Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

GMINNYPROGRAMOCHRONYŚRODOWISKAGMINYSTAREBABICE zatwierdzonyUchwałąNrXXX/227/05 RadyGminyStareBabicezdnia30czerwca2005r. Spis tre ści

1. WPROWADZENIE ………………………………………………………………………………………………...... 2 2. CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ …………………………………………………………..... 3 2.1. Zasady polityki ekologicznej pa ństwa ………………………………………………………………...... 3 2.2. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska ………………………………………..... 5 2.3. Instrumenty zarz ądzania środowiskiem ……………………………………………………………….... 6 2.3.1 Instrumenty prawne ………………………………………………………………………………… 7 2.3.2 Instrumenty społeczne ……………………………………………………………………………… 8 2.3.3 Instrumenty finansowe ……………………………………………………………………………../ 9 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY ………………………………………………………………...... 26 3.1. Podstawowe dane o gminie ………………………………………………………………………………… 26 3.2. Wybrane elementy środowiska przyrodniczego ……………………………………………………… 27 3.2.1 Geomorfologia...... 27 3.2.2 Geologia...... 27 3.2.3 Klimat...... 29 4. OCENA STANU ŚRODOWISKA ………………………………………………………………………………... 29 4.1. Gleby i powierzchnia ziemi ………………………………………………………………………………… 29 4.2. Surowce mineralne …………………………………………………………………………………………… 33 4.3. Wody …………………………………………………………………………………………………………...... 34 4.4. Lasy …………………………………………………………...... 37 4.5. Ochrona przyrody, krajobrazu i ró Ŝnorodno ści biologicznej …………………………………….... 39 4.6. Powietrze atmosferyczne …………………………………………………………………………………... 44 4.7. Hałas ……………………………………………………………………………………………………………... 47 4.8. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące ………………………………………………….. 49 4.9. Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska ………………………………………………………………...... 51 4.10 Odnawialne źródła energii ………………………………………………………………………………...... 54 5. ELEMENTY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ……………………………………………………..... 54 5.1. Sie ć wodoci ągowa ……………………………………………………………………………………………... 54 5.2. Sie ć kanalizacyjna ……………………………………………………………………………………………. 57 5.3. Gospodarka odpadami ……………………………………………………………………………...... 59 6. EDUKACJA EKOLOGICZNA ……………………………………………………………………………………... 63 7. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ………………………………………………. 64 7.1. Cele, zadania i harmonogram działa ń …………………………………………………………………... 64 7.2. System zarz ądzania programem ………………………………………………………………………….. 71 7.3. Metody kontroli programu …………………………………………………………………………………. 76 8. SPIS LITERATURY...... 79

Spis tabel i zał ączników

Tabela 1 Lista priorytetowych programów NFO ŚiGW z uwzgl ędnieniem mniejszych przedsi ę- wzi ęć przeznaczonych do finansowania we współpracy z bankami, planowanych na rok 2004...... 12 Tabela 2 Kierunki działa ń priorytetowych WFO ŚiGW z uwzgl ędnieniem wydatków (źródło: dane WFO ŚiGW, 2004)...... 13 Tabela 3 Struktura gruntów (dane z Urz ędu Gminy)...... 30 Tabela 4 Wykaz drzew pomników przyrody (dane z Urz ędu Gminy)...... 41 Tabela 5 Dane monitoringu powietrza atmosferycznego ze Stacji Bazowej Po Ŝary...... 45 Tabela 6 Czynne uj ęcia wód podziemnych na terenie gminy Stare Babice (dane z Urz ędu Gminy)...... 56 Tabela 7 Kierunki wywozu odpadów z gminy Stare Babice...... 59 Tabela 8 Unieszkodliwianie odpadów komunalnych z terenu gminy ...... 60 Tabela 9 Program operacyjny dla gminy na lata 2005-2011...... 65

Zał ącznik 1 Mapa gminy Stare Babice z elementami ochrony przyrody w skali 1: 50 000

1 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

1. WPROWADZENIE Program ochrony środowiska dla gminy Stare Babice sporz ądzono zgodnie z ustaw ą z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami), która wprowadziła obowi ązek wykonywania programów ochrony środowiska dla województw, powiatów i gmin. Uwzgl ędniono przy tym zalecenia zawarte w „Wytycznych sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” (Mini- sterstwo Środowiska, 2002). Program zawiera kompleksow ą charakterystyk ę i ocen ę środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem wyst ępuj ących zagro Ŝeń. Jako opracowanie planistyczne przedstawia on jednak przede wszystkim strategi ę działa ń, które nale Ŝy podejmowa ć w celu poprawy stanu środowiska. Zagadnienia omówione w programie s ą zgodne z celami i zadaniami zawartymi w programach wy Ŝszego szczebla, a wi ęc w „Programie ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego” i „Programie ochrony środowiska dla powiatu warszawskiego zachodniego”. Okre ślaj ą one strategi ę ochrony, racjonalnego wykorzystania zasobów i poprawy standardów jako ści środowiska na terenie województwa oraz powiatu, ponadto formułuj ą cele i priorytety ekologiczne z wyszczególnieniem środków finansowych i z zakresem działa ń proekologicznych do 2011 roku. Cele ekologiczne zawarte w programie wojewódzkim i powiatowym s ą zgodne z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa okre ślon ą w dokumentach: „II Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003-2010” i „Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2002- 2010”. Dokumenty te precyzuj ą sposoby osi ągni ęcia celów tej polityki w formie pakietów zada ń inwestycyjnych i pozainwestycyjnych, działa ń w sferze prawa, programowania, me- chanizmów ekonomicznych, planowania przestrzennego, bada ń naukowych, kontroli, monitoringu oraz współpracy mi ędzynarodowej. Dla ujednolicenia polityki ekologicznej pa ństw Unii Europejskiej przyj ęto czteroletnie okresy planowania wraz z przewidywaniem działa ń w perspektywie kolejnych czterech lat. Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami) wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska powinny przyjmo- wa ć analogiczne przedziały czasowe. Gminny program ochrony środowiska stanowi podstaw ę dla działa ń samorz ądu gminnego w zakresie polityki ekologicznej i tworzenia innych programów sektorowych .

2 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Obejmuje on zadania gminy, które powinny by ć uwzgl ędnione przy tworzeniu listy priorytetów ekologicznych w planach funduszy ochrony środowiska oraz przy udost ępnianiu funduszy pomocowych. Realizacja zada ń w zakresie poprawy standardów jako ści środowiska oraz jego ochrony będzie wymaga ć współpracy samorz ądów na ró Ŝnych szczeblach i współpracy z podmiotami gospodarczymi. „Program ochrony środowiska dla gminy Stare Babice” został wykonany przez Przed- si ębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A. na zlecenie Wójta Gminy, na podstawie umowy nr 245/2004 z dnia 02.08.2004 r. Jego opracowanie było mo Ŝliwe dzi ęki współpracy Urz ędu Gminy Stare Babice oraz licznych instytucji i przedsi ębiorstw, które udost ępniły niezb ędne dane i materiały źródłowe. Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami) program, po zaopiniowaniu przez Zarz ąd Powiatu War- szawskiego Zachodniego zostaje uchwalony przez Rad ę Gminy. Co dwa lata, Wójt Gminy zobligowany jest do sporz ądzania raportów z realizacji programu i przedstawiania ich nast ęp- nie Radzie Gminy.

2 CELE I ZASADY POLITYKI EKOLOGICZNEJ 2.1. Zasady polityki ekologicznej pa ństwa Polityka ekologiczna gminy powinna by ć całkowicie zgodna z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa i odzwierciedla ć kierunki poprawy stanu środowiska oraz racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych sformułowane w „Programie ochrony środowiska województwa mazowieckiego” . Celem głównym polityki ekologicznej pa ństwa jest przyj ęta w Konstytucji RP, zasada zrównowa Ŝonego rozwoju. Zasada ta oznacza przyj ęcie modelu rozwoju, w którym zaspokajanie bie Ŝą cych potrzeb społecznych oraz potrzeb przyszłych pokole ń b ędzie traktowane rów- noprawnie i b ędzie udziałem wszystkich grup społecznych, a racje społeczne, ekonomiczne i ekologiczne traktowa ć nale Ŝy równorz ędnie. Rz ąd realizuj ąc „ Strategi ę zrównowa Ŝonego rozwoju Polski do 2025 r.” przyj ął „Poli- tyk ę ekologiczn ą pa ństwa na lata 2003-2006” oraz „II Polityk ę ekologiczn ą pa ństwa na lata 2003-2010”. W dokumentach tych okre ślono cele i zasady realizacji polityki pa ństwa w zakresie ochrony środowiska z uwzgl ędnieniem programów wykonawczych, a tak Ŝe oszacowa- niem nakładów na realizacj ę tych Ŝe celów.

3 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Polityka ekologiczna pa ństwa w zakresie poprawy standardów jako ści środowiska dotyczy: • gospodarki odpadami, • jako ści powietrza, • hałasu i promieniowania, • bezpiecze ństwa chemicznego i biologicznego, • nadzwyczajnych zagro Ŝeń, • ró Ŝnorodno ści biologicznej i krajobrazowej.

Cele polityki pa ństwa o charakterze strategicznym w zakresie racjonalnego u Ŝytkowania zasobów naturalnych to: • racjonalizacja u Ŝytkowania wody, • zmniejszenie materiałochłonno ści i odpadowo ści produkcji, • zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, • ochrona gleb, • wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów le śnych, • ochrona zasobów kopalin.

Zasady polityki ekologicznej uszczegółowiaj ące naczeln ą zasad ę zrównowa Ŝonego rozwoju: • zasada przezorno ści - zasada ta przewiduje, Ŝe rozwi ązania pojawiaj ących si ę problemów powinny nast ąpi ć wtedy, gdy pojawi si ę uzasadnione prawdopodobie ństwo wyst ąpienia problemu, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne naukowe potwierdzenie, • zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi - dotyczy uwzgl ędnia- nia celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, • zasada równego dost ępu do środowiska przyrodniczego , • zasada regionalizacji - zakłada dostosowanie krajowych narz ędzi polityki ekologicznej do specyfiki obszarów, • zasada uspołecznienia , • zasada „zanieczyszczaj ący płaci ”, • zasada prewencji - zakłada przeciwdziałanie negatywnym dla środowiska skutkom, które powinno by ć realizowane na etapie planowania i w oparciu o posiadan ą wiedz ę tj. wdra- Ŝania procedur ocen oddziaływania na środowisko oraz monitorowanie prowadzonych działa ń,

4 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• zasada stosowania najlepszych dost ępnych technik (BAT) - zasada ta oznacza, Ŝe najbardziej efektywny i zaawansowany poziom rozwoju technologii i metod prowadzenia danej działalno ści stanowi podstaw ę wyeliminowania lub ograniczenia emisji i wpływu na śro- dowisko, • zasada subsydiarno ści - zasada ta oznacza, Ŝe kompetencje ochrony środowiska zostaj ą przekazane na szczebel regionalny, mo Ŝliwie najbli Ŝszy obywatelom oraz Ŝe Unia Euro- pejska podejmuje działania nie nale Ŝą ce do jej kompetencji tylko wówczas, gdy cele pro- ponowanych działa ń nie mog ą by ć osi ągni ęte przez pa ństwo członkowskie, • zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej - dotyczy minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu.

2.2. Limity racjonalnego wykorzystania zasobów środowiska W „II Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2003-2010” , przyj ętej przez Rad ę Mini- strów w czerwcu 2000 r., a nast ępnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 roku, ustalone zostały nast ępuj ące wa Ŝniejsze limity krajowe, zwi ązane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i popraw ą stanu środowiska: • zmniejszenie wodochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i warto ść sprzedan ą w przemy śle), • ograniczenie materiałochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyska ć co najmniej średnie wielko ści dla pa ństw OECD (w przeliczeniu na jednost- kę produkcji, warto ść produkcji lub PKB), • ograniczenie zu Ŝycia energii o 50% w stosunku do 1990r. i 25% w stosunku do 2000 r. (w przeliczeniu na jednostk ę PKB), • dwukrotny wzrost udziału energii odnawialnej w zu Ŝyciu energii w 2010r. w stosunku do 2000 r., • dwukrotne zwi ększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w proce- sach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r., • pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemy- słowych, • zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – równie Ŝ o 30%,

5 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, lotnych zwi ązków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.

