november 2016 De Natuurkijker CONTACTBLAD IVN Emmen en omstreken

waar wij wonen

BELEEF DE NATUUR! IVN Mutaties in het Leden/Dona- IVN, het instituut voor natuureducatie en duurzaam­ teursbestand oktober 2016 heid, is een landelijke organisatie die mensen lokaal bij natuur betrekt. Door haar laagdrempelige en Als nieuwe leden mogen we begroeten : educatieve activiteiten maakt een groot aantal mensen kennis met de natuur. Dhr. N. Onrust, Emmen De IVN beroepskrachten ondersteunen de vrijwilli­ Mevr. I. Kolenberg-Blokhuizen, Wezuperbrug gers bij hun activiteiten en initiëren landelijke en Dhr. J.L. Hoekman, Emmen regionale campagnes. Zo´n 130 professionals werken vanuit de provinciale vestigingen en een landelijk De volgende personen worden (op hun eigen ver- bureau in Amsterdam. Meer info op www.ivn.nl zoek) Binnen de 170 lokale afdelingen van IVN zijn zo’n per 31-12-2016 uitgeschreven als lid of donateur : 20.000 ervaren vrijwilligers actief. Dhr. H. Plukker, Emmen Dhr. H.G. Nijkamp, Emmen IVN Emmen en omstreken zet zich in voor natuur / Dhr. R. van Dijk, Emmen en milieueducatie, door het organiseren van lezin­ Dhr. B. Botter, Emmen gen, wandelingen, excursies, cursussen en jeugdac­ Dhr. J. Karel, Emmen tiviteiten. Verzorgd door vrijwilligers en door daar­ Dhr. J.B. Schuurmans, Emmen voor ingehuurde professionals. Mevr. P. van Hijningen, Emmen Mevr. M. Pellegrom, Emmen Op verzoek en tegen een geringe vergoeding verzor­ gen onze vrijwilligers activiteiten voor scholen en Overleden : bijvoorbeeld ook lezingen of rondleidingen voor in­ Dhr. H. Snippe, Klazienaveen stellingen en bedrijven. We wensen mevrouw Snippe en familie veel sterkte Dit alles om u in uw eigen omgeving kennis te laten toe met dit verlies. maken met plant en dier, het landschap en de samen­ hang tussen natuur en milieu. Wijzigingen dienen vóór 1 december schriftelijk of Meer info op via ons mailadres, www.ivn.nl/afdeling/emmen-en-omstreken te worden doorgegeven, aan de ledenadministratie: Janny Hummel, Seendstraat 7 , 7841 BG Sleen , [email protected]

Lid of donateur worden? Werkgroepen Iedereen van 18 jaar en ouder kan lid worden van Werkgroep, contactpersoon en telefoonnummer onze IVN afdeling. Het lidmaatschap voor: Activiteiten coördinator Leden € 20,-- per jaar Dick Haverkamp 0591 - 531969 Zij ontvangen 2x per jaar de Natuurkijker Bargerveen En 4x per jaar Mens en Natuur (uitgave van het lan­ Erik Bloeming 06- 53199389 delijk bureau) Jeugd Zij kunnen gratis deelnemen aan lezingen en Janny Eikens 0591 – 649635 excursies Natuuravonden Dick Haverkamp 0561 – 531969 Donateurs € 8,75 per jaar Natuurwerkdag Zij ontvangen 2x per jaar de Natuurkijker Dick Haverkamp 0561 – 531969 Zij kunnen gratis deelnemen aan lezingen en Oud papier inzameling excursies Dick Haverkamp 0561 – 531969 Aanmelden kan bij de penningmeester Promotie en PR Betaling op rekeningnummer NL TRIO 0776 4509 56 Dick Haverkamp 0561 – 531969 t.n.v. IVN afdeling Emmen eo Redactie Natuurkijker Dorie Tomassen 06- 41176574 Voor vragen kunt u bellen met Janny Hummel, 0591- 362155 Opzegging dient te geschieden vóór 1 december

2 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN Voorwoord Van de bestuurstafel

