах зурвас зэргийг lines) оролцуулахгүйгээр) дууссаны дараа гал агуулсаар байгаа түймрийн зурвас G: ["Gehaltene" Feuerfront] Helibase R: вертолетная база The main location for Основное место вертолетов для парковки, заправки, parking, fueling, технического обслуживания и загрузки на период действия maintenance, and пожара loading of helicopters М: Нисдэг тэрэгний бааз during a fire incident Гал түймрийн үед нисдэг тэрэгний нисэх, буух, шатахуун цэнэглэх, ачаа ачих үндсэн байрлал G: Hubschrauberstützpunkt Helibucket R: вертолетное сливное устройство (ВСУ) Specially designed Специально разработанная емкость, которая транспортируется bucket carried by a вертолетом на внешней подвеске и используется для воздушной helicopter like a sling доставки огнегасящих агентов или ингибиторов горения. (син. load and used for aerial Емкость, ср: Емкость для воды) delivery of fire М: Нисдэг тэрэгний усны сав suppressants or Гал унтраах бодис болон шаталт саармагжуулагчийг нисдэг retardants (syn. тэргээр дүүжлэн тээвэрлэхэд зориулсан сав (syn. Bucket, cf. Bucket, cf. Water Water Bucket). Bucket) G: Aussenlastbehälter für Löschwasser Helijump R: прыжок с вертолета A technique for Технический прием развертывания лесных пожарных с deploying firefighters вертолета в места, где вертолет приземлиться не может. Метод from helicopters in включает свободный прыжок в защитном костюме с очень locations were небольшой высоты над землей. helicopters cannot М: Нисдэг тэрэгнээс буулт хийх land. The method Нисдэг тэрэг газардах боломжгүй газарт гал сөнөөгчид нисдэг involves a freefall in a тэрэгнээс шууд үсрэх арга. Энэ нь нисдэг тэрэг гал сөнөөгчдийг

190 protective suit from буулт хийхэд аюулгүй байхаар доошилж газрын гадаргууд very low altitude above ойртож өгөх аргыг хэлнэ. the ground. G: [Freier Absprung aus dem Hubschrauber ohne Fallschirm] Helijumper R: пожарный, прыгающий с вертолета, пожарный See: Helijump десантник см. Прыжок с вертолета М: Нисдэг тэрэгнээс буулт хийгч гал сөнөөгч (See: Helijump) Helipond R: водоем для забора воды вертолетом A body of water Водоем меньше, чем озеро, иногда искусственно созданный smaller than a lake, посредством перегораживания течения плотиной, пригодный sometimes artificially для наполнения сливного устройства при зависании. formed, as by М: Нисдэг тэрэгний цэнэглэх усан сан damming a stream Бага хэмжээний усан санг хэлэх бөгөөд заримдаа зориудаар suitable for hover байгуулсан байдаг ба эндээс нисдэг тэрэг нисэх явцдаа усны filling a helibucket саваа цэнэглэдэг. G: Wasserentnahmestelle für Hubschrauber Heliport R: вертолетный порт A permanent or semi- Постоянная или наполовину постоянная площадка для одного permanent landing spot или нескольких вертолетов, к которой есть дорога и где можно for one or more заправиться, получить обслуживание и припасы. helicopters, accessible М: Нисдэг тэрэгний зогсоол by road, where fuel, Нэг ба түүнээс дээш тооны нисдэг тэрэг бууж, нисэх боломжтой service, and supply can суурин болон хагас суурин зогсоол. Эндээс хангамж, үйлчилгээ, be made available шатахуун зэргийг авдаг. G: Hubschrauberlandeplatz Helipump R: помпа, транспортируемая вертолетом A lightweight portable Легкая портативная помпа для транспортировки вертолетом pump unit developed М: Нисдэг тэрэгний шахуурга for transport by Нисдэг тэргэнд суурилуулсан, хөнгөн хийцтэй шахуурга helicopter G: Feuerlöschpumpe für Hubschraubertransport Helispot R: вертолетная площадка A simple, natural or Простая, естественная или улучшенная взлетно-посадочная improved takeoff and площадка, предназначенная для временного или нечастого landing area intended использования вертолетом, которая оборудуется близко к for temporary or противопожарной полосе для лучшего доступа групп и occasional helicopter обеспечения. use close to a fireline М: Нисдэг тэрэгний талбай for better access for Түймрийн зурвасын ойролцоо байрлах, гал унтраах бие crews and supplies бүрэлдэхүүн болон хангамжийг саадгүй хүргэхэд зориулагдсан, байнгын эсвэл түр зуурын зориулалттай, нисдэг тэрэг буух, нисэх энгийн талбай (байгалийн болон сайжруулсан) G: Aussenlandeplatz für Hubschrauber

191

Helitack R: вертолетная атака Initial attack on Первоначальная атака на природный пожар с использованием wildfires by helicopters вертолетов и групп пожаротушения, разворачиваемых в and firefighter crews, качестве укоплектованного подразделения deployed as a complete М: Нисдэг тэргээр довтлох unit Гал сөнөөгчид болон нисдэг тэрэгнүүд байгалийн түймэрт анхан шатны довтолгоо хийх. G: Löschangriff mit Hubschrauber Helitack Crew R: группа вертолетной атаки A crew of firefighters Группа пожарных, специально подготовленная для тактического specially trained in the и логистического использования вертолетов на тушении tactical and logistical пожаров. use of helicopters for М: Нисдэг тэргээр довтлох анги fire suppression Гал унтраах ажиллагаанд нисдэг тэргийг тактикийн болон тээврийн зориулалтаар ашиглахад тусгайлан бэлтгэгдсэн гал сөнөөх анги. G: Hubschrauberlöschtrupp Helitank R: вертолетная емкость Specially designed Специально разработанная емкость, обычно из ткани или container, generally of металла, установленная близко к днищу вертолета и fabric or metal, fitted использующаяся для транспортировки и сброса огнегасящих closely to the bottom агентов или ингибиторов горения of a helicopter and М: Нисдэг тэрэгний усны сав used for transporting Тусгай хийцтэй усны сав. Металл болон бөс даавуун and dropping материаллаар ихэвчлэн хийгдсэн, нисдэг тэрэгний доод хэсэгт suppressants or fire байрлуулагдсан, гал унтраагч болон шаталтыг сааруулагчийг retardants тээвэрлэх, асгахад хэрэглэгддэг. G: Hubschrauberlöschbehälter Helitanker R: 1. Вертолет, обоудованный емкостью для воды; 2. (1) A helicopter Вертолет-танкер equipped with a (1) Вертолет, оборудованный емкостью; (2) Вертолет, helitank; (2) A оборудованный постоянной емкостью или подвешенной helicopter-equipped емкостью типа ВСУ, которая используется для воздушной with a fixed container доставки воды или ингибиторов горения (ср: Авиатанкер) or a suspended bucket- М: Усны сав бүхий нисдэг тэрэг type container that is (1) Усны савтай нисдэг тэрэг; (2) Ус болон гал сааруулагчийг used for aerial delivery зөөвөрлөх хувин хэлбэрийн дүүжин усны саваар тоноглогдсон, of water or retardants эсвэл их биенд нь усны сав суурилуулсан нисдэг тэрэг (cf. Airtanker) G: Feuerlöschhubschrauber Helitorch R: вертолетное зажигательное устройство An aerial ignition Аппарат воздушного воспламенения, подвешенный или device hung from or смонтированный на вертолете, рассеивающий воспламененный mounted on a загущенный бензин. Используется для предписанных helicopter to disperse выжиганий, включая встречные палы и отжиги (ср: Воздушное ignited gelled gasoline. воспламенение, Воздушный зажигательный аппарат, Used for prescribed Воздушный зажигательный аппарат с замедленным burning, including воспламенением, Система для сброса зажигательных шариков) backfires and burnouts М: Нисдэг тэргээр гал ноцоох төхөөрөмж

192 (cf. Aerial Ignition, Нисдэг тэрэгний дороос дүүжилсэн, эсвэл их биенд бэхэлсэн Aerial Torch, Aerial агаараас гал ноцоох төхөөрөмж. Гал бүхий өтгөрүүлсэн Ignition Device, бензинийг энэхүү төхөөрөмжөөр цацдаг. Зориудын түймэр, Delayed Aerial угтуулж цурав тавих болон шатааж цэвэрлэх ажиллагаануудад Ignition Device, Ping- хэрэглэдэг (cf. Aerial Ignition, Aerial Torch, Aerial Ignition Device, Pong Ball System) Delayed Aerial Ignition Device, Ping-Pong Ball System). G: Hubschraubergestütztes Entzündungssystem Help Line R: линия содействия All the prepared Все участки противопожарного барьера, которые задерживают control line that пожар до завершения дотушивания; за исключением утерянного contains the fire until противопожарного барьера, естественных барьеров без mopping up is встречных палов и неиспользуемые вторичные заградительные completed; excludes полосы. lost line, natural М: Туслах шугам barriers not Галыг эцэслэн унтраах ажиллагаа дуусах хүртэл гал агуулсаар counterfired, and байгаа бүх бэлдсэн хяналтын зурвасууд; устаж үгүй болсон unused secondary зурвас, байгалийн хаалт болон саад, хэрэглэгдээгүй туслах lines. зурваснаас бусад зурвас. G: Bekämpfungslinie (gehaltene) Herbaceous Fuels R: травяные ЛГМ Plants, including Растения, включая травы, или части растений, которые содержат grasses, or part of древесные ткани plants which contain М: Өвслөг шатах материал woody tissue Өвс, ургамлууд болон модлог эд бүхий ургамлын хэсгүүд G: Brennmaterialien Krautschicht High Drop R: сброс с большей высоты An air tanker drop Сброс жидкости из авиатанкера над пологом растений, made from a higher осуществленный с большей высоты, чем нормальная, than normal altitude назначенный по тактическим причинам или причинам above the vegetative безопасности. canopy, ordered for М: Өндрөөс унагах tactical or safety Тактикийн болон аюулгүй байдлын шалтгаанаар түймрийн reasons онгоц ургамлын титмийн дээрх ердийн өндрөөс илүү өндөр дээрээс усыг асгах. G: Hoher Abwurf High Pressure Fog R: распыленная струя под повышенным давлением Small capacity spray Распыленная струя с небольшим расходом, создаваемая под jet produced at very очень высоким давлением и выбрасываемая через небольшой high pressures and рукав с наконечником пистолетного типа. discharged through a М: Өндөр даралтаар мананцар үүсгэх small hose with a gun- Усны нарийн хоолойгоор өндөр даралттайгаар шахагдсан ус type nozzle буюу гар буу хэлбэрийн хушуугаар бага зарцуулалттай цацруулсан урсгал G: Hochdrucknebel

193

High Temperature R: высокотемпературное явление Event (HTE) Технический термин, использующийся в спутниковом Technical term used in дистанционном зондировании для описания активных satellite remote sensing растительных пожаров и других горячих точек на поверхности to describe active Земли, таких как действующие вулканы, угольные пожары, vegetation fires and газовые факелы и т.д. (ср:. Горячие точки) other hot events at the М: Өндөр температурын үзэгдэл surface of Earth, such Техникийн нэр томъёо; байгалийн түймэр, идэвхитэй галт уул, as active volcanoes, нүүрсний түймэр, байгалийн хийн дэлбэрэлт гэх мэт дэлхийн coal fires, gas flares, гадаргуу дээр харагдах аливаа халуун үзэгдлийг хиймэл etc. (cf. Hotspot) дагуулаар зайнаас тандан судлахад хэрэглэгддэг. (cf. Hotspot) G: HochtemperaturereignisF: High-Resolution R: передача снимка высокого разрешения Picture Transmission Цифровые изображения с разрешением 1,1 км, предоставляемые (HRPT) Digital полярными орбитальными спутниками Национальной images at 1.1 kilometer администрации по океану и атмосфере США, содержащие все 5 resolution provided by спектральных каналов и передающие телеметрические данные в NOAAs polar-orbiting виде высокоскоростной цифровой передачи. satellites, containing Усовершенствованный радиометр очень высокого разрешения all five spectral (AVHRR) на данном спутнике обеспечивает первичное создание channels and telemetry изображения для передачи снимка с высоким разрешением. data transmitted as М: Өндөр нягтралын зураг дамжуулах high-speed digital NOAA-н туйлын орбитын хиймэл дагуулуудын өндөр хурдтай transmissions. The тоон өгөгдөл дамжуулагчаар дамжуулсан телеметрийн өгөгдөл Advanced Very High болон түүний таван спектрийн сувгийн дамжуулсан 1х1 км Resolution Radiometer нарийвчлал бүхий тоон зураг. (AVHRR) provides the G: High-Resolution Picture Transmission primary imaging system for HRPT Holding Forces R: силы удержания Resources assigned to Ресурсы, задействованные для осуществления всех do all required fire необходимых работ по тушению пожара после создания suppression work противопожарной полосы, но обычно не включающие following fireline экстенсивное дотушивание. construction but М: Барих хүч generally not including Түймрийн зурвасыг байгуулахаар тавьсан галыг унтраахад extensive mopup шаардлагатай бүхий л ажлыг хийх үүрэгтэй бие бүрэлдэхүүн, гэвч тэдний ажил үүрэгт түймрийг эцэслэн унтраах эрчимт ажиллагаа ордоггүй. G: Löschkräfte Holdover Fire R: скрытый пожар A fire that remains Пожар, который остается в дремлющем состоянии и не dormant and обнаруженным в течение значительного времени после своего undetected for a начала, особенно пожары, вызванные грозами. (син. considerable time after Возобновившийся пожар, спящий пожар, Перезимовавший it starts, particularly пожар) lightning-caused fires М: Далд голомттой түймэр (syn. Hangover Fire, Асаж эхэлснээсээ хойш нилээд удаан хугацаанд илрээгүй,

194 Sleeper Fire, нуугдмал түймэр, ялангуяа аянга цахилгаанаас үүдэлтэй Overwintering Fire) түймрүүд (syn. Hangover Fire, Sleeper Fire, Overwintering Fire). G: Latent brennendes Feuer; "schlafendes” Feuer Hose Clamp R: рукавный зажим A crimping device for Обжимное приспособление для остановки движения воды в stopping the flow of пожарном рукаве. water in a hose М: Хоолойн нөхөөс Усны дамжуулалтыг зогсоохгүйгээр хоолойн цоорхойноос ус гоожихыг түр зогсоох хэрэгсэл G: Schlauchklemme Hose Friction R: трение в рукаве Reduction in efficiency Уменьшение эффективности пожарного рукава (величина of a fire hose (the потери гидравлического давления) из-за сопротивления между amount of water внутренней стороной рукава и потоком воды в рукаве. Факторы, pressure lost) due to влияющие на потерю из-за трения - это скорость движения воды the resistance between в рукаве, шероховатости внутренней оплетки рукава и диаметр the inside wall of the рукава. hose and the water М: Усны хоолойн үрэлт flowing through the Галын хоолойн дотоод хананд урсаж буй ус хүрч үрэлт hose. The factors үүссэнээр хоолойн ус дамжуулах үр ашиг буурах (усны affecting friction loss даралтын алдагдлын хэмжээ). Үүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс: are the velocity of the хоолойн доторх усны урсацын хурд, хоолойн дотор талын water through the hose, хананы тэгш бус байдал, гөлгөр байдал, хоолойн диаметр гэх the roughness of the мэт inner lining of the G: Druckverlust im Schlauch hose, and the diameter of the hose. Hose Lay R: установка пожарного рукава Arrangement of Прокладка соединенных отрезков пожарного рукава и connected lengths of принадлежностей на земле, начиная с первого насоса и fire hose and заканчивая точкой доставки воды. accessories on the М: Галын хоолойн төхөөрөмж ground, beginning at Галын хоолойн холбоосны урт болон бусад хэрэгслийг the first pumping unit зохицуулагч бөгөөд анх ус соруулах хэсэгт болон ус хүргэгдэх and ending at the point төгсгөлийн цэгт байрлана. of water delivery G: Schlauchleitung Hose Reel R: катушка для пожарных рукавов A rotating drum used Вращающийся барабан, использующийся для наматывания for winding booster вспомогательных рукавов (обычно) для хранения и hose (normally) for распределения storing and dispensing М: Хоолойн дамар Галын хоолойг эвхэж хадгалах, тараахад туслагч эргэдэг хүрд G: Schlauchtrommel für Schnellangriffsvorrichtung Hoseline Tee R: тройник для рукавной линии A fitting that may be Соединение, которое может быть установлено между отрезками installed between рукавов для обеспечения независимо управляемого выходного lengths of hose to отверстия для отводной линии provide an М: Уян дамжуулах хоолойн гурвалсан холбогч independently Хоолойн дунд хэсэгт дэд хоолойг залгахад хэрэглэгддэг холбогч

195 controlled outlet for a G: Verteiler branch line Hot Spotting R: обнаружение активного очага пожара; борьба с наиболее See under Fire активными очагами пожара, атака пожара, Suppression представляющего угрозу см. в разделе Тушение пожара М: Галын идэвхтэй голомтыг илрүүлэх; идэвхтэй голомтыг унтраах (See under Fire Suppression) G: [Proritärer Löschangriff an kritischen Bereichen des Feuers] Hotshot Crew R: команда опытных специалистов-пожарных An intensively trained Усиленно подготовленная команда пожаротушения, которая firefighting crew used используется преимущественно для создания полосы ручными primarily in hand line средствами и для первоначальной атаки (ср: Раздел construction and for Первоначальная атака) initial attack (cf. Initial М: Галын мэргэжлийн, туршлагатай анги Attack) Гараар зурвас байгуулах, түймэрт анханыдовтолгоо хийх зэрэг ажиллагаанд эрчимтэй бэлтгэгдсэн гал сөнөөгчдийн анги (cf. Initial Attack) G: Waldbrand-Spezialeinheit Hotspot R: 1.Активный очаг пожара; 2. Район тлеющего пожара; 3. (1) A particularly «Горячая точка»; 4. Опасный район active part of a fire; (2) (1) Чрезвычайно активная часть пожара; (2) Небольшой участок A small area of тлеющего или пламенного горения, расположенный на или smouldering or внутри периметра пожара; (3) Популярный термин для glowing combustion высокотемпературного явления, отображенного спутниковым located on or within дистанционным зондированием; (4) Участок или регион, the fire perimeter; a характеризующийся критическими или опасными событиями, term commonly used например регион с высокой частотой разрушительных пожаров during the mop-up M: Галын идэвхитэй асч буй хэсэг; 2. Улайсч цогшсон буюу stage of a fire; (3) уугиж буй гал; 3. “Халуун цэг”; 4. Аюултай бүс Popular term for a (1) Галын идэвхитэй асч буй тодорхой хэсэг; (2) Түймрийн High-Temperature периметрт дөллөж болон улайсч цогшин асч буй багахан Event (HTE) depicted хэмжээний талбай; энэ нэршил ихэвчлэн түймрийг эцэслэн by satellite remote унтраах ажиллагааны үед хэрэглэгдэнэ; (3) Хиймэл дагуулын seensing (cf. High- тусламжтайгаар илэрсэн өндөр температурын үзэгдлийг нэрлэх Temperature Event); түгээмэл нэршил (cf. High-Temperature Event); (4) Түймрийн (4) Area or region аюулд өртөж болохоор газар, бүс нутаг, жишээлбэл сүйрлийн characterized by шинжтэй түймэр байнга тохиолдох газар. critical or dangerous G: [(1) Kritischer (besonders intensiver) Bereich eines Feuers; developments, e.g. a (2) glühender bzw. schwelender Brandherd, der Nachlöschen region with a high erfordelich macht; (3) umgangssprachliche Bezeichnung für ein occurrence of Hochtemperaturereignis]; (4) Krisenregion destructive fires Hover R: зависание в воздухе A stationary in-flight Неподвижное состояние вертолета в полете, когда отсутствует condition for направленный полет helicopters when no М: Агаарт тогтох (нисдэг тэрэг) directional flight is Нисдэг тэрэг агаарт дүүжигнэж буй мэт тогтох

196 achieved G: Schwebeflug (Hubschrauber) Hoverfill R: 1.Забор воды в режиме зависания; 2. Источник для забора (1) The process by воды в режиме зависания with a helicopter fills a (1) Процесс, с помощью которого вертолет заполняет helibucket while водосливное устройство в режиме зависания над источником hovering above the воды (2) Сам источник воды water source. (2) The М: 1. Нисдэг тэрэг агаарт дүүжигнэн тогтож ус цэнэглэх; 2. water source itself Цэнэглэх усны эх үүсвэр (1) Нисдэг тэрэг усны эх үүсвэрийн дээр дүүжигнэн тогтож, усны савыг усаар цэнэглэх үйл явц; (2) Усны эх үүсвэр G: Wasseraufnahme durch Hubschrauber. (2) Wasserentnahmestelle für Hubschrauber Hoverfill Tank R: емкость для забора воды в режиме зависания Large, portable tank Крупная, портативная емкость, из которой ВСУ вертолета может from which helitankers быть заполнено в режиме зависания can hoverfill М: Нисдэг тэрэг агаарт дүүжигнэн тогтож усаа цэнэглэх сав Нисдэг тэрэг агаарт дүүжигнэн тогтонгоо усаар цэнэглэдэг том хэмжээтэй зөөврийн усны сав G: Wasservorratsbehälter für Wasseraufnahme durch Hubschrauber Human-Caused Fire R: пожар, вызванный человеком Any wildland fire Любой природный пожар (обычно в контексте причин пожара), (usually in the context вызванный беспечностью или умышленным использованием of wildfire causes) огня (син. Пожар, вызванный людьми, Пожар, вызванный caused by human человеком; устаревший термин: Man- caused fire) carelessness or М: Хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй түймэр malicious use of fire Хүний санаатай болон санамсаргүй үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй (syn. People-Caused аливаа байгалийн түймэр (түймрийн шалтгаантай холбоотой Fire, Person-caused ойлголт) (syn. People-Caused Fire, Person-caused Fire; outdated Fire; outdated term: term: Man-Caused Fire) Man-Caused Fire) G: Waldbrandursache: Mensch Human-Caused Risk R: риск возникновения пожара, созданный человеком In the US National Fire В Национальной Системе оценки пожарной опасности США: Danger Rating System число, относящееся к ожидаемому количеству головешек, (NFDRS): A number возникших в результате человеческой деятельности, которые related to the expected упадут на подразделение защиты в день проведения замеров (ср: number of firebrands Национальная система оценки пожарной опасности; Риск, originating from созданный человеком; Показатель опасности) human activities which М: Хүнээс үүдэлтэй түймэр гарахэрсдэл a protection unit will АНУ-ын Үндэсний гал түймрийн аюулыг үнэлэх систем be exposed to during (NFDRS): Түймрийн эрсдлийг үнэлэх өдөр хамгаалалтын the rating day (cf. нэгжийн илрүүлсэн хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэйгээр гарч National Fire Danger болох түймрийн тоо (cf. National Fire Danger Rating System; Man- Rating System; Man- Caused Risk, Risk Index) Caused Risk, Risk G: Risiko der Waldbrandentstehung durch Menschen Index) Humidity R: влажность The condition of the Состояние атмосферы по отношению к содержанию в ней atmosphere with regard водяного пара

197 to its water-vapour М: Чийгшил content Агаар мандлын усны уурын агууламж G: Feuchtigkeit, Luftfeuchtigkeit Humidity Sensor R: датчик влажности A device used to Прибор, использующийся для определения относительной measure relative влажности на электронных метеостанциях (ср: Психрометр) humidity in electronic М: Чийгшлийг мэдээлэгч weather stations (cf. Цаг уурын электрон станцуудад агаарын харьцангуй чийгшлийг Psychrometer) хэмждэг багаж (cf. Psychrometer) G: Feuchtigkeitsmesser, -sensor Humus R: гумус Layer (H-Layer) of Слой (H-слой) перегнившего органического вещества в лесной decomposed organic подстилке, находящийся ниже ферментационного слоя (F-слой) matter on the forest и непосредственно над минерализованным слоем floor beneath the (ср: H-слой, Подстилка) fermentation layer (F- М: Хумус, ялзмаг Layer) and directly Ургамал, амьтны үлдэгдлийн хэсэгчилсэн задралаар үүссэн above the soil (cf. H- органик нэгдлүүд (Н-давхрага) буюу ойн хөрсний өнгөн хэсгийн Layer, Litter) үржил шимтэй давхрага (F-давхрага) (cf. H-Layer, Litter) G: Humus Humus-Layer (H- R: cлой гумуса Layer) (см. Гумус) See: Humus М: Ялзмагт давхрага (See: Humus) Hydrocarbons R: углеводороды Any chemical class of Любой химический класс соединений, содержащий только compounds containing водород и углерод; образуется также с помощью горения only hydrogen and растительных материалов carbon; formed also by М: Нүүрс-устөрөгч combustion of Зөвхөн нүүрстөрөгч болон устөрөгч агуулсан аливаа нэгдэл; vegetative matter ургамлын эд, эрхтний шаталтаас үүсч болно. G: Kohlenwasserstoffe Hydrogen R: водород Colourless, odourless, Бесцветный, без запаха, легковоспламеняющийся газ, который inflammable gas, химически соединяется с кислородом, чтобы образовать воду; which combines образуется также при горении растительного материала chemically with М: Устөрөгч oxygen to form water; Өнгөгүй, үнэргүй, шатдаггүй хий. Химийн урвалын хувьд formed also by хүчилтөрөгчтэй нэгдэж усыг үүсгэдэг; ургамлын эд эрхтний combustion of шаталтаас үүснэ. vegetative matter G: Wasserstoff Hydrophobicity R: гидрофобность Resistance to wetting Устойчивость к смачиванию, проявляемая некоторыми почвами, exhibited by some и называемая также отталкивающей способностью воды. Это soils, also called water явление происходит естественным образом или может repellency. The вызываться пожаром. phenomenon may М: Гидрофоб чанар occur naturally or may Усанд уусдаггүй молекул болон усанд нордоггүй гадаргууд be fire-induced. хамаарах нэр томъёо. Энэхүү үзэгдэл байгаль дээр эсвэл

198 түймрээс үүсч болно. G: Hydrophobie Hygrograph R: гигрограф A continuous- Непрерывно записывающий гигрометр (см. Гигрометр, recording hygrometer Психрометр) (cf. Hygrometer, М: Гигрограф Psychrometer) Чийг хэмжигчийн тасралтгүй бүртгэсэн график (cf. Hygrometer, Psychrometer) G: Hygrograph Hygrometer R: гигрометр An instrument for Прибор для измерения содержания водяного пара в воздухе.(ср: measuring the water Гигрограф, Психрометр) vapour content of the М: Чийг хэмжигч air (cf. Hygrograph, Агаарын усны уурын агууламжийг хэмждэг багаж (cf. Psychrometer) Hygrograph, Psychrometer) G: Feuchtigkeitsmesser, Hygrometer Hygrothermograph R: гигротермограф A recording instrument Записывающий прибор, объединяющий в одной записи combining, on one колебания атмосферной температуры и содержание влаги в record, the variation of качестве функции времени atmospheric М: Гигротермограф temperature and Агаарын температур, чийгийг нэгэн зэрэг хэмждэг багаж (cf. humidity content as a Thermograph). function of time (cf. G: Thermohygrograph Thermograph).

199 I

Identification Run R: опознавательный заход A pass over the target Пролет ведушего самолета над площадью мишени для area by the lead aircraft обозначения необходимой траектории полета и цели для to indicate the desired авиатанкера, в период, когда пилот авиатанкера наблюдает flight path and target of данный пролет. an air tanker, while the M: Тодорхойлох нислэг air tanker pilot is Чиглүүлэгч онгоцоор талбай дээгүүр түрүүлэн нисч галын observing онгоцонд маршрутыг зааж, чиглүүлэх. G: Identifizierungsanflug Ignition R: воспламенение; зажигание The initiation of Инициирование горения combustion М: Ноцох, ноцоох, шатах, гал авалцах Гал асаах G: Entzündung Ignition Energy R: энергия воспламенения The quantity of heat or Количество тепла или электрической энергии, которое должно electrical energy that быть поглощено для воспламенения и горения must be absorbed to М: Ноцолтын энерги ignite and burn Гал авалцах, шатахад шингэх дулаан болон цахилгааны энерги G: Entzündungsenergie Ignition Method R: средства зажигания The means by which a Средства, посредством которых огонь воспламеняется, такие как fire is ignited, such as ручной капельный зажигательный аппарат, вертолетный hand-held drip torch, зажигательный аппарат и наспинные емкости с helitorch, and пропаном backpack propane М: Гал асаах хэрэгслүүд tanks Гар ажиллагаатай дуслын бамбар, нисдэг тэргээр гал тавих төхөөрөмж, үүрдэг пропан бүхий сав зэрэг гал асаах хэрэгслүүд G: Entzündungsmethode Ignition Pattern R: Способы зажигания The manner in which a Способы проведения предписанных выжиганий, встречных prescribed burn, палов и отжигов определяются погодой, ЛГМ, системой backfire, or burnout is зажигания, географическими и геометрическими особенностями set, determined by местности и другими факторами, влияющими на поведение weather, fuel, ignition пожара и цели выжигания. Обычно используются различные system, topographic способы: and other factors Ступенчатое зажигание под углом к ветру– устройство having an influence on множества полос огня на участке под углом к ветру. Цель - fire behaviour and the создать полосы огня с признаками как головной части пожара, objective of the burn. так и флангов. Several methods are Площадное зажигание - устройство нескольких отдельных commonly used: очагов горения на всем участке или одновременно или в Angled Strip Ignition быстрой последовательности таким образом, чтобы они - The setting of a побыстрее объединились, начали взаимодействовать и number of lines of fire поддерживать друг друга для создания высокотемпературного, on an area at an angle быстро распространяющегося огня по всему участку.

200 to the wind. The effect Точечное зажигание участка - Устройство ряда отдельных is to create lines of fire очагов на участке таким образом, чтобы они распространились with attributes of both независимо по большей части участка до того, как они a head fire and a flank окончательно станут усиливать друг друга (син. Очаговое fire. зажигание; точечное зажигание). Area Ignition - The Пуск тылового огня - устройство линии огня таким образом, setting of a number of чтобы она горела от противопожарного барьера против ветра individual fires или вниз по склону. throughout an area Зажигание от центра - устройство или концентрирование either simultaneously очагов в центре участка для образования центральной or in quick succession конвективной колонки с постепенным дополнительным and so spaced that they поджиганием очагов с меньшей их концентрацией вблизи soon coalesce, внешнего противопожарного барьера. По мере возникновения influence, and support тяги, она затягивает огонь по направлению к центру.(син. each other to produce a Конвективное горение) hot, fast-spreading fire Пуск флангового огня - Организация полосы огня вдоль линии, throughout the area. параллельной ветру таким образом, чтобы пожар Area Grid Ignition - распространялся под прямым углом к ветру или поперек The setting of a склона. number of individual Пуск фронтального огня – Организация полосы огня так, fires throughout an чтобы он горел по ветру или вверх по склону от area so spaced that противопожарного барьера. they will spread Пуск кромки огня в форме кленового листа – Организация independently over полос огня постепенно от вершины горы вниз по склону. most of the area before Используется в гористой местности для выжигания холмов, где finally reinforcing one уклон является основным фактором, воздействующим на another. (syn. Spot распространение пожара. В результате возникают фланговые Ignition) кромки огня, расходящиеся от центральной вершины. Син. - Backfire Ignition - Зажигание в форме орнамента The setting of a line of Ступенчатое зажигание – Пуск следующих одна за другой fire so that it will burn параллельных полос огня (движущихся наружу по направлению away from a control к периметру участка), каждая из которых горит рядом с ранее line against the wind or выгоревшей полосой. Может использоваться при пуске downhill. тылового огня, флангового огня, или фронтального огня. Centre Fire Ignition М: Гал асаах аргууд (Centre Firing) - The Зориудын түймэр тавих, цурав тавих, талбайг шатаах аргууд. setting of fires in the Шатаах зорилго, газрын гадаргын байдал, гал асаах систем, centre of an area or шатах материал, цаг уур зэргээр тодорхойлогддог, түймрийн concentrated to create төлөв байдалд нөлөөлдөг хүчин зүйлс. Дараах хэд хэдэн аргууд a central convection түгээмэл хэрэглэгддэг; column with additional Өнцөг үүсгэн, цурав тавих - Түймэр асч буй талбай дээр fires set progressively салхины чиглэлд өнцөг үүсгэн хэд хэдэн зурвасаар гал тавих. and less concentrated Ингэж зурваслан гал асааснаар галын нүүр тал болон огцом near the outer control дүрэлзэн асч буй хэсэгт нөлөөлөх зорилготой. lines. As indrafts Талбайгаар ноцоох - Тухайн талбайд олон тооны галыг нэгэн develop they draw the зэрэг энд тэндгүй асааснаар тэдгээр гал нь хоорондоо удалгүй fire toward the centre нийлж том хэмжээний, хурдан тархалттай, дөл ихтэй галыг (syn. Convection үүсгэж талбайг богино хугацаанд шатаана. Burning). Талбайд хэсэгчлэн гал ноцоох - Талбай дотор олон тооны

201 Flank Fire Ignition - галыг хооронд нь тодорхой зайтайгаар (тор үүсгэх маягаар) The setting of a line of асааснаар тэдгээр гал нь эхэндээ тус тусдаа асах бөгөөд эцэстээ fire along a line нийлж хүчтэй гал болно (иж. Галын цэг үүсгэн ноцоох). parallel to the wind Угтуулж цурав тавих - Хяналтын шугамнаас эхлэн галыг with the fire spreading зурваслан асааснаар гал салхины эсрэг чиглэлд (үндсэн галын at right angles to the чиглэлд) болон газрын налуу руу шатна. wind or across a slope. Талбайн төвөөс гал ноцоох - Талбайн төв хэсэгт гал ноцоох Head Fire Ignition - буюу төв конвекцийн баганад төвлөрүүлж, талбайнд захын The setting of a line of хяналтын зурваст бага төвлөрүүлж нэмэлт гал тавих. Эхэн үедээ fire so that it will burn гал нь талбайн төв рүү чиглэн шатна. (syn. Convection Burning) with the wind or Хажуугийн галыг ноцоох - Зурвасан галыг салхины чиглэлтэй upslope away from a параллелаар тархаж буй галтай зэрэгцүүлж буюу газрын control line. налуугийн дагуу ноцоох Maple Leaf Ignition - Фронт галыг ноцоох - Хяналтын шугамнаас эхлүүлэн зурвасан The setting of lines of галыг салхины чиглэлийн дагуу болон газрын өөд чиглүүлэн fire progressively from асаах. the apex of a ridge Агч модны навчны хэлбэрээр ноцоох - Зурвасан галыг уулын point and proceeding орой хэсгээс доош чиглэлд ноцоох. Уулархаг газрын түймрийн downhill. Used in hilly тархалтанд саад болж буй налуу хэсгийг, мөн дов сондуулыг areas to burn knolls or шатаахад энэхүү аргыг хэрэглэнэ. Тухайн талбайн төв хэсэг дэх ridges where slope is уулын оройгоос эхлүүлэн хажуугийн түймрийг тавих ажиллагаа the main influence on юм (syn. Chevron Burn). fire spread. The effect Зурвас галыг ноцоох - Галыг зэрэгцээ зурвас үүсгэн ноцоож is to have flank fires (талбайн периметрээс гадагш чиглэл рүү), дараагийн зурвасан radiating from the галыг өмнө шатсан зурвасын захаас үргэлжлүүлэн ноцооно. central hilltop (syn. Угтуулж тавих цурав, хажуугийн гал болон фронт галд энэхүү Chevron Burn). аргыг хэрэглэж болно. Strip Fire Ignition - G: Entzündungstechnik, -muster The setting of successive parallel strips of fire (progressing outward toward the perimeter of the area), each one burning adjacent to the strip previously burned. May be used for backfires, flank fires, or head fires. Ignition Probability R: вероятность воспламенения Chance that a firebrand Возможность того, что головешка вызовет воспламенение при will cause an ignition попадании на восприимчивые ЛГМ when it lands on М: Ноцох магадлал receptive fuels Шатахад бэлэн байгаа шатах материалд цучил унаснаар гал авалцaх боломж, магадлал G: Entzündungswahrscheinlichkeit

202

Ignition Temperature R: температура воспламенения The minimum Минимальная температура, при которой может иметь место temperature at which воспламенение и возникнуть самоподдерживающееся горение. ignition can take place (ср: Точка воспламенения) and sustained М: Гал ноцох температур combustion can occur Үргэлжилсэн шаталтыг нөхөлдүүлэх хамгийн бага температур (cf. Kindling Point) (cf. Kindling Point) G: Entzündungstemperatur Ignition Time R: время воспламенения Time between Время между применением источника зажигания и application of an самоподдерживающимся горением ЛГМ ignition source and М: Ноцолтын хугацаа self-sustained Шатах материалд гал ноцоох аливаа эх үүсвэрийг анхлан combustion of a fuel хүргэснээс хойш гал асалт тогтмолжих хүртэлх хугацаа G: [Verzugszeit zwischen Entzündung und anhaltendem Brennvorgang] Impeller R: крыльчатка Rotating part of a Вращающаяся часть центробежной помпы, придающая энергию centrifugal pump жидкости, которая должна быть перемещена. Для обеспечения which imparts energy сдвигающих усилий крыльчатка находится на вращающемся to the liquid to be валу внутри массы жидкости. moved. For shearing М: Хүчлүүр purposes, the impeller Төвөөс зугтах хүчний зарчмаар ажилладаг шахуургын эргэдэг is on a rotating shaft хэсэг. Энэ нь энергийг шингэний тусламжтайгаар дамжуулж within the body of хөдөлгөөнийг үүсгэнэ. Хөдөлгөөнийг хангах үүднээс liquid хүчлүүрийг шингэн бүхий эргэх гол дээр суурилуулсан байдаг. G: Pumpenflügelrad Incendiary (Fire) R: пожар, совершенный поджигателем see under Fire Cause см. Раздел «Причины пожаров» (син. Пожар, совершенный (syn. Arson Fire, cf. поджигателем, ср: Поджог) Arson). М: Галдан шатаагч (түймэр) see under Fire Cause (syn. Arson Fire, cf. Arson). G: Durch Brandstiftung verursachtes Feuer Incident R: природный пожар An occurrence either Происшествие, вызванное человеком или природным явлением human-caused or (в данной терминологии происшествие означает природный natural phenomenon пожар), которое требует действия или поддержки персонала (in this terminology службы чрезвычайных ситуаций для предотвращения или incident means минимизации потери жизней или повреждения собственности и wildfire), that requires /или природных ресурсов (элемент УСУП) action or support by М: Байгалийн түймэр emergency service Яаралтай түргэн тусламжийн бие бүрэлдэхүүн оролцож хүний personnel to prevent or амь нас, эд хөрөнгө, байгалийн нөөц баялагт учрах хохирлоос minimize loss of life or сэргийлэх эсвэл хохирлыг бууруулах үүднээс яаралтай арга damage to property хэмжээ авах шаардлагатай аливаа аливаа хүний үйл and/or natural ажиллагаанаас үүдэлтэй болон байгалийн гамшиг, үзэгдэл (энэ resources (element of нэр томъёонд гамшиг үзэгдэл гэдэг нь байгалийн түймрийг the Incident Command нэрлэж буй юм).

203 System [ICS]). G: Feuerereignis (ICS) Incident Action Plan R: план действий на природном пожаре Document initially Документ, первоначально подготовленный на первом совещании prepared at the first по планированию, содержащий основные цели по тушению planning meeting, пожара, отражающие общую стратегию работы по природному containing general fire пожару и отдельные планы действий по тушению и спасению suppression objectives для следующего операционного периода (элемент УСУП). reflecting overall М: Байгалийн түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагааны strategy for the төлөвлөгөө incident and specific Гал түймэртэй тэмцэх ерөнхий зорилтуудыг агуулсан, аливаа suppression and rescue гамшигтай тэмцэх стратеги, аврах ажиллагааны төлөвлөгөө, гал action plans for the унтраах тусгай төлөвлөгөө зэргийг бүгдийг тусгасан, дараагийн next operational period гамшгийн тохиолдолд хэрэглэхэд бэлтгэсэн баримт. (element of the G: Planung der Feuerbekämpfung (ICS) Incident Command System [ICS]). Incident Base R: база, использующаяся для тушения природного пожара Location at the Место в районе природного пожара, где координируются и incident where the администрируются основные функции материально- primary logistics технического обеспечения. (В термин «база» добавляется functions are название природного пожара или другое обозначение). coordinated and Командный пункт по тушению природного пожара может administered. (Incident располагаться на базе. Организуется только одна база для name or other каждого природного пожара (элемент УСУП). designator will be М: Байгалийн түймэртэй тэмцэх бааз added to the term Байгалийн түймрийн үед материал, техникийн үндсэн Base.) The incident зохицуулалтыг хийж, удирдах үйл ажиллагааг явуулах газар command post may be (Бааз гэсэн нэр томъёоны урд талд тухайн осол гамшигтай collocated with the холбоотой үгийг залгаж хэрэглэнэ. Жишээлбэл, гал түймэртэй base. There is only one тэмцэх бааз г.м). Гал түймрийн пост гэдэгтэй бааз гэдэг үг нь Base per incident хамт хэрэглэгдэж болно. Тухайн түймрийн тохиолдолд зөвхөн (element of the нэг л Бааз байна. Incident Command G: Stützpunkt (ICS) System [ICS]). Incident Command R: командный пункт тушения пожара Post That location at Такое место, в котором исполняются основные функции по which the primary руководству, и которое обычно располагается на базе по command functions are тушению природного пожара (элемент УСУП). executed and usually М: Гал түймэртэй тэмцэх ангийн пост colocated with the Ихэвчлэн гал түймэртэй тэмцэх баазтай хоршиж үйл incident base (element ажиллагаагаа явуулдаг, үндсэн ангийн функцүүдийг of the Incident хэрэгжүүлдэг газар. Command System G: Einsatzzentrale (ICS) [ICS])

204

Incident Command R: (унифицированная) система управления пожаром System A standardized (УСУП) on-scene emergency Унифицированная реальная концепция по управлению пожаром, management concept специально разработанная для того, чтобы позволить ее specifically designed to пользователям принять интегрированную организационную allow its user(s) to структуру, эквивалентную сложности и требованиям отдельного adopt an integrated или нескольких природных пожаров (происшествий), избежав organizational трудностей, связанных с административными и правовыми structure equal to the границами (элемент УСУП). complexity and М: Гамшгийн менежментийн систем demands of single or Тухайн онцгой тохиолдолд онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн multiple incidents, байгууллагууд нэгдсэн зохион байгуулалтын бүтцийг бий without being hindered болгож, аливаа дүрэм, журманд захирагдахгүйгээр нэгдэн by jurisdictional ажиллах тухай онцгой байдлын үеийн менежментийн boundaries. (element стандартчилагдсан ойлголт. of the Incident G: [System des Katastrophenmanagements (ICS)] Command System [ICS]) Incident Commander R: руководитель ликвидации природного пожара Individual responsible Лицо, ответственное за управление всеми действиями в зоне for the management of природного пожара (элемент УСУП). all incident operations М: Байгалийн түймрийг унтраах ажиллагааны удирдагч at the incident site Осол, гамшиг болсон газартай холбоотой бүхий л үйл (element of the ажиллагааны менежментийг удирдан ажилладаг хүн. Incident Command G: [Leiter des Incident Command System] System [ICS]) Incident Support R: организация по обеспечению ликвидации природного Organization пожара Any off-incident Любая посторонняя поддержка, предоставленная для support provided to an ликвидации природного пожара. Примерами могут быть: incident. Examples ведомственные диспетчерские центры, аэропорты, would be agency мобилизационные центры и т.п. (элемент УСУП). dispatch centers, М: Байгалийн түймэртэй тэмцэх ажиллагааг дэмжих airports, mobilization байгууллага centers, etc. (element Гамшиг ослын үед өөр бусад байгууллагаас (хөндлөнгийн) of the Incident тусламж үзүүлэх. Жишээлбэл, нисэх онгоцны буудал, Command System мэдээллийн албаны төв, дайчилгааны төвүүд гэх мэт. [ICS]) G: [Organsiation zur Unterstützung des Incident Command System] Incident Weather R: прогноз погоды, связанный с природным пожаром Forecast Специальный прогноз пожарной погоды для района конкретного Special fire weather пожара, подготовленнный метеорологом непосредственно на forecast for a specific пожаре или вблизи от него (элемент УСУП). fire incident prepared М: Байгалийн түймэртэй холбоотой цаг агаарын урьдчилсан by a meteorologist on мэдээ site at or near the Тухайн түймэр гарсан газрын эсвэл тэрхүү газрын ойролцоох incident area (element цаг уурчийн тусгайлан бэлтгэсэн цаг агаарын мэдээ of the Incident G: Feuerwetter-Vorhersage

205 Command System [ICS]) Increaser R: переходник Increasing coupling Переходное соединение, использующееся на пожарных рукавах, used on hose, pump, or помпе или наконечниках для обеспечения соединения рукавов nozzles to permit большего диаметра. connection of a larger М: Шилжүүлэн хэрэглэгч тотго size of hose Өөр өөр голчтой даралтын хоолойн хушуу, хөөрөг зэргийг бусад галын хэрэгсэлтэй холбох тотго G: Übergangsstück Incremental Drop R: постепенно увеличивающийся сброс Air tanker drop in Сброс с авиатанкера, при котором створки емкости открываются which tank doors are последовательно таким образом, чтобы огнегасящая жидкость opened in sequence so сливалась непрерывно (син. Последовательный сброс, that the fire Стелющийся сброс; ср: Залп) suppressant cascades М: Тасралтгүйгээр цацах (дээрээс) continuously (syn. Галын онгоцны гал унтраагуулын савны таг онгойсноор тухайн String Drop, Trail бодис доошоо тасралтгүй асгарах (syn. String Drop, Trail Drop; cf. Drop; cf. Salvo) Salvo). G: Gestaffelter Abwurf Independent Crown R: независимый верховой пожар (вершинный) Fire см. Раздел Лесной пожар (син. Беглый верховой пожар) See under Forest Fire М: Титмийн бие даасан түймэр (syn. Running Crown See under Forest Fire (syn. Running Crown Fire) Fire) G: Kronenfeuer, unabhängig vom einem Bodenfeuer Indirect Attack R: косвеннная атака see under Fire см. Раздел «Тушение пожара» (ср: Прямая атака; Параллельная Suppression (cf. Direct атака) Attack; Parallel М: Шууд бус довтолгоо Attack) see under Fire Suppression (cf. Direct Attack; Parallel Attack) G: Indirekter Löschangriff Indirectly Visible R: площадь непрямой видимости Area Земля или растительность, растущая на ней, которая не Ground, or the просматривается напрямую с фиксированной точки наблюдения, vegetation growing но которая лежит на расстоянии не более 91 метра прямой thereon, that is not видимости наблюдателя directly visible to a М: Шууд үл харагдах газар fixed point lookout but Түймрийн ажиглалтын цамхагаас шууд харагдахгүй байгаа газар lies at not more than a эсвэл ургамлан бүрхэвч, гэхдээ ажиглалтын цамхгийн харах specified depth (91 шулуунаас дээш боловч тодорхой хязгаараас (91 метр) дээшгүй meters) below the байгаа газар. lookout's line of sight G: [Durch toten Winkel verdeckte Überwachungsfläche] Individual R: персональное задание Assignment В пожаротушении метод управления персоналом, при котором In fire suppression, a лесные пожарные индивидуально назначаются на участки method of managing кромки пожара для тушения очагов пожара, создания personnel whereby заградительной полосы, проведения встречного пала и firefighters are дотушивания там, где это необходимо. (ср: Человек обгоняет assigned individually человека)

206 to designated lengths М: Хувь хүний үүрэг, даалгавар of the fire edge for hot- Гал унтраах ажиллагааны үед бие бүрэлдэхүүнийг зохион spotting, constructing байгуулах арга. Үүнд гал сөнөөгчид галын идэвхитэй голомтыг control line, backfiring, илрүүлэх, хяналтын зурвас байгуулах, угтуулж цурав тавих, and mopup, as галыг эцэслэн унтраах зэрэг ажиллагааны үед тодорхой орон neccessary (cf. Man- зай, шулууныг тус тусдаа хариуцан ажиллах (cf. Man-Passing- Passing-Man) Man) G: [Individueller Einsatz von Löschkräften] Industry Crew R: группа пожаротушения, созданная промышленными Fire crew composed of предприятиями mill, forestry, or Пожарная группа, составленная из лесопромышленных, construction workers лесохозяйственных или строительных рабочих М: Үйлдвэрийн ажилчдаас бүрдсэн гал унтраах баг Мод боловсруулах үйлдвэр, ойн аж ахуйн болон барилгын ажилчдаас бүрдүүлсэн гал унтраах баг G: [Externe Betriebsfeuerwehr bzw. -löschmannschaft] Information Officer R: информационный работник A staff officer in a fire Штатный работник в организации пожаротушения, suppression ответственный за информационные сообщения для organization общественности по пожарной ситуации. responsible for М: Мэдээллийн ажилтан information releases to Гал түймрийн нөхцөл байдлын талаар олон нийтэд мэдээлэл the public on a fire түгээх үүрэгтэй, гал түймэртэй тэмцэх байгууллагын ажилтан situation G: Presseoffizier, Pressesprecher Infrared (IR) R: инфракрасный (IR) наземный канал Groundlink Возможность получения на пожаре инфракрасного изображения Capability to receive по каналу воздух-земля air-to-ground IR М: Хэт улаан туяаны газрын суваг (IR) imagery at an incident Түймрийн тохиолдлын үед агаар-газрын хэт улаан туяаны дүрсийг хүлээн авагч G: Bodenstation/Bodenverbindung zur Übertragung von IR- Bildmaterial Infrared (IR) R: инфракрасное изображение Imagery Imagery Изображение, созданное оптико-электронным оборудованием, created by optical- использующим инфракрасные длины волн электромагнитного electronic equipment спектра. Инфракрасные изображения используются для utilizing the infrared проникновения сквозь густой дым, дымку, растительный полог wavelengths of the для: (1) обнаружения пожара на удаленной местности, особенно electromagnetic после прохождения грозы, (2) картирования периметров, spectrum. IR imagery горячих точек и очагов горения действующего пожара, (3) is used through dense обнаружения остаточных источников тепла при дотушивании. smoke, haze, and Обычно два первых варианта использования включают vegetation canopy to применение инфракрасных сканеров на воздушном судне, в то (1) detect the incidence время как третий вариант использования включает применение of wildfires in remote ручных инфракрасных сканеров на земле или на медленно terrain, especially летящем вертолете. (син. Тепловидение) following lightning М: Хэт улаан туяаны зураг авалт storms, (2) map the Электрон соронзон спектрийн хэт улаан долгионыг ашиглан perimeters, hot spots, оптик-электрон багажаар авсан дүрс. Хэт улаан туяаны зураг

207 and spot fires of going авалтыг нягт өтгөн утаа, униар, ургамлын титмийн хэсэг рүү хэт fires, and (3) detect улаан туяа тусгаж (1) алсын зайд байгаа түймрийг илрүүлэх, residual heat sources ялангуяа аянга цахилгаантай шуурганы дараа, (2) асч буй during mopup. түймрийн халуун цэг, голомт, периметрийг тодорхойлж Generally, the first two тархалтын зураглал хийх болон (3) галыг эцэслэн унтраах uses employ IR ажиллагааны үед дулааны эх үүсвэрийг илрүүлэх зэрэгт scanners in aircraft хэрэглэнэ. Ерөнхийдөө дээр дурьдсан эхний хоёр зураг авалтыг while the third use нисэх онгоцонд суурилуулсан багажаар хийдэг бол сүүлчийн employs hand-held IR зураг авалтыг удаанаарнисдэг нисдэг тэргэнд суурилуулсан, scanners on the ground эсвэл гар ажиллагаатай хэт улаан туяаны хүлээн авагчаар хийдэг or in slow-flying (syn. Thermal Imagery). helicopters (syn. G: Infrarot-Bild Thermal Imagery). Infrared Radiation R: инфракрасное излучение Electromagnetic Электромагнитное излучение, длина волны которого находится radiation whose в пределах 0,7-1000 мкм (длиннее, чем видимый свет и короче, wavelength falls чем микроволны). Приборы дистанционного зондирования between 0.7 to 1000 работают посредством восприятия излучения, которое micrometers (longer выделяется или отражается естественным путем, а также than visible light, восприятия сигналов, переданных со спутника и отраженных shorter than обратно. microwaves). Remote М: Хэт улаан туяаны цацраг sensing instruments Долгионы урт нь 0.7 -оос 1000 микрометр бүхий электрон work by sensing соронзон цацраг (харагдах гэрлээс урт, бичил долгионоос бага). radiation that is Зайнаас тандан судлалын төхөөрөмжүүд нь байгалиас ялгарсан naturally emitted or болон ойсон цацрагийг мэдрэх буюу газар дахь хүлээн авагчид reflected, or by sensing хиймэл дагуулаас дохио дамжуулагдаад, буцаж түүнд signals transmitted мэдээлэгддэг. from a satellite and G: Infrarotstrahlung reflected back to it. Infrared Scanner R: инфракрасный сканер An optical-electronic Оптико-электронная система для идентификации или получения system for identifying изображения теплового инфракрасного излучения для or obtaining imagery обнаружения бездымных пожаров или пожарных периметров of thermal infrared сквозь дым. Может использоваться также для картирования radiation to detect non- пожара. Система может работать с воздушного судна или в smoking fires or fire ручном режиме на земле. perimeters through M: Хэт улаан туяаны сканнер төхөөрөмж smoke. May also be Түймрийн периметрийг утаан дундуур нэвтэлж илрүүлэх эсвэл used for fire mapping. утаагүй түймрийг дулааны хэт улаан туяаны цацрагийн зураг The system may be авалтаар илрүүлж тодорхойлдог оптик-цахилгаан төхөөрөмж. operated from an Түймрийн тархалтын зургийг хийхэд хэрэглэж болно. Энэхүү aircraft, or hand-held төхөөрөмжийг нисэх онгоцноос, мөн газраас ч ажиллуулж on the ground. болно. G: Infrarotscanner Inhibition R: тушение пожара с помощью веществ, тормозящих Process of горение; ингибирование extinguishing fire by Процесс тушения пожара использованием агента, который the use of an agent that прерывает химические реакции в процессе горения.

208 interrupts the chemical М: Аливаа бодисоор галыг унтраах, шаталтыг зогсоох, reactions in the саармагжуулах combustion process Шаталтын үйл явцын химийн урвалыг аливаа бодисоор үйлчилж зогсоох, унтраах процесс. G: Brandhemmung Initial Attack R: первоначальная атака The actions taken by the first resources to arrive at a wildfire to protect lives and property, and prevent further extension of the fire, either by air or by ground suppression (cf. Hotshot Crew) Действия, осуществляемые первыми прибывшими ресурсами пожаротушения, как с воздуха, так и на земле для осуществления защиты жизни людей, и собственности и предотвращения дальнейшего распространения пожара.(ср: Команда опытных специалистов-пожарных) М: Эхний довтолгоо Байгалийн түймрийн цаашдын тархалтаас сэргийлэх, мөн түймрээс хүний амь нас, эд хөрөнгийг хамгаалахын тулд агаараас эсвэл газраас түймрийг эсэргүүцэх эхний бие бүрэлдэхүүн буюу нөөц хүчин түймрийн голомтод ажиллагаагаа эхлэх G: Erstangriff Initial Attack Base R: база первоначальной атаки Any place where initial Любое место, где сосредоточены силы первоначальной атаки в attack capability has готовности для возможных пожарных действий. Силы должны been positioned in иметь воздушный и/или наземный транспорт на месте. readiness for probable Түймэртэй тэмцэх эхний довтолгооны бэлтгэл ажлыг хангаж fire action. The forces байгуулсан аливаа бааз. must have air and/or M: Эхний довтолгооны бааз ground transport Энэхүү нөөц хүчин нь тухайн газарт агаарын болон газрын capability on site. тээвэр хийх бололцоог бүрдүүлсэн байх ёстой. G: Stützpunkt für den Einsatz von Erstangriffskräften Initial Attack Crew R: группа первоначальной атаки A crew specially hired, Специально нанятая, обученная, экипированнная и развернутая trained, equipped, and группа для проведения первоначальной атаки природных deployed to conduct пожаров в течение начального периода горения. initial attack on М: Эхний довтолгооны баг wildfires within the Байгалийн түймэр анх шатаж эхлэхэд ажиллагаагаа явуулахаар first burning period тусгайлан бэлтгэгдэж, багаж, төхөөрөмжөөр хангагдсан баг. G: Einsatzkräfte für den Erstangriff Initial Attack Fire R: пожар для группы первоначальной атаки Fire that is generally Пожар, который обычно подавляется подразделениями атаки, contained by the attack отправленными первыми, без дополнительного выделения units first dispatched, подкрепления в течении 2-х часов после начала первоначальной without a significant атаки. Достижение полного контроля ожидается в течение augmentation of первого периода горения. reinforcements, within М: Эхний довтолгоо хийгдэж байгаа түймэр two hours after initial Эхний довтолгооны нэгж мэдээллийн дагуу хүрэлцэн ирж, гал attack, and full control унтраах ажиллагааг эхэлснээс хойш хоёр цагийн дотор онцгой is expected within the ихсээгүй, шаталтын эхний үе шатандаа байгаа гал түймэр.