Wymienione limity powinny by ć osi ągni ęte najpó źniej do 2010 r. i stanowi ą one punkt odniesienia w zakresie realizacji celów wojewódzkiej i powiatowej polityki ekologicznej. Limity gminne równie Ŝ powinny by ć wzorowane na powy Ŝszych wska źnikach, jednak po- szczególne gminy, kieruj ąc si ę interesem swoich mieszka ńców, maj ą mo Ŝliwo ść ustalania własnych limitów. Nie istnieje Ŝadna procedura odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi porozumieniami mi ędzy Ministerstwem Środowiska a zainteresowanymi samorz ądami. Jedynym zało Ŝeniem jest ukierunkowanie zada ń zgodnie z polityk ą ekologiczn ą na wy Ŝszych szczeblach, a wi ęc na szczeblu powiatowym, wojewódzkim i krajowym. Opracowania na szczeblu pa ństwowym („II Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2003- 2010”, „Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej pa ństwa na lata 2002-2010” i in.) stanowi ą dla gminnego programu ochrony środowiska: • podstaw ę wyj ściow ą do konkretyzacji zada ń w nawi ązaniu do specyfiki i potrzeb danego regionu (np. do sporz ądzenia na szczeblu gminnym konkretnego wykazu planowanych do budowy lub modernizacji składowisk odpadów, oczyszczalni ścieków itd.) • wysoko ść lokalnych wska źników (celów) planowanych do uzyskania nie jest zale Ŝna od ich wielko ści na szczeblu krajowym, • inspiracj ę do wprowadzenia wybranych zada ń na szczeblu gminnym.

2.3. Instrumenty zarz ądzania środowiskiem Zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę poprzez działania podejmowane na szczeblu ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym (powiatowym i gminnym). Zajmuje si ę nim admi- nistracja rz ądowa, samorz ądowa, instytucje im podporz ądkowane oraz podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Organy administracji odpowiedzialne za wykonywanie i egzekwowanie prawa maj ą na celu głównie zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska i przestrzeganie norm racjonalnego korzystania ze środowiska. Podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska kieruj ą si ę głównie efektami ekonomicznymi swojej działalno ści, ale uwzgl ędniaj ą te Ŝ konieczno ść do- trzymywania wymaga ń okre ślonych prawem. Prowadz ą wi ęc kontrol ę emisji, modernizuj ą lub eliminuj ą przestarzałe rozwi ązania techniczne i technologiczne uci ąŜ liwe dla środowiska.

6 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Zarz ądzanie środowiskiem odbywa si ę przez wykorzystanie instrumentów prawnych, finansowych i społecznych.

2.3.1. Instrumenty prawne Do instrumentów prawnych zarz ądzania środowiskiem nale Ŝą : • pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii (np. pozwolenie na emisj ę pyłów i gazów do powietrza), • decyzje (np. decyzja o lokalizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko), • koncesje (np. koncesja na wydobywanie kopalin ze złó Ŝ), • miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (przed przyst ąpieniem do opracowania planu zagospodarowania wykonuje si ę studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania. Dla potrzeb tych opracowa ń wykonuje si ę opracowanie ekofizjograficzne, w którym charakteryzuje si ę poszczególne elementy przyrodnicze środowiska i ich wzajemne powi ązania), • procedura ocen oddziaływania na środowisko - OO Ś (stosowana zgodnie z ustaw ą z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62 poz.672 z pó źniejszymi zmianami) jest jednym z najwa Ŝniejszych instrumentów ochrony środowiska, stanowi uniwersaln ą procedur ę weryfikowania programowania i planowania rozwoju, zagospodarowania przestrzennego oraz lokalizacji inwestycji. Opracowaniami wykonywanymi podczas post ępowania w sprawie OO Ś s ą odpowiednio: opracowania ekofizjograficzne, prognozy oddziaływania na środowisko lub raporty oddziaływania przedsi ęwzi ęć na środowisko), • monitoring środowiska (szczególny instrument prawny, który oprócz funkcji informacyjnych dla administracji rz ądowej, samorz ądowej oraz społecze ństwa, jest podstaw ą analiz, ocen lub decyzji. Pa ństwowy monitoring środowiska (PM Ś) prowadzony jest przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w zakresie: jako ści środowiska, emisji, ocen i prognoz. Dostarcza on informacji dla potrzeb opracowania planów zagospodarowania przestrzennego, wykonywania raportów OO Ś oraz prac studialnych i progno- stycznych. Stanowi on równie Ŝ podstaw ę do realizacji programów naprawczych w przedsi ębiorstwach lub na obiektach, np. w rejonie składowisk odpadów, • pozwolenia zintegrowane (decyzja administracyjna stanowi ąca nowoczesny instrument prawny, wymagana dla instalacji o działaniu mog ącym spowodowa ć znaczne zanie-

7 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

czyszczenie środowiska, czynno ści zgodnych z Rozporz ądzeniem M Ś z dnia 26.07.2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mog ących powodowa ć znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako cało ści (Dz.U. nr 122 poz. 1055). Konieczno ść uzyskania pozwole ń zintegrowanych, ustawowo okre ślona na 01.01.2004 r., została przesuni ęta do 2010 r, zgodnie z Rozporz ądzeniem MŚ z dnia 26.09.2003 r. (Dz.U. nr 177 poz.1736) w sprawie pó źniejszych terminów do uzyskania pozwolenia zintegrowanego w zale Ŝno ści od typu instalacji).

2.3.2. Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne zarz ądzania środowiskiem polegaj ą na: • usprawnianiu współpracy i budowaniu partnerstwa (dotyczy to działa ń samorz ądów i relacji samorz ąd – społecze ństwo oraz uczestniczenia społecze ństwa w konsultacjach lub debatach prowadz ących do podejmowania decyzji w procesie zarz ądzania środowi- skiem), • formułowaniu i wdra Ŝaniu polityk środowiskowych , w tym planów działa ń i porozumie ń środowiskowych, • ocenie i monitorowaniu skutków zrównowa Ŝonego rozwoju , w tym okre ślaniu wska ź- ników równowagi środowiskowej i formułowaniu wyra źnych celów operacyjnych, • wł ączeniu mechanizmów rynkowych w realizacj ę zrównowa Ŝonego rozwoju , • prowadzeniu edukacji ekologicznej celem zwi ększenia świadomo ści społecznej. W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami) został zapisany obowi ązek wł ączenia problematyki ochrony środowiska i zrównowa Ŝo- nego rozwoju do programów nauczania wszystkich typów szkół i kursów prowadz ących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. Propagowanie edukacji ekologicznej wynika z doku- mentów mi ędzynarodowych (AGENDA 21, Konwencja z Aarhus z 1998 r.) oraz krajowych. Podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej stanowi jeden z celów głównych wynikaj ą- cych z polityki ekologicznej pa ństwa, uwzgl ędniany jest równie Ŝ w programach ni Ŝszego szczebla: wojewódzkim i powiatowym. Cele szczegółowe i działania do realizacji na terenie gminy Stare Babice zostały przed- stawione w tabeli 9. Szczególne znaczenie dla podnoszenia standardów środowiska nie tylko w skali regionalnej, ale równie Ŝ lokalnej ma edukacja ekologiczna na poziomie zarz ądzania. Istotnym zadaniem jest wi ęc przeprowadzanie szkole ń, kursów, seminariów itp. dla radnych, pracowników samorz ądowych oraz podmiotów gospodarczych. Edukacja ekologiczna powinna dotyczy ć wszystkich mieszka ńców gminy, zarówno dzieci i młodzie Ŝy (edukacja ekolo-

8 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice giczna w szkołach, organizowanie akcji typu: Dzie ń Ziemi, Sprz ątanie Świata itp.), jak i do- rosłych. Władze gmin, z udziałem powiatu oraz organizacji ekologicznych, powinny wspiera ć działania regionalnych i lokalnych stowarzysze ń na rzecz ochrony środowiska i krajobrazu kulturowego. Zgodnie z „Narodow ą strategi ą edukacji ekologicznej” Rz ąd zapewnia organizacyjne i techniczne wsparcie instytucjom publicznym na rzecz działa ń edukacyjnych i promocyjnych realizowanych przez organizacje ekologiczne. Regulacj ą prawn ą został obj ęty tak Ŝe dost ęp do informacji o środowisku, udział społecze ństwa w post ępowaniach w sprawie ocen oddziały- wania na środowisko i w działaniach dotycz ących ochrony środowiska.

2.3.3. Instrumenty finansowe Instrumentami finansowymi wykorzystywanymi w zarz ądzaniu środowiskiem s ą: • opłaty i kary ekologiczne za korzystanie ze środowiska lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, • dotacje, kredyty i po Ŝyczki ze źródeł krajowych lub zagranicznych, • środki własne samorz ądów przeznaczone na ochron ę środowiska pochodz ące z innych źródeł. Zadania zwi ązane z ochron ą środowiska okre ślone w przepisach prawnych (uwzgl ęd- niaj ące dostosowanie Polski do warunków Unii Europejskiej) b ędą wymaga ć znacznych na- kładów finansowych. Cele okre ślone w „II Polityce ekologicznej pa ństwa na lata 2003-2010” i programach ni Ŝszego szczebla b ędą mogły by ć zrealizowane przy zało Ŝeniu stopniowego wzrostu do 2010 r. udziału wydatków na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą. Według oszacowanych kosztów dostosowawczych Polski do Unii Europejskiej w najbli Ŝszych dzie- si ęciu – trzynastu latach trzeba przeznacza ć na ochron ę środowiska dwa – trzy razy wi ęcej środków ni Ŝ dotychczas. Źródła finansowania ochrony środowiska b ędą zró Ŝnicowane w zale Ŝno ści od rodzaju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim od mo Ŝliwo ści stosowania instru- mentów finansowo-ekonomicznych zapewnionych na poziomie krajowym.

Fundusze na realizacj ę polityki ekologicznej na terenie gminy mog ą pochodzi ć ze środ- ków krajowych i zagranicznych.

A) środki krajowe: • środki własne gminy ,

9 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• środki bud Ŝetowe (publiczne dotacje celowe przydzielane na cele związane z ochron ą środowiska z bud Ŝetu pa ństwa lub województwa), • środki własne ludno ści i przedsi ębiorstw (np. GDDKiA), • celowe fundusze ekologiczne o charakterze ogólnym (NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, PFO ŚiGW) i wyspecjalizowanym (np. ANR, FOGR, Fundusz Termomodernizacji), • dotacje, kredyty i po Ŝyczki na cele proekologiczne : niekomercyjne z krajowych instytucji finansowych, w tym EkoFunduszu i ró Ŝnego rodzaju fundacji oraz komercyjne z Banku Ochrony Środowiska, Banku Gospodarki Komunalnej i innych instytucji udziela- jących kredytów i po Ŝyczek na cele proekologiczne na warunkach korzystniejszych ni Ŝ wynika to z sytuacji na rynku finansowym. Dotychczas, w skali kraju, najbardziej istotne znaczenie w finansowaniu ochrony śro- dowiska maj ą: Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz EkoFundusz.

FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Najwa Ŝniejsz ą cz ęść źródeł finansowania ochrony środowiska w Polsce stanowi ą celowe fundusze ekologiczne funkcjonuj ące obecnie na czterech poziomach administracji pa ń- stwowej: • na poziomie krajowym – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod- nej (NFO ŚiGW), posiadaj ący osobowo ść prawn ą, • na poziomie regionalnym – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (WFO ŚiGW), posiadaj ący osobowo ść prawn ą, • na poziomie lokalnym bez osobowo ści prawnej – powiatowe (PFO ŚiGW) i gminne (GFO ŚiGW) fundusze ochrony środowiska.

Zasady funkcjonowania funduszy ochrony środowiska okre śla ustawa z dnia 27.04.2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz.627 z pó źniejszymi zmianami). Natomiast szczegółowe zasady gospodarki finansowej NFO ŚiGW i WFO ŚiGW okre śla Roz- porz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20.12.2002 r. (Dz. U. Nr 230, poz.1934).

Fundusze te gromadz ą wpływy z opłat uiszczanych przez podmioty gospodarcze za korzystanie ze środowiska oraz kar administracyjnych. Opłaty ekologiczne ponosz ą korzystaj ący ze środowiska, pomimo Ŝe ich działalno ść w tym zakresie jest zgodna z prawem. Jest to bowiem zapłata za korzystanie ze środowiska,

10 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice stanowi ąca pewien ekwiwalent strat ekonomicznych i społecznych, powstaj ących w wyniku zanieczyszczenia środowiska i jego zmian. Opłaty te zostały ustanowione przez: • ustaw ę z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr 62 poz. 627), • ustaw ę z dnia 16.10.1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr 114, poz. 492), • ustaw ę z dnia 18.07.2001 r. Prawo Wodne (Dz. U. 2001 nr 115 poz.1229), • ustaw ę z dnia 27.04.2001 r. o odpadach (Dz. U. nr 62 poz. 628) i dotycz ą m.in. poboru wody, odprowadzania ścieków, emisji zanieczyszcze ń do powietrza oraz składowania odpadów. Kary ekologiczne s ą karami pieni ęŜ nymi płaconymi przez podmioty gospodarcze za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska. Wpływy z tytułu opłat i kar, zgodnie z art. 402 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami), stanowi ą w 20% przychód gminnego funduszu, a w 10% - powiatowego. Zebrane środki przeznacza si ę na dofinansowanie (głównie w formie dotacji) proekologicznych przedsi ęwzi ęć podejmowanych przez samorz ądy lokalne i podmioty gospodarcze, edukacj ę ekologiczn ą i monitoring. S ą to obecnie najbardziej rozpowszechnione formy finansowania zada ń z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Projekt przewidziany do dofinansowania ze środków Unii Europejskiej, powinien by ć zgodny z wymogami prawnymi i polityk ą Unii Europejskiej. Prawo Unii Europejskiej w zakresie środowiska zostało przeniesione prawie w cało ści do prawa polskiego i wchodzi w skład obowi ązuj ących w Polsce aktów prawnych. Ponadto projekty wspierane przez środki unijne winny by ć zgodne z dokumentami politycznymi i programowymi Unii Europejskiej, Polski, jak równie Ŝ okre ślonego regionu. O dofinansowanie z funduszy mog ą si ę ubiega ć: • jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki, • stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje, • podmioty gospodarcze realizuj ące przedsi ęwzi ęcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej został utworzony na mocy ustawy z dnia 27.04.1989 r. o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska i ustawy Prawo Wodne i posiada osobowo ść prawn ą. Celem jego działalno ści jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu oraz zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregio- nalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska.