De zomer ligt intussen al weer een tijdje achter ons. Najaar 2016 De boeren hebben de oogst weer binnen en de natuur De totstandkoming van de Natuurkijker “Nieuwe is zich aan het voorbereiden op een koude winter. De Stijl” bleek een zware bevalling. De programmatuur herfst kleurt alles weer rood, geel en bruin, padden­ was voor de samenstellers ongewoon en niet gemak­ stoelen schieten uit de grond en de dieren verzame­ kelijk. Met veel gepuzzel en uitproberen is het de len hun wintervoorraad. Beukennootjes, eikels, kas­ samenstellers uiteindelijk toch gelukt er een accep­ tanjes, allerlei bessen en andere vruchten vormen tabel product van te maken. De reacties op de nieuwe een passende maaltijd voor tal van dieren die de NK waren over het algemeen positief, hoewel som­ koude winter trotseren. Kwestie van overleven, zoals migen de amateuristische uitstraling misten. we allemaal willen overleven. Voor het komende jaar zullen wij een nieuw program­ Ook IVN-Emmen e.o. wil dit, maar het wordt steeds ma voor natuurlezingen opstellen. Deze moeten moeilijker omdat er structureel te weinig actieve meer publiek trekken, want de lezingen van het af­ leden zijn die meehelpen om deze mooie club in gelopen seizoen werden maar matig bezocht. IVN Emmen naar een rustig vaarwater te helpen. Als be­ leden laten het over het algemeen volledig afweten. stuur moeten we voortdurend alles draaiende hou­ Wij denken een en ander te verlevendigen door meer den zonder zicht op nieuwe actieve vrijwilligers die activiteit – bv het determineren van planten, insecten bereid zijn om een taak op zich te nemen. Voor een e.d.. Misschien is een andere plaats en/of tijdstip aantal werkgroepen zoeken we nog steeds naar wenselijk: bv op een middag. Ook willen wij er wel coördinatoren, maar het is moeilijk om iemand be­ meer publiciteit aan geven bv door het uitgebreider reid te vinden. Gelukkig zijn er ook positieve zaken emailen van onze leden. Mocht u hierover ideeën te melden. hebben, dan kunt u natuurlijk een van onze bestuurs­ leden benaderen. Wij staan open voor suggesties. De cursus Waar wij Wonen gaat van start en voor Alt Smit, secretaris volgend jaar staan er weer interessante lezingen en excursies op ons programma. Ook met onze jeugd­ groep gaat het goed. Het aantal leden van deze groep neemt toe, maar ook hier moeten we alert blijven . Bestuur Help ons zoeken naar de vruchten zodat we de winter doorkomen. Voorzitter Dick Haverkamp voorzitter IVN-Emmen e.o. Dick Haverkamp Tel: (0591) 531969 Oud Papier inzameling Oldengaerde 71 7841 GB Sleen Email: [email protected] De inzameling van het oud papier is elke 2e donderdag van de maand van 16.00 – 19.30 uur Secretaris tegenover het voormalig NS-station Bargeres. Alt Smit Tel: (0591) 387660 Ringstraat 75 Data 2016: 10 november, 8 december. 7848 EA Schoonoord Data 2017: 12 januari, 9 februari, 9 maart,13 april 11 Email: [email protected] mei, 8 juni, 13 juli De opbrengst is voor IVN Emmen eo Penningmeester Uw oud papier aanleveren in dozen of papieren Janny Hummel Tel: (0591) 362155 zakken. GEEN PLASTIC ZAKKEN a.u.b. Seendstraat 7 7841 BG Sleen Coördinatie : Dick Haverkamp, tel: 0591-531 969 Email: [email protected]

Oud papier opbrengsten : Lid De opbrengst van April t/m Oktober van dit jaar: Janny Eikens Tel: (0591) 649635 9115 kg € 656,- € Laan van de Bork 638 We hebben extra hulp bij de papiercontainer, maar 7823 RP Emmen we zijn nog steeds op zoek naar iemand die de coör­ Email: [email protected] dinatie op zich wil nemen. Helpen bij de papiercon­ tainer kost maar 2 ,5 uur per maand. Is het iets voor Aspirantlid jou en woon je in de buurt van de wijk Bargeres of Dorie Tomassen Tel: (0591) 659192 elders in Emmen stuur mij dan even een mailtje naar: Dennenlaan 15 [email protected] 7822 EJ Emmen Dick Haverkamp Email: [email protected]

november 2016 3 Bevers maakt boer leven zuur” en “Bever is een lastpak die ook bescherming moet hebben”. Voor Johan Schuin­ Johan Schuinder uit Hoogeveen heeft op de natuur­ der nog werk aan de winkel, bijvoorbeeld om de po­ avond van 1 juni ons op enthousiaste wijze alles litici en de boeren in de provincie maar eens het verteld over de Bevers . In 2008 zijn de bevers uit de verschil uit te leggen van de verschillende bevers. We Elbe in Duitsland gevangen en in het Zuidlaardermeer zullen er nog vast meer over horen. Dorie Tomassen uitgezet en later in de Hunze. De bever kan met zijn lange snorharen 15 minuten onder water blijven. Als we het over bevers hebben, dan zijn er drie soorten: de muskusrat, de beverrat en de bever. De muskusrat kom veel voor en wordt bestreden omdat hij het nodige vernield met gaten in dijken. De beverrat komt regelmatig voor en onderscheidt zich van de bever door zijn lange dunne staart, als van een rat. De bever daarentegen heeft een kortere en platte staart van 25 tot 37 cm lengte en kwam in ons land tot 1826 regelmatig voor. De bever is in feite een zoogdier- nachtdier. Hij houdt geen winterslaap. Het vrouwtje heeft vier tepels en baart gemiddeld 2 jongen in april of mei. Ze leven in families van 4 tot 6 dieren in een burcht en worden gemiddeld 10 tot 35 jaar. De bever is een knaagdier met grote en sterke snijtanden, want hij moet wel kunnen blijven knabbelen op de boom­ stammen en takken. De bever heeft 2 soorten poten, de twee voorste poten zonder en de twee achterste met zwemvliezen. Op het droge loopt hij daarom erg moeizaam. Hij heeft kleine ogen en oren en een ste­ vige neus. Zijn lengte van kop tot romp is 70 cm tot 1 meter en hij weegt ongeveer 15 tot 35 kg. Zijn vacht is extreem dicht, wel 23.000 haren per cm2. Met klieren produceert hij een geurstof ( het zgn. beverg­ eil) ter afbakening van zijn leefgebied. De bever is een vegetariër en heeft naast de wolf en de beer vooral de mens als natuurlijke vijand. De bever kan zich prima handhaven in een meanderen­ de rivier met geschikte vegetatie. Zomers voedt hij zich vooral met planten en in de winter met takken en de bast van bomen. Hiervan leggen ze een winter­ voorraadje aan. Naast het Zuidlaardermeer is ook de Hunze een geschikt leefgebied. De bever is van nut als bosbouwer. De rommelige plekken en het dode hout in het water doen dienst voor insecten, kikkers en vissen. Na de pauze konden we kijken naar een boeiende film over hoe de bevers werden gevangen en hier in Drenthe weer werden uitgezet.