209 first burning period G: [Durch Erstangriff unter Kontrolle gebrachtes Feuer] Initial Spread Index R: показатель начального распространения (ISI) см. раздел «Канадская таблица показателей пожарной опасности See: under Canadian по условиям погоды» Forest Fire Weather М: Эхний тархалтын индекс Index Table See: under Canadian Forest Fire Weather Index Table Inmate Crew R: пожарная группа, составленная из заключенных Any fire crew Любая пожарная группа, составленная из лиц, содержащихся в composed of prison тюрьме inmates М: Хоригдлын баг Шоронгийн хоригдлуудаар бүрдүүлсэн гал унтраах баг G: [Löschmannschaft aus Gefängnisinsassen] Inside Diameter R: внутренний диаметр Internal diameter of a Внутренний диаметр трубы, проводника или соединения в tube, conductor, or отличие от их внешнего диаметра. Размеры пожарных рукавов coupling as классифицируются по их номинальным внутренним диаметрам. distinguished from its М: Дотоод диаметр outside diameter. Fire Галын хоолойн хэмжээнүүд нь тэдгээрийн нэрийдсэн hose sizes are диаметрээр ангилагдана. classified by nominal G: Innendurchmesser internal diameter. Insolation R: инсоляция Solar radiation Солнечное излучение, полученное земной поверхностью received at the earth's М: Инсоляц surface Дэлхийн гадаргуу дээр туссан нарны цацраг G: Insolation, Sonneneinnstrahlung Instability R: неустойчивость A state of the Состояние атмосферы, в котором вертикальное распределение atmosphere in which температуры является таким, что часть воздуха, при получении the vertical distribution или направленного вверх или направленного вниз импульса, of temperature is such будет стремиться отходить вертикально от своего начального that an air particle, if уровня с нарастающей скоростью. (ср: Устойчивость given either an upward атмосферы). or downward impulse, М: Тогтворгүй байдал will tend to move Температурын босоо чиглэлийн тархалт нь агаарын дээш болон vertically away with доош шилжин хөдлөх жижиг хэсгүүдээс хамаарч, үндсэн increasing speed from төвшнөөс дээш чиглэлд хурдтайгаар хөөрөх агаар мандлын its original level (cf. хэсэг (cf. Atmospheric Stability). Atmospheric Stability) G: Atmosphärische Instabilität In-Stand Wind R: ветер в древостое Windspeed within a Скорость ветра в древостое примерно на уровне глаз (ср: stand at about eye level Cкорость ветра в средней части пламени) (cf. Mid-Flame М: Ой доторх салхи (нүдний түвшин дэх) Windspeed) Ой доторх салхины хүний нүдний төвшинд байх хурд (cf. Mid- Flame Windspeed) G: Windgeschwindigkeit im Waldbestand (auf Augenhöhe) Intake Hose R: всасывающий рукав See: Suction Hose См: Всасывающий рукав М: Сорох хоолой

210 (See: Suction Hose) Integrated Forest R: интегрированное лесопожарное управление (IFFM) Fire Management Обозначение систем лесопожарного управления, которые (IFFM) Designation of включают одну или обе из следующих концепций интеграции: fire management (1) Интеграция предписанных естественных или антропогенных systems which include природных пожаров и/или планового применения пожара в one or both of the лесном хозяйстве и других системах землепользования в following concepts of соответствии с целями предписанного выжигания; (2) integration: (1) Интеграция деятельности и использование возможностей Integration of сельского населения (общины, индивидуальные prescribed natural or землепользователи) для реализации общих целей управления human-caused землями, защиты лесов (растительности) и управления дымом от wildfires and/or пожаров (общинное управление пожарами). Термин planned application of интегрированное лесопожарное управление (IFFM) является fire in forestry and общеупотребительным для пожарного управления в наименее other land-use systems развитых регионах, включая лесные и нелесные экосистемы. in accordance with the Примечание: в случае отсутствия лесов в зоне интересов, objectives of используется термин «интегрированное управление пожаром» prescribed burning; (2) (ср: Предписанное выжигание) Integration of the М: Ойн түймрийн нэгдсэн менежмент (IFFM) activities and the use of Түймрийн менежментийн системийн тодорхойлолт ба энэ нь the capabilities of the дараах хоёр ойлголтыг агуулна: (1) Зориудын түймрийн rural populations төлөвлөгөөний дагуу зориудын түймэртэй болон хүнээс (communities, үүдэлтэй байгалийн түймэртэй холбоотой үйл ажиллагааг individual land users) нэгтгэх, ойн аж ахуй дахь түймрийн хэрэглээний төлөвлөгөө to meet the overall болон бусад газар ашиглалтын системүүдийг нэгтгэх; (2) objectives of land Нутгийн иргэдийн (иргэд, бие даасан газар ашиглагчид) management, оролцоог нэмэгдүүлж, тэдний чадавхийг газрын менежмент, ой vegetation (forest) ургамал (ой) хамгаалал, утааны менежментэд ашиглах (Нутгийн protection, and smoke иргэдэд тулгуурласан түймрийн менежмент). Ойн түймрийн management нэгдсэн менежмент (IFFM) хэмээх ойлголт нь ойтой болон (community-based fire ойгүй, хөгжил буурай улс орнуудын түймрийн менежментийн management). The ажиллагаанд түгээмэл хэрэглэгддэг. Тайлбар: Хэрэв ой байхгүй term IFFM is common тохиолдолд энэхүү нэр томъёог Түймрийн нэгдсэн менежмент for fire management (IFM) хэмээн нэрлэдэг (cf. Prescribed Burning). approaches in less G: Integriertes Feuer-Management developed regions including forest and non-forest ecosystems. Note: In case of absence of forests in the area concerned the term Integrated Fire Management (IFM) is used instead (cf. Prescribed Burning). Intensity R: интенсивность See: Fire Intenisty см. Интенсивность пожара М: Эрчим

211 (See: Fire Intenisty) Interface Zone (I- R: переходная зона Zone) см. Переходная зона между природными землями и городом See: Wildland/Urban М: Шилжилтийн бүс (I бүс) (Residential) Interface See: Wildland/Urban (Residential) Interface Intermittent Crown R: скачкообразный повальный верховой пожар Fire см. Раздел Лесной пожар (син. Пассивный верховой пожар) See under Forest Fire М: Титмийн тасалданги түймэр (syn. Passive Crown See under Forest Fire (syn. Passive Crown Fire) Fire) G: Diskontinuierliches Kronenfeuer Intermittent Smoke R: прерывистый дым Smoke which becomes Дым, который видим только через интервалы visible only at intervals М: Тасалданги утаа Тодорхой интервалтайгаар нүдэнд үзэгдэх утаа G: [Unregelmässig sichtbarer Rauch] International Fire R: международная пожарная команда Crew Команда пожаротушения, специально подготовленная для A fire suppression работы в зарубежных странах при взаимной помощи в crew specially trained управлении пожарными бедствиями for deployment in М: Гал түймрийн олон улсын баг foreign countries for Гал түймрийн гамшигтай тэмцэхээр улс орнуудын хамтын mutual fire disaster ажиллагаа, харилцан тусламжийн хүрээнд бэлтгэгдсэн гал management assistance түймэртэй тэмцэх тусгай баг. G: Internationale Feuerbrigade Interregional Fire R: межрегиональная пожарная команда Crew Хорошо подготовленная команда пожаротушения, которая A highly trained fire может работать в различных регионах (провинциях) страны suppression crew than М: Дотоод бүс нутгийн гал түймрийн баг can be deployed in Тухайн улс орны дотоод бүс нутгуудад гарсан галыг унтраахаар various regions өндөр хэмжээнд бэлтгэгдсэн гал унтраах баг (provinces) of a G: Überregional einsetzbare Löschkräfte country Intolerable Loss R: непереносимая потеря Level of damage or loss greater than that which may be sustained by a given resource, cultural or natural, and still achieve management goals Уровень вреда или потерь, превышающий тот, который может быть выдержан данным ресурсом, культурными или природными все еще достижимыми целями управления М: Тэвчишгүй хохирол Хохирлын хэмжээ буюу тухайн соёлын болон байгалийн нөөцөд тооцоолсноос илүү их хэмжээгээр учирсан хохирол G: Schadensschwelle (nicht tolerierbarer Verlust) Inversion R: инверсия [Meteorology] The [Метеорология] Состояние атмосферы, в котором температура в atmospheric condition вертикальном слое воздуха увеличивается с высотой, приводя к in which temperature очень устойчивой атмосфере (это противоположно обычной within a vertical layer ситуации, когда температура с высотой уменьшается). Задержка of air increases with вертикальных движений в атмосфере допускает накапливание

212 altitude, resulting in a дымового загрязнения от пожаров – обычное явление в ранние very stable atmosphere утренние часы в пожароопасный сезон (син. Температурная (this is contrary to the инверсия, ср: Устойчивость атмосферы) usual situation in М: Инверси which temperature [Цаг уур судлал] Агаар мандлын маш тогтвортой хэсэгт агаарын decreases with height). босоо давхрага дээшлэх тусам температур ихсэх үзэгдэл (үүний The inhibition of эсрэгээр, өндөршил буурах тусам температур багасна). vertical motion in the Түймрийн улиралд өглөө эрт агаар мандлын босоо урсгал atmosphere allows the зогсож, тогтмол болсноор түймрээс үүдэлтэй утааны бохирдол buildup of fire- ихээр бий болно (syn. Temperature Inversion, cf. Atmospheric generated smoke Stability). pollution - a common G: Inversion occurrence in the early morning hours during the fire season (syn. Temperature Inversion, cf. Atmospheric Stability). Island R: остров See under Forest Fire см. раздел. Лесной пожар М: Арал (See under Forest Fire) G: Insel [vom Feuer ausgesparte Teilfläche] Isobar R: изобара A charted line (e.g., on Графическая линия (например, на синоптической карте), a synoptic map) соединяющая точки с одинаковым атмосферным давлением connecting points of М: Изобар equal atmospheric Агаарын даралтын ижил цэгүүдийг холбож харах хүснэгт pressure (жишээлбэл, синоптик зураг) G: Isobare Isotherm R: изотерма A charted line (e.g., on Графическая линия (например, на синоптической карте), a synoptic map) соединяющая точки с одинаковой атмосферной температурой. connecting points of М: Изотерм equal atmospheric Агаарын температурын ижил цэгүүдийг холбож харах хүснэгт temperature (жишээлбэл, синоптик зураг) G: Isotherme

213

Isothermal Layer R: изотермический слой Atmospheric layer Атмосферный слой, в котором температура остается постоянной through which при увеличении высоты temperature remains М: Изотермын давхарга constant with elevation Агаар мандлын давхарга, энэхүү давхаргын дундуур өнгөрсөн агаарын температур өндөршлөөс хамааран тогтмол байдаг. G: Isotherme Luftschicht

Jettison R: выброс груза за борт Drop of an unused load Сбрасывание неиспользованной воды или ингибитора горения с of water or fire самолета или вертолета (син. Холостой сброс) retardant from an М: Огцом хүчтэй асгах (агаар, хий, ус г.мэт зүйлсийг) aircraft or helicopter Нисэх онгоц бa нисдэг тэрэгнээс хэрэглэгдээгүй үлдсэн ус, (syn. Abort) шаталт саармагжуулагч зэргийг асгах (syn. Abort) G: Schnellabwurf, Notabwurf Jump Fire R: распространение пожара мелкими очагами See: Spot Fire См. Пятнистый пожар М: Гал түймэр жижиг цучлаар тархах (See: Spot Fire) Jump Spot R: точка приземления Selected landing area Выбранный участок приземления для парашютистов-пожарных for smokejumpers М: Буух цэг Гал сөнөөх шүхэрчдийн буухаар сонгосон газар G: [Lande-, Absetzplatz für Feuerspringer] Jump Step R: ступенька для десантирования An approved step Разрешенная ступенька, смонтированная на вертолете для mounted on a десантирования helicopter for М: Үсрэх шат helijumping Нисдэг тэрэгнээс гал унтраахын тулд шүхэртэй буулт хийхэд зориулж нисдэг тэргэнд нэмэлтээр суурилуулсан шат G: [Trittstufe für den Absprung aus einem Hubschrauber] Jump Suit R: костюм для прыжка Approved protection Утвержденный защитный костюм для прыжков парашютистов- suit worn for пожарных smokejumping М: Шүхрийн хувцас Нисдэг тэрэгнээс гал унтраахын тулд шүхэртэй буулт хийдэг шүхэрчний хамгаалалттай хувцас G: Springerkombination Jurisdiction R: полномочия; юрисдикция; подведомственность The range or sphere of Область или сфера полномочий. В лесопожарном управлении: authority. In fire географическая область, в которой ответственным за management: the обеспечение охраны от пожаров является одно ведомство или geographical area for административная единица ведомства. which a single agency, М: Бүрэн эрх, шүүх эрх, харъяалал

214 or an administrative Эрх зүйн орчин болон цар хүрээ. Түймрийн менежментэд: Нэгж unit of an agency, is байгууллагад ногдох газар нутаг буюу тухайн нэгж responsible for байгууллагын түймрийн аюулаас хамгаалах үүрэгтэй газар providing fire нутаг. protection. G: Zuständigkeitsbereich Jurisdictional Agency R: уполномоченное ведомство The agency having fire Ведомство, имеющее полномочия по охране лесов от пожаров protection jurisdiction на определенной географической территории for a specific М: Бүрэн эрхт байгууллага geographical area Тодорхой газар нутгийг түймрээс хамгаалах бүрэн эрх бүхий байгууллага G: Zuständige Behörde

Keetch-Byram R: показатель засухи Китча-Байрама Drought Index Широко используемый показатель засухи, адаптированный для (KBDI) применения в лесопожарном управлении, с цифровым Commonly-used диапазоном от 0 (нет дефицита влаги) до 800 (максимальная drought index adapted засуха) for fire management М: Китч-Байрамын хуурайшилтын индекс applications, with a Түймрийн менежментэд зориулсан хуурайшилтын индексэд numerical range from 0 түгээмэл хэрэглэдэг бөгөөд 0 (чийгийн хомсдолгүй)-ээс 800 (no moisture (хамгийн их хуурайшилттай) хүртэл тоон утгатай байна. deficiency) to 800 G: [Eigenname] (maximum drought) Kilopascal (kPa) R: килоПаскаль (кПа) Atmospheric pressure Атмосферное давление равняется весу воздуха над данной is equivalent to the местностью земной поверхности или в пределах ее атмосферы. weight of air above a Это давление обычно выражается в миллибарах (1 мбар равен given area on the 1000 дин на кв. см) или в килоПаскалях (кПа; 1 кПА равен 10000 Earth's surface or дин на кв. см) within its atmosphere. М: КилоПаскаль (кПа) This pressure is usually Газрын гадаргаас дээш тодорхой өндөрт байгаа агаарын жинтэй expressed in millibars тэнцүү агаарын даралт. Энэхүү даралт нь ихэвчлэн миллибар (one mb equals 1,000 (нэг миллибар = 1000 дин/см2) болон килоПаскалаар (кПа; нэг dynes per square килоПаскаль=10000 дин/см2) илэрхийлэгдэнэ. centimetre) or in G: Kilopascal (kPa) kilopascals (kPa; one kPa equals 10,000 dynes per square centimetre). Kindling Point R: точка воспламенения Lowest temperature at Наиболее низкая температура, при которой может начаться which sustained устойчивое горение для определенного вещества (син. combustion can be Температура воспламенения) initiated for a specified М: Асах, ноцох цэг

215 substance (syn. Тодорхой найрлага бүхий бодист асч буй галын тогтвортойгоор Ignition Temperature) үргэлжлэн асч болох хамгийн бага температур (syn. Ignition Temperature) G: Brennpunkt Knock Down R: сбить пламя To reduce the flame or Уменьшить пламя или жар на наиболее сильно горящих частях heat on the more кромки пожара vigorously burning М: Дөлийг дарах, багасгах parts of a fire edge Түймрийн захын хэсэг дэх эрчимтэй шатаж буй дөлийг багасгаж, бууруулах G: Niederkämpfen Knot R: узел Measure of speed: Мера скорости: морская миля в час. 1 узел равен 1,852 км в час Nautical miles per М: Зангилаа hour. 1 knot is equal to Хурдны хэмжүүр: Нэг цагт тэнгисийн миль. Нэг зангилаа=1.852 1.852 km per hour км/цаг G: Knoten

Ladder Fuel R: ступенчатые ЛГМ; ЛГМ, служащие ступеньками для Fuels which provide перехода низового пожара в верховой vertical continuity ЛГМ, которые обеспечивают вертикальную непрерывность между between strata and слоями и позволяют пожару переходить от наземных ЛГМ в allow fire to carry from кроны деревьев или кустарников (воспламенение в форме факела, surface fuels into the вспыхивание крон) и поддерживать непрерывное распространение crowns of trees or верховых пожаров (ср: кроновые ЛГМ, почвенные ЛГМ, shrubs (torching, напочвенные ЛГМ). crowning) and support M: Гадаргуугийн түймрийг титэмд дамжуулагч шатах continuation of crown материал fires (cf. Crown Fuel, Шатах материалын босоо давхрагуудын холбоог нөхцөлдүүлэгч Ground Fuel, Surface буюу газрын гадаргуугийн шатах материалаас мод, бутны Fuel) титэмд галыг дамжуулан (титэмлэх) титмийн түймрийг дэмжигч шатах материалууд (cf. Crown Fuel, Ground Fuel, Surface Fuel) G: Feuerbrücke, Feuerleiter [Brennmaterial, das Bodenfeuer in den Kronenraum trägt] Land Occupancy Fire R: пожар на арендованной земле Fire started as a result Пожар, возникший в результате деятельности на арендованной of land occupancy for земле в сельскохозяйственных целях, создания плантации и agricultural purposes, промышленного предприятия, строительства, содержания и plantation and использования полос отвода и поселений, за исключением industrial использования оборудования и курения. establishment, М: Газар эзэмшилтийн түймэр construction, Оршин суугчдын газар эзэмших явцад буюу зам арчлах, барилга, maintenance and use of үйлдвэр байгуулах, таримлын талбайн болон хөдөө аж ахуйн rights-of-way, and зорилгоор газар эзэмших явцад гарсан гал түймэр. Үүнд багаж residences, except тоног төхөөрөмжийн хэрэглээнээс болон тамхинаас үүдэлтэй

216 equipment use and түймэр орохгүй. smoking G: Feuerursache Landerschliessung Landsat R: искусственный спутник для съемки поверхности Земли Land Remote-Sensing Лэндсат Satellite series Серия спутников дистанционного зондирования Земли, designed to gather data разработанных для сбора данных о земных ресурсах на on the Earth’s регулярной и систематической основе. Задачами являются: resources in a regular инвентаризация использования земель, геологическая / and systematic manner. минералогическая разведка, оценка сельскохозяйственных Objectives of the урожаев и лесных ресурсов, картография. Искусственный mission are: land use спутник Лэндсат имеет пространственное разрешение 28,5 м и inventory, позволяет производить разведку действующих пожаров и geological/mineralogic сгоревшей растительности. al exploration, crop М: Ландсат-хиймэл дагуул and forestry Дэлхийн нөөцийн талаарх мэдээ, мэдээллийг зайнаас тандан assessment, and судалж цуглуулахаар бүтээгдсэн хиймэл дагуулууд. Зайнаас cartography. Landsat тандан судлах ажлын зорилгод газар ашиглалтын судалгаа, has a spatial resolution геологи, минериологийн хайгуул, ой болон таримлын үнэлгээ, of 28.5 meters and зурагзүй зэрэг багтана. Ландсат-хиймэл дагуулын хүлээн allows reconnaissance авагчийн орон зайн нарийвчлал 28.5 м бөгөөд идэвхтэй асч буй of active fires and түймэр болон шатаж буй ургамлыг илрүүлэхэд хэрэглэнэ. burned vegetation. G: Landsat-Satellit Lapse Rate R: вертикальный градиент температуры Decrease of an Понижение атмосферной переменной (температуры, если не atmospheric variable определено другое) с увеличением высоты. (temperature unless М: Температурын босоо градиент specified otherwise) Агаар мандлын шинж чанарууд (температур, мөн бусад) өндрөөс with height хамааран буурах G: Temperaturabnahme (-gradient) Large Fire R: крупный пожар For statistical В статистических целях - пожар, распространившийся на purposes, a fire площадь большую, чем установленная величина. Например, 100 burning more than a га в США или 200 га в России specified area of land, М: Том хэмжээний түймэр e.g. 100 ha (USA) or Тухайн газар нутгийн тодорхой хэсэгт өргөн уудам талбайг 200 ha (Russia) хамран шатаж буй түймрийг статистикийн зорилгоор ангилсан ангилал. Жишээлбэл, АНУ-д 100 га, ОХУ-д 200 га-aaс дээш бол энэ ангилалд оруулна. G: Grossfeuer Late Burning R: осенний пуск пала Prescribed burning Предписанные выжигания ближе к окончанию засушливого activities towards the сезона end of the dry season М: Намрын шатаалт Хуурайшлын улирлын төгсгөлд явуулж буй зориудын түймрийн ажиллагаа G: [Kontrolliertes Brennen gegen Ende der Trockenzeit] Late Drop R: сброс с запаздыванием Fire retardant dropping Сброс ингибитора горения за пределами назначенной мишени beyond the designated М: Хоцорсон цацалт

217 target Дээрээс цацсан гал саармагжуулагч байнаас өнгөрч цаана нь унах G: Verspäteter (verfehlter) Abwurf Lead In R: подвод к мишени Means of identifying a Способ определения мишени, когда авиатанкер следует за target in which the air ведущим самолетом к мишени tanker follows the lead М: Бай руу чиглүүлэх plane to the target Чиглүүлэгч онгоц галын онгоцыг дагуулан нисч бай руу (гал түймрийг) чиглүүлэх арга G: Eeinweisen Lead Plane R: ведущий самолет Aircraft used to make Воздушное судно, используемое для пробных заходов над trial runs over the площадью мишени, чтобы проверить условия ветра и target area to check задымленности и рельефа местности, навести авиатанкер на wind and smoke определенные мишени, руководить сбросами (син. Самолет- conditions and наводчик) topography and to lead М: Чиглүүлэгч нисэх онгоц air tankers to specific Талбай дээгүүр түймрийн онгоцноос түрүүлэн нисч салхи, targets and supervise утааны нөхцөл байдал, газрын гадаргуугийн хэв шинж зэргийг their drops (syn. шалган, түймрийн онгоцыг шаардлагатай хэсэг рүү чиглүүлж, Birddog). гал унтраах ажиллагааг удирддаг нисэх онгоц (syn. Birddog) G: Führungsflugzeug; Leitflugzeug Leapfrog Method R: метод попеременного передвижения (переходы рабочих с A system of organizing конца цепочки в начало при тушении лесных пожаров) workers in fire Система организации рабочих при тушении пожара, в которой suppression in which каждому члену группы предписано конкретное задание, each crew member is например, подчищение или копка противопожарной полосы на assigned a specific task конкретном отрезке запланированной противопожарной полосы, such as clearing or и тогда, когда эта задача завершена, рабочие передвигаются на digging fireline on a другое задание (ср: Метод передвижек) specific section of М: Мэлхий үсрэлтийн арга control line, and when Гал унтраах үед гал сөнөөгчдийг зохион байгуулах систем that task is completed, бөгөөд багийн нэг гишүүн хяналтын шугамын тухайн хэсэгт passes other workers in цэвэрлэх, газар ухах гэх мэт тусгай үүрэгтэй ажиллах ба moving to a new даалгавраа дуусмагц урд байгаа гал сөнөөгчийг алгасан assignment (cf. урагшилж шинэ үүрэг биелүүлэх зарчмаар ажиллана (cf. Moveup Moveup Method) Method). G: [Aufbau einer Bekämpfungslinie durch Überspingen mit Spezialgerät] Let Burn R: допустимое распространение пожара See: Prescribed Fire См. Предписанный пожар М: Түймрийн тархалтыг зориудаар нэмэгдүүлэх (See: Prescribed Fire) Lifting Processes R: процессы, создающие перемещение вверх в атмосфере Any of the processes Любой из процессов, который ведет к вертикальному that lead to upward перемещению вверх в атмосфере. Эти процессы могут включать vertical motion in the низкую степень конвергенции, тепловую или термальную atmosphere. These конвекцию, орографический подъем над горами и фронтальный processes may include подъем

218 low level convergence, М: Агаарыг дээш өргөх үйл явц heating or thermal Агаар мандал дахь агаарыг дээш чиглэлд хөдөлгөж буй аливаа convection, orographic үйл явцууд. Эдгээрт бага түвшний конвергенц, халуун болон lifting over the дулааны конвекц, уулсын дээгүүрх орографик өргөлт, агаарын mountains, and frontal урсгалын өмнөд хэсгийн өргөлт зэрэг үзэгдлүүд орно. lifting. G: Light Burn R: пал слабой интенсивности Degree of burn which Выжигание, которое оставляет почву покрытой частично leaves the soil covered обугленным органическим материалом; крупные ЛГМ глубоко with partially charred не обугливаются. organic material; heavy М: Хөнгөн шаталт fuels are not deeply Хөрсийг бүрхсэн навчис, хэсэгчлэн нүүрсжсэн органик charred. материалуудын түлэгдэлтийн зэрэг. Хатуу шатах материалуудад гүн нүүрс, тортог үүсдэггүй. G: Feuer geringer Intensität Light Fuel R: мелкие ЛГМ Fast-drying fuels, Быстро высыхающие ЛГМ, обычно с относительно высоким generally with a отношением площади поверхности к объему, которые в comparatively high диаметре меньше 0,64 см и имеют характерное время высыхания surface area-to-volume 1 час или менее. Эти ЛГМ легко воспламеняются и быстро ratio, which are less сгорают при пожаре, если они сухие (ср: характерное время than 0.64 cm in высыхания). diameter and have a М: Хөнгөн, сийрэг шатах материал timelag of 1 hour or Хурдан хатдаг шатах материалууд; ихэвчлэн газрын less. These fuels гадаргуугаас нилээд дээр байх ба диаметр нь 0.64 см-ээс бага, readily ignite and are нэг цагаас бага хугацаанд шатаж үгүй болдог шатах rapidly consumed by материалууд. Эдгээр шатах материалууд хуурай үедээ маш fire when dry (cf. хурдан гал авалцаж шатдаг (cf. Timelag). Timelag). G: Feines, schnell austrocknendes Brennmaterial Lightning Fire R: пожар от молнии A wildfire caused Природный пожар, прямо или косвенно вызванный молнией. directly or indirectly М: Аянга, цахилгаанаас үүдэлтэй түймэр by lightning Аянга, цахилгаанаас шууд болон шууд бус замаар үүдэн гарсан байгалийн түймэр G: Blitzschlagfeuer Lightning Fire R: показатель числа пожаров от молний Occurrence Index Цифровой показатель потенциального количества пожаров, Numerical rating of the вызванных грозами (часть Национальной системы оценки potential occurrence of пожарной опасности США) lightning-caused fires М: Аянганаас үүссэн галын тохиолдлын индекс (part of the U.S. Аянга, цахилгаанаас үүдэн гарч болзошгүй түймрийн National Fire Danger тохиолдлын тоон үнэлгээ (АНУ-Үндэсний түймрийн аюулын Rating System - үнэлгээний системийн нэг хэсэг-NFDRS) NFDRS) G: Blitzschlagfeuer-Index Lightning Locator R: Система грозопеленгации System см. Автоматическая система грозопеленгации See: Automatic М: Аянга, цахилгааны байршлыг тогтоогч систем Lightning Detection See: Automatic Lightning Detection System (ALDS). System (ALDS).

219 Lightning Risk R: опасность возникновения молний A number related to Число, связанное с ожидаемым количеством ударов молний the expected number of облако-земля, которым будет подвержена охраняемая cloud-to-ground территория в течение периода проведения оценок; значение lightning strokes to опасности возникновения молний, используемое в показателе which a protection unit числа молний, включает корректировку грозовой деятельности is expected to be за предыдущий день, чтобы вычислить возможно exposed during the возобновившиеся пожары (часть Национальной системы оценки rating period; the пожарной опасности США) Lightning Risk value М: Аянга, цахилгаанаас үүсч болох эрсдэл used in the occurrence Ажиглалт, үнэлгээ хийх явцад үүлнээс газар хүртэл цахиж буй index includes an аянга, цахилгааны тоо; Аянга, цахилгаанаас үүсч болох adjustment for эрсдлийн утгыг өмнөх өдрийн түймэр үүсгэсэн аянганы lightning activity идэвхжилтийг тохируулдаг тохиолдоцын индексэд хэрэглэнэ experienced during the (АНУ-ын Үндэсний түймрийн аюулын үнэлгээний системийн previous day to нэг хэсэг- NFDRS). account for possible G: Risiko der Entstehung von Blitzschlag holdover fires (part of the U.S. National Fire Danger Rating System - NFDRS). Lightning Risk R: коэффициент пересчета опасности возникновения молний Scaling Factor Коэффициент, выведенный из данных о пожарах, вызванных Factor derived from грозами и молниями, который выверяет прогнозы базовой local thunderstorm and модели количества грозовых пожаров относительно местных lightning-caused fire данных, рассчитывая коэффициенты, не рассматриваемые records that adjusts моделью напрямую (например, восприимчивость местных ЛГМ predictions of the basic к воспламенению молнией, непрерывность ЛГМ, рельеф lightning fire местности, региональные особенности гроз) occurrence model to М: Аянга, цахилгаанаас үүсч болох эрсдлийн хүчин local experience, зүйлүүдийн шаталбар accounting for factors Тухайн газар нутагт гарсан аянга болон цахилгаанаас үүдэлтэй not addressed directly түймэрт нөлөөлсөн хүчин зүйлүүдэд тулгуурлан түймрийн by the model (e.g., загварчлалыг тус газарт тохируулан боловсруулах, зарим хүчин susceptibility of local зүйлүүд нь энэхүү загварт шууд хамааралгүй байдаг (өөрөөр fuels to ignition by хэлбэл, тухайн шатах материалын аянга цахилгааныг хүлээн lightning, fuel авах байдал, шатах материалын үргэлжилсэн байдал, газрын continuity, topography, гадарга, бүс нутаг дахь аянга цахилгааны шинж чанар). regional characteristics G: [Skalierungsfaktor von Blitzschlagrisiko] of thunderstorms).

220

Limited Action Fire R: пожар, получающий ограниченное воздействие A fire that is receiving Пожар, который получает незначительные или совсем не little or no suppression получает действия, направленные на тушение, особенно вне action, especially рамок первоначальной атаки, из-за приоритетов beyond initial attack, ресурсоуправления, большого количества пожаров или других because of resource ограничивающих условий работы ведомства. management priorities, М: Хязгаарлагдмал арга хэмжээ авсан түймэр fire load or other Гал унтраах үйл ажиллагааг бага хэмжээгээр эсвэл ер явуулж agency constraints. эхлээгүй түймэр. Ялангуяа нөөцийн менежментээс эсвэл түймрийн хэмжээнээс шалтгаалсан, эсвэл бусад байгууллагын шаардлагын дагуу анхны довтолгоог хойшлуулахыг хэлнэ. G: [Feuer unter eingeschränkter Bekämpfung] Limited Action Zone R: зона ограниченного воздействия Any predetermined Любая заранее определенная территория в пределах area within an юрисдикции ведомства, где пожарам позволено гореть без agency’s jurisdiction полных усилий по их тушению. В некоторых ситуациях пожары where fires will be могут подвергнуться первоначальной атаке, но последующие allowed to burn действия, после выхода пожара из-под контроля, всегда without full являются ограниченными. Такая зона обычно устанавливается suppression effort to формально для признания незначительности полезностей, control. Fires may находящихся под угрозой, или других ограничивающих условий receive initial attack in для ведомства. some situations but М: Хязгаарлагдмал үйл ажиллагаа явуулах бүс follow up after escape Эрх бүхий байгууллагаас бүрэн хяналт тавихгүйгээр шатаалт is always limited. Such явуулахыг зөвшөөрсөн газар. Зарим тохиолдолд гал унтраах a zone is generally анхан шатны ажиллагаа шаардлагатай ч тархсан тохиолдолд established formally to гүйцэж унтраахыг хориглосон байдаг. Ийм бүсийг ерөнхийдөө recognize low values- түймрийн эрсдэл багатай газарт бусад байгууллагын шахалт, at-risk or other agency шаардлагаар бий болгодог. constraints. G: Limited Containment R: ограниченная локализация Halting of fire spread Остановка распространения пожара в головной части или в той at the head, or that части флангов предписанного пожара, где имеется угроза portion of the flanks of выхода за предписанные критерии и обеспечение исключения в a prescribed fire that is дальнейшем такой скорости распространения; но необязательно threatening to exceed означает дотушивание prescription criteria, М: Галын агууламж буурах and ensuring that this Түймрийн толгой хэсэг дэх галын агууламж буюу зориудын spread rate will not be түймрийн хажуугийн галын тархалт тодорхой шалгуур encountered again; үзүүлэлтээс давахгүй болох, тархалтын хурд дахин нэмэгдэхгүй does not necessarily болж, галын эрчим буурах. Энэ тохиолдолд түймрийг эцэслэн indicate mopup. унтраах ажиллагаа явуулах шаардлагагүй. G: Eingrenzen eines kontrollierten Feuers Line Camp R: линейный лагерь A camp with basic Лагерь с основным обеспечением, организованный вдоль или facilities established вблизи противопожарной полосы, для размещения и снабжения along or near a fireline персонала, активно занятого в тушении пожара или в работах по to accommodate and дотушиванию (не включает базовый лагерь)

221 supply personnel М: Галын зурвасны дэргэдэх суурин actively engaged in fire Гал түймэртэй тэмцэх, галыг эцэслэн унтраах ажиллагаанд suppression or mop-up зориулан галын зурвасын ойролцоо байгуулагдсан, гал work (does not include эсэргүүцэх бие бүрэлдэхүүн, тэдгээрийн хангамж, ойр зуурын base camp). багаж, төхөөрөмжөөр тоноглогдсон суурин (үүнд үндсэн бааз орохгүй). G: Camp in Nähe der Feuerfront Line Cutter R: рабочий-прорубщик на создании полосы Fire crew member in Член пожарной группы, использующей метод the progressive method последовательного создания противопожарной полосы, который of line construction рубит и убирает кусты, молодые деревца, лианы и другие who cuts and clears преграды на пути создания противопожарной полосы; обычно away brush, small оснащен топором или кривым ножом для вырубки кустарника saplings, vines, and (ср: Метод последовательного создания противопожарной other obstructions in полосы) the path of the fireline; М: Түймрийн зурвасанд тайралт хийгч ажилчин usually equipped with Түймрийн зурвас байгуулах замд тохиолдох бут, сөөг, жижиг ax or brush hook (cf. өсвөр модод болон бусад ургамлыг тайрч цэвэрлэн зурвас Progressive Method of байгуулах эрчимтэй аргыг хэрэгжүүлэгч түймрийн багийн Line Construction). гишүүн (cf. Progressive Method of Line Construction). G: [Angehöriger der Feuercrew, die die Feuerbekämpfungslinie freischneidet] Line Firing R: отжиг около противопожарной полосы Setting fire to only the Выжигание ГМ, непосредсвенно примыкающих к border fuel противопожарному барьеру immediately adjacent М: Түймрээс хамгаалах зурвасны ойролцоо гал тавих to the control line Хяналтын зурвастай залгаа орших шатах материалд гал тавих G: [Anlegen eines Feuers entlang des Kontrollstreifens bzw. der Bekämpfungslinie] Line Holding R: закрепление полосы Ensuring that the Обеспечение того, чтобы созданная противопожарная полоса established fireline has полностью остановила продвижение пожара. completely stopped fire М: Зурвас галыг тогтоон барих progress Түймрээс хамгаалах зурвас галын тархалтыг бүрэн тогтоон барьж буй эсэхийг нягтлах G: Halten der Bekämpfungslinie Line Ignition R: линейное зажигание Setting a line of fire in Пуск непрерывной линии огня (например, тыловой огонь), в a continuous line (e.g., противоположность отдельным очагам. a backing fire) as М: Шугаман гал ноцоох opposed to individual Тухайн хэсэг галын эсрэг талаас үргэлжилсэн зурвас spots (Жишээлбэл, угтуулж цурав тавих) гал ноцоох G: Streifweises (in kontinuierlicher Linie) Entzünden von Feuer Liquid Concentrate R: жидкий концентрат Liquid phosphate Жидкие фосфорные удобрения, используемые в качестве fertilizers used as fire ингибиторов горения, обычно разбавляемые в три-пять раз retardants, usually перед применением. diluted three to five М: Шингэн хольц times prior to Гал саармагжуулагчид хэрэглэдэг шингэн фосфорын бордоо

222 application бөгөөд үүнийг хэрэглэхээсээ өмнө ихэвчлэн 3-5 дахин шингэрүүлдэг. G: Flüssiges Konzentrat (brandhemmendes Mittel) Litter R: лесная подстилка; лесной опад The top layer (L- Верхний слой (L-слой) лесной подстилки, непосредственно над Layer) of the forest ферментационным слоем (F-слой), состоящий в основном из floor directly above the недавно опавших листьев и сосновой хвои, а также включающий fermentation layer (F- отмершие ветки, фрагменты коры и т.д. (ср: Грубый гумус Layer), composed лесной подстилки, Ферментационный слой, Гумус) mainly of recently М: Хөвх fallen leaves and pine Ойн хөрсний ялзмаг давхаргын (F-Layer) дээр орших хөрсний needles, but also хамгийн дээд давхрага (L-Layer) бөгөөд шинэхэн унасан навч, includes dead twigs, жижиг шилмүүс, үхсэн нахиа, холтосны хэсэг гэх мэтээс bark fragments, etc. бүрэлдэнэ (cf. Duff, Fermentation Layer, Humus). (cf. Duff, Fermentation G: Streu Layer, Humus) Live Burning R: сжигание порубочных остатков одновременно с The burning of green заготовкой леса slash progressively as Сжигание свежих порубочных остатков в кучах одновременно с it is cut заготовкой леса М: Мод огтлолтын үлдэгдлийг шатаах Мод огтлолтоос үлдсэн ногоон мөчир, навч, шилмүүс зэргийг огтлолтын дараа шууд шатаах G: Brennen von frischem Schlagabraum (progressiv) Live Fuel Moisture R: влагосодержание живых ГМ Content Отношение количества воды к количеству сухого растительного Ratio of the amount of материала в живых растениях water to the amount of М: Амьд шатах материалын чийгийн агууламж dry plant material in Амьд ургамалд агуулагдах ургамлын хуурай материал болон living plants усны хэмжээний хоорондын харьцаа G: Feuchtigkeitsgehalt von frischem Brennmaterial Live Fuel R: живые ГМ Living plants, such as Живые растения, например, деревья, травы и кустарники, в trees, grasses, and которых цикл сезонного содержания воды контролируется в shrubs, in which the основном внутренними физиологическими механизмами, а не seasonal moisture внешним погодным воздействием (син. Растущие ГМ, ср: content cycle is Отмершие ГМ, Зеленые ГМ) controlled largely by М: Амьд шатах материал internal physiological Мод, бут сөөг, өвс гэх мэт улирлын чийгийн агууламжийн mechanisms, rather эргэлт нь орчны цаг агаарын нөлөөнөөс илүүтэйгээр тэдгээрийн than by external физиологийн дотоод механизмаар зохицуулагддаг амьд weather influences ургамлууд (syn. Living Fuel, cf. Dead Fuel, Green Fuel). (syn. Living Fuel, cf. G: Grünes (lebendes) Brennmaterial Dead Fuel, Green Fuel)

223

Live Herbaceous R: влагосодержание живой травяной растительности Moisture Content Отношение количества воды к количеству сухого растительного Ratio of the amount of материала в травяной растительности, то есть, в травах и water to the amount of разнотравье dry plant material in М: Амьд өвслөг ургамлын чийгийн агууламж herbaceous plants, i.e., Амьд өвслөг ургамалд агуулагдах хуурай материалын хэмжээ grasses and forbs болон усны хэмжээний хоорондох харьцаа. Тухайлбал, өвс болон өвслөг ургамлууд G: Feuchtigkeitsgehalt der Krautschicht (-Pflanzen) Live Line R: 1. Линия, готовая к работе; 2. Линия под давлением (1) A hose line or reel (1) Рукавная линия или катушка на пожарной машине, on a fire engine, перевозимая предварительно подсоединенной к помпе, готовая к carried preconnected to использованию без выполнения соединений с помпой или the pump, ready for присоединения наконечника (син. Катушка, готовая к работе). use without making (2) Снаряженная линия с водой под давлением. connections to pump or М: 1. Ажилд бэлтгэгдсэн хоолой; 2. Даралтын шугам attaching nozzle (syn. (1) Шахуургад урьдчилан холбосон хоолой болон галын машинд Live Reel). (2) A байрлуулсан дамартай хоолой (syn. Live Reel). (2) Даралттай charged line containing усаар цэнэглэсэн хоолой water under pressure. G: Druckschlauch (angeschlagen und einsatzbereit) Live Reel R: катушка, готовая к работе; See: Live Line см. Линия, готовая к работе М: Ажилд бэлтгэгдсэн хоолойн дамар (See: Live Line) Live Run R: рабочий заход Air tanker has the Авиатанкер имеет мишень в поле зрения и осуществляет сброс target in sight and will на этом заходе над мишенью. make a drop on this М: Ажлын нислэг run over the target. Tүймрийн онгоц энэхүү нислэгээр байг онилж, усыг цацна. G: [Anlauf/Anflug zum Löschmittelabwurf] Live Woody Moisture R: влагосодержание живых древесных растений Content Отношение количества воды к количеству сухого растительного Ratio of the amount of материала в кустарниках water to the amount of М: Амьд модлог ургамлын чийгийн агууламж dry plant material in Бут сөөгөнд агуулагдах хуурай материалын хэмжээ бa усны shrubs харьцаа G: Feuchtigkeitsgehalt von holziger Biomasse Living Fuel R: растущие ГМ See: Live Fuel см. Живые ГМ М: Ургаа шатах материал (See: Live Fuel) Load and Hold R: заправиться и дежурить An order given to the Команда, данная пилоту авиатанкера, чтобы он осуществил airtanker pilot to pick следующую заправку ингибитора горения или воды и дежурил up another load of на базе заправки. Авиатанкер при этом считается все еще retardant or water and задействованным на пожаре. hold at the reload base. М: Цэнэглэх болон хүлээзнэх The tanker is still Түймрийн онгоцны нисгэгчид ус ба гал унтраагчаар саваа

224 committed to the fire. цэнэглэх эсвэл баазад цэнэгтэйгээ хүлээзнэж байхыг тушаасан тушаал G: [Wasserbomber: Auftanken und auf Bereitschaft verbleiben] Load and Return R: заправиться и возвратиться Order given to the air Команда, данная пилоту авиатанкера, чтобы он осуществил tanker pilot to pick up следующую заправку игибитора горения или воды и another load of fire возвращался на пожар. retardant or water and М: Цэнэглэх болон буцах return to the fire Түймрийн онгоцны нисгэгчид ус ба гал унтраагчаар саваа цэнэглээд гал руу шууд буцаж ирэхийг тушаасан тушаал G: [Wasserbomber: Auftanken und neuer Anlauf] Local Agency R: местное ведомство Any agency having Любое ведомство, несущее ответственность за весь пожар или jurisdictional его часть responsibility for all or М: Орон нутгийн байгууллага part of an incident Түймрийн тодорхой хэсгийг эсвэл бүхэлд нь хариуцах үүрэг (ICS) бүхий аливаа байгууллага G: Lokale Organisationen bzw. zuständige Behörde Local Fire Model R: модель локального пожара Fire behaviour model Модель поведения пожара, нацеленная на прогнозирование aimed at predicting the почти устойчивой эволюции небольшой части пожарного quasi steady evolution фронта при статистически однородных и постоянных условиях of a small section of локального слоя ГМ и окружающей среды. the fire front, under М: Тухайн газар нутагт зориулсан түймрийн загвар statistically Түймрийн өвөр хэсгийн галын өсөлтийн төлөв байдлыг homogenous and статистикийн хувьд нэг хэв шинжээр, орчны тогтмол нөхцөл constant local fuelbed болон тогтмол шатах материал зэрэгт тулгуурлан загварчлах and ambient conditions G: Lokales Feuermodell Local Responsibility R: территория местной ответственности Area Земли, на которых ни федеральное, ни правительство штата Lands on which neither (провинции, и т.д.) не несет юридической ответственности за the federal nor the state обеспечение охраны от пожаров. (province, etc.) М: Орон нутгийн захиргааны хариуцах газар нутаг government has any Түймрээс хамгаалах аливаа үйл ажиллагааг нь холбооны болон legal responsibility for муж улсын (аймаг г.м) аль ч захиргаа хариуцаагүй буюу зөвхөн providing fire тухайн орон нутгаас хариуцаж байгаа тэр газар нутаг protection G: Lokale Zuständigkeit für die Landbewirtschaftung Local Winds R: местные ветры Winds which are Ветры, которые образуются над сравнительно небольшой зоной generated over a местным рельефом и погодой. comparatively small М: Орон нутгийн салхи area by local terrain Орон нутгийн цаг агаар, газрын хэв шинжээс хамааран and weather харьцангуй бага талбайд үүссэн салхи G: Lokale Winde

225

Lofting Plume R: поднимающийся шлейф дыма Plume injected into an Шлейф дыма, впущенный в окружающую среду над инверсией, environment above an но допускающий смешивание вверху. inversion but allows М: Өндөрлөгт байх униар mixing upwards Инверсийн дээд орчинд орж ирсэн утаа униар G: Logging Debris R: лесосечные отходы Parts of trees Части деревьев, остающиеся после лесозаготовок, включая remaining after кроны деревьев, неутилизированные бревна и выкорчеванные harvest, including tree пни crowns, unutilized М: Мод огтлолтын үлдэгдэл logs, and uprooted Мод огтлолтын дараа үлдсэн модны титэм, ашиглаагүй гуалин, stumps үндэс нь ил гарсан хожуул зэрэг модны хэсгүүдийн үлдэгдэл G: Schlagabraum Long-Range Forecast R: долгосрочный прогноз Fire weather forecast Заблаговременный прогноз пожарной погоды на более чем 5 for a period greater дней. than five days in М: Урт хугацааны цаг агаарын урьдчилсан мэдээ advance Тав хоногоос дээш хугацааны өмнө мэдээлсэн түймрийн цаг агаарын мэдээ G: Langfristprognose (langfristige Wettervorhersage) Long-Range Spotting R: дальние пятнистые загорания Ignition of spotfires by Образование пятнистых загораний большими раскаленными large glowing головешками, выносимыми высоко в конвективную колонку, а firebrands carried high затем выпадающими с попутным ветром за основным пожаром и into the convection начинающими новые очаги горения (ср: Пятнистые загорания, column and then fall Пятнистый пожар) out downwind beyond М: Гал холын зайд тархах the main fire starting Том хэмжээний улайсч цогшсон хэсгүүд конвекцийн баганаар new fires (cf. Spot алсад зөөгдөж салхины дагуу чиглэлд шинэ гал үүсгэх Fire, Spotting) G: Entzündung durch Flugfeuer über eine größere Distanz Long-Term Fire R: долгосрочная пожарная опасность Danger Результатирующая факторов, влияющих на долгосрочную The resultant of factors изменчивость пожарной опасности; требуется для influencing long-term долгосрочного планирования с учетом прошлой статистики, variability of fire условий и смоделированных будущих тенденций danger; required for М: Удаан хугацааны галын аюул long-term planning and Түймрийн аюулын удаан хугацааны өөрчлөлт, хэлбэлзлүүдийг involving нөхцөлдүүлэгч хүчин зүйлүүд. Өөрөөр хэлбэл, түймрийн consideration of past өнгөрсөн үеийн түүх, нөхцөл байдалд тулгуурлан ирээдүйн чиг records and conditions хандлагыг нь загварчлан удаан хугацааны төлөвлөлт хийх and modeled future шаардлагатай хүчин зүйлүүд. trends G: Feuergefährdung (langfristig) Long-Term R: ингибитор горения долгосрочного действия Retardant Вещество, которое химическим или физическим действием A substance that by снижает воспламеняемость ГМ и остается эффективным после chemical or physical применения, даже после испарения из него воды. action reduces the М: Удаан хугацааны үйлчилгээтэй шатлага

226 flammability of саармагжуулагч combustibles and Найрлаганд нь байх ус ууршиж үгүй болсны дараа ч үр ашигтай remains effective after байдлаа хадгалсаар байдаг ба хими, физикийн үйлчлэлээр application, even after шатлагыг саармагжуулах бодис water content has G: Brandhemmendes Mittel (langfristig wirkend) evaporated. Lookout R: 1. Пожарный наблюдатель; 2. Наблюдательный пункт (1) A person (1) Лицо, назначенное для обнаружения и сообщения о пожарах designated to detect с фиксированной возвышенной точки (наблюдение с and report fires from a наблюдательного пункта). (2) Место и связанные с ним fixed vantage point строения, с которых пожар может быть обнаружен и описан (lookout observe). (2) (станция наблюдения). (3) Член пожарной группы, назначенный A location and для наблюдения пожара и извещения группы, когда есть associated structures опасность попадания в ловушку (син. Пожарный from which fires can наблюдательный пункт) be detected and М: 1. Түймрийн ажиглагч; 2. Ажиглалтын цэг reported (lookout (1) Тодорхой өндөр дэх суурин цэгээс гал түймрийг илрүүлж, station). (3) A member мэдээлэх үүрэг бүхий хүн (ажиглалтын цэгийн ажиглалт). (2) of a fire crew Түймрийг илрүүлэх, мэдээлэхээр байгуулсан байгууламж буюу designated to observe байрлал (галын ажиглалтын цамхаг). (3) Гал унтраах ангийн the fire and warn the гишүүн бөгөөд түймрийн аюул ойртон ирэх үед анхааруулга crew when there is мэдээг дамжуулах үүрэгтэй (syn. Fire Lookout) danger of becoming G: (1) Ausguck, (2) Feuerwachturm, (3) Feuerbeobachter trapped (syn. Fire Lookout) Lookout Cupola R: cвод наблюдательной вышки See: Lookout House см. Наблюдательный домик М: Галын өндөрлөг (See: Lookout House) Lookout Dispatcher R: наблюдатель-диспетчер A person combining Лицо, сочетающее функции наблюдателя и диспетчера the functions of М: Ажиглагч-мэдээлэгч lookout and dispatcher Түймрийн ажиглагч болон мэдээлэгчийн үүргийг давхар гүйцэтгэдэг хүн G: [Ausguck mit Funktion als Einsatzleiter] Lookout Firefighter R: наблюдатель-пожарный Person combining the Лицо, сочетающее функции наблюдателя и пожарного functions of lookout М: Ажиглагч-гал сөнөөгч and firefighter Түймрийн ажиглагч болон гал сөнөөгчийн үүргийг давхар гүйцэтгэдэг хүн G: [Ausguck mit Funktion als Feuerwehrmann] Lookout House R: наблюдательный домик A small structure Небольшое строение, обычно с окнами на все стороны, normally constructed обеспечивающими свободный вид, но непригодное для with windows обычного проживания. Оно может быть расположено на permitting an наблюдательной вышке или других искусственных или unobstructed view on естественных возвышениях (в Канаде син. Наблюдательный all sides, but not купол и Наблюдательная кабина, ср: Купол башни). designed for living М: Галын харуулын байр

227 quarters. It may be Түймрийн ажиглалтын цамхаг дээр, байгалийн өндөрлөг газарт located on a lookout эсвэл зориудаар өндөрлөсөн газарт байрлуулсан, тал талдаа tower, or other алсыг харах цонх бүхий жижиг байр (Канадад; syn. Lookout artificial or natural Cupola and Lookout Cabin, cf. Tower Cupola) elevation (in Canada G: Beobachtungshütte, Beobachtungskanzel syn. Lookout Cupola and Lookout Cabin, cf. Tower Cupola). Lookout Patrol R: патруль наблюдения Person (sometimes Лицо (иногда группа лиц), которое перемещается вдоль хребтов group of persons) who или других возвышенных точек для выявления, обнаружения, travels along ridges or отправке сообщения и тушения пожаров. other vantage points to М: Эргүүлийн ажиглагч discover, detect, report, Өндөрлөг цэгүүд болон уул толгодын орой хэсгээр явж and suppress fires түймрийг илрүүлэх, мэдээлэх, унтраах үүрэгтэй хүн (заримдаа бүлэг хүмүүс байдаг). G: Waldbrandstreife, -patrouille Lookout Point R: точка наблюдения A vantage point Возвышенная точка, выбранная для обнаружения пожаров или selected for fire наблюдения detection or М: Ажиглалтын цэг observation Түймрийг ажиглах, илрүүлэхэд зориулан сонгосон газрын өндөрлөг цэг G: Beobachtungsstelle Lookout Tower R: наблюдательная вышка Structure that elevates Строение, которое возвышает лицо над ближайшими помехами a person above nearby для обзора пожаров; обычно прикрыта сверху домиком или obstructions to sight сводом. (син. Пожарная вышка; Крыша вышки наблюдения в for fires; generally форме купола; Ср: Наблюдательный домик) capped by some sort of М: Галын ажиглалтын цамхаг house or cupola (syn. Саад, хаалт бүхий өндөрлөг газарт байрлуулсан, орой дээрээ Fire Tower, Tower жижигхэн байр бүхий түймрийг ажиглах цамхаг ((syn. Fire Cupola; cf. Lookout Tower, Tower Cupola; cf. Lookout House). House) G: Feuerwachturm Lopping R: 1. Приземление порубочных остатков; 2. Обрезка веток и (1) After felling, сучьев cutting branches, tops, (1) После валки рубка сучьев, вершинок и нежелательных and unwanted boles стволов на размеры, которые составляют лесосечные отходы и into lengths such that будут лежать близко к земле. (2) Обрубка живых веточек с resultant logging debris листьями с растущих деревьев для корма домашним животным will lie close to the (общая практика в тропических странах для преодоления ground. (2) Cutting of недостатка в пастбищных ресурсах; в прошлом была live leaves from общепринята в Европе) standing trees for М: 1. Мод огтлолтын үлдэгдлийг жижиглэх; 2. Нахиа, domestic livestock мөчрийг тайрч цуглуулах fodder (common (1) Модыг огтолж унагаасны дараа ёзоор, мөчир болон орой technique in tropical хэсгийг тодорхой урттайгаар жижиглэн тайрах. (2) Амьд модны countries to overcome навч, нахиаг тайрч, гэрийн тэжээмэл амьтдын тэжээлд зориулан shortages in pasture цуглуулах (тропикийн бэлчээрийн нөөц нь багассан улс

228 resources; historically орнуудад түгээмэл хэрэглэгддэг арга. Энэхүү арга нь дээр үед common in Europe). Европ тивд нилээд түгээмэл байсан) G: 1. Zerkleinern von Brennmaterial; 2. Schneiteln Lost Line R: утерянный противопожарный барьер Any part of a control Любая часть противопожарного барьера, которая не может line that fails to stop сдерживать распространение пожара the spread of a fire М: Түймрийн хамгаалалтын зурвасны эвдэрсэн хэсэг Түймрийн хамгаалалтын зурвасны эвдэрч түймрийг зогсоох боломжгүй болсон аль нэг хэсэг. G: Bekämpfungslinie, aufgegebene Low Expansion foam R: слабократная пена Foam with an Пена с расширением между 1:1 и 1:20 expansion between 1:1 М: Бага өсөлтийн хөөс and 20:1 Өсөлт нь 1:1 болон 20:1 харьцаатай хөөс G: Schwerschaum Low Intensity Fire R: пожар низкой интенсивности Fire which burns with Пожар, который горит с относительно низкой интенсивностью, a relatively low например, предписанный низовой пожар в противоположность intensity, e.g. a верховому пожару высокой интенсивности prescribed surface fire М: Бага эрчимтэй түймэр as opposed to a high- Харьцангуй бага эрчимтэйгээр шатаж буй түймэр. Жишээлбэл, intensity crown fire өндөр эрчимтэй титмийн түймрийн эсрэг тавьсан гадаргуугийн зориудын түймэр. G: Feuer mit geringer Intensität Low R: область низкого давления An area of relatively Область относительно низкого атмосферного давления, в low atmospheric которой ветры имеют тенденцию к движению в направлении pressure in which против часовой стрелки, перемещаясь по спирали к центру winds tend to move in низкого давления a counterclockwise М: Бага даралтын муж direction, spiraling in Цагийн зүүний дагуу чиглэлд төв рүүгээ эргэлдэн шилжих toward the low’s center салхитай, харьцангуй бага агаарын даралт бүхий муж G: Tiefdruckgebiet

229 M

Macroclimate R: макроклимат Any climatic condition Любое климатическое состояние на относительно большой in a relatively large площади в отличие от меньшего масштаба мезоклимата и area as distinguished микроклимата. from the smaller scale M: Maкро уур амьсгал mesoclimate and Харьцангуй том хэмжээний газар нутгийг хамарсан уур microclimate амьсгалын нөхцөл бөгөөд энэ нь микро болон мезо зэрэг бага хэмжээний газар нутгийг хамарсан уур амьсгалын нөхцлөөс ялгаатай. G: Makroklima Male Coupling R: соединительная головка с наружной резьбой An externally threaded Соединительная головка пожарного рукава с наружной резьбой, hose nipple which fits которая соединяется с закручиваюшейся головкой с внутренней in the thread of a резьбой такого же шага и диаметра. К этому типу соединения female (internally присоендиняются насадки и другие приспособления. threaded) swivel М: Гадна талдаа эргээстэй холбох тотго coupling of the same Ижил гол болон диаметртэй, гадуураа эргээс бүхий холбогч pitch and diameter. толгой. Энэ нь эм хоолойн толгойд (дотроо эргээстэй) таардаг. Nozzles and other Хушуу болон бусад хэрэгслийг энэхүү холбогчоор хоолойд appliances attach to залгадаг. this type of coupling. G: Einsteckkupplungsteil, Kupplungsteil mit Aussengewinde Management by R: целевое управление Objectives In Incident В (унифицированной) системе управления пожаром (УСУП) - Command System это управление сверху - вниз, включающее трехэтапный процесс (ICS), this is a top- для достижения целей по ликвидации пожара. Этапами down management являются: определение целей по ликвидации пожара, выбор activity which involves соответствующих стратегий для достижения целей; и тактика, a three-step process to связанная с выбранной стратегией. Тактическое направление achieve the incident включает выбор тактики, выбор ресурсов, расстановка ресурсов goal. The steps are: и мониторинг работ. establishing the М: Менежментийн зорилгууд incident objectives, Онцгой байдлын менежментийн систем (ICS), энэ нь онцгой үед selection of appropriate хэрэгжүүлэх зорилтод хүрэхийн тулд хийгдэх дээрээс доош strategy(s) to achieve чиглэсэн, гурван үе шаттай процесс юм. Үе шатуудад: онцгой the objectives; and the үед хийгдэх ажлын зорилгуудыг тодорхойлох, зорилгодоо хүрэх tactical direction арга замуудыг сонгох, сонгосон арга замуудыг хэрэгжүүлэх associated with the тактикийн чиглэлийг тодорхойлох. Тактикийн чиглэл нь selected strategy. тактикийг сонгох, хүн хүчний нөөцийг сонгох, нөөцийн үүрэг Tactical direction даалгавар ба мониторинг гэсэн хэсгүүдээс бүрдэнэ. includes: selection of G: Zielorientiertes Management tactics, selection of resources, resource assignments and performance monitoring. Man-Caused Fire R: пожар, вызванный человеком

230 See: Human-Caused См. Раздел Пожар, вызванный человеком Fire М: Хүнээс үүдэлтэй түймэр (See: Human-Caused Fire) Man-Caused Risk R: риск, вызванный человеком (MCR) См. Раздел – Риск, вызванный человеком See: Human-Caused М: Хүнээс үүдэлтэй эрсдэл Risk (See: Human-Caused Risk) Manning Action R: комплектование личным составом The daily or short-term Ежедневное или краткосрочное регулирование численности и adjustments in the расстановки ресурсов пожаротушения, требующихся для strength and первоначальной атаки для приведения в соответствие с positioning of fire предварительно установленным уровнем готовности на основе suppression resources вероятности возникновения пожара и возможном поведении required for initial пожара, как определено спрогнозированной пожарной attack to meet a опасностью. Эта работа может включать увеличение (то есть predetermined level of комплектация личного состава) или уменьшение (то есть preparedness based on сокращение личного состава) числа и типов пожарных команд и the likelihood of fire оборудования (ср: Комплектование личным составом) occurrence and М: Хүн хүчийг нэмэгдүүлэх probable fire behaviour Гал түймэртэй тэмцэх анхан шатны довтолгоонд шаардлагатай as determined by the нөөцийг хэрэгцээнд нийцүүлэн байршуулах, нэмэгдүүлэх forecasted fire danger. зэргээр өдөр тутмын болон богино хугацааны зохицуулалт хийх. This may involve Энэ нь түймрийн аюулын урьдчилсан мэдээгээр тодорхойлогдох increasing (i.e., man- түймрийн боломжит төлөв байдал болон түймрийн тохиолдлын up) or decreasing (i.e., төстэй байдалд тулгуурласан бэлэн байдлын зэрэг юм (cf. Man- man-down) the number Up). and types of G: [Personalzuteilung nach tagesaktuellen Erfodernissen] suppression crews and equipment (cf. Man- Up) Man-Passing-Man R: человек обгоняет человека Method of managing Метод управления персоналом на тушении пожара, при котором personnel on fire каждый рабочий наделяется конкретным заданием (например, suppression whereby подчистка или копание на конкретном секторе each worker is противопожарной полосы), завершив которое обгоняет других assigned a specific task работников для получения нового задания (ср: Индивидуальное (e.g., clearing or задание, Метод последовательного создания противопожарной digging on a specific полосы) section of the control М: Хүн-хүнийг гүйцэж түрүүлэх line) and, having Гал түймэр унтраах ажлын үед бие бүрэлдэхүүнийг удирдан completed that task, зохицуулах арга. Энэ нь ажилчин тус бүр өөрийн хариуцсан passes other workers in үүрэгт ажлаа (жишээлбэл, хяналтын зурвасын тодорхой moving to a new хэсгүүдийг цэвэрлэх, нүх ухах гэх мэт) дуусгаад урд байгаа assignment (cf. хүнээ алгасан дараагийн даалгаврыг биелүүлэх ажиллагаа юм Individual Assignment, (cf. Individual Assignment, Progressive Method of Line Progressive Method of Construction). Line Construction). G: [Überspringen beim Aufbau einer Bekämpfungslinie] Man-Up R: комплектование личного состава See: Manning Action См. Комплектование личным составом