11 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Działalno ść tego funduszu polega głównie na: • udzielaniu nisko oprocentowanych po Ŝyczek (które mog ą by ć całkowicie lub cz ęś ciowo umarzane pod warunkiem terminowego wykonania dotowanych przedsi ęwzi ęć ), • dopłatach do preferencyjnych kredytów i po Ŝyczek, • przyznawaniu dotacji. W NFO ŚiGW i WFO ŚiGW przygotowuje si ę listy zada ń, które mog ą by ć przez nie do- finansowywane. Listy takie sporz ądzane s ą corocznie (brak jest wieloletnich programów wydatkowania funduszy na realizacj ę okre ślonych zada ń), zgodnie z wytycznymi podanymi w ustawie z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniej- szymi zmianami). Listy priorytetowych programów NFOŚiGW s ą zatwierdzane do dnia 31 stycznia danego roku, natomiast WFO ŚiGW – do dnia 30 czerwca ka Ŝdego roku na rok nast ępny. Sporz ądza si ę je zgodnie z: • priorytetami Narodowego Funduszu (tabela 1), okre ślonymi w oparciu o: “Polityk ę ekologiczn ą pa ństwa” oraz listy przedsi ęwzi ęć priorytetowych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, • planem działalno ści i kryteriami wyboru przedsi ęwzi ęć , o których mowa w art. 414 wspomnianej ustawy.

lp Zakres programów priorytetowych NFO ŚiGW na rok 2004 1 Ochrona wód przed zanieczyszczeniem 2 Gospodarka wodna 3 Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem poprzez zapobieganie i ograniczenie emisji zanieczyszcze ń oraz oszcz ędzanie surowców i energii 4 Zapobieganie i ograniczanie negatywnego oddziaływania hałasu na środowisko 5 Ochrona powierzchni ziemi i wód poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów, zagospodarowanie odpadów oraz rekultywacj ę terenów zdegradowanych 6 Ochrona przyrody i krajobrazu 7 Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska 8 Zwi ększenie lesisto ści kraju oraz ochrona zasobów le śnych 9 Zmniejszenie uci ąŜ liwo ści wynikaj ących z wydobywania kopalin i ich wzbogacania oraz ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko procesów likwidacji zakładów górniczych 10 Poznawanie budowy geologicznej kraju oraz potrzeb gospodarki zasobami złó Ŝ kopalin i wód podziemnych 11 Zapobieganie kl ęskom Ŝywiołowym i powa Ŝnym awariom oraz usuwanie ich skutków 12 Kształtowanie ekologicz nych postaw i zachowa ń społecze ństwa oraz profilaktyka zdrowotna dzieci i młodzie Ŝy z obszarów, na których wyst ępuj ą przekroczenia standardów jako ści środowiska 13 Zastosowanie technologii zapewniaj ących czystsz ą i energooszcz ędn ą produkcj ę 14 Wspieranie działalno ści badawczej, eksperckiej na rzecz ochrony środowiska 15 Wspieranie działa ń w zakresie ochrony środowiska na terenach wiejskich 16 Wspieranie działalno ści pozarz ądowych organizacji ekologicznych 17 Przygotowanie przedsi ęwzi ęć współfinansowanych z funduszy Unii Europejskiej i mi ędzynarodowych Lista mniejszych przedsi ęwzi ęć przeznaczonych do finansowania przez NFO ŚiGW we współpracy z bankami w roku 2004 • budowa małych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków • budowa kanalizacji sanitarnej

12 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• zagospodarowanie odpadów • ograniczenie emisji spalin poprzez dostosowanie silników wysokopr ęŜ nych do paliwa gazowego lub wy- miana silników na mniej emisyjne w komunikacji zbiorowej • inwestycje w zakresie odnawialnych źródeł energii • usuwanie wyrobów zawierających azbest • budowa ście Ŝek rowerowych • ograniczenie hałasu • termomodernizacja • czystsza produkcja • uszczelnianie i hermetyzacja przeładunku i dystrybucji paliw • inwestycje słu Ŝą ce ograniczeniu zu Ŝycia energii elektrycznej • systemy ciepłownicze • budowa lub modernizacja stacji uzdatniania wody

Tabela 1. Lista priorytetowych programów NFO ŚiGW z uwzgl ędnieniem mniejszych przedsi ęwzi ęć przeznaczonych do finansowania we współpracy z bankami planowanych na rok 2004

Jako priorytetowe traktuje si ę te przedsi ęwzi ęcia, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej zwi ązanych z członkostwem Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Wnioski o dofinansowanie do NFO ŚiGW mo Ŝna składa ć w dowolnym terminie . Do- tychczas obowi ązuj ące sesje rozpatrywania wniosków zostały zast ąpione list ą rankingow ą aktualizowan ą raz na dwa miesi ące. Wnioski o dofinansowanie przedsi ęwzi ęć proekologicznych współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej s ą traktowane priorytetowo.

W przypadku WFO ŚiGW województwa mazowieckiego kierunki działa ń priorytetowych przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: Wydatki WFO ŚiGW w 2002r. Dziedziny: [zł] [%] ochrona powietrza 57,8 mln 26,7 ochrona wód 87,5 mln 40,4 ochrona powierzchni ziemi 4,7 mln 2,2 ochrona przyrody 4,1 mln 1,9 gospodarka wodna 53,4 mln 24,7 monitoring środowiska 1,1 mln 0,5 edukacja ekologiczna 1,7 mln 0,8 nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska 6,2 mln 2,8 Ogółem: 216,5 mln 100,0

Tabela 2. Kierunki działa ń priorytetowych WFO ŚiGW z uwzgl ędnieniem wydatków ( źródło: dane WFO ŚiGW, 2004)

W 2002 r. wi ększo ść wydatków WFO ŚiGW została przeznaczona w województwie na ochron ę wód (40,4%) oraz na ochron ę powietrza i gospodark ę wodn ą (około 25%). Preferen- cyjne po Ŝyczki obj ęły 84% całkowitych kosztów, a wi ęc około 180 mln zł.

13 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Najistotniejszym kryterium przy rozpatrywaniu wniosków o dofinansowanie z WFO ŚiGW jest efektywno ść ekologiczna przedsi ęwzi ęcia. Pod wzgl ędem zasi ęgu oddzia- ływania, w pierwszej kolejno ści finansowane s ą zadania o znaczeniu regionalnym, nast ępnie zadania wynikaj ące z lokalnych programów ochrony środowiska, pó źniej przedsi ęwzi ęcia dotycz ące obszarów szczególnej ochrony środowiska i na ko ńcu pozostałe zadania. Organem dysponuj ącym środkami Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Go- spodarki Wodnej jest Zarz ąd Powiatu. Dochody PFO ŚiGW s ą przekazywane na rachunek starostwa, ale fundusze te nie posiadaj ą osobowo ści prawnej. W bud Ŝecie powiatu maj ą charakter działu celowego. Zakres wydatkowania środków z PFO ŚiGW jest szeroki i obejmuje dofinansowanie ró Ŝnego rodzaju przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska. Podziału środ- ków PFO ŚiGW dokonuje Rada Powiatu. Środki gminnych funduszy, zgodnie z art. 406 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami) przeznacza si ę na: • edukacj ę ekologiczn ą oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa- Ŝonego rozwoju, • wspomaganie realizacji zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska, • wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada ń stanu środowi- ska, a tak Ŝe systemów pomiarowych zu Ŝycia wody i ciepła, • realizowanie zada ń modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu Ŝą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, • przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, w tym urz ądzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz parków, • przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z gospodark ą odpadami i ochron ą powierzchni ziemi, • przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powietrza i wód, • profilaktyk ę zdrowotn ą dzieci na obszarach, na których wyst ępuj ą przekroczenia stan- dardów jako ści środowiska, • wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii, • wspieranie ekologicznych form transportu, • działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególno ści na prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj ących

14 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

metodami ekologicznymi, poło Ŝonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, • inne zadania ustalone przez Rad ę Gminy, słu Ŝą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa Ŝonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.

EKOFUNDUSZ Geneza EkoFunduszu si ęga roku 1991. Była to pierwsza w skali światowej inicjatywa zamiany cz ęś ci długu gwarantowanego przez pa ństwo na cele ekologiczne, co stanowi obecnie bardzo istotne wsparcie finansowe dla podejmowanych w kraju wysiłków w celu poprawy stanu środowiska, silnie zdegradowanego w wyniku wieloletnich zaniedba ń w poprzednim systemie politycznym i gospodarczym. W wyniku podpisanych umów o ekokonwersji długu ze Stanami Zjednoczonymi, Fran- cj ą, Szwajcari ą, Szwecj ą, Włochami i Norwegi ą, Polska otrzymała na przedsi ęwzi ęcia w ochronie środowiska w latach 1992-2010 kwot ę w wysoko ści 571mln USD. Odpowiednie kwoty z tego tytułu s ą gwarantowane corocznie w ustawie bud Ŝetowej i regularnie wpłacane na konto EkoFunduszu z bud Ŝetu pa ństwa, jako zobowi ązanie Polski wobec krajów- donatorów. Obecnie Fundatorem EkoFunduszu jest Minister Skarbu.

Priorytetowymi dziedzinami EkoFunduszu s ą m.in.: • ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej, • gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, • unieszkodliwianie odpadów komunalnych i niebezpiecznych, • ograniczenie emisji gazów powoduj ących zmiany klimatu ziemi (ochrona klimatu), • eliminacja niskich źródeł emisji (ochrona powietrza).

Z funduszu tego udzielane jest wsparcie finansowe w formie bezzwrotnych dotacji. Wysoko ść dotacji dla projektów technicznych zgłaszanych do EkoFunduszu przez samorz ądy wynosi 10–60%, a przez przedsi ębiorstwa 20-40% kosztów inwestycji. Dotacje mog ą uzyska ć jedynie projekty dotycz ące inwestycji zwi ązanych bezpo średnio z ochron ą środowiska, a w dziedzinie przyrody równie Ŝ projekty nieinwestycyjne. EkoFun- dusz promuje innowacyjne projekty wykorzystuj ące najnowsze technologie w ochronie śro-

15 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice dowiska, natomiast nie dofinansowuje bada ń naukowych, opracowa ń oraz tworzenia wszel- kiego rodzaju dokumentacji. W latach 1992-2002 ł ączne przychody z tytułu ekokonwersji polskiego długu wyniosły około 272,5mln USD, co stanowi w przybli Ŝeniu 47% cało ści kwoty. Ka Ŝdego roku EkoFundusz aktualizuje zasady finansowania d ąŜą c do jak najbardziej efektywnego rozdysponowania posiadanych środków finansowych, dostosowuj ąc si ę do pojawiaj ących si ę nowych trendów na rynku ochrony środowiska. Najbardziej znacz ącą zmian ą w działaniu EkoFunduszu przewidzian ą na rok 2004 b ędzie zdecydowana koncentracja środ- ków na projekty niekomercyjne, maj ące na celu wzgl ędy ochrony środowiska. Oznacza to całkowite wycofanie si ę z udziału w inwestycjach charakteryzuj ących si ę wysok ą opłacalno- ści ą. Drug ą istotn ą zmian ą w porównaniu z latami poprzednimi b ędzie zmniejszenie udziału dotacji EkoFunduszu w całkowitych kosztach projektów.

Poza Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej warto wspomnie ć o dwóch pozostałych pa ństwowych funduszach celowych, których zadaniem jest dofinansowywanie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z ochron ą środowiska. S ą to: Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR) oraz Fundusz Termomodernizacji.