Nieuwsgierig geworden ging Johan Schuinder ons een week later voorop in de excursie op weg naar de bevers in Exloo. Het was overdag, de bevers zelf hebben we niet gezien. Zij zijn vooral zichtbaar in de morgen en in de avond. Maar dat ze er zaten, was overduidelijk te zien aan de knaagsporen, de pootaf­ drukken en de burchten. Hiervoor hebben we wel metershoge brandnetels moeten trotseren, maar dat was zeker de moeite waard. Het gaat goed met de bevers. Recent zijn er volgens schatting van Het Drents Landschap nu 150 tot 200 bevers in Drenthe. De bevers houden van de Drentse suikerbieten en de mais. Het Dagblad van het Noor­ den kopt 19 oktober en 24 oktober in de krant: “Bever

4 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN Haalt u ook de natuur in uw tuin? Bij hoveniersbedrijf van Veen bent u aan het juiste adres * Tuinontwerp en advies * Inheemse beplanting * Tuinaanleg en onderhoud * Erfgoedhovenier

Hoveniersbedrijf van Veen Bezoekadres Informatie of vragen Oosterhesselerweg 4 0524-552284 7754 RJ Wachtum [email protected]

Meer weten? Kijk snel op onze site www.vanveenhoveniersbedrijf.nl Imkerdagen 9 en 10 juli Imkerdagen 9 en 10 juli De imkerdagen bij de molen in Noord-Sleen waren niet erg druk bezocht, maar we hebben wel interessante contacten gelegd met mede-standhouders. De uitnodiging hiervoor kwam tijdens de familiedag van SBB in Zwartemeer. De organisatie was erg goed deze dagen, de stand was voor rekening van de imkervereniging evenals eten en drinken. Doordat er niet die grote drukte was die we op andere markten gewend zijn, konden we ook met minder personen de stand bemannen (vrouwen). Belangrijk is natuurlijk dat je kunt uitdragen waarvoor je staat, en dat ging dus erg goed. Ook voor de kinderen was er natuurlijk een leuke activiteit waaraan ze konden meedoen. De aanwezigheid van IVN-Emmen op markten is er vooral op gericht om naamsbekendheid te krijgen. Je merkt dan dat veel mensen van ons bestaan niet weten , terwijl we toch al bijna 30 jaar actief zijn. Dick Haverkamp

imkermarkt Noord - Sleen

november 2016 De Natuurkijker 5 14 Mei 2016 • JAARGANG 5 • NUMMER 2

LOFAR , lezing en excursie In september verzorgde Wolter ter Steege de natuur­ avond met als onderwerp “Lofar”. De radiotelescoop bij Exloo staat onopvallend in het landschap, maar schijn bedriegt. Gaandeweg de uitleg van Wolter kregen de toehoorders toch een ander beeld van deze locatie. Na een inleidend verhaal over oneindige af­ standen vanaf de aarde naar de planeten in ons zonnestelsel werd de waarde en het nut van Lofar duidelijk. Met een geselecteerde keuze van foto’s kippie werd het verhaal van Wolter goed ondersteund en werd het voor iedereen toch enigszins duidelijk hoe TV het heelal in elkaar zit, hoewel het voor een enkeling een moeilijk onderwerp bleef. Het systeem van de antennes is zo simpel als het groot is. Een stokje in de grond op een mat betonijzer en een paar draden die de signalen opvangen en via kabels aan een computerkast doorgeven, welke vervolgens verder aantal planten te zien waar ondergetekende enige geleid worden om in Groningen in een grote compu­ wetenswaardigheden over kon vertellen. Zo kon men ter verder uitgewerkt te worden. zien dat bij enige wind de bladeren van het riet alle­ Dit alles was duidelijk te zien toen we met een be­ maal in dezelfde richting staan omdat deze bladeren langstellende groep in het veld de werkelijkheid los aan de stengel zitten. Ook het verschil tussen het onder ogenschouw namen. Bijna iedereen had voor gewone en harig wilgenroosje werd uitgelegd. Even­ het observeren van de aanwezige vogels ook een als de natuuravond liep ook de wandeling bij Lofar verrekijker meegebracht ,welke ook daadwerkelijk iets uit, maar dat was voor de deelnemers geen pro­ goed van pas kwam, want vogels waren er in groten bleem, het was aangenaam weer en een boeiende getale. Behalve deze vogels waren er toch ook nog een wandeling. Dick Haverkamp.