231 М: Бие бүрэлдэхүүний хүчийг нэмэгдүүлэх (See: Manning Action) Maple Leaf (Fire) R: зажигание в форме кленового листа Ignition A prescribed Способ пуска огня в форме, напоминающей кленовый лист. Этот burning ignition технический прием используется на холмистых участках для pattern which is shaped выжигания гребня или окончаний гребня. Линии огня like a maple leaf. This начинаются одновременно от высшей точки гребня и ведутся technique is used in вниз по склону (см. Способы зажигания) hilly areas to fire ridge М: Агч модны навчны хэлбэрээр ноцоох (гал) points or ridge ends. Зурвасан галыг уулын орой хэсгээс доош чиглэлд ноцоох. Lines of fire are started Уулархаг газрын түймрийн тархалтанд саад болж буй налуу simultaneously from хэсгийг, мөн дов сондуулыг шатаахад энэхүү аргыг хэрэглэнэ. the apex of a ridge Тухайн талбайн төв хэсэг дэх уулын оройгоос эхлүүлэн point, and progress хажуугийн түймрийг тавих ажиллагаа юм (see under Ignition downhill (see under Pattern). Ignition Pattern). G: [Entzündungsmuster mit Konturen eines Ahornblattes] Marine Air R: морской воздух Air which has a high Воздух, который имеет высокое содержание влаги, и moisture content and температурные характеристики благодаря интесивному the temperature соприкосновению с поверхностью океана. Вторжение морского characteristics of an воздуха делает умеренными пожарные условия. Отсутствие ocean surface due to морского воздуха на прибрежных территориях может привести к extensive exposure to более высокой пожарной опасности. that surface. An М: Далай тэнгисийн агаар intrusion of marine air Өндөр чийгийн агууламжтай, температурын олон шинж will moderate fire чанаруудтай, далай тэнгисийн усны гадаргуу орчмын агаарыг conditions. Absence of хэлнэ. Далай тэнгисийн агаарын урсгал хуурай газарт marine air in coastal шилжсэнээр түймэр гарах нөхцлийг үүсгэнэ. Далай тэнгисийн areas may lead to more эрэг орчмын бүсэд далай тэнгисийн агаарын урсгал байхгүй severe fire danger. тохиолдолд түймрийн аюул илүү өндөр болно. G: Ozeanische Luftmasse, Seeluft Marine Climate R: морской климат Regional climate under Региональный климат с преобладающим влиянием моря, то есть the predominant климат, характеризующийся морским воздухом; в influence of the sea, противоположность континентальному климату (син. that is, a climate Океанический климат) characterized by М: Далай тэнгисийн уур амьсгал marine air; the Далай тэнгисийн нөлөөнд байх бүс нутгийн шинж чанартай уур opposite of a амьсгал ба энэхүү уур амьсгал нь далай тэнгисийн агаараар continental climate нөхцөлддөг бөгөөд хуурай газрын уур амьсгалаас эрс ялгаатай (syn. Oceanic (syn. Oceanic Climate). Climate). G: Ozeanisches Klima

232

Mass Fire R: массовый пожар A fire resulting from Пожар, как результат многих одновременных зажиганий, many simultaneous который образует высокий уровень выхода энергии (ср: ignitions that generates Экстремальное поведение пожара, Крупный пожар) a high level of energy М: Их хэмжээний түймэр output (cf. Extreme Гал түймэр, энэ түймрийн үед нэг дор авалцан ассан олон галууд Fire Behavior, нийлж маш их энергийг ялгаруулна (cf. Extreme Fire Behavior, Conflagration) Conflagration). G: Grossbrand hoher Intensität durch Mehrfachzündung Mass Transport R: перенос массы Heat carried ahead of Тепло, переносимое впереди пожара в форме горящих the fire in the form of головешек firebrands М: Массын шилжилт Галын толгой хэсэгт их хэмжээний халуун агаар дамжих G: Weiterleitung der Feuerhitze durch Flugfeuer Master Fire R: хронология основных пожаров Chronology Хронологический перечень дат пожаров, задокументированных Chronological listing на определенной территории с перекрестной проверкой дат. of the dates of fires Размер территории должен быть определен. documented in a М: Түймрийн үндсэн хронологи designated area, the Тодорхой газар нутагт тэмдэглэгдсэн түймрийн он цагийн dates being corrected түүхэн дараалал бөгөөд түймэр гарсан жилүүдийг “он цагийг by crossdating. Size of тогтоох” буюу харьцуулах аргаар тодорхойлно. Үүнд тухайн the area must be түймэрт шатсан талбайн хэмжээг нарийвчлан тодорхойлсон specified. байх ёстой. G: Feuerchronik eines Gebietes (Bestand, Landschaft, etc.) Mattock R: мотыга; кирка-мотыга Hand tool with a Ручной инструмент с узкой поверхностью для рыхления на narrow hoeing surface одном конце лезвия и киркой или рубящим лезвием на другом at one end of the blade конце; используется для рытья и выкорчевывания. and a pick or cutting М: Зээтүү blade at the other end; Нэг талдаа нарийн сийрүүлэх гадаргуутай, нөгөө талдаа таслах used for digging and ир бүхий, бариултай гар багаж бөгөөд газар ухаж, төнхөхөд grubbing хэрэглэнэ. G: “Mattock”-Haue McLeod Tool R: инструмент МакЛеода A short-handled Инструмет с коротким черенком, комбинация мотыги или combination hoe, or режущего инструмента и граблей с или без съемных лезвий cutting tool and rake, (Примечание: Канадский инструмент Моберли - схожий with or without пожарный инструмент с более короткими зубьями и более узкой removable blades режущей кромкой) (Note: The Canadian М: МакЛеодын багаж Moberley tool is a Богино иш бүхий, сольдог эсвэл сольдоггүй иртэй, хөрсийг similar firefighting tool сийрүүлж хөвсийлгөх, таслах болон тармуурдах зориулалттай with shorter teeth and a багаж (Тайлбар: Канадын Моберлигийн галын багаж нь үүнтэй narrower cutting edge). төстэй бөгөөд үүнийг бодвол богинохон шүд, нарийвтар иртэй байдаг). G: McLeod-Haue

233

Mean Fire Interval R: средний пожарный интервал The arithmetic mean of Среднее арифметическое всех интервалов между пожарами, all fire intervals определяемое на данной территории в течение определенного determined in a периода времени; размер территории и временной период designated area during должны быть определены (единицы: годы) (син. Средний a designated time интервал между возвращением пожаров, Средний интервал без period; the size of the пожаров) area and the time М: Түймрийн дундаж интервал period must be Тухайн газарт нутагт, тодорхой хугацаанд гарсан бүх түймрийн specified (units: years) интервалын арифметик дундаж. Тухайн түймрийн талбайн (syn. Mean Fire Return хэмжээ болон хугацааг нарийвчлан тооцсон байх шаардлагатай Interval, Mean Fire- (нэгж: жил) (syn. Mean Fire Return Interval, Mean Fire-Free Free Interval). Interval). G: Durchschnittliches Feuerinterval (Rückkehrintervall) Mean Fire-Free R: средний интервал без пожаров Interval См. средний пожарный интервал See: Mean Fire М: Түймэргүй байх хугацааны дундаж интервал Interval (See: Mean Fire Interval) Mean Fire-Return R: средний интервал между возвращением пожаров Interval См. средний пожарный интервал See: Mean Fire М: Түймэр дахин гарсан хугацааны дундаж интервал Interval (See: Mean Fire Interval) Mean Sea Level R: средний уровень моря (MSL) Height of the Высшая точка поверхности моря, усредненная по всем стадиям sea surface averaged прилива и отлива в течение длительного периода времени, с over all stages of the которой сверяются все земные возвышенности и подводные tide over a long period глубины of time, to which all М: Далайн дундаж төвшин terrestrial elevations Удаан хугацааны туршид далай тэнгисийн түрлэгийн үе and submarine depths шатуудыг хэмжсэний дүнд гаргасан далай тэнгисийн are referred гадаргуугийн дундаж өндөр. Үүнийг хуурай газрын өндөршил болон далай тэнгисийн дундаж гүнтэй уялдуулж тооцдог. G: Mittlere Meereshöhe; Normal Null (NN) Mediterranean R: средиземноморский климат Climate Тип климата, характеризующийся жарким, сухим, солнечным A type of climate летом и прохладной, дождливой зимой. В основном characterized by hot, противоположен муссонному климату. dry, sunny summers М: Газар дундын тэнгисийн уур амьсгал and cool, rainy winters. Зундаа халуун хуурай, өвөлдөө чийглэг, зөөлөн уур амьсгалтай Basically, this is the газар нутаг. Энэ нь улирлын салхитай уур амьсгалаас эрс opposite of a monsoon ялгаатай. climate. G: Mediterranes Klima Medium Expansion R: среднекратная пена Foam Foam with an Пена с расширением между 21:1 и 200:1 expansion between М: Дунд өсөлтийн хөөс 21:1 and 200:1 Өсөлт нь 21:1 болон 200:1 харьцаатай хөөс G: Mittelschaum

234

Medium Fuel R: средние ЛГМ Fuels too large to be ЛГМ, слишком крупные для того, чтобы быть воспламененными ignited until after the до тех пор, пока не пройдет передняя кромка фронта пожара и leading edge of the fire достаточно мелкие для того, чтобы полностью сгореть (ср: front passes, but small Мелкие ЛГМ, Крупные ЛГМ) enough to be М: Дундаж хэмжээтэй шатах материал completely consumed Түймрийн толгой хэсгийн гал шүргэн өнгөрсний дараа гал (cf. Fine Fuel, Heavy авалцан асахад хэмжээ нь хэтэрхий томдох хэдий ч нэгэнт гал Fuel). авалцсан тохиолдолд бүрэн шатдаг материалууд (cf. Fine Fuel, Heavy Fuel). G: Brennmaterial mittlerer Größe Medium-Range R: среднесрочный прогноз Forecast Предварительный прогноз на период, продолжающийся от 2 до A forecast for a period 5 дней или неделю; не существует ограничений параметра по extending from about абсолютной величине для периода, включенного в это two days to five days определение. or week in advance; М: Цаг агаарын дунд хугацааны урьдчилсан мэдээ there are no absolute Цаг агаарын урьдчилсан мэдээ. Цаг агаарын мэдээг хоёроос limits to the period таван хоног, эсвэл долоо хоногийн өмнөөс мэдээлсэн байх ба embraced by this энэхүү хугацааны ангилалд тогтсон хязгаар гэж байхгүй. definition. G: Wettervorhersage (mittelfristig) Mesoclimate R: мезоклимат The climate of small Климат небольших территорий земной поверхности, areas of the earth's определенный характеристиками географических и surface determined by геометрических особенностей местности и ландшафта, topography and например, долины, сведение лесов и т.д. Мезоклимат является landscape features, промежуточным по масштабу между макро - и микроклиматом. e.g., valleys, forest М: Мезо уур амьсгал clearings, etc. The Тухайн ландшафт болон газрын гадаргын онцлогоор mesoclimate is тодорхойлогдох харьцангуй бага хэмжээний нутаг дэвсгэрийн intermediate in scale уур амьсгал. Жишээлбэл, хөндийнүүд, ойг нь огтолж цэвэрлэсэн between the талбай г.м. Мезоклимат нь макро болон бичил уур амьсгалын macroclimate and the завсрын шаталбар юм. microclimate. G: Mesoklima Message Center R: пункт сбора и отправки донесений А facility within the Канал обслуживания в центре связи для получения, записи и communications center направления информации о ресурсах на природном пожаре, for receiving, состоянии ресурсов, административном и тактическом потоке recording, and routing информации (УСУП). information about М: Мэдээлэл хүлээн авах, дамжуулах байр resources reporting to Холбооны төвүүдийн дунд ажилладаг, галын голомтод байгаа the incident, resource нөөц, түүний нөхцөл байдал, удирдлага болон тактикийн мэдээг status, and хүлээн авах, хадгалах, дамжуулах үүрэгтэй нэгж administrative and G: Nachrichtenzentrum tactical traffic (ICS).

235

Meteorological R: метеорологический фактор Factor Набор метеорологических параметров, которые влияют на Set of meteorological пожарную опасность (осадки, температура, относительная parameters that affect влажность воздуха, облачность, скорость и направление ветра) fire danger М: Цаг агаарын хүчин зүйлүүд (precipitation, Түймрийн аюулыг нөхцөлдүүлдэг цаг агаарын цогц үзүүлэлтүүд temperature, relative (тунадас, температур, харьцангуй чийгшил, үүлшилт, салхины humidity, cloudiness, хурд, чиглэл) wind velocity and wind G: Meteorologische Faktoren/Parameter direction) METEOSAT R: МЕТЕОСАТ METEOrological Метеорологический спутник. Европейский геостационарный SATellite. Europe's метеорологический спутник, запущенный Европейским geostationary weather Космическим Агентством и управляемый агентством Eumetsat satellite, launched by (европейские метеоспутники). the European Space М: МЕТЕОСАТ Agency and operated Цаг уурын хиймэл дагуул. Европын Сансрын Нийгэмлэгийн by Eumetsat. хөөргөсөн, Eumetsat-ийн удирдан ажиллуулдаг Европын геостационарын цаг уурын хиймэл дагуул. G: Eigenname Methane R: Метан Colourless, odourless Бесцветный, без запаха, газ, которого чрезмерно много в gas that occurs природе в качестве основной составной части природного газа, в abundantly in nature as виде продукта анаэробного бактериального разложения the chief constituent of растительного вещества и продукта горения растительного natural gas, as a вещества. product of the М: Метан anaerobic bacterial Байгалийн хийн үндсэн бүрэлдэхүүнд ордог, өнгөгүй, үнэргүй, decomposition of байгальд элбэг тохиолддог хий. Эдгээр нь ургамлын хэсгүүдийн vegetable matter under, анаэроб бактерийн (амьдралын үйл ажиллагаанд нь хүчилтөрөгч and as combustion шаардлагагүй организмууд) задрал болон ургамлын хэсгүүдийн product of vegetative шаталтаас үүсдэг. matter. G: Methan Microclimate R: микроклимат Small-scale climatic Мелкомасштабная климатическая структура воздушного structure of the air пространства, которая простирается от самой поверхности земли space which extends до высоты, где прямые воздействия подстилающей поверхности from the very surface нельзя отличить от общего местного климата (мезоклимат или of the earth to a height макроклимат). Обычно четырекратная высота растительности where the effects of the определяет уровень, при котором черты микроклимата immediate character of исчезают. the underlying surface М: Микроклимат, Бичил уур амьсгал no longer can be Жижиг орон зайн, ялангуяа газрын гадаргад ойрхон давхаргын distinguished from the уур амьсгалын нөхцлийг ингэж нэрлэнэ. Ерөнхийдөө, газрын general local climate гадарга дээрх ургамлын өндрийг дөрөв дахин нэмсэнтэй тэнцэх (mesoclimate or өндөрт бичил уур амьсгалын хязгаар байдаг. macroclimate). G: Mikroklima Generally, four times

236 the height of surface growth defines the level at which microclimate overtones disappear. Mid-Flame R: скорость ветра в средней части пламени Windspeed Скорость ветра, измеряемая в средней части пламени, которая The speed of the wind рассматривается как наиболее репрезентативная для скорости measured at the ветра, влияющей на поведение пожара. (ср: Ветер в древостое) midpoint of the flames, М: Дөлний дунд хэсэг дэх салхины хурд considered to be most Галын дөлний дунд хэсэгт хэмжигдсэн салхины хурд ба энэ нь representative of the түймрийн төлөв байдалд хамгийн ихээр нөлөөлдөг салхины speed of the wind that хурдад тооцогддог (cf. In-Stand Wind). is affecting fire G: Windgeschwindigkeit auf mittlerer Flammenhöhe behavior (cf. In-Stand Wind) Millibar R: миллибар Unit of air pressure in Единица давления воздуха в метрической системе, обычно the metric system, используемая в метеорологии, равная 1000 дин на 1 кв. см или commonly used in чуть меньше, чем 1/1000 стандартной атмосферы. Она равна meteorology, equal to 0,001 бара. 1,000 dynes per square М: Миллибар cm, or slightly less Ихэвчлэн цаг уур судлалд хэрэглэгддэг бөгөөд метрийн than one-thousandth of системийн агаарын даралтын нэгж юм. 1 миллибар=1000 a standard atmosphere. дин/см2, эсвэл стандарт агаарын мянганы нэгээс (0.001 бар) It is defined as 0.001 яльгүй бага. bar. G: Millibar (Luftdruck) Mineral Ash R: минеральная зола The residue of mineral Остаток минерального вещества после полного сгорания matter left after растительного вещества; состоит в основном из окислов, complete combustion углекислых солей и фосфатов кальция, калия и магния вместе с of vegetative matter; другими соединениями. consists largely of М: Эрдэст үнс oxides, carbonates, and Ургамлын эд эрхтний бүрэн шаталтаас үлдсэн эрдэст бодисын phosphates of Ca, K үлдэгдэл. Энэ нь кальцийн фосфат, магни, карбонат, and Mg, together with хүчилтөрөгч, исэл болон бусад нэгдлүүдээс тогтоно. other compounds. G: Mineralasche

237

Mineral Soil R: минеральная почва Soil layers below the Слои почвы ниже доминирующих органических горизонтов; predominantly organic почва с малым присутствием или отсутствием содержания horizons; soil with горючих материалов. little to none М: Минерал хөрс combustible material Органик давхаргын доорх хөрсний давхарга; шатамхай материал бага хэмжээгээр агуулсан хөрс. G: Mineralboden Minimum Impact R: техника тушения с минимальным воздействием Suppression Применение технологий и методов, которые эффективно Techniques (MIST) соответствуют задачам тушения и сохранения ресурсов с The application of наименьшим экологическим, культурным и социальным technologies and воздействием methods that М: Бага нөлөөтэйгээр гал унтраах арга зүй effectively meet Гал түймэртэй тэмцэхэд хэрэглэгддэг нийгэм, соёл, хүрээлэн буй suppression and орчинд бага нөлөө үзүүлэх арга, технологиуд. resource objectives G: Feuerbekämpfungstechniken mit dem geringstem Impakt with the least environmental, cultural and social impacts Minimum-Damage R: теория минимального ущерба при охране от пожаров Fire Protection Концепция, постулирующая, что целью охраны от пожаров Theory является сведение к минимуму ущерба от пожара независимо от Concept postulating стоимости. (ср: Экономическая теория охраны от пожаров) that the object of fire М: Ойг түймрээс хамгийн бага хохиролтойгоор хамгаалах protection is to онол minimize fire damage Түймрээс хамгаалах, гал түймрээс үүдэлтэй зардлыг regardless of cost (cf. бууруулахад чиглэсэн ойлголт (cf. Economic Fire Protection Economic Fire Theory) Protection Theory) G: Theorie zum Schutz gegen Feuer mit geringstmöglichem Schaden Miscellaneous (Fire) R: смешанная причина пожара see under Fire Cause см. Причины пожаров М: Oлон төрлийн шалтгаанаас үүдэлтэй түймэр (see under Fire Cause) G: Waldbrandursache: Verschiedene Mix Ratio R: коэффициент смешивания The ratio of liquid Соотношение жидкой пены или концентрата ингибитора foam or retardant горения и воды, обычно выраженное в % concentrate to water, М: Холимог итгэлцүүр usually expressed as a Шингэн хөөс болон гал саармагжуулагчийг устай холих харьцаа, percent ихэвчлэн хувиар илэрхийлэгдэнэ. G: Mischungsverhältnis

238

Mixing Chamber R: смешивающая камера A tube, constructed Труба, имеющая отражатели или направляющие лопатки, with deflectors or которая смешивает раствор пены и воздух для образования baffles, that mixes мелких, однородных пузырьков на небольшом расстоянии foam solution and air (примерно 0,5 м) to produce tiny, М: Холигч камер uniform bubbles in a Хөөсний найрлага болон агаарыг хольж, нимгэн жигд short distance (ca. 0.5 бөмбөлгийг богино зайд (ойролцоогоор 0.5 м) үүсгэгч хоолой. m) G: Mischungskammer Mixing Height R: высота перемешивания Measured from the Высота от земной поверхности вверх, до которой происходит surface upward, the относительно сильное перемешивание из-за конвекции. height to which Использование этого термина обычно подразумевает relatively vigorous присутствие инверсии, а основанием инверсии является верхняя mixing due to часть перемешанного слоя, которая и определяет высоту convection occurs. Use перемешивания (син. Глубина перемешивания) of this term normally М: Холимог өндөр implies presence of an Газрын гадаргаас дээш хүчтэй конвекцийн нөлөөгөөр бий inversion and the base болсон харьцангуй холимог агаарын хэсэг. Энэ нэр томъёог of the inversion is the инверстэй байх, инверсийн суурь холимог агаарын давхаргын top of the mixed layer дээр байх, холимог өндрийг тодорхойлох үед хэрэглэнэ (syn. and defines the mixing Mixing Depth). height (syn. Mixing G: Depth). Mixing Layer R: слой перемешивания That portion of the Часть атмосферы от земной поверхности до высоты atmosphere from the перемешивания. Это слой воздуха, обычно слой суб-инверсии, surface up to the который перемешивается турбулентностью и диффузией mixing height. This is М: Холимог давхарга the layer of air, usually Газрын гадаргуугаас дээш холимог давхарга хүртэлх агаар a sub-inversion layer, мандлын хэсэг. Энэ нь агаарын давхарга бөгөөд холимог which is mixed by турбулент ба сарнилтаас бүрэлдэх дэд инверсийн давхарга юм. turbulence and G: diffusion. Mixmaster R: мастер по смешиванию The person in charge Лицо, ответственное за действия по смешиванию ингибитора of fire retardant mixing горения, количество и качество гидросмеси и заправку operations with воздушного судна в период наземного обслуживания responsibility for авиатанкера. quantity and quality of М: Холигч мастер the slurry and for the Түймрийн онгоцыг газрын баазад цэнэглэх ажиллагаа буюу гал loading of aircraft in унтраах уусмалын тоо, чанар болон холих ажиллагааг хариуцсан land based air tanker хүн operations. G: Verantwortlicher für die Zumischung brandhemmender Mittel Mobile Weather Unit R: прогноз мобильного метеорологического подразделения Forecast Специальный пожарный прогноз погоды для конкретного A special fire weather пожара, подготовленный метеорологом непосредственно на или

239 forecast for a specific вблизи действия пожара. fire prepared by a М: Цаг агаарын урьдчилсан мэдээг гаргагч явуулын нэгж meteorologist on site at Онцгой түймрийн үеийн цаг агаарын мэдээг тухайн түймэр or near the fire area гарсан газар дээр нь эсвэл түймрийн ойролцоо газарт нарийвчлан тодорхойлох G: Wettervorhersage (einer mobilen Einheit) Mobilization R: мобилизация The process and Процесс и процедуры, использующиеся всеми организациями - procedures used by all федеральными, провинций (или штатов) и местными для organizations, federal, приведения в действие, сбора и транспортирования всех province (or state) and ресурсов, которые были затребованы для реагирования или local, for activating, поддержки работ на пожаре. assembling, and М: Бэлэн байдалд оруулах transporting all Улс, аймаг (муж), oрон нутгийн бүх байгууллагууд тухайн resources that have түймэр болон гамшигт шаардлагатай бүх хүн хүч, нөөцийг been requested to идэвхижүүлэх, цуглуулах, тээвэрлэх үйл ажиллагааг хэлнэ. respond to or support G: Mobilisierung an incident Moderate Burn R: умеренное выгорание Degree of burn in Степень выгорания, при которой выгорает весь органический which all organic материал с поверхности почвы, не обесцвечиваемой теплом; material is burned любой оставшийся ЛГМ сильно обугливается. Органическое away from the surface вещество остается в почве непосредственно под поверхностью. of the soil, which is not М: Дунд зэргийн шаталт discolored by heat; any Хөрсний өнгөн хэсгийн шатаж үгүй болсон бүх органик remaining fuel is материалын шаталтын зэрэг ба үүнд халуунаас болж өнгө нь deeply charred. хувираагүй хэсгүүд, эсвэл аливаа гүн нүүрсжсэн үлдэгдэл шатах Organic matter remains материалууд орно. Хөрсний гадаргуугийн өнгөн хэсгийн дор in the soil immediately үлдсэн органик нэгдлүүд. below the surface. G: Brand mittlerer Intensität Modified Response R: пожар, требующий модифицированного реагирования Fire Природный пожар, которому позволяется гореть в пределах A wildfire that is установленной политики и рекомендаций управления, или к allowed to burn within которому могут быть применены ограниченные действия set policy and (ограниченное тушение), чтобы возвратить природный пожар к management тем рекомендациям, которые были установлены (ср: guidelines or may be Модифицированное тушение) actioned in a limited М: Тэмцэх аргыг тодорхойлон тавьсан түймэр manner (limited Бодлого болон менежментийн зааварчилгааны дагуу шатаахыг extinguishment) to зөвшөөрсөн байгалийн түймэр, эсвэл эдгээр журам, bring the wildfire back зааварчилгааны дагуу хязгаартайгаар тохируулж тавьсан түймэр within those guidelines (cf. Modified Suppression). (cf. Modified G: Feuer, das unter Berücksichtigung bestehender Direktiven Suppression) teilweise bekämpft wird Modified Suppression R: модифицированное тушение Fire control that does Борьба с пожаром, которая не добивается полного тушения, а not seek total пытается реагировать соответствующим образом согласно extinguishment, that условиям горения и заранее утвержденным планам (ср: Пожар, seeks an appropriate требующий модифицированного реагирования)

240 response according to М: Түймрийг унтраах сайжруулсан арга burning conditions and Бүрэн унтраах ажиллагааг явуулах шаардлагагүй, баталсан pre-approved plans (cf. төлөвлөгөөний дагуу шаталтын нөхцөлд нь тохирсон арга Modified Response хэмжээ авах түймрийн хяналтын нэг хэлбэр (cf. Modified Fire) Response Fire). G: Feuerbekämpfung (teilweise, nach Direktive) Modular Airborne R: система модульного пожаротушения, транспортируемая Fire Fighting System по воздуху (MAFFS) A Промышленный блок, состоящий из 5 соединяющихся между manufactured unit собой емкостей, управляющего поддона и поддона форсунок consisting of five общей емкостью 12 000 литров, разработанный для быстрого interconnecting tanks, монтажа внутри немодернизированного грузового самолета С- a control pallet, and a 130 (Геркулес) для создания каскадного сброса огнетушащих nozzle pallet, with a составов на природный пожар. capacity of 12,000 l М: Түймэртэй тэмцэх агаарын угсраа систем designed to be rapidly C-130 ачааны онгоцонд (Геркулес) түргэн суурилуулахаар mounted inside an хийгдсэн, 12000 литрийн багтаамжтай, хоорондоо холбоотой unmodified C-130 таван том усны сав, хяналтын тавиур ба хушууны тавиуртай, (Hercules) cargo байгалийн түймэртэй тэмцэхэд хэрэглэдэг систем. aircraft for use in G: Eigenname cascading fire suppressants on wildfires Moist Adiabatic R: адиабатический градиент влажности Lapse Rate Скорость снижения температуры с высотой объема воздуха, The rate of decrease of поднятого в процессе адиабатного насыщения в атмосфере в temperature with гидростатическом равновесии. Эта скорость изменяется в height of an air parcel зависимости от количества водяного пара в объеме воздуха и lifted in a saturation- обычно находится примерно между 3 и 9 градусами Цельсия на adiabatic process 1000 метров (син. Адиабатический градиент насыщения) through an atmosphere М: Чийгийн адиабатикийн градиент in hydrostatic Агаар мандал дахь гидростатик тэнцвэрийн дотор явагдах equilibrium. This rate ханасан-адиабатекийн үйл явц, агаарын өндрийн эзэлхүүнтэй varies according to the хамааралтайгаар температурын буурах эрчим. Энэхүү эрчим amount of water vapor агаарын эзэлхүүн дэх усны уурын хэмжээнээс хамааран янз бүр in the parcel and is байдаг ба ихэвчлэн 1000 метрт 3 oС-аас 9oС байдаг (syn. Saturated usually between ca. 3 Adiabatic Lapse Rate). and 9 °C per 1000 G: Feuchtadiabatisches Temperaturgefälle meters (syn. Saturated Adiabatic Lapse Rate).

241

Moisture of R: влагосодержание потухания Extinction Влагосодержание ЛГМ, ограничивающее распространение That moisture content пожара и возможность головешкам инициировать пожар (син. of a fuel beyond which Влагосодержание при потухании) a fire will not М: Өндөр чийгийн агууламжийн улмаас гал асахгүй байх; propagate itself and a гал унтрах firebrand will not Шатах материалын чийгийн агууламж өндөр байснаас гал ignite a spreading fire цаашид тархахгүй байх, галын толгой цаашид шинээр гал (syn. Extinction ноцоохгүй байх (syn. Extinction Moisture Content). Moisture Content) G: Feuchtegehalt Brennmaterial, das zum Erlöschen führt Monitoring R: мониторинг The practice of Практика наблюдения, фиксирования и прогнозирования observing, recording, пожарной среды, воздействия и поведения природных пожаров and predicting the fire или предписанных естественных пожаров environment, effects, М: Мониторинг and behavior of a Байгалийн түймэр болон зориуд тавьсан байгалийн түймрийн wildfire or prescribed төлөв байдал, түймрийн орчин, нөлөөллийг урьдчилан тооцох, natural fire бүртгэх, ажиглах ажиллагаа G: Überwachung Monsoon Climate R: 1. Муссон; 2. Муссонный климат (1) Climate (1) Климат, характеризующийся особенно сильными сезонными characterized by изменениями давления на континентах. Такие сезонные particularly strong колебания, обычно называемые муссонами, более выражены на seasonal pressure земных поверхностях, потому что эти поверхности подвержены variations over значительным сезонным колебаниям температуры. Муссоны continents. Such дуют в течение примерно 6 месяцев с северо-востока и 6 seasonal fluctuations, месяцев с юго-запада, главным образом в южной Азии и в commonly called районах Африки. Летние муссоны имеют доминантный monsoons, are more западный компонент и сильную тенденцию к объединению, pronounced over land восхождению и образованию дождей. Зимние муссоны имеют surfaces because these доминантный восточный компонент и сильную тенденцию к surfaces are subject to расхождению, понижению и образованию засух. Они оба more significant являются результатом разниц температурных трендов над seasonal temperature поверхностями суши и морей. (2) Климат, характеризующийся: variations. Monsoons (а) долгим зимне-весенним сезоном засухи, который включает blow for approximately «холодный сезон», сменяющийся коротким «жарким сезоном», six months from the следующим сразу же за дождями, (в) летним и ранним осенним northeast and six сезоном дождей, который обычно очень влажный (но с очень months from the большими колебаниями из года в год) и, (с) вторичным southwest, principally максимумом температуры сразу после дождливого сезона. in southern Asia and М: 1. Улирлын салхи; 2. Улирлын салхитай уур амьсгал parts of Africa. (1) Эх газрын агаарын даралтын улирлын хэлбэлзлийн дүнд бий Summer monsoons болдог уур амьсгал. Ийм улирлын хэлбэлзэл нь ихэвчлэн have a dominant улирлын салхи хэмээн нэрлэгдэн, газрын гадаргуугийн дээрх westerly component гэж тодорхойлогддог ба учир нь эдгээр гадаргуу нь улирлын and a strong tendency температурын хэлбэлзлээс маш хамааралтай байдаг. Улирлын to converge, rise, and салхи нь ерөнхийдөө Ази болон Африкийн зарим хэсэгт produce rain. Winter ойролцоогоор зургаан сар баруун хойд зүгээс, зургаан сар зүүн

242 monsoons have a хойд зүгээс үлээдэг. Зуны “улирлын салхи”-нд баруун зүгийн dominant easterly салхины бүрэлдэхүүнүүд давамгайлдаг ба хоорондоо нэг цэгт component and a уулзах, өсөх, бороо үүсгэх хандлагатай байдаг. Өвлийн strong tendency to “улирлын салхи”-нд зүүн зүгийн салхины бүрэлдэхүүнүүд diverge, subside, and давамгайлдаг ба хоорондоо нэг цэгт уулзах, буурах, хуурайшилт cause drought. Both үүсгэх хандлагатай байдаг. Эдгээр нь хоёулаа хуурай газар are the result of болон далай тэнгисийн жилийн температурын чиг хандлагын differences in annual ялгаанаас үүсдэг. (2) Энэ нь (а) борооны өмнөх богинохон temperature trends “халуун улирал”, түүний араас нь залгах “хүйтэн улирал”-ыг over land and sea. (2) агуулсан удаан үргэлжлэх хуурай өвөл-хаврын улирлын дүнд Climate characterized бий болсон уур амьсгал, (б) зун болон намар эртний борооны by a (a) long winter- улирал бөгөөд энэ нь маш чийглэг байдаг (гэвч жил бүр маш spring dry season өндөр хэлбэлзэлтэй байдаг), ба (в) борооны улирлын дараах which includes a "cold температурын хоёрдогч хамгийн их утга. season" followed by a G: Monsunklima short "hot season" immediately preceding the rains, (b) a summer and early autumn rainy season which is usually very wet (but highly variable from year to year), and (c) a secondary maximum of temperature immediately after the rainy season. Mopup R: дотушивание; дожигание горючих материалов see under fire см. Тушение пожара Suppression М: Бүрэн унтраах; шатах материалын галыг эцэслэн унтраах (see under fire Suppression) G: Nachlöschen Mopup Crew R: группа по дотушиванию A fire crew assigned to Пожарная команда, назначенная на работы по дотушиванию mop-up work after the после того, как пожар или часть пожара были взяты под fire or a portion of the контроль fire has been controlled М: Галыг эцэслэн унтраах анги Түймрийн дараа галыг эцэслэн унтраах ажлыг гүйцэтгэдэг баг, эсвэл хяналтанд орсон түймрийн хэсэг G: Nachlöschmannschaft Mortality R: отпад [Fire Ecology] Number [Пожарная экология] Число или процент видов растений и or percentage of plant животных, погибших от пожара, насекомых, болезней, and animal species климатических факторов или от конкуренции других видов или killed by fire, insects, отдельных представителей disease, climatic М: Үхэл, хорогдолт factors, or competition [Түймрийн экологи] Түймэр, шавьж, өвчин, уур амьсгалын from other species or хүчин зүйлүүд, бодгаль болон зүйл хоорондын өрсөлдөөний

243 individuals дүнд үхсэн амьтан, ургамлын тоо болон хувь хэмжээ. G: Mortalität Move-Up R: перераспределение сил A system of Система перераспределения оставшегося персонала и redistributing the оборудования вслед за отправкой других сил в пределах сети remaining personnel пожарных станций для обеспечения наилучшей возможности and equipment непосредственного тушения в пределах охраняемой территории following a dispatch of пожарного департамента в случаях новых вызовов для other forces among a чрезвычайной помощи. network of fire stations М: Хүн хүчийг шилжүүлэх so as to provide the Үлдсэн бие бүрэлдэхүүн, багаж тоног төхөөрөмжийг түймрийн best possible response сүлжээний бусад хэсэг дэх мэдээлэгчийн хүсэлтийн дагуу түгээх within the fire систем. Үүний дүнд түймрийн тасгийн харъяаны газар нутагт department’s area of түргэн тусламжийн дуудлагын дагуу шууд хамгаалалт болон direct protection in the боломжит арга хэмжээг яаралтай авах боломж бүрдэнэ. event of additional G: Zuteilung von restlichen Personal- und Materialressourcen calls for emergency assistance Moveup Method R: метод передвижек Progressive method of Метод последовательного создания противопожарной полосы на fireline construction on природном пожаре без изменения размещения людей на линии. a wildfire without Работа начинается при приемлемом промежутке между changing relative рабочими; всякий раз, когда один рабочий нагоняет другого, все positions in the line. передвигаются на один промежуток вперед и возобновляют Work is begun with a работу на незавершенной части полосы. Последний рабочий не suitable space between передвигается вперед до тех пор, пока работа на его/ее workers; whenever one промежутке не будет завершена. Движение бригады вперед worker overtakes координирует бригадир (син. Метод перескока, ср: Метод another, all of those попеременного передвижения) ahead move one space М: Шилжин ажиллах арга forward and resume Байгалийн түймрийн үед зогсож байгаа шугамнаасаа байрлалаа work on the өөрчлөхгүйгээр шугамаа даган галын зурвасыг давшиж uncompleted part of байгуулах систем. Энэхүү ажлыг эхлэхдээ гал сөнөөгчид the line. The last хоорондоо (шугам хооронд) тохиромжтой хэмжээний зай авна. worker does not move Хэдийгээр нэг гал сөнөөгч нөгөөгөөсөө түрүүлж гарсан ч цааш ahead until work is дахин нэг шат ахих байдлаар үлдсэн хэсгийг дуустал completed in his/her үргэлжлүүлнэ. Эгнээнээс хоцорсон гал сөнөөгч өөрт оногдсон space. Forward талбай дахь ажлаа дуустал урагш ахихгүй. Энэхүү давших progress of the crew is ажиллагааг багийн ахлагч удирдан явуулна (syn. Bumpup coordinated by a crew Method, cf. Leapfrog Method) boss (syn. Bumpup G: Konstruktion der Bekämpfungslinie durch Aufrücken Method, cf. Leapfrog Method)

244

Mechanized Trail R: путь, проложенный механическим способом A route that has been Дорога, созданная для использования, прежде всего, constructed for the транспортными средствами с приводом на все колеса primary purpose of all- М: Механик аргаар тавьсан зам wheel drive vehicles Бартаат замын тээврийн хэрэгсэл явахад зориулан барьсан зам G: Maschinenweg Mulch R: мульча See: Duff см. Грубый гумус М: Хөрсний чийгийг хадгалах, элэгдэл эвдрэлээс хамгаалах, бусад ургамлын үр ургахаас хамгаалах зориулалт бүхий хамгаалалтын бүрхүүл бөгөөд эдгээр нь ялзарч хөрсөнд бордоо болдог. (See: Duff) Multijurisdiction R: пожар, подпадающий под множественную юрисдикцию Incident Пожар, требующий действий многих ведомств, на которые An incident requiring возложена ответственность за смягчение последствий пожара. В action from multiple УСУП такие пожары будут управляться объединенным agencies that have a командованием. statutory responsibility М: Хууль эрхзүйн олон байгууллагад хамааралтай түймэр for incident mitigation. Түймрийг унтраах, бууруулах хууль эрх зүйн үүрэг бүхий олон In ICS these incidents байгууллагын оролцоо шаардлагатай түймэр. Гамшгийн will be managed under менежментийн системд ийм түймрийг унтраах ажлыг нэгдсэн unified command команд хариуцдаг. G: Feuerereignis, das unter die Zuständigkeit mehrerer Behördenfällt Mutual Aid R: взаимная помощь A system wherein two Система, где 2 или более пожарных департамента по ранее or more fire заключенному соглашению работают в основном как одно departments, by prior ведомство, чтобы реагировать в рутинном порядке через agreement, operate границы юрисдикции по оказанию взаимопомощи в борьбе с essentially as a single пожарами agency to respond М: Харилцан тусламж routinely across Түймэр гарсан тохиолдолд хэд хэдэн түймрийн хэлтсүүд jurisdictional урьдчилан байгуулсан гэрээний дагуу нэг байгууллага мэт boundaries to render нэгдэн, харъяаллын газар нутгийн хилийн доторх түймрийн mutual assistance in аюултай тэмцэх. combating fire G: Amtshilfe, gegenseitige Hilfe emergencies Mutual Threat Zone R: зона общей опасности (1) Predetermined area, (1) Предварительно определенная площадь, совместно jointly agreed upon согласованная и примыкающая к обеим сторонам границы and adjacent to either охраняемой площади там, где пожар, горящий на одной стороне side of the protection охраняемой территории, представляет угрозу участку, boundary where a fire непосредственно охраняемому ведомством, осуществляющим burning on one side of охрану от пожаров на другой стороне. (2) Географическая the protection область между 2-мя или более юрисдикциями, на которой эти boundary represents a ведомства должны организовывать первоначальную атаку (син. threat to the direct Зона совместного реагирования на пожар)

245 protection area of the М: Хоёр талдаа аюултай бүс agency providing fire Түймрээс хамгаалах 2 байгууллагын түймрээс хамгаалахаар protection on the other хариуцаж авсан газар нутгийнх нь хил орчимд түймэр гарсан side. (2) Geographical тохиолдолд хоёр талаасаа харилцан тусламж үзүүлэхээр area between two or урьдчилан тогтоосон газар нутаг. (2) Хэд хэдэн хууль эрхийн more jurisdictions into байгууллагууд гал унтраах анхан шатны ажиллагааг (ICS) which those agencies хамтдаа хийх бүс нутаг (syn. Mutual Response Zone). would respond on G: Gefährdungszone (gemeinsame, den Zuständigkeitsbereich initial attack (ICS) überschreitende) (syn. Mutual Response Zone).

National Fire Danger R: национальная система оценки лесопожарной опасности Rating System Множественная схема показателей, разработанная для (NFDRS) обеспечения борьбы с пожарами и персонала землепользования A multiple index систематическими средствами оценки различных аспектов scheme designed to пожарной опасности на ежедневной основе (США) provide fire control M: Ой хээрийн түймрийн аюулыг үнэлэх үндэсний систем and land management Түймрийн аюулын олон талын мэдээг өдөр тутмын бүртгэлд personnel with a тулгуурлан системтэйгээр үнэлж, газрын менежмент, түймэртэй systematic means of тэмцэх бие бүрэлдэхүүнээр хангахад зориулсан олон үзүүлэлт assessing various бүхий схем (АНУ). aspects of fire danger G: Feuergefahrenindex (U.S.A.) on a day-to-day basis (U.S.A.). National Fuel R: национальная система оценки ГМ Appraisal System Процедура оценки пожарной опасности природных ГМ и A procedure for определения эффективности обработки ГМ. Система estimating fire hazard поддерживается пакетом программного обеспечения, который in wildland fuels and включает четыре независимые компьютерные программы evaluating fuel (США) treatment М: Шатах материалыг үнэлэх үндэсний систем effectiveness. The Шатах материалын зохицуулалтын үр ашигтай байдал болон system is supported by байгалийн шатах материалын түймрийн аюулыг үнэлэх үйл явц. a software package Энэхүү систем нь бие даасан компьютерийн дөрвөн программ that includes four хангамжаас бүрддэг (АНУ). independent computer G: Eigenname: Taxierungssystem für Brennmaterial (U.S.A.) programs (U.S.A.). National Interagency R: национальный межведомственный пожарный центр Fire Center (NIFC) Комплекс, расположенный в Бойсе, штат Айдахо (США), и A facility located at совместно эксплуатируемый несколькими федеральными Boise, Idaho (U.S.A.), ведомствами, предназначен для координации, логистической jointly operated by поддержки и улучшенного метеообеспечения в содействии several federal деятельности по управлению пожарами на всей территории agencies, dedicated to США.

246 coordination, М: Түймрийн байгууллага хоорондын зохицуулалтын logistical support, and үндэсний төв (NIFC) improved weather Энэхүү төв нь Айдахо мужийн Бойсе (АНУ) хотод байрладаг services in support of бөгөөд АНУ-ын хэмжээнд улсын хэд хэдэн байгууллага хамтран fire management түймрийн менежментийн үйл ажиллагааг дэмжих, цаг агаарын operations throughout дэвшилтэт мэдээгээр хангах, ачаа тээврийн дэмжлэг, the United States of зохицуулалт хийх зэрэг үйлчилгээнүүдийг үзүүлдэг. America. G: Eigenname: Nationales Feuer-Koordinationszentrum (U.S.A.) National Interagency R: национальная межведомственная пожарная Fire Qualification квалификационная система (НМПКС) System (NIFQS) Квалификационная система управления пожарами, которая A fire management описывает приемлемый опыт, квалификацию, обучение и qualifications system нормы физической подготовки для особенно большой пожарной which describes for a организации, требующиеся для основных видов работ в particular large fire пределах системы. НМПКС не является непосредственно organization the системой управления пожарами, но когда она соединена с acceptable experience, большой пожарной организацией, предоставляет полную qualification, training, систему управления пожарами (США). and physical fitness М: Байгууллагууд дундын түймрийн үнэлгээний үндэсний standards required for систем (NIFQS) principal jobs within Түймрийн менежментийн үнэлгээний систем. Энэ нь системийн the system. NIFQS is үндсэн ажлуудад шаардлагатай стандартад түймрийн аливаа not a fire management томоохон байгууллага бэлэн байдал, дадлага туршлага, чанарын system per se, but хувьд нийцэж буй эсэхийг үнэлэх систем юм. Энэхүү систем нь when coupled with a түймрийн менежментийн систем биш бөгөөд түймрийн large fire organization, томоохон байгууллагатай хамтарч нэгдсэн тохиолдолд provides a complete түймрийн менежментийн цогц үйлчилгээг үзүүлдэг. system for fire G: Eigenname: Nationales System zur Festsetzung von management (U.S.A.). Qualifizierungsstandards (U.S.A.) National Interagency R: национальная межведомственная система управления Incident пожарными ситуациями Management System Программа, разработанная Национальной координационной (NIIMS) группой по природным пожарам, состоящая из 5 подсистем, A program developed которые вместе обеспечивают полный системный подход к by the U.S. National управлению всеми пожарными ситуациями. Wildfire Coordinating Подсистемами являются:: (Унифицированная) система Group (NWCG) управления пожарами, Управление обучением, consisting of five квалификационными требованиями и сертификацией, subsystems which вспомогательными техническими средствами и публикациями collectively provide a (ср: Национальная координационная группа по природным total systems approach пожарам) to all-risk incident М: Байгууллагууд дундын түймрийн менежментийн management. The үндэсний систем (NIIMS) subsystems are: The АНУ-ын Байгалийн түймрийн зохицуулалтын үндэсний Incident Command группын (NWCG) боловсруулсан программ бөгөөд бүх төрлийн System, Training, гамшгийн менежментийг хангах таван дэд системийг агуулдаг. Qualifications and Дэд системүүдэд: Гамшгийн менежментийн систем, Сургалт, Certification, Үнэлгээ болон Эрх олголт, Технологийн дэмжлэг, Хэвлэн Supporting нийтлэх менежмент (cf. National Wildfire Coordinating Group)

247 Technologies, and G: Eigenname: Nationales System des Katastrophen- Publications Managements (U.S.A.) Management (cf. National Wildfire Coordinating Group). National Oceanic R: национальная администрация по океану и атмосфере and Atmospheric (НАОА) Administration Ведомство США, которое обеспечивает безопасность населения (NOAA) от атмосферных явлений и дает населению понимание A U.S. agency that окружающей среды и ресурсов Земли. НАОА эксплуатирует ensures the safety of метеорологические спутники с усовершенствованным the general public радиометром очень высокого разрешения (AVHRR), который from atmospheric обеспечивает активное обнаружение пожаров и возможности по phenomena and to дифференциации выгоревших площадей. Группа обработки provides the public рабочих изображений основных явлений НАОА ежедневно with an understanding выдает набор подобранных изображений важных природных и of the Earth's антропогенных событий в окружающей среде, включая environment and природные пожары. resources. NOAA М: АНУ-н Далай ба агаар мандал судлалын үндэсний operates a weather байгууллага (NOAA) satellite with the Агаар мандлын аливаа үзэгдлээс олон нийтийг хамгаалах, Advanced Very High дэлхийн байгаль орчин, тэдгээрийн нөөцийн талаарх ойлголтыг Resolution (AVHRR) нийтэд өгөх зорилготой АНУ-ын байгууллага. Энэхүү instrument which байгууллага нь маш өндөр нарийвчлалтай (AVHRR) төхөөрөмж provides active fire бүхий цаг агаарын хиймэл дагуулуудыг удирдан ажиллуулдаг detection and burned бөгөөд тэдгээрийн тусламжтайгаар идэвхитэй асч буй түймэр area discrimination болон шатсан талбайг ялгах боломжийг бий болгодог. Энэ capabilities. The байгууллагын дэргэдэх Онцгой үзэгдлийн зураг авах (OSEI) баг NOAA Operational нь байгалийн үйл явц, эсвэл хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй Significant Event байгалийн онцгой үзэгдэл, түймрийн зураг зэргий сансраас өдөр Imagery (OSEI) бүр авч байдаг. support team produces G: Eigenname: Nationale See- und Atmosphären-Behörde daily a set of selected (U.S.A.) imageries of significant natural and anthropogenic environmental events including wildland fires.

248

National Park R: национальный парк An area set aside by a Территория, зарезервированная национальным правительством national government для сохранения естественной окружающей среды. for the preservation of Национальный парк может быть зарезервирован для целей the natural рекреации населения и развлечений или из-за того, что он environment. A представляет исторический и научный интерес. Большинство national park may be ландшафтов и сопутствующих им растений и животных в set aside for purposes национальном парке сохраняются в их естественном состоянии. of public recreation В В некоторых странах природные пожары (естественные and enjoyment or пожары, пожары, вызванные человеком и предписанные because of its выжигания) рассматриваются как существенная часть динамики historical or scientific экосистем и стратегии управления парком. interest. Most of the М: Үндэсний парк landscapes and their Үндэсний засгийн газраас байгаль орчныг хамгаалахаар accompanying plants тусгаарласан газар нутаг. Үндэсний паркад түүхийн болон and animals in a судалгаа шинжилгээний тодорхой ажлыг явуулах, мөн түүнийг national park are kept нийтийн амралт, зугаалгын зорилгоор ашиглаж болно. in their natural state. Үндэсний парк дахь ихэнх амьтан, ургамал болон байгалийн In some countries унаган төрхийг алдагдуулахгүй хэвээр нь хадгалсан байдаг. wildland fires (natural Зарим улс оронд байгалийн түймрийг (байгалийн түймэр, хүний fires, human-caused үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй байгалийн түймэр, зориудын wildfires, and түймэр) экосистемийн динамик болон паркийн менежментийн prescribed burning) чухал хэсэг хэмээн үздэг. are considered an G: NATIONALPARK, NATURPARK essential part of ecosystem dynamics and park management strategies. National Wildfire R: национальная координационная группа по природным Coordinating Group пожарам (NWCG) Группа, сформированная под руководством министра A group formed under внутренних дел и министра сельского хозяйства, для улучшения the direction of the координации и эффективности деятельности по природным Secretaries of the пожарам и предоставления форума для дискуссий, выработки Interior and рекомендаций по соответствующим действиям или разрешения Agriculture to вопросов и проблем материальной природы (ср. Национальная improve the межведомственная система управления пожарами) coordination and M: Байгалийн түймрийн зохицуулалтын үндэсний групп effectiveness of (NWCG) wildland fire activities АНУ-ын Дотоод хэрэг болон Хөдөө аж ахуйн яамны and provide a forum удирдлагын дор ажилладаг бүлэг бөгөөд энэхүү бүлэг нь to discuss, recommend байгальтай холбоотой асуудлуудыг шийдэх, тохирсон үйл appropriate action, or ажиллагааг санал болгох, харилцан санал солилцох хөтөлбөрөөр resolve issues and хангах, байгалийн түймэртэй тэмцэх үйл ажиллагааны үр problems of ашигтай байдал, түүний зохицуулалт зэргийг хариуцан substantive nature (cf. ажилладаг. National Interagency G: Eigenname: Nationale Koordinierungsstelle für Feuer Incident Management (U.S.A.)

249 System) Natural Barrier R: естественный барьер Any area where lack Любой участок, где отсутствие воспламеняющихся материалов of flammable material препятствует распространению природных пожаров obstructs the spread of М: Байгалийн саад, хаалт wildfires Байгалийн түймрийн тархалтыг шатах материалгүйн улмаас зогсоох аливаа газар. G: Natürliche Feuerbarriere Natural Fire R: естественный пожар Any fire of natural Любой пожар естественного происхождения (например, от origin (e.g., lightning, молнии, самовозгорания, вулканической деятельности) spontaneous М: Байгалийн түймэр combustion, volcanic Байгалиас гаралтай аливаа түймэр (жишээлбэл, аянга цахилгаан, activity) өөрөө ассан гал, галт уулын идэвхижилт) G: Natürlich entstandenes Feuer Natural Fuel R: природные ГМ Fuels resulting from ГМ, образующиеся в результате естественных процессов, не natural processes and напрямую образованные или измененные в результате not directly generated хозяйственной деятельности (ср: ЛГМ как результат or altered by хозяйственной деятельности) management practices М: Байгалийн шатах материал (cf. Activity Fuel) Менежментийн аливаа үйл ажиллагааны дүнд шууд үүсээгүй, байгалийн үйл явцын дүнд үүссэн шатах материалууд (cf. Activity Fuel) G: Brennmaterial (natürlich angefallenes) Net Value Change R: изменение чистой стоимости (NVC) Сумма изменений в результате увеличения (выгод) и Sum of the changes уменьшения (потери) стоимости продукта земли, подвергшейся resulting from воздействию пожара. increases (benefits) М: Цэвэр өртгийн өөрчлөлт and decreases Үргэлжилсэн түймэрт өртсөн газар нутгийн бүтээмжийн (damages) in the value өртгийн бууралт (хор хохирол) болон өсөлт (үр ашигтай of outputs from the байдал)-ийн өөрчлөлтийн нийлбэр land area affected as G: Wert- bzw- Wertigkeitsveränderung durch Feuereinwirkung the consequences of fire Neutral Atmosphere R: нейтральная атмосфера Condition in which Состояние, в котором уменьшение температуры с увеличением temperature decrease высоты равно сухоадиабатическому градиенту температуры with increasing (т.е. атмосфера как не помогает, так и не мешает altitude is equal to the крупномасштабному вертикальному перемещению) dry adiabatic lapse М: Агаар мандлын төлөв (Саармаг) rate (i.e., the Өндөрсөх тусам агаарын температур буурч хуурай atmosphere neither адиабатекийн градиенттэй тэнцүү болох нөхцөл (тухайлбал, aids nor hinders large- агаар мандал их хэмжээний агаарын босоо шилжилтэд дэмжлэг scale vertical motion) ч үзүүлэхгүй, саад ч болохгүй байх) G: Atmosphärenzustand (neutral) Nipple R: соединительная трубка Fitting used to connect Фитинг, использующийся для соединения рукавов или другой

250 hoses or other fittings оснастки, имеющих различную резьбу и размеры having different М: Хоолойн холбогч threads or sizes Ялгаатай резьба болон өөр өөр хэмжээтэй усны хоолойн толгойг тохируулан холбогч G: Nippel Nitrate R: нитрат Salt of nitric acid, Соль азотной кислоты, которая также формируется в шлейфе formed also in горения combustion plumes М: Нитрат Азотын хүчлийн давс бөгөөд шаталтын үед үүснэ. G: Nitrat Nomex R: Номекс Trade name for a fire Торговая марка огнестойкого синтетического материала resistant synthetic (арамид), использующегося для шитья летных комбинезонов, material (Aramid) брюк и рубашек для пожарных used in the М: Номекс manufacturing of Нислэгийн хувцас болон гал сөнөөгчдийн өмд, цамцыг хийхэд flight suits and pants хэрэглэдэг түймэрт тэсвэртэй нийлэг материалын (арамид) and shirts used by худалдааны нэр firefighters G: Eigenname: Feuerfestes Gewebe für Schutzkleidung Non-Commercial R: некоммерческая лесная земля Forest Land Лесная земля, неспособная давать коммерчески пригодную Forest land incapable древесину из-за неблагоприятных условий местообитания или of yielding crops of продуктивная лесная земля, изъятая из коммерческого commercially useful лесопользования законом или административными правилами wood because of М: Үйлдвэрлэлийн бус ой бүхий газар adverse site Газар нутгийн онцлогоос шалтгаалан үйлдвэрлэлийн conditions, or зориулалтаар мод бэлтгэх боломжгүй ой бүхий газар нутаг, productive forest land эсвэл бүтээмж сайтай ч удирдах байгууллагын тогтоол, журмын withdrawn from дагуу үйлдвэрлэлийн зориулалтаар мод бэлтгэл явуулж commercial timber болохгүй газар. use through statute or G: Nichtwirtschaftswald administrative regulation Non-Convective Lift R: фаза неконвективного подъема пожара Fire Phase Фаза пожара, когда большинство эмиссий не вовлекается в Phase of a fire when определенную конвективную колонку most emissions are not М: Конвекцгүйгээр гал өргөгдөх үе шат entrained into a Ихэнх утаа, энергийн ялгаралт тодорхой конвекцийн баганад definite convection ороогүй байх түймрийн үе шат column G: [Phase eines Brandes ohne Konvektionsbildung] Nozzle Aspirated R: ствольная система пенообразования Foam System Оборудование для образования пены, которое смешивает воздух A foam generating при атмосферном давлении с пенообразователем в камере device that mixes air пожарного ствола at atmospheric М: Хөөс үүсгэгч үндсэн систем pressure with foam Агаарын даралтаар хөөсний найрлага болон агаарыг камерт solution in a nozzle хольж хөөс үүсгэгч төхөөрөмж chamber G: Schaumstrahlrohr

251 Nurse Tanker R: обеспечивающая цистерна Water tank truck used Автомобильная цистерна для воды, использующаяся для to supply one or more обеспечения одной или нескольких наземных цистерн, ground tankers установленных на пожаре stationed at a fire М: Ус түгээгч машин Түймрийн голомтод ажиллаж байгаа галын машиныг усаар цэнэглэх үүрэгтэй усны машин G: Wassertender

Occlusion R: окклюдирование циклона The front that is Фронт, который образуется тогда, когда холодный фронт formed when a cold догоняет теплый или стационарный фронт front overtakes a M: Тогтмол фронт warm front or a Хүйтэн агаар дулаан агаарыг гүйцсэнээр үүсэх фронт буюу stationary front тогтмол фронт G: Okklusion Oceanic Climate R: oкеанический климат See: Marine Climate см. Морской климат M: Далайн уур амьсгал (See: Marine Climate) One Hour-Timelag R: влажность ГМ с характерным временем высыхания один Fuel Moisture час See under Timelag См. Классы ГМ по характерному времени высыхания Fuel Classes М: Нэг цагийн дотор хатдаг шатах материалын чийгшил (See under Timelag Fuel Classes) One Hour-Timelag R: ГМ с характерным временем высыхания один час Fuel См. Классы ГМ по характерному времени высыхания See under Timelag М: Нэг цагийн дотор хатдаг шатах материал Fuel Classes (See under Timelag Fuel Classes) One Hundred-Hour R: влажность ГМ с характерным временем высыхания 100 Timelag Fuel часов Moisture (100-H Tl См. Классы ГМ по характерному времени высыхания Fm) М: Зуун цагийн дотор хатдаг шатах материалын чийгшил See under Timelag (See under Timelag Fuel Classes) Fuel Classes One Hundred-Hour R: ГМ с характерным временем высыхания 100 часов Timelag Fuel См. Классы ГМ по характерному времени высыхания See under Timelag М: Зуун цагийн дотор хатдаг шатах материал Fuel Classes (See under Timelag Fuel Classes) One Lick Method R: метод одного касания A progressive system Метод последовательного создания противопожарной полосы of building a fireline на природном пожаре без изменения относительных on a wildfire without местоположений тушильщиков на линии. Каждый рабочий changing relative делает от одного до нескольких касаний или ударов данным positions in the line. инструментом, а затем передвигается вперед на определенное

252 Each worker does one расстояние, чтобы освободить место для рабочего сзади (ср: to several "licks," or Метод последовательного создания противопожарной полосы). strokes, with a given М: Гал сөнөөгчид нэг нэгийгээ нөхөх байдлаар галын зурвас tool and then moves байгуулах арга forward a specified Гал сөнөөгч шугам дээрх харьцангуй байрлалаа өөрчлөхгүйгээр distance to make room нэг нэгийгээ нөхөх байдлаар галын зурвас байгуулах дэвшилтэт for the worker behind арга. Гал сөнөөгч тус бүр тусгай багажаар галыг хэд хэдэн удаа (cf. Progressive цохиж, нүдсэний дараа тодорхой зайд урагшлан ахиж, ардаа Method of Line байгаа гал сөнөөгчид зай гаргаж өгнө (cf. Progressive Method of Construction). Line Construction). G: [Eine Methode der progressiven Konstruktion einer Bekämpfungslinie] One Skid Landing R: приземление на один полоз A semi-landing by a Полуприземление вертолета на склон или на камни, при helicopter against a котором только один полоз находится в контакте с землей, а hillside or on rocks пилот удерживает вертолет в ровном положении. Позволяет whereby only one загружать или выгружать персонал и/или материалы в условиях landing skid is in пересеченной местности, когда нет вертолетных площадок. ground contact and the М: Нисдэг тэрэг чарганы нэг улаараа газардах pilot maintains the Уулын налуугийн хэсэг ба хад чулуутай газарт нисгэгч нисдэг helicopter in a level тэргийг нэг түвшинд тогтоон чарганыхаа зөвхөн нэг улаар хагас position. Permits газардах. Нисдэг тэрэгний буух талбайгүй, хадархаг, уулархаг loading or unloading газарт бие бүрэлдэхүүн болон хангамжийн материалыг буулгах, of personnel and/or эргүүлж ачихад энэхүү газардалтыг зөвшөөрнө. materiel in rugged G: Aufsetzen mit einer Kufe terrain where no helispot is available. One Thousand-Hour R: влажность ГМ с характерным временем высыхания 1000 Timelag Fuel часов Moisture (1,000-H Tl См. Классы ГМ по характерному времени высыхания Fm) М: Мянган цагийн дотор хатдаг шатах материалын See under Timelag чийгшил Fuel Classes (See under Timelag Fuel Classes) One Thousand-Hour R: ГМ с временем характерным высыхания 1000 часов Timelag Fuel См. Классы ГМ по характерному времени высыхания See under Timelag М: Мянган цагийн дотор хатдаг шатах материал Fuel Classes (See under Timelag Fuel Classes) Orbit R: круг In aerial fire fighting: В авиационном тушении пожаров: круг авиатанкера вблизи Circular holding пожара в ожидании команды на сброс. pattern of an air tanker М: Тойрог in the vicinity of a Агаараас гал унтраах ажиллагаанд түймрийн онгоц ус цацах fire, waiting for orders тушаалыг хүлээнгээ тойрог зам үүсгэн эргэлдэн нисэх to make a drop. G: Warteschleife (Feuerlöschflugzeug) Organic Matter R: органическое вещество That fraction of the Фракция почвы, которая содержит остатки растительности и soil that includes plant животных на различных стадиях разложения, клетки и ткани and animal residues at почвенных организмов и вещества, синтезированные почвенной various stages of популяцией.