FUNDUSZ OCHRONY GRUNTÓW ROLNYCH Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR) nie posiada osobowo ści prawnej. Został utworzony na mocy ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych. FOGR składa si ę z licznych funduszy terenowych (TFOGR) oraz z funduszu centralnego (CFOGR). Dysponentem środków Centralnego FOGR jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast funduszy terenowych – samorz ąd województwa. Celem FOGR jest szeroko poj ęta ochrona gruntów rolnych, rekultywacja i zagospodarowanie gruntów oraz ograniczanie ich wykorzystywania na cele nierolnicze. Środki funduszu terenowego tworzy si ę z nale Ŝno ści i opłat rocznych od osób, które uzyskały zezwolenie na wył ączenie z produkcji gleb obj ętych szczególn ą ochron ą (tj. gruntów pochodzenia mineralnego klas I-III, gleb pochodzenia organicznego, a tak Ŝe gleb klasy IV pochodzenia mineralnego, je Ŝeli zostały uznane za ochronne uchwał ą wła ściwej rady gminy).

16 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Uzyskane środki przeznacza si ę na ochron ę, rekultywacj ę i popraw ę jako ści gruntów rolnych, a w szczególno ści na: • rekultywacj ę na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły sw ą warto ść u Ŝyt- kow ą, • rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych, • uŜyźnianie gleb o niskiej warto ści produkcyjnej, poprzez ulepszanie rze źby terenu, od- kamienianie czy odkrzaczanie, • przeciwdziałanie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu sadzo- nek, nasion, utrzymanie w stanie sprawno ści technicznej urz ądze ń przeciwerozyjnych oraz wypłaty ewentualnych odszkodowa ń, • budow ę i renowacj ę zbiorników wodnych słu Ŝą cych małej retencji, • budow ę i modernizacj ę dróg dojazdowych do gruntów rolnych, • wdra Ŝanie i upowszechnianie wyników prac naukowo- badawczych zwi ązanych z ochron ą gruntów rolnych, • wykonanie bada ń płodów rolnych w strefach ochronnych.

Stosownie do postanowie ń wspomnianej ustawy, środki TFOGR powinny by ć w pierwszej kolejno ści przeznaczone na wykonanie prac na obszarach tych gmin, w których powstaj ą dochody Funduszu oraz istniej ą warunki uzyskania wzrostu produkcji rolniczej rekompensu- jącej straty poniesione w wyniku zmniejszania obszaru gruntów rolnych. Ponadto bierze si ę pod uwag ę znaczenie gospodarcze i społeczne, efektywno ść projektowanego przedsi ęwzi ęcia oraz udział własny wnioskodawcy w kosztach wykonania prac. Rejestr wniosków wpływaj ących jest prowadzony w Departamencie Rolnictwa, Moder- nizacji Terenów Wiejskich Urz ędu Marszałkowskiego. Wnioski o dofinansowanie przedsi ę- wzi ęć , których realizacja jest przewidziana na okre ślony rok, nale Ŝy składa ć do dnia 31 stycznia tego roku, a nast ępnie s ą one rozpatrywane w przeci ągu kolejnych 3-4 miesi ęcy. Przy przydzielaniu środków finansowych uwzgl ędnia si ę udział własny w kosztach robót wła ści- ciela gruntów oraz efektywno ść projektowanych przedsi ęwzi ęć . Dofinansowanie mo Ŝe osi ągn ąć warto ść 50% całkowitego kosztu przedsi ęwzi ęcia. Je- dynie koszty rekultywacji gruntów zdegradowanych lub zdewastowanych przez nie ustalone osoby lub w wyniku kl ęsk Ŝywiołowych TFOGR pokrywa w cało ści. Termin realizacji zada ń na podstawie przyj ętych wniosków upływa 10 grudnia ka Ŝdego roku.

17 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

FUNDUSZ TERMOMODERNIZACJI Fundusz Termomodernizacji został utworzony w Banku Gospodarstwa Krajowego na mocy ustawy z dnia 18.12.1998 r. o wspieraniu przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych (Dz. U. nr 162, poz. 1121). Jego podstawowym celem jest pomoc finansowa, dostarczana w postaci premii termomodernizacyjnej przy pomocy kredytów zaci ąganych w bankach komercyj- nych. Premia ta stanowi form ę pomocy pa ństwa dla inwestora realizuj ącego przedsi ęwzi ęcie termomodernizacyjne, które zgodnie z ustaw ą oznacza: • ulepszenie, w wyniku którego nast ępuje zmniejszenie : a) rocznego zapotrzebowania na energi ę dostarczan ą do budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania i budynków słu Ŝą cych do wykonywania przez jednostki samorz ądu terytorialnego zada ń publicznych (ogrzewanie oraz podgrzewanie wody u Ŝytkowej): - w budynkach, w których modernizuje si ę jedynie system grzewczy - co najmniej o 10%, - w budynkach, w których w latach 1985-2001 przeprowadzono modernizacj ę systemu grzewczego - co najmniej 0 15%, - w pozostałych budynkach - co najmniej o 25%, b) co najmniej 25% rocznych strat energii pierwotnej w lokalnym źródle ciepła, tj.: - kotłowni lub w ęź le cieplnym, z których no śnik ciepła jest dostarczany bezpo średnio do instalacji ogrzewania i ciepłej wody w budynku, - ciepłowni osiedlowej lub grupowym wymienniku ciepła wraz z sieci ą cie- płownicz ą o mocy nominalnej do 11,6 MW, dostarczaj ącej ciepło do bu- dynków, • wykonanie przył ączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła, w zwi ązku z likwidacj ą lokalnego źródła ciepła w celu zmniejszenia kosztów zakupu ciepła dostar- czanego do budynków - co najmniej o 20% w stosunku rocznym, • zamian ę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne .

Z premii termomodernizacyjnej mog ą korzysta ć wszyscy inwestorzy bez wzgl ędu na status prawny, a wi ęc m.in.: osoby prawne (np. spółdzielnie mieszkaniowe i spółki prawa handlowego), gminy, osoby fizyczne, w tym wła ściciele domów jednorodzinnych oraz wspólnoty mieszkaniowe. Przysługuje ona jednak tylko inwestorom korzystaj ącym z kredytu, tzn. nie mog ą z niej korzysta ć inwestorzy realizuj ący przedsi ęwzi ęcie termomodernizacyjne z własnych środków.

18 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Premia jest przyznawana przez Bank Gospodarstwa Krajowego w wysoko ści 25% kwoty kredytu wykorzystanego na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia. Premia termomodernizacyjna stanowi spłat ę cz ęś ci kredytu zaci ągni ętego przez inwestora. Oznacza to, Ŝe realizuj ąc przedsi ęwzi ęcie termomodernizacyjne inwestor spłaca 75% kwoty wykorzystanego kredytu. Kredyty na realizacj ę przedsi ęwzi ęć z premi ą termomodernizacyjn ą s ą udzielane przez banki, które podpisały umow ę o współpracy z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Wniosek o przyznanie premii nale Ŝy składa ć wraz z wnioskiem kredytowym w banku, w którym inwestor ubiega si ę o kredyt na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia termomodernizacyjnego. Formularz wniosku mo Ŝna otrzyma ć w banku, w którym inwestor zło Ŝy wniosek kredytowy. Podstawowym warunkiem formalnym ubiegania si ę o premi ę jest przedstawienie audy- tu energetycznego (opracowanie okre ślaj ące zakres i parametry techniczne oraz ekonomiczne przedsi ęwzi ęcia termomodernizacyjnego, ze wskazaniem rozwi ązania optymalnego, w szcze- gólno ści z punktu widzenia kosztów realizacji tego przedsi ęwzi ęcia oraz oszcz ędno ści energii). Audyt taki powinien by ć doł ączony do wniosku o przyznanie premii, który jest składany wraz z wnioskiem kredytowym. Kredyt udzielony na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia termomodernizacyjnego nie mo Ŝe przekroczy ć 80% kosztów przedsi ęwzi ęcia, a okres spłaty kredytu nie mo Ŝe by ć dłu Ŝszy ni Ŝ 10 lat. Decyzje o przyznaniu premii termomodernizacyjnej, w ramach obsługi Funduszu, podejmuje Bank BGK.

B) środki zagraniczne: • fundusze zagranicznych instytucji finansowych (np. Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny), • fundusz spójno ści i fundusze strukturalne Unii Europejskiej oraz fundusze sektorowych programów pomocowych (np. LIFE).

Po przyst ąpieniu do Unii Europejskiej, kontynuacj ą dotacji przedakcesyjnych s ą fundusze unijne. Nadwy Ŝka zło Ŝonych projektów, zgodnie z decyzj ą Komisji Europejskiej z dnia 25 lutego 2004 r., b ędzie finansowana z funduszy strukturalnych.

Fundusze zagranicznych instytucji finansowych

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY- EBI ( European Investment Bank, EIB ) Bank ten został utworzony na mocy Traktatów Rzymskich 25 marca 1957r. w Luksem- burgu i od 1958 r. udziela najwi ększych po Ŝyczek na świecie. Ich suma osi ągn ęła dotychczas

19 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice blisko 200 mld dolarów. Organami EBI s ą: Rada Gubernatorów (składaj ąca si ę z ministrów finansów wszystkich pa ństw członkowskich), Rada Administracyjna, Rada Dyrektorów oraz Komisja Obrachunkowa. Pierwotnie instytucja ta funkcjonowała jako wyspecjalizowana agencja EWG, a od 1993 r. jako instytucja UE. Podstawowym zadaniem EBI jest równowa Ŝenie i stabilizacja wspólnego rynku. Cel ten realizuje poprzez udzielanie po Ŝyczek i gwarancji kredytów przyznawanych przez inne banki, które nast ępnie s ą wykorzystywane we wszystkich sektorach gospodarczych (przede wszystkim w telekomunikacji, transporcie, przemy śle, energetyce oraz ochronie środowiska).

EUROPEJSKI BANK ODBUDOWY I ROZWOJU- EBOR (European Bank for Reconstruction and Development, EBRD ) Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju to mi ędzynarodowa organizacja finansowa utworzona w 1991 r., z siedzib ą w Londynie, skupiaj ąca około 50 pa ństw. Celem EBOR jest finansowe wspieranie przemian gospodarczych w pa ństwach Europy Środkowej i Wschodniej (tak Ŝe w pa ństwach byłego ZSRR). Kredyty EBOR mog ą by ć przekazane zarówno rz ądom, jak i podmiotom prywatnym. EBOR posiada stałe misje w niektó- rych pa ństwach obj ętych pomoc ą, np. w Polsce.

W momencie przyst ąpienia do Unii Europejskiej Polska zyskała dost ęp do znacznie wi ększych środków finansowych Unii Europejskiej, a mianowicie do: • funduszy strukturalnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - ERDF, Europej- ski Fundusz Społeczny – ESF, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej – EAGGF); • funduszu spójno ści (kohezji), przeznaczonego w połowie na wsparcie rozwoju transportu i w połowie na ochron ę środowiska, który ma prowadzi ć do zmniejszenia dyspropor- cji ekonomicznych i społecznych mi ędzy poszczególnymi pa ństwami Unii Europejskiej.

W celu zaprogramowania pomocy wspólnotowej i sprawnego jej rozdysponowania, Polska przygotowała Narodowy Plan Rozwoju (NPR) na lata 2004-2006. Zgodnie z tym planem, w latach 2004-2006 Polska mo Ŝe uzyska ć 7.635,3mln euro w ramach funduszy strukturalnych oraz 3.733,3mln euro w ramach Funduszu Spójno ści. Podobnie jak w przypadku środków przedakcesyjnych, przy funduszach strukturalnych równie Ŝ wprowadzono podział na działania, a mianowicie na:

20 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• Sektorowe Programy Operacyjne (SPO), jednofunduszowe (razem 5 programów) - przy udziale Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa (FAPA- Foundation of Assistance Programmes for Agriculture ), • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR), wielofunduszowy - przeznaczony w głównej mierze dla samorz ądów (wojewódzkich, powiatowych i gminnych) dla wspierania rozwoju regionalnego. Instytucjami zarz ądzaj ącymi ZPORR są: Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej oraz Urz ędy Marszałkowskie.