theetuin d’Aole Pastorie! Rust, genieten en gezellig- heid! Dat staat centraal in onze theetuin, gelegen aan de rand van natuurgebied Bargerveen, in de tuin van de voormalige pastorie.

Ons gebak is eerlijk, heerlijk en huisgemaakt. In het Natuurgebied kunt u heerlijk wandelen Ook kunt u reserveren voor Drents Dit aangevuld met een assortiment van 30 soorten thee en vele koffi especialiteiten. Ook kunt u bij ons en fietsen. Het is een uniek natuurgebied in theetied(high tea) dit bestaat ook allemaal heerlijk genieten van ‘theetied! Dé Drentse high tea. Let wel: Het is wenselijk deze theetied van te voren Nederland met zijn vele soorten vogels en uit huisgemaakte gerechten te reserveren. vlinders. Tevens serveren we smaakvolle lunchgerechten Bij ons in de tuin kunt u heerlijk bijkomen Onze openingstijden zijn: en kunnen wij uw familie-, bedrijfs-, bbq feestjes van de wandeling of fietstocht en gewoon Van juli tot september elke dag geopend organiseren. Kom gerust eens praten over de vele verschillende arrangementen. genieten van de rust. Bij minder op maandag, dinsdag, woensdag, mooi weer kunt u ook gezellig binnen donderdag en vrijdag van 11.30 tot 17.00 zitten in onze sfeervolle theehuis. op zaterdag en zondag 10.30 tot 17.30 Wij hebben 30 soorten thee en lekkere koffie specialiteiten en huisgemaakt gebak. Vanaf september zijn we donderdags en vrijdags geopend van 11.30 tot 17 uur en zaterdag Hebt u vragen of wilt u reserveren? en zondags van 10.30 tot 17.30 uur. Dat kan door 0681588441 te bellen of ons te Vanaf oktober: mailen met [email protected] Zondags van 13.00 tot 17.00 uur. Wilt u langskomen? Wees welkom bij theetuin d’Aole Theetuin d’Aole pastorie Kamerlingswijk w.z. 136 Pastorie! 7894 AR Zwartemeer Kamerlingswijk WZ 136 • 7894 AR Zwartemeer tel. 0591 - 31 57 40 • mob. 06 - 81 58 84 41

6 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN Hunebed D-47.Angelslo zuid

CURSUS : WAAR WIJ WONEN

Hoe goed kent u uw omgeving eigenlijk? Wat weet u van de oeroude ontstaansgeschiedenis van het landschap en hoe heeft de mens daar zijn stempel op gedrukt? Wat weet u van de natuur, van de verschillende planten en dieren die er voorkomen? Wat weet u ervan hoe alles met elkaar samenhangt en hoe verschillende organisaties onze natuurgebieden beheren?

Wilt u meer weten over het unieke gebied Zuidoost Drenthe waar u woont? Dan is deze cursus: “Waar Wij Wonen”, iets voor u.

Docenten uit de praktijk vertellen u hoe dit landschap is ontstaan en nemen u mee het veld in. De een laat u zien hoe de bodem is samengesteld en een ander vertelt hoe de historie van “zand” en “veen” terug te vinden is in dorp en landschap. En weer een ander laat zien wat er groeit en bloeit, welke vogels, vlinders en insecten in dit landschap voorkomen.

De cursus bestaat uit 5 theorieavonden, 5 praktijkexcursies en een afsluitende fietstocht langs onze parels. Voor het volgen van deze cursus is voorkennis niet noodzakelijk. De cursus wordt gehouden in de periode van januari tot en met juni 2017.

Op 14 november aanstaande gaan we van start met een wervelende introductieavond in buurtgebouw De Cluft, Statenweg 109, Winkelcentrum Angelslo in Emmen. Geert de Vries, voorheen onderwijsconsulent IVN Drenthe, natuurkenner en natuurfotograaf presenteert deze introductieavond. In zijn lezing worden de verschillende cursusonderdelen en excursies geschetst en toegelicht. Tijdens of na afloop van de avond is het mogelijk je voor de cursus in te schrijven. U bent welkom op deze introductieavond ook als u niet aan de cursus wilt deelnemen, maar wel prijs stelt op een boeiend en leuk verhaal over de samenhang van de natuur in onze regio uitgelegd met prachtige fotobeelden.