253 decomposition, cells М: Органик нэгдэл and tissues of soil Хөрсний популяцаар синтецлэгдсэн эдүүд, хөрсний organisms, and организмуудын эд эсүүд, задралын олон хэлбэрт байгаа амьтан substances ургамлын үлдэгдлүүд зэргээс бүрэлдэх хөрсний хэсэг. synthesized by the soil G: Organische Substanz population Organic Soil R: органическая почва Any soil or soil Любая почва или почвенный горизонт, содержащие по крайней horizon containing at мере 30% органического вещества least 30%, organic М: Органик хөрс matter Аливаа хөрс буюу дор хаяж 30% нь органик нэгдлээс бүрэлдэх хөрсний давхарга G: Bodenhorizont mit hohem Anteil an organischem Material Osborne Fire Finder R: пеленгатор пожара Осборна A sighting device used Прицельное приспособление, использующееся на by lookouts to наблюдательных вышках для определения горизонтального determine the азимута и иногда вертикального угла пожара (син. Алидада, ср.: horizontal bearing and Ориентированная карта для пеленгования пожара) sometimes the vertical М: Осборны түймрийн пеленгатор angle of a fire from a Түймрийн цамхагаас хэвтээ болон босоо чиглэлийн дагуу харж, lookout (syn. Alidade; түймрийн байрлалыг тодорхойлогч багаж (syn. Alidade; cf. Fire cf. Fire Finder Map) Finder Map). G: [Eigenname: Peilgerät zur Lokalisierung von Feuer] Other Industry R: другие отрасли промышленности See under Fire Cause См. Причины пожаров М: Бусад үйлдвэрлэл (See under Fire Cause) Other Land R: другие типы земель See under Forest Fire См. Лесной пожар М: Бусад хэв шинжийн газар нутаг (See under Forest Fire) Other Wooded Land R: другие лесопокрытые площади See under Forest Fire См. Лесной пожар М: Бусад ойрхог газар нутаг (See under Forest Fire) Overwintering Fire R: перезимовавший пожар A fire that persists Пожар, который действует в течение зимних месяцев до начала through the winter следующего пожароопасного сезона (син. Возобновившийся months until the пожар) beginning of the М: Өвөлжих түймэр following fire season Дараагийн түймрийн улирал хүртэл өвөлжин уугиж, шатах (syn. Holdover Fire) түймэр (syn. Holdover Fire) G: Überwinterndes Feuer (z.B. Moorbrand) Ozone R: озон A relatively unstable Относительно нестабильное соединение трех атомов кислорода compound of three - озон (О3)- составляет (в среднем) менее чем одну миллионную atoms of oxygen, часть газов в атмосфере. Озон тропосферы является побочным ozone (O3) constitutes продуктом фотохимических (индуцированных светом) - on the average - less процессов, связанных с продуктами горения растительности или

254 than one part per промышленными загрязнениями воздуха (реакции между million (ppm) of the оксидами азота и углеводородами в низких слоях атмосферы, gases in the ср: Единица Добсона) atmosphere. М: Озон Tropospheric ozone is Хүчилтөрөгчийн гурван атомаас бүрдсэн харьцангуй тогтворгүй a by-product of the нэгдэл. Озон нь (O3) агаар мандал дахь хийн дунджаар саяны photochemical (light- нэг (ppm) хэсгийн концентрацийг бүрдүүлдэг. Агаар мандлын induced) processes дээд давхарга дахь озон нь ургамлын түймэр болон үйлдвэрээс associated with үүдсэн агаарын бохирдолтой холбоотой фотохимийн (гэрэл- vegetation fire шингээх) процессуудын бүтээгдэхүүн юм (Агаар мандлын доод products or industrial давхарга дахь нүүрс-устөрөгч болон азотын ислийн хоорондын air pollution (reactions урвал. cf. Dobson Unit). between nitrogen G: Ozon oxides and hydrocarbons in the lower atmosphere, cf. Dobson Unit).

255 P

Pack Pump R: переносной насос, помпа See: Backpack Pump см. Ранцевый лесной огнетушитель M: Дамжуулагч шахуурга, хөөрөг (See: Backpack Pump) Packing Ratio R: коэффициент плотности размещения ГМ The fraction of a fuel Часть слоя ГМ, занятая ГМ, или объем ГМ деленный на объем bed occupied by fuels, слоя or the fuel volume М: Шатах материалын нягтралын харьцаа divided by bed Шатах материалын давхаргын хэсэг буюу шатах материалын volume эзэлхүүнийг түүний үе давхаргад хуваасан харьцаа G: Kompaktheitsgrad des Brennmaterials Panoramic R: панорамная фотография Photograph Фотографии из наблюдательного пункта с определением Photographs from a величин азимута и вертикального угла для помощи в lookout point, bearing определении места пожаров с помощью пеленгатора пожаров azimuth and vertical М: Панорам зураг авалт angle scales, to assist Азимутын болон босоо өнцгийг хэмжих, түймэр илрүүлэгчийн in locating fires with a тусламжтайгаар галын байрлалыг тогтоох зорилгоор түймрийн firefinder ажиглалтын цэгээс авсан зураг G: Panoramafoto Panoramic-Profile R: панорамная контурная карта Map Панорамный схематический чертеж, начерченный вокруг A panoramic sketch замкнутой кривой ориентированной карты для пеленгования drawn around the пожара, чтобы показать профили географических и circumference of a геометрических особенностей местности в том виде, в каком они firefinder map to show представляются из пункта наблюдения the profiles of the М: Хаялбарын панорам зураг topography as it Түймрийг илрүүлэх газрын зураг дээр тойрог хэлбэрээр зурсан appears from the панорам схем бөгөөд энд түймрийн ажиглалтын цэгээс харагдах lookout газрын гадаргын хаялбарыг дүрсэлсэн байдаг. G: Panoramakarte Paracargo R: груз для сброса воздушным судном Cargo to be dropped Груз, который должен быть сброшен с воздушного судна с from aircraft by помощью парашюта, других замедляющих приспособлений или parachute, by other путем свободного падения, например, снаряжение для retarding devices, or пожаротушения или припасы. by free fall, e.g. fire- М: Агаарын хөлгөөр дээрээс буулгах ачаа fighting or food Нисэх онгоцноос шүхрээр болон бусад гал унтраагч supplies төхөөрөмжөөр, эсвэл шууд буулгасан ачаа. Жишээлбэл, гал унтраах хэрэгсэл, хоол хүнс г.м. G: Fallschirmlast Parallel Attack R: параллельная атака see under Fire см. Тушение пожара (ср: Косвенная атака) Suppression (cf. М: Зэрэгцээ довтолгоо Indirect Attack) see under Fire Suppression (cf. Indirect Attack) G: Parallelangriff

256 Parallel Burning R: параллельное выжигание See: Strip Burning См. Ступенчатое выжигание М: Зэрэгцээ шатаалт (See: Strip Burning) Parallel Pumping R: параллельная накачка Procedure by which Процедура, которой поток из 2-х пожарных помп объединяется the flow from two fire в одной рукавной линии pumps is combined М: Зэрэг соруулах into one hose line Галын хоёр хөөргийг ус дамжуулах хоолойд зэрэг холбох үйл явц G: Einspeisung durch zwei Pumpen Particulate Mass R: концентрация взвешенных частиц Concentration Количество взвешенных частиц на единицу объема воздуха, Amount of particulate выраженное в микрограммах на кубический метр per unit volume of air, М: Тоосонцрын жингийн концентрац expressed in Нэгж агаарын эзэлхүүнд агуулагдах тоосонцорын хэмжээ бөгөөд micrograms per cubic нэг шоометр агаарт хэдэн микрограм тоосонцор байгаагаар meter илэрхийлэгдэнэ. G: Partikelkonzentration Particulate Matter R: взвешенные частицы Any liquid or solid Любые жидкие или твердые частицы, например, в пыли, дыму, particles, e.g. in dust, дымке, газах или смоге. Под термином «общее количество smoke, mist, fumes, or взвешенных частиц» подразумевается, что это частицы, smog, The term total находящиеся во взвешенном состоянии или выпадающие из suspended атмосферы. По размеру они обычно находятся в диапазоне от particulates are those 0,1 до 100 микрон. particles suspended in М: Аэрозоль, өчүүхэн жижиг хэсэг or falling through the Аливаа шингэн болон хатуу бүтэцтэй тоос, утаа, униар, хий, atmosphere. They манан зэргийн агаарт дэгдсэн маш жижиг хэсгүүд. Тэдгээрийн generally range in size хэмжээ нь 0.1-ээс 100 микрон (μm) байна. from 0.1 to 100 μm G: Aerosol, Partikel (microns). Particulates R: взвесь See: Particulate Matter см. Взвешенные частицы М: Жижиг хэсгүүд (See: Particulate Matter) Parts of a Fire R: элементы пожара On typical free- В типичных, свободно горящих пожарах распространение огня burning fires, fire является неровным с продвижением основной части по ветру spread is uneven with или вверх по склону. Наиболее быстро распространяющаяся the main spread часть называется фронтом пожара, Примыкающие части moving with the wind периметра под прямыми углами к головной части известны как or up slope. The most фланги, а самая медленно распространяющаяся часть известна rapidly moving как тыл или основание пожара. portion is designated М: Түймрийн хэсгүүд the head of a fire, the Салхины дагуу эсвэл налуу газрын өөд гэх мэт үндсэн тархалт adjoining portions of нь жигд бус, аясаараа шатаж буй байгалийн түймэр. Ийм the perimeter at right түймрийн хамгийн хурдтай урагш ахиж буй хэсгийг галын angles to the head are толгойн хэсэг, үүнтэй зөв өнцгөөр холбогдсон периметрийн

257 known as flanks, and хэсгийг хажуугийн гал, хамгийн удаанаар урагшилж буй хэсгийг the slowest moving түймрийн суурь хэсэг хэмээн нэрлэнэ. portion is known as G: [Teile eines Flächenfeuers] the rear or the base of the fire. Passive Crown Fire R: пассивный верховой пожар See: Intermittent См. Раздел «Лесной пожар» - Скачкообразный повальный Crown Fire under верховой пожар Forest Fire М: Титмийн идэвхигүй түймэр (See: Intermittent Crown Fire under Forest Fire) Patch Burning R: 1. Частичное сжигание порубочных остатков; 2. Prescribed burning in Контролируемое выжигание для создания буферной patches to prepare противопожарной зоны sites for group Предписанное выжигание на участках для подготовки мест planting or sowing or групповой посадки или посева или для формирования барьера to form a barrier to для последующих пожаров. subsequent fires М: Мод огтлолтын үлдэгдлийг хэсэгчилэн шатаах; 2. Түймрээс хамгаалах зурвас байгуулахад түүний орчны бүсэд хийх хяналтын шатаалт Байнга давтагдах түймрээс хамгаалах хаалт хийх, эсвэл суулгац тарих талбай гаргах зорилгоор газрыг хэсэгчлэн зориудаар шатаах G: Kontrolliertes Brennen auf Kleinflächen Patrol R: 1-3. Патрулирование; 4. Патруль (1) Generally, to travel (1) Обычно перемещение по определенному маршруту, чтобы over a specified route предупредить, обнаружить и потушить пожары (2) Конкретнее - to prevent, detect, and перемещаться взад и вперед, тщательно проверяя suppress fires. (2) противопожарный барьер во время и/или после его создания, More specifically, to чтобы предупредить прорывы пожара, потушить пятнистые go back and forth загорания и потушить пропущенные горячие точки. (3) vigilantly over a Тщательная проверка противопожарной полосы после length of control line дотушивания до тех пор, пока пожар не будет потушен или не during and/or after будет считаться не связанным с риском выхода из-под контроля construction to (4) Человек или группа людей, которые выполняют prevent breakovers, патрулирование. suppress spot fires, М: 1-3. Эргүүл хийх, 4. Эргүүл and extinguish (1) Ерөнхийдөө тодорхой маршрутын дагуу явж түймрээс overlooked hot spots. сэргийлэх, илрүүлэх, түймрийг унтраах ажиллагаа. (2) (3) Vigilantly Нарийвчилбал, хяналтын шугамыг байгуулж байх явцад эсвэл checking a fireline байгуулсны дараа түүнийг гал давахаас сэргийлэх, харалгүй following mopup until өнгөрсөн цэгэн галыг унтраахаар зурвасын дагуу маш the fire is extinguished анхааралтай нааш цааш явж шалгах ажиллагаа. (3) Түймрийг or considered safe эцэслэн унтрааж, дахин тархах аюулгүй болсон гэж үзсэний from the danger of дараа түймрийн хамгаалалтын зурвасны дагуу явж маш escape. (4) Person or анхааралтай нягтлан шалгах ажиллагаа. (4) Эргүүлийн ажлыг group of persons who хийдэг хүн, эсвэл бүлэг хүмүүсийг ийн нэрлэнэ. carry out patrol G: (1-3) Streife gehen, patrouillieren; (2) Streife, Patrouille actions. Patrol Unit R: патрульное подразделение

258 Any light, mobile unit Любое легкое, мобильное подразделение с насосом и емкостью with limited pumping для воды, ограниченной мощности и объема соответственно and water capacity (УСУП) (ICS) М: Эргүүлийн нэгж Ус нөөцлөх сав, шахуурга зэргийн хязгаарлагдмал нөөцтэй аливаа хялбар, хөдөлгөөнт нэгж G: Patrouillen-Einheit Pattern R: образец, модель See: Drop Pattern См. Способ сброса [Ингибитор горения] [Retardant] М: Хэлбэр, хэв маяг (See: Drop Pattern [Retardant]) Peak Fire Season R: пик пожароопасного сезона That period of the fire Период пожароопасного сезона, в течение которого ожидается season during which быстрое возникновение пожаров, их горение с интенсивностью, fires are expected to превышающей среднюю, образование наибольшего ущерба ignite most readily, to М: Түймрийн аюулын оргил үе burn with greater than Түймрийн аюултай улирал, энэхүү улиралд түймэр маш амархан average intensity, and асч, дунджаас өндөр эрчимтэйгээр шатаж, их хэмжээний to create damages at хохирол учруулж болно. an unacceptable level G: Zeitraum höchster Waldbrandgefahr Peat Fire R: торфяной пожар Fire that burns in peat Пожар, который горит в торфе (органический слой ГМ, (organic fuel layer состоящий из легкого, рыхлого материала, сформированного в consisting of a light, умеренно влажной среде накоплением и частичным spongy material разложением растительных остатков, (ср: Почвенный пожар) formed in temperate М: Хүлрийн түймэр humid environments Хүлэрт асч буй түймэр (сэрүүн чийглэг орчинд хэсэгчлэн by the accumulation задарсан ургамлын үлдэгдлийн хуримтлалаас үүсэн бүрэлдсэн, and partial хөнгөн, зөөлөн органик шатах материалын давхрага; cf. Ground decomposition of Fire) vegetable remains; cf. G: Moorbrand Ground Fire) People-Caused Fire R: пожар, вызванный людьми See: Human-Caused см. Пожар, вызванный людьми Fire М: Хүмүүсээс үүдэлтэй түймэр (See: Human-Caused Fire) Perimeter R: периметр The exterior boundary Внешняя граница площади пожара of a fire area М: Периметр Гал асч буй газрын зах, хөвөө хэсэг G: Aussengrenze der Brandfläche Perimeter Access R: доступ к периметру Fireline suitable for Противопожарная полоса, пригодная для доступа транспортных vehicle access средств М: Периметр рүү орох зам Тээврийн хэрэгсэл нэвтэрч болохоор түймрээс хамгаалах зурвас G: Befahrbare Aussengrenze der Brandfläche Period of Alert R: период готовности Period of time when Период времени, когда группы пожаротушения, оборудование и

259 suppression crews, воздушные суда находятся в готовности для развертывания по equipment, and команде; обычно начинает действовать, когда пожарная aircraft are kept ready опасность достигает предварительно определенного уровня. for deployment on М: Бэлэн байдлын хугацаа short notice; usually Түгшүүрийн дохио өгөхөд гал унтраах анги, багаж төхөөрөмж employed when fire болон нисэх онгоцнуудын бэлэн болох хугацаа; галын аюулын danger reaches a зэрэг тодорхой тогтсон үзүүлэлтэд хүрэхэд энэхүү ажиллагаа predetermined хийгдэнэ. severity index G: Alarmbereitschaft Permafrost R: вечная мерзлота Permanently frozen Постоянно замерзшая почва, которая может содержать или не soil which may or may содержать обособленный лед и может достигать толщины до not contain bodies of 1500 м (Северная Сибирь). Расположение южной границы segregated ice and вечной мерзлоты в северном полушарии соответствует may reach a thickness приблизительно расположению линии, соединяющей точки со of up to 1500 m (N среднегодовой температурой 0°С. Нарушение пожарами Siberia). The position территорий с вечной мерзлотой может выразиться в of the southern формировании термокарстов и долгосрочном исчезновении boundary of лесного покрова. permafrost in the М: Мөнх цэвдэг Northern Hemisphere Заримдаа мөсөн талст агуулах, 1500 м хүртэл гүнд орших, corresponds байнгын хөлдүү хөрс (Хойд Сибирь). Дэлхийн бөмбөрцгийн approximately with хойд хагас дахь мөнх цэвдгийн урд хил жилийн дундаж the position of the line температур нь 0°C бүхий бүс нутгууд орчимд тархсан байдаг. connecting points Мөнх цэвдэгтэй газарт түймэр гарснаар термокарстыг бий whose mean annual болгож, удаан хугацаанд ойн бүрхэвч үгүй болно. temperature is 0°C. G: Permafrost Fire disturbance on permafrost sites may result in formation of thermokarst and long- term disappearance of forest cover. Personal Protective R: индивидуальные средства защиты Equipment Снаряжение и одежда, необходимые для уменьшения риска That equipment and повреждений от или воздействия опасных условий, clothing required to встречающихся в период исполнения обязанностей. Набор mitigate the risk of включает, но не ограничивается: огнестойкую одежду, injury from or защитный шлем, летные шлемы, защитную накидку, защитные exposure to hazardous очки, перчатки, респираторы, защиту органов слуха, защитный conditions фартук при работе бензопилой и противопожарное укрытие. encountered during М: Хамгаалалтын хэрэгсэл (хүнийг хамгаалах) the performance of Ажил үүргийг гүйцэтгэх байх явцад үүсч болох аюултай нөхцөл duty. It includes but is болон гэмтэж бэртэхээс сэргийлэх хувцас, багаж хэрэгсэл. not limited to: fire Жишээлбэл, галд тэсвэртэй хувцас, хамгаалалтын бөх бат resistant clothing, hard малгай, нислэгийн малгай, битүү өмсгөл (тусгаарлагч), нүдний hat, flight helmets, хамгаалалтын шил, бээлий, хорт хийн баг, чихний хамгаалалт, shroud, goggles, цахилгаан хөрөөний хамгаалалт, хоргодох хаалт г.м олон зүйлс gloves, respirators, багтана.

260 hearing protection, G: Sicherheitsausrüstung (für Personenschutz) chainsaw chaps, and shelter. Person-Caused Fire R: пожар, вызванный человеком See: Human-Caused См. Пожар, вызванный людьми Fire М: Хувь хүнээс үүдэлтэй түймэр (See: Human-Caused Fire) Phase of Combustion R: фаза горения Term to describe the Термин для описания различных форм горения природного various forms of участка, преимущественно пламенного горения или тления wildland combustion, углей. primarily, flaming or М: Шаталтын үе шат glowing Байгалийн түймрийн улайсч цогших, дөллөх, г.м шаталтын олон хэлбэрүүдийн нэршил G: Verbrennungsphase Photochemical R: фотохимический процесс Process Процесс, в котором через взаимодействие ультрафиолетовой A process in which части солнечного света с продуктами горения, такими как through the interaction двуокись азота и определенные углеводороды, создается of the ultraviolet широкий набор соединений, включая озон. portion of sunlight М: Фотохимийн үйл явц with combustion Нарны хэт ягаан туяаны хэсэг шаталтаас үүдэлтэй азотын давхар products such as исэл, нүүрс-устөрөгчид, түүнээс үүдэлтэй олон нэгдлүүд, озон nitrogen dioxide and зэргийн харилцан үйлчлэлд орох үйл явц certain hydrocarbons a G: Photochemischer Prozess wide variety of compounds are produced, including ozone Piling and Burning R: складывание в кучи и сжигание Piling slash resulting Складывание в кучи порубочных остатков и последующее from logging and сжигание отдельных куч (ср: Выжигание вала порубочных subsequently burning остатков) the individual piles М: Овоолох ба шатаах (cf. Windrow Мод огтлолоос үүссэн үлдэгдлийг овоолох болон овоолсон Burning) үлдэгдлийг ээлж дараалан шатаах (cf. Windrow Burning) G: [Aufschichten und Verbrennen] Ping-Pong Ball R: система для сброса зажигательных шариков System Mechanized Механизированный метод сброса на выбранной скорости method of dispensing авиационных зажигательных устройств с задержкой Delayed Aerial срабатывания (АЗУЗС). АЗУЗС – это полистирольные шарики, 3 Ignition Devices см в диаметре, содержащие перманганат калия. Шарики (DAIDs) at a selected заряжаются в дозатор, обычно устанавливаемый на вертолете, rate. The DAIDs are где в них впрыскивается водно-гликолевый раствор, а затем polystyrene balls, 3 сбрасываются через желоб из вертолета. Химикаты вступают в cm in diameter, термическую реакцию и через 25-30 секунд загораются. containing potassium Расстояние между точками зажигания на земле в основном permanganate. The зависит от скорости вертолета, передаточного числа дозатора и balls are fed into a числа используемых желобов. (ср: Воздушное зажигание,

261 dispenser, generally Воздушные зажигательные аппараты с замедлением mounted in a воспламенения, воздушный зажигательный аппарат, вертолетное helicopter, where they зажигательное устройство) are injected with a М: Галт бөмбөлгөөр ноцоох систем water-glycol solution Агаараас гал ноцоох төхөөрөмжүүд (DAID)-ийг тодорхой and then drop through хурдтайгаар буулгах механикжуулсан арга. Энэхүү төхөөрөмж a chute leading out of нь 3 см диаметр бүхий, перманганат кали агуулсан полистирен the helicopter. The бөмбөлгүүд юм. Эдгээр бөмбөлгүүдийг хуваарилагчид хийж, chemicals react нисдэг тэрэгний төхөөрөмжид бэхэлсэн байдаг ба бөмбөлөгт ус- thermally and ignite in гликолын уусмал шахангуутаа төхөөрөмжнөөс хаяна. Эдгээр нь 25-30 seconds. The химийн урвалд орж, 25-30 секундэд гал авалцан асна. Ингэж space between ignition агаарт гал авалцан асах хугацаа нь түүнээс газар хүртэлх зай, points on the ground is нисдэг тэрэгний хурд, хуваарилагчийн араануудын харьцаа, primarily a function of шүхрийн тоо зэргээс хамаарна (cf. Aerial Ignition, Delayed Aerial helicopter speed, gear Ignition Device, Aerial Ignition Device, Helitorch). ratio of the dispenser, G: [System zur Entzündung von kontrolliertem Feuer aus der and the number of Luft, i.d.R. aus einem Hubschrauber] chutes used (cf. Aerial Ignition, Delayed Aerial Ignition Device, Aerial Ignition Device, Helitorch). Piston Pump R: поршневой насос A positive Поршневой насос, использующий 2, 4 и 6 возвратно- displacement pump поступательных поршней для выдавливания воды из насосной using 2, 4, and 6 камеры вместе с соответствующей работой впускных и reciprocating pistons выпускных клапанов. to force water from М: Бүлүүрт хөөрөг the pump chamber in Усны урсгалыг тохируулах хавхлагатай, хоёр, дөрөв, зургаан conjunction with такттай, ухрах давших хөдөлгөөнтэй, шахах бүлүүр бүхий appropriate action of хөөрөг inlet and discharge G: Kolbenpumpe valves Pitch Up R: задирание носа Characteristic short Характерный короткий быстрый подъем (кабрирование) rapid climb (pitching воздушного судна после сброса ингибитора горения или воды up) of an aircraft after М: Дээш хөөрөх release of fire Агаарын хөлөг гал унтраагч болон усыг цацсаны дараа богино retardant or water хугацаанд дээш хөөрөх. G: Hochziehen Pixel R: пиксель Smallest part of an Самая маленькая часть электронно-закодированного electronically-coded изображения, аналогичная компьютерному дисплею, краткое image like a computer обозначение элемента картинки display, short for М: Пиксель, Зургийн цэгийн нягтрал picture element Электрон код бүхий зургийн хамгийн жижиг хэсэг. Жишээ нь компьютрийн дэлгэцийн нягтрал, тоон зургийн элементүүдийн хэсэг г.м G: Pixel, Bildpunkt

262 Plan of Attack R: план атаки The selected course of Выбранное направление действий и организации персонала и action and оборудования в пожаротушении применительно к конкретному organization of пожару или всем пожарам определенного типа. personnel and М: Довтолгооны төлөвлөгөө equipment in fire Тодорхой түймэр болон тухайн түймрийн онцлогт тааруулж, гал suppression, as унтраах бие бүрэлдэхүүн, багаж төхөөрөмжийн зохион applied to a particular байгуулалтыг хийх үйл ажиллагаа fire or to all fires of a G: Angriffsplanung specific type Planning Section R: начальник планового отдела Chief В (унифицированной) системе управления пожарами: человек, In the ICS: Person отвечающий перед руководителем тушения пожара за сбор, responsible to the оценку, распространение и использование информации о Incident Commander развитии пожара и состоянии ресурсов, а также за руководство for collecting, всеми членами планового отдела. Также несет ответственность evaluating, за окончательную отработку плана действий на пожаре (ср: disseminating, and (Унифицированная) система управления пожарами). using information М: Төлөвлөгөөний хэсгийн дарга about the development Гамшгийн менежментийн систем (ICS): Төлөвлөгөөний хэсгийн of the incident and the бүх гишүүдийг удирдах, түймэртэй тэмцэх нөөцийн статус status of resources, болон түймрийн өсөлтийн талаарх мэдээллийг цуглуулах, and for supervising all үнэлэх, түгээх үүрэг бүхий, түймрийг унтраах ажиллагааны members of the удирдагч. (cf. Incident Command System) planning section. Also G: [Operationsoffizier im ICS-System] responsible for finalizing the incident action plan. (cf. Incident Command System) Plow Line R: полоса, подготовленная плугом Fireline constructed Противопожарная полоса, подготовленная при помощи плуга by a plow (equipment (оборудование трактора, которое переворачивает почву и of a tractor which снижает количество ГМ) turns up the soil and М: Анжисаар гаргасан зурвас reduces the flammable Анжисаар гаргасан түймрийн хамгаалалтын зурвас (хөрсийг fuel) эргүүлж, шатамхай материалыг багасгадаг тракторын төхөөрөмж) G: Pflugstreifen, gepflügter Schutzstreifen Plume R: факел выбросов; шлейф See: Smoke Plume Шлейф дыма М: Суунаг, Утаа (See: Smoke Plume) Plume-Driven Fire R: пожар, распространение которого определяется A wildland fire whose конвективной колонкой activity is determined Природный пожар, активность которого определяется by the convection конвективной колонкой column М: Суунаг үүсгэх түймэр Тархалт нь конвекцийн баганаар тодорхойлогдох байгалийн

263 түймэр G: [von konvektiver Aktivität getriebenes Feuer] PM-10 R: взвешенная частица диаметром до 10 микрон Particulate with an Взвешенная в воздухе частица с аэродинамическим диаметром в aerodynamic diameter 10 микрон или менее of 10 μm or less М: 10 микрон хүртэлх диаметртэй жижиг хэсгүүд 10 микрон болон түүнээс бага диаметртэй аэродинамикийн хэсгүүд G: [Partikel der Grösse unter 10 μm] Pockets of a Fire R: карманы пожара Unburned indentations Негоревшие углубления на кромке пожара, образованные in the fire edge formed пальцеобразными выступами пожара или медленно горящими by fingers or slow участками burning areas М: Түймрийн халаас буюу шатаагүй үлдсэн талбай Удаан шатаж буй хэсэг талбай болон түймрийн шатаагүй хэсгүүд G: [von Feuer ausgesparte Flächen] Point of Attack R: точка атаки That part of the fire on Часть пожара, на которой начинается работа после прибытия which work is started групп пожаротушения when suppression М: Довтолж эхлэх цэг crews arrive Гал сөнөөгчид галыг унтрааж эхлэх түймрийн аль нэг хэсэг G: Angriffspunkt Point of Origin R: место происхождения See under Forest Fire См. Лесной пожар М: Эхлэлийн цэг (See under Forest Fire) Point Source Ignition R: способ точечного зажигания Technique См. технология точечного зажигания See: Grid Ignition М: Цэгэн эх үүсвэрийг ноцоох арга Technique (See: Grid Ignition Technique) Poise R: пуаз Unit of fluid viscosity Единица вязкости жидкости в ингибиторе горения (ср: in fire retardant (cf. Ингибитор горения) Fire Retardant) М: Пуаз Шаталтыг удаашруулагч шингэний өтгөрлийг хэмжих нэгж (cf. Fire Retardant) G: Poise

264

Polar-Orbiting R: спутник по наблюдению за окружающей средой на Operational полярной орбите Environmental Спутники с функцией мониторинга окружающей среды на Satellite (POES) полярных орбитах, эксплуатируемые Национальной Satellites with администрацией по океану и атмосфере (НАОА). environmental М: Хүрээлэн буй орчны шинжилгээнд хэрэглэдэг туйлын monitoring functions орбитын хиймэл дагуулууд in polar orbits АНУ-ын Далай ба агаар мандал судлалын Үндэсний operated by the байгууллагын (NOAA) хөөргөсөн, хүрээлэн буй орчны National Oceanic and шинжилгээнд хэрэглэдэг туйлын орбитын хиймэл дагуулууд Atmospheric G: [Eigenname: NOAA-Satelliten für Umweltüberwachung in Administration polarem Orbit] (NOAA) Portable Pump R: портативный насос Small gasoline-driven Небольшой бензиновый насос, который может переноситься к pump that can be водному источнику одним или двумя пожарными или carried to a water транспортироваться другим способом по пересеченной source by one or two местности firefighters or other М: Зөөврийн хөөрөг conveyance over Бензинээр ажилладаг бага оврын хөөрөг. Үүнийг усны эх үүсвэр difficult terrain хүртэлх бартаатай хэсэгт аливаа тээврийн хэрэгслээр эсвэл хоёр гал сөнөөгч өргөөд явчих боломжтой. G: Tragkraftspritze Positive R: самовсасывающий насос Displacement Pump Шестеренчатый или поршневой насос, который перемещает Gear pump or piston определенное количество воды через насосную камеру за pump which moves a каждый ход поршня или цикл; способен качать воздух, и specified quantity of поэтому является самовсасывающим насосом, имеющим water through the возможность стравливания давления, если водопроводная линия pump chamber with или пожарные рукава имеют сопла с затвором или клапаны. each stroke or cycle; М: Өөрөө сордог хөөрөг capable of pumping Усыг тодорхой хэмжээ, давтамжтайгаар хөөргийн тасалгаа air, and therefore is дундуур дамжуулах зориулалттай араат болон бүлүүрт хөөрөг. self-priming, but must Энэ нь агаарыг хөөрөгдөж өөрөө усыг сордог, гэвч ус сорох үед have pressure relief болон хоолойн хушуу бөглөрөхөд үүссэн даралтыг provisions if plumbing тохируулагчтай байна. or hoses have shut-off G: Verdrängerpumpe nozzles or valves Post-Fire Succession R: послепожарная сукцессия Vegetation Развитие растительности (возобновление) от семенных деревьев, development от семян, перенесенных ветром и животными, или (regeneration) after вегетационным способом после прохождения пожара. fire originating from Отмечаются различные стадии (серии) сукцессии, например, seedbanks, wind- and сначала возобновление светолюбивыми пионерными породами animal transported с дальнейшим поселением теневыносливых пород. Последняя seeds, or resprouting. стадия послепожарной сукцессии называется - климакс (ср: Different successional Серия; Сукцессионный). stages (seres) are М: Түймрийн дараах сукцесс

265 distinguished, e.g. Түймрийн дараа үрийн модноос зөөвөрлөгдсөн үрнээс ургамал commencing with нөхөн ургах буюу ургамал түймрийн дараа ургал эрхтнээрээ light-demanding сэргэн ургах. Сукцессийн үе шатууд хоорондоо ялгаатай байдаг. pioneer species, Жишээлбэл, сүүдэрсэг ургамлын зүйлүүдийг гэрэлсэг зүйлүүд followed by shade давамгайлж ой нөхөн ургах гэх мэт. Түймрийн дараах ойн tolerant species. The сукцессийн сүүлийн үе шатыг климакс гэдэг (cf. Sere, Seral). final stage of post-fire G: Sukzession nach dem Feuer succession is called climax (cf. Sere, Seral). Preattack R: предварительная подготовка атаки See: Preattack Plan См. План предварительной подготовки атаки М: Урьдчилсан довтолгоо (See: Preattack Plan) Preattack Plan R: план предварительной подготовки атаки A plan detailing План, детализирующий заранее определенную стратегию и predetermined fire тактику пожаротушения для реализации на возникающих suppression strategy пожарах на данной единице земельного управления. План and tactics to be предварительной подготовки атаки содержит данные о типах deployed following ГМ и топографических условиях, включая противопожарные fire occurrence in a заслоны, пути доступа и время на транспортировку (до пожара), given land источники обеспечения водой, озера, пригодные для забора management unit. A воды воздушными судами, существующие посадочные preattack plan площадки для вертолетов. Он также включает информацию о contains data on fuel существующих и/или предлагаемых местах расположения types and topographic противопожарных барьеров (включая типы и количество conditions including ресурсов пожаротушения, которые могут потребоваться, fuelbreaks, access вероятные скорости создания минполос и возможные routes and travel ограничения), базовый и линейный лагеря, вертолетные times, water supply площадки и приоритеты для производства и/или улучшения sources, lakes suitable определенных до тушения средств обслуживания (син. for skimmer aircraft, Планирование предварительной подготовки атаки, План and existing heliports. предварительной подготовки атаки, ср: План управления It also includes пожаром, План тушения пожара, Планирование information on предварительной подготовки тушения) existing and/or М: Довтолгооны урьдчилсан төлөвлөгөө proposed locations for Аливаа газрын менежментийн нэгжийн боловсруулсан, түймэр control lines гарсан тохиолдолд авч хэрэгжүүлэх нарийвчилсан төлөвлөгөө. (including the types Довтолгооны урьдчилсан төлөвлөгөөнд дараах зүйлүүд багтана. and number of fire Үүнд ашиглагдаж буй нисдэг тэрэгний хөөрөх талбай, нисэх suppression resources онгоц (усан дээр бууж, нисдэг онгоц) бууж, нисэхэд that may be required тохиромжтой нуур, усны эх үүсвэрүүд, замын нөхцөл болон and probable rates of тодорхой цэгүүдэд очих хугацаа, газрын гадаргын төлөв байдал, fireguard construction, шатах материалын хэлбэрүүд орно. Түүнчлэн оршин байгаа and possible болон шинээр байгуулахаар төлөвлөсөн хяналтын зурвасууд (гал constraints), base and эсэргүүцэх бие бүрэлдэхүүний тоо, хэмжээ, тус бие line camps, helispots, бүрэлдэхүүнд түймрийн хамгаалалт, хаалт барихад нь and the priorities for шаардагдах хугацаа), үндсэн болон түр зуурын баазууд, нисдэг construction and/or тэрэгний талбай, гал эсэргүүцэхэд зориулсан нэн тэргүүнд

266 improvement of шаардлагатай байгууламжийг бий болгох ажлууд орно (syn. presuppression Preattack Planning, Preattack, cf. Fire Management Plan, Fire facilities (syn. Suppression Plan, Pre-Suppression Planning). Preattack Planning, G: Vorangriffsplan Preattack, cf. Fire Management Plan, Fire Suppression Plan, Pre-Suppression Planning). Preattack Planning R: планирование предварительной подготовки атаки, See: Preattack Plan см. План предварительной подготовки атаки М: Довтолгооны урьдчилсан төлөвлөгөөг боловсруулах (See: Preattack Plan) Precipitation R: осадки Any or all of the Любая или все формы воды в жидком (дождь или морось) или forms of water, твердом (снег или град) виде, выпадающие из атмосферы и whether liquid (i.e., достигающие земли. rain or drizzle) or М: Хур тунадас solid (e.g., snow or Агаар мандлаас газарт унаж буй усны шингэн (тухайлбал, бороо, hail), that fall from the шиврээ бороо) болон хатуу (жишээлбэл, цас, мөндөр) бүх atmosphere and reach хэлбэрүүд the ground G: Niederschlag Precipitation Gauge R: измеритель осадков Device commonly Приспособление, обычно используемое для сбора и измерения used to collect and любых осадков, достаточно тяжелых, чтобы достичь при measure of any падении земной поверхности. На пожарных метеостанциях precipitation обычно используются оба вида-записывающие и не sufficiently heavy to записывающие (син. Дождемер) have fallen to the М: Тунадас хэмжигч earth's surface. Both Газрын гадаргуу дээр унах хангалттай жин бүхий (зарим хөнгөн recording and non- тунадас газарт уналгүй агаарт уурших нь бий) аливаа хур recording types are тунадасыг цуглуулах, хэмжихэд хэрэглэдэг багаж. Энэхүү багаж commonly used at fire нь өөрөө автоматаар хэмждэг, хэмждэггүй гэсэн хоёр янз байдаг weather stations (syn. ба эдгээрийг түймрийн цаг агаарын харуулд өргөн хэрэглэдэг Rain Gauge) (syn. Rain Gauge). G: Pluviometer Pre-Ignition R: фаза горения до воспламенения Combustion Phase Термическое или химическое разложение ГМ при повышенной Thermal or chemical температуре. Это стадия горения до воспламенения, во время decomposition of fuel которой преобладают дистилляция и пиролиз. Тепловая энергия at an elevated поглощается ГМ, который, в свою очередь, преобразуясь, temperature. This is выделяет пары воды и горючие деготь, смолы и газы. Они the pre-combustion воспламеняются при смешивании с кислородом, инициируя stage of burning пламенную фазу горения (син. Фаза горения до воспламенения, during which Пиролиз). distillation and М: Гал авалцан асахын өмнөх үе шат pyrolysis predominate. Өндөр температурт шатах материал хими болон дулааны Heat energy is үйлчлэлээр задрах үйл явц. Энэ нь нэрэлт болон пиролизийн үйл absorbed by the fuel явц давамгайлдаг, шаталтын өмнөх үе шат юм. Шатах материал

267 which, in turn, gives дахь усны уур, шатамхай хар тос, давирхай болон хий зэрэгт off water vapor and ууссан дулааны энерги. Эдгээр нь хүчилтөрөгчтэй холилдон гал flammable tars, авалцан асч, шаталтын үе шатыг эхлүүлдэг (syn. Pre-Ignition pitches, and gases. Phase, Pyrolysis). These ignite when G: Vorheizphase, Zersetzung durch Hitze mixed with oxygen to initiate the flaming combustion phase (syn. Pre-Ignition Phase, Pyrolysis) Premarking Burn R: выжигание до маркировки Burning of underbrush Выжигание подроста и подлеска перед продажей лесной prior to the sale of продукции, чтобы улучшить эффективность маркировки forest products to древесины и заготовки леса (ср: Выжигание для улучшения improve the efficiency доступа, Пал под пологом леса) of timber marking and М: Ойд тэмдэглэгээ хийхийн өмнөх шатаалт harvesting (cf. Ойн бүтээгдэхүүнийг худалдахын өмнө модонд тэмдэглэгээ Accessibility Burn, хийх, мод огтлох ажлыг үр ашигтай явуулахын тулд бут сөөг, Underburning) өвслөг ургамлан бүрхэвчийг шатаах (cf. Accessibility Burn, Underburning). G: [Durchbrennen zur Erleichterung des Holzeinschlags] Preparedness R: 1. Подготовленность; 2. Готовность (1) The state of being (1) Состояние подготовленности, чтобы справиться с ready to cope with a потенциальной пожарной ситуацией. (2) Интеллектуальная potential fire situation готовность (осведомленность), чтобы распознать изменения (syn. Readiness). (2) пожарной опасности и быстро действовать, когда действия Mental readiness необходимы (син. Готовность). (awareness) to М: 1. Бэлтгэл; 2. Бэлэн байдал recognize changes in (1) Түймрийн гарч болзошгүй нөхцөл байдалд бэлэн байх (иж. fire danger and act Бэлэн байдал). (2) Түймрийн аюул болон нөхцөл байдал promptly when action өөрчлөгдсөн үед зөв зохистой арга хэмжээг шуурхай авч is appropriate (syn. хэрэгжүүлэхэд сэтгэл санааны хувьд бэлэн (мэдсэн байх) байх Readiness) байдал (syn. Readiness). G: (1) Einsatzbereitschaft; (2) Bewusstsein Preparedness Level R: уровень готовности Level of readiness to Уровень готовности для распознания пожарной опасности и recognise fire danger быстрого действия, если необходимо. and act promptly М: Бэлэн байдлын төвшин when action is Түймрийн аюулын зэргийг тодорхойлж, шуурхай арга хэмжээг appropriate авахад хэр бэлэн байгааг тодорхойлох төвшин G: Bereitschaftsgrad

268

Prescribed Burning R: предписанное выжигание Controlled application Управляемое применение огня к растительности как в ее of fire to vegetation in естественном, так и модифицированном состоянии при either their natural or определенных условиях окружающей среды, которые позволяют modified state, under огню ограничиться заранее определенной площадью и в то же specified самое время создавать интенсивность тепловыделения и скорость environmental распространения, необходимые для достижения запланированных conditions which allow целей ресурсоуправления (ср: Предписанный пожар). the fire to be confined Примечание: Этот термин заменил более ранний термин to a predetermined area «контролируемое выжигание» and at the same time to М: Зориудын шатаалт produce the intensity Байгалийн болон таримал ургамлыг хяналттайгаар шатаах арга, of heat and rate of менежментийн төлөвлөсөн зорилгод хүрэхийн тулд орчны spread required to тодорхой нөхцлийн дор, урьдчилан тогтоосон газар нутагт attain planned resource түймэр тавих арга (cf. Prescribed Fire). Тайлбар: Урд нь үүнийг management objectives “Хяналттай шатаалт” хэмээх нэрийддэг байсан. (cf. Prescribed Fire). G: Kontrolliertes Brennen Note: This term has replaced the earlier term "Controlled Burning". Prescribed Fire R: предписанный пожар, предписанный пал A management- Природный пожар в целях управления, или природный пожар, ignited wildland fire который горит в пределах установленных предписаний, то есть, or a wildfire that burns пожар, ограничивается заранее определенной площадью и within prescription, создает поведение пожара и пожарные характеристики, i.e. the fire is confined требуемые для достижения запланированного воздействия to a predetermined пожара и/или целей ресурсного управления. Действие или area and produces the процедура осуществления предписанного пожара называется fire behavior and fire предписанным выжиганием (ср: Предписанное выжигание). characteristics Пожар в пределах предписания может произойти от пожара, required to attain вызванного человеком, или природного пожара (ср: planned fire treatment Предписанный естественный пожар, Интегрированное and/or resource управление лесным пожаром, Природный пожар) management М: Зориудын түймэр objectives. The act or Менежментийн зорилгоор тавьсан байгалийн түймэр буюу procedure of setting a тодорхой заавар зөвлөмжийн дагуу шатааж буй байгалийн prescribed fire is түймэр. Тухайлбал, нөөцийн менежментийн зорилгод хүрэх, called prescribed эсвэл туршилт хийхээр урьдчилан тодорхойлсон талбайд burning (cf. зориудын түймэр тавих. Энэхүү зориудаар шатаах үйл явцыг Prescribed Burning). зориудын түймэр гэж нэрлэнэ. (cf. Prescribed Burning). Тодорхой A wildfire burning заавар зөвлөмжийн дагуу шатааж буй байгалийн түймэр нь within prescription хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй түймэр ба байгалийн түймэр may result from a үүсэх шалтгаан болох нь бий (cf. Prescribed Natural Fire, human-caused fire or Integrated Forest Fire Management, Wildfire). a natural fire (cf. G: Kontrolliertes Feuer Prescribed Natural Fire, Integrated Forest

269 Fire Management, Wildfire). Prescribed Natural R: предписанный естественный пожар Fire Naturally ignited Пожары, возникшие естественным путем, например, от молний, fires, such as those которые в дальнейшем используются для выжигания в рамках started by lightning, специфических установок управления без осуществления which are further used первоначального тушения пожара, и которые управляются to burn under specific таким образом, чтобы достичь пользы для ресурсов, management находящихся под контролем (ср: Предписанный пожар, prescriptions without Природный пожар) initial fire suppression М: Байгалийн аясаар гарсан түймрийг менежментийн and which are зорилгоор ашиглах managed to achieve Аянга цахилгаан зэрэг байгалийн үүсгэгчээс үүдэлтэй түймэр resource benefits бөгөөд эдгээрт түймэр унтраах анхан шатны арга хэмжээ under close авалгүйгээр, үргэлжлүүлэн тодорхой заавар зөвлөмжийн дагуу supervision (cf. шатааж нөөцийн менежментийн зорилгод хүрэх (cf. Prescribed Prescribed Fire, Fire, Wildfire). Wildfire). G: [Natürlich entstandenes und unter kontrollierten Bedingungen brennendes Feuer] Prescription R: предписание Written statement Письменная формулировка, определяющая цели, которые defining the objectives должны быть достигнуты, а также условия температуры, to be attained as well влажности воздуха, направления и скорости ветра, влажности as the conditions of почвы, влагосодержания ГМ, при которых разрешается гореть temperature, humidity, пожару. Предписание обычно выражается в допустимых wind direction and границах элементов предписания и ограничением speed, fuel moisture, географической территории, которая должна быть пройдена and soil moisture, огнем. under which a fire will М: Шатаалтын дүрэм заавар be allowed to burn. A Температур, агаарын чийгшил, салхины хурд ба чиглэл, шатах prescription is материалын болон хөрсний чийгшил зэргийн нөхцөл ямар байх generally expressed as үед шатаалтыг явуулах вэ гэдгийг тодорхойлж бичсэн баримт acceptable ranges of бичиг. Шатаалтын дүрэм заавар нь түүний бүрэлдэхүүн the prescription элементүүдийн хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц цар хүрээ болон elements, and the limit хамрах газар нутгийн хэмжээгээр илэрхийлэгддэг. of the geographic area G: Brennvorschrift to be covered. Pressure Gradient R: градиент давления The difference in Разность в атмосферном давлении между двумя точками на atmospheric pressure метеорологической карте. То есть величина разности давлений between two points on между двумя точками на уровне моря или на постоянной высоте a weather map. That над уровнем моря. Скорость ветра напрямую связана с is, the magnitude of градиентом давления. Если расстояние между линиями pressure difference постоянного давления уменьшается на ½, то скорость ветра between two points at удваивается. И наоборот, если расстояние между линиями sea level, or at удваивается, то скорость ветра снижается на ½. constant elevation М: Даралтын градиент above sea level. Wind Цаг агаарын нөхцлийг дүрсэлсэн газрын зургийн тухайн 2 цэг speed is directly дэх агаарын даралтын зөрүү. Энэ нь далайн төвшний 2 цэг болон

270 related to pressure далайн төвшнөөс дээшх тогтмол өндөршлийн даралтын gradient. If distance зөрүүний магнитуд юм. Салхины хурд нь даралтын градиенттай between constant шууд холбоотой байдаг. Хэрэв тогтмол даралтын шугамын pressure lines is хоорондын зай ½ хэмжээгээр багасвал салхины хурд 2 дахин reduced by one-half, нэмэгдэнэ. Үүний эсрэгээр тогтмол даралтын шугамын wind speed will be хоорондын зай 2 дахин нэмэгдвэл салхины хурд ½ хэмжээгээр doubled. Conversely, багасна. if distance between G: Druckgefälle lines is doubled, wind speed will be reduced by one-half. Pre-Suppression R: планированеие мероприятий до тушения Planning All measures Все мероприятия пожарной разведки и предварительной of fire intelligence and подготовки до возникновения пожара, чтобы обеспечить preparedness in эффективные действия по тушению пожара. Включает advance of fire планирование организации, найма и обучения персонала, occurrence to ensure закупок оборудования и обеспечения, технического effective suppression обслуживания пожарного оборудования и совершенствования action. Includes борьбы с пожаром, переговоров о совместной работе и/или planning the соглашения о взаимопомощи (ср: План тушения пожара, План organization, предварительной подготовки атаки, План пожароуправления) recruiting and М: Гал унтраах ажлын өмнөх төлөвлөлт (бэлтгэл ажил) training, procuring Түймэртэй тэмцэх ажлыг үр дүнтэй явуулахын тулд түймэр equipment and гарахын өмнө хийгддэг түймрийн эрэл хайгуул, бэлэн байдал supplies, maintaining зэрэг бүх ажиллагаануудыг ийн нэрлэнэ. Үүнд, байгууллагын fire equipment and ажлын зохион байгуулалт, төлөвлөлт, шинэ хүн хүчээр сэлбэх, fire control багаж тоног төхөөрөмжийн ханган нийлүүлэлт, түймрийн багаж improvements, and төхөөрөмж болон хяналтыг сайжруулах, бусад байгууллагуудтай negotiating хамтран ажиллах болоод харилцан туслалцах гэрээ байгуулах cooperative and/or зэрэг ажлууд орно (cf. Fire Suppression Plan, Preattack Plan, Fire mutual aid agreements Management Plan). (cf. Fire Suppression G: Planung (Vorbereitung) der Feuerbekämpfung Plan, Preattack Plan, Fire Management Plan) Pretreat R: предварительная обработка The use of water, Применение воды, пены или ингибитора горения вдоль foam or retardant противопожарного барьера до пожара. Часто используется там, along a control line in где напочвенный покров или рельеф считаются лучшими для advance of the fire. действий по борьбе с пожаром Often used where М: Урьдчилсан арга хэмжээ ground cover or Усыг хэрэглэх арга; түймрийн өмнө шаталт сааруулагч болон terrain is considered хөөс зэргийг хяналтын зурвасын дагуу цацах. Түймрийн best for control action. тархалтыг зогсоох, хянах үйл ажиллагаанд хамгийн тохиромжтой гэсэн газарт үүнийг хэрэглэнэ. G: Vorbehandlung Prevention R: предотвращение; профилактика See: Fire Prevention см. Мероприятия по предотвращению пожаров М: Урьдчилан сэргийлэх

271 (See: Fire Prevention) Primary Lookout R: основной наблюдательный пункт A lookout point that Наблюдательный пункт с персоналом для обеспечения must be staffed to просмотра минимальной площади в данной местности. По этой meet planned причине необходима непрерывная работа в течение нормального minimum seen area пожароопасного сезона, а наблюдатель (человек) не coverage in a given направляется на пожар. locality. For that М: Гал түймрийн ажиглалтын үндсэн цэг reason, continuous Тодорхой байрлалаас төлөвлөсөн талбайг хянах ажиглалтын цэг. service is necessary Түймрийн энгийн улирлын туршид ажиглагч тасралтгүй during the normal fire ажиглах шаардлагатай ба түймэр гарсан тохиолдолд энэхүү season and the lookout цэгийн байрлалаа орхиж гал руу явах ёсгүй байдаг. (person) is not sent to G: Feuerwachturm fires. Priming R: заливка Filling pump with Наполнение насоса водой, когда насос забирает воду не под water when pump is гидростатическим напором (требуется для центробежных taking water not under насосов). a pressure head М: Цутгах (necessary for Хөөргийн даралтын толгойн хэсэгт ус татагдахгүй байвал centrifugal pumps) хөөргийг усаар дүүргэх арга (төвөөс зугтах хүчний зарчмаар ажилладаг хөөрөгт хэрэглэгддэг арга). G: Anfüllen per Pumpe Probability of R: вероятность зажигания Ignition Вероятность того, что пожарная головешка вызовет The chance that a воспламенение, когда она упадет на легковоспламеняемый ГМ. firebrand will cause an М: Гал ноцох магадлал ignition when it lands Аливаа цучил (шатаж буй жижиг мод, мөчир гэх мэт зүйлс) on receptive fuels амархан ноцомтгой шатах материал дээр унаснаар гал ноцох магадлал. G: Wahrscheinlichkeit einer Entzündung Progressive Hose R: Передовая установка пожарного рукава Lay Установка пожарного рукава, в которой двойные запорные Y- A hose lay in which образные клапаны вставляются в основную линию на double shutoff wye определенных интервалах, а боковые линии идут от Y-образных (Y) valves are inserted клапанов к кромке пожара, позволяя тем самым непрерывно in the main line at применять воду во время присоединения других рукавов. intervals and lateral М: Галын хоолойн дамжуулагч төхөөрөмж lines are run from the Үндсэн хэсэгт нь усны урсацын интервалыг тохируулахаар Y- wyes to the fire edge, хэлбэрийн хос хавхлага хийсэн, ус дамжуулагч дэлгэмэл хоолой thus permitting бөгөөд хоолойн хавхлагаас цааш хэсэг нь асч буй гал хүртэл continuous application усыг тасралтгүй дамжуулах үүрэгтэй. of water during G: [Legen einer Schlauchleitung mit Einbau von Verteilern] extension of the lay Progressive Method R: метод последовательного создания противопожарной of Line Construction полосы System of organizing Система организации рабочих для создания противопожарной workers to build полосы, в которой они продвигаются вперед последовательно fireline in which they без изменения относительного расположения на полосе.

272 advance without Имеются два принципиальных метода применения системы: (1) changing relative Метод передвижек (син. Метод передвижек и продвижения) и positions in line. (2) Метод одного касания (ср. Рабочее формирование пожарной There are two команды, Рабочий – прорубщик на создании полосы, Человек principal methods of обгоняет человека) applying the system: М: Зурвас байгуулах шуурхай арга (1) the Moveup (syn. Түймрийн зурвас байгуулахад ажилчдыг зохион байгуулах Stepup and Bumpup) систем. Үүнд ажилчид шугам дээрх харьцангуй байрлалаа Method, and (2) the өөрчлөхгүйгээр урагшлан давшиж зурвасыг байгуулдаг. Энэхүү One-Lick Method (cf. системийг хэрэгжүүлэх хоёр үндсэн арга байдаг. (1) Шилжин Fire Crew Work ажиллах (syn. Stepup and Bumpup) арга бa (2) Гал сөнөөгчид нэг Formation, Line нэгийгээ нөхөх байдлаар галын зурвас байгуулах арга (cf. Fire Cutter, Man-Passing- Crew Work Formation, Line Cutter, Man-Passing-Man) Man). G: Progressives Anlegen einer Bekämpfungslinie Propagating Flaming R: распространяющаяся пламенная зона Zone That portion of Часть фронта пожара, которая в основном ответственна за the fire front that is предварительное нагревание ГМ впереди пожара largely responsible for М: Өргөжин шатаж буй бүс preheating fuels ahead Асч буй галын өмнө талд байгаа шатах материалыг төөнөж of the fire хатаадаг түймрийн өвөр хэсэг G: [vorderste Flammzone der Feuerfront] Proportioner R: дозатор A device that adds a Устройство, которое добавляет заранее установленное predetermined amount количество концентрата пеноматериала в воду для of foam concentrate to формирования пенного раствора. water to form foam М: Холигч, хуваарилагч solution Хөөс үүсгэхэд хөөсний найрлагыг тодорхой хэмжээтэйгээр ус руу нэмэгч төхөөрөмж G: Mischer Protected Forest R: охраняемый лес Forested area set aside Лесопокрытая площадь, отчужденная законом или другой by law or any other нормой (лесной акт, лесной декрет) для целей охраны элементов rule (forest act, forest и/или функций леса. ordinance) for the М: Хамгаалалттай ой purpose of protecting Аливаа үйл ажиллагаа явуулахыг хууль болон бусад дүрмээр the elements and/or (ойн тухай хууль, дүрмээр) хязгаарлаж хамгаалсан, ой бүхий functions of a forest газар нутаг G: Geschützter Wald Protection R: охрана See: Fire Protection См. Охрана от пожаров М: Хамгаалал (See: Fire Protection) Protection Area R: охраняемая территория That area for which a Территория, за которую конкретная организация по охране от particular fire пожаров несет основную ответственность по тушению protection возникающих природных пожаров и руководству действиями organization has the по тушению primary responsibility М: Хамгаалалтын газар нутаг for attacking a Түймрээс хамгаалах аливаа байгууллагын хариуцсан газар нутаг

273 wildfire and for бөгөөд, энэхүү хариуцсан газарт нь гал түймэр гарсан directing the тохиолдолд түүнийг унтраах ажлыг удирдан зохион байгуулах suppression action (cf. үндсэн үүрэгтэй. Protection Area) G: Zuständigkeitsbereich (Gebiet) für den Feuerschutz Protection Boundary R: граница охраняемой территории The exterior perimeter Внешний периметр территории, в пределах которого of an area within определенное пожарное ведомство принимает на себя степень which a specified fire ответственности по охране от пожаров дикой природы. agency has assumed a М: Хамгаалалтын газар нутгийн хил degree of Түймрийн байгууллагын хариуцсан газар нутгийн гадаад хил, responsibility for энэхүү хилийнхээ доторх газар нутгийг байгалийн түймрээс wildland fire хамгаалах, түймэр гарсан тохиолдолд унтраах үүрэгтэй. protection G: Grenze des Zuständigkeitsbereiches Protection Forest R: защитный лес An area, wholly or Территория, полностью или частично покрытая лесной или partially covered with древесной растительностью, особенно расположенная на крутых forest or woody или нестабильных склонах, и управляемая в основном с целью growth, particularly регулирования речного стока, поддержания качества воды, located on steep or минимизации эрозии, ливней и лавин; стабилизации unstable terrain, and дрейфующего песка или воздействия на другие полезные managed primarily to влияния леса. regulate stream flow, М: Хамгаалалтын ой maintain water Ой болон модлог ургамлаар битүү эсвэл хэсэгчлэн бүрхэгдсэн, quality, minimize эгц налуу бүхий газар нутаг. Хамгаалалтын ой нь усны урсацыг erosion, torrents, and зохицуулах, усны чанарыг хадгалах, хөрсний элэгдэл, цасны avalanches; stabilize нуралтыг багасгах, элсний нүүлтийг тогтоон барих болон бусад drifting sand, or exert ойн эерэг нөлөөллийг бий болгох ач холбогдолтой. any other beneficial G: Schutzwald forest influences. Protection Unit R: подразделение охраны See: Protection Area См. Охраняемая территория М: Хамгаалалтын нэгж (See: Protection Area)

274

Psychrometer R: психрометр The general name for Общее название приборов, разработанных для определения instruments designed содержания влаги в воздухе. Психрометр состоит из сухого и to determine the смоченного термометров, которые показывают температуру и, в moisture content of свою очередь, используются для определения относительной air. A psychrometer влажности и точки росы (ср:. Гигрометр, Гигрограф, Сенсор consists of dry- and влажности, Аспирационный психрометр, Психрометрическая wet-bulb разность, Температура смоченного термометра, смоченный thermometers that термометр) give the dry- and wet- М: Психрометр, чийг хэмжигч багаж bulb temperatures, Агаарын чийгийн агууламжийг хэмжигч багажны ерөнхий which in turn are used нэршил. Психрометр нь хуурай болон чийгтэй температурыг to determine relative хэмжих термометрүүдийг агуулдаг ба үүнийг харьцангуй humidity and dew чийгшил болон шүүдэр цэгийг тодорхойлоход хэрэглэнэ (cf. point (cf. Hygrometer, Hygrometer, Hygrograph, Humidity Sensor, Ventilated Hygrograph, Humidity Psychrometer; Wet-Bulb Depression, Wet-Bulb Temperature, Wet- Sensor, Ventilated Bulb Thermometer). Psychrometer; Wet- G: Psychrometer Bulb Depression, Wet-Bulb Temperature, Wet- Bulb Thermometer). Pulaski Tool R: инструмент Пуласки; комбинированный топор-кирка A combination tool Комбинированный инструмент, широко используемый для widely used in fireline создания противопожарной полосы (для разрубания, рытья construction (for канав, выкорчевывания, копания), который соединяет chopping, trenching, однолезвийный топор с узким теслообразным мотыжным grubbing, digging) лезвием, насаженным на прямую рукоятку. which combines a М: Пуласкийн багаж; сүх-зээтүү хосолсон багаж single-bitted axe blade Түймрийн зурвас байгуулахад түгээмэл хэрэглэдэг, нэг талдаа with a narrow adze- дан ир бүхий сүх, толгойн эсрэг талдаа нарийн зээтүү хэлбэрийн like trenching blade иртэй, урт шулуун иштэй багаж (цавчих, таслах, ухах, шуудуу fitted to a straight гаргах зориулалттай). handle. G: Pulaski-Hacke Punk R: гнилушка Partly decayed Частично разложившийся материал, например, старая material, such as old древесина, в котором огонь может тлеть, несмотря на wood, in which fire тщательное дотушивание. Хороший приемник для горящих can smolder unless it головешек, когда является сухим (ср: Сухое гнилое дерево). is carefully mopped М: Өмх мод up and extinguished. Галыг эцэслэн унтраах ажлыг анхааралтай хийгээгүй A good receptor for тохиолдолд гал цогшин дахин асч болох хэсэгчлэн өгөршсөн firebrands when dry мод. Хуурайшиж хатсан үед нь түүнд гал авалцвал хийсч галыг (cf. Tinder). өөр газарт дамжуулдаг (cf. Tinder). G: Zunder

275

Pyrolysis R: пиролиз The thermal or Термическое или химическое разложение ГМ при повышенной chemical температуре. Это стадия процесса горения, предществующая decomposition of fuel пламенному горению, во время которой тепловая энергия at an elevated поглощается ГМ, выделяющим, в свою очередь, горючие деготь, temperature. This is смолы и газы. the preignition М: Пиролиз combustion phase of Өндөр температурт шатах материал хими болон дулааны burning during which үйлчлэлээр задрах үйл явц. Энэ нь шаталтын өмнөх үе шат heat energy is бөгөөд энэ үйл явцад шатах материалд дулааны энерги уусч, absorbed by the fuel хүчилтөрөгчгүй орчин бий болон шатах материал нүүрсжинэ. which, in turn, gives G: Pyrolyse off flammable tars, pitches, and gases.

Radiation R: излучение See under Heat См. В разделе «Перенос тепла» Transfer М: Цацраг, дулаан (See under Heat Transfer) G: Strahlung (Energie-, Wärmestrahlung) Radiometer R: радиометр Instrument that Прибор, который количественно измеряет электромагнитное quantitatively излучение. Спутниковые радиометры, отображающие measures характеристики излучения пожаров (высокотемпературные electromagnetic события), характеристики выгоревшей и не пройденной огнем radiation. Satellite- растительности, облаков и т.д., используются для мониторинга и borne radiometers that обнаружения пожаров и их последствий. depict radiation М: Радиометр characteristics from Цахилгаан соронзон цацрагийг хэмжигч багаж. Хиймэл fires (high temperature дагуулын радиометрүүдийг гал түймэр (өндөр температурын events), burned vs. үзэгдлүүд), шатсан болон шатаагүй ургамлан бүрхэвч, үүл non-burned vegetation зэргээс ойх цацрагийн шинж чанарыг ашиглан түймрийг characteristics, clouds, илрүүлэх, хянах, нөлөөллийг нь тогтооход ашигладаг. etc. are used in G: Radiometer monitoring and detecting fires and fire effects. Radiosonde R: радиозонд A device carried aloft Устройство, перемещаемое на высоте шаром-зондом, by a balloon equipped оснащенное измерительными приборами, которые with measuring автоматически преобразуют данные температуры, давления, instruments that влажности в электрические импульсы и передают эту automatically convert информацию на наземный приемник. Выполнение измерения temperature, pressure, называется зондированием (син. Радиоветровой зонд). and humidity data into М: Радио бөмбөлөг

276 electrical impulses and Агаарын бөмбөлөгт суурилуулсан төхөөрөмж бөгөөд transmit this температур, даралт, чийгшлийг хэмжиж, өгөгдлийг автоматаар information to a цахилгаан импульсэд хөрвүүлэн газар дахь хүлээн авагч руу ground recorder. The дамжуулдаг (syn. Rawinsonde). measurement produce G: Radiosonde is called sounding (syn. Rawinsonde) Railroads (Fire) R: пожары, вызванные при эксплуатации железной дороги see under Fire Cause см. Причины пожаров М: Төмөр замтай холбоотой үйл ажиллаагаанаас үүссэн түймэр (see under Fire Cause) G: Feuerursache: Eisenbahn Rain Gauge R: дождемер See: Precipitation См. Измеритель осадков Gauge М: Бороо хэмжигч (See: Precipitation Gauge) Rake R: грабли See: Fire Rake См. Пожарные грабли М: Тармуур (See: Fire Rake) Range Fire R: пожар на пастбищном угодье Any wildfire on Любой природный пожар на пастбищных землях rangeland М: Хээрийн түймэр Өргөн уудам хээрт асах аливаа байгалийн түймэр G: Weidelandfeuer Rapattack R: атака десантников –пожарных An initial attack of a Первоначальная атака группы десантников-пожарных, rappel crew trained to подготовленных для десантирования со специально descend from a оборудованного, зависшего вертолета по канату с механическим specially equipped, устройством для контролирования скорости спуска (ср: Спуск hovering helicopter on на канате) a rope fitted with a М: Нисдэг тэрэгнээс татлагаар зүүгдэж түймэртэй тэмцэх mechanical device to Механик төхөөрөмжөөр тусгайлан тоноглосон, агаарт control the rate of дүүжигнэн тогтож буй нисдэг тэрэгнээс татлагаар зүүгдэж descent (cf. түймэрт анхан шатны довтолгоо хийдэг анги (cf. Rappelling). Rappelling) G: Feuerbekämpfung durch Abseilen aus einem Hubschrauber Rappelling R: cпуск на канате Technique of landing Технология спуска на землю специально обученных и specifically trained сертифицированных десантников-пожарных с зависшего and certified вертолета; включает свисающие вниз канаты с тормозящим firefighters from устройством (ср: Атака десантников-пожарных) hovering helicopters; М: Татлагаар буулгах involves sliding down Тусгайлан бэлтгэгдсэн гал сөнөөгчдийг агаарт дүүжигнэн ropes with the aid of тогтож буй нисдэг тэрэгнээс татлагаар буулгах арга (cf. friction-producing Rapattack). devices (cf. G: Abseilen Rapattack) Rate of Area Growth R: cкорость увеличения площади пожара

277 The speed at which a Скорость, с которой пожар увеличивает свой размер, fire increases its size, выражается в единицах площади за единицу времени (га/час) expressed in terms of (ср: Скорость увеличения периметра пожара, Скорость area per unit of time распространения пожара) (ha/h) (cf. Rate of М: Түймрийн талбайн өсөлтийн хурд Perimeter Growth, Түймрийн талбайн хэмжээ нэмэгдэх хурд. Нэгж хугацаанд хэдий Rate of Spread) хэмжээний талбай шатсанаар илэрхийлэгдэнэ (га/цаг) (cf. Rate of Perimeter Growth, Rate of Spread). G: Vergrösserungsrate der Brandfläche Rate of Perimeter R: cкорость увеличения периметра пожара Growth The speed at Скорость, с которой пожар увеличивает свой периметр, which a fire increases выражается в единицах расстояния за единицу времени (м/мин its perimeter, или км/час) (син. Скорость увеличения периметра; ср: Скорость expressed in terms of увеличения площади, Скорость распространения пожара) distance per unit of М: Түймрийн периметрийн өсөлтийн хурд time (m/min or km/h) Түймрийн периметр нэмэгдэх хурд, нэгж хугацаанд түймэр (syn. Rate of хэдий хол зайд тархсанаар илэрхийлэгдэнэ (метр/мин, км/цаг) Perimeter Increase; cf. (syn. Rate of Perimeter Increase; cf. Rate of Area Growth, Rate of Rate of Area Growth, Spread) Rate of Spread). G: Vergrösserungsrate des Feuersaums Rate of Perimeter R: cкорость увеличения периметра Increase См. Скорость увеличения периметра See: Rate of Perimeter М: Түймрийн периметр нэмэгдэх хурд Growth (See: Rate of Perimeter Growth) Rate of Spread R: cкорость распространения пожара The speed at which a Скорость, с которой пожар расширяет свои горизонтальные fire extends its размеры, выражается в единицах расстояния за единицу времени horizontal dimensions, (м/мин или км/час) (син. Распространение пожара, ср: Скорость expressed in terms of увеличения площади пожара, Скорость увеличения периметра distance per unit of пожара) time (m/min or km/h) М: Түймрийн тархалтын хурд (syn. Fire Spread, cf. Түймрийн хэмжээ хэвтээ чиглэлд өргөжин тэлэх хурд, нэгж Rate of Area Growth, хугацаанд хэр хол зайд тархсанаар илэрхийлэгдэнэ (метр/мин, Rate of Perimeter км/цаг) (syn. Fire Spread, cf. Rate of Area Growth, Rate of Growth). Perimeter Growth). G: Ausbreitungsgeschwingdigkeit Rate of Spread R: коэффициент скорости распространения Factor Коэффициент, обычно в масштабе от 1 до 100, который A factor usually on a представляет относительную скорость распространения вперед scale of 1 to 100 для определенных условий ГМ и постоянных погодных условий which represents a (или модели ГМ). Коэффициенты могут использоваться в relative rate of качестве множителей, аргументов для заполнения таблиц или forward spread for a получения коэффициента значений между двумя ГМ specific fuel condition М: Тархалтын хурдны коэффициент and fixed weather Тогтмол цаг агаар болон шатах материалын тодорхой нөхцөлд conditions (or fuel гал давшин тархах харьцангуй хурдыг илэрхийлэх коэффициент, model). Factors can be 1-100 хүртэл шаталбартай (буюу шатах материалын загвар). used as multipliers, Энэхүү коэффициентийг хоёр шатах материалын өгөгдлүүдийн arguments for entering харьцааг олох, хүснэгтэд оруулж аргумент, үржүүлэгч тоо

278 tables, or provide a зэргээр хэрэглэж болно. ratio of values G: Faktor der Ausbreitungsgeschwindigkeit between two fuels. Rate of Spread R: измеритель скорости распространения Meter Устройство, которое вычисляет возможную скорость A device that распространения пожара для различных комбинаций computes the probable влагосодержания ГМ, скорости ветра и других выбранных rate of spread of a fire показателей. for different М: Тархалтын хурдыг хэмжигч combinations of fuel Ялгаатай чийгийн агууламж бүхий шатах материал, салхины moisture content, хурд болон бусад хүчин зүйлүүдээр түймрийн тархалтын wind speed, and other боломжит хурдыг хэмжигч төхөөрөмж selected factors. G: Kalkulator für Ausbreitungsgeschwindigkeit Rating Period R: период определения показателей; оценочный период The period of time Период времени, в течение которого значение показателя during which a fire пожарной опасности считается истинным или репрезентативным danger rating value is для административных или других целей. Обычно это 24 часа, considered valid or от полуночи до полуночи (часть национальной системы оценки representative for пожарной опасности США) administrative or other М: Түймрийн аюулыг тодорхойлох хугацаа; үнэлгээний purposes. Normally it хугацаа Түймрийн аюулын үнэлгээний үзүүлэлт хүчинтэй байх is 24 hours extending хугацаа буюу энэхүү үзүүлэлтүүдийг удирдлагын болон бусад from midnight to зорилгоор хэрэглэхэд хүчинтэй хэвээр байх хугацаа. Энэ нь midnight (part of the ихэвчлэн шөнө дундаас эхлэн дараагийн шөнө дунд хүртэл 24 U.S. National Fire цагийн хугацаанд үйлчилдэг (АНУ-ын Түймрийн аюулыг үнэлэх Danger Rating System үндэсний системийн нэг хэсэг). - NFDRS). G: Vorhersageperiode für Gefahrenindex Rawinsonde R: pадиоветровой зонд See: Radiosonde См. Радиозонд М: Радиосалхины бөмбөлөг (See: Radiosonde) Reaction Intensity R: интенсивность реакции The rate of heat Скорость выделения тепла на единицу площади пламенного release, per unit area фронта пожара, выраженная как тепловая энергия /площадь / of the flaming fire время (кдж/м²/мин) front, expressed as М: Урвалын эрчим heat energy/area/time Түймрийн дөллөн асч буй өвөр хэсгийн нэгж талбайгаас дулаан (kilojoule/square ялгарах хурд бөгөөд дулааны энерги/талбай/хугацаагаар meter/minute) (syn. илэрхийлэгдэнэ (кдж/м2/мин) (syn. Combustion Rate). Combustion Rate) G: Reaktionsintensität Readiness R: готовность See: Preparedness См. Подготовленность М: Бэлэн байдал (See: Preparedness) Real-Time R: в реальном времени Refers to images or Относится к изображениям или данным, готовым к data made available использованию (проверке, интерпретации) одновременно с их for use (inspection, получением interpretation) М: Бодит цаг

279 simultaneously with Бодит цаг хугацаанд зураг болон тоон өгөгдөл зэргийг their acquisition дамжуулахтай холбоотой ойлголт, өөрөөр хэлбэл авсан зургийг тэр даруйд нь шууд хэрэглэх боломжтой гэсэн үг юм. G: Echtzeit Rear (of a Fire) R: 1. Часть кромки пожара, продвигающаяся навстречу That portion of a fire ветру; 2. Тыловая часть пожара; 3. Медленно perimeter (1) продвигающаяся кромка пожара spreading directly into Часть периметра пожара, которая (1) распространяется the wind or down непосредственно против ветра или вниз по склону, (2) часть slope, (2) opposite the пожара, противоположная головной части пожара и (3) часть head, and (3) пожара, распространяющаяся наиболее медленно (Син. Задняя spreading slowest кромка пожара) (syn. Heel of a Fire). М: Галын хойд зах; 2. Галын сүүл хэсэг; 3. Галын удаан урагшилж буй хойд хэсэг Түймрийн периметрийн (1) салхи болон газрын налуу руу чиглэн тархсан хэсэг, (2) галын фронтын эсрэг талын хэсэг, (3) галын удаан тархаж буй хэсэг (syn. Heel of a Fire) G: Rückwärtige Seite des Feuers Reburn R: 1. Повторное горение; 2. Площадь, пройденная (1) Subsequent повторным палом burning of an area in (1) Последующее горение площади, на которой уже был пожар, which fire has но оставил горючие материалы, воспламеняющиеся тогда, когда previously burned but условия горения становятся более благоприятными; (2) has left flammable Площадь, пройденная повторным палом. fuel that ignites when М: 1. Давтан шаталт; 2. Дахин шатсан талбай burning conditions are (1) Урьд нь шатсан талбайд шатамхай материал үлдэж, more favorable; (2) тохиромжтой нөхцөл бүрэлдэхэд дахин үргэлжлэн шатах; (2) An area that has Давтан шатсан талбай reburned. G: Wiederholtes Brennen Reclamation R: регенерационное выжигание; восстановительное Burning Prescribed выжигание burning for restoration Предписанное выжигание для восстановления характеристик и of ecosystem функционирования экосистемы (ср: Восстановление) characteristics and М: Нөхөн сэргээх шатаалт; Сэргэн ургалтыг дэмжих functioning (cf. шатаалт Restoration) Экосистемийн шинж чанар, функцийг нөхөн сэргээхээр зориуд тавьсан түймэр (cf. Restoration) G: Kontrolliertes Brennen zur Wiederherstellung von Ökosystemen

280

Recovery R: 1. Восстановление; 2. Регенерация (1) The process of (1) Процесс восстановления растительности, следующий за vegetative re- нарушением, таким как пожар. (2) Увеличение влажности ГМ в establishment результате увеличения относительной влажности, обычно following a происходящее в течение ночи. disturbance such as a М: Нөхөн сэргэлт; 2. Чийгшлийн нөхцөл fire. (2) The increase (1) Түймэр мэтийн аливаа өөрчлөлтийн дараа ургамал нөхөн in fuel moisture as a ургах, сэргэх үйл явц. (2) Агаарын харьцангуй чийгшил result of increased нэмэгдсэнээр шатах материалын чийгшил ихсэх үйл явц бөгөөд relative humidity, ихэвчлэн шөнийн турш явагдана. usually occurring G: Wiederherstellung (1) der Vegetation nach Feuer; (2) des overnight. Feuchtigkeitszustandes Recreation (Fire) R: пожар, причиной которого является рекреация See under Fire Cause См. Причины пожаров М: Амралт зугаалгын үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй түймэр (See under Fire Cause) G: Waldbrandursache: Freizeitaktivitäten Red Card R: красная карта A fire qualification Пожарная квалификационная карта, выдаваемая лицам, card issued persons подтверждающим свою квалификацию, для занятия showing their установленных должностей по пожаротушению в крупной qualifications to fill пожарной организации, а также указывающая их потребности в given fire suppression обучении (США) positions in a large М: Улаан үнэмлэх fire organization and Гал түймэртэй тэмцэх чадварын үнэлгээний үнэмлэх бөгөөд also their training түймрийн томоохон байгууллагад ажиллах гал сөнөөгчийн needs (U.S.A.) чадварыг илэрхийлнэ (АНУ). G: [Eigenname: Qualifizierungszertifikat, U.S.A.] Red Flag Warning R: сигнал, означающий предупреждение об опасности Terms used by fire Термин, использующийся синоптиками пожарной погоды, для weather forecasters to предупреждения пользователей прогнозов об особых и/или alert forecast users to неблагоприятных погодных условиях, которые представляют special and/or adverse высокую вероятность экстремального поведения пожара. Эти weather conditions условия включают существенное увеличение скорости ветра, that present a high изменение направления ветра, грозовую деятельность с probability of extreme небольшим дождем или без дождя, высокие температуры и fire behavior. These существенное уменьшение относительной влажности воздуха. conditions include М: Өндөр аюулын дохио (улаан) significant increases in Түймрийн цаг агаарыг урьдчилан мэдээлэгчдийн хэрэглэдэг нэр winds, shifts in wind томъёо. Хэрэглэгчдэд түймрийн онцгой аюул тохиолдох өндөр direction, магадлалтай цаг агаарын нөхцлүүд бий болж буйг thunderstorm activity анхааруулахад хэрэглэнэ. Үүнд салхины хурд огцом нэмэгдэж, with little or no rain, чиглэл өөрчлөгдөх, бага хэмжээний бороотой болон огт high temperatures, and бороогүй аянга цахилгаан цахих, температур нэмэгдэх болон significant decreases чийгшил огцом багасах зэрэг цаг агаарын нөхцлүүд орно. in humidity. G: Hohe Alarmstufe (rot) Reel R: катушка A frame on which Каркас, на который наматывается рукав (в основном небольшие

281 hose is wound (chiefly рукава) small hose) М: Дамар Усны нарийн хоолойг ороох дамар (үндсэн жижиг хоолой) G: Schlauchtrommel Rehabilitation R: восстановление The activities Деятельность, необходимая для возмещения повреждений или necessary to repair нарушений, вызванных природным пожаром или действиями по damage or disturbance тушению пожара (ср: Восстановление) caused by wildfire or М: Дахин бий болгох, хэвэнд нь буцааж оруулах the wildfire Байгалийн түймрээс үүдэлтэй өөрчлөгдөл болон эвдрэлийг suppression activity зайлшгүй нөхөн сэргээх үйл ажиллагаа, эсвэл байгалийн (cf. Restoration) түймрийг унтраах үйл ажиллагаа (харьц. Нөхөн сэргээлт) G: Wiederherstellung, Rehabilitierung Reinforced Attack R: усиленная атака See: Reinforced См. Усиленное реагирование Response М: Хүч нэмэгдүүлсэн довтолгоо (See: Reinforced Response) Reinforced Response R: усиленное реагирование Fire suppression Атака по тушению пожара ресурсами, запрошенными в attack with resources дополнение к ресурсам первоначальной атаки (син. Усиленная requested in addition атака, ср: Усиление борьбы с пожаром) to the initial attack М: Дахин хүч нэмэгдүүлж тэмцэх resources (syn. Гал эсэргүүцэх анхан шатны бие бүрэлдэхүүнд шаардлагатай Reinforced Attack, cf. хүчийг нэмэгдүүлж, түймрийг унтраах арга хэмжээ (syn. Follow-Up) Reinforced Attack, cf. Follow-Up) G: Löschangriff mit Verstärkung Rekindle R: возобновление горения Reignition due to Возобновление горения из-за скрытого тепла, искр или угольков latent heat, sparks, or М: Дахин ноцолт embers Нуугдмал дөл, оч, цог зэргээс гал дахин ноцох G: Wiederentzündung Relative Humidity R: относительная влажность воздуха Ratio of the actual Отношение фактического давления пара воды в воздухе к vapour pressure of давлению в воздухе, насыщенном водяным паром, обычно water in the air to that выражается в процентах. in air saturated with М: Агаарын харьцангуй чийгшил water vapour, usually Агаар дахь усны уурын даралт болон усны уураар ханасан expressed in percent агаарын харьцаа; хувиар илэрхийлэгдэнэ. G: Relative Luftfeuchtigkeit Relay R: передача воды Use of two or more Использование двух или более пожарных насосов для передачи fire pumps to move воды на расстояние. Это потребовало бы избыточного давления water a distance which для преодоления потерь напора на трение, если использовался would require бы один насос на источнике воды. excessive pressures in М: Ус дамжуулагч order to overcome Усны эх үүсвэр бүхий хэсэгт холбосон нэг шахуургын хүч friction loss if only хангалтгүй тохиолдолд хоолойн дунд хэсэгт хэд хэдэн нэмэлт one pump were шахуургыг холбож өндөр даралт үүсгэн, усыг холын зайд employed at the дамжуулагч.

282 source G: Hintereinander geschalteter Pumpen Relay Tank R: промежуточный резервуар A tank, usually Емкость, обычно складная, используемая как резервуар в collapsible, used as a передаче воды от одной пожарной помпы к другой. reservoir in the relay М: Завсрын усны сав of water from one fire Нэг хөөргөөс нөгөө хөөргөнд усыг өртөөлөн дамжуулахад pump to another хэрэглэдэг завсрын усны сав. G: Relais-Tank Relief Valve R: перепускной клапан A pressure-controlled Устройство, приводимое в действие давлением, которое device which bypasses перепускает воду в пожарной помпе, чтобы предупредить water at a fire pump to возникновение избыточного давления, когда перекрывается prevent excessive пожарный ствол. pressures when a М: Зохицуулагч хаалт nozzle is shut down Хоолойн урд хушуу бөглөрч галын хөөргөөр дамжих усны даралт ихэссэн тохиолдолд түүнийг хянах, зохицуулах төхөөрөмж G: Sicherheitsventil, Stossventil Reload Base R: заправочная база An airfield where Аэродром, где авиатанкеры заправляются, но постоянно не airtankers are reloaded базируются. but not permanently М: Цэнэглэх бааз stationed Зөвхөн галын онгоц шатахуун цэнэглэхэд зориулсан, байнгын бус ажиллагаатай хөөрөх, буух талбай G: Abstützpunkt für Feuerlöschflugzeuge Remote Automatic R: дистанционные автоматические метеостанции (ДАМС) Weather Stations Аппаратура, которая автоматически получает, обрабатывает и (RAWS) An хранит местные погодные данные для последующей передачи на apparatus that спутник связи GOES, с которого они передаются на наземную automatically приемную станцию для использования в Национальной системе acquires, processes, оценки пожарной опасности (США) and stores local М: Алсын зайн автомат цаг агаарын станц weather data for Тухайн газар нутгийн цаг агаарын мэдээг автоматаар бүртгэж, subsequent хадгалж, боловсруулалт хийн GOES-ийн хиймэл дагуулд transmission to the тасралтгүй дамжуулдаг төхөөрөмж, энэхүү дагуулаас газарт GOES Satellite, from байрлах Түймрийн аюулыг үнэлэх үндэсний системийн станц which they are руу мэдээг буцааж дамжуулдаг (АНУ). retransmitted to an G: Automatische Feuerwetterstation earth receiving station for use in the National Fire Danger Rating System (U.S.A.).

283

Remote Sensing R: дистанционное зондирование The technology of Технология получения данных и информации об объектах на acquiring data and расстоянии, например, с воздушного судна или спутника. information about an М: Зайнаас тандан судлал object from a distance, Алсын зайнаас тухайн объектын талаарх мэдээ, мэдээллийг e.g. from aircraft or цуглуулах технологи, жишээлбэл, онгоц болон хиймэл satellite дагуулаас. G: Fernerkundung Repeater R: ретранслятор A radio signal station Радиостанция, которая автоматически ретранслирует that automatically радиопередачи, иногда на другой частоте, расширяя таким relays a radio образом диапазон передачи. transmission, М: Өсгөгч станц sometimes over a Радио релейны нэвтрүүлгийг автоматаар, заримдаа өөр үелзлээр different frequency, дамжуулж дамжуулалтын цар хүрээг нэмэгдүүлдэг радио thereby increasing the дохионы станц. range of transmission G: Verstärkerstation Report Time R: время сообщения Elapsed time from fire Истекшее время от выявления очага до того момента, когда discovery until the первый человек, ответственный за проведение начальных first personnel charged действий по тушению пожара, получает уведомление о with initiating action существовании и местоположении пожара. for fire suppression М: Мэдээлэх хугацаа are notified of its Түймрийг олж илрүүлснээс эхлэн анхан шатны бие бүрэлдэхүүн existence and location түймрийн байрлалыг мэдээлж, унтраах ажиллагааг эхлүүлэх хүртэлх хугацааг хэлнэ. G: Verzugszeit zwischen Entdeckung und Alarmierung Reportable Fire R: пожар, подлежащий регистрации Any wildfire that Любой природный пожар, который требует действий по requires suppression тушению, чтобы защитить природные ресурсы или ценности, action to protect связанные с природными ресурсами, или когда он является natural resources or разрушительным для природных ресурсов. values associated with М: Мэдээлэх шаардлагатай түймэр natural resources, or is Байгалийн нөөцөд хор хохирол учруулахуйц түймэр буюу destructive to natural байгалийн нөөцийг түүнээс хамгаалах шаардлагатай аливаа resources байгалийн түймэр G: Meldepflichtiges Feuer Reserve R: резерв Personnel and material Персонал и материальные ресурсы, не назначенные на resources not assigned выполнение определенной задачи, но имеющиеся в to a specific task, but распоряжении (дополнительные имеющиеся ресурсы available for пожаротушения) assignment (additional М: Нөөц available firefighting Тодорхой ажил үүрэг гүйцэтгэж эхлээгүй ч нөөцөнд бэлэн resources) байгаа бие бүрэлдэхүүн болон материалын нөөц (түймэртэй тэмцэх ажилд бэлэн байгаа нэмэлт нөөцүүд). G: Reserve Residence Time R: 1. Продолжительность пламенного горения в данной

284 (1) The time required точке; 2.Время пребывания выбросов в атмосфере for the flaming zone (1) Время, необходимое для пламенной зоны пожара, чтобы of a fire to pass a пройти стационарную точку. (2) Время, когда компонент stationary point. (2) эмиссии находится в воздухе между его выбросом и удалением The time an emission из воздуха или превращением в другой химический компонент. component is in the air М: 1. Тодорхой цэгт галын дөллөн шатах хугацаа; 2. between emission and Ялгарсан бүрэлдэхүүн хэсгүүд агаарт оршин байх хугацаа removal from the air (1) Түймрийн дөллөн асч буй хэсэг өгөгдсөн цэгийг өнгөрөх or change into another хүртэлх хугацаа. (2) Агаарт ялгарсан бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн chemical анх агаарт ялгарснаас эхлэн замхарч үгүй болох, эсвэл химийн configuration өөр нэгдэлд хувирах хүртэлх хугацаа Resident R: постоянный житель See under Fire Cause См. раздел «Причины пожаров» М: Оршин суугчид (See under Fire Cause) Residential/Wildland R: переходная зона между местами проживания и Interface природными землями The transition zone Переходная зона между областями проживания человека и between residential природными землями или растительными ГМ (ср: Городской, areas and wildlands or Переходная зона между городом и дикой природой), Дикая vegetated fuels (cf. природа, природный пожар, Переходная зона между сельской и Urban, городской местностью) Urban/Wildland М: Суурин газар болон байгалийн бүсийн завсрын газар Interface, Wildland, нутаг Wildland Fire, Суурин газар болон байгалийн бүс нутаг, ургамлан шатах Rural/Urban Interface) материалын хоорондын шилжилтийн бүс нутаг (cf. Urban, Urban/Wildland Interface, Wildland, Wildland Fire, Rural/Urban Interface) G: Berührungszone zwischen Siedlungsraum und unbesiedeltem Bereich Residual R: стадия остаточного горения Combustion Stage Зона тления позади продвигающейся зоны пожарного фронта The smoldering zone М: Үлдэгдэл шаталтын үе шат behind the zone of an Түймрийн давшин шатаж буй өмнөд хэсгийн арын цогшин advancing fire front уугиж буй бүс. G: Nachglühen Residual Smoke R: остаточный дым Smoke produced by Дым, образованный тлеющими материалами после прохождения smoldering material первоначального пожара через ГМ after the initial fire has М: Үлдэгдлийн утаа passed through the Шатах материалыг гал дайран өнгөрсний дараа цогшин уугиж fuel буй үлдэгдэл материалаас ялгарах утаа G: [Nach Passieren der Feuerfront entstehender Rauch] Residue Treatment R: обработка лесосечных отходов Managing, Управление, механическое воздействие, удаление или manipulating, видоизменение лесосечных отходов. Обработка может включать removing, or укладку в кучи, измельчение, дробление, сжигание, modifying forest закапывание, обрезание сучьев, обработку гербицидами живых residue. Treatments отходов, оставление для естественного разложения, удаление

285 may involve piling, или комбинация этих методов. chipping, crushing, М: Үлдэгдлийг зохицуулах, цэвэрлэх burning, burying, Ойн үлдэгдлийг зохицуулах, цэвэрлэх, зохион байгуулах lopping, herbicide ажиллагаа. Үүнд, овоолох, цавчих, тайрах, жижиглэж бутлах, spraying of live шатаах, булах, амьд үлдэгдэл рүү химийн бодис цацах, residues, leaving for байгалийн аясаар устгаж үгүй болгохоор орхих гэх мэт natural deterioration, зохицуулгууд орно. removal, or a G: Behandlung forstlicher Abfälle (Schlagabraum) combination of these. Resistance to Control R: трудности при борьбе с лесным пожаром The relative difficulty Относительная трудность создания и удержания of constructing and противопожарного барьера из-за трудностей его создания и holding a control line влияния поведения пожара. as affected by М: Ойн түймэртэй тэмцэхэд гарах хүндрэлүүд resistance to line Түймрийн төлөв байдлаас шалтгаалан хяналтын зурвасыг construction and by байгуулах, түүнийг хянахад гарах харьцангуй хүндрэлүүд. fire behavior G: Schwierigkeit der Feuerbekämpfung Resistance to Line R: трудности при создании противопожарного барьера Construction Относительная трудность создания противопожарного барьера The relative difficulty из-за ГМ, рельефа местности и почвенных условий. of constructing control М: Түймрээс хамгаалах зурвас байгуулахад гарах line as determined by хүндрэлүүд the fuel, topography, Шатах материал, газрын гадаргын байдал болон хөрсний and soil нөхцлөөс шалтгаалан хяналтын зурвас байгуулахад гарах хүндрэлүүд. G: Schwierigkeit des Aufbaus eines Brandschutzstreifen Resource Value at- R: pесурсные ценности, находящиеся под угрозой Risk См. ценности под угрозой See: Value at Risk М: Эрсдэлд байгаа нөөцийн үнэт зүйлс (See: Value at Risk) Resources R: 1. Персонал и организационно-технические ресурсы; 2. (1) Personnel, Природные ресурсы equipment, services (1) Персонал, оборудование, услуги и запасы, имеющиеся или and supplies available, потенциальные, для распределения на пожар. Персонал и or potentially оборудование описывается по видам и типам, например, available, for наземное, водное, авиационное и т.д.; может использоваться в assignment to тактических, поддерживающих или общих мощностях на incidents. Personnel пожаре. (2) Природные ресурсы территории, такие как лес, and equipment are трава, ценности водосбора, ценности рекреации и described by kind and местообитаний животных (ср: Ценности, находящиеся под type, e.g., ground, угрозой) water, air, etc., and М: Бие бүрэлдэхүүн болон техникийн нөөцүүд; 2. Байгалийн may be used in нөөц tactical, support or (1) Гамшиг тохиолдсон үед дайчлахад бэлэн байх бие overhead capacities at бүрэлдэхүүн ба хэрэглэхэд бэлэн байх багаж төхөөрөмж, an incident. (2) The хангамжийн нөөц. Бие бүрэлдэхүүн болон багаж төхөөрөмжийн natural resources of an нөөцийг хэлбэр болон төрлөөр нь газрын, усны, агаарын гэх area, such as timber, мэтээр ангилна. (2) Тухайн газар нутаг дахь ой мод, өвслөг grass, watershed ургамлан бүрхэвч, усан хагалбар, аялал зугаалгын бүс, зэрлэг

286 values, recreation амьтдын амьдрах орчин зэрэг байгалийн нөөцүүд (cf. Values-at- values, and wildlife Risk). habitat (cf. Values-at- G: (1) Personelle und technische Ausstattung, (2) natürliche Risk) Ressourcen Respirator R: респиратор A simple filter mask Простая маска с фильтром для индивидуальной защиты от дыма for individual и испарений, специально рекомендованная для использования protection against только на тушении природных пожаров; не рекомендуется для smoke and fumes, использования на пожарах в строениях или на пожарах с recommended for use наиболее опасными материалами in fire suppression on М: Амьсгалуур, амны хаалт wildfires only; not Утаа болон тортогноос хамгаалах энгийн амны хаалт бөгөөд recommended for use зөвхөн байгалийн түймэртэй тэмцэх үед хэрэглэдэг ба барилга, on structure fires or орон сууцны болон хортой материалын галтай тэмцэх үед fires involving most хэрэглэж болдоггүй. hazardous materials G: Atemschutzmaske Response R: реагирование Movement of an Передвижение отдельных ресурсов пожаротушения от места individual firefighting предписанного дежурства к другому месту или пожару в ответ resource from its на команду диспетчера или сообщение о тревоге assigned standby М: Хариу үйлдэл, хариу арга хэмжээ location to another Гал түймэртэй тэмцэх анги хүлээлгийн нэг байрлалаас нөгөө location or to an байрлал руу шилжих, мэдээлэгчийн хүсэлт бa галын аюулын incident in reaction to дохиогоор гал түймэртэй тэмцэх. dispatch orders or to a G: Reaktiver Einsatz reported alarm Response Time R: время реагирования на пожар See: Elapsed Time, См. Истекшее время, Время атаки Attack Time М: Арга хэмжээ авах хугацаа (See: Elapsed Time, Attack Time) Responsible Fire R: пожарное ведомство, наделенное ответственностью за Agency Agency with тушение пожаров primary responsibility Ведомство, наделенное основной ответственностью за тушение for fire suppression on пожаров на любом конкретном участке территории any particular land М: Гал түймэртэй тэмцэх үүрэг бүхий нэгж Тухайн газар area нутгийн түймэртэй тэмцэх үндсэн үүрэг бүхий байгууллага G: Zuständige Behörde (Feuerbekämpfung)

287

Resprouter R: растение, которое может давать порослевые побеги после Plant that can resprout пожара after fire Растение, которое может давать порослевые побеги после пожара М: Түймрийн дараа дахин нахиалдаг ургамал Түймрийн дараа дахин төлжин ургадаг ургамал G: Pflanze mit Ausschlagvermögen nach Feuer Restoration R: восстановление Restoration of Восстановление биофизической емкости экосистемы до biophysical capacity прежнего (желаемого) состояния. Восстановление включает of ecosystems to реабилитационные меры после пожара или предписанные previous (desired) выжигания в местах, где желательно конкретное воздействие conditions. пожара (ср: Восстановление; Восстановительное выжигание). Restoration includes М: Нөхөн сэргээлт rehabilitation Экосистемийн биофизикийн чадавхийг урьд нь байсан нөхцөлд measures after fire, or нь ойртуулж нөхөн сэргээх үйл явц. Үүнд түймрийн дараах prescribed burning экосистемийг сэргээх, эсвэл зориудын түймэр тавьж орчин where certain fire нөхцлийг сайжруулах зэрэг ажиллагаанууд орно (cf. effects are desired (cf. Rehabilitation, Reclamation Burning). Rehabilitation, G: Restaurierung, Wiederherstellung Reclamation Burning) Restricted Area R: зона ограничения полетов [Aviation] Airspace of [Авиация] Воздушное пространство определенных размеров, defined dimensions отождествленное площадью на поверхности земли, в пределах identified by an area полета воздушного судна, на которое распространены on the surface of the ограничения (но без полного запрета) earth within the flight М: Хязгаарлалттай бүс of an aircraft, which is [Нисэх хүчин] Нисэх онгоцонд зориулан газрын гадаргуутай subject to restrictions холбоотойгоор тодорхойлсон тодорхой хэмжээний (but not wholly хязгаарлалттай агаарын орон зай (хориотой бүсээс ялгаатай) prohibited) G: Gebiet mit Flugbeschränkung Retardant R: ингибитор See: Fire Retardant См. Ингибитор горения М: Саармагжуулагч (See: Fire Retardant) Retardant Base R: место наземного размещения ингибитора горения Ground facilities for Наземные средства обслуживания для смещивания, хранения и mixing, storing, and заправки ингибитора горения в авиатанкеры (ср: База для loading fire retardant авиатанкеров) into air tankers (cf. М: Шаталт саармагжуулагчийг хадгалах бааз Airtanker Base) Шаталт саармагжуулагчийг хольж бэлтгэх, хадгалах, нисэх онгоцонд цэнэглэх зориулалттай газрын байгууламж (cf. Airtanker Base) G: Versorgungsstützpunkt für brandhemmende Mittel Retardant Coverage R: покрытие ингибитором горения Area of fuel covered Участок ГМ, покрытый ингибитором горения, и степень and degree of покрытия ГМ ингибитором горения, обычно выражаемая в coverage on the fuel литрах на кв. метр.

288 by a fire retardant, М: Шаталт саармагжуулагчийн бүрхэц usually expressed in Шатах материалыг бүрхсэн шаталт саармагжуулагч бодисын terms of liters per талбайн хэмжээ, нэг ам метр талбайд хэдэн литр шаталт square meter саармагжуулагч зарцуулагдсанаар илэрхийлэгдэнэ. G: Benetzungsgrad (nach Abwurf brandhemmender Mittel) Retardant Drop R: сброс ингибитора горения Fire retardant Каскадный сброс ингибитора горения с авиатанкера или cascaded from an air вертолета tanker or helitanker М: Шаталт саармагжуулагчийн цацалт Түймрийн онгоц болон нисдэг тэрэгнээс цацсан шаталт саармагжуулагч. G: Abwurf brandhemmender Mittel Return Period R: период возврата See: Fire Interval См. Интервал между пожарами М: Түймрийн дахин гарах хугацаа Түймрийн хоорондын интервал-ыг үз Rheologic Properties R: реологические свойства Flow characteristics of Характеристики потока жидкого ингибитора горения, особенно liquid fire retardants, его связующие свойства, или способность удерживаться вместе especially their во время падения в воздухе cohesiveness or ability М: Реологийн шинж чанар to hold together while Шаталт саармагжуулагч шингэний урсацын шинж чанар, falling through the air ялангуяа түүний нягтрал, эсвэл доош унах явцдаа хоорондоо агаарт салж сарнилгүй хамт байх чадвар. G: Fliesseigenschaften (flüssige Retardants) Rich Tool R: пожарный топор; кирка-топор See: Council Tool См. Кирка-топор М: Галын сүх (See: Council Tool) Ridge R: 1. Хребет; 2. Гребень (1) [Geography] A (1) [География] Длинное, узкое возвышение земли или long, narrow elevation подобный ряд холмов или гор. (2) [Метеорология] Вытянутая of land or a similar область относительно высокого атмосферного давления, range of hills or простирающаяся от центра района высокого давления maountains. (2) М: 1. Уулын нуруу; 2. Хянга, хяр [Meteorology] An (1) [Газар зүй] Газрын өргөгдсөн, урт, нарийн хэсэг буюу elongated area of уулархаг, толгодтой газар. (2) [Цаг уур судлал] Өргөгдсөн газар relatively high нутаг бөгөөд өндөр-даралтын бүсийн төв хэсгээс үүссэн atmospheric pressure харьцангуй өндөр даралт энд оршдог. extending from the G: (1) First, Bergrücken, (2) Hochdruckkeil center of a high- pressure region

289

Ring Fire R: кольцевое выжигание A fire started by Пожар, начатый зажиганием всего периметра намеченного к igniting the full выжиганию участка таким образом, чтобы направить кромки perimeter of the огня к центру выжигания intended burn area so М: Цагираг хэлбэрийн шатаалт that the ensuing fire Шатаах талбайн периметрт бүхэлд нь гал тавьж, талбайн төв fronts converge хэсэгт галыг нийлүүлэх toward the center of G: Ringfeuer the burn Risk R: 1. Опасность; 2. Причинный фактор; 3. Вероятность (1) The probability of (1) Вероятность начала пожара из-за присутствия и активности fire initiation due to причинного фактора (2) Причинный фактор (3) Число, the presence and относящееся к горящим головешкам, которые могут появиться activity of a causative на конретной территории в течение оценочного дня, элемент agent. (2) A causative Национальной системы оценки пожарной опасности США (син. agent. (3) A number Опасность возникновения пожара) related to the potential М: 1. Түймрийн эрсдэл, аюул; 2. Шалтгаалах хүчин зүйл; 3. of firebrands to which Магадлал a given area will be (1) Түймэр үүсгэгч аливаа хүчин зүйл ба тэдгээрийн үйл явц, exposed during the идэвхиэс хамааран гал үүсэх магадлал. (2) Түймэр үүсгэгч rating day, element of аливаа хүчин зүйл. (2) Түймрийн аюулыг үнэлэх өдөр тодорхой the U.S. NFDRS) талбайд бүртгэгдсэн, цучлаар тархах галын боломжит тоо, энэ (syn. Fire Risk) нь АНУ-ын Үндэсний түймрийн аюулыг үнэлэх системийн элемент юм (syn. Fire Risk). G: Feuerrisiko Risk Index R: показатель опасности A number related to Число, относящееся к вероятности возникновения пожара от the probability of a горящей головешки (ср: Опасность, вызванная человеком) firebrand igniting a М: Аюулын үзүүлэлт fire (cf. Human- Цучлаас (модны шатаж буй жижиг хэсэг) гал үүсэх магадлалтай Caused Risk) холбоотой тоо (cf. Human-Caused Risk). G: Risiko-Index Risk Source R: источник опасности Identifiable human Идентифицируемая деятельность человека, которая исторически activity that была основной причиной природных пожаров на охраняемой historically has been a территории major cause of М: Аюулын эх үүсвэр wildfires on a Түймрээс хамгаалах нэгжид бүртгэгдсэн, байгалийн түймрийн protection unit гол эх үүсвэр болдог хүний үйл ажиллагааны хэлбэр G: Gefahrenquelle Rough R: грубый горючий материал The accumulation of Скопление живых и отмерших напочвенных и подпологовых living and dead растительных материалов, особенно травы, лесной подстилки и ground and understory отмершей хвои, иногда с дополнением подлеска vegetation, especially (обшеупотребительный термин на юго-востоке США) (ср: grasses, forest litter, Сокращение количества грубого горючего материала) and draped dead М: Эмх цэгцгүй шатах материал needles, sometimes Ойн доод хэсгийн амьд болон үхсэн ургамлын хуримтлал, үүнд

290 with addition of ялангуяа өвс, ойн хөвх, сул унжсан шилмүүс зэрэг багтана underbrush (common (АНУ-ын зүүн өмнөд нутагт түгээмэл хэрэглэгддэг нэршил). (cf. term in the Southeast Rough Reduction). of the U.S.A.) (cf. G: UNTERWUCHS Rough Reduction) Rough Reduction R: сокращение количества грубого горючего материала Reduction of the Снижение опасности пожара от грубого горючего материала rough hazard, usually обычно посредством предписанных выжиганий by prescribed burning М: Эмх цэгцгүй шатах материалыг багасгах (cf. Rough) Эмх цэгцгүй шатах материалын аюулыг зориудаар шатааж багасгах (cf. Rough) G: ENTFERNUNG DES UNTERWUCHSES Roundwood R: круглый лесоматериал That portion of dead Часть отмерших ГМ, которые имеют почти цилиндрическую fuels which are форму (стволы, стебли или ветви древесных растений) roughly cylindrical in М: Бөөрөнхий модон материал shape (boles, stems, or Үхсэн шатах материалын цилиндр хэлбэртэй хэсгүүд (модны limbs of woody ёзоор, иш, модлог ургамлын мөчир) material) G: Rundholz Route Card R: маршрутная карта Index card used by a Учетная карточка, использующаяся диспетчером и часто dispatcher and имеющая дело с пожарным оборудованием в сельской frequently carried on местности, которая перечисляет специальные инструкции для rural fire apparatus реагирования на отдельные характеристики сельской местности, which lists specific и часто включает описание хозяйства, имеющиеся водные directions for источники и любую определенную информацию, относящуюся к responding to тушению пожаров и спасательным операциям (син. Рабочая individual rural карточка) properties and М: Маршрутын зураг frequently includes a Түймрийн мэдээлэгчийн хэрэглэдэг бүртгэлийн зураг бөгөөд description of the хээрийн гал түймэртэй тэмцэх төхөөрөмжтэй байнга авч явдаг property, water ба энэ нь алслагдсан газарт байрлах орон сууц, өмч хөрөнгөд sources available, and очих нарийвчилсан чиглэл, түүний талаарх мэдээлэл, усны эх any special үүсвэр болон гал түймэртэй тэмцэх, аврах ажиллагаанд тохирсон information pertinent тусгай мэдээллүүдийг агуулсан байдаг (syn. Running Card). to fire suppression and G: Karte mit Informationen über Infrastrukturen rescue operations (syn. Running Card) Run (of a Fire) R: Беглость пожара Rapid advance of the Быстрое продвижение головной части пожара, характеризуемое head of a fire, заметным изменением интенсивности кромки пожара и скорости characterized by a распространения по отношению к интенсивности и скорости до marked transition in и после продвижения (см. Взрывное усиление интенсивности fireline intensity and пожара, Внезапная вспышка) rate of spread with М: Галын огцом тархалт respect to that noted Тодорхой тэмдэглэсэн цэгээс галын зурвасны эрчим болон before and after the тархалтын хурдаас хамааралтайгаар маш хурдтай урагшилж буй advance (cf. Blow-Up, түймрийн толгойн хэсэг (cf. Blow-Up, Flare-Up) Flare-Up) G: [Kurzfristige Beschleunigung der Feuerausbreitung]

291 Running (Fire) R: беглый пожар see under Fire см. Поведение пожара Behaviour М: Гүймэг түймэр (see under Fire Behaviour) G: Schnell laufendes Bodenfeuer Running Card R: рабочая карточка See. Route Card Рабочая карточка –см. Маршрутная карта М: Ажлын зураг (See. Route Card) Running Crown Fire R: беглый верховой пожар See: Independеnt см. Независимый верховой пожар (вершинный) в разделе Crown Fire under «Лесной пожар» Forest Fire М: Титмийн оройн түймэр See: Independеnt Crown Fire under Forest Fire Rural R: сельская местность Any area wherein the Любая территория, в пределах которой дома или другие residences and other застройки разбросаны и смешаны с лесом, пастбищами, землями developments are ферм и естественной или культивируемой растительностью scattered and М: Хөдөө хээр intermingled with Oршин суугчид ба бусад байгууламжууд oй, бэлчээр, газар forest, range, or farm тариалан, таримал болон байгалийн ургамалтай холилдон, энд land and native тэнд тархан орших газар нутаг vegetation or G: ländlich, abgelegen cultivated crops Rural Fire R: охрана сельской местности от пожаров Protection Охрана от пожаров и проблемы пожаротушения вне территорий Fire protection and муниципальной пожарной профилактики и охраны строений. firefighting problems Эти территории обычно удалены от общественных водных that are outside of источников. areas under municipal М: Хөдөө орон нутгийн түймрийн хамгаалал fire prevention and Нийтийн усан хангамжаас алслагдсан, түймрээс урьдчилсан building regulations сэргийлэх, хамгаалах арга хэмжээ авах, түймэр гарсан and that are usually тохиолдолд унтраах ажиллагаа явуулахад хүндрэлтэй газар. remote from public G: Brandschutz in abgelegenen Gebieten water supplies

292

Rural Urban R: переходная зона между сельской и городской местностью Interface Переходная зона между сельскими и городскими Transition zone пространствами (ср: Переходная зона между местами between rural and проживания и природными землями; Переходная зона между urban space (cf. городом и дикой природой) Residential/Wildland М: Хөдөө хээр болон суурин газрын хоорондын шилжилтийн Interface, бүс Urban/Wildland Хөдөө хээр болон суурин газрын хоорондын шилжилтийн бүс Interface) нутаг (cf. Residential/Wildland Interface, Urban/Wildland Interface) G: Berührungszone Land-Stadt

Saddle R: cедловина Depression or pass in Впадина или ущелье в линии хребта a ridgeline (cf. Ridge) (ср: Горный хребет) M: Уулын хяр Уулын оройн хотойсон ба хүнхийсэн хэсэг (cf. Ridge) G: Gebirgssattel Safety Circle R: круг безопасности; оградительный круг An obstruction-free Круг, не содержащий помех вокруг площадки приземления circle around the вертолета (helicopter) landing М: Аюулгүйн тойрог; Хамгаалалттай тойрог pad Нисдэг тэрэгний буух талбайг тойруулан татсан хамгаалалт бүхий тойрог G: Sicherheitszone um Hubschrauberlandeplatz Safety Island R: oстровок безопасности See: Safety Zone См. Зона безопасности М: Аюулгүй хэсэг газар (See: Safety Zone) Safety Officer R: начальник службы техники безопасности A member of the Член командного состава, ответственный перед руководителем command staff борьбы с пожаром за отслеживание и оценку рискованных и responsible to the опасных ситуаций, разработку мер по оценке безопасности incident commander персонала for monitoring and М: Аюулгүй ажиллагааны дарга assessing hazardous Бие бүрэлдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах арга зүйг and unsafe situations, боловсруулах, аюул, хортой нөхцөл байдлыг үнэлэх, хяналт and developing шинжилгээ хийх үүрэг бүхий багийн гишүүн measures for assessing G: Sicherheitsbeauftragter, Sicherheitsoffizier personnel safety Safety Zone R: зона безопасности An area (usually a Площадь (обычно недавно пройденная огнем или очищенная от recently burned or горючих материалов), используемая для спасения в случае, cleared area) used for когда противопожарный барьер охватывается огнем с фланга, escape in the event the или в случае, когда пятнистый пожар воспламеняет горючие line is outflanked or in материалы за противопожарным барьером, что делает его

293 case a spot fire causes небезопасным. При пуске огня команды продвигаются таким fuels outside the образом, чтобы рядом сохранить зону безопасности (островок control line to render безопасности), позволив выгореть горючим материалам на the line unsafe. In противопожарном барьере, прежде чем продвигаться вперед. firing operations, Зоны безопасности (островки безопасности) могут быть также crews progress so as созданы в качестве неотъемлемых частей противопожарных to maintain a safety заслонов; они являются значительно расширенными участками, zone (safety island) которые могут относительно безопасно использоваться close at hand allowing пожарными и их оборудованием в случае внезапного усиления the fuels inside the интенсивности пожара поблизости. control line to be М: Аюулгүйн бүс consumed before Галын зурваснаас гал алдагдах тохиолдолд (шатаад удаагүй going ahead. Safety болон цэвэрлэсэн талбай) эсвэл хяналтын шугамын гадна талд zones (safety islands) буй шатах материалд цэгэн гал дамжсанаар хяналтын зурвас may also be аюултай болсон үед хоргодох газар. Бүрэн шатаах ажиллагааны constructed as integral үед багийн үйл ажиллагааны дараалал эхлээд аюулгүйн бүсийг parts of fuelbreaks; (аюулгүй хэсэг газар) байгуулах, урагшлан давшихын өмнө they are greatly хяналтын зурвасны дотор талын шатах материалыг шатааж enlarged areas which цэвэрлэх зэргээр явагдана. Аюулгүйн бүсүүдийг байгуулахдаа can be used with тэдгээрийг шатах материалыг тусгаарлах зурвасны нэг relative safety by бүрэлдэхүүн хэсэг байдлаар байгуулж болно. Эдгээр нь нилээд firefighters and their том талбайтай байх учир түймрийн шаталтын эрчим огцом equipment in the event нэмэгдсэн ч гал сөнөөгчид болон тэдний багаж хэрэгслийг of blowup in the хамгаалах харьцангуй найдвартай аюулгүйн бүс болдог. vicinity. G: Sicherheitszone (Fluchtraum) Salvo R: залповый сброс Dropping by an air Сбрасывание самолетом-танкером полной загрузки ингибитора tanker of its entire горения за один раз. (ср: Постепенно увеличивающийся сброс) load of fire retardant М: Зэрэг цацах at one time (cf. Tүймрийн онгоцноос гал саармагжуулагчийг нэг дор бүгдийг нь Incremental Drop) цацах (cf. Incremental Drop) G: Salvenabwurf Scar R: подсушина; сухобокость; пожарная отметина See: Fire Scar См. Пожарная отметина, пожарная подсушина М: Сорви (See: Fire Scar) Scooper R: самолет-амфибия Fixed-wing airplane Самолет с устройством, которое позволяет заполнять with scooping devices внутренние баки водой из озер и других водных источников в that allow them to fill полете their interior tanks М: Нисэнгээ ус хутгагч онгоц with water from lakes Ус хутгагч төхөөрөмж бүхий, далавчтай нисэх онгоц. Энэ нь of other water bodies нуур болон бусад усны эх үүсвэрээс нисэнгээ усны саваа while in flight цэнэглэх боломжтой байдаг. G: Schöpfflugzeug (Feuerlöschflugzeug)

294

Scorch R: опал пожаром; ожог, нагар "Browned" foliage Пожелтевшая листва (обгоревшая, но не сгоревшая в огне) или (killed but not почерневший ствол (ср: Высота опала пожаром, высота нагара) consumed by fire) or М: Түлэгдэлт, тортог blackened bole (cf. Модны хүрэнтэж түлэгдсэн титэм (үхсэн боловч бүрэн шатаж Scorch Height) үгүй болоогүй) ба харласан иш (cf. Scorch Height) G: Versengung Scorch Height R: высота опала пожаром, высота нагара Height to which tree Высота, до которой из-за пожара пожелтела листва дерева foliage has been (обгоревшая, но не сгоревшая в огне), или до которой почернел browned (killed but ствол. not consumed), or to М: Түлэгдэлт, тортогийн өндөр which the bole has Модны титмийн түлэгдэж борлосон хэсэг хүртэлх өндөр (үхсэн been blackened by fire боловч шатаж үгүй болоогүй) ба ишний галд харласан хэсгийн өндөр G: Versengungshöhe Scorch Line R: высота опала пожаром See: Scorch Height См. Высота опала пожаром М: Түлэгдэлтийн шугам (See: Scorch Height) Scout R: разведчик Staff worker in a fire Штатный работник пожарной организации, в чьи обязанности suppression входит своевременный сбор и сообщение информации, organization assigned например, о местоположении пожара и его поведении, прогрессе duties of gathering в пожаротушении, о физических условиях, которые and reporting timely воздействуют на планирование и выполнение пожаротушения. information such as М: Хайгуулч fire location and fire Түймэртэй тэмцэх ажлыг төлөвлөх, гүйцэтгэхэд нөлөөлдөг behaviour, progress in физик нөхцлүүд, хяналтын үйл явц, түймрийн төлөв бөйдөл, control, and the байрлал зэрэг мэдээллүүдийг цаг тухайд нь цуглуулж, мэдээлэх physical conditions үүрэг бүхий, гал түймэртэй тэмцэх байгууллагын ажилчин. that affect the G: Beauftragter für Erkundung, Aufklärung planning and execution of fire suppression Scratch Line R: временная заградительная полоса An unfinished Незаконченный противопожарный барьер, наспех preliminary control установленный или созданный в качестве чрезвычайной меры, line hastily established чтобы контролировать распространение огня (ср: or constructed as an Противопожарный барьер) emergency measure to М: Хориглолтын түр зурвас check the spread of Байгуулж бүрэн дуусгаагүй хяналтын түр зурвас буюу түймрийн fire (cf. Control Line) тархалтыг шалгах үеийн аюулгүй байдлыг хангах үүднээс байгуулсан түр зурвас (cf. Control Line) G: Provisorische Bekämpfungslinie

295

Scrub R: низкорослая растительность See: Brush См: Густой кустарник М: Бутлаг ургамал (See: Brush) Sea Breeze R: морской бриз A daytime breeze in Дневной бриз, при котором более холодный воздух под which cooler, higher действием высокого давления перемещается над прибрежными pressure air from over водами в сторону берега, заменяя нагретый воздух, coastal waters moves поднимающийся с теплой поверхности земли on shore to replace М: Тэнгисийн зөөлөн салхи heated air rising off Өдрийн зөөлөн салхи. Энэ нь эрэг орчмын усан дээрх өндөр the warmer land mass даралттай сэрүүн агаарыг хуурай газарт шилжүүлж, дулаан газарт төөнөгдөн халсан агаарын оронд аваачна. G: Seewind Sea-Level Pressure R: атмосферное давление на уровне моря Pressure value Значение давления, полученное теоретическим уменьшением obtained by the или увеличением давления в точке наблюдения на уровне моря theoretical reduction М: Далайн төвшний өндөр дэх агаарын даралт or increase of station Станц дээр хэмжигдсэн даралтын онолын бууралт болон pressure to sea level өсөлтийг далайн төвшинтэй харьцуулан гаргасан даралтын утга G: Luftdruck in Normal Null (NN) Season of Fire (Fire R: пожароопасный сезон Season) См.: Пожароопасный сезон See: Fire Season М: Түймрийн аюултай улирал (See: Fire Season) Seasonal Forest R: сезонный тропический лес A closed deciduous Высокополнотное лиственное насаждение или низкополнотное forest, or an open насаждение с непрерывным травяным покровом, отличающееся forest with continuous от других тропических лесов четкой сезонностью и малым grass cover, количеством осадков. Включает высокополнотные насаждения, distinguished from состоящие из твердолиственных пород, которые сбрасывают other tropical forests свои листья в течение засушливого сезона, и лесистые саванны. by distinct seasonality М: Халуун орны улирлын ялгаатай бүсэд ургадаг ой and low rainfall. Битүү навчит ой болон үргэлжилсэн өвслөг ургамлан бүрхэвч Includes closed forests бүхий задгай ой. Энд халуун орны бусад ойтой харьцуулахад made up of deciduous бага хур тунадас унадаг, улирлын ялгаа тод илэрдэг зэрэг hardwoods which shed онцлогтой. Мөн үүнд хуурай улиралд навчаа гөвдөг навчит their leaves during the битүү ой болон саваннагийн сийрэг ой багтана. dry season and G: Wald in wechselfeuchtem (saisonalen) Klima woody/tree savannas Seasonal Monthly R: среднее ежемесячное число пожаров за пожароопасный Average сезон Historically, the В течение длительного времени - среднее число пожаров, average number of возникших по вине человека, происходящих на охраняемой human-caused fires территории за месяц в течение установленного пожароопасного occurring on a сезона protection unit per М: Түймрийн улиралд гарсан түймрийн сарын дундаж тоо month during the Түймрийн улирлын туршид хүний үйл ажиллагаанаас үүдэн

296 established fire season гарсан түймрийн сарын дундаж G: [Durschnittliches monatliches Auftreten von Feuer während der Feuersaison] Seasonal Risk Class R: класс пожарной опасности за сезон Objective ranking of Целевое ранжирование охраняемых территорий в пределах protection units within административного деления, основанное на числе пожаров, an administrative возникших по вине человека в течение, по крайней мере, group based on the последних пяти лет number of human- М: Түймрийн улирлын эрсдлийн ангилал caused fires for at Түймрийн хамгаалалтын нэгжийн ажлыг хариуцсан газар нутагт least the past five нь сүүлийн таван жилийн хугацаанд, хүний үйл ажиллагаанаас years үүдэлтэйгээр гарсан түймрийн тоонд үндэслэн үнэлэх G: Gefahrenklasse (räumlich und saisonal) Second Order R: cтанция второго порядка Station См.: Вторичная метеостанция See: Secondary М: Хоёрдугаар зэргийн станц Weather Station (See: Secondary Weather Station) Secondary Line R: вторичная заградительная полоса; вспомогательная Any fireline заградительная полоса constructed at a Любая противопожарная полоса, проложенная на расстоянии от distance from the fire периметра пожара одновременно или после полосы, уже perimeter concurrently проложенной на или вблизи периметра пожара. Обычно with or after a line создается как страховочная мера на случай, если пожар already constructed on проскочит основную полосу (ср: Противопожарный барьер). or near to the М: Түймрээс хамгаалах туслах зурвас perimeter of the fire. Түймрийн периметртэй зэрэгцүүлэн тодорхой зайд байгуулах Generally constructed аливаа зурвас, эсвэл хуучин зурвасан дээр байгуулсан туслах as an insurance зурвас. Үүнийг ихэвчлэн үндсэн зурвасаас гал алдагдахаас measure in case the сэргийлж байгуулна (cf. Control Line). fire escapes control by G: Zusätzliche Bekämpfungslinie the primary line (cf. Control Line). Secondary Lookout R: 1.Дополнительный наблюдательный пост; 2. (1) Lookout point Дополнительный наблюдатель intermittently used to Наблюдательный пост, периодически используемый для supplement seen area расширения площади наблюдения системы основных coverage of the наблюдательных постов при возникновении пожарной primary lookout опасности, ограниченной видимости или других факторах. (2) system when required Человек, который находится на таком посту. by fire danger, М: 1. Ажиглалтын нэмэлт цэг; 2. Нэмэлт ажиглагч restricted visibility, or (1) Түймрийн аюул ихсэх, үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал болох, other factors. (2) мөн бусад шалтгааны улмаас ажиглалтын үндсэн системийг Person who occupies дэмжихээр нэмж байгуулсан түр хугацааны ажиглалтын цэг such a station G: (1) Zusätzlicher Beobachtungsposten (2) Zusatzbeobachter

297

Secondary Weather R: вторичная метеостанция Station Метеорологическая станция, на которой производятся Station at which минимальные метеорологические измерения для оценки условий minimum weather развития пожара; обеспечивает дополнительной информацией о measurements are погоде. taken to compute М: Цаг уурын туслах станц ratings of burning Шаталтын нөхцлүүдийг тооцоход хэрэгтэй цаг агаарын энгийн conditions; provides хэмжилтүүдийг хийдэг станц; цаг агаарын нөхцлийн талаар supplementary нэмэлт мэдээлэл өгдөг. information on G: Wetterstation 2. Ordnung weather experience Security Weather R: наблюдатели изменений условий погоды Watch Observers are Наблюдатели, расставленные в одной или более стратегических posted at one or more точках вблизи пожара, для обнаружения и предупреждения strategic locations in пожарных об ожидающихся критических изменениях погоды, the proximity of a fire которые могли бы значительно повлиять на пожар to detect and warn fire М: Цаг агаарын нөхцлийн өөрчлөлтийг ажиглагч personnel of pending Түймрийн ойролцоох стратегийн чухал газруудад байрлаж, critical weather түймрийн шинж чанарт хүчтэй нөлөө үзүүлэхүйц цаг агаарын changes that might огцом өөрчлөлтийг ажиглаж, бие бүрэлдэхүүнд мэдээлэх significantly affect the үүрэгтэй ажиглагчид fire G: Sicherheits-Wetterbeobachter Seen Area R: зона видимости The ground, or Поверхность земли или растительность, которая видна при vegetation growing определенных атмосферных условиях из установленной или thereon, that is предполагаемой точки наблюдения или полетного маршрута при directly visible under авиапатрулировании. (син. Видимая область; ср: Карта зоны specified atmospheric видимости) conditions from an М: Үзэгдэх орчин established or Газрын ажиглалтын цэгээс, эсвэл агаараас түймэр илрүүлэх proposed lookout нислэгийн үед агаар мандлын тодорхой нөхцөлд шууд харагдах point or aerial ургамал болон газрын гадарга (syn. Visible Area; cf. Seen Area detection flight route Map) (syn. Visible Area; cf. G: Einsehbares Gebiet Seen Area Map) Seen Area Map R: карта зоны видимости A map showing the Карта, показывающая различные категории зоны видимости, different classes of охватываемой наблюдательными пунктами или наблюдателями. seen area covered by a Может различать видимые, скрытые и невидимые области; или lookout or lookouts. It может опознавать только две категории - видимые и невидимые. may differentiate М: Үзэгдэх орчны газрын зураг visible, screened, and Ажиглалтын цэгээс үзэгдэх орчны ялгаатай ангиудыг дүрсэлсэн blind areas; or only газрын зураг. Энэхүү зурагт харагдац талбай, халхлагдсан болон two classes, visible үл харагдах газруудыг ялгасан байдаг. and blind, may be G: Karte der einsehbaren Gebiete recognized

298

Seral R: сукцессионный Of or pertaining to a Из или принадлежащий к ряду фитоценозов (ср: Серия, sere (cf. Sere, Post- Послепожарная сукцессия) Fire Succession) М: Сукцессын нэг үе шат Сукцессын-, эсвэл сукцессын нэг үе шат (cf. Sere, Post-Fire Succession) G: Zu einer Sukzessionsstufe gehörend Sere R: серия The complete series of Полный ряд стадий, происходящих в последовательности в stages occurring in сообществах растений и животных до достижения климакса (ср. succession in Сукцессионный, Послепожарная сукцессия) communities of plants М: Сукцессын бүх үе шатууд and animals until the Орчны болон бүлгэмдлийн дотоод шинж чанарын өөрчлөлтөөс climax is reached (cf. шалтгаалан ургамалжилтад, үүнээс улбаалан амьтдын Seral, Post-Fire бүлгэмдэлд илрэх цувраа өөрчлөлт (cf. Seral, Post-Fire Succession) Succession) G: Gesamtheit aller Sukzessionsstufen Serotinous Seed R: семенная коробочка, приносящая поздние плоды Container A seed Семенная коробочка, которая остается закрытой на дереве или container that remains кусте в течение нескольких лет, и требует воздействия высокой closed on the tree or температуры от пожара для раскрытия чешуек и shrub for several years высвобождаения семян and requires heat from М: Оройтож үрлэдэг үрийг цуглуулах хайрцаг a fire to open the Ойн түймэрт боргоцой нь цоногдон задарч, үрлэдэг модны scales and release the үрийг цуглуулахаар мод болон бутан дээр байрлуулсан хайрцаг, seed энэ нь заримдаа олон жил шаарддаг. G: Serotiner Samenbehälter Serotiny R: позднее приношение плодов Storage of seeds in Нахождение семян в закрытых семенных коробочках на кустах и closed seed containers кроне дерева. Например, шишки сосны скрученной in the canopy of широкохвойной, приносящие поздние плоды, не раскрываются shrubs and tree. For до тех пор, пока не подвергнутся воздействию температур не instance, serotinous ниже 45 - 50º C, вызывающих плавление смоляной связки, cones of lodgepole которая запечатывает чешуйки шишек. pine do not open until М: Оройтож үрлэх subjected to Үр цуглуулахаар мод болон бутны титэм дээр байрлуулсан temperatures of 45 to хайрцаг. Жишээлбэл, Лоджпол нарсны үр температур 45-50оС-д 50°C, causing the хүрч, боргоцойн гадна талын давирхай хайлахаас нааш melting of the resin нээгддэггүй. bond that seals the G: Serotinität cone scales. Severe Burn R: сильный ожог Degree of burn in Степень воздействия огня, при которой уничтожается весь which all organic органический материал на поверхности почвы, и ее поверхность material is removed обесцвечивается под воздействием тепла; органический from the soil surface, материал ниже поверхности почвы сгорает полностью или and soil surface is обугливается (ср: Степень воздействия пожара, Легкий ожог, discolored by heat; Средний ожог)

299 organic material М: Өндөр зэргийн шаталт below the surface is Шаталтын зэрэг бөгөөд энэ ангилалд хөрсний өнгөн хэсгийн бүх consumed or charred органик материал шатаж үгүй болсон хэсэг, халуунаас болж (cf. Fire Severity, өнгө нь хувирсан хөрсний гадаргуугийн хэсгүүд, мөн хөрсний Light Burn, Moderate өнгөн хэсгийн доорх шатаж, нүүрсжсэн органик нэгдлүүд Burn) багтана (cf. Fire Severity, Light Burn, Moderate Burn). G: Brand mit intensiver Einwirkung auf den Boden Severity R: cтепень воздействия See: Fire Severity См.: Степень воздействия пожара М: Хор хөнөөлийн зэрэг (See: Fire Severity) Severity Index R: показатель степени воздействия неблагоприятных A number that условий indicates the relative Число, которое означает относительное суммарное воздействие net effects of daily fire ежедневной пожарной опасности для территории в течение danger on the fire load определенного срока, например, пожароопасного сезона for an area during a М: Хор хөнөөлийн зэргийн индекс specified period, such Тодорхой хугацаанд (түймрийн улирлын туршид), тодорхой as a fire season газар нутагт гарч буй түймрийн өдөр тутмын аюулын харьцангуй нөлөөллийг илэрхийлсэн тоо G: Index der Feuergefährdung Shaded Fuelbreak R: затененный противопожарный заслон Fuelbreaks built in Противопожарные заслоны, выполненные на лесопокрытых forest areas where the площадях для облегчения борьбы с низовыми пожарами. На них trees on the break are проводится прореживание деревьев, подрезка нижних ветвей thinned and pruned to для снижения потенциала пожара, а древостой сохраняет reduce the fire сомкнутый полог. potential yet retain М: Шатах материалыг нь сийрүүлсэн түймрээс хамгаалах enough crown canopy хаалт to make it possible to Гадаргуугийн түймрийг хялбар хянах, түймрийн титэмд тархах control surface fires боломжийг багасгахын тулд моддыг нь сийрүүлж, титмийг нь more easily танасан түймрээс хамгаалах хаалт, зурвасууд G: Feuerbarriere (bestockt, überschattet) Short-Range R: ближние пятнистые загорания Spotting Головешки, искры или тлеющие угли, перенесенные ветром, Firebrands, flaming могут образовывать новые очаги загорания за зоной основного sparks, or embers are пожара (обычно менее 500м) carried by surface М: Богино зайд цэгэн гал тархах winds, starting new Цучил, дөллөн асч буй, эсвэл цогшсон жижиг шатах fires beyond the zone материалууд салхиар зөөгдөн үндсэн галын цаад талын of direct ignition by шатаагүй хэсэгт галыг тархаах the main fire (usually G: Überspringen von Feuer im unmittelbaren Bereich des less than 500m) Hauptfeuers Short-Term Fire R: краткосрочная пожарная опасность Danger Оценка текущих данных и условий для определения ежедневной Assessment of current пожарной опасности. Учитываемые показатели – состояние ГМ, records and conditions данные о погоде и прогнозы, угроза возникновения пожара, to determine day-to- типы ЛГМ и результирующая опасность пожара, доступность, day fire danger. ценности под угрозой и географические и геометрические

300 Factors considered are особенности местности; информация используется в fuel condition, повседневной профилактике пожара, предварительном weather measurements подавлении огня и планировании его ликвидации. and forecasts, fire risk, М: Богино хугацааны түймрийн аюул fuel types and Түймрийн аюулын тухайн үеийн болон өдөр тутмын нөхцөл resulting fire hazards, байдлын үнэлгээ. Энэхүү үнэлгээнд газрын гадаргын хэв шинж, accessibility, values at эрсдэлд байгаа үнэт зүйлс, ажиллах боломж, гарц, шатах risk, and topography; материалын хэлбэрүүд, түймрийн эрсдэл, цаг уурын хэмжилтүүд information is used in болон урьдчилсан мэдээ, шатах материалын нөхцөл зэрэг хүчин day-to-day fire зүйлүүдийг авч үздэг. Энэ мэдээллийг түймрээс сэргийлэх өдөр prevention, fire тутмын үйл ажиллагаа, түймэртэй тэмцэх урьдчилсан арга presuppression, and хэмжээ, түймэртэй тэмцэх төлөвлөгөөг боловсруулах зэрэгт fire suppression хэрэглэнэ. planning. G: Kurzfristige Feuergefahr Short-Term Fire R: ингибитор горения краткосрочного действия Retardant Ингибитор горения, который замедляет горение, прежде всего, Fire retardant that охлаждающим и огнегасящим действием воды. В воду могут inhibits combustion быть добавлены химические вещества для изменения ее primarily by the вязкости или замедления ее испарения, что увеличивает ее cooling and эффективность (ср: Ингибитор горения долгосрочного действия, smothering action of Смачиватель) water. Chemicals may М: Галыг богино хугацаанд унтраах үйлчилгээтэй бодис be added to the water Усны хөргөх, намжаах үндсэн үйлчлэлд тулгуурлан галыг to alter its viscosity or унтраагч шингэн. Усны өтгөрлийг өөрчилж, ууршилтыг retard its evaporation, удаашруулахаар усанд нэмж, хольсон химийн бодисууд (cf. thereby increasing its Long-Term Retardant, Wetting Agent). effectiveness (cf. G: Kurzfristig wirksames brandhemmendes Mittel Long-Term Retardant, Wetting Agent). Shrub R: куст; кустарник A woody perennial Многолетнее древесное растение, отличающееся от многолетних plant differing from a трав устойчивым одревесневшим стволиком; и от деревьев - perennial herb by its небольшой высотой и ветвлением от основания ствола. persistеnt and woody М: Бут, сөөг stem; and from a tree Өвслөг ургамлаас ишний модлог шинжээрээ, харин модноос by its low stature and үндэснээс нь мөчир салаалдаг, намхан иштэй зэрэг шинжээрээ habit of branching ялгардаг олон наст модлог ургамал. from the base G: Busch Shut-off Nozzle R: ствол с затвором Common type of fire Обычный тип ствола пожарного рукава, позволяющий hose nozzle permitting пожарному контролировать напор потока на самом стволе, а не stream flow to be только на источнике подачи воды controlled by the М: Хаалтын систем бүхий хушуу firefighter at the Усны урсгалыг хянах хаалтын систем бүхий галын хоолойн nozzle rather than түгээмэл хэлбэрийн хушуу only at the source of G: Strahlrohr (absperrbar) supply Siamese R: смеситель Hose fitting Шланговый фитинг (предпочтительно вентильный) для

301 (preferably gated) for объединения потоков из двух или более линий рукавов в один combining flow from поток; одно охватываемое соединение к двум охватывающим two or more lines of соединениям hose into a single М: Холбогч stream; one male Нэг хоолойд хэд хэдэн хоолойг холбогч; нэг эр холбогчийг хоёр coupling to two эм холбогчид холбох female couplings G: Sammelstück Silvopastoral Systems R: лесопастбищные системы See: Agrosilvopastoral См. Система выращивания леса с временным System сельскохозяйственным и пастбищным пользованием М: Бэлчээрийн аж ахуйн зорилгоор тарьсан ойн зурвасны систем (See: Agrosilvopastoral System) Simple Hose Lay R: простая установка рукава; простая укладка рукава See: Single Hose Lay См. Укладка одного рукава М: Хоолойг эвхэгч хялбар төхөөрөмж (See: Single Hose Lay) Simultaneous R: oдновременное зажигание Ignition См. Площадное зажигание See: Area Ignition М: Зэрэг ноцоох (See: Area Ignition) Single Door Drop R: cброс через один люк Technique whereby Техника, при которой огнетушащий состав сбрасывается только fire suppressant is из одного люка авиатанкера released from only М: Нэг хаалгаар цацах one compartment of Галын онгоцны зөвхөн нэг нүхээр (хаалгаар) гал унтраагуулыг an air tanker цацах G: Abwurf aus einer Löschmittelkammer Single Hose Lay R: укладка одного рукава A hose lay consisting Укладка рукава, состоящая из последовательно соединенных of consecutively элементов рукава без ответвлений. Укладка удлиняется coupled lengths of присоединением дополнительных элементов рукава к линии hose without laterals. между помпами и выпускным отверстием. Также называется The lay is extended by отдельная укладка пожарного рукава. inserting additional М: Дан хоолойг эвхэгч дамар lengths of hose in the Залгаaтай хоолойг давхарлахгүйгээр ар араас нь үргэлжлүүлэн line between pumps эвхэгч дамар. Энэ нь шахуурга болон хушууны хоорондох and nozzle. Also хоолойг нэмж уртасгахад хэрэглэгдэнэ. called single hose lay. G: Schlauchleitung (einfach) legen

302

Single Strip Backfire R: oдноступенчатый тыловой огонь See: Backfire Ignition См.: Пуск тылового огня в разделе «Способы зажигания» under Ignition Pattern М: Дан зурвас үүсгэн шатах угтуулж тавьсан цурав (See: Backfire Ignition under Ignition Pattern) Single Strip Flank R: oдноступенчатый фланговый огонь Fire См.: Пуск флангового огня в разделе «Способы зажигания» See: Flank Fire М: Дан зурвас үүсгэн шатах хажуугийн гал Ignition under Ignition (See: Flank Fire Ignition under Ignition Pattern) Pattern Single Strip Head R: oдноступенчатый фронтальный огонь Fire См.: Пуск фронтального огня в разделе «Способы зажигания» See: Head Fire М: Дан зурвас үүсгэн шатах фронт гал Ignition under Ignition (See: Head Fire Ignition under Ignition Pattern) Pattern Site Preparation R: выжигание для подготовки площадей Burning Выжигания для обнажения минеральной почвы и управления A fire set to expose конкурирующей растительностью до тех пор, пока не упрочатся mineral soil and сеянцы желательных пород control competing М: Талбай бэлтгэх шатаалт vegetation until Минераль хөрсийг ил гаргаж ургамал, модны цухуйц ургах seedlings of the талбай бэлтгэх, өрсөлдөгч ургамлыг хязгаарлах зорилгоор desired species тавьсан гал become established G: Brennen zur Vorbereitung eines Standorts für Pflanzung oder Naturverjüngung Situation Analysis R: оперативный анализ ситуации Analysis of factors Анализ факторов, влияющих на тушение вышедшего из-под which influence контроля пожара, на основании которого будет разработан план suppression of an атаки; включает разработку альтернативных стратегий тушения escaped fire from пожара и суммарное воздействие каждой из них. which a plan of attack М: Нөхцөл байдлын шинжилгээ will be developed; Хяналтнаас гарсан түймрийг унтраахад нөлөөлж буй хүчин includes development зүйлүүдэд шинжилгээ хийж, шаардлагатай довтолгооны of alternative төлөвлөгөөг боловсруулах. Үүнд гал унтраах нөөц стратегийг strategies of fire боловсруулах ажил багтана. suppression and net G: Lagebeurteilung effect of each Situation Report R: оперативный отчет о лесопожарной обстановке (SITREP) Перечень, распределенный по пунктам, и/или письменный An itemized list отчет, обычно ежедневный, подробно описывающий and/or written лесопожарную обстановку. Отчет о лесопожарной обстановке, account, usually как правило, содержит информацию о возникновении пожара и issued on a daily пройденной им площади на данное число, пожарных ресурсах, basis, detailing the занятых в тушении действующих пожаров и находящихся в status of various fire- состоянии готовности, общем количестве пожаров на различной related activities. A стадии тушения, классе пожарной опасности, прогнозе погоды и situation report запрете посещения лесов. generally contains М: Нөхцөл байдлын мэдээ, тайлан information on fire Түймэртэй холбоотой өдөр тутмын үйл ажиллагааны төлөв

303 occurrence and area байдлыг нарийвчлан бичсэн тайлан буюу ангилсан жагсаалт. burned to date, fire Нөхцөл байдлын мэдээнд түймрийн тоо болон шатсан талбайн suppression resources хэмжээ, түймэртэй тэмцэж буй болон үүрэг даалгавар хүлээж committed to going буй нөөц, хяналтын янз бүрийн шатанд байгаа түймрүүд, fires and resources on түймрийн аюулын ангилал, цаг агаарын урьдчилсан мэдээ, ойн standby, number of бүрхэвч зэрэг багтана. fires in the various G: Situationsbericht, Lagebericht stages of control, fire danger class, fire weather forecast, and forest closures. Size Class R: классификация пожара по размеру пройденной им Classification of площади wildfire size defined Классификация пожара по размерам, определяемая площадью, by the area burned (a пройденной пожаром (существует большое разнообразие large variety of национальных классификаций пожаров по размерам) different national fire М: Шатсан талбайн хэмжээний ангилал class sizes is in place) Байгалийн түймрийн хэмжээг шатсан талбайд үндэслэн ангилах (энэ ангилал улс орон бүрт ялгаатай байдаг). G: Klassifizierung der Feuergrösse Skid Trail R: трелевочный волок Any road or trail prepared for or formed by the process of skidding logs from stump to landing Любая дорога или волок, подготовленные для или образованные трелевкой бревен с места рубок до места складирования М: Цагаалгын зам Гуалинг ёзоор хэсгээс нь чирч тээвэрлэх үйл ажиллагаанд зориулсан зам G: Rückegasse, Maschinenweg Skidder Unit R: 1. Противопожарный агрегат, устанавливаемый на A self-contained unit трелевочном тракторе. 2. Прицепная цистерна с насосом и consisting of a water пожарным рукавом tank, fire pump, and Модульное устройство, состоящее из водяного бака, пожарной hose specially помпы и шланга, специально разработанное для перевозки на designed to be carried трелевочном тракторе и использования в тушении лесного on a logging skidder пожара for use in forest fire М: 1. Мод бэлтгэлийн тракторт суурилуулсан түймэртэй suppression тэмцэх төхөөрөмж. 2. Усны шахуурга, хоолой бүхий чиргүүл Мод бэлтгэлийн трактороор чирч ойн түймэртэй тэмцэхэд зориулсан усны сав, шахуурга, хоолой бүхий төхөөрөмж G: Feuerlöschrüstsatz für Forsttraktoren Skimmer R: гидроплан; самолет-амфибия See: Scooper См. Самолет-амфибия М: Усны нисэх онгоц (See: Scooper)

304

Sky Cover R: покрытие неба; облачность Amount of clouds Количество облаков и/или другие затемняющие явления, and/or other obscuring которые обнаруживаются из точки наблюдения phenomena that are М: Тэнгэрийн бүрхэц; үүлшилт detectable from the Ажиглалтын цэгээс нүдэнд харагдах нийт үүлний хэмжээ буюу point of observation тэнгэрийг хаах, харанхуйлах бусад үзэгдэл G: Himmelsbedeckung Slash R: порубочные остатки; лесосечные отходы Debris (fuels) Отходы (горючие материалы), образующиеся в результате resulting from natural естественных явлений (ветер/ огонь) или человеческой events (wind/ fire) or деятельности (лесозаготовки) human (logging) М: Мод огтлолтын үлдэгдэл Байгалийн үзэгдэл (салхи, түймэр) болон хүний үйл ажиллагааны (мод огтлолт) дүнд бий болсон үлдэгдэл (шатах материал) G: Brennmaterial aus extremen Naturereignissen oder forstwirtschaftlichem Eingriff (Schlagabraum) Slash and Burn R: подсечно-огневая обработка Method of clearing Метод расчистки и выжигания леса или вторичной and burning forest or растительности для подготовки сельскохозяйственных и secondary vegetation пастбищных земель. Термин обычно применяется в контексте for preparing чередующейся обработки. agricultural and М: Огтлох-шатаах арга хэмжээ pastoral lands. Term is Ойг цэвэрлэж, шатаах арга буюу бэлчээр болон хөдөө аж ахуйн usually applied in the зориулалтаар ургамал тарих талбай гаргах. Энэхүү нэршил context of shifting ихэвчлэн ой бүхий газар нутгийг ХАА, бэлчээр болгон cultivation. өөрчлөхөд хэрэглэгддэг. G: Brandfeldbau, Brandwirtschaft, Schwendwirtschaft Slash Burning R: выжигание порубочных остатков Slash disposal by Сжигание порубочных остатков предписанным выжиганием (ср: prescribed burning (cf. Очистка лесосек) Slash Disposal) М: Мод огтлолтын үлдэгдлийг шатаах Мод огтлолтын үлдэгдлийг зориудаар шатааж цэвэрлэх (cf. Slash Disposal) G: Brennen von Schlagabraum Slash Disposal R: очистка лесосек Treatment of slash to Очистка порубочных остатков вместе с валежником и reduce fire hazard or ветровалом для снижения пожарной опасности в лесу или в for other purposes (cf. других целях (ср: Управление ЛГМ) Fuel Management) М: Мод огтлолтын үлдэгдлийг цэвэрлэх Түймрийн аюулыг багасгах болон бусад зорилгоор мод огтлолтын үлдэгдлийг цэвэрлэх, зохицуулга хийх (cf. Fuel Management) G: Beseitigung von Schlagabraum und anderem Brennmaterial Sleeper Fire R: 1. Спящий пожар; 2. Возобновившийся пожар See: Holdover Fire См. Скрытый пожар М: 1. Удаан ноцох түймэр; 2. Унтаа түймэр (See: Holdover Fire)

305 Sling R: 1.Сеть на внешней подвеске; 2. Погрузочный строп; 3. A net attached by a Петля; 4. Обвязочная цепь lanyard to a helicopter Сеть, прикрепленная стропом к грузовому крюку вертолета и cargo hook and used используемая для подъема груза to haul supplies М: 1. Сойлт уяа, 2. Ачааны татлага; 3. Гогцоо Нисдэг тэрэгний ачааны дэгээнд аливаа зүйлсийг татлагаар дүүжилж зөөхөд хэрэглэдэг тор, уяа G: Schlinge Sling Load R: груз на внешней подвеске Any cargo carried Любой груз, переносимый под вертолетом и прикрепляемый beneath a helicopter вспомогательным канатом с шарнирным соединением and attached by a lead М: Дүүжилсэн ачаа line and swivel Нисдэг тэрэгний дор татлагаар зүүсэн аливаа ачаа G: Schlingenlast Sling Psychrometer R: пращевой психрометр A portable, hand- Портативный ручной психрометр. Сухой и влажный operated термометры устанавливаются в рамке, соединенной с ручкой на psychrometer. The одном конце с помощью опоры или цепочки. Таким образом, он dry- and wet-bulb может вращаться вручную, чтобы обеспечить необходимую thermometers are вентиляцию. mounted on a frame М: Эргүүлдэг психрометр connected to a handle Хуурай болон нойтон термометрийг их биед нь бэхэлсэн, нэг at one end by means талдаа утга заагч хэрэгсэлтэй, урт оосор бүхий бариултай, гар of a bearing or length ажиллагаатай, зөөврийн психрометр. Урт оосроос нь барьж of chain. Thus, it can эргүүлснээр шаардлагатай агааржуулалтыг бий болгоно. be whirled by hand to G: Schleuderpsychrometer. provide the necessary ventilation. Slip-on Tanker R: съемный противопожарный агрегат с цистерной A tank, a live hose Пожарный бак, рабочая рукавная катушка или поддон, reel or tray, an вспомогательный насос и двигатель, объединенные в единый auxiliary pump, and моноблочный комплекс, который может устанавливаться на an engine combined платформу грузовика или трейлера into a single one-piece М: Усны савтай гал унтраах төхөөрөмж assembly which can Ачааны машин, чиргүүл дээр ачих боломжтой, усны сав, be slipped onto a truck дамартай усны хоолой, туслах шахуурга, хөдөлгүүр бүхий цогц bed or trailer төхөөрөмж. G: Feuerlöschrüstsatz für Kraftfahrzeug Slope Effect R: эффект склона Variation on the fire Изменение в поведении пожара, вызванное уклоном местности behaviour induced by М: Налуугийн эффект topographic slope, Түймрийн төлөв байдлын өөрчлөлтөнд газрын налуугийн relative to horizontal үзүүлэх нөлөө terrain G: Hangeffekt Slope Orientation R: oриентация склона See: Aspect См. Сторона М: Налуугийн зүг чиг (See: Aspect)

306

Slope Winds R: ветры на склоне Small scale convective Незначительные конвективные ветры, образующиеся из-за winds that occur due местного нагревания и охлаждения естественных наклонных to local heating and плоскостей земли cooling of a natural М: Налуугийн салхи, бэлийн салхи incline of the ground Газрын гадаргын налуу хэсгийн халалт, хөрөлтөөс үүссэн бага хэмжээний конвектив салхи G: Hangwinde, Gefällewinde Slopover R: переход через противопожарный барьер A fire edge that Кромка пожара, перешедшая противопожарную полосу или crosses a control line естественный барьер, предназначенные для ограничения пожара or natural barrier (син. Переход кромки пожара через противопожарный барьер) intended to confine М: Хяналтын шугамыг давах the fire (syn. Галын урд хэсэг түймрийн хяналтын шугамыг давах (syn. Breakover) Breakover) G: Überspringen der Feuerfront Slurry R: суспензия A suspension of Суспензия нерастворимых в воде веществ. В пожаротушении insoluble matter in это общий термин, применяемый к любому ингибитору горения water. In fire с длительным или коротким сроком действия после завершения suppression, it is a процесса смешивания general term applied М: Уусмал to any long-term or Усанд уусдаггүй бодисын уусмал. Гал унтраахтай холбоотой нэр short-term retardant томъёонд энэ нь холих үйл явц дууссаны дараа хэр хурдан болон after the mixing удаан уусч байгаагааг илэрхийлэхэд хэрэглэгдэнэ. process has been G: [Suspension unlöslicher Zusatzmittel für Löschwasser] completed Smog R: смог Generally considered Обычно рассматривается только фотохимическое загрязнение only photochemical воздуха. Первоначально термин означал сочетание дыма и air pollution. тумана (ср: Фотохимический процесс) Originally meant a М: Утаан дахь хорт нэгдэл combination of smoke Ерөнхийдөө агаарын фотохимийн бохирдолтой холбоотойгоор and fog (cf. хэрэглэгддэг. Үндсэн утга нь утаа болон, манангийн нэгдэл юм Photochemical (cf. Photochemical Process). Process) G: Smog Smoke R: дым Suspension in the Зависание в атмосфере небольших частиц (твердых, жидких), atmosphere of small образующихся в результате горения, термического разложения particles (solid, liquid) или термического испарения produced by М: Утаа combustion, thermal Агаар мандал дахь дулааны ууршилт болон задрал, шаталтаас decomposition or үүссэн өчүүхэн жижиг хэсгүүд (хатуу, шингэн). thermal evaporation G: Rauch

307

Smoke Column R: дымовая колонка Smoke that is Дым, который поддается определению в вертикальной форме definable in vertical М: Утааны багана form Босоо хэлбэр үүсгэн тархсан утаа G: Rauchsäule Smoke R: концентрация дыма Concentration Вес продуктов горения (микрограммы на кубический метр), The weight of обнаруженных в данном объеме воздуха combustion products М: Утааны найрлага (micrograms per cubic Агаарын нэгж эзэлхүүнд агуулагдах шаталтаас үүссэн meter) found in a материалын (микрограм/шоометр) жин given volume of air G: Rauchkonzentration Smoke Episode R: эпизод образования дыма Period when smoke is Период, когда дым является достаточно плотным, чтобы быть dense enough to be an несомненно видимой помехой или быть опасным для здоровья unmistakable visual населения и безопасности движения nuisance or hazard to М: Утааны эписод public health and Утаа өтгөрч, хүний хараанд хор хохирол учруулахуйц, эсвэл traffic safety замын хөдөлгөөн ба хүний эрүүл мэндэд хортой нөлөө үзүүлэхүйц түвшинд хүрэх хугацаа. G: Rauchepisode Smoke Haze R: завеса дыма An aggregation Скопление (зависание) в атмосфере очень мелких, сильно (suspension) in the рассеянных твердых или жидких частиц, образующихся в atmosphere of very результате горения растительности и придающих атмосфере fine, widely dispersed, молочный отлив. solid or liquid М: Утааны униар particles generated by Ургамлын түймрээс үүссэн шингэн болон хатуу хэсгүүд, мөн vegetation fires giving өргөн хэмжээгээр сарнисан, үзэгдэх орчныг бүдгэрүүлж буй the air an opalescent өчүүхэн жижиг хэсгүүдийн агаарт тархсан холимог appearance G: Dunst (durch Rauch erzeugt) Smoke Intrusion R: интрузия дыма Smoke from Дым от предписанного пожара, проникающий на обозначенную prescribed fire площадь и достигающий неприемлемого уровня entering a designated М: Утаа цөмрөн орох area at unacceptable Зориудын түймрээс үүдэлтэй утаа тусгай бүс нутаг руу (хот levels суурин г.м) зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс ихээр цөмрөн орох G: Eindringen von Rauch Smoke Management R: управление дымом The application of Применение знаний о поведении пожара и метеорологических knowledge of fire процессах для минимизации деградации качества воздуха во behavior and время предписанных пожаров meteorological М: Утааны менежмент processes to minimize Зориудын түймэр тавих үед агаарын чанарын бохирдлыг air quality degradation бууруулахаар уур амьсгалын процесс болон түймрийн төлөв during prescribed fires байдалд зохицуулга хийх арга G: Rauch-Management Smoke Pall R: пелена дыма

308 An extensive, thick Обширная плотная пелена дыма от огня, распространяющаяся blanket of smoke более или менее горизонтально. spreading more or less М: Битүү утаа, харанхуй утаа horizontally from a Түймрийн дээгүүр өтгөн давхарга үүсгэн хэвтээ чиглэлд тархаж fire буй утаа G: Rauchwolke Smoke Plume R: шлейф дыма The gases, smoke, and Газы, дым и частицы, медленно поднимающиеся из огня, и debris that rise slowly переносимые параллельно земле, так как силы окружающего from a fire while ветра превосходят силы плавучести (син. Шлейф) being carried along М: Утааны суунаг the ground because Газрын гадаргуу орчмын салхины эрч буурснаар түймрээс дээш the buoyant forces are алгуур хөөрөн хийсч байгаа аливаа жижиг үлдэгдэл, хий, утаа exceeded by those of зэрэг зүйлс (syn. Plume). the ambient surface G: Rauchfahne wind (syn. Plume) Smoke Target R: мишень дыма See: Smoke-Sensitive См. Площадь, чувствительная к дыму Area М: Утаатай газар нутаг (See: Smoke-Sensitive Area) Smoke Vent Height R: высота уровня дыма Level, in the vicinity Уровень распространения дыма вблизи пожара, на котором он of the fire, at which перестает подниматься и перемещается горизонтально ветром. the smoke ceases to М: Утааны өндрийн төвшин rise and moves Түймрийн утаа галын өндөртэй зэрэгцэх төвшин буюу утаа horizontally with the түүнээс дээш хөөрөхгүйгээр хэвтээ чиглэлд тархах өндөр. wind at that level G: [Höhe, in der vertikal aufsteigender Rauch von Höhenwind horizontal transportiert wird] Smokechaser R: пожарный-наблюдатель в лесу Individual firefighter Отдельный пожарный в крупных удаленных местностях для deployed in large обнаружения и тушения небольших пожаров, таких как back-countries to отдельно горящие деревья identify and М: Ойд гарсан утаагаар галыг илрүүлж, унтраагч extinguish small fires Ганц нэг модонд асч буй гал болон бага хэмжээний түймрийг such as individual илрүүлж, унтраах үүрэгтэй хүн. burning trees G: [Feuerspezialist zum Aufspüren entfernt liegender Feuer] Smokejumper R: парашютист-пожарный Fire fighter trained Пожарный, специально подготовленный и оснащенный для and equipped to прыжков с парашютом с воздушного судна на пожары (обычно в parachute from отдаленных областях) для проведения начальной атаки. aircraft to fires Парашюты разработаны для горной местности и способны (usually in remote маневрировать при различных условиях ветра, сопровождающих areas) for initial природные пожары. Типичная загрузка для начальной атаки attack. Parachutes are состоит из восьми парашютистов и ручных инструментов, пил, designed for продовольствия и питьевой воды. mountainous terrain М: Гал сөнөөгч шүхэрчин and are capable of Нисэх онгоцноос шүхрээр бууж (алслагдсан газар нутагт) гал manoeuvering in the сөнөөхөд бэлтгэгдсэн гал сөнөөгч (багаж хэрэгслээр winds accompanying хангагдсан). Шүхэр нь уулархаг газар болон байгалийн

309 wildfire conditions. A түймрийн нөхцөл байдлаас үүдэлтэй салхинд залж буухад typical initial attack тусгайлан зориулагдсан байдаг. load of jumpers G: Feuerspringer (Fallschirmspringer) consists of eight jumpers and of hand tools, saws, food and drinking water. Smoke-Sensitive R: площадь, чувствительная к дыму Area Район, который может пострадать от дыма предписанного An area that may be пожара, например, из-за таких причин, как плотность населения, adversely affected by существующее техногенное загрязнение воздуха или smoke from a интенсивное рекреационное использование (син. Площадь, prescribed burn, e.g. чувствительная к дыму) for reasons such as М: Утаанд эмзэг газар нутаг population density, Зориудын түймрээс ялгарах утаа сөргөөр нөлөөлж болзошгүй existing technogenic газар нутаг, жишээлбэл, аялал зугаалгын идэвхитэй бүс, хүн air pollution, or амын өндөр нягтшилтай газар, үйлдвэрлэлээс intensive recreation үүдэлтэй агаарын бохирдолтой газар, эсвэл угаасаа тодорхой use (syn. Smoke- бохирдолтой байгаа газар нутгууд (syn. Smoke-Sensitive Target). Sensitive Target) G: Rauchempfindliche Region Smokey Bear R: медвежонок Смоки The mascot in Талисман в виде медведя Кооперативной программы appearance of a bear профилактики лесных пожаров США с 1945 г. Программа была of the Cooperative создана в США Лесной службой в сотрудничестве с Forest Fire Prevention Национальной ассоциацией государственных лесничих и Program of the U.S.A. Советом пропаганды для борьбы против уничтожения лесными since 1945. The пожарами природных ресурсов. program was М: Смоки бамбарууш originated by the U.S. АНУ-ын Ойн Түймрээс Сэргийлэх Хамтарсан Хөтөлбөрийн Forest Service, in (1945 онд байгуулагдсан) бэлэг тэмдэг болсон баавгай. Энэхүү cooperation with the хөтөлбөрийг АНУ-ын Ойн Алба, Нэгдсэн улсын Ойчдын National Association Үндэсний Холбоо болон ойн түймрээс үүдэлтэй байгалийн of State Foresters and нөөцийн хог хаягдалтай тэмцэх Зар Сурталчилгааны Зөвлөлтэй the Advertising хамтран боловсруулсан байна. Council to fight G: [Eigenname: Smokey Bär]. against the waste of natural resources resulting from forest fires. Smouldering (Fire) R: тлеющий пожар See under Fire См. В разделе «Поведение пожара» Behaviour М: Уугих түймэр (See under Fire Behaviour) Smouldering R: тление Combustion Горение твердого горючего материала с накалом и дымом, но Combustion of a solid без пламени. Это остаточное горение ЛГМ за фронтом пожара. fuel, generally with Эмиссий выделяется, по крайней мере, в два раза больше, чем incandescence and пожарным фронтом. Они состоят в основном из смол (син. smoke but without Тление углей)

310 flame. Combustion М: Дөлгүйгээр шатах associated with Хатуу шатах материалын шаталт буюу ерөнхийдөө дөлгүйгээр residual burning of улайсч, уугин шатаж буй гал. Түймрийн фронтын арын шатах forest fuels behind the материалын үлдэгдэлд асч буй гал. Энэ үед утааны ялгаруулалт fire front. Emissions түймрийн фронттой харьцуулахад хоёр дахин их байх ба are at least twice that ихэвчлэн хөө, тортгийг ялгаруулдаг (syn. Glowing Combustion). of the Fire Front, and G: Schwelen consist mainly of tars (syn. Glowing Combustion) Smudge R: дымящий очаг Spot in a fire or along Очаг на пожаре или вдоль кромки пожара, который еще не a fire edge which has погашен и производит дым; термин обычно используется во not yet been время стадии дотушивания пожара extinguished, and М: Галыг утаагаар нь илрүүлэх which is producing Хараахан унтраагүй, зах хэсгээс нь утаа ялгарч буй гал болон smoke; term is цэгэн гал. Энэхүү нэршлийг түймрийг эцэслэн унтраах commonly used ажиллагаанд түгээмэл хэрэглэдэг. during the mop up G: Rauchnest stage of a fire Snag R: сухостойное дерево A standing dead tree Стоящее отмершее дерево или его часть без листьев и веток. or part of a dead tree Неустойчивые сухостойные деревья могут представлять from which at least the серьезную опасность. leaves and smaller М: Хатсан мод branches have fallen. Босоогоор хатсан мод буюу навч, жижиг мөчрүүд нь унасан, Unstable snags can үхсэн модны хэсэг. Босоогоороо хатсан, тогтвор муутай мод нь pose serious safety өндөр аюулыг бий болгох магадлалтай. hazards. G: Dürrständer Snorkel Tank R: бак со шноркелем A fixed tank attached Неподвижный бак, прикрепленный к днищу вертолета, который to the belly of the имеет установленный шноркель, приводимый в действие helicopter that has a помпой. Вертолет зависает над источником воды с концом pump-driven snorkel шноркеля, погруженным в воду, а помпа заполняет бак. attached. The М: Соруулах хоолойтой усны сав helicopter hovers over Нисдэг тэрэгний дор бэхэлсэн усны сав бөгөөд үүнийг the water source with шахуурганы тусламжтайгаар ус соруулж цэнэглэдэг. Нисдэг the end of the snorkel тэрэг усны эх үүсвэрийн дээгүүр агаарт тогтон нисэх зуур ус руу immersed, the pump хоолойг дүрж шахуургын тусламжтайгаар савыг усаар then fills the tank. цэнэглэдэг. G: Tank mit Saugrüssel (Löschhubschrauber) Soot R: сажа; копоть A black carbonaceous Черное углеродистое вещество, образующееся в результате substance produced by неполного сгорания каменного угля, древесины, нефти, и т.д., incomplete поднимающееся в виде мелких частиц combustion of coal, М: Хөө тортог wood, oil, etc., rising Нүүрс, мод, газрын тос гэх мэт зүйлсийн дутуу шаталтаар in fine particles үүссэн, өчүүхэн жижиг хэсэг ба агаарт хөөрөх, хар нүүрслэг бодис

311 G: Russ Sortie R: самолето-вылет Single round trip Один пролет туда - обратно, сделанный воздушным танкером с made by an air tanker базы к пожару и назад from an air attack base М: Нэг удаагийн нислэг to a fire and return Түймрийн онгоц агаарын довтолгооны баазаас түймэр лүү нисээд буцаж ирэх нэг ээлжийн нислэг G: Einzeleinsatz Sound Warbler R: сирена; воющий генератор A signalling device Сигнализирующее устройство, установленное в самолете - mounted on retardant танкере, которое испускает вибрирующий звук сирены для aircraft which предупреждения пожарных на земле о приближении воздушного generates a tremulous судна для сброса ингибитора горения. siren sound to warn М: Дуут дохио firefighters on the Түймрийн онгоцонд суурилуулсан дохио өгөх төхөөрөмж, ground that a plane is энэхүү төхөөрөмжөөр газарт байгаа гал сөнөөгчдөд онгоц гал approaching to drop унтраагчийг асгахаар дөхөн ирж буйг анхааруулан дуут дохио retardant өгдөг. G: Warnsirene (am Feuerlöschflugzeug) Sounding R: зондирование See: Radiosonde См. Радиозонд М: Дуу авианы тусламжтайгаар хэмжих (See: Radiosonde) Spark R: искра An ignited particle Воспламененная частица, например, выбрасываемая горящей such as is thrown off древесиной или корой, из дымоходов, выхлопных труб или by burning wood or тормозов поездов (ср: Искрогаситель). bark, or from М: Оч chimneys, exhaust Галт тэрэгний тоормос, хий гадагшлуулах хоолой, яндан, шатаж pipes, or train brakes буй мод болон холтос зэргээс үсэрсэн оч (cf. Spark Arrester) (cf. Spark Arrester) G: Funke Spark Arrester R: искрогаситель A device installed in a Устройство, установленное в трубе, дымоходе или выхлопной chimney, flue, or трубе, чтобы остановить выброс искр и горящих фрагментов (ср: exhaust pipe to stop Искра). the emission of sparks М: Оч баригч and burning fragments Яндан болон хий гадагшлуулах хоолой зэрэгт суурилуулсан, (cf. Spark) шатаж буй жижиг хэсгүүд, оч зэргийг барих төхөөрөмж (cf. Spark) G: Funkenfänger Species Composition R: породный состав A term relating the Термин, относящийся к относительному изобилию породы relative abundance of одного растения по отношению к другой породе с one plant species to использованием общих измерений; пропорция (процент) another using a различных пород к общему числу на данной территории common М: Зүйлийн бүрэлдэхүүн measurement; the Ургамлын нэг зүйлийн харьцангуй арвийг нөгөө ургамлын proportion зүйлтэй харьцуулан тооцдог нэршил, тодорхой талбайд нийт (percentage) of бүртгэгдсэн зүйлүүдээс тухайн зүйл хэдэн хувийг эзэлж

312 various species in байгаагаар илэрхийлэгдэнэ. relation to the total on G: Artenzusammensetzung a given area Speed of Attack R: скорость атаки The elapsed time from Истекшее время от возникновения огня до прибытия первой origin of fire to arrival команды пожарных of the first- М: Довтолгооны хурд suppression force Түймэр асч эхэлснээс хойш түймрийг унтраах анхны хүч ирэх хүртэл зарцуулагдсан хугацаа G: Vorbrennzeit bis Eintreffen des ersten Abmarsches Spike Camp R: лагерь See: Line Camp См. Линейный лагерь М: Суурин (See: Line Camp) Split Drop R: частичный сброс Suppressant drop Сброс огнетушащих агентов (вода, ингибитор горения, пена) из (water, retardant, одного отделения бака воздушного танкера, имеющего foam) made from one несколько отделений, что позволяет разделить загрузку на compartment at a time несколько сбросов from an air tanker М: Хувааж цацах with a multi- Галын онгоцны нэг ба олон тасалгаа бүхий усны савнаас гал compartment tank унтраагч (ус, шаталт саармагжуулагч, хөөс)-ийг хэсэгчлэн цацах which allows load to G: Teilabwurf (Feuerlöschflugzeug) be splitted into several drops SPOT R: система наблюдения с высоким разрешением Commonly used Обычно используемый акроним для «Системы наблюдения acronym for "Système Земли» - Французское полярно-орбитальное спутниковое Pour l'Observation de наблюдение Земли с оптической системой высокого разрешения la Terre" - a French изображений (10 метров). polar-orbiting Earth М: Өндөр нарийвчлалын ажиглалтын систем observation satellite Францын туйлын-орбиттой, Дэлхийн ажиглалтын хиймэл family with high дагуулуудын товчилсон нэршил бөгөөд энэ нь өндөр нарийвчлал resolution optical бүхий оптик зураглал (газрын нарийвчлал 10 м) хийдэг систем image system (ground юм. resolution: 10 meters) G:

313

Spot Burning R: сжигание порубочных остатков в местах скопления, A modified form of локальное выжигание broadcast slash Модифицированная форма сплошного выжигания порубочных burning in which the остатков, когда сжигается большее скопление порубочных greater accumulations остатков, и огонь ограничивается этими очагами. of slash are fired and М: Мод огтлолтын үлдэгдлийг шатаах the fire is confined to Мод огтлолтын үлдэгдлийг өргөжүүлэн шатаах сайжруулсан these spots хэлбэр, үүнд овоорч хуримтлагдсан мод огтлолтын үлдэгдлүүдийг галдсанаар үүссэн цэгэн галууд хоорондоо нийлж, талбай нэлэнхүйдээ шатна. G: Punktbrennen (Schlagabraum) Spot Fire R: 1. Пятнистое загорание; 2. Мелкий очаг огня (1) Fire ignited (1) Пожар, возникший за пределами основного очага горения, outside the perimeter инициированный головешкой (от искры или тлеющих углей, of the main fire by a перемещенных воздушными массами, силой тяжести или firebrand (by flying огневыми вихрями). (2) Небольшой очаг огня, который перешел sparks or embers за кромку пожара и требует незначительного времени и transported by air ресурсов для тушения (ср: Дальние пятнистые загорания) currents, gravity, or М: 1. Цэгэн гал; 3. Галын жижигхэн хэсэг fire whirls). (2) A very (1) Үндсэн түймрийн периметрийн гадна талд гал цучлаар small fire which (агаарын урсгал, хүндийн хүч, галын хуйлрал зэргээр зөөгдөн jumped over the хийсэх оч, цог) дамжин тархах. (2) түймрээс хамгаалах зурвасын fireline, that requires нөгөө талд давж гарсан жижиг гал бөгөөд агаарын урсгал, little time and хүндийн хүч, галын хуйлралаар тэлж шатахад хэсэг хугацаа resources to шаардлагатай жижиг гал (cf. Long-Range Spotting). extinguish by air G: Flugfeuer (überspringendes Feuer) currents, gravity, and/or fire whirls (cf. Long-Range Spotting) Spot Fire Technique R: способ точечного зажигания A method of lighting Метод зажигания предписанных выжиганий, где места пуска prescribed fires where огня определяются индивидуально, по мере наступления дня и ignition points are set повышения интенсивности непрерывных линий огня. При individually as the day правильном выполнении, сеть точек зажигания образует огонь progresses and со значительно большей интенсивностью, чем линейный continuous lines of тыловой огонь, но меньшей интенсивности, чем линейный fire become too фронтальный огонь. Синхронизация и расстояние между intense. When отдельными точками зажигания - ключ к успешному properly executed, a применению этого метода. grid of spot ignitions М: Цэгэн галын арга will produce a fire Зориудын түймэр тавих арга, энэ арга нь цэгэн галуудыг with an intensity much ноцоож, түймрийн үргэлжилсэн шугамын эрчмийг greater than that of a нэмэгдүүлдэг. Цэгэн галуудын энэхүү сүлжээ нь хэрэв line-backing fire but амжилттай хийгдсэн тохиолдолд түймрийг угтуулж тавьсан somewhat less than галын шулуунтай харьцуулахад илүү эрчимтэйгээр, харин галын that of a line-heading зурвасын өмнөд хэсгийг түрүүлж шатаахаар тавьсан галын fire. Timing and шугамыг бодвол арай бага эрчимтэйгээр шатдаг. Энэхүү цэгэн spacing of the галын аргыг амжилттай хэрэгжүүлэхийн үндэс нь зөв цагт,

314 individual ignition хооронд нь ижил зайтаагаар ноцоох юм. spots are the keys to G: Punktfeuertechnik the successful application of this method. Spot Ignition R: точечное зажигание See: Area Grid См. Точечное зажигание участка в разделе «Способы Ignition under Ignition зажигания» Pattern М: Цэгээр ноцоох (See: Area Grid Ignition under Ignition Pattern) Spot Weather R: прогноз погоды на конкретном участке Forecast Специальный прогноз, соответствующий времени, A special forecast географическим и геометрическим особенностям местности и issued to fit the time, погоде каждого определенного пожара (площади). Эти прогнозы topography, and готовятся по запросу организаций-пользователей и более weather of each подробны, своевременны и специфичны, чем зональные specific fire (area). прогнозы. These forecasts are М: Тодорхой цэгт цаг агаарын урьдчилсан мэдээг гаргах issued upon request of Тухайн түймрийн (түймэр гарч буй газрын) цаг агаар, газрын the user agency and гадаргын байдал, хугацаа зэрэгт тохируулж цаг агаарын are more detailed, урьдчилсан мэдээг гаргах. Эдгээр урьдчилсан мэдээг хэрэглэгч timely, and specific байгууллагын хүсэлтээр тодорхой цагийн бүсээр нарийвчлан than zone forecasts гаргадаг. G: Wettervorhersage (lokal begrenzt) Spotter R: пожарный наблюдатель; корректировщик In smokejumping, В операциях по парашютному десантированию, спуску на rappelling, and канате, сбросу грузов – это человек, ответственный за выбор paracargo operations, мишени сброса и руководящий всеми аспектами выброски и the individual приземления парашютистов, десантников или груза. responsible for М: Галын эргүүл selecting drop target Гал унтраахаар шүхрээр буух, татлагат төхөөрөмжөөр буулгах, and supervising all ачааг агаараар тээвэрлэх ажиллагаанууд бoлон эдгээртэй aspects of dropping холбоотой ажлыг удирдан чиглүүлэгч хүн. smokejumpers, G: Lufteinweiser rappellers, or cargo Spotting (Fire) R: пятнистый пожар See under Fire См. «Поведение пожара» (ср. Пятнистое загорание, Дальние Behaviour (cf. Spot пятнистые загорания) Fire, Long-Range М: Цэгэн галыг нисэх онгоцноос илрүүлж, унтраах Spotting) See under Fire Behaviour (cf. Spot Fire, Long-Range Spotting) G: Überspringen des Feuers durch Flugfeuer Spray R: распыление жидкости; аэрозоль Water applied through Вода, распыляемая через сопло, для поглощения тепла и an orifice in finely тушения огня, защиты незащищенных участков от излучаемого divided particles to тепла и доставки воды к недоступным иным способом участкам absorb heat and огня smother fire, to protect М: Шингэнийг шүрших; аэрозоль exposures from Дулааныг шингээх, галыг намдаах, ялгарсан халуун агаарыг radiated heat, and to хөргөхөөр усыг нарийн нүхээр мананцар үүсгэн цацах

315 carry water toward G: Sprühen otherwise inaccessible fire Spread Index R: показатель распространения огня A number used to Число, используемое для обозначения относительной скорости indicate relative (not (не фактической) распространения огня. actual) rate of spread М: Тархалтын индекс Галын тархалтын харьцангуй (бодит бус) хурдыг илэрхийлэх тоо G: Index für Feuerausbreitung Spread Index Meter R: определитель показателя распространения огня Device for combining Устройство для объединения полученных значений различных measured ratings of показателей пожарной опасности в цифровые классы или various fire danger скорости распространения factors into numerical М: Тархалтын индекс хэмжигч classes or rates of Галын тархалтын индекс буюу түймрийн аюулын олон хүчин spread зүйлүүдийг нэгтгэн, тоон утгаар илэрхийлэх төхөөрөмж G: Kalkulator für die Ausbreitungsrate von Feuer Squad Boss R: начальник группы Working leader under Действующий руководитель группы, под началом которого на the immediate кромке пожара обычно работают 3 - 8 тушильщиков supervision of a Crew М: Багийн ахлагч Boss who supervises Гал унтраах ангийн удирдагчийн шууд удирдлаган дор fireline work of 3 to 8 ажилладаг, 3-8 гал сөнөөгчтэй багийн ахлагч firefighters G: Truppführer Squall R: шквал; шквалистый ветер Sudden increase in Внезапное увеличение скорости ветра, по крайней мере, до 15 wind speed to at least узлов, сохраняющееся не менее 1 и не более 5 минут. 15 knots that is М: Хуй салхи sustained for at least 1 Салхины хурд 1-5 минутын дотор 15 зангилаа хүртэл огцом өсөх minute but not more G: Bö than 5 minutes Squall Line R: фронт шквала A narrow, organized Узкая полоса активных гроз, часто сопровождающая холодный band of active фронт. Это важно для поведения пожара из-за сопровождающих thunderstorms, often шквалистых ветров и возможности прохождения такого фронта proceeding a cold между станциями регулярного наблюдения за погодой без front. It is of регистрации (син. Фронтальный шквал) importance to fire М: Хуй салхины фронт behaviour due to Агаарын хүйтэн фронт үүсгэгч, хүчтэй нарийн зурвас шуурга. accompanying strong Энэ нь түймрийн төлөв байдалд чухал нөлөөтэй бөгөөд цаг gusty winds and the агаарын энгийн харуулд бүртгэгдэхгүй өнгөрөх өндөр possibility of such a магадлалтай. line passing between G: Gewitterfront regular weather observation stations without being reported (syn. Line squall). Stable Atmosphere R: устойчивая атмосфера Condition of the Состояние атмосферы, при котором снижение температуры с

316 atmosphere in which увеличением высоты меньше, чем сухоадиабатический градиент. the temperature В этом состоянии атмосфера стремится подавить decrease with крупномасштабное вертикальное движение. increasing altitude is М: Тогтвортой агаар мандал less than the dry Агаар мандлын төлөв, энэ үед өндрөөс хамааран буурах adiabatic lapse rate. In температур хуурай адиабатекийн градиентээс бага байдаг. Энэ this condition, the төлөвт агаар мандалд их хэмжээний хэвтээ чиглэлийн хөдөлгөөн atmosphere tends to үүсэх хандлагатай байдаг (syn. Stable Air). suppress large-scale G: Stabile Atmosphäre vertical motion (syn. Stable Air) Staging Area R: 1. Участок подготовки; 2. Район оперативного (1) An area within a размещения fire camp where (1) Участок в пределах пожарного лагеря, где персонал и personnel and оборудование собраны для транспортировки на линию огня. (2) equipment are Временное размещение персонала и оборудования в assembled for определенном месте в состоянии трехминутной готовности transportation to the (УСУП). line. (2) A temporary М: 1. Бэлтгэл хэсэг; 2. Түр байрлал on-incident location (1) Бие бүрэлдэхүүн, багаж хэрэгслүүдийг галын шугам руу where incident зөөх гэж төвлөрүүлсэн түймрийн суурин дахь хэсэг газар. (2) personnel and Түймэр гарсан тохиолдолд бие бүрэлдэхүүн багаж equipment are төхөөрөмжтэйгээ хамт 3 минутын дотор цугларах газар. assigned on a three- G: Warte- und Vorbereitungsgebiet ("Aufmarschgebiet") minute available basis (ICS). Stand Replacement R: пожар, приводящий к повторному возобновлению леса Fire или к смене пород Fire which kills all or Огонь, который уничтожает все или большинство живых most living overstory деревьев в лесу и инициирует вторичную сукцессию или trees in a forest and повторное возобновление леса. initiates secondary М: Ойн бүтэц, бүрэлдэхүүнийг өөрчилдөг түймэр succession or Ойн түймэр – энэхүү түймэрт шатсанаар тухайн ойд зонхилж regrowth буй бүх үүлдэр устаж, дахин ихэнх үүлдрүүдээрээ сэргэн ургах. Өөрээр хэлбэл, ийм түймрийн дараа нөхөн ургасан ой бүхлээрээ эсвэл тодорхой хэсэг нь анхдагч зүйлээс бүрддэг. G: [Feuer, das die Bestandesentwicklung auf den Neuanfang zurücksetzt]

317

Stand-by Crew R: дежурная группа; группа в состоянии готовности A group of trained Группа подготовленных пожарных, размещенная в firefighters stationed диспетчерском пункте для быстрого развертывания. at a dispatch point for М: Бэлэн байх баг quick, rapid Илгээх цэгт байрлуулсан, шуурхай арга хэмжээний бэлэн deployment байдалд байгаа гал сөнөөгчдийн баг G: Einheit in Sofortbereitschaft Standing Fuel R: горючие материалы на корню Part of vegetation Часть растительности (живая или отмершая), которая (living or dead) that is поддерживается своим стволом; в противоположность опаду или supported on its stem; почвенным горючим материалам. as opposed to litter or М: Босоо шатах материал ground fuels Хөвх болон хөрсний шатах материалын дээрх ургамлын үндэснээсээ тасраагүй иш (амьд ба үхсэн) G: Stehendes Brennmaterial State Forest R: государственный лес Forests owned and Леса во владении и управлении лесной службы государства или administered by a провинции, в некоторых странах - национальной (или state or provincial федеральной) лесной службы forest service, in some М: Улсын ой countries by the Ерөнхийдөө муж болон аймгийн ойн байгууллагын хариуцан national (or federal) эзэмшдэг ой, зарим улс оронд үндэсний ойн байгууллагын forest service эзэмшлийн ой. G: Staatswald State Of Weather R: состояние погоды A code which Код, выражающий величину покрытия облаками, вид осадков, expresses the amount и/или ограничение видимости, наблюдаемое на пожарной of cloud cover, kind of станции в основное время наблюдения precipitation, and/or М: Цаг агаарын төлөв restrictions to Нийт үүлний бүрхэвч, тунадасны хэлбэр, галын аюулын visibility being станцаас ажигласан үзэгдэх орчны хязгаарлагдмал байдал observed at the fire зэргийг илэрхийлэх код. danger station at basic G: Wetterlage observation time State Park R: национальный парк An area established by М: Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн the government of a Территория, определенная правительством, прежде всего, для state primarily for рекреации населения или для сохранения уникальных public recreation or природных или исторических ресурсов; административные цели for the preservation of управления сильно разнятся от страны к стране unique natural or Засгийн газраас нийтийн амралт зугаалгын болон түүх historic resources, дурсгалын нөөц, байгалийн өвөрмөц тогтоцыг хадгалж, administrative details хамгаалах үндсэн зорилгоор тусгаарласан газар нутаг бөгөөд varying widely from удирдлагын зохион байгуулалт нь улс орон бүрт өөр байдаг. country to country G: Naturpark (staatlich)

318

Static Pressure R: статическое давление Water pressure head Имеющийся напор гидравлического давления в определенном available at a specific месте в момент, когда вода не используется, так что потери на location when no трение не регистрируются. Статическое давление – это water is being used so давление, наблюдаемое на входном датчике двигателя до that no friction loss is поступления воды из гидранта being encountered. М: Тогтмол даралт Static pressure is that Усны даралт заагч тодорхой байрлалыг заах, энэ нь ямар ч ус pressure observed on хэрэглэгдээгүйгээс үрэлт мэдрэгдэхгүй байх үе юм. Тогтмол the engine inlet gage даралт нь хөдөлгүүрийн даралт хэмжигчид бүртгэгдсэн, before any water is гидрантаас усыг гаргахын өмнөх даралт юм. taken from the G: Statischer Druck hydrant. Static Water Supply R: статическое водоснабжение. Supply of water at rest Подача воды в спокойном состоянии, которое не обеспечивает which does not достаточного напора для тушения пожара, но вода может provide a pressure использоваться как источник для всасывания пожарными head for fire помпами (например, вода в резервуаре, пруде, или баке) suppression but which М: Тогтмол усан хангамж may be employed as a Тайван байдалд байгаа усан хангамж буюу гал унтраахад даралт suction source for fire нь хангалтгүй ч галын хөөргөөр соруулж болох усны эх үүсвэр pumps (e.g., water in a (Жишээлбэл, усан сан болон усны саванд байгаа ус). reservoir, pond, or G: UNABHAENGIGE LOESCHWASSERVERSORGUNG cistern) Statistical Fire R: статистический пожар In general, an Вообще, пожар, требующий тушения, о котором любое actionable fire, on ведомство посылает сообщение и сохраняет определенную which any fire agency информацию (например, причина, дата и точка начала, размер, reports and maintains ущерб от пожара) specified information М: Статистикийн түймэр (e.g., cause, date and Ерөнхийдөө, аливаа түймэртэй тэмцэх байгууллага point of origin, size, нарийвчилсан мэдээг нь бүртгэн авах боломжтой түймэр fire damage) (жишээлбэл, түймэр анх гарсан хугацаа, газар, шалтгаан, хэмжээ, учирсан хохирлын хэмжээ г.м) G: Statistisch erfasstes Feuer Step-up Method R: метод передвижек See: Move up Method См. Метод передвижек М: Шилжин нүүх арга (See: Move up Method) Straight Stream R: прямая струя Water or retardant Вода или ингибитор горения, исходящие непосредственно из projected directly ствола в противоположность эмульсионному или from the nozzle as распыляющему конусу. Прямая струя может быть обеспечена contrasted with a fog соплом для сплошного потока или регулировкой or spray cone. A туманообразующего сопла для подачи прямой струи. straight stream may be М: Бөөн тусгал provided by a solid Хушуунаас объект руу ус болон гал унтраагчийг манангийн stream orifice or by болон цацруулагч конусаар цацах. Бөөн тусгалыг галын бөөний

319 adjusting a fog jet into хушуугаар, эсвэл манан үүсгэгч тусгалтай хушууг бөөн тусгалд a straight stream тохируулан цацаж болно. pattern. G: Vollstrahl Straight Stream R: сопло, обеспечивающее подачу прямой струи Nozzle Небольшое выпускное отверстие рукава, разработанное таким A hose tip spout образом, чтобы обеспечивать максимальное достижение водой designed to provide очага пожара без изменения формы струи. the maximum reach of М: Галын бөөний хушуу water without Усыг эрчийг нь алдагдуулахгүйгээр бөөнөөр цацахад зориулан feathering хийсэн хоолойн цорго. G: Vollstrahlrohr Strainer R: фильтр A wire or metal guard Проволочная или металлическая защита, используемая для used to keep debris предупреждения засорения мусором трубы или других from clogging pipe or отверстий для слива воды; используется в помпах и на other openings made всасывающих рукавах для предупреждения засорения или for removing water; повреждения помп инородными материалами. used in pumps and on М: Шүүлтүүр suction hose to keep Усны хоолой болон түүний усыг цэвэрлэх онгорхой хэсгийг foreign material from (шахуурга болон сорох хоолойд гадны зүйл орж бөглөхөд clogging or damaging хэрэглэнэ) аливаа хог, үлдэгдэл бөглөхөөс хамгаалах төмөр pumps утсан болон метал хийцтэй хамгаалалт. G: Schmutzfänger Strategy R: стратегия Overall plan of attack Общий план атаки для борьбы с огнем, который представляет for fighting a fire пути наиболее эффективного использования персонала и which gives regard to оборудования, принимая во внимание ценности под угрозой, the most cost-efficient поведение пожара, юридические ограничения и задачи use of personnel and управления природными ресурсами в зоне пожара; оставляет equipment in принятие решений по тактическому использованию персонала и consideration of оборудования линейным руководителям на пожарах (ср: values threatened, fire Тактика). behaviour, legal М: Стратеги constraints, and Түймэртэй тэмцэх довтолгооны бүх төлөвлөгөө. Үүнийг эд objectives established хөрөнгө түймэрт өртөхөөс сэргийлэх, түймрийн төлөв байдал, for management of хууль дүрмийн хэрэгжүүлэлт ба байгалийн нөөцийн natural resources; менежментийн зорилгуудыг хэрэгжүүлэхэд бие бүрэлдэхүүн, leaves decisions on багаж төхөөрөмжийг хэрхэн хамгийн үр ашигтайгаар хэрэглэх tactical use of вэ гэдэгтэй холбоотойгоор боловсруулсан байдаг (cf. Tactics). personnel and G: Strategie equipment to line commanders in the suppression function (cf. Tactics)

320

Stratosphere R: стратосфера The region in the Зона в атмосфере за пределами тропосферы, но в пределах atmosphere outside ионосферы, характеризующаяся относительно однородной the troposphere but температурой во всех значительных перепадах высоты или within the ionosphere, заметных различных градиентах температуры тропосферы под characterized by ней (Helas) (ср: Тропосфера) relatively uniform М: Давхраат мандал буюу Стратосфер temperature over Трофосфер (шим мандал) болон ионосферын хооронд орших, considerable өндөршлийн ялгаатай бүсүүдэд харьцангуй нэг хэв шинжийн differences in altitude температур байх агаарын мандлын давхрага (cf. Troposphere) or by a marked G: Stratosphäre different lapse rate from that of the troposphere below (Helas) (cf. Troposphere) Strength of Attack R: сила атаки Number of resources Количество ресурсов, используемых для атаки пожара used to attack a fire M: Довтлох хүч Түймэр унтраахад оролцсон бие бүрэлдэхүүний тоо G: Angriffsstärke Strike Team R: ударная команда пожаротушения Specified Определенные комбинации одного и того же типа ресурсов с combinations of the общей связью и руководителем (УСУП) same kind and type of М: Гал унтраах баг resources, with Нэгдсэн удирдлагатай, хоорондоо холбоотой, ижил төстэй, бие common бүрэлдэхүүний нэгдсэн баг communications, and G: Einsatzgruppe a leader (ICS) String Drop R: cброс с периодической подачей See: Incremental Drop См. Постепенно увеличивающийся сброс М: Хэлхээсээр цацах (See: Incremental Drop) Stringer R: полоса горючих материалов A narrow finger or Узкий пальцеобразный выступ или лента горючих материалов, band of fuel that которая соединяет два или более участка или площади connects two or more природного горючего материала. patches or areas of М: Шатах материалын хоорондын зурвас wildland fuel Шатсан талбайн урагшаа илүү гарсан хэсэг газар, эсвэл хэд хэдэн газрыг хооронд нь холбосон зурвас шатах материал, эсвэл байгалийн шатах материал оршиж буй газар G: Feuerbrücke ("Zündschnur") zwischen zwei potentiellen Brandflächen

321

Strip Burning R: 1. Ступенчатый отжиг; 2. Сжигание порубочных остатков (1) A type of на полосах. suppression fire. (1) Метод тушения пожара. Зажигание узкой полосы горючего Igniting a narrow strip материала, примыкающей к противопожарному барьеру, а затем of fuel adjacent to a последовательное выжигание более широких примыкающих control line and then полос по мере выгорания предыдущей полосы (син. burning successively Параллельные выжигания); 2) Зажигания только относительно wider adjacent strips узкой полосы или полос в местах захламленности, не затрагивая as the preceding strip остальной территории. 3) Сжигание порубочных остатков burns out (syn. полосами обычно 30-100 метров шириной вдоль дорог или Parallel Burning). (2) барьеров с подразделением захламленных зон на блоки. Burning only a М: 1. Зурваслан шатаах; 2. Мод огтлолтын үлдэгдлийг relatively narrow strip зурваслан шатаах or strips through an (1) Гал унтраах нэг хэлбэр. Хяналтын зурвастай залгаа орших area of slash, leaving зурвас шатах материалд гал ноцоож, дараа нь үүнийгээ the remainder (cf. хяналтын зурвастай залгуулан өргөжүүлж шатаах (syn. Parallel Debris Burning). (3) Burning). (2) Зөвхөн харьцангуй нарийн зурвас үүсгэн шатаах Burning slash in strips буюу мод огтлолтын үлдэгдлийг зурваслан шатаах (cf. Debris generally 30-100 m Burning). (3) Мод огтлолтын үлдэгдлийг зам болон хаалтын wide along roads or дагуу 30-100 м өргөнтэй зурвасаар шатааж, талбайг дөрвөлжин barriers to subdivide дэд хэсгүүдэд хуваах (cf. Debris Burning). the slash area into G: (1) Vorfeuer; (2) Streifenweises Überbrennen; (3) Pufferzonen blocks (cf. Debris Brennen Burning). Strip Fire Ignition R: cтупенчатое зажигание See under Ignition См. Способы зажигания Pattern М: Зурвас галыг ноцоох (See under Ignition Pattern) Strip Firing R: 1. Ступенчатый отжиг, Пуск пала на полосах; 2. Setting fire to more Сжигание порубочных остатков на полосах по периметру than one strip of fuel вырубок, вдоль дорог и защитных полос and providing for the Зажигания горючих материалов более чем одной полосой, strips to burn together. позволяя полосам гореть вместе. Часто применяется при Frequently done in зажигании против ветра, где внутренние полосы зажжены burning out against a раньше, чтобы создавать тягу, которая отдаляет пламя и искры wind where inner от противопожарного барьера (ср: Ступенчатое зажигание в strips are fired first to разделе «Способы зажигания»). create drafts which М: Зурвасыг шатаах pull flames and sparks Хэд хэдэн зурвас шатах материалд гал тавьж, зэрэг шатаах. away from the control Салхины эсрэг, дотор талын зурвасуудыг эхэлж давтан line (cf. Strip Fire шатааснаар хяналтын зурваст галын дөл, оч дамжихааргүй Ignition under Ignition болдог (cf. Strip Fire Ignition under Ignition Patterns) Patterns) G: Streifenweises Brennen Strip Head Fire R: cтупенчатый фронтальный огонь A series of lines of Серия линий огня, зажженных вблизи минполосы или тыловой fire ignited near and кромки огня так, чтобы они горели по ветру (или вверх по up wind (or склону) по направлению к минполосе или тыловому огню. downslope) of a М: Зурвасан фронт гал

322 firebreak or backing Шатах материалыг тусгаарлах зурвас болон угтуулж тавьсан fire so they burn with цуравны ойролцоо салхины дээд (газрын доод хэсэгт) талд нь the wind (or upslope) зурвас галуудыг ноцоох, ингэснээр тэдгээр нь салхиар туугдан toward the firebreak тус зурвас болон цуравын чиглэлд шатна. or backing fire G: Streifen-Lauffeuer Structural Fire R: противопожарная защита строений Protection Защита домов и других объектов от природных пожаров (ср: The protection of Переходная зона между местами проживания и природными homes or other землями и Переходная зона между городом и дикой природой) structures from М: Барилга, байгууламжийн түймрийн хамгаалал wildland fire (cf. Орон сууц болон бусад барилга байгууламжийг байгалийн Residential/Wildland түймрээс хамгаалах (cf. Residential/Wildland Interface and Interface and Urban/Wildland Interface) Urban/Wildland G: Objektschutz Interface) Structure Fire R: пожар строений Fire originating in and Пожар, начавшийся на объектах и уничтожающий часть или burning any part or all весь комплекс зданий, укрытий или других сооружений of any building, М: Барилга, байгууламжийн түймэр shelter, or other Аливаа барилга, байгууламжид асч буй гал structure G: Gebäudefeuer Stub R: буреломное дерево Standing section of Стоящая часть ствола сломанного дерева на высоте менее 5 м., с the stem of a tree, которого листья и большинство веток упали (ср: Сухостойное broken off at a height дерево) of less than ca. 5 m, М: Дархи мод, Хожуул from which leaves and Модны орой хэсэг хугарч, үлдсэн ишнийх нь таван метрээс most branches have илүүгүй өндөртэй босоо хэсэг fallen (cf. Snag) G: Baumstumpf, Stubben Subsurface Fire R: подпочвенный пожар (подстилочно-гумусовый пожар) See: Ground Fire См. Почвенный пожар М: Хөрсний дэд давхаргын түймэр (See: Ground Fire) Succession R: сукцессия The process of Процесс развития растительности, посредством чего участок vegetational последовательно заселяется другими сообществами растений development whereby более высокого экологического порядка an area becomes М: Сукцесс successively occupied Ургамлын өсөлт хөгжлийн үйл явц буюу тухайн газарт by different plant экологийн ач холбогдолтой ургамлын бүлгэмдлүүд бий болох communities of higher үйл явц (ө.х. орчны болон бүлгэмдлийн дотоод шинж чанарын ecological order өөрчлөлтөөс шалтгаалан ургамалжилт, үүнээс улбаалан амьтдын бүлгэмдэлд гарах өөрчлөлт). G: Sukzession

323

Suction R: всасывающая труба See: Draft См. Забор воды М: Соролт (See: Draft) Suction Hose R: приемный рукав Non-collapsible Неразборный приемный рукав для всасывания воды из suction hose for статических источников, расположенных ниже, чем помпа (син. drafting water from Всасывающий рукав, Жесткий всасывающий рукав) static sources lower М: Сорох хоолой (шулуун) than the pump (syn. Хөөрөгнөөс доор төвшинд орших тогтмол усан сангаас ус Intake Hose, Hard соруулдаг нугарч, эвхэгддэггүй хоолой (syn. Intake Hose, Hard Suction Hose) Suction Hose) G: Saugschlauch Suction Lift R: высота всасывания The height difference Разница в высоте в метрах от поверхности зеркала воды до in meters of vertical рабочего колеса насоса. lift from the surface of М: Соролтын өндөр the water to the center Усны гадаргуугаас шахуургын төв дэх далавч хүртэлх өндрийн of the pump impeller ялгаа G: Saughöhe Suction Pipe R: всасывающая труба Permanent devices Постоянные устройства, поставляемые с пожарным насосом для provided with fire ускорения подачи воды во многих местах, где есть статические pumper threads водные источники, пригодные для использования в attached to speed противопожарных целях drafting operations in М: Сорох хоолой (байнгын) many locations where Усны тогтмол эх үүсвэрүүдэд байнгын холбоотой бөгөөд түймэр there are static water гарсан үед галын шахуургад холбож ажиллуулахад тохиромжтой sources suitable for суурин төхөөрөмж fire protection use G: Saugrohr Suppress a Fire R: тушить пожар To extinguish a fire Тушить пожар М: Галыг унтраах Аливаа галыг унтраах G: Löschen eines Feuers Suppressant R: огнегасящий агент An agent that Агент, который гасит пламенную фазу горения и тление углей с extinguishes the помощью прямого применения к горящему ГМ. flaming and glowing М: Гал унтраагч phases of combustion Дөллөж болон уугин шатаж буй материал руу шууд цацаж гал by direct application унтраах бодис to the burning fuel G: Löschmittel Suppression R: тушение See: Fire Suppression См. Тушение пожара М: Унтраах (See: Fire Suppression)

324

Suppression Crew R: команда тушильщиков A unit of fire fighters Команда тушильщиков, собранная и организованная для assembled and тушения пожара, как для начальной атаки, так и для organized for непрерывной работы на пожарах (ср: Пожарная команда) conducting fire М: Гал унтраах баг suppression, either for Гал унтраах ажиллагаа, анхны довтолгоо, түймэртэй initial attack and/or үргэлжүүлэн тэмцэхэд зориулан зохион байгуулсан гал continuing work on сөнөөгчдийн нэгж бүрэлдэхүүн (cf. Fire Crew) fires (cf. Fire Crew) G: Löschtrupp Suppression Firing R: тушение пожаров методом отжига Intentional application Преднамеренное применение огня, чтобы ускорить или усилить of fire to speed up or действия по тушению пожара. Способы тушения пожаров strengthen fire методом отжига включают выжигание, пуск тылового огня, suppression action on линейное зажигание, встречный пал, ступенчатый отжиг wildfires. Types of М: Гал түймэртэй тэмцэх ажиллагаанд хэрэглэгддэг suppression firing цуравдан шатаах арга include burning out, Байгалийн түймэртэй тэмцэх ажиллагааг дэмжих зорилгоор гал backfiring, line firing, тавих болон шатаж буй галыг зориудаар ихэсгэх ажиллагаа. counter firing, and Энэхүү ажиллагаанд бүрэн шатаах, угтуулж цурав тавих, strip burning. завсрын буюу туслах гал тавих, зурваслан шатаах аргууд орно. G: [Anlegen von Feuer zur Schadfeuerbekämpfung] Surface Fire R: низовой пожар See under Forest Fire См. Лесной пожар М: Гадаргуугийн түймэр (See under Forest Fire) G: Bodenfeuer Surface Fuel R: напочвенный горючий материал All combustible Все горючие материалы, лежащие выше слоя подстилки и materials lying above слаборазложившегося гумусового горизонта между землей и the duff layer between ступенчатыми ГМ, которые несут ответственность за the ground and ladder распространение низовых пожаров (например, опад, травяная fuels that are растительность, низкие и средние кусты, подрост, пни, responsible for древесный отпад, отмершие ветки, кора, шишки и низкорослые propagating surface живые растения) (ср: Кроновые ЛГМ, Почвенные ЛГМ, fires (e.g., litter, Ступенчатые ЛГМ) herbaceous vegetation, М: Хөрсөн дээрх шатах материал low and medium Гадаргуугийн түймрийг титэмд дамжуулагч шатах материал shrubs, tree seedlings, болон ойн доод хэсгийн сийрэг унаш бүхий давхаргын хооронд stumps, downed-dead байх бүх шатах материалууд (жишээлбэл, хөвх, өвслөг ургамал, roundwood, dead намхан ба дунд зэргийн өндөртэй бутнууд, өсвөр модод, хожуул, branch material, bark, унасан мод, хатсан мөчир, холтос, боргоцой болон намхан амьд tree cones, and low ургамлууд). (cf. Crown Fuel, Ground Fuel, Ladder Fuel) stature living plants). G: Bodennahes Brennmaterial (cf. Crown Fuel, Ground Fuel, Ladder Fuel) Surface Wind R: приземные ветры Wind measured at a Ветер, измеряемый наземной станцией наблюдения, обычно на

325 surface observing некотором расстоянии (приблизительно 6 м) над средней по station, customarily at высоте растительностью, чтобы минимизировать искажающий some distance (usually эффект местных препятствий и местности. Часто это ca. 6 m) above the комбинация местных и ветров общего характера. average vegetative М: Газрын гадаргуу орчмын салхи surface to minimize Газрын гадаргуугийн ажиглалтын станцад хэмжигдсэн салхи the distorting effects бөгөөд ихэвчлэн дэнж болон газрын бартааны нөлөөг of local obstacles and багасгахын тулд ургамлын дундаж бүрхэвчээс дээш тодорхой terrain. It is often a өндөрт (6 м) хэмждэг. Энэ нь ерөнхий салхи болон тухайн бичил combination of local орчны салхины нэгдэл юм. and general winds. G: Bodenwind, bodennaher Wind. Survival Zone R: зона выживания A natural or cleared Естественная или очищенная область достаточного размера, area of sufficient size чтобы защитить персонал от известных опасностей во время and location to protect использования противопожарного укрытия. Примеры включают fire personnel from оползни, дорожное полотно, участки земли, очищенные от known hazards while деревьев и кустарника, возвышенности, широкие гребни, inside a fire shelter. террасы, бульдозерные вспашки, влажные участки, очищенные Examples include rock зоны в мелких ГМ, и ранее пройденные огнем участки. Это slides, road beds, области, где вы не ожидаете никакого контакта с пламенем или clearings, knobs, wide длительного воздействия высокой температуры и дыма. (ср: ridges, benches, dozer Зона безопасности) lines, wet areas, М: Аюулгүйн бүс cleared areas in light Түймэрт шатаж буй талбайн дотор талд ажиллаж буй бие fuels, and previously бүрэлдэхүүнийг болзошгүй аюулаас хамгаалахаар шатах burned areas. These материалыг хангалттай хэмжээгээр зориуд цэвэрлэсэн талбай are all areas where эсвэл байгалийн талбай. Жишээлбэл, нурсан хад, зам, ойн чөлөө, you expect no flame өндөрлөг газар, өргөн нуруу, дэнж, трактороор хуссан газар, contact or prolonged чийгтэй газар, жижиг шатах материалуудыг цэвэрлэсэн газар, heat and smoke. (cf. урьд нь шатсан талбай зэрэг галын дөл, утаа шууд хүрэхээргүй Safety Zone) газар. (cf. Safety Zone) G: Sicherheitszone Sustained Action R: команда для продолжительной работы Crew Personnel Специально подготовленный персонал, оснащенный всем trained, equipped and необходимым для продолжительной работы на тушении deployed to conduct пожаров (ср: Продолжительная Атака) suppression action on М: Үргэлжилсэн довтолгооны анги a wildfire for an Байгалийн түймэртэй тэмцэх ажиллагааг уртасгасан цагаар extended period of явуулахад бэлтгэгдсэн, багаж, хэрэгсэл бүхий бие бүрэлдэхүүн time (cf. Sustained (cf. Sustained Attack) Attack) G: Feuertrupp im Langzeiteinsatz Sustained Attack R: продолжительная атака Continuing fire Непрерывная продолжительная работа на пожаре до его полной suppression action ликвидации. until fire is under M: Үргэлжилсэн довтолгоо control Түймрийг бүрэн хяналтанд оруултал унтраах ажиллагааг тасралтгүй үргэлжлүүлэх G: kontinuierliche Feuerbekämpfung, bis zum Auslöschen des Feuers

326 Swatter R: хлопушка/сбивалка; подручные средства для тушения See: Fire Swatter пожара См. Пожарная хлопушка/сбивалка; Подручные средства для тушения пожара М: Цохиур (See: Fire Swatter) Swivel R: вертлюг An accessory used Устройство между вертолетным крюком и внешней подвеской between the helicopter для обеспечения свободного вращения груза cargo hook and sling М: Эргүүлэг load to allow free Нисдэг тэрэгний ачааг чөлөөтэй эргүүлэх зориулалттай ачааны turning of the load дэгээ болон дүүжилсэн ачааны хооронд байх хэрэгсэл G: Drehring Synoptic Chart R: синоптическая карта In meteorology, any В метеорологии любая диаграмма или карта, на которой chart or map on which представлены данные и анализ, описывающие состояние data and analyses are атмосферы над большой областью в данный момент времени presented that describe (син. Синоптическая карта; карта погоды) the state of the М: Цаг уурын хүснэгт atmosphere over a Өргөн уудам газар нутгийн агаарын төлөв байдлын тухайн large area at a given хугацааны дүн шинжилгээг харуулсан цаг уурын аливаа хүснэгт moment in time (syn. болон газрын зураг (syn. Weather Map) Weather Map) G: Synoptische Karte

Tactical Direction R: тактическое направление Direction given by the Направление, данное руководителем отдела операций, которое operations section включает тактику, подходящую к выбранной стратегии, выбор и chief which includes назначение ресурсов, реализацию тактики, и контроль работы в the tactics appropriate каждом операционном периоде. for the selected M: Taктикийн зааварчилгаа, чиглэл strategy, the selection Тухайн сонгосон стратеги, сонгосон нөөц, үүрэг даалгавар, and assignment of тактикийн хэрэгжилт болон бүх үйл ажиллагааны туршид resources, tactics тохирох зааварчилгаа, чиглэлийг өгдөг удирдагч, дарга. implementation, and G: taktische Führung performance monitoring for each operational period

327

Tactics R: тактика Determining exactly Точное определение того, где и как должна быть проложена where and how to заградительная полоса, и какие другие меры необходимы для build a control line тушения пожара. Тактика должна согласовываться со and what other стратегией, определенной для тушения пожара (ср: Стратегия) suppression measures М: Тактик are necessary to Түймрээс хамгаалах зурвасыг яг хаана, хэрхэн байгуулах вэ extinguish the fire. гэдгийг болон түймрийг унтраахад шаардлагатай Tactics must be ажиллагаануудыг тодорхойлох. Тактикууд нь түймэр унтраах consistent with the үндсэн стратегитэй зохицсон байх ёстой (cf. Strategy). strategy established G: Taktik for suppressing the fire (cf. Strategy) Tag-On R: перекрытие сбросов огнегасящей жидкости Connecting a Перекрытие на земле предыдущего сброса авиатанкером (airtanker) drop to the огнегасящей жидкости последующим сбросом. forward part of a М: Гал унтраах шингэнийг цацах арга previous drop Түймрийн онгоц гал унтраагчийг өмнө нь цацсан газраасаа цааш залгуулан цацах G: Anschlussabwurf von Retardants Tailgate Safety R: инструктаж по технике безопасности Session Краткие собрания, проводимые в начале работ, в процессе, или Brief meetings held at конце операции по обсуждению новых рабочих заданий, новых the beginning, during, методов работы, изменений в планах, использовании средств и or end of an оборудования, и своевременного распознавания и operational period to предупреждения несчастных случаев discuss new work М: Техникийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа assignments, new Аюулгүй ажиллагаа болон багаж, тоног төхөөрөмжийн аюулгүй work methods, хэрэглээний, мөн өөрчлөгдсөн төлөвлөгөө болон ажлын шинэ changes in plans, use арга барилын талаар, эсвэл шинэ даалгаврын талаар ажил of tools and эхлэхийн өмнө, ажлын дундуур, эсвэл бүх үйл ажиллагааны equipment, and төгсгөлд ярилцах шуурхай уулзалт recognition and G: Sicherheitsbriefing protection against work hazards that may be encountered Tandem R: тандем A term to designate Термин, определяющий использование двух или более сил и the use of two or more средств пожаротушения одного типа (например, пожарные units of the same type насосы, бульдозеры, команды пожарных), которые, работая (e.g., fire pumps, один перед другим, выполняют определенную работу по bulldozers, crews of тушению пожара. fire fighters) working М: Тандем one in front of the Түймэртэй тэмцэх ижил төрлийн хэд хэдэн нэгжүүд (жишээлбэл, other to accomplish a галын шахуурга, бульдозер, гал сөнөөгчдийн баг) нэгдэж, specific fire түймрийн фронтын тусгай галыг унтраах ажлыг гүйцэтгэхийг suppression job хэлнэ. G: Tandem-Einheit

328 Tank and Gating R: баки и системы сброса System Баки, двери и механизм сброса огнегасящей жидкости на Tanks, doors, and воздушных судах release mechanism М: Гал унтраагчийн сав ба гарцны систем installed in aircraft for Нисэх онгоцонд суурилуулсан гал унтраагчийн савнууд, cascading fire хаалганууд зэрэг гал удаашруулагчийг чөлөөлөх буюу асгахад retardants зориулсан механизм. G: Tank- und Klappensteuersystem Tank Trailer R: трейлер с баком для воды A specialized trailer Специализированный трейлер, на котором установлен бак, on which is mounted a пожарная помпа, рукав и вспомогательное оборудование tank, a fire pump, М: Усны савтай чиргүүл hose, and Гал түймрийн багажнууд, усны хоолой, галын шахуурга, усны supplementary сав зэргийг дээр нь бэхэлсэн тусгай чиргүүл. equipment G: Feuerwehranhänger Tanker R: автоцистерна; танкер A specialized truck on Специализированный грузовик, на котором установлен бак, which is mounted a пожарная помпа, рукав и вспомогательное оборудование tank, a fire pump, (термин иногда используется как краткая форма для термина hose, and «авиатанкер»; ср: Авиатанкер) supplementary М: Галын автомашин, Автоцистерн equipment (term Гал түймрийн багажнууд, усны хоолой, галын шахуурга, усны sometimes used as a сав зэргийг дээр нь байрлуулсан тусгай автомашин (заримдаа short form for түймрийн онгоцыг товчоор ингэж нэрлэх нь бий). (cf. Airtanker) airtanker; cf. G: (1) Tankfahrzeug; (2) Löschflugzeug Airtanker) Target R: мишень A specific portion of Отдельный участок пожара, на который планируется сбросить the fire on which ингибитор горения или воду из авиатанкера или вертолетного retardant or water is to водосливного устройства be dropped by air М: Бай tankers or helitankers Нисэх онгоц болон нисдэг тэрэгнээс саармагжуулагч, эсвэл унтраах усыг дээрээс нь цацах ёстой галын тодорхой хэсэг. G: Abwurfziel, Ziel Task Force R: оперативная группа Any combination of Любая комбинация отдельных ресурсов, собранных для single resources конкретной тактической задачи, с руководителем и общими assembled for a средствами связи. Оперативная группа может быть particular tactical сформирована заранее и направлена на пожар или сформирована need, with common на самом пожаре (УСУП). communications and a М: Тусгай үүрэгтэй анги leader. A Task Force Тодорхой тактикийн хэрэгцээнд зориулан тус тусдаа байгаа may be pre- нөөцүүдийг (бие бүрэлдэхүүн, техник хэрэгсэл г.м) хооронд нь established and sent to нэгтгэн зохион байгуулж, нэг удирдлага, холбоотой болгосон an incident, or formed анги. Тусгай үүрэгтэй ангийг түймрээс өмнө урьдчилан at an incident (ICS) бүрдүүлсэн байх ба эсвэл тухайн түймэр гарсан үед бүрдүүлж болно (ICS). G: Sondereinheit, Spezialeinheit (zur Feuerbekämpfung) Temperature R: температурная инверсия

329 Inversion См. Инверсия See: Inversion M: Температурын инверс (See: Inversion) Ten-Hour Timelag R: ЛГМ, с характерным временем высыхания 10 часов Fuels См. Классы горючих материалов по характерному времени See under Timelag высыхания Fuel Classes М: Арван цагийн дотор хатдаг шатах материал (See under Timelag Fuel Classes) Terra Torch R: наземный зажигательный аппарат Device for throwing a Устройство для выброса струи горящей жидкости для быстрого stream of flaming зажигания ЛГМ во время отжига на пожаре или при проведении liquid, used to предписанных выжиганий (син. Огнемет) facilitate rapid ignition М: Газрын гал ноцоох төхөөрөмж during burn out Шатаж буй шингэнээр үлээх төхөөрөмж. Байгалийн түймэр operations on a болон зориудын түймрийг бүрэн шатаах ажиллагааны үед галыг wildfire or during a шуурхай авалцуулан асаахын тулд хэрэглэнэ (syn. Flame prescribed fire Thrower). operation (syn. Flame G: Flammenwerfer Thrower) Test Fire R: контрольное выжигание, экспериментальный пожар A prescribed fire set to Предписанное выжигание для оценки следующих параметров: evaluate such поведение пожара, перемещение дыма, определение parameters as fire эффективности обнаружения или оценки мер по ликвидации behavior, smoke drift, пожара efficiency in М: Хяналтын түймэр, Туршилтын түймэр detection, or fire Түймрийн төлөв байдал үзүүлэлтүүд, утааны чиглэл, түймрийн suppression measures илрүүлэлтийн үр ашигт байдал, гал унтраах аргуудыг үнэлэхийн тулд тавьсан зориудын түймэр. G: Testfeuer, Probefeuer Thermal Belt R: термический пояс An area of Область гористого склона (а именно средняя его треть), где mountainous slope вершина радиационной инверсии пересекает склон. Обычно в (characteristically the этом месте происходит наименьшее изменение дневных middle third), where температур, имеются самые высокие средние температуры и, the top of the radiation таким образом, сохраняется самая низкая относительная inversion intersects влажность. Проявление таких условий наиболее очевидно при the slope. It typically ясной погоде и легком ветре. experiences the least М: Дулааны бүс, туйл variation in diurnal Уулархаг налуу газрын хэсэг (дунд хэсгийн), цацрагийн temperatures and has инверсийн дээд хэсэг уулзаж буй налуу. Энд өдрийн температур the highest average бага хэлбэлзэлтэй байдгаас шалтгаалан хамгийн өндөр дундаж temperatures and, температуртай байдаг. Иймээс харьцангуй чийгшил хамгийн thus, the lowest багатай байна. Энэ нь тэнгэр цэлмэг, зөөлхөн салхитай үед тод relative humidity. Its илэрнэ. presence is most G: Thermal-Gürtel evident during clear weather with light wind. Thermal Imagery R: тепловидение, тепловое изображение

330 The display or Воспроизведение или распечатка инфракрасного сканера, printout of an infrared работающего над пожаром (син.: Инфракрасное изображение) scanner operating over M: Дулааны зураг, Хэт улаан туяаны зураг a fire (syn. Infrared Хэт улаан туяаны төхөөрөмжөөр авсан түймрийн зураг буюу Imagery) түүнийг үзүүлэх дэлгэц (syn. Infrared Imagery). G: Thermalbild, Infrarotbild Thermograph R: термограф A self-recording Самопишущий термометр или прибор, который автоматически thermometer or an регистрирует и непрерывно наносит температуру воздуха на instrument that карту (ср: Гигротермограф) records automatically М: Термограф and continuously air Өөрөө бүртгэдэг термометр, эсвэл агаарын температурыг temperature on a chart автоматаар, хүснэгтэд тасралтгүй бүртгэдэг багаж (cf. (cf. Hygrothermograph). Hygrothermograph) G: Thermograph (Temperaturmessgerät mit Aufzeichnung) Thickened Solution R: загущенный раствор A solution, e.g. a fire Раствор, например, воды и ингибитора горения, который имеет retardant-water вязкость, превышающую 200 сантипуазов solution, that has a М: Өтгөрүүлсэн уусмал viscosity exceeding Уусмал, жишээлбэл 200 сантипаузаас дээш өтгөрөл бүхий гал 200 centipoise саармагжуулагч-усны уусмал. G: Verdickte Lösung Thin Layer R: тонкий слой Layer of clouds whose Слой облаков, коэффициент покрытия неба которого составляет ratio of dense sky - 4/8 или менее cover to total sky М: Нимгэн давхрага cover is 4/8 or less Үүлнийн давхрага, энэ нь тэнгэрийн 4/8 хувь болон түүнээс бага хувийг бүрхсэн байдаг. G: Dünne Wolkenschicht (Bewölkungsgrad <4/8) Thin Sky Cover R: тонкая облачность или дымка Sky cover through Покрытие неба, через которое могут просматриваться более which higher clouds высокие облака или небо. or the sky can be М: Нимгэн үүл буюу униар detected Тэнгэрийг бүрхсэн өндрийн үүл G: Dünne Wolkendecke Thread R: резьба Screw thread Винтовая резьба, применяемая для соединения пожарного employed to coupled рукава и оборудования. Специфические размеры изменяются в fire hose and соответствии с национальными и международными стандартами equipment. Specific М: Резьба dimensions vary i.a.w. Галын багаж, усны хоолой зэргийг холбох резьба. Олон улсын national and болон тухайн улсын стандартаас хамааран хэмжээ нь олон янз international байдаг. standards. G: Schraubgewinde Three-Way Radio R: трехсторонняя радиосвязь на двух частотах, дуплексная Radio equipment with радиосвязь. transmitters in the Радиооборудование с передатчиками в мобильных устройствах mobile units on на разных частотах от центральной станции, позволяющее вести different frequencies радиообмен в двух направлениях, используя две смежные

331 from the central радиоволны. Также мобильная связь между автомобилями. station, permitting М: Радио холбоо conversation in two Төв станцтай олон үелзлээр холбогдох дамжуулагч бүхий радио directions using two холбооны зөөврийн төхөөрөмж бөгөөд ижил долгионы уртаар adjacent wave lengths. хоёр чиглэлд харилцан ярилцах боломжтой. Мөн Also, mobile car-to- автомашинуудыг хооронд нь холбоожуулахад хэрэглэнэ. car communications. G: Funkgerät zum Gegensprechen (Duplexverfahren) Throw Out R: отвал почвы Soil pushed over the Почва, перевернутая пожарным плугом вдоль кромки edge of the fireline by противопожарной полосы. В процессе дотушивания отвал the fire plow. During должен быть проверен на наличие горячих тлеющих очагов. the mop-up stage, the М: Хөрсийг ухаж эргүүлэх shoulder of the Галын анжисаар түймрийн зурвасны захад хөрсийг хөмрүүлж plowline should be мөр гаргах. Галыг эцэслэн унтраах ажлын үед анжисаар гаргасан checked for hot мөрөн дээрх цогийг шалгах ёстой. smoldering spots G: Überwurf von Mineralboden Thunderstorm R: гроза A short-lived storm Краткосрочный шторм, создаваемый мощными вертикальными that is produced by облаками, который всегда сопровождается молнией и громом. clouds of great Гроза часто вызывает устойчивые порывистые ветры, сильный vertical extent and that дождь и реже град. Иногда, особенно в горных районах, is always дождевые капли, вызываемые грозами, небольшие и accompanied by испаряются, не достигая земли lightning and thunder. М: Аянга, дуу цахилгаантай бороо A thunderstorm Босоо чиглэлд сунаж тогтсон их хэмжээний үүлнээс үүдэлтэй frequently produces богино хугацааны хүчтэй шуурга ба ийм шуургыг үргэлж аянга, strong, gusty winds, цахилгаан дагалддаг. Дуу цахилгаантай бороо нь хүчтэй салхи, heavy rain, and ширүүн бороо, мөндөр зэргийг нөхцөлдүүлдэг. Заримдаа occasionally hail. уулархаг газар нутгийн ойролцоох ийм борооны усны дуслын Sometimes, хэмжээ бага байдаг бөгөөд газарт хүрэхээс өмнө агаарт ууршдаг. particularly in and G: Gewitter close to the mountainous areas, water drops from a thunderstorm are small, and they evaporate before reaching the ground as precipitation. Tie-In R: соединение минполосы с другими баръерами Act of connecting a Соединение прокладываемой минполосы с другой полосой или control line to another плановым противопожарным разрывом line or an intended М: Хяналтын зурвасыг холбож нэгтгэх firebreak Галын хяналтын зурвасуудыг хооронд нь холбох үйл явц G: Verbinden von Bekämpfungslinien oder Feuerschutzstreifen Timelag R: характерное время высыхания Time needed under Время, за которое частица ЛГМ теряет при определенных specified conditions условиях около 63 процентов разности между ее начальным и for a fuel particle to равновесным влагосодержанием. Если условия остаются

332 lose about 63 percent неизменными, ЛГМ достигает 95% своего равновесного of the difference влагосодержания за 4 характерных времени высыхания (ср: between its initial Мелкие горючие материалы). moisture content and М: Хатах хугацаа its equilibrium Тодорхой нөхцлийн дор шатах материалын хэсгүүд чийгийн moisture content. If агууламжийн тэнцвэрт байдал болон анхны чийгийн агууламжаа conditions remain 63 хувь хүртэл алдахад зарцуулагдах хугацаа. Хэрэв тухайн unchanged, a fuel will нөхцөл өөрчлөгдөхгүй бол шатах материалын чийгийн reach 95 percent of its агууламжийн тэнцвэрт хэмжээ дөрвөн “хатах хугацаа”-ны дараа equilibrium moisture 95 хувьд хүрнэ (cf. Light Fuel) content after 4 timelag G: Zeitverzug (Anpassung der Feuchtigkeit des Brennmaterials) periods (cf. Light Fuel). Timelag Fuel Classes R: классы горючих материалов по характерному времени Classification of fuels высыхания according to time Классификация ЛГМ по времени, необходимого при needed under определенных условиях для потери около 63 процентов разницы specified conditions между начальным и равновесным влагосодержанием. for a fuel particle to Определены следующие четыре класса: lose about 63 percent ЛГМ с характерным временем высыхания 1 час of the difference Отмершие горючие материалы, состоящие из травяных растений between its initial и сучьев диаметром менее 0,6 мм, а также самый верхний слой moisture content and опада. its equilibrium ЛГМ с характерным временем высыхания 10 часов moisture content. The Отмершие материалы, состоящие из древесных материалов following four classes диаметром 0,6 – 2,5 см и слой опада, приблизительно are distinguished: расположенный до 2 см ниже поверхности слоя опада. One-Hour (1-hr) ЛГМ с характерным временем высыхания 100 часов Timelag Fuels Отмершие материалы, состоящие из сучьев и деревьев Dead fuels consisting диаметром 2,5 - 7,5 см в диаметре и слой опада приблизительно of herbaceous plants расположенный в пределах 2-10 см ниже поверхности слоя and roundwood less опада. than about 0.6 cm in ЛГМ с характерным временем высыхания 1000 часов diameter. Also Отмершие материалы, состоящие из сучьев и деревьев included is the диаметром 7,5 - 20 см в диаметре и слой опада, приблизительно uppermost litter layer. расположенный ниже 10 см поверхности слоя опада. Ten-Hour (10- М: Шатах материалын хатах хугацааны ангилал hr)Timelag Fuels Тодорхой нөхцлийн дор шатах материалын хэсгүүд чийгийн Dead fuels consisting агууламжийн тэнцвэр болон анхны чийгийн агууламжаа 63 хувь of roundwood 0.6 to хүртэл алдахад зарцуулагдах хугацааны ангилал. Дараах дөрвөн 2.5 cm in diameter ангид хуваадаг; and, very roughly, the Нэг цагийн хугацаанд хатдаг шатах материал layer of litter Үхсэн өвслөг ургамал болон 0.6 см-ээс бага диаметртэй extending from бөөрөнхий мод. Мөн үүнд ойн хөвхний хамгийн дээд давхарга immediately below the багтана. surface to 2 cm below Арван цагийн хугацаанд хатдаг шатах материал the surface. Ойн хөрсний өнгөн хэсгийн 2 см орчим зузаан, харьцангуй эмх One Hundred-Hour замбараагүй хөвхөн давхарга, 0.6 - 2.5 см диаметртэй бөөрөнхий (100-hr)Timelag мод зэрэг үхжсэн шатах материалаас бүрдэнэ.

333 Fuels Зуун цагийн дотор хатдаг шатах материал Dead fuels consisting Ойн хөрсний өнгөн хэсэг дэх 2 -10 см-ийн зузаантай хөвхөн of roundwood in the давхрага, 2.5 см – 7.5 см диаметртэй мод зэрэг үхжсэн шатах size range of 2.5 to 7.5 материалаас бүрдэнэ. cm in diameter and Мянган цагийн дотор хатдаг шатах материал very roughly the layer Ойн хөрсний өнгөн хэсэг дэх 10 см-ээс дээш зузаантай хөвхөн of litter extending давхрага, 7.5 см - 20 см диаметртэй мод зэрэг үхжсэн шатах from approximately 2- материалаас бүрдэнэ. 10 cm below the G: Zeitverzugklasse (Anpassung der Feuchtigkeit des surface. Brennmaterials) One Thousand-Hour (1000-hr) Timelag Fuels Dead fuels consisting of roundwood 7.5 to 20 cm in diameter and the layer of the forest floor more than about 10 cm below the surface Time-Temperature R: график зависимости температуры от времени Curve Кривая, показывающая увеличение температуры в определенной Graph showing the точке пожара в качестве функции времени с начала и до increase in окончания горения temperature at a M: Хугацаа ба температурын хамаарлын график specified point in a Тодорхой цэгт гал ноцож эхэлснээс бүрэн шатаж дуусах хүртэлх fire as a function of хугацаанд температурын өсөлт болон хугацааны хамаарлыг time, beginning with үзүүлсэн график ignition and ending G: Zeit-Temperatur-Kurve with burnout Tinder R: сухое гнилое дерево; трут Low density solids or Твердые вещества или скопление частиц с низкой плотностью aggregates of particles (например, грубый гумус, гнилая древесина; ср: Гнилушка) (e.g., duff, rotten М: Хуурай өмхөрсөн мод wood (cf. Punk) Хатуу хэсгүүд буюу бага нягттай хуримтлагдаж овоорсон хэсгүүд (жишээлбэл, унаш, өмхөрсөн мод (cf. Punk) G: Zunder, feines Brennmaterial Torching Fire R: горение в форме факела The process by which Процесс, которым отдельное дерево или группа деревьев a single tree, or of a охватываются поднимающейся волной пламени. Происходит как group of trees, is относительно изолированное явление во время продвижения engulfed by an низового пожара. Отличается от верхового пожара, в котором upward surge of воспламеняются большие группы деревьев (син. Горение в flame, occuring as a форме пламени свечи). relatively isolated М: Бамбар хэлбэрийн шаталт phenomemon during Гадаргуугийн түймрийн өмнө ганц болон бүлэг модыг галын дөл the advance of a бүрхэж, бамбар хэлбэрээр асах үйл явц. Энэ нь олон тооны surface fire. модыг хамран шатах титмийн түймрээс ялгаатай (syn. Candling) Distinguished from G: [Auffackeln eines Bodenfeuers in eine einzelne Baumkrone

334 crowning, in which larger groups of trees are inflamed (syn. Candling). Total Fuel R: совокупный горючий материал All plant material both Все растительные материалы, как живые, так и отмершие, living and dead that которые могут сгореть при экстремальных условиях горения. can be consumed by М: Нийт шатах материал fire under extreme Эрчимтэй түймэрт шатах амьд болон хатсан ургамлын бүх burning conditions хэсгүүд G: Gesamtes Brennmaterial Total Mobility R: общая мобильность The capability to Способность перемещать, размещать и использовать имеющиеся move, position, and силы для нужд охраны от пожаров в пределах всей страны. utilize established М: Ерөнхий бэлтгэл, бэлэн байдал forces to meet existing Үндэстний хэмжээнд гал түймэртэй тэмцэх хэрэгцээ, and anticipated fire шаардлагад нөөцийг шилжүүлэх, байрлуулах, ашиглахад бэлэн protection needs байх чадвар nationwide G: Verlegungs-und Einsatzkapapzität Total Ozone R: спектрометр картографирования общего содержания Mapping озона (TOMS) Spectrometer Спектрометр картографирования общего содержания озона (TOMS) (TOMS) является измерительным устройством, установленным The Total Ozone на спутнике, которое обеспечивает ежедневные поступления Mapping глобальных данных об уровнях атмосферного аэрозоля и озона, Spectrometer (TOMS) позволяя наблюдать за различными явлениями на Земле, is a spaceborne включая растительные пожары и пыльные бури. measuring device that М: Нийт озоны агуулгыг зураглах спектрометр (TOMS) provides daily global Нийт озоны агуулгыг зураглах спектрометр (TOMS) нь сансраас data on atmospheric хэмжилт хийдэг төхөөрөмж бөгөөд түүгээр дэлхийн агаар aerosol and ozone мандлын аэрозол болон озоны түвшний мэдээг өдөр тутам levels, thus allowing бүртгэн, байгалийн түймэр, шороон шуурга, тоосжилт зэрэг the observation of a дэлхий дээр явагдаж буй олон үзэгдлийг ажиглах боломжтой. variety of Earth events G: [Eigenname] including vegetation fires and dust storms Total Suspended R: взвешенные частицы в целом Particulate Matter Частицы, выброщенные источником загрязнения независимо от (TSP) их размера. Particles emitted from М: Агаарт дэгдсэн өчүүхэн жижиг хэсгүүд a pollution source Аливаа бохирдлоос үүдэн агаарт дэгдсэн маш жижиг regardless of size тоосонцрууд G: luftgetragene Partikel Touchdown Pad R: площадка приземления That portion of a Часть аэродрома для вертолетов или площадка, где heliport or helispot приземляется вертолет. where the helicopter М: Газардах талбай lands Нисдэг тэрэгний талбайн хэсэг буюу нисдэг тэрэг газардах талбай

335 G: Landefläche, Absetzfläche Tower Cupola R: крыша вышки наблюдения в форме купола See: Lookout House См. Наблюдательный домик М: Өндөрлөгийн цамхаг (See: Lookout House) Tractor Line R: полоса, выполненная трактором See: Dozer Line См. Полоса, выполненная бульдозером М: Трактороор гаргасан зурвас (See: Dozer Line) Tractor Plow R: тракторный плуг Any tracked vehicle, Любое гусеничное транспортное средство с плугом для with a plow for минерализации почвы и транспортировки и персоналом для exposing mineral soil, управления. with transportation М: Анжист трактор and personnel for its Хөрсийг эргүүлэх, түрэх анжис бүхий аливаа гинжит тээврийн operation хэрэгсэл G: Pflug an einer Planierraupe Trail Drop R: cтелющийся сброс See: Incremental Drop См. Постепенно увеличивающийся сброс М: Зам татуулан цацах (See: Incremental Drop) Transport R: транспортная скорость ветра Windspeed Средняя скорость горизонтального перемещения воздуха в A measure of the пределах слоя перемешивания. Может также быть скоростью average rate of the ветра в конечной высоте подъема шлейфа. Обычно имеет horizontal transport of отношение к скорости, с которой эмиссии будут перемещаться air within the mixing от одной области к другой. layer. May also be the М: Салхины зөөвөрлөх хурд wind speed at the final Агаарын холимог давхаргыг хэвтээ чиглэлд зөөвөрлөх салхины height of plume rise. дундаж хурдны хэмжээ. Мөн агаарын урсгалын дээд хэсэг дэх Generally refers to the салхины хурд байж болно. Ерөнхийдөө дулаан агаар нэг газраас rate at which нөгөөд зөөвөрлөгдөх хурдтай холбоотойгоор хэрэглэгдэнэ. emissions will be G: Windgeschwindigkeit des Transportwindes transported from one area to another. Transportation Map R: полетная карта Base map of the Основная карта планового подразделения, показывающая все planning unit showing дороги, тропинки, площадки для вертолетов, аэродромы, all roads, trails, существующие и запланированные для строительства. heliports, and airfields М: Тээврийн замын зураг existing and Бүх зам, харгуй, нисдэг тэрэгний нисч, буух талбай, аэродром, programmed for барилга байгууламж барихаар төлөвлөгдсөн газар зэргийг construction үзүүлсэн газрын зураг. G: Boden-und lLuftverkehrskarte Travel Time R: время нахождения в пути Elapsed time from the Истекшее время от момента выхода команды из точки departure of the initial отправления до момента прибытия и начала работы по тушению attack crew until they пожара arrive at and begin М: Замд зарцуулах хугацаа

336 work on the fire Эхний довтолгооны баг анх хөдөлснөөс эхлэн түймрийн голомтод очиж эхний арга хэмжээг авч эхлэх хүртэлх хугацаа G: Anmarschzeit Travel Time Map R: карта с показателем времени в пути Map showing the time Карта, которая показывает время, необходимое для группы required for the initial первоначальной атаки достичь различных частей охраняемой attack crew to reach зоны с определенных позицийу various parts of a М: Замд зарцуулах хугацааны зураг protection unit from Эхний довтолгооны баг тодорхой цэгүүдээс гал унтраах олон specified positions нэгжүүдэд хүрэхэд шаардагдах хугацаануудыг үзүүлсэн газрын зураг. G: Karte für Anmarschzeiten Trench R: канава; ров A ditch dug on a slope Канава, проложенная ниже огня по склону, обычно как часть below a fire, generally противопожарной полосы, созданная для улавливания as part of a fireline, скатывающихся головешек (син. Противопожарная канава) designed to catch М: Шуудуу, суваг rolling firebrands Налуу газар, асч буй түймрийн доод талд татсан, аливаа доош (syn. Fire Trench) өнхөрсөн шатаж буй материалыг тогтоох шуудуу (syn. Fire Trench) G: Graben Tropopause R: тропопауза The transition layer Переходный слой между тропосферой и стратосферой between the М: Тропопауз буюу орчих завсрын давхарга troposphere and the Шим мандал болон давхраат мандлын дунд орших завсрын stratosphere давхарга. Энэ нь 1 км орчим зузаан агаарын давхарга бөгөөд газрын гадаргаас дээш туйл дээр 8-12 км, экватор дээр 15-17 км өндөрт оршино. G: Tropopause Troposphere R: тропосфера Lowest layer of the Самый нижний слой атмосферы, ограниченный Землей внизу и atmosphere, bounded стратосферой вверху, с верхней границей - тропопаузой, by the Earth beneath располагающейся примерно на расстоянии 10-13 км над земной and the stratosphere поверхностью. Тропосфера характеризуется уменьшающейся с above, with its upper высотой температурой и отличается от стратосферы почти boundary being the постоянной температурой на высоте верхней области. В tropopause, about 10- пределах тропосферы протекает большинство 13 km above the метеорологических процессов (облака и погодные системы) (ср: Earth's surface. The Стратосфера) troposphere is marked М: Шим мандал by decreasing Газрын гадаргуутай уялдаа, холбоотой байрласан агаар мандлын temperature with хамгийн доод давхарга (мандал) юм. Дээд хил нь газрын height and is гадаргаас дээш дунджаар 10-13 км өндрийг хамрах бөгөөд энэ нь distinguished from the дэлхийн туйлуудад харьцангуй нимгэрч 8-9 км, харин экватор overlying stratosphere дээр 16-17 км хүртлэх зузааныг хамардаг. Энэ давхаргад цаг by the nearly constant агаарын төлөв байдлын өөрчлөлт, цаг агаарын үзэгдлүүд үүсэж, temperature with хөгжиж, шилжиж байдаг онцлогтой ба түүнчлэн агаарын height of the latter температур газрын гадаргаас дээшлэх тутамд дунджаар 100 м region. Most of the тутам 0,6 градусаар буурч байдаг (cf. Stratosphere).

337 clouds and weather G: Troposhäre systems are contained within the troposphere (cf. Stratosphere) Trough R: линия пониженного атмосферного давления между двумя An elongated area of фронтами с повышенным давлением relatively low Вытянутая область низкого атмосферного давления, atmospheric pressure, простирающаяся от центра системы пониженного давления usually extending М: Бага даралтын бүс from the center of a Агаарын харьцангуй бага даралтын нарийхан сунаж тогтсон low pressure system хэсэг, ихэвчлэн бага даралтын системийн төвөөс гадагш чиглэлд тогтдог. G: Tiefdruckkeil Truck Trail R: пожарная дорога Substantial Прочная дорога для пожарного автомобиля, построенная до transportation route пожара for fire suppression М: Гал түймрийн авто зам motor vehicles, built Гал түймрийн автомашинд зориулан түймэр гарахаас өмнө prior to a fire байгуулсан зам G: Maschinenweg (Zufahrtsweg für Feuerwehrfahrzeuge) True Bearing R: истинный азимут Bearing by true north Пеленг скорее по географическому северу, чем по магнитному rather than magnetic северу north М: Бодит азимут Соронзон орны хойд зүгээс илүүтэйгээр бодит хойд зүгт тулгуурлан зүг чигийг олох G: Peilung (wahre)

338

Turn Around R: охват с флангов To contain a fire along Сдерживание огня с флангов пожара и начало сдерживания огня a flank and begin в головной части (син. Контролирование огня с флангов) containing it across М: Хажуугийн гал бүрхэх the head (syn. Turn Шатаж буй галын хажуу талаар зэрэгцэн ассан гал үндсэн галтай the Corner) нийлэх (syn. Turn the Corner) G: [Übergang vom Parallel- zum Direktangriff] Turn the Corner R: контролирование огня с флангов См. Контролирование огня с флангов М: Хажуугийн галыг эргүүлэх Turn around Time R: время для полета до водоема и обратно Time used by an air Время, использованное воздушным танкером или вертолетом со tanker or helitanker to сливным устройством для заполнения емкости огнетушащей reload and return to жидкостью и возвращения к месту пожара the fire М: Цэнэглээд буцаж ирэх нислэгийн хугацаа Гал унтраагч онгоц болон нисдэг тэрэг усаар саваа цэнэглээд буцаж ирэх хугацаа G: Umdrehzeit Two-Way Radio R: одночастотная симплексная радиосвязь Radio equipment with Радиооборудование с передатчиками на мобильных устройствах, transmitters in mobile работающее на той же частоте, что и базовая станция, и units on the same разрешающее вести разговор в двух направлениях, используя ту frequency as the base же частоту по очереди. station, permitting М: Нэг сувгийн радио conversation in two Төв станцтай ижил үелзлээр холбогдох дамжуулагч бүхий радио directions using the холбооны зөөврийн төхөөрөмж бөгөөд ижил үелзлээр хоёр same frequency in чиглэлд харилцан ярилцах боломжтой. turn G: Funkgerät zum Wechselsprechen (Simplex) Type of Fire R: тип пожара See Typology under См. Типология в разделе «Лесной пожар» Forest Fire М: Түймрийн хэлбэр (See Typology under Forest Fire)

339 U

Unacceptable Fire R: неприемлемый риск пожара Risk Уровень пожарного риска, превышение которого Level of fire risk предусматривает определенные действия, необходимые для above which specific защиты жизни, собственности и ресурсов. action is deemed М: Үл хүлээн зөвшөөрөхүйц түймрийн эрсдэл necessary to protect Түймрийн эрсдлийн зэрэг, хүний амь нас, эд хөрөнгө, нөөцийг life, property and хамгаалах тусгай үйл ажиллагаа шаардлагатай түймэр. resources G: Nicht akzeptierbares Feuerrisiko Uncontrolled Fire R: неуправляемый огонь (1) Any fire which (1) Любой пожар, который угрожает уничтожением жизни, threatens to destroy собственности или природным ресурсам и: (a) не горит в life, property, or пределах границ противопожарных полос, или (б) горит с такой natural resources, and интенсивностью, что он не может быть сразу потушен (a) is not burning обычными техническими средствами, имеющимися в within the confines of распоряжении. firebreaks, or (b) is М: Хяналтгүй түймэр burning with such (1) Хүний амь нас, эд хөрөнгө, байгалийн нөөцөд хор уршиг intensity that it could учруулах аливаа түймэр: (а) түймрийн хамгаалалтын зурвaсанд not be readily хязгаарлагдахгүйгээр шатах түймэр, (б) бэлэн байгаа энгийн extinguished with багаж, тоног төхөөрөмжийг ашиглан унтрааж дийлэхээргүй, ordinary tools эрчимтэй шатаж буй түймэр commonly available. G: Unkontrolliertes Feuer Under Control R: под контролем; See under Control a см. В разделе «Борьба с пожаром; охрана леса от пожара» Fire М: Хяналтад байх (See under Control a Fire) Underburning R: пал под пологом леса Prescribed burning Предписанный пал низкой интенсивности при выжигании ЛГМ, with a low intensity созданных в результате хозяйственной деятельности или fire in activity-created естественных ЛГМ под пологом леса (син. Выжигание под or natural fuels under пологом леса, ср: Выжигание до маркировки) a timber canopy (syn. М: Oйн доод ташингыг шатаах Understory Burning, Бага эрчимтэй зориудын түймэр буюу модны титмийн доод cf. Premarking Burn) хэсгийн байгалийн шатах материалыг шатаах (syn. Understory Burning, cf. Premarking Burn) G: Durchbrennen (unter Kronenschirm) Undercut Line R: заградительная линия на склонах A fireline below a fire Противопожарная полоса на склоне ниже пожара. Должна быть on a slope. Should be вырыта таким образом, чтобы улавливать скатывающийся trenched to catch горючий материал. Также называется заградительной полосой, rolling material. Also расположенной ниже пожара called underslung line М: Газрын доод хэсэгт байгуулсан түймрийн зурвасны саад Уулын налууд, асч буй түймрийн газрын доод хэсэгт байгуулсан түймрийн зурвас. Газрын уруу өнхөрсөн материалыг тогтоон барих зорилготой. Мөн хориг зурвас гэж нэрлэгдэх нь бий. G: Bekämpfungslinie am Hang (unterhalb des Feuers)

340 Understory Burning R: выжигание под пологом леса See: Underburning См. Пал под пологом леса М: Ойн өвслөг ургамлан бүрхэвчийг шатаах (See: Underburning) Understory Fire R: пожар под пологом леса A low intensity fire Пожар низкой интенсивности, который горит под пологом леса. that burns beneath the Это может происходить во время природного пожара, а также и canopy of a timber во время предписанного выжигания. stand. It can occur М: Ойн өвслөг ургамлан бүрхэвчийн түймэр during the course of a Ойн титмийн доод хэсгийн ургамлан бүрхэвчийг бага wildfire as well as эрчимтэйгээр шатаах түймэр. Энэ нь байгалийн болон зориудын under prescribed fire түймрийн үед тохиолдоно. conditions. G: Feuer im Unterstand Unified Command R: объединенное руководство A unified team effort Усилие объединенной группы, которое позволяет всем which allows all ведомствам, несущим юридическую ответственность за пожар, agencies with как территориальную, так и функциональную, управлять jurisdictional пожаром с помощью установления общего набора целей и responsibility for the стратегий тушения пожара. Это выполняется без потери или incident, either отказа от полномочий, ответственности или отчетности (УСУП). geographical or М: Нэгдсэн удирдлага, команд functional, to manage Түймэр гарсан тохиолдолд унтраах цогц стратеги, зорилгыг буй an incident by болгож зохицуулах, хууль эрхийн бүхий л байгууллагуудын establishing a хүлээх үүргийг нэгтгэсэн баг. Энэ баг нь хууль журмаар common set of зохицуулагдсан бүрэн эрх, үүрэгтэй, хүлээх хариуцлагатай incident objectives байдаг. and strategies. This is G: Vereinigte Kommandostrukturen accomplished without losing or abdicating authority, responsibility, or accountability (ICS). Uniform Fuels R: однородные горючие материалы Identical or consistent Идентичные или плотные горючие материалы, распределенные fuels distributed непрерывно, и тем самым обеспечивающие непрерывное continuously, thereby распространение огня providing a М: Нэг төрлийн шатах материал continuous path for Гал түймрийн тасралтгүй тархах нөхцлийг бүрдүүлдэг, ижил the fire to spread буюу жигд тархсан шатах материалууд. G: Gleichmässig strukturirerte und verteilte Brennmaterialien Universal Time, R: всемирное время Coordinated (UTC) Международная единица гражданского и научного времени, International basis of введенная в 1964 г. UTC – передается точными согласованными civil and scientific радиосигналами, которые используются для установки времени time, implemented in на часах. С 1 января 1972 г. UTC получается с атомных часов. 1964. UTC is widely Единицей UTC считается атомная секунда (в системе СИ). broadcast by precisely М: Дэлхийн цаг буюу одон орон болон атомын цагийг coordinated radio харьцуулан гаргасан цагийн хэмжигдэхүүн (UTC) signals; these radio Олон улсад иргэний болон шинжлэх ухааны зорилгоор 1964

341 time signals ultimately оноос хэрэглэж эхэлсэн цаг. Дэлхийн цаг нь маш өргөн тархсан furnish the basis for радио дохио бөгөөд бүх нийтийн болон хувийн цагийг the setting of all тохируулах үндэс болдог. 1972 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс public and private атомын цагийг нэгтгэсэн. UTC-ийн нэгж нь атомын секунд (SI) clocks. Since 1 байдаг. January 1972, UTC G: Koordinierte Weltzeit has been obtained from atomic clocks. The unit of UTC is the atomic (SI) second. Unknown R: неизвестная причина пожара See under Fire Cause См. в разделе «Причина пожара (классы причин пожара)» (Classes). М: Шалтгаан нь тодорхой бус түймэр (See under Fire Cause (Classes). ) Unlined Fire Hose R: пожарный рукав без прокладки Hose commonly of Рукав, обычно из хлопка, полотна или синтетического волокна, cotton, linen, or без резиновой трубки или прокладки, часто используемый на synthetic fibrе тушении лесных пожаров из-за своего небольшого веса и construction without защитных характеристик, предотвращающих протекание. rubber tube or lining, М: Доторлогоогүй, усны хоолой often used for Ихэвчлэн хөвөн даавуун болон нийлэг эдээр хийсэн буюу wildfires because of эрзээнэн бус дотортой хоолой бөгөөд хөнгөн, уян хатан (чийг нь its light weight and амархан гардаг) шинж чанартай учир байгалийн түймэртэй self protecting тэмцэхэд түгээмэл хэрэглэдэг. (weeping) G: Druckschlauch (ungummiert) characteristics Unthickened R: негустеющий раствор Solution Раствор, вязкость которого менее чем 200 сантипуаз, сП A solution whose М: Өтгөрүүлээгүй уусмал viscosity is less than 200 сантипуаз (сП)-аас бага өтгөрөлтэй уусмал 200 centipoise G: Unverdickte Lösung Upper Winds R: ветры в верхних слоях атмосферы See: Winds Aloft См. Характеристики ветра в верхних слоях атмосферы М: Агаарын дээд давхаргын салхи (See: Winds Aloft) Urban R: городской An area wherein the Территория, на которой дома и другие постройки формируют residences and other внешний вид пейзажа, включая большинство зон в пределах human developments больших и маленьких городов, районов, торговых и form an essentially промышленных предприятий в сельской местности и подобных solid covering of the результатов развития, вне зависимости от того, находятся ли они landscape, including в или вне городских границ (ср: Переходная зона между most areas within местами проживания и природными землями) cities and towns, M: Хот, суурин газар subdivisions, Хот, суурин газрууд, тэдгээрийн дэд хэсгүүд, аж үйлдвэрлэлийн commercial and бүсүүд, хотын доторх хязгаарын үүнтэй төстэй хэсгүүд, хүмүүс industrial parks, and суурьшсан, хүний гараар бүтээсэн бусад байгууламж бүхий, similar developments ландшафтын талбай болон ихэнх нь хатуу хучилттай талбай whether inside city багтана (cf. Residential/Wildland Interface).

342 limits or not (cf. G: Stadtbereich, städtisch Residential/Wildland Interface) Urban/Wildland R: переходная зона между городом и дикой природой Interface Переходная зона (1) между городом и природой (ср. Городской, The transition zone (1) Природный, Природный пожар, (2) где объекты и другие between cities and результаты человеческой деятельности встречаются с wildland (cf. Urban, неразвитыми природными территориями или растительными Wildland, Wildland горючими материалами (син. Переходная зона между местами Fire), (2) where проживания и природными землями, Переходная зона между structures and other природными землями и городом; Переходная зона между human development сельской и городской местностью meets undeveloped М: Суурин газар болон байгалийн бүсийн завсрын газар wildland or vegetative нутаг fuels (syn. (1) Суурин газрын болон байгалийн бүс нутаг хоорондын Residential/Wildland завсрын бүс (cf. Urban, Wildland, Wildland Fire), (2) Барилга Interface, болон хүний гараар бүтсэн бусад байгууламж нь хөдөө хээр Wildland/Urban болон ургамлын шатах материалтай залган орших газар (syn. Interface, Rural/Urban Residential/Wildland Interface, Wildland/Urban Interface, Interface) Rural/Urban Interface). G: Berührungszone zwischen städtischem und unbesiedeltem Bereich]

343 V

Values-at-Risk R: ценности, находящиеся под угрозой Natural resources, Природные ресурсы, объекты экономики или другие ценности, developments, or которые могут подвергаться опасности в случае возникновения other values that may пожара. be jeopardized if a fire М: Аюул, эрсдэлд өртөж болзошгүй үнэт зүйлс occurs Түймэр гарсан тохиолдолд аюулд өртөж болох эдийн засгийн хувьд чухал объектууд, байгалийн нөөц болон бусад үнэт зүйлс. G: Gefährdete wertvolle Ressourcen Variable Ceiling R: переменный «потолок» A ceiling of less than «Потолок» менее чем 1000 м, который быстро увеличивается 1000 m which rapidly или уменьшается по высоте под влиянием одного или increases or decreases нескольких регистрируемых значений в течение периода in height by one or наблюдений. more reportable values М: Үүлний суурь, доод хэсэг дэх хувьсан өөрчлөгддөг during the period of агаарын давхарга observation Агаарын энэхүү давхарга нь 1000 метрээс доош байх ба ажиглалт хийх явцад маш хурдан дээшилж, доошлон өндрөө өөрчилдөг. G: Wolkenuntergrenze, veränderliche Variable Fire Danger R: переменная пожарная опасность Resultant of all fire Результирующая всех факторов пожарной опасности, которые danger factors that изменяются ежедневно, ежемесячно, ежегодно (например, vary from day to day, пожарная погода, влагосодержание ЛГМ, состояние month to month, or растительности, изменяющийся показатель риска возникновения year to year (e.g., fire пожаров от людей, изменяющийся показатель вероятности weather, fuel moisture возникновения пожаров) (ср: Постоянная пожарная опасность) content, condition of М: Түймрийн аюулын тогтмол бус хэлбэрүүд vegetation, variable Түймрийн аюулыг нөхцөлдүүлэгч бүх хүчин зүйлс бөгөөд эдгээр man-caused fire нь өдөр, сар, жил бүрээр өөр өөр байдаг (жишээлбэл, түймрийн hazard, and variable цаг агаар, шатах материалын чийгийн агууламж, ургамлын risks of ignition (cf. нөхцөл, хүнээс үүдэлтэй түймрээс учирсан хор хохирол болон Constant Fire Danger) гал ноцон асах магадлалын олон янз хэлбэрүүд (cf. Constant Fire Danger). G: Feuergefährdung (variabel) Variable Sky R: изменяющиеся условия облачности Condition Условия облачности, которые изменяются между подлежащими A sky condition that регистрации значениями закрытия неба облачностью в период varies between наблюдений. reportable values of М: Үүлшилтийн тогтмол бус нөхцөл sky cover amounts Үүлшилтийн нөхцөл, энэ нь ажиглалт хийх явцад бүртгэгдсэн during the period of үүлний бүрхэцийн утгуудын тэмдэглэхүйц өөрчлөлт юм. observation G: Himmelszustand (veränderlicher)

344

Variable Visibility R: изменяющаяся видимость A condition when the Состояние, когда преобладающая видимость - менее чем 3 мили prevailing visibility is (5 км); и быстро улучшается и ухудшается одним или less than 3 miles (5 несколькими подлежащими регистрации значениями в течение km) and rapidly периода наблюдения increases and М: Орчны харагдацын хэлбэлзэл decreases by one or Ажиглалт хийх хугацаанд 3 мил (5 км)-ийн доторх орчны more reportable values харагдац нэг болон хэд хэдэн тэмдэглэхүйц утгаар өсч, буурах. during the period of G: Sicht (veränderliche) observation Variable Wind R: 1. Переменный ветер; 2. Меняющееся направление ветра Direction (1) Ветер, который меняет свое направление с одного на другое; (1) Wind which (2) Направление ветра, которое изменяется на 60 градусов и moves from one более в течение периода определения направления ветра. direction, to another. М: 1. Солигдмол салхи; 2. Салхины чиглэлийн хэлбэлзэл (2) Wind direction (1) Нэг чиглэлээс нөгөө чиглэл рүү шилжих салхи. (2) Чиглэлийг which varies by 60 нь тодорхойлох явцад 60 ба түүнээс дээш хэмээр өөрчлөгдөх degrees or more салхины чиглэл during the period of G: Windrichtung (veränderliche) time the wind direction is being determined. Ventilated R: aспирационный психрометр Psychrometer См.: Психрометр See: Psychrometer М: Агааржуулсан психрометр (See: Psychrometer) Ventilation Factor R: показатель вентиляции A numerical value Цифровое значение, относящееся к потенциалу атмосферы по relating the potential рассеиванию загрязняющих веществ в воздухе от постоянного of the atmosphere to источника, рассчитанное умножением высоты смешивания на disperse airborne транспортную скорость ветра pollutants from a М: Агааржуулалтын хүчин зүйл stationary source, Агаарын тээврийн хэрэгслийн суурин эх үүсвэрээс үүдэлтэй calculated by бохирдлыг сарниулах агаар мандлын потенциалын тоон утга multiplying the юм. Үүнийг тооцохдоо янз бүрийн өндөр дэх салхины хурдыг mixing height by the холимог өндрөөр үржүүлнэ. transport wind speed G: Durchlüftungsfaktor Ventilation Index R: индекс вентиляции (ИВ) (VI) Термин, обычно используeмый метеорологией, занимающейся A term commonly загрязнением атмосферы. ИВ – численное значение, used in air pollution показывающее потенциал атмосферы по рассеиванию meteorology. The VI загрязняющих веществ в воздухе от постоянного источника is a numerical value (например, дым от предписанных выжиганий). Вычисляется relating to the умножением высоты смешивания на среднюю скорость ветра в potential of the смешанном слое. atmosphere to disperse М: Агааржуулалтын индекс airborne pollutants Цаг уур судлалд агаарын бохирдолтой холбоотой хэрэглэдэг from a stationary түгээмэл нэршил. Агааржуулалтын индекс нь агаарын тээврийн

345 source (e.g., smoke хэрэгслийн суурин эх үүсвэрээс үүдэлтэй бохирдлыг сарниулах from a prescribed агаар мандлын потенциалын тоон утга (жишээлбэл, зориудын fire). It is calculated түймрээс үүдэлтэй утаа). Үүнийг тооцохдоо янз бүрийн өндөр by multiplying the дэх салхины дундаж хурдыг холимог өндрөөр үржүүлнэ. mixing height by the G: Durchlüftungs-Index average wind speed in the mixed layer. Vertical (Fuel) R: вертикальное размещение горючих материалов Arrangement Горючие материалы над поверхностью земли и их вертикальная Fuels above ground непрерывность, которая влияет на пожар, достигающий and their vertical различных уровней или слоев растительности continuity, which М: Шатах материалын босоо чиглэлд тархсан байдал influences fire Газрын гадарга дээрх шатах материал ба түүний босоо чиглэлд reaching various үелэн тархсан байдал, энэхүү үелэл, давхаргаар түймэр levels or vegetation ургамлын өндрийн янз бүрийн түвшинд дамждаг. strata G: Vertikale Anordnung des Brennmaterials Vertical R: вертикальный температурный профиль Temperature Profile График фактической температуры сухого термометра в Plot of the actual dry- зависимости от высоты над земной поверхностью. Обычно bulb temperature определяется с помощью данных радиоветрового зонда against height above М: Температурын босоо зүсэлт the earth's surface, Газрын гадаргуугийн дээрх хуурай термометрийн бодит most commonly температурын зүсэлтийн зураг, ихэвчлэн Радио-салхины determined by a бөмбөлгийн ажиглалтаар тодорхойлогддог. rawinsonde G: vertikales Temperaturprofil observation Vertical Wind R: вертикальный профиль ветров Profile График ветров над земной поверхностью, обычно определяется A plot of winds aloft запуском и наблюдением шара-пилота; используется для against height above составления прогноза погоды the earth's surface; М: Салхины босоо зүсэлт most commonly Газрын гадаргуугийн дээрх өргөгдсөн салхины зүсэлтийн зураг, determined by a pilot үүнийг нисдэг бөмбөлгийн ажиглалтаар тодорхойлдог ба balloon observation; түймрийн цаг агаарын урьдчилсан мэдээнд хэрэглэдэг. used for the fire G: Windprofil (vertikales) weather forecast Very High R: очень высокая частота Frequency (VHF) Диапазон радиочастот от 30 до 299 МГц Radio frequency range М: Хэт өндөр давтамж from 30 MHz to 299 30 –аас 299 МГц-ийн хоорондох радио долгионы давтамж MHz G: VHF-Frequenz

346

Viscosity R: вязкость The relative ability of Относительная способность жидкости сопротивляться потоку a fluid to resist flow (ср: Сантипуаз) (cf. Centipoise) М: Өтгөрөлт Шингэний урсацыг эсэргүүцэх харьцангуй чадвар (cf. Centipoise) G: Viscosität, Zähflüssigkeit Viscous Water R: огнегасящая вода с загустителем Water that contains a Вода, содержащая загустители для уменьшения поверхностного thickening agent to стока; имеет тенденцию прилипать к горючим материалам и reduce surface runoff; распространяться в слоях, которые в несколько раз плотнее, чем tends to cling to простая вода, тем самым имеет повышенную способность burning fuels and поглощать тепло, охлаждать горючие материалы и исключать spread in layers that кислород. Также называется «вязкая вода». are several times М: Өтгөрүүлсэн ус thicker than plain Гадаргуугийн урсацыг багасгахаар өтгөрүүлэгч бодис хольсон water, thereby having ус. Цэвэр устай харьцуулбал нилээд хэд дахин өтгөн ба шатаж an increased capacity буй материалын давхаргуудад тархааж, хооронд нь to absorb heat, cool зууралдуулах зориулалттай шингэн бөгөөд энэ нь халуун fuel, and exclude энергийг өөртөө шингээж, шатах материалыг хөргөн, oxygen. Also called хүчилтөрөгчгүй болгоно. Мөн өтгөрүүлсэн ус хэмээн нэрлэдэг. thickened water. G: Viskoses Wasser Visibility R: видимость The greatest distance Наибольшее расстояние, на котором выбранные объекты могут at which selected быть видны и различимы, или эквивалент видимости, objects can be seen полученный с помощью измерения приборами and identified, or its М: Харагдац equivalent derived Тухайн объектыг харж, тодорхойлж болох хамгийн хол зай буюу from instrumental багажны тусламжтайгаар тодорхойлсонтой тэнцэх харагдац measurements G: Sicht (-weite) Visibility Area Map R: карта видимости определенного района Map showing the Карта, показывающая различные классы видимой зоны different classes of наблюдаемого района из наблюдательных пунктов или пункта; visible area covered может классифицировать зоны видимости, ненапрямую by a lookout point or видимые зоны, и слепые зоны или только зоны видимости или points; may слепые зоны (Син. Карта зоны видимости) differentiate between М: Үзэгдэх орчныг тодорхойлох газрын зураг seen areas, indirectly Түймрийн ажиглалтын цэгүүдээс харагдах газрын өөр өөр visible areas, and хэсгийг харуулсан зураг; энд зөвхөн харагдац бүс ба үл харагдах blind areas, or only газрын хоорондын ялгааг ангилсан байх ба мөн харагдац газар, between seen areas шууд бусаар харагдах газар, үл харагдах газар гэж ангилсан and blind areas (syn. байдаг (syn. Seen Area Map). Seen Area Map). G: Karte mit Angaben über die Sichtweiten

347

Visibility Distance R: расстояние видимости The maximum Максимальное расстояние, на котором может быть видна distance at which a колонка дыма определенного размера и плотности и опознана smoke column of как дым невооруженным глазом. specified size and М: Үзэгдэх орчны зай density can be seen Утааны баганын нарийвчилсан хэмжээ болон нягтыг энгийн and recognized as нүдээр харж, таньж болох хамгийн хол зай. smoke by the unaided G: Erkennungsdistanz eye Visible Area Map R: карта зоны видимости A map showing the Карта, показывающая различные классы видимой зоны different classes of наблюдаемого района из наблюдательных пунктов или пункта visible area covered (Примечание; может классифицировать зоны видимости, by a lookout point or ненапрямую видимые зоны, и слепые зоны, или только зоны points (Note: It may видимости или слепые зоны). differentiate between М: Үзэгдэх орчныг харуулсан газрын зураг directly visible areas, Түймрийн ажиглалтын цэгүүдээс харагдах газрын өөр өөр indirectly visible ангийг харуулсан зураг (Тайлбар: энд зөвхөн харагдах бүс ба үл areas, and blind areas, харагдах газрын хоорондын ялгааг ангилсан байх ба мөн or only between харагдац газар, шууд бусаар харагдах газар, үл харагдах газар visible and blind). зэргийг ялгаж ангилсан зураг юм) G: [Karte des einzusehenden Geländes] Visual Flight Rules R: положения правил визуальных полетов (VFR) Conditions Основные положения, относящиеся к погоде, установленные для The basic weather правил визуальных полетов. Это - потолок выше одной тысячи conditions prescribed футов (300 метров) и видимость более трех миль (5 км). for flight under visual М: Ил харааны нислэгийн дүрмийн нөхцлүүд flight rules. This is a Ил харааны нислэгийн дүрэмд заагдсан нислэгийн цаг агаарын ceiling above one үндсэн нөхцлүүд. Энэ нь мянган футээс (300 м) дээш орших thousand feet (300 m) өндрийн хязгаар бөгөөд энд хамгийн хол харагдац 3 миль (5 км) and visibility in excess байна. of three miles (5 km). G: Sichtflugbedingungen Volatiles R: Легко испаряющиеся вещества, летучие вещества Readily vaporized Легко испаряемые органические материалы, которые, при organic materials смешивании с кислородом, легко загораются which, when mixed M: Шингэн ууршимтгай бодис with oxygen, are Амархан ууршдаг органик материалууд, эдгээр нь easily ignited хүчилтөрөгчтэй холилдвол амархан ноцон асдаг. G: Flüchtige Substanzen Volunteer R: доброволец – пожарный Firefighter Legally Пожарный, зачисленный в установленном порядке в enrolled firefighter добровольную пожарную дружину, который предоставляет under the fire услуги по предотвращению и тушению пожаров с небольшой department денежной компенсацией organization laws who М: Сайн дурын гал сөнөөгч devotes time and Гал түймэртэй тэмцэх байгууллагын тухай хууль, дүрмийг energy to community баримтлан, түймэртэй тэмцэх хамтын эзэмшлийн байгууллагад fire service with little багахан хэмжээний хөлсөөр цаг, хүчээ дайчлан сайн дураараа

348 monetary ажиллах гал сөнөөгч compensation G: Freiwilliger Feuerwehrmann Vortex R: вихревая турбулентность Turbulence(1) (1) Горизонтальный вихрь, создаваемый турбулентным следом Horizontal whirlwind самолета или вертолета. При определенных атмосферных created in the wake of условиях, этот турбулентный воздух может быть спроецирован fixed- and rotary-wing на землю и, в свою очередь, негативно повлиять на поведение aircraft that are in пожара. Небольшой пожар или отдельная часть кромки пожара flight. Under certain может неожиданно снова вспыхнуть, особенно, если отмечается atmospheric небольшая скорость ветра при неустойчивых атмосферных conditions, this условиях. turbulent air can be (2) Сгенерированные пожаром горизонтальные вихри, projected to the параллельные продвигающемуся пожару высокой ground and in turn интенсивности. Они создают образцы пожаров различной adversely affect fire интенсивности и воздействия под влиянием ветра. Это явление behaviour. A small приводит к образованию полос, обычно сформированных fire or segment of a деревьями со значительными или незначительными ожогами fire perimeter can крон и погибшими деревьями. unexpectedly flareup, М: Агаарын ширүүн урсгалын хуйлрал particularly if the (1) Нисэж буй агаарын хөлгийн далавчнаас үүссэн хуйларсан wind speed is light салхи. Агаар мандлын тодорхой нөхцлийн дүнд энэхүү and an unstable турбулент газрын гадаргад хүрч, түймрийн төлөв байдалд atmosphere exists. (2) сөргөөр нөлөөлж болно. Ялангуяа салхины хурд бага, агаар Fire-generated мандлын давхарга тогтворгүй байх үед багахан хэмжээний horizontal whirlwinds түймэр болон түймрийн периметрийн тодорхой хэсэг энэхүү occuring parallelly to хуйларсан салхины нөлөөгөөр огцом дүрэлзэн асдаг байна. (2) the movement of a Хэвтээ чиглэлийн хуйларсан салхинаас үүссэн түймэр өндөр high-intensity fire and эрчимтэй шатаж буй түймэртэй зэрэгцэн урагшилж, салхинаас causing wind- үүдэлтэй түймрийн экосистемд үзүүлж буй нөлөө болон influenced patterns of түймрийн эрчмийн олон хэлбэрүүдийг нөхцөлдүүлнэ. Энэхүү different fire үзэгдлийн дүнд титмийнх нь дээд, доод хэсэг үхсэн модод бүхий intensities and зурвас бий болно. severities. This G: Luftwirbelschleppe, Vortex phenomenon results in the formation of strips of forest trees typically shaped by higher or lower crown scorch/mortality.

349 W

Walkie-Talkie R: переносная рация A combined voice Достаточно легкая приемо-передающая голосовая станция, transmitter and носимая одним человеком receiver light enough М: Зөөврийн радио холбоо to be carried by one Нэг хүн авч явахад зориулсан, яриаг дамжуулагч болон хүлээн person авагчтай, бага оврын холбооны хэрэгсэл G: Handfunkgerät Warm Front R: теплый фронт Interface or transition Промежуточная или переходная зона между двумя воздушными zone between two air массами разной плотности и температуры; передний край masses of different сравнительно теплой воздушной массы, который перемещается density and таким образом, что теплый воздух замещает холодный воздух; temperature; the иногда сопровождается грозами leading edge of a М: Дулаан фронт relatively warm air Температур болон нягтын хувьд ялгаатай агаарын хоёр цулын mass which moves in шилжилтийн ба завсрын уулзах бүс. Харьцангуй дулаан агаарын such a way so that цулын фронт нүүж хүйтэн агаарын оронд солигдох үйл явц, энэ warm air displaces нь заримдаа аадар бороотой холбоотойгоор үүснэ. colder air, G: Warmfront occasionally associated with thunderstorms Water Bar R: мелкое дренажное углубление A shallow channel or Мелкий канал или поднятый барьер, например, вал уплотненной raised barrier, e.g., a земли или тонкий шест, уложенный диагонально через дорогу ridge of packed earth или тропинку таким образом, чтобы отводить воду, особенно or a thin pole laid воду, образовавшуюся в результате грозы; часто diagonally across the устанавливается в противопожарных полосах на крутых surface of a road or склонах, чтобы предотвращать эрозию trail so as to lead off М: Усны шуудуу water, particularly Гүехэн шуудуу, эсвэл овоолсон хаалт, жишээлбэл, овоолж storm water; нуруулдсан шороо болон замын өнгөн хэсэг дээгүүр хөндлөн frequently installed in тавьсан ус зайлуулах хоолой (ялангуяа үерийн ус); налуу газар firelines on steep дахь түймрийн зурвасанд хөрсний нүүлтээс сэргийлж үүнийг slopes to prevent байгуулах нь түгээмэл байдаг. erosion G: Querrinne Water Bomber R: бомбардировщик воды See: Airtanker См. Авиатанкер М: Усаар бөмбөгдөгч (See: Airtanker) Water Bombing R: сброс воды The act of dropping Сброс воды на лесной пожар из воздушного судна в полете (ср: water on a wildfire Воздушная атака, Сброс воды, Бомбардировка пожара) from an aircraft in М: Усаар бөмбөгдөх flight (cf. Aerial Галын онгоцноос байгалийн түймрийн дээрээс ус цацах Attack, Water ажиллагаа (cf. Aerial Attack, Water Dropping, Fire Bombing)

350 Dropping, Fire G: Abwerfen von Löschwasser Bombing) Water Bucket R: емкость для воды; водосливное устройство (ВСУ) A container filled with Емкость, заполненная водой или ингибитором горения. Термин water or retardant. обычно употребляется для обозначения вертолетного Term commonly used водосливного устройства (ВСУ) for helicopter buckets М: Усны сав (syn. Helibucket). Ус болон гал унтраах бодисыг агуулах усны сав. Ихэвчлэн нисдэг тэрэгний усны савыг ингэж нэрлэнэ (syn. Helibucket). G: Hubschrauber-Aussenlastbehälter für Löschmittelabwurf Water Dropping R: сброс воды The act of dropping Сброс воды из воздушного судна в полете (Син. Сброс воды, water from aircraft or Воздушная атака) a helicopter in flight М: Ус асгах (syn. Water Bombing, Галын онгоц болон нисдэг тэрэгнээс ус цацах ажиллагаа (syn. Aerial Attack) Water Bombing, Aerial Attack) G: Abwurf von Löschwasser Water Expansion R: система пенообразования; оборудование воздушно-пенное Pumping System Аппарат, состоящий из воздушного компрессора и поршневого (WEPS) насоса, присоединенных к одному двигателю, соединенному с Apparatus utilizing an негерметичной емкостью для производства пены. Процедура air compressor and состоит из подачи сжатого воздуха в поток жидкости, positive displacement содержащий соответствующий пенообразователь. pump coupled to the М: Хөөс үүсгэгч систем; агаар-механикийн хөөсний same engine, plumbed төхөөрөмж to a non-pressurized Даралтгүй сав болон нэг хөдөлгүүрт зэрэг холбогдсон агаар tank, for producing нягтруулагч болон бүлүүрт шахуурга бүхий хөөс үүсгэх foam. The operation төхөөрөмж. Энэ нь хөөс үүсгэгч бодистой шингэн рүү нягтарсан involves injecting агаарыг шахах зарчмаар ажиллаж хөөсийг үүсгэнэ. compressed air into a G: Schaumgenerator liquid stream containing a suitable foaming agent. Water Expansion R: cистема пенообразования System (WES) См. Система пенообразования See: Water Expansion М: Хөөс үүсгэгч систем Pumping System See: Water Expansion Pumping System (WEPS) (WEPS)

351

Water Hammer R: гидравлический удар Impact energy due to Энергия удара, создаваемая из-за внезапного закрывания sudden shutting of fire пожарного ствола, пропорциональная массе умноженной на nozzles, proportional квадрат скорости to the mass multiplied М: Даралттай ус by the square of the Галын хоолойн хушуу гэнэт хаагдсанаас даралт үүсэх, энэ нь velocity урсацын хурдны квадратыг жингээр үржүүлсэнтэй шууд хамаараалтай. G: Druckstoss Water Source R: водный источник; водоем A strategical Стратегическое важное место, из которого может быть получена important place from вода для насосов, баков, грузовиков, вертолетов, или для which water resources использования в лагере. can be obtained for М: Усны эх үүсвэр pumps, tanks, trucks, Түймэртэй тэмцэх суурингийн хэрэгцээг, мөн нисдэг тэрэг, helicopters, or camp галын автомашин, усны сав, шахуурга зэргийг усаар хангахад use стратегийн чухал ач холбогдолтой усны эх үүсвэр. G: Wasserentnahmestelle Water Supply Map R: карта расположения водоемов Map showing location Карта, показывающая месторасположение водоемов of water sources М: Усан хангамжийн газрын зураг Усны эх үүсвэрүүдийн байрлалыг харуулсан газрын зураг G: Karte von Wasserentnahmestellen Water Tender R: водовозка Any ground vehicle Любой наземный транспорт, способный перевозить и хранить capable of воду в емкости transporting and М: Ус тээвэрлэгч storing water in Ус зөөх, хадгалах зориулалтын сав бүхий аливаа тээврийн containers хэрэгсэл G: Tankwagen Watershed R: водораздел; водосборный бассейн; водосбор Area from which all Район, из которого все осадки сливаются в один поток или ряд precipitation flows to потоков. Граница между водосборными бассейнами является a single stream or set водоразделом: все осадки на противоположных сторонах of streams. Note: The водораздела будут течь в различные водосборные бассейны. boundary between the М: Усан хагалбар, ус цуглуулах талбай watershed is a Бүх хур тунадас цугларч, нэг гол ба хэд хэдэн голын сүлжээнд watershed divide: all цутгах газар нутаг. the precipitation on Тайлбар: Ус цуглуулах талбайн хил нь усан хагалбар буюу opposite sides of a тухайн орчны уул нуруудын орой юм. Тухайн усан хагалбарын watershed divide will эсрэг тал руу урсаж буй бүх ус өөр усан хагалбарт хамаарагдана. flow into different G: Wassereinzugsgebiet, Wasserscheide watersheds. Weather Advisory R: сводка погоды, метеосводка [Aeronautics] A report [Аэронавтика] Сообщение о существующих или on existing or прогнозируемых условиях погоды, часто с рекомендациями, как predicted weather справляться с ними, особенно в случае опасных условий погоды, conditions, often with не предсказанных прогнозом, так как они влияют на операции

352 advice for how to deal по тушению пожаров with it, especially in М: Цаг агаарын мэдээний эмхэтгэл the case of hazardous [Агаар-далай тэнгис] Цаг агаарын урьдчилсан ба тухайн цаг weather conditions not үеийн мэдээний тайлан. Энэ нь ихэвчлэн цаг агаарын аюултай predicted in the area үзэгдэл тохиолдоход хэрхэн ажиллах талаарх зааврыг агуулсан forecast, as they affect байдаг. the operation process G: Wetterberatung Weather Map R: карта погоды; синоптическая карта See: Synoptic Chart Синоптическая карта М: Цаг уурын мэдээний карт зураг (See: Synoptic Chart) Weather Observer R: наблюдатель за изменениями условий погоды Person responsible for Человек, ответственный за сбор текущих данных о погоде и collecting current информации о пожаре, предоставляющий их метеорологу, weather data and специалисту по поведению пожара или руководителю отдела information at the ситуационного анализа. Данные проверяются часто, каждый час incident and providing или два. them to an assigned М: Цаг агаарын ажиглагч meteorologist, fire Гал түймрийн үеийн цаг агаарын мэдээ, мэдээллийг цуглуулж, behavior specialist, or цаг уурч, түймрийн төлөв байдлын үнэлгээний мэргэжилтэн the situation unit болон онцгой байдлын нэгжийн удирдагчид өгөх үүрэгтэй хүн. leader. The data are G: Wetterbeobachter monitored frequently, every one or two hours. Weather Warning R: предупреждения об опасных явлениях погоды Statement that Извещение, что вероятны опасные явления погоды или о том, dangerous weather is что они происходят likely or is occurring М: Цаг агаарын онцгой үзэгдлийн мэдээ Цаг агаарын онцгой үзэгдэл тохиолдсон, эсвэл тохиолдож магадгүй талаарх анхааруулга мэдээ. G: Wetterwarnung Wet Deposition R: мокрое осаждение Removal of contents Перемещение содержимого воздушных масс на слой почвы с of air masses onto a участием дождя, облаков или тумана substrate with М: Нойтон тунадас involvement of rain, Агаарын цулын зарим бүрэлдэхүүн хэсэг үүл, манан, бороогоор clouds or fog дамжин хөрсөнд буух. G: Feuchte Deposition Wet Foam R: смачиватель A low expansion foam Тип слабократной пены с незначительным числом различных type with few and пузырьков и кратким временем дренажа, который используется varied bubbles and для быстрого проникновения и тушения огня rapid drain time which М: Чийгшүүлэгч хөөс is used for rapid Цөөхөн тооны боловч олон янзын хэлбэртэй дуслууд үүсгэдэг, penetration and fire хурдан хатдаг, нам өсөлтийн хөөс бөгөөд шатах материалд extinguishment түргэн нэвчүүлэх ба галыг унтраахад хэрэглэнэ. G: Schaum geringer Konsistenz, Schwerschaum Wet Line R: смоченная огнезащитная полоса

353 A fire control line Противопожарная полоса, подготовленная водой, или водным и prepared by water, or химическим ингибитором горения, распыленными по земле, water and chemical которая служит в качестве временного противопожарного retardant, sprayed барьера для остановки пожара низкой интенсивности, или для along the ground, and пуска встречного пала. which serves as a М: Түймрээс хамгаалах нойтон зурвас temporary control line Ус болон химийн бодисыг зурвасын дагуу цацаж бага эрчимтэй to stop a low-intensity түймрийн тархалтыг хянах болон тэрхүү нойтон хэсгээс эхлэн fire or from which to угтуулж тавих цурвыг ноцоохоор байгуулсан түймрийн ignite a backfire хяналтын зурвас G: Nasse Bekämpfungslinie Wet Run R: заход воздушного судна для выполнения увлажнения See: Drop Pass См.: Заход воздушного судна для сброса огнегасящей жидкости М: Шингэнтэй нисэлт (See: Drop Pass) Wet Storage R: емкость для огнегасящей жидкости Fire retardants mixed Ингибиторы горения, смешанные с водой и хранящиеся в with water and stored емкостях на авиатанкерных базах для своевременного in tanks at air attack использования воздушными танкерами bases for immediate М: Шингэнийг хадгалах сав use by air tankers Агаарын довтолгооны баазад зориулалтын саванд устай хольж хадгалсан, түймэр унтраагч онгоц шууд хэрэглэхэд бэлэн шаталт саармагжуулагч шингэн. G: Flüssiglagerung (Retardants) Wet Water R: вода со смачивателем Water with added Вода с добавленными химическими веществами, называемыми chemicals, called смачивателями, которые увеличивают проникающие свойства и wetting agents, that свойства распространения воды посредством уменьшения increase water's поверхностного натяжения (ср: Смачиватель) spreading and М: Хольцтой ус penetrating properties Химийн шингэрүүлэгч бодис нэмсэн ус, энэ нь гадаргуугийн due to a reduction in тэлэлтийг бууруулснаар усны тархалт болон шингэх шинж surface tension (cf. чанарыг нэмэгдүүлдэг (cf. Wetting Agent). Wetting Agent) G: Entspanntes Wasser, Netzwasser, "nasses" Wasser Wet-Bulb Depression R: психрометрическая разность The difference Разность между температурой смоченного и сухого термометра, between the wet and определенная психрометром; используется вместе с dry-bulb temperatures температурой сухого термометра в качестве меры recorded by a относительной влажности воздуха (ср: Психрометр) psychrometer; used in М: Психрометрийн ялгаа conjunction with the Психрометрт бүртгэгдсэн хуурай болон нойтон термометрийн dry-bulb temperature температурын ялгаа; агаарын харьцангуй чийгшлийн as a measure of the хэмжигдэхүүн болох хуурай термометрийн температуртай relative humidity of холбоотойгоор хэрэглэгддэг (cf. Psychrometer). the air (cf. G: Feuchttemperaturdifferenz Psychrometer)

354

Wet-Bulb R: температура смоченного термометра Temperature Технически температура, зарегистрированная смоченным Technically, the термометром психрометра. Это - самая низкая температура, до temperature registered которой воздух может быть охлажден испаряющейся водой при by the wet-bulb постоянном атмосферном давлении (ср: Психрометр, thermometer of a Смоченный термометр). psychrometer. It is the М: Нойтон термометрийн температур lowest temperature to Психрометрийн нойтон термометрт бүртгэгдсэн температур. which air can be Энэ нь даралт тогтмол үед агаарт ууршиж буй усанд агаарын cooled by evaporating хөрөх хамгийн бага температур (cf. Psychrometer, Wet-Bulb water into it at a Thermometer) constant atmospheric G: Temperatur feuchtes Thermometer pressure (cf. Psychrometer, Wet- Bulb Thermometer). Wet-Bulb R: смоченный термометр Thermometer В психрометре термометр со своим шариком, покрытым чистым In a psychrometer, the муслином, который насыщается дистиллированной водой перед thermometer with its наблюдением (ср: Психрометр, Смоченный термометр). bulb covered with a М: Нойтон термометр jacket of clean muslin Термометрийн үзүүрт бэхэлсэн хөвөн даавууг хэмжилтийн өмнө which is saturated нэрмэл усаар норгосон психрометр (cf. Psychrometer,Wet-Bulb with distilled water Temperature). before an observation G: Temperatur feuchtes Thermometer (cf. Psychrometer,Wet- Bulb Temperature) Wetting Agent R: смачиватель A chemical that when Химикат, который при добавлении в воду снижает added to water поверхностное натяжение раствора и заставляет его reduces the surface расширяться и проникать в смачиваемые объекты более tension of the solution эффективно, чем необработанная вода (ср: Вода со and causes it to spread смачивателем) and penetrate exposed М: Чийгшүүлэгч холимог objects more Холимгийн гадаргуугийн тэлэлтийг бууруулахаар усанд нэмсэн effectively than the химийн бодис бөгөөд энэхүү холимог нь цэвэр усыг бодвол untreated water (cf. гадаргуу дээгүүр хурдан тархаж, шингэдэг (cf. Wet Water). Wet Water) G: Netzmittel Whirlwind R: вихрь See: Fire Whirl См. Огенный вихрь М: Хуй салхин гал (See: Fire Whirl) Widow-Maker R: опасная работа; опасное дерево Slang term for loose Сленговый термин для незакрепленного сука или вершины, или limb or top, or piece части коры дерева, которые могут упасть на любого, of bark lodged in a работающего под ними tree, which may fall М: Аюултай мод; аюултай ажил on anyone working Дор нь ажиллаж буй хүний дээрээс унаж болзошгүй, хугарч

355 underneath it унжсан модны мөчир, модны орой, эсвэл томхон холтос зэргийг нэрлэх этгээд хэллэг. G: [Ast, abgestorbener und hängender] Wilderness R: 1. Дикая местность; 2. Дикая природа; 3. Заповедник 1) A wild, 1) Дикий, невозделанный, необитаемый район, покрытый или не uncultivated, покрытый растительностью. (2) Территория замечательной uninhabited region, естественной красоты и экологического разнообразия. (3) vegetated and non- Территория, организованная для сохранения своих первобытных vegetated. (2) Area of отличительных особенностей в условиях неосвоенности в remarkable natural течение неограниченного срока, оказания положительного beauty and ecological влияния на общественность. diversity. (3) Area М: 1. Онгон газар; 2. Онгон буюу зэрлэг байгаль; established to Хамгаалалттай газар нутаг conserve its primeval 1) Хүн суурьшиж байгаагүй, газар тариалангүй, ургамалтай character and болон ургамалгүй, байгалийнхаа хэлбэрт байгаа газар нутаг. (2) influence for public Экологийн олон янз байдал ба байгалийн үзэсгэлэн зэргээрээ enjoyment, under онцгой газар нутаг uncultivated G: Wildnis (naturnahe, natürliche Landschaft) conditions, in perpetuity. Wildfire R: 1. Пожар на девственных территориях; 2. Природный 1) Any unplanned and пожар uncontrolled wildland 1) Любой незапланированный и неуправляемый огонь в дикой fire which regardless природе, независимо от источника возгорания, который может of ignition source may потребовать тушения или других действий, согласно политике require suppression ведомства. response, or other (2) Любое свободное распространение огня в природе, не action according to подвергающееся тушению, отвечающее целям управления (ср: agency policy. (2) Природные земли, Природный пожар, Предписанный Any free burning природный пожар, Предписанный пожар) wildland fire М: 1. Хяналтгүйгээр асч буй түймэр; 2. Байгалийн түймэр unaffected by fire 1) Аливаа эх үүсвэр нь тодорхой бус, төлөвлөгдөөгүй, хяналтанд suppression measures аваагүй байгалийн түймэр бөгөөд гал унтраах үйл ажиллагаа which meets явуулах болон гал түймэртэй тэмцэх байгууллагын бодлогын management дагуу өөр арга хэмжээ авах шаардлагатай түймэр. (2) Түймэртэй objectives (cf. тэмцэх менежментийн зорилгод нийцүүлэн авч хэрэгжүүлэх Wildland, Wildland ямар ч арга хэмжээг аваагүй, чөлөөтэй шатаж буй байгалийн Fire, Prescribed түймэр (cf. Wildland, Wildland Fire, Prescribed Natural Fire, Natural Fire, Prescribed Fire). Prescribed Fire). G: Unkontrolliertes Feuer, Wildfeuer Wildland R: природные земли; дикая природа Vegetated and non- Покрытая и не покрытая растительностью земля, где не vegetated land in осуществлялось освоение, за исключением дорог, железных which development is дорог, линий электропередач и другой транспортной essentially non- инфраструктуры; строения, если они вообще есть, встречаются existent, except for редко. В лесопожарной терминологии этот общий термин roads, railroads, включает все горючие растительные ресурсы, включая powerlines, and управляемые леса и лесные культуры (ср: Переходная зона similar transportation между местами проживания и природными землями, Природный

356 facilities; structures, if пожар) any, are widely М: Байгалийн бүс нутаг; зэрлэг байгаль scattered. In fire Цахилгааны шугам, төмөр зам, автозам болон тэдгээртэй төстэй management тээврийн дэд бүтцээс өөр байгууламжгүй, ургамлан бүрхэвчтэй, terminology this эсвэл бүрхэвчгүй газар нутаг. Түймрийн менежментийн нэр general term includes томъёонд шатаж болохуйц ургамлын нөөц, мөн таримал болон all burnable vegetation зохион байгуулалт хийсэн ойг ерөнхийд нь ингэж нэрлэнэ (cf. resources including Residential/Wildland Interface, Wildfire). managed forests and G: [Landschaft mit naturnaher, natürlicher oder forest plantations (cf. bewirtschafteter Vegetationsbedeckung, weitgehend Residential/Wildland unerschlossen] Interface, Wildfire) Wildland Fire R: природный пожар Any fire occurring on Любой пожар, возникший на природных землях, независимо от wildland regardless of источников возгорания, убытков или выгод (ср: Дикая природа, ignition sources, Природный пожар, Переходная зона между местами проживания damages or benefits и природными землями) (cf. Wildland, М: Байгалийн түймэр Wildfire, Байгалийн бүс нутагт асч буй, үүссэн шалтгаан, хор уршигтай, Residential/Wildland эсвэл үр ашигтай эсэх нь тодорхойгүй аливаа түймэр (cf. Interface) Wildland, Wildfire, Residential/Wildland Interface) G: [Feuer in einer Landschaft mit naturnaher, natürlicher oder bewirtschafteter Vegetationsbedeckung, weitgehend unerschlossen] Wildland Fuels R: природные горючие материалы Any organic material, Любой органический материал, отмерший или живой, в земле, living or dead, in the на земле, или над землей, который воспламенится и будет гореть ground, on the ground, М: Байгалийн шатах материал or in the air, that will Газарт болон агаарт байх, амьд ба үхсэн, шатаж болох бүхий л ignite and burn органик материалууд G: Brennmaterialien der naturnahen Landschaft Wildland/Urban R: переходная зона между природными землями и городом Interface См. Переходная зона между городом и дикой природой See: Urban/Wildland М: Байгалийн бүс нутаг болон Хотын завсрын бүс нутаг Interface (See: Urban/Wildland Interface) Wind Direction R: направление ветра The direction from Направление, откуда дует ветер which the wind is М: Салхины чиглэл blowing Салхи үлээж буй чиглэл G: Windrichtung

357

Wind Profile R: профиль ветра A chart of wind speed Диаграмма скорости ветра по высотам, обычно определяется in relation to height, запуском шара-пилота most commonly М: Салхины зүсэлт determined by a pilot Салхины хурдыг өндөршилтэй хамааруулан илэрхийлсэн balloon observation бүдүүвч зураг, үүнийг ихэвчлэн агаарын бөмбөлгийн ажиглалтаар тодорхойлдог. G: Windprofil Wind Shear R: сдвиг ветра A variation in wind Изменение скорости или направления ветра в слое атмосферы speed and/or direction или между слоями. Сильный сдвиг ветра может действовать как in a layer of the инверсия и препятствовать подъему шлейфа. Он также может atmosphere or разорвать шлейф дыма, не позволяя дыму сильно подниматься between layers. A над уровнями местности. Сильный горизонтальный strong wind shear may антициклонный сдвиг выражается в перемещении вниз и может act like an inversion перенести дым в верхние слои по отношению к поверхности and inhibit plume rise. земли. It may also fracture М: Салхины өөрчлөлт the smoke plume, not Салхины хурдны хэлбэлзэл буюу агаарын давхарга болон allowing smoke to rise давхаргуудын хоорондын салхины хэлбэлзэл. Салхины хүчтэй much above terrain өөрчлөлт нь инверс болон утаа суунагийг газраас дээш өндөрт levels. A strong хөөргөхгүй тогтоон барьдаг. Хэвтээ чиглэлийн хүчтэй horizontal антициклоны шилжилт доош чиглэвэл өндөрт байх утааг газрын anticyclonic shear гадаргуу руу доошлуулдаг. results in downward G: Wind-Schere motion and may bring smoke aloft to the surface. Wind Shift R: поворот ветра A change in the Изменение среднего направления ветра на 45 градусов или average wind direction более, происходящее за менее чем 15 минут, если скорость ветра of 45 degrees or more в это время равна 6 узлам (3 м/с) или больше which takes place in М: Салхины чиглэлийн огцом өөрчлөлт less than 15 minutes if Салхины чиглэлийн дундаж үзүүлэлт болох 45 хэмийн өөрчлөлт, the wind speed during эсвэл 15 минутын хугацаанд салхины хурд 6 (3 м/с) болон this period is 6 knots түүнээс дээш зангилаагаар нэмэгдэхэд салхины чиглэл үүнээс их (3 m/s) or greater хэмээр өөрчлөгдөх. G: Änderung der Windrichtung Wind Speed R: скорость ветра The rate of horizontal Скорость горизонтального движения воздуха прошедшего motion of the air past данную точку за единицу времени. При определении a given point анемометром по международным стандартам этот показатель expressed in terms of берется на высоте 10 метров над землей на ровной открытой distance per unit of местности или в 10 м над сомкнутым растительным пологом. time. If determined Значение скорости ветра для лесопожарных целей обычно with an anemometer, усредняется каждые 10 мин (единица: км/час) (ср: Скорость at the international ветра) standard height of 10 М: Салхины хурд

358 metres (m) in the open Агаарын хэвтээ чиглэлд шилжих хурд, энэ нь салхи тодорхой on level terrain or at цэгээс нэгж хугацаанд хэр зайд шилжиж байгаагаар 10 m above a closed илэрхийлэгдэнэ. Олон улсын стандартаар салхины хурдыг vegetative canopy. тодорхойлохдоо газраас дээш 10 метрийн өндөрт, эсвэл Wind speed for fire ургамлын бүрхэвчнээс дээш 10 метрийн өндөрт анемометрээр management purposes хэмждэг. Ойн түймрийн менежментийн зорилгоор салхины is normally averaged хурдыг хэмжихдээ 10 минутын интервалтайгаар хэмждэг (нэгж: over a 10-minute км/ц) (cf. Wind Velocity). interval (unit: km/h) G: Windgeschwindigkeit (cf. Wind Velocity) Wind Vectors R: векторы ветра Wind directions used Направления ветра, используемые для определения поведения to calculate fire пожара behavior М: Салхины вектор Түймрийн төлөв байдлыг тооцоход хэрэглэдэг салхины чиглэлүүд G: Windvektoren Wind Velocity R: cкорость ветра See: Wind Speed См: Скорость ветра М: Салхины хурд (See: Wind Speed) Wind-Driven R: пожар, управляемый ветром; ветроэнергетический пожар Wildfire Пожар, распространяющийся под влиянием ветра A wildfire that is М: Салхиар тархаж буй түймэр controlled by wind Салхиар тархаж буй байгалийн түймэр G: Vom Wind getriebenes Feuer Windfall R: ветровал; бурелом A tree or trees that Дерево или деревья, вывороченные или сломанные сильным have been uprooted or ветром, или площадь деревьев на корню, пройденная сильными broken off by wind, or ветрами или штормами (син.: Ветровал, Ветровал деревьев с an area of previously корнями) standing timber that М: Салхинд унасан мод has been blown over Салхинд үндэс нь булгарсан эсвэл хугарч унасан модод буюу by strong winds or хүчтэй салхи, шуурганы улмаас урьд байсан модод нь унасан storms (syn. ойн талбай (syn. Blowdown, Windthrow) Blowdown, G: Windwurf, Windbruch Windthrow) Windrow R: вал порубочных остатков Woody debris that has Порубочные остатки, сложенные в длинную непрерывную been piled into a long линию continuous row М: Мод огтлолтын үлдэгдэл Урт, нуруу үүсгэн овоолсон мод огтлолтын үлдэгдэл G: Schlagabraum, auf streifenförmige Wälle geschoben Windrow Burning R: выжигание вала порубочных остатков Burning slash that has Выжигание порубочных остатков вместе с валежником и been piled into long ветровалом, сложенных в длинную непрерывную линию (ср: continuous rows (cf. Сплошной пал, Сжигание порубочных остатков, Складывание в Broadcast Burning, кучи и сжигание) Debris Burning, Piling М: Мод огтлолтын үлдэгдлийг шатаах

359 and Burning) Урт, нуруу үүсгэн овоолсон мод огтлолтын үлдэгдлийг шатаах (cf. Broadcast Burning, Debris Burning, Piling and Burning) G: Verbrennen von Schlagabraum auf Wällen Winds Aloft R: характеристики ветра в верхних слоях атмосферы A meteorological term Метеорологический термин, относящийся к скорости и referring to the wind направлению ветра на различных высотах в атмосфере над speeds and wind зоной поверхностных наблюдений погоды (син. Ветры в directions at various верхних слоях атмосферы) levels in the М: Агаарын дээд давхаргын салхины шинж чанар atmosphere above the Газрын гадаргуу дахь ажиглалтын талбайн дээрх агаар мандлын domain of surface янз бүрийн түвшин дэх салхины хурд болон чиглэлтэй weather observations холбоотой цаг уур судлалын нэр томъёо (syn. Upper Winds) (syn. Upper Winds) G: Höhenwinde Windspeed Meter R: измеритель скорости ветра See: Anemometer См.: Анемометр М: Салхины хурд хэмжигч (See: Anemometer) Windthrow R: ветровал деревьев с корнями See: Windfall См.: Ветровал М: Салхинд үндсээрээ булгарсан мод (See: Windfall) Wye R: тройник A hose connection Соединение рукавной линии с двумя выходами, желательно with two outlets, вентильное, позволяющее использовать два соединения одного preferably gated, диаметра от одной подающей линии. permitting two М: Салаа бэлчир connections of the Гаралтын хоёр нүхтэй, усны хоолойн холбогч. Энэ нь ижил same coupling диаметртэй хоёр хоолойг үндсэн хоолойд зэрэг холбогч хэрэгсэл diameter to be taken юм. from a single supply G: Verteiler line

360 Z

Zone Weather R: зональный прогноз погоды Forecast Fire weather Специальный пожарный прогноз погоды для соответствующего forecast issued управления пожаром, (время, район, элементы погоды), specifically to fit the составляемый на регулярной основе в течение пожароопасного requirements of fire сезона. Зоны или площади являются соединением management needs административных и климатологических областей, обычно (i.e., time, area, and размером с отдельный лес или округ. weather elements), М: Цаг агаарын урьдчилсан мэдээг бүсчлэн гаргах issued on a regular Түймрийн менежментийн шаардлагад (ө.х. хугацаа, газар нутаг, basis during the цаг агаарын элементүүд г.м) нийцүүлэн түймрийн энгийн normal fire season. улирлын үед гаргасан цаг агаарын урьдчилсан мэдээ. Цаг Zones or areas are a агаарын урьдчилсан мэдээний бүс нь засаг захиргаа, уур combination of амьсгалын нэг мужид хамаарагдах бөгөөд цар хүрээний хувьд administrative and тухайн дүүрэг ба ойн хэмжээтэй ойролцоо байдаг climatological areas, G: Gebietswettervorhersage usually about the size of an individual forest or district.

361