Fundusze strukturalne W ramach polityki strukturalnej, Unia Europejska prowadzi działania maj ące słu Ŝyć wyrównaniu poziomu Ŝycia pomi ędzy regionami wysoko rozwini ętymi, a regionami boryka- jącymi si ę z problemami, w śród krajów Unii (wspieranie restrukturyzacji, modernizacja go- spodarek krajów Unii Europejskiej). Nakłady na działania podejmowane w tym zakresie stanowi ą obecnie 35% bud Ŝetu unijnego. Głównym źródłem finansowania polityki strukturalnej są fundusze strukturalne.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO - ERDF ( European Regional Development Fund ) Finansowanie inwestycji z zakresu ochrony środowiska z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF) mo Ŝe si ę odbywa ć w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) lub Sektorowego Programu Operacyjnego (SPO) „Wzrost konkurencyjno ści gospodarki”. Fundusz ERDF wspiera: • inwestycje w infrastruktur ę gospodarki wodno-ściekowej : - budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków przemysłowych, - stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) w celu ograniczenia ilo ści substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami, • inwestycje w zakresie ochrony powietrza : - modernizacja i rozbudowa systemów ciepłowniczych i wyposa Ŝenie ich w insta- lacje do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych, - inwestycje w produkcj ę skojarzon ą elektryczno ści i ciepła, - zamiana palenisk w ęglowych na rozwi ązania bardziej przyjazne środowisku (ga- zowe, eliminacja w ęgla niskiej jako ści),

21 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

- stosowanie rozwi ąza ń pozwalaj ących na redukcj ę zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza z du Ŝych zakładów energetycznego spalania paliw, - przedsi ęwzi ęcia na rzecz wykorzystywania alternatywnych źródeł energii, w tym m.in. energetyczne wykorzystanie biomasy i inne, - proekologiczne inwestycje w miejskich systemach transportowych (zastosowanie paliw o niskiej emisji zanieczyszcze ń, w tym gazu), - wprowadzanie BAT w celu ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza, • inwestycje w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi : - tworzenie systemów gospodarki odpadami poprzez prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów oraz budow ę i modernizacj ę instalacji do odzysku i recyklingu odpadów, - budowa instalacji unieszkodliwiania odpadów, • inwestycje z wykorzystaniem BAT : - ograniczenie zanieczyszcze ń przemysłowych, - modernizacja procesów produkcyjnych, technologii, - zmniejszenie energochłonno ści i materiałochłonno ści procesów.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ORIENTACJI I GWARANCJI ROLNEJ- EAGGF ( European Agriculture Guidance and Guarantee Funds ) Fundusz ten zajmuje si ę wspieraniem przekształce ń struktury rolnictwa oraz wspoma- ganiem rozwoju obszarów wiejskich. Na jego działania przeznaczona jest najwi ększa cz ęść bud Ŝetu Unii Europejskiej. Ponadto środki Funduszu pochodz ą z opłat nakładanych na pro- dukty rolne importowane spoza Unii Europejskiej. EAGGF składa si ę z dwóch sekcji: • Sekcji Gwarancji - finansowanie wspólnej polityki rolnej (zakupy interwencyjne pro- duktów rolnych, dotacje bezpo średnie dla rolników), • Sekcji Orientacji - wspieranie przekształce ń w rolnictwie w poszczególnych pa ństwach Unii Europejskiej (rozwój i modernizacja terenów wiejskich, wspieranie inicjatyw słu- Ŝą cych zmianom struktury zawodowej na wsi, jak np. kształcenie zawodowe rolników, wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła, rozwój i eksploatacja terenów le- śnych, inwestycje w ochronie środowiska, wyrównywanie szans gospodarstw poło Ŝo- nych na terenach górzystych i terenach dotkni ętych kataklizmami).

22 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI ( Cohesion Fund ) Fundusz spójno ści, jako instrument polityki spójno ści gospodarczej i społecznej, współ- finansuje projekty w dziedzinie środowiska naturalnego oraz sieci transeuropejskich w zakresie infrastruktury transportu. Przyczynia si ę on do zapewnienia równowagi gospodarczej i społecznej krajów członkowskich, mi ędzy innymi w celu spełnienia kryteriów konwergencji okre ślonych w art. 104 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Zakres działania Funduszu Spójno ści obejmuje pomoc o zasi ęgu krajowym, a nie regionalnym, jak w przypadku funduszy strukturalnych. Projekty inwestycyjne ubiegaj ące si ę o dofinansowanie mog ą by ć wsparte w ramach Funduszu Spójno ści maksymalnie do wysoko ści 85% ł ącznych wydatków. Pomoc doradcza mo Ŝe by ć finansowana ze środków Funduszu Spójno ści w 100%. W ramach jednego projektu nie mo Ŝna korzysta ć jednocze śnie z Funduszu Spójno ści oraz funduszy strukturalnych. Z Funduszu Spójno ści mo Ŝliwe b ędzie wspieranie realizacji zada ń inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska wynikaj ących z wdra Ŝania prawa obowi ą- zuj ącego w Unii Europejskiej, a w szczególno ści dotycz ących: • poprawy jako ści wód powierzchniowych, • zwi ększenia dost ępno ści do wody do picia i poprawa jej jako ści, • ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza, • racjonalizacji gospodarki odpadami, • rekultywacji obszarów przemysłowych, • ochrony lasów i przyrody.

Obsługuj ącym projekty korzystaj ące z tego funduszu b ędzie NFO ŚiGW. Finansowanie Programu b ędzie si ę opiera ć zarówno o środki krajowe, jak i zagraniczne.

Inwestycje słu Ŝą ce realizacji zada ń w latach: 2007–2010, b ędą miały pierwsze ństwo w dost ępie do dotacji (z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójno ści) przeznaczonych na ochron ę środowiska, uruchomionych z chwil ą wst ąpienia Polski do Unii Europejskiej. Udział finansowania ze środków Unii dla tej grupy inwestycji b ędzie si ęgał maksymalnych pułapów dopuszczonych odpowiednimi przepisami Unii Europejskiej. Przewiduje si ę nadal uzupełnia- nie finansowe ze środków publicznych w formie po Ŝyczek preferencyjnych z Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Inwestorzy b ędą

23 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice musieli udokumentowa ć brak mo Ŝliwo ści uzupełnienia dofinansowania ze środków komer- cyjnych. Środki mi ędzynarodowych instytucji finansowych, przyznawane na warunkach preferencyjnych, nie b ędą ju Ŝ wtedy dost ępne dla Polski. Wymagany b ędzie udział środków wła- snych (np. bud Ŝet gminy lub miasta) w wysoko ści przynajmniej 30% nakładów inwestycyjnych. Przewiduje si ę, Ŝe z Funduszu Spójno ści w dziedzinie ochrony środowiska najwi ęcej zada ń realizowanych b ędzie w zakresie: działa ń podwy Ŝszaj ących jako ść wód, uzdatniania wód do celów komunalnych, rozbudowy sieci wodoci ągów i kanalizacji oraz zwalczania zanieczyszcze ń typu przemysłowego.

Fundusze sektorowych programów pomocowych FUNDUSZ LIFE Fundusz LIFE stanowi instrument finansowy wspieraj ący realizacj ę i wdra Ŝanie prawa ekologicznego Wspólnoty, a w szczególno ści „dyrektywy Habitatowej” ( Council Regulation (EEC) No 1973/92 of 21 May 1992 establishing a financial instrument for the environment (LIFE), znowelizowany przez Council Regulation (EC) No 1404/96 of 15 July 1996) . Ustanawia on system dofinansowania działa ń pro środowiskowych. Priorytety programu LIFE obejmuj ą: ochron ę przyrody, promowanie zrównowa Ŝonego rozwoju, integrowanie aspek- tów środowiskowych z planowaniem przestrzennym, ochron ą powietrza i gospodark ą wodn ą. Prace nad przygotowaniem wdra Ŝania funduszu LIFE podj ęło Ministerstwo Środowiska. Fundusz ten działa od 1992 r. w czteroletnich transzach. W terminie do 01.07.2004 r. Rada Europy podejmie decyzj ę o uruchomieniu czwartej transzy LIFE, dost ępnej od 2005 r. Głównym celem Programu LIFE jest wspieranie działa ń maj ących na celu wdra Ŝanie prawa unijnego i polityki ekologicznej Unii Europejskiej oraz wskazywanie nowych rozwi ą- za ń problemów zwi ązanych z wdra Ŝaniem i realizacj ą tej polityki. Program LIFE składa si ę z trzech podprogramów: LIFE - Nature, LIFE- Środowisko i LIFE - Kraje Trzecie. Środki dost ępne w ramach Programu LIFE - Nature przeznaczone s ą na finansowanie działa ń wymaganych dla zachowania lub odtworzenia naturalnych siedlisk i populacji gatun- ków dzikiej fauny i flory, tzn. wdra Ŝaniu Dyrektyw: Ptasiej i Siedliskowej oraz w tworzeniu Europejskiej Sieci Ekologicznej specjalnych obszarów ochrony - NATURA 2000. Wysoko ść mo Ŝliwego dofinansowywania zada ń wynosi 50-75%. Fundusze programu LIFE- Środowisko przeznaczone s ą na finansowanie innowacyj- nych działa ń o charakterze pilota Ŝowym, których celem jest m.in.: zminimalizowanie wpływu działalno ści gospodarczej na środowisko, promowanie zrównowa Ŝonego zarz ądzania zaso-

24 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice bami wód podziemnych i powierzchniowych a tak Ŝe wł ączenie zagadnie ń środowiskowych w planowanie przestrzenne oraz recykling i racjonalna gospodarka odpadami.

Spodziewany spadek wpływów funduszy ochrony środowiska oraz wyczerpywanie si ę zdolno ści władz samorz ądowych do zaspokojenia rosn ących potrzeb finansowania infrastruktury wi ąŜ e si ę nieodzownie ze zmian ą dotychczasowego systemu ekonomiczno- finansowego ochrony środowiska. W zwi ązku z tym polityka ekologiczna pa ństwa zakłada znaczny udział przedsi ębiorców w zakresie zarz ądzania środowiskiem. Przypuszczalne zmiany w zakresie rozszerzenia instrumentów ekonomiczno - finansowych ukierunkowane zostan ą m. in. na: • zast ąpienie opłat za emisj ę zanieczyszcze ń innymi instrumentami ekonomicznymi, w szczególno ści opłatami produktowymi i depozytowymi, • przekształcenie celowych funduszy ekologicznych w formy finansowania zgodne z za- sadami i kryteriami udzielania pomocy publicznej obowi ązuj ącymi w UE, • wypracowanie oferty kredytów krótkoterminowych (pomostowych) przez NFO ŚiGW lub Bank Ochrony Środowiska S.A., słu Ŝą cych zapewnieniu płynno ści inwestorom realizuj ącym zadania, których koszty b ędą refundowane po całkowitym zako ńczeniu inwestycji lub okre ślonego jej etapu, • wprowadzenie i rozwój ubezpiecze ń ekologicznych:„zielonych podatków”, ekoobliga- cji, • wprowadzenie mo Ŝliwo ści zbywania uprawnie ń do emisji zanieczyszcze ń, • przeniesienie cz ęś ci nakładów inwestycyjnych na konsumentów poprzez stopniowe podwy Ŝszanie opłat za wod ę pitn ą, ścieki wprowadzane do kanalizacji, energi ę itp.

Zgodnie ze „Strategi ą Wykorzystania Funduszy Spójno ści na lata 2004-2006” zadania realizowane w ci ągu najbli Ŝszych kilku lat b ędą w praktyce finansowane przede wszystkim ze źródeł krajowych. Docelowo polityka ekologiczna pa ństwa przewiduje zmniejszenie udzia- łu celowych funduszy ekologicznych na rzecz bezpo średniego zwi ększenia udziału finansowego środków pochodz ących z bud Ŝetu pa ństwa i bud Ŝetów lokalnych. Realizacja zada ń inwestycyjnych przez samorz ądy gmin lub powiatu b ędzie si ę wi ęc w przyszło ści opierała o kredyty komercyjne (przy zachowaniu zasady nie przekraczania 15% dochodów rocznych gminy) oraz pomoc funduszy unijnych.

25 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY 3.1. Podstawowe dane o gminie Gmina Stare Babice administracyjnie nale Ŝy do powiatu warszawskiego – zachodniego, województwa mazowieckiego. Jej powierzchnia wynosi 6 349 hektarów. Na skutek silnego oddziaływania Warszawy typowo rolnicza gmina zaczyna zmienia ć swój charakter. Gmina poło Ŝona jest przy trasie krajowej Warszawa – Leszno. Od strony wschodniej graniczy z dzielnicami Warszawa – Bemowo i Warszawa – Bielany, od strony południowej z gmin ą O Ŝarów, od zachodniej z gmin ą Leszno, od północy z gmin ą Izabelin. Odległo ść gminy od centrum Warszawy wynosi około 13 km. Północna cz ęść gminy; wie ś Buda i fragmenty wsi Mariew, Stanisławów, Koczargi Stare i Lipków poło Ŝone s ą w granicach Kampinoskiego Parku Narodowego. Aktualnie gmina liczy14 357 mieszka ńców, w tym 1884 osoby przebywaj ą tu czasowo. W czasie 20 lat przewiduje si ę podwojenie liczby ludno ści, głównie przez migracj ę dotych- czasowych mieszka ńców Warszawy. Rejonami zwartej zabudowy jednorodzinnej o charakterze podmiejskim s ą wsie: Blizne Łaszczy ńskiego, Blizne Jasi ńskiego, Latchorzew, zespół Stare i Nowe Babice z Kwirynowem oraz Klaudyn. Wsie Zielonki, Lipków, Koczargi, Woj- cieszyn i Borz ęcin poło Ŝone w środkowej i wschodniej cz ęś ci gminy maj ą zabudow ę o charakterze wiejskim – rozproszon ą, lub jednorodzinn ą, usytuowan ą wzdłu Ŝ dróg. Stare Babice s ą gmin ą wiejsk ą, ogółem w gospodarstwach rolnych u Ŝytkuje si ę 3822,26 hektara gruntów. Gospodarka rolnicza oparta jest na własno ści prywatnej, z 1344 gospodarstw najwi ęcej – 759 to gospodarstwa o areale 1 – 5 hektara, najmniej – 13 o areale powy- Ŝej 15 hektarów. Gęsto ść zaludnienia wynosi 226,1 mieszka ńca na 1 km 2. 58,21% mieszka ńców gminy jest w wieku produkcyjnym, 14,35% w wieku poprodukcyjnym a 27,44% w wieku przedpro- dukcyjnym. Wśród gmin powiatu warszawskiego – zachodniego gmina Stare Babice poddana jest najwi ększej presji migracyjnej. Gmina jest w 97% zwodoci ągowana, z kanalizacji korzysta 42% ludno ści, 5 domów ma przydomowe oczyszczalnie ścieków. Ponad 80% budynków jest podł ączona do sieci gazowej. Przez gmin ę przebiega 20 km dróg wojewódzkich, 23,5 km dróg powiatowych i 80 km dróg gminnych.