Cursus Waar Wij Wonen Cursus Waar Wij Wonen Cursus Waar Wij Wonen

november 2016 De Natuurkijker 7

INTRODUCTIEAVOND WWW DE BASIS HET MIRAKEL IN HET MOERAS

Presentator en Inleider: Inleider en docent: WOLTER TER STEEGE GEERT DE VRIES WOLTER TER STEEGE

Ma I 14 nov De Cluft Ma I 9 jan De Cluft Ma I 13 febr De Cluft Tijd I 20.00 uur tot 22.00 uur Tijd I 20.00 uur tot 22.00uur Tijd I 20.00 uur tot 22.00 uur

Wie zou dit nu niet willen Hoe is ons landschap ontstaan Hoe Zuidoost Drenthe in no meemaken? Een prikkelende en wat is daar nu nog van te time onherkenbaar en interactieve avond als herkennen? Hoe heeft de veranderde. Wie en wat stimulans voor deelname aan mens gedurende 5.000 jaar waren de drijvende krachten deze unieke cursus van een al z’n stempel gedrukt op onze achter ‘een verveningsaanval’ even prikkelende en unieke woonomgeving? Een verhaal op ons woongebied vanuit presentator. over Hondsrug en vier richtingen? Alles over de Hunzevlakte, zwerfstenen, rol en de invloed op het Een introductie van de esdorpen, veen-lijken, landschap van bijvoorbeeld docenten en van alle hunebedbouwers, enz. veenarbeiders, verveners, cursusonderdelen. kerken en overheid. In het programma korte Excursie: powerpoints van belangrijke Za I 21 jan Hunnebedden Hoe werd er gewoond en biotopen in zuidoost Drenthe Emmen / Nabershof gewerkt en wat gebeurde er en een “biologisch moment” Tijd I 14.00 tot 16.30 uur toen al het veen “op” was? waarbij we als deelnemers zelf aan de slag gaan. Voor de IVN en het Drents Excursie: Landschap is Wolter ter Za I 18 febr Broken Circle / Deelname: IVN gratis, Steege geen onbekende. Hij is Emmerschans / G. niet IVN lid: vrijwillige o.a. landschapsgids, gids van Marjellakerk te B.Oosterveld bijdrage prehistorisch Drenthe en een / Hunzelaagte De deelname aan deze avond liefhebber van geografie. Tijd I 14.00 tot 16.30 uur Vanwege zijn brede kennis en is open en voor een ervaring in het Drentse staat onbeperkt aantal hij ingeroosterd voor 2 belangstellenden. cursusdagen en 2 excursies.

Cursusprogramma Waar Wij Wonen Cursusprogramma Waar Wij Wonen Cursusprogramma

8 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN

DROGE ZANDGRONDEN VEEN \ BARGERVEEN WATER

Inleider en docent: Inleider en Docent: Inleider en Docent: JAN NICOLAI UKO VEGTER GEERLING KRUIDHOF

Ma I 10 april De Cluft Ma I 8 mei De Cluft Ma I 13 maart De Cluft Tijd I 20.00 uur tot 22.00uur Tijd I 20.00 uur tot 22.00 uur Tijd I 20.00 uur tot 22.00 uur

In het eerste deel van de Op deze cursusavond gaat het In de presentatie uitleg over avond de geschiedenis van vooral over de relatie tussen de specifieke planten en het Bargerveen: hoe is dit waterhuishouding / dieren van bos en heide. Hoe gebied ontstaan en welke waterbeheer en de planten en is het gegaan met de maatregelen zijn er getroffen dieren die in de beekdalen, verandering van de droge voor dit unieke gebied? In het sloten en vennen voorkomen. zandgronden met heide- tweede deel van de avond de De nadruk zal liggen op de begroeiing naar het bos van specifieke flora en fauna van planten, maar ook de fauna nu? Een bos is immers meer het Bargerveen o.a. de komt aan bod. dan een verzameling van soorten: veenmossen en

bomen, maar hoe is het zonnedauw en reptielen. Excursie: ontstaan? Wie zijn de Za I 13 mei bewoners en gebruikers van Excursie: Tijd I 14.00 tot 16.00 uur het bos? Za I 22 april I Bargerveen

Tijd I 14.00 tot 16.00 uur De precieze plaats van de Excursie: excursie Za 18 mrt I Emmerdennen Jan Nicolai is voorzitter van de wordt nog bekend gemaakt Tijd I 14.00 tot 16.00 Natuur-en milieuvereniging maar zal zich afspelen in de uur Het Stroomdal . Tijdens de bovenloop van het Hunzedal, Startplaats I parkeerplaats excursie gaan we met hem op omdat hier veel wat in de vak 1 bij Hunebed inde zoek naar de heikikkers, lezing aan bod komt is waar te Emmerdennen levendbarende hagedissen en nemen. adders.

Geerling Kruidhof is Uko Vegter is Hydro-ecoloog boswachter bij en Hoofd Natuur en Staatsbosbeheer in de Zuidoost regio Landschap bij Het Drents Landschap.

Zaterdag 10 juni: Fietstocht Langs onze pareltjes en afsluiting november 2016 De Natuurkijker 9

Praktische informatie cursus WAAR WIJ WONEN

Deze cursus is mogelijk gemaakt door een bijdrage van de provincie Drenthe. Inwoners uit Zuidoost Drenthe die meer willen weten van het landschap en de natuur in hun eigen woonomgeving, kunnen zich aanmelden voor deelname. Het maximum aantal deelnemers is gesteld op 30 cursisten. IVN-leden hebben voorrang bij de aanmelding tot 1 december. U kunt zich aanmelden voor de cursus op de introductieavond van 14 november, door het invullen van het inschrijfformulier. Digitaal is het formulier ook beschikbaar via de site https://afdeling.ivn.nl/afdeling/emmen-en-omgeving .Inschrijven kan ook door het sturen van een email met uw naam en adres naar [email protected]. Uw aanmelding is van kracht als u hiervoor een bevestiging van ons heeft ontvangen. Voor de gehele cursus betalen IVN-leden en donateurs € 40 en niet leden 50 €. Niet leden krijgen 10 € korting als zij zich inschrijven als IVN-lid. Alle 5 lezingen en de introductieavond vinden plaats in de Cluft, in Angelslo. Tijd , data en plaats van waar de 5 excursies worden gehouden en de afsluitende fietstocht : zie verder in het cursusprogramma.

Cursus Waar Wij Wonen Cursus Waar Wij Wonen Cursus Waar Wij Wonen

10 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN Natuurwinkel Emmen voor al je biologische boodschappen

ruim assortiment heerlijke kazen dagelijks verse en vers groente en fruit brood lokaal en duurzaam

meer dan 5000 verschillende GRATIS biologische producten! BIGSHOPPER bij inlevering ✁ ✁

@vdnatuur van deze bon!

Geldig t/m 31 december 2016

Wilhelminastraat 50a, 7811 JE Emmen, 0591 - 649 770 Paddenstoelenwandeling Aan de jaarlijkse paddenstoelenwandeling door de Emmerdennen werd door 25 personen meegedaan. Één van onze leden had de moeite genomen om links en rechts enkele aanwijzingen aan een boom te prikken zodat er ondanks de droogte van deze herfst toch nog veel bijzondere paddenstoelen bewondert konden worden. Eikeldopzwam, muizenstaartje, geaderde hertenzwam, geel nestzwammetje, eikelbekertje, ik had er nog nooit van gehoord, toch konden we ze bewonderen. Ook hadden de gidsen nog spannende wetens­ waardigheden over andere zaken ,zoals de blikseminslag bij een hoge dennenboom en werd er gemeten hoe de omtrek van deze boom was.

Enkele kinderen waren druk bezig om met bijna professionele apparatuur alles goed in beeld te brengen zodat ze thuis nog eens de foto’s konden bewonderen. Toch zie je ook dat de ouderen veel belangstelling voor dit unieke herfstgebeuren tonen. Steeds werden de gidsen geroepen wanneer er iets bijzonders gevon­ den was in de hoop dat zij er een passend antwoord op hadden. Natuurlijk is het stoer om in het bos van een fijn geurende kastanjeboleet te proeven. Voor velen een brug te ver, (wat de boer niet kent…..) een en­ keling waagde zich er wel aan. Hoewel er geen vliegenzwammen, eekhoorntjesbrood en andere grote pad­ denstoelen te zien waren mogen we terugkijken op een geslaagde tocht door de mooie bossen die we in Emmen moeten koesteren. Dick Haverkamp

foto Tinus Knegt november 2016 De Natuurkijker 11 In Beeld

In de rubriek ”In Beeld” geven IVN-leden persoonlijk antwoord op 10 vragen. Naam: Annemarie Stek – van Oostende IVN – lid sinds: 2015 Woont in: Emmen, de Rietlanden

HET MOOISTE PLEKJE OP AARDE Het Noordelijkste puntje van het eiland Skye aan de westkust van Schotland, omdat je omgeven bent door de zee (en ik houd van de zee), het is er stil en verla­ ten, woest en ruig is. De natuur is helemaal om je heen en je kunt er de tijd nemen om alles te observe­ ren. Het liefste ga ik naar plekken waar je bijna nie­ mand tegenkomt.

FAVORIETE PLEKJE IN DE REGIO De Hooilanden bij Meppen. Het is een natuurgebied tussen Meppen en de boswachterij van Gees. Een favoriete plek voor mij omdat het puur is en een open gebied met veel watervogels maar ook roofvogels. Het is een rustpunt in de omgeving.

ULTIEME NATUURBELEVINGSMOMENT menselijke aspect ervan, mensen enthousiast maken Het moment dat ik een ijsvogeltje bij ons achter in de over de natuur/inspireren geeft mij energie. tuin zag, die vanaf het hek het water indook (wij wonen aan een uitloper van de Rietplas). Het feit dat OVER DE OPLEIDING het in onze eigen achtertuin gebeurde op een moment Heel leerzaam, je krijgt heel veel informatie te ver­ dat ik met iets anders bezig was, maakte het extra werken. Mooi om samen te werken met andere cur­ bijzonder. sisten, mini-excursietjes te doen, je leert ook steeds beter je eigen manier van omgaan met de natuur MEESTE BELANGSTELLING VOOR HET NATUURON­ kennen, wat het beste bij je past. Ook leer je Drenthe DERDEEL HEB IK VOOR… LIEVELINGSDIER.. goed kennen op deze manier, zowel op gebied van Ik houd het meest van vogels, ze maken me blij, ik natuur als bijv. geologie. Daarbij is iedereen op de kan er iedere keer weer in verwondering naar kijken/ cursus op verschillende manieren enthousiast over luisteren, of het nou gewoon de merel in de tuin is of de natuur, dat vind ik ook bijzonder, je leert ook van een zeearend. De meest fascinerende vind ik de elkaar. ‘Jan-van-gent’. Ik weet het nog niet precies, maar na de opleiding ik zou het leuk vinden op een bezoekerscentrum te WAAROVER IK ENTHOUSIAST KAN VERTELLEN werken, of misschien een eigen bedrijfje te beginnen Vogels, zoals de Jan-van-gent, of dichterbij huis, de om mensen mee te nemen de natuur in. visdiefjes die boven de Rietplas vliegen. Ik kan uren kijken naar Jan-van-genten zoals ze met soms bijna MIJN BELANGRIJKSTE BOODSCHAP 100 km per uur het water in schieten als torpedo’s en “ Blijf je verwonderen ook over de kleinste natuurver­ onderwater achter hun prooi (vis) aangaan waarbij ze schijnselen in je eigen omgeving”. hun vleugels gebruiken om te zwemmen. Het leuke daarbij is dan, dat waar veel Jan-van-genten zijn, natuurlijk veel vis is, én ook meer kans is om viseten­ de zeezoogdieren tegen te komen, zoals zeehonden, bruinvissen, dolfijnen of dwergvinvissen (die we ook eens gezien hebben op Skye).

IK BEN GESTART MET DE NATUURGIDSOPLEIDING … Ik was gestopt met een kinderopvangbureau en wilde iets heel anders gaan doen. Wandelen in de natuur is een passie van mij , maar ik wist er nog niet veel van, wilde graag meer leren over de natuur en ben daarom de gidsenopleiding gaan doen. Ook het inter­

12 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN Egels en andere nachtbrakers Woensdag 5 oktober, lezing door mevrouw Diliana Welink, over egels, aanvang 20.00 uur. Diliana begon niet met “de egel”, maar met ander in onze tuinen voorkomend gewemel. De egel moest wachten tot na de koffie.

Van uit je luie stoel kan je al een hoop natuur in eigen tuin meemaken. Vogels vliegen af en aan, dag actieve egels sjokken onder de vensterbank door en hinder­ lijke insecten zien jou misschien wel maar kunnen je niet plagen. Met een eenvoudige nachtcamera is het mogelijk om nachtbrakers vast te leggen. De moderne stedelijke omgeving heeft veel aantrek­ kelijks voor beesten: altijd voedsel, in veel tuinen rommelhoekjes waar je even jezelf kunt zijn, of je Daan Rijkers winterslaap kunt houden. Predatoren als bv. mezen kunnen zich uitleven op plaagdieren zoals luizen en Maar met een lamp en een wit laken kan je ’s nachts muggen (neefjes). In toenemende mate komen ook genieten van grote en kleine nachtvlinders. groteren beesten aan hun trekken: egels die o.a. slakken eten, maar liever elders een bakje katten­ Uiteindelijk vertelde Diliana toch nog verder over de brokken plunderen, steenmarters die zich misschien egel. Voedsel is voor een egel: insecten, slakken, vergrijpen aan een autobekabeling, bunzings die de kattenbrokjes, GEEN MELK. De egel is zelf het voed­ kikkers uit u vijver vissen en vossen die slecht bevei­ sel: als de jager zoals de vos of de steenmarter sterk ligde sierkippen uitroeien. genoeg of slim genoeg is. De mens is echter het grootste gevaar. Tijdens hun jacht op de vrouwtjes Het hele jaar door zie je vlinders. ’s Zomers zijn er steken ze onvoorzichtig over en dan rijden we er natuurlijk de bekende fraai gekleurde soorten, gehak­ overheen, per ongeluk. Egels gebruiken hun al kelde aurelia, citroentjes en ook nu nog atalanta’s. 15.000.000 jaar effectieve verdediging tegen auto banden: oprollen en lekprikken…

Het was een lezing om ons (voor zover nog nodig) enthousiast te maken voor safari houden in eigen tuin. Aan het applaus na afloop te horen is het Dilia­ na Welink goed gelukt. Daan Rijkers

Vleermuizen die klinken als het geluid van tapdansers: de laatvlieger Vleermuizen die klinken als het geluid “van de frituurpan: de watervleermuis”

november 2016 De Natuurkijker 13 SCHARRELKIDS Na de zomerstop zijn in september de activiteiten voor de Scharrelkids weer van start gegaan.

In september was het thema: EGELS In een mooi open veld in het Valtherbos leerden de kinderen allerlei dingen over de egel. Wat eet een egel; hoe lang houdt de egel een winter­ slaap en nog meer weetjes over dit leuke diertje.Ook maakten de kinderen een egel van een oud pocket­ boekje en wiebeloogjes. Daarna nog een ren je rot spel. Het was een gezellige middag met prachtig weer. Janny Eikens

In oktober was het thema: PADDENSTOELEN De 22 kinderen die zich hadden opgegeven voor de zoektocht naar paddenstoelen in de Emmerdennen, werden verdeeld in 3 groepen en gingen op zoek naar de pijltjes en briefjes met paddenstoelennamen die onze paddenstoelenspotter Wob Veenhoven had opgehangen, om de vooral kleine paddenstoelen, te kunnen vinden. Eerst dachten we nog dat er helemaal Nacht van de nacht geen paddenstoelen te vinden zouden zijn , omdat het zo weinig had geregend de laatste tijd . Dat viel Het was donker in het bos, maar dat is ook de bedoe­ gelukkig nogal mee , er waren er genoeg te zien! ling van de nacht van de nacht. De stilte en het donker zijn ervaren en al het kunstmatige licht is Na een uurtje kwamen we aan bij: “Haantjebak” waar verbannen. Tijdens de wandeling door het donkere we een spel zouden doen , maar de klimbomen en bos achter camping de Vlintenholt in Odoorn hadden landgeiten waren veel interessanter…… dus dat we een ontmoeting met de Nachtwaker. hebben we maar overgeslagen. Daarom moesten we ons uiteindelijk nog haasten om op tijd terug te zijn Hij vertelde dat hij in het bos woonde in een zelfge­ bij de parkeerplaats. De kinderen hebben zich weer maakt hutje en overdag rustte omdat hij s ’nachts erg goed vermaakt. Janny Hummel moest waken in “zijn“ bos . Met een mooie groep kinderen en ouders werden we geschikt gemaakt voor het nachtbos. Eerst werden we besprenkeld met water, zodat we de bosgeur over ons heen kregen en vervolgens enkele zwarte roetstrepen op de wangen die ons geschikt maakten om het bos in te gaan. Op verschillende punten op deze tocht vertelde hij we­ tenswaardigheden over datgene wat in het bos leefde. Ook mochten de kinderen enkele opdrachten uitvoe­ ren, zoals geblinddoekt in het donker een boom herkennen, maar ook kleine kriebeldiertjes tussen de bladeren op de grond zoeken. Na het verhaal over de Pingo-ruïne was er een moment van stilte om de stilte van het bos te horen. Iedereen hoorde tijdens dit moment de bosuil, een bijzondere waarneming.

Tijdens de laatste opdracht mochten de kinderen , maar ook enkele volwassenen geblinddoekt langs een touw dwars door het bos lopen waarbij enkele obsta­ kels moesten worden overwonnen. Iedereen bereikte tenslotte iets later dan gepland weer ons uitgangs­ punt waar warme chocolademelk, limonade , koffie en broodjes klaar stonden. Ieder liet zich dit alles goed smaken en na nog een gezellig samenzijn ging ieder moe maar voldaan huiswaarts. Ze hadden de donke­ re nacht beleefd, voor de kinderen een spannende ervaring die ze niet gauw zullen vergeten. Dick Haverkamp

14 De Natuurkijker IVN EMMEN EN OMSTREKEN geel nestzwammetje houtknoopje

kleine bekerzwam muizenstaart

kopergroene bekerzwam wasbekertje

eikelbekertje met gele eikeldopzwam kleverig koraalzwam

november 2016 De Natuurkijker 15 addie lanting AGENDA 2016 EN 2017

ACTIVITEITEN 2016

12 november: SCHARRELKIDS, op pad met de boswachter

14 november:INTRODUCTIEAVOND WWW

20 november: speuren naar sporen

7 december: Aaldrik Pot over grote hoefdieren

10 december: SCHARRELKIDS, winterwandeling addie lanting 11 december: winterwandeling bij de Rietplas

COLOFON

VOORZITTER: Dick Haverkamp PENNINGMEESTER: Janny Hummel PR&SPONSORING: Dick Haverkamp en Dorie Tomassen REDACTIE: Activiteiten 2017 Janny Eikens en Dorie Tomassen

Foto's: voorpagina, blz. 7 en 10 en 11 Dennenvlamhoed: Tinus Knegt, 4 januari: amfibieën en reptielen, Johan Scheeres paddenstoelen-blz. 15 :Wob Veenhoven gele koraalzwam, blz.11: Addie Lanting 1 februari: lezing over de steenuil vleermuis en nachtvlinder:ivnvechtplassen Met onze dank aan de adverteerders. 22 februari: jaarvergadering

De volgende editie van de Natuurkijker verschijnt in 1 maart: lezing over trekvogels april 2017 Foto''s en kopij voor de Natuurkijker zijn vóór 1 april Voor meer informatie: WWW.IVN.nl/afdeling/emmen- welkom en-omgeving Of mail naar: [email protected]