Veelgestelde vragen over de Oostvaardersplassen

1. Oostvaardersplassen algemeen Wat is de Oostvaardersplassen? De Oostvaardersplassen is een groot moerasgebied tussen en dat grenst aan het IJsselmeergebied. Duizenden watervogels vinden hier hun rustplek op de trek tussen het Hoge Noorden en Afrika. Bijzondere vogels als de lepelaar, de grote zilverreiger en zelfs de zeearend hebben hun plek verworven of versterkt in Nederland vanuit dit natuurgebied.

Van wie is de Oostvaardersplassen? De provincie is verantwoordelijk voor het beleid voor de Oostvaardersplassen. Staatsbosbeheer beheert het gebied binnen de kaders van het provinciale beleid.

Wat is een Natura 2000-gebied? Sinds januari 2010 is de Oostvaardersplassen een Natura 2000-gebied. Natura 2000 is een netwerk van de meest waardevolle Europese natuurgebieden. De Europese Unie heeft dit netwerk ontwikkeld om biodiversiteit in Europa te beschermen. Dit betekent dat in deze gebieden flora en fauna extra wordt beschermd.

Wat is Nationaal Park Nieuw Land? Nationaal Park Nieuw Land bestaat uit de Oostvaardersplassen, Lepelaarplassen, Marker Wadden en het Markermeer. De gebieden vormen samen het jongste Nationaal Park van Nederland op de bodem van de voormalige Zuiderzee. Nieuw Land wordt een Nationaal Park nieuwe stijl dat mens en natuur bij elkaar brengt, een aantrekkelijke en educatieve belevenis voor alle generaties. Met dijken en panorama's, moerassen en rietoevers, nieuwe eilanden en nog meer flora en fauna. Met ruimte voor rust, duisternis, ruigte en avontuur.

Wat is de commissie-Van Geel? In 2017 is de commissie-Van Geel gevraagd om een advies te schrijven over drie belangrijke onderwerpen in de Oostvaardersplassen: Natura 2000, Nationaal Park Nieuw Land en dierenwelzijn grote grazers. Voor dit rapport heeft de commissie zoveel mogelijk partijen geïnterviewd over de toekomst van de Oostvaardersplassen. De commissie adviseerde onder meer de Natura 2000-doelen topprioriteit te geven, het aantal grote grazers terug te brengen en een impuls te geven aan recreatie en toerisme. Verder adviseerde de commissie over het landschap, educatie en communicatie en de governance van het gebied.

Wat is er gebeurd met het advies van de commissie-Van Geel? Op 25 april 2018 heeft de commissie-Van Geel haar advies aangeboden aan Gedeputeerde Staten van de provincie Flevoland. Op 11 juli 2018 besloten Provinciale Staten van Flevoland om het advies van de commissie-Van Geel, met enige wijzigingen, over te nemen. Daarmee vormen de adviezen van de commissie-Van Geel een nieuw beleidskader. Natura 2000, het beschermen van 31 vogelsoorten, is als topprioriteit benoemd. Daarnaast besloten Provinciale Staten, op advies van de commissie-Van Geel, het aantal grote grazers terug te brengen tot 1100 dieren.

2. Beleid en beheer Oostvaardersplassen Waarop is het beleid voor de Oostvaardersplassen gericht? Het beleid voor de Oostvaardersplassen is erop gericht de Natura 2000-doelen te halen. Het gebied is van internationaal belang voor watervogels. Watervogels komen in het moerasgebied om aan te sterken tijdens hun vliegtochten tussen het Hoge Noorden en Afrika, om te schuilen bij slechte weersomstandigheden en in de periode dat ze ruien, oftewel hun verenkleed verwisselen en niet kunnen vliegen. Ook zijn de Oostvaardersplassen een broedgebied voor allerlei vogels die na jaren van afwezigheid weer in Nederland zijn komen wonen. Staatsbosbeheer heeft zich gecommitteerd aan de bescherming van 31 vogelsoorten.

Hoe wordt het landschap de komende jaren verder ontwikkeld? In de Oostvaardersplassen wordt 300 hectare extra beschuttingsgebied aangelegd. Van dit gebied wordt 150 hectare beplant met inheemse struiken en bomen. Dat geeft een afwisselend landschap tal van vogels, insecten en kleine zoogdieren van profiteren, maar waar ook de grote grazers beschutting kunnen vinden. Om de toekomstige aanplant te beschermen tegen grazende runderen, paarden en herten, legt Staatsbosbeheer rasters aan rond de beplanting. Als na enkele jaren de jonge bomen en struiken voldoende 'vraatbestendig' zijn, haalt Staatsbosbeheer de rasters weer weg. Zie voor meer informatie over de ontwikkeling van het gebied de brochure ‘De Oostvaardersplassen in beeld: naar een dynamisch en verrassend landschap’ van Staatsbosbeheer.

Wat is de reset van het moeras? In 2018 is begonnen met de zogenoemde moeras-reset in de Oostvaardersplassen. De afgelopen jaren is er veel open water ontstaan in de Oostvaardersplassen en heeft het riet zich niet kunnen verjongen. Rietland is nodig als broed- en foerageergebied voor een groot aantal moerasvogels. De moeras-reset moet zorgen voor een groter en vitaler rietmoeras. Op de middellange termijn – 15 tot 20 jaar – komt er naar verwachting 500 hectare rietmoeras bij. Dit is dus goed nieuws voor de moerasvogels. Tijdens de reset valt de grote plas gedeeltelijk droog en ontstaan er poelen. Dat is weer goed voor andere soorten vogels.

Hoe gaat de moeras-reset verlopen? Het is nu niet goed te voorspellen hoe de moeras-reset precies gaat verlopen. Daarom wordt de reset ‘met de hand aan de kraan’ uitgevoerd. Door de droge zomer van 2018 kan tot de zomer van 2019 worden volstaan met het behouden van het huidige waterpeil. Vanaf het najaar van 2019 wordt het peil verder verlaagd door water in het Markermeer te pompen. Daarbij wordt goed gekeken naar de waterkwaliteit. In de zomer van 2020 zal het peil naar verwachting nog verder dalen door verdamping. Het is de bedoeling om vanaf september 2021 het peil geleidelijk aan weer te verhogen tot het voorjaar van 2022. Daarna volgt een actiever peilbeheer dan voorheen. Het totale proces moet ongeveer 6 jaar duren: 3 jaar voor verlaging van het peil en 3 jaar om het peil weer verhogen.

Wat betekent de moeras-reset voor de vissen? Voor de vissen betekent de moeras-reset dat er minder water zal zijn. De karpers worden daarom gevangen en uitgezet in het Markermeer.

Wat is vroeg-reactief beheer? Omdat er elk jaar nieuwe grote grazers worden geboren en er geen natuurlijke vijanden zijn, is vroeg- reactief beheer van kracht. Dat houdt in dat dieren waarvan uit hun conditie en gedrag blijkt dat ze niet lang meer zullen leven of de winter niet zullen overleven, vroegtijdig door boswachters van Staatsbosbeheer worden afgeschoten. Dit gebeurt volgens een protocol dat in overleg met een dierenarts is opgesteld en waarin ook rekening wordt gehouden met de weers- en terreinomstandigheden.

Wanneer worden de grote grazers bijgevoerd? Gedeputeerde Staten van Flevoland hebben Staatsbosbeheer in december 2018 verzocht de heckrunderen en konikpaarden bij te voeren als er in de winter 2018/2019 aantoonbaar voedseltekort is. De edelherten mogen volgens de wet alleen worden bijgevoerd als er bijzondere weersomstandigheden zijn. Dit staat in de beleidslijn bijvoeren grote grazers Oostvaardersplassen van de provincie. Om te bepalen wanneer bijvoeren van de heckrunderen en konikpaarden nodig is kijkt Staatsbosbeheer onder andere naar de lichamelijke conditie van de dieren. De provincie en Staatsbosbeheer hebben afgesproken dat er bijgevoerd wordt vanaf een gemiddelde conditiescore van 2.0 volgens de BCS-methodiek die Staatsbosbeheer hiervoor hanteert.

3. Grote grazers Waarom leven er grote grazers in het gebied? De heckrunderen, konikpaarden en edelherten helpen nu en in de toekomst om het grasland open te houden. Dit is belangrijk voor de grauwe ganzen, die hun eten zoeken en vinden in de Oostvaardersplassen. Deze ganzen zorgen op hun beurt voor het moerasriet, wat goed is voor de moerasvogels. Zo werken de dieren in de Oostvaardersplassen samen en is er evenwicht.

Waar vinden de grote grazers in de winter beschutting? Om het welzijn van de heckrunderen, konikpaarden en edelherten te vergroten, zijn er in de Oostvaardersplassen beschutte plekken in de vorm van schuilrichels, struiken en hoog riet. De bosgebieden rond het gebied kunnen in de winter worden afgesloten voor publiek zodat de grazers ook hier beschutting kunnen vinden. Het gaat om De Driehoek, het Kotterbos en het Oostvaardersbos. Alle drie de soorten kunnen in De Driehoek en een deel van het Kotterbos komen. Het Oostvaardersbos en een groter deel van het Kotterbos zijn alleen toegankelijk voor de edelherten.

Waarom moest het aantal grote grazers afnemen? Dierenwelzijn is een belangrijk onderdeel van het beheer van de Oostvaardersplassen. De afgelopen jaren waren er te veel grote grazers in het gebied om alle dieren van genoeg eten te voorzien. Dit leidde in de strenge winter van 2017/2018 tot sterfte. Op 11 juli 2018 besloten Provinciale Staten om het advies van de commissie-Van Geel over te nemen. Onderdeel van dit advies is het terugbrengen van het aantal grote grazers in de Oostvaardersplassen naar 1100 dieren.

Voor hoeveel grote grazers is er ruimte? In de Oostvaardersplassen is vooralsnog ruimte voor 1100 grote grazers. Het aantal edelherten wordt teruggebracht van 1470 (1 april 2018) naar 490, het aantal konikpaarden van 630 (1 april 2018) naar 450 en het aantal heckrunderen kan gelijk blijven op 160.

Waarom worden konikpaarden verplaatst? In tegenstelling tot herten kunnen konikpaarden wel goed worden verplaatst. Staatsbosbeheer verhuist daarom een groep van ongeveer 180 konikpaarden vanuit de Oostvaardersplassen naar natuurgebieden in Spanje en Wit-Rusland. Eerder werden al 60 van de 90 konikpaarden in het Oostvaardersveld verhuisd. Daarvan gingen er 40 naar Lauwersmeer en 20 naar Texel.

Hoe worden de konikpaarden verplaatst? Om de paarden te kunnen vangen en verplaatsen maakt Staatsbosbeheer gebruik van een vangweide en een vangkraal. Vanuit de vangkraal kunnen de konikpaarden op transport naar andere natuurgebieden.

Waarom worden edelherten afgeschoten? Verplaatsing levert voor herten te veel stress op. Anticonceptie in de vorm van de prikpil zou pas na een aantal jaren een oplossing kunnen bieden. Afschot is daarom de enige manier om het aantal te verminderen. Dit gebeurt bijvoorbeeld ook op de en in de Amsterdamse Waterleidingduinen. Met het afschot van de edelherten is na de bronsttijd, in december 2018, gestart en de opdracht tot afschot loopt nog tot 1 januari 2020.

Wat gebeurt er met de afgeschoten edelherten? Het vlees van de geschoten edelherten mag, net als in andere Nederlandse natuurgebieden, gebruikt worden voor consumptie. Het vlees gaat naar restaurants, poeliers en voedselbanken. Voor consumenten is het vlees te koop via koopeenhert.nl. Een klein deel van de geschoten dieren blijft in het gebied achter als voedsel voor andere dieren, zoals de vos en de raaf.

Waarom kan het aantal heckrunderen gelijk blijven? Om een levensvatbare populatie te behouden moet het aantal heckrunderen niet kleiner worden.

Wat gebeurt er als de populatie is verkleind? Nadat de populatie is teruggebracht naar 1100 dieren, kan de populatie eventueel weer iets groeien tot maximaal 1500 dieren. Daarna moet worden bekeken hoe de populatie op het gewenste niveau wordt gehouden: via beheer op aantallen zoals in veel andere natuurgebieden gebruikelijk is of op een andere nog te bepalen manier.

Is anticonceptie een goede oplossing om het aantal dieren te verminderen? Er is onderzocht of beheer via anticonceptie een optie is. Uit dit onderzoek is gebleken dat anticonceptie voor de korte termijn geen optie is. De provincie onderzoekt wel of anticonceptie op lange termijn een optie is.

Kan de wolf worden uitgezet in de Oostvaardersplassen? Wolven uitzetten in de Oostvaardersplassen is niet mogelijk op grond van de Wet natuurbescherming. De wolf is in Flevoland, net als in Nederland en de rest van de Europese Unie, een beschermde diersoort. Dit betekent dat de wolf niet gevangen mag worden, en dus ook niet kan worden uitgezet. Wel is het mogelijk dat de wolf het gebied zelf vindt.

4. Meer informatie Nieuwsbrief Om op de hoogte te blijven van het nieuws rond de Oostvaardersplassen kunt u zich aanmelden voor de nieuwsbrief Oostvaardersplassen.

Andere vragen Mocht u nog vragen hebben die hier niet worden beantwoord? Dan kunt u contact opnemen via [email protected]. Wij streven ernaar vragen binnen 14 werkdagen te beantwoorden.