26 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

3.2. Wybrane elementy środowiska przyrodniczego 3.2.1. Geomorfologia Według podziału na regiony fizycznogeograficzne Polski gmina Stare Babice poło Ŝona jest na Nizinie Środkowomazowieckiej w zasi ęgu Kotliny Warszawskiej, Równiny Łowicko – Bło ńskiej i Równiny Warszawskiej (J.Kondracki, 1998). Jest to płaski teren denudacyjny z wysoko ściami 85 – 100 m npm. W jego obr ębie za- znaczaj ą si ę piaszczyste tarasy nadzalewowe z wydmami, przewa Ŝnie zalesione. Na wydmach i bagnach zachowała si ę Puszcza Kampinoska. W rejonie Babice Stare – Piotrówek (w gminie OŜarów) na obszarze tarasu warszawsko – bło ńskiego wyst ępuj ą trzy ozy o wysoko ści wzgl ędnej 2 – 7 m. S ą to formy o szeroko ści 100 – 250 m, ci ągn ące si ę na przestrzeni 1 – 4 km. Dwa z nich w rejonie Babic Starych maj ą przebieg NNE – SSW, trzeci Babice Nowe – Piotrówek NE – SW. Ozy maj ą bardzo łagodne kształty, s ą silnie zerodowane i zdenudowane. Obszarem wyst ępowania pi ęknie wykształconych wydm jest taras kampinoski. Są to przewa Ŝnie dobrze rozwini ęte wydmy paraboliczne, ł ącz ące si ę nieraz w du Ŝe formy o zło Ŝonej morfologii. Wyst ępuj ą te Ŝ formy mniej regularne, w postaci krótkich wałów. Kieru- nek rozci ągło ści wydm jest stały, z zachodu na wschód. Wysoko ść wzgl ędna wydm dochodzi do 20 m. W śród wydm wyst ępuj ą zagł ębienia bezodpływowe – płaskie obszary o nieregular- nych kształtach. S ą to tereny podmokłe, cz ęś ciowo zatorfione. Obszar mi ędzy Wojcieszynem, Zielonkami i Nowymi Babicami stanowi płask ą równin ę na której słabo zró Ŝnicowana morfo- logicznie powierzchnia tarasu warszawsko – bło ńskiego jest dodatkowo wyrównana cienk ą pokryw ą pyłow ą, z łagodnym wałem o wysoko ści wzgl ędnej 2 – 4 m, szeroko ści od 100 m do 300 m i długo ści ponad 5 km.

3.2.2. Geologia Gmina Stare Babice poło Ŝona jest w południowo-wschodniej cz ęś ci jednostki tekto- nicznej zwanej nieck ą warszawsk ą, któr ą tworz ą utwory kredowe wykształcone w postaci margli, wapienie i mułowców. Wy Ŝej zalegaj ą osady trzeciorz ędowe, reprezentowane przez utwory oligocenu miocenu i pliocenu Osady oligoce ńskie do ść zróznicowane litologicznie, reprezentowane s ą przez mułki i iły zapiaszczone, zawieraj ące domieszki glaukonitu, oraz piaski drobno- i średnioziarniste, nieraz z du Ŝą zawart ści ą glaukonitu i konkrecjami fosfory- towymi z przewarstwieniami piasków gruboziarnistych i Ŝwirów kwarcowych, czasem z wkładkami mułków.

27 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Osady miocenu stanowi ą piaski, mułki i iły z wkładkami w ęgla brunatnego. Górna cz ęść profilu osadów mioce ńskich to seria ilasto – mułkowa zło Ŝona z iłów, mułków brunatnych i piasków drobnoziarnistych przepełnionych pyłem w ęgla brunatnego. Osady plioce ńskie wyst ępuj ą na powierzchni terenu lub pod cienkim przykryciem osa- dów czwartorz ędowych w rejonie Klaudyn – Stare Babice. Mi ąŜ szo ść osadów plioce ńskich wynosi około 120 m, tylko w okolicy Radiowo – Klaudyn dochodzi do 170,0 m. S ą to iły, mułki i piaski. Iły i iły pylaste stanowi ą około 60% mi ąŜ szo ści osadów plioce ńskich. Na prawie całym obszarze gminy Stare Babice osady czwartorz ędowe pokrywaj ą zwar- tą pokryw ą osady pliocenu. Mi ąŜ szo ść osadów czwartorz ędowych waha si ę w granicach 20 – 40 m. Osady plejstoce ńskie reprezentuj ą preglacjalne piaski, mułki i iły z wkładkami torfia- stymi, jeziorne oraz Ŝwiry i piaski rzeczne. Wyst ępuj ą na powierzchni w rejonie na zachód od Starych Babic. Do osadów zlodowace ń południowopolskich zaliczono piaski i Ŝwiry z głazami oraz wkładki glin zwałowych wyst ępuj ące na obszarze na północ od Starych Babic, koło Lipkowa i Kwirynowa. Koło Lipkowa maj ą one maksymaln ą mi ąŜ szo ść – 13 m.. Osady zaliczone do zlodowace ń środkowopolskich stanowi ą ci ągły poziom wyst ępuj ą- cy na terenie prawie całej gminy. Wykształcone s ą w postaci piasków, iłów i mułków war- wowych, piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych i glin zwałowych. Piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe wyst ępuj ą w odsłoni ęciach w zachodniej cz ęś ci skarpy w okolicach Lipkowa oraz w okolicy Stanisławowa. Gliny zwałowe stanowi ą główny poziom morenowy na cały obszarze gminy. Na linii Stare Babice – Wojcieszyn wyst ępuj ą one pod cienk ą warstw ą pyłow ą. W okolicach Klaudyna cienka pokrywa piasków wodnolodowcowych le Ŝy bezpo śred- nio na iłach, mułkach i piaskach plioce ńskich. Jedn ą z najciekawszych form sedymentacji lodowcowej s ą wyst ępuj ące w okolicach Starych Babic wały piaszczysto – Ŝwirowe o przebiegu NNE – SSW. W górnej cz ęś ci profilu wyst ępuje warstwa o mi ąŜ szo ści 2 – 3 m zło Ŝona z warstwowanych uko śnie i przek ątnie Ŝwirów z otoczakami, przeławiconych piaskami. Poni- Ŝej wyst ępuj ą spływowe gliny zwałowe z warstewkami piasków i drobnych Ŝwirów. Na południe od linii Wojcieszyn – Stare Babice – Blizne wyst ępuj ą piaski i mułki (py- ły) aluwialno – eoliczne zlodowace ń północnopolskich. Pozbawione ich s ą jedynie w ąskie wzgórza ozów w rejonie Babic. Na obszarze poło Ŝonym w kierunku zachodnim od Starych Babic osady rezydualne pokrywaj ą cienk ą pokryw ą piaski, mułki i Ŝwiry plejstoce ńskie.

28 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Piaski eoliczne w wydmach wyst ępuj ą powszechnie w północnej cz ęś ci gminy, na obszarze Kampinoskiego Parku Narodowego. Równie powszechnie na całym terenie gminy wyst ępuj ą piaski eoliczne. W okolicach Klaudyna zalegaj ą holoce ńskie piaski humusowe oraz namuły den dolinnych i zagł ębie ń bezodpływowych. S ą to piaski ró Ŝnoziarniste, nieraz gru- boziarniste ze Ŝwirami i piaski drobnoziarniste przechodz ące w muły, zalegaj ące na osadach plioce ńskich i preplioce ńskich. W obr ębie Puszczy Kampinoskiej powszechnie wyst ępuj ą równie Ŝ torfy. Ich mi ąŜ szo ść rzadko i tylko na małych obszarach przekracza 2 m. Pod ścielaj ą je przewa Ŝnie piaski humusowe i namuły lub piaski rzeczne i mady. Przewa Ŝnie s ą to torfy słaborozło Ŝone, silnie zamulone lub zapiaszczone.

3.2.3. Klimat Obszar gminy Stare Babice le Ŝy w strefie klimatu umiarkowanego i podlega zarówno wpływom klimatu morskiego, jak i kontynentalnego. Systematyczne pomiary warunków meteorologicznych w Puszczy Kampinoskiej prowadzone s ą od 1985 roku w miejscowo ści Granica, na terenie gminy Kampinos. Według danych z tej stacji średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,8 0C, a opady s ą niewielkie - średnia roczna opadów wynosi 529,6 mm. Przewa Ŝaj ą wiatry zachodnie, cz ęś ciej ni Ŝ w innych regionach wyst ępuj ą tu okresy bezwietrzne. Wi ąŜ e si ę to z poło Ŝeniem Puszczy Kampi- noskiej w gł ębokiej dolinie, co utrudnia wymian ę powietrza z s ąsiednimi obszarami. Charak- terystyczne jest równie Ŝ omijanie go przez burze i deszcze nawalne. Wiosn ą i jesieni ą cz ę- stym zjawiskiem s ą mgły, unosz ące si ę przede wszystkim nad terenami bagiennymi. Parowa- nie wody z bagien i kanałów zwi ększa ogóln ą wilgotno ść powietrza na całym terenie.

4. OCENA STANU ŚRODOWISKA 4.1. Gleby i powierzchnia ziemi W podziale geobotanicznym Polski obszar gminy Stare Babice zaliczony został do Kra- iny Pododziału Pasa Wielkich Dolin. Według podziału Instytutu Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach teren gminy znajduje si ę w O Ŝarowsko – Bło ńskim i Kampinoskim regionie glebowo – rolniczym. Rejon O Ŝarowsko – Bło ński obejmuje południow ą cz ęść gminy. Jest to obszar o najlepszej jako ści i przydatno ści rolniczej gleb w gminie. Rejon Kampinoski cechuje si ę du Ŝą lesisto ści ą oraz du Ŝym udziałem ł ąk na glebach organicznych.

29 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Gleby wykształcone s ą na podło Ŝu skał glacjalnych i stanowi ą mozaik ę typów i rodza- jów gleb bielicowych i brunatnych. Najlepsze – czarne ziemie i brunatne koncentruj ą si ę na obszarze Równiny Bło ńskiej. Główne kompleksy w obr ębie u Ŝytków rolnych to kompleksy pszenne, Ŝytnie bardzo dobre i dobre, kompleksy pastewne mocne. Na terenie Puszczy Kam- pinoskiej przewa Ŝaj ą gleby bielicowe wykształcone na piaskach i Ŝwirach, o słabej przydatno ści rolniczej. Na terenach podmokłych wyst ępuj ą gleby hydromorficzne: mułkowo – bagienne, torfowe i murszowe. Na przewa Ŝaj ącej cz ęś ci terenu gminy wyst ępuj ą gleby orne słabe i najsłabsze V i VI klasy bonitacyjnej (43,4% całkowitej powierzchni gruntów ornych) oraz gleby średniodobre (29,7%). Gleby dobre stanowi ą 3,4% powierzchni gruntów ornych. W południowej cz ęś ci gminy, w Starych Babicach i Zielonkach, na Ŝyznych ziemiach Równiny Bło ńskiej znajduj ą si ę dwa wyspecjalizowane, wysokoprodukcyjne gospodarstwa ogrodnicze: „Plantico” Zielonki Ltd i Gospodarstwo Ogrodnicze A. G ąsowskiego. Około 28% wszystkich gospodarstw domowych na terenie gminy stanowi ą gospodarstwa rolne. Przewa Ŝaj ą gospodarstwa małe, o du Ŝym rozdrobnieniu ziemi. Struktura gruntów według klas gleboznawczych w gminie Stare Babice (dane Głównego Urz ędu Geodezji i Kartografii – stan na 1.01 2000 r) przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Klasa Powierzchnia % ogólnej Rodzaj u Ŝytku gleboznawcza [ha] powierzchni gliny RI 0 0 RII 140 2,21 RIIIa 793 12,49 RIIIb 435 6,85 RIVa 459 7,23 RIVb 512 8,06 RV 1042 16,41 RVI 648 10,21

GRUNTY ORNE RzVI 103 1,62 ŁI 0 0 ŁII 1 0,02 ŁIII 24 0,38 ŁIV 165 2,60 KI ŁV 156 2,46 Ą TRWAŁE Ł ŁVI 75 1,18 PsI 0 0 PsII 0 0 PsIII 33 0,52 PsIV 107 1,69 PsV 120 1,89 PsVI 15 0,24

PASTWISKA TRWAŁE PszVI 0 0

30 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

LsI 0 0 LsII 0 0 LsIII 0 0 LsIV 168 2,65 LsV 250 3,94

LASY LsVI 286 4,50 grunty nie obj ęte klasyfikacj ą gleboznawcz ą 817 12,87 Razem 6 349 100 Tabela 3. Struktura gruntów

Według podziału na klasy bonitacyjne na ogólny areał 3757 hektarów gruntów ornych II klas ę bonitacyjn ą ma 137 ha., II – 759 ha, II – 405 ha, IVa – 423 ha, Ivb – 473 ha, V – 904 ha, VI – 561 ha, VIz – 95 ha. W miejscowo ściach: Wojcieszyn, Borz ęcin, Koczargi, Blizne, Janów i Klaudyn planowane jest odrolnienie gruntów V i VI klasy bonitacyjnej i uzbrojenie ich pod zabudow ę.

Powierzchnia ziemi stanowi jeden z najbardziej zagro Ŝonych antropopresj ą element środowiska. Degradacja mo Ŝe obejmowa ć przekształcenia mechaniczne lub chemiczne gleby i ziemi oraz przekształcenia obiektów, które j ą pokrywaj ą (np. lasów). Jest to proces stopniowego zmniejszania si ę zdolno ści do pełnienia naturalnych funkcji przypisanych ziemi, glebie lub obiektowi. Degradacja powierzchni ziemi mo Ŝe by ć wynikiem pogarszania si ę warunków przyrodniczych, zmian środowiska, prowadzenia działalno ści przemysłowej lub wadliwej działalno ści rolniczej, nieodpowiedniej eksploatacji zasobów naturalnych lub urz ądze ń infrastruktury technicznej. Zdegradowana lub zdewastowana powierzchnia ziemi wymaga przywrócenia warto ści uŜytkowej lub przyrodniczej poprzez wła ściwe ukształtowanie rze źby terenu, poprawieniu wła ściwo ści fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp. Powierzchni ę ziemi na terenie gminy Stare Babice mo Ŝna okre śli ć jako mało zdewa- stowan ą i mało zdegradowan ą. Jej odporno ść na degradacj ę jest mała i lokalnie średnia, co ma bezpo średni zwi ązek ze struktur ą ekologiczn ą, budow ą gruntu i rze źbą terenu, stosunkami gruntowo-wodnymi oraz ro ślinno ści ą. Do degradacji mo Ŝe doj ść równie Ŝ pod wpływem nielegalnego, nieodpowiedniego składowania odpadów komunalnych, szczególnie je śli do tego celu wykorzystywane s ą wyrobiska poeksploatacyjne jak równie Ŝ w wyniku awarii b ądź nieumiej ętnej eksploatacji urz ą- dze ń infrastruktury technicznej oraz obiektów składuj ących materiały niebezpieczne.

31 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

STRATEGIA DZIAŁA Ń Zasady ochrony powierzchni ziemi zostały sformułowane w wielu aktach prawnych: • ustawie z dn. 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62,poz.627), • Rozporz ądzenie M. Ś. z dn. 09.09.2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby i standar- dów jako ści ziemi, • ustawie z dn. 28.09.1991 r. o lasach (Dz. U. nr 56 z r. 2000 poz.679), • ustawie z dn. 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. nr.92, poz.880 z dn.16.04.2004), • ustawie z dn. 04.02.1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. nr 27 poz. 96), • ustawie z dn. 27.03.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80 poz. 717). Zgodnie z art. 102 ust. 1 z dnia 27.04.2001 r Prawo ochrony środowiska (Dz. U. nr. 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami), władaj ący powierzchni ą ziemi, na której wyst ępuj ą zanieczyszczenia gleby lub ziemi albo niekorzystne przekształcenie naturalnego ukształtowania terenu jest obowi ązany do przeprowadzenia rekultywacji. Starosta dokonuje rekultywacji (art. 102 ust. 4) je śli podmiot, który spowodował zanieczyszczenie nie dysponuje prawami do powierzchni ziemi, pozwalaj ącymi na jej przeprowadzenie, lub nie mo Ŝna wszcz ąć post ępowa- nia egzekucyjnego dotycz ącego obowi ązku rekultywacji albo egzekucja okazała si ę bezsku- teczna lub zanieczyszczenie nast ąpiło w wyniku kl ęski Ŝywiołowej. Zgodnie z art. 109,110 obowi ązek prowadzenia okresowych bada ń jako ści gleb i ziemi w powi ązaniu z obowi ązkiem prowadzenia rejestru terenów, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleb lub ziemi, obci ąŜ a starost ę. Wypełnienie tego obowi ązku wi ą- Ŝe si ę z przeprowadzeniem bada ń monitoringowych na obszarach potencjalnie zagro Ŝonych ska Ŝeniem, w zakresie ustalonym w wyniku bada ń wst ępnych. Na terenie gminy Stare Babice nie ma punktów pomiarów zanieczyszcze ń chemicznych gleb. Gmina Stare Babice nie jest nara Ŝona na znaczny wpływ zanieczyszcze ń, gdy Ŝ nie jest uprzemysłowiona. Najwa Ŝniejsze jest wi ęc zabezpieczenie gleby przed erozj ą, niszczeniem mechanicznym i niewła ściwymi zabiegami rolniczymi, naruszaj ącymi równowag ę przyrodnicz ą. Nale Ŝy jednak wspomnie ć, Ŝe na omawianym terenie znajduj ą si ę obiekty, które przy nieodpowiedniej eksploatacji, b ądź przy nieodpowiednim zabezpieczeniu mog ą spowodowa ć du Ŝe zagro Ŝenie dla powierzchni ziemi (stacje paliw, oczyszczalnia ścieków, szlaki komunikacyjne). Nale Ŝy zatem minimalizowa ć ryzyko wyst ąpienia ró Ŝnego rodzaju awarii poprzez np. prowadzenie kontroli obiektów. Powinno si ę równie Ŝ zwróci ć uwag ę na zanieczyszczenie gleb wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych głównie metalami ci ęŜ kimi (kadmem, ołowiem). Do ska-

32 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Ŝenia gleby mo Ŝe dochodzi ć równie Ŝ podczas kolizji drogowych z udziałem pojazdów trans- portuj ących substancje niebezpieczne. Zgodnie z Ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych z dnia 03.02.1995 r. (Dz. U. nr 16, poz. 76 z pó źniejszymi zmianami), w celu ochrony gruntów nale Ŝy podejmowa ć nast ępu- jące zadania: • przywraca ć le śny charakter gruntom, które go utraciły, • poprawi ć warto ść u Ŝytkow ą gruntów oraz zapobiega ć obni Ŝaniu ich produkcyjno ści.

W programie poprawy jako ści rekultywacji gleb na najbli Ŝsze lata proponuje si ę: • dostosowanie formy zagospodarowania do rodzaju gleb (rolne, le śne), • prowadzenie zadrzewie ń i zakrzewie ń gruntów gruntów (V i VI klasy bonitacyjnej), • organizowanie szkole ń dla rolników zainteresowanych ekologicznymi metodami produkcji rolnej, • doko ńczenie kanalizacji na terenach obecnie zamieszkałych, • prawidłowa gospodarka na terenach ł ąk na gruntach organicznych ( wła ściwe stosunki wodne), • zadrzewienie ci ągów komunikacyjnych. W gminie Stare Babice, ze wzgl ędu na du Ŝą migracj ę ludno ści, głównie z Warszawy, planowane jest „odrolnienie” cz ęś ci gruntów V i VI klasy bonitacyjnej i przeznaczenie ich pod zabudow ę.

4.2. Surowce mineralne Na terenie gminy Stare Babice nie eksploatuje si ę surowców mineralnych. Wyrobiska powstałe na skutek niekoncesjonowanej eksploatacji kruszyw naturalnych na potrzeby lokalne zostały zrekultywowane. Poniewa Ŝ przewa Ŝaj ącą cz ęść obszaru gminy zajmuj ą tereny prawnie chronione – Kam- pinoski Park Narodowy i jego strefa ochronna ewentualna eksploatacja surowców naturalnych byłaby w konflikcie z cennym przyrodniczo środowiskiem.

33 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

4.3. Wody Wody powierzchniowe Obszar gminy poło Ŝony jest w bezpo średnim zasi ęgu zlewni Wisły Środkowej, w wo- dodziałowej cz ęś ci zlewni rzeki Łasicy, prawobrze Ŝnego dopływu Bzury. Dwa główne cieki w obszarze gminy to rów Z – 7 i jej dopływ Lipkowska Woda. Rów Z – 7 i Lipkowska Wo- da s ą dopływami Kanału Łasicy i Kanału Zaborowskiego. Wody powierzchniowe sieci ą drobnych cieków i rowów płyn ą w kierunku północno – zachodnim i spływaj ą do rowu Z – 7 i Lipkowskiej Wody. Jako ść wód według st ęŜ eń charakterystycznych była badana w rowie Z – 7 w dwóch punktach pomiarowych. Rzek ę przebadano na długo ści 14,5 km. St ęŜ enia fizyczno – chemiczne kwalifikuj ą wody rzeki na odcinku 8,5 km do III klasy czysto ści, a odcinek 6,0 km jest pozaklasowy. Cały przebadany 14,5 km odcinek jest pozaklasowy je śli chodzi o ocen ę bakteriologiczn ą i ogóln ą (Stan środowiska w województwie mazowieckim – Raport Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Warszawie). Na terenie gminy zmeliorowano 2 416 hektarów powierzchni. Długo ść kanałów wynosi 7,1 km, rowy maj ą 82,9 km długo ści [ Program ochrony środowiska dla powiatu warszawskiego zachodniego ]. Rewitalizacji wymagaj ą zbiorniki wodne w Latchorzewie, Blizne Jasi ńskiego i Zielon- kach.

Wody podziemne Gmina Stare Babice poło Ŝona jest w zasi ęgu trzeciorz ędowego głównego zbiornika wód podziemnych nr 215A Subniecka Warszawska (cz ęść centralna), w strefie wysokiej ochrony wód. Na całym obszarze gminy wyst ępuj ą dwa pi ętra wodono śne, stanowi ące źródła zaopatrzenia w wod ę – czwartorz ędowe i trzeciorz ędowe. Gmina Stare Babice usytuowana jest w obr ębie subregionu centralnego, nale Ŝą cego do regionu mazowieckiego zwykłych wód podziemnych. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne powstało w wyniku procesów zwi ązanych ze zlo- dowaceniem i działalno ści ą wód Wisły i jej dopływów. Cz ęść północna gminy obejmuje kampinoski taras Wisły. W rejonie tarasu kampinoskiego przewa Ŝaj ą wody dobre. Potencjalna wydajno ść studni jest zró Ŝnicowana i zazwyczaj wynosi 30 – 70 m 3/h, wody s ą pod niewielkim ci śnieniem hydrostatycznym lub maj ą zwier- ciadło swobodne.

34 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Pozostały obszar to wysoczyzna polodowcowa z jedn ą warstw ą wodono śną Kontrasto- wo ść tego podziału zaznacza si ę szczególnie w pasie od Warszawy do okolic Bliznego. Wody podziemne tarasu kampinoskiego Wisły w obr ębie Kampinoskiego Parku Naro- dowego s ą eksploatowane w bardzo ograniczonym zakresie, głównie dla potrzeb nielicznych, indywidualnych gospodarstw. Poza terenem Kampinoskiego Parku Narodowego eksploatacja tego poziomu jest intensywniejsza. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne jest jednostk ą o znaczeniu regionalnym, okre ślon ą jako subniecka warszawska. Buduj ą j ą dwa poziomy wodono śne: mioce ński i oligoce ński. Poziom mioce ński wyst ępuje pod pokryw ą iłów plioce ńskich o mi ąŜ szo ści do 150 – 160 m. Mi ąŜ szo ść warstwy wodono śnej wynosi kilkana ście metrów, miejscami 20 – 40 m. Wody poziomu mioce ńskiego maj ą zazwyczaj niekorzystne brunatne zabarwienie i eksploatowane s ą sporadycznie, na ogół ł ącznie z wodami oligoce ńskimi. Lokalnie poziomy te po- zostaj ą we wi ęzi hydraulicznej. Poziom oligoce ński charakteryzuje znaczne zró Ŝnicowanie mi ąŜ szo ści: od kilku do ponad 40 m. Warto ści potencjalne wydajno ści studni okre ślono na poziomie 50 – 70 m 3/h dla stref o lepszych parametrach hydrogeologicznych i od 30 do 50 m 3/h, gdy własno ści warstwy są słabsze. Warstw ę wodono śną stanowi ą równie Ŝ utwory stropowe kredy górnej ł ącznie z utworami paleocenu. Strop utworów kredowych na obszarze gminy Stare Babice znajduje si ę na gł ęboko ści co najmniej 260 m p.p.t. Warstwa charakteryzuje si ę słab ą przewodno ści ą, wydajno ści s ą niewielkie. Wody s ą wysoko zmineralizowane. Na obszarze gminy poziom kredowy został wykluczony jako poziom u Ŝytkowy. W obr ębie czwartorz ędowego pi ętra u Ŝytkowego powszechne s ą przekroczenia warto ści normatywnych Ŝelaza i manganu. Analizy wód pobranych z płytkich studni kopanych w okolicy Starych Babic wykazały wody pozaklasowe. Stwierdzono znaczne przekroczenie warto- ści normatywnych dla azotanów, siarczanów oraz podwyŜszone warto ści suchej pozostało ści. Wody powszechnie ujmowanego poziomu oligoce ńskiego cechuje naturalne tło hydro- chemiczne o podwy Ŝszonych zawarto ściach Ŝelaza, manganu i niekiedy chlorków. Lokalna wi ęź hydrauliczna z poziomem mioce ńskim wywołuje negatywne własno ści fizyczno – chemiczne wód oligoce ńskich. Oligoce ński poziom wodono śny ma generalnie wody średniej i dobrej jako ści. Wody te s ą dobrze izolowane od zanieczyszcze ń powierzchniowych. W obszarze Kampinoskiego Parku Narodowego główny uŜytkowy poziom wodono śny zalega płytko i jest całkowicie pozbawiony izolacji. Stopie ń jego zagro Ŝenia okre ślono na średni, bo na tym terenie nie ma ognisk zanieczyszcze ń. Słabe zaludnienie, ograniczona go-

35 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice spodarka rolna oraz rygorystyczna ochrona legislacyjna Kampinoskiego Parku Narodowego powoduje obni Ŝenie stopnia zagro Ŝenia. Faktem s ą jednak zanieczyszczenia atmosferyczne, spowodowane s ąsiedztwem warszawskiej aglomeracji miejsko – przemysłowej. Średni stopie ń zagro Ŝenia okre ślono równie Ŝ dla wód pozostałego obszaru gminy, gdzie poziom wodono śny zalega na ogół na gł ęboko ści kilkunastu metrów i przykryty jest utworami słaboprzepuszczalnymi. S ą to wody dobrej i średniej jako ści, co pozwala uzna ć izolacj ę za wystarczaj ącą, zwa Ŝywszy, Ŝe wody przypowierzchniowe s ą złej jako ści. Bardzo niski stopie ń zagro Ŝenia okre ślono dla wód pi ętra trzeciorz ędowego, którego uŜytkowy poziom oligoce ński uznano za główny. Zalega on gł ęboko i jest izolowany iłami plioce ńskimi znacznej mi ąŜ szo ści. Nie stwierdzono jakiegokolwiek wpływu powierzchniowych ognisk zanieczyszcze ń na wody oligoce ńskie. Wody podziemne i obszary ich zasilania podlegaj ą ochronie prawnej na podstawie Ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U nr 62 poz. 627) oraz Ustawy z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U nr 115 poz. 1229). Ze wzgl ędu na ochron ę zasobów wodnych oraz dla zapewnienia odpowiedniej jako ści ujmowanej wody, mog ą by ć ustanowione strefy ochronne uj ęć wody, na terenie których obowi ązuj ą, okre ślone w Ustawie Prawo Wodne, nakazy, zakazy i ograniczenia w sposobie gospodarowania terenu

STRATEGIA DZIAŁA Ń Jednym z podstawowych celów polityki ekologicznej Polski w zakresie gospodarki wodnej jest osi ągni ęcie wła ściwego stanu ekologicznego wód oraz zapobieganie zanieczyszczeniom wód powierzchniowych, ze szczególnym naciskiem na zapobieganie w miejscu ich powstawania. Zastosowanie najlepszych technik (BAT) w produkcji przemysłowej i rolnej pozwoli na zmniejszenie zapotrzebowania na wod ę oraz ograniczy wielko ść ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiorników.

Do priorytetowych zada ń pa ństwa w zakresie ochrony wód powierzchniowych nale Ŝy: • zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń przemysłowych odprowadzanych do wód powierzchniowych o 50% do 2010 r, (w stosunku do stanu z 1990 r), • zmniejszenie na terenie miast i osiedli wiejskich ładunku zanieczyszcze ń komunalnych odprowadzanych do wód powierzchniowych o 30% do 2010 r, (w stosunku do stanu z 1990 r),

36 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń pochodz ących ze spływu powierzchniowego odprowadzanych do wód powierzchniowych o 30% do 2010 r. ( w stosunku do stanu z 1990 r). Wody powierzchniowe i podziemne podlegaj ą ochronie polegaj ącej mi ędzy innymi na racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami. Działania władz powiatowych i gminnych powinny koncentrowa ć si ę równie Ŝ na zabezpieczeniu wód przed zanieczyszczeniem.

Do priorytetowych działa ń krótkookresowych do 2007 roku dla gminy Stare Babice nale Ŝą : • ograniczenie i eliminacja zanieczyszcze ń gleb, • zwi ększenie przepustowo ści oczyszczalni ścieków w Starych Babicach, • uporz ądkowanie gospodarki wodno – ściekowej dla całej gminy, propagowanie ogranicze ń w stosowaniu nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin, • budowa kanalizacji deszczowej, • zachowanie istniej ących zadrzewie ń śródpolnych i wytypowanie miejsc pod nast ępne (zmniejszenie mo Ŝliwo ści przemieszczania i spływu zanieczyszcze ń), • umocnienie brzegów cieków i zbiorników poza obszarami lasów i ł ąk przez obsadzenie drzewami i krzewami (ogranicza to równie Ŝ dopływ zanieczyszczeń i erozj ę), • kontrola nad magazynowaniem i post ępowaniem ze ściekami gromadzonymi w szam- bach, • zabezpieczanie rowów przed nielegalnym zrzutem ścieków.

Działaniem długookresowym dla gminy Stare Babice jest: • monitoring zanieczyszcze ń gleb i wód powierzchniowych i podziemnych, • budowa zbiorników do gromadzenia wód deszczowych, • stała kontrola i renowacja systemu melioracyjnego (oczyszczanie studzienek, rowów), • budowa oczyszczalni przydomowych na terenach o rzadkiej zabudowie, • ka Ŝdorazowo do rozpatrzenia ze wzgl ędu na wysoki poziom wód gruntowych, który z reguły uniemo Ŝliwia takie rozwi ązanie indywidualnej gospodarki ściekowej.

4.4. Lasy Lasy stanowi ą główny czynnik równowagi ekologicznej, s ą równie Ŝ naturalnym siedli- skiem wi ększo ści dzikich gatunków zwierz ąt i ro ślin.. Spełniaj ą trzy główne funkcje, w spo- sób naturalny lub w wyniku działa ń gospodarczych: ekologiczn ą, gospodarcz ą i społeczn ą.

37 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Do najwa Ŝniejszych zada ń w zakresie ich ochrony nale Ŝy: • zachowanie w stanie zbli Ŝonym do naturalnego i odtworzenie śródle śnych zbiorników i cieków wodnych, • dbało ść o wła ściwe funkcjonowanie ekosystemów le śnych, • zachowanie w dolinach rzek naturalnych form przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatun- ków ro ślin i zwierz ąt oraz regulatorów wilgotno ści siedlisk i klimatu lokalnego, • zachowanie w stanie nienaruszonym śródle śnych nieu Ŝytków (bagna, trz ęsawiska, wydmy) wraz z ich flor ą i faun ą, w celu ochrony ró Ŝnorodno ści przyrodniczej, • wzmo Ŝenie w ramach uzgodnie ń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stara ń o przywrócenie lasów w strefach wododziałowych, w celu zwi ększenia retencji wodnej w lasach i zmniejszenia przemieszczania si ę zanieczyszcze ń oraz erozji gleb, • skuteczna ochrona przeciwpo Ŝarowa lasów.

Powierzchnia lasów w gminie Stare Babice wynosi 1104 ha w tym 12% to lasy prywat- ne, grunty zadrzewione i zakrzewione zajmuj ą 108 ha, co stanowi ł ącznie 18,66% powierzchni gminy. W północnej cz ęś ci gminy znajduje si ę południowy fragment lasów Kampinoskiego Parku Narodowego. Od strony zachodniej znajduje si ę fragment Lasu Bemowskiego, z dwoma rezerwatamiL „Łosiowe Błota” i „Kalinowa Ł ąka”. Wszystkie lasy na terenie gminy Stare Babice maj ą status lasów ochronnych. Prawie cały teren gminy, poza znajduj ącymi si ę w cz ęś ci południowo – wschodniej miejscowo ściami Latchorzew i Blizne znajduj ą si ę w strefie ochronnej Kampinoskiego Parku Narodowego. Dla gminy Stare Babice została opracowana dokumentacja urz ądzania lasów.

Głównymi zagro Ŝeniami zasobów le śnych gminy Stare Babice s ą czynniki naturalne – obni Ŝenie poziomu wód gruntowych, deficyt opadów atmosferycznych, wiatr i śnieg powodu- jące osłabienie drzew, ataki szkodników, choroby drzew, susze powoduj ące zagro Ŝenie po Ŝa- rami. Potencjalnymi zagro Ŝeniami lasów mo Ŝe by ć: • przeznaczenie terenów le śnych i przyle śnych pod osadnictwo, infrastruktura komunika- cyjna, zabudowa rekreacyjna, • wzmo Ŝona penetracja lasów przez ludno ść , wandalizm,

38 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• zanieczyszczenia terenów le śnych.

STRATEGIA DZIAŁA Ń Jako zadania priorytetowe w zakresie ochrony lasów proponuje si ę: • ochron ę istniej ących lasów, • utrzymanie powierzchni le śnych na tym samym poziomie lub ewentualne zalesianie na terenach prywatnych, • uświadamianie i edukowanie społecze ństwa (ochrona przed po Ŝarem i wandalizmem).

4.5. Ochrona przyrody, krajobrazu i ró Ŝnorodno ści biologicznej Kampinoski Park Narodowy utworzono w 1959 roku na powierzchni 34 310 hektarów. Jest to drugi co do wielko ści park w Polsce. Obecnie liczy on 38 544 ha. Powstał w celu ochrony wydm śródl ądowych, zbiorowisk le śnych i bagiennych o charakterze zbli Ŝonym do naturalnego oraz bogatej fauny i flory. Flora Kampinoskiego Parku Narodowego liczy ponad 1000 gatunków ro ślin naczyniowych, w tym ro śliny tak rzadkie, jak: chemadafne północna, gnidosz królewski, kosaciec syberyjski, lilia złotogłów, orlik pospolity, pełnik europejski, podkolan biały, kilka gatunków widłaków i wielk ą osobliwo ść dendrologiczn ą – brzoz ę czar- ną. Spotyka si ę tu równie Ŝ ro śliny górskie. Z bogatej fauny Parku wymieni ć nale Ŝy: łosia, jenota, bobra, wydr ę, borsuka, kun ę le śną, dzika, sarn ę, rysia, jelenia, pojawiaj ącego si ę okre- sowo wilka. Z ptaków chronionych Ŝyj ą tu: orlik, derkacz, puchacz, bocian czarny, myszo- łów, Ŝuraw, gado Ŝer, czapla. Gady reprezentuj ą tu: Ŝmija zygzakowata, zaskroniec, gniewosz plamisty, padalec, jaszczurki zwinka i zygzakowata. Wyst ępuj ą wszystkie płazy typowe dla Ni Ŝu Polskiego. W styczniu 2000 roku Kampinoski Park Narodowy został uznany przez UNESCO za światowy rezerwat biosfery. W celu zachowania niepowtarzalnych walorów krajobrazu, fauny i flory, ró Ŝnorodno ści biocenoz na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego stosuje si ę ró Ŝne sposoby ochrony przyrody.

Prawne fundamenty tej ochrony stanowi ą: • ustawa z 16.04 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. nr 92 z 2004 r., poz. 880),

39 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• rozporz ądzenie Rady Ministrów z 16.01.1959 r. w sprawie utworzenia Kampinoskiego Parku Narodowego (Dz. U. nr 17 z 1959 r., poz 91), • rozporz ądzenie Rady Ministrów z 25.09.1997 r. w sprawie Kampinoskiego Parku Naro- dowego (Dz. U. nr 132 z 1977r., poz. 876) • ustalenia Planu Ochrony Kampinoskiego Parku Narodowego (zarz ądzenie nr 130 M.O. Ś.Z.N i L z dnia 15.10 1997 r w sprawie zatwierdzenia Planu Ochrony KPN). Obecnie, w trakcie opracowywania jest nowy plan ochrony Kampinoskiego Parku Na- rodowego, który prawdopodobnie b ędzie obowi ązywa ć od stycznia 2005 roku. Kampinoski Park Narodowy zajmuje około 10% terenu gminy. W systemie ECONET północna cz ęść gminy znajduje si ę na Obszarze Puszczy Kampi- noskiej o znaczeniu mi ędzynarodowym. Według podziału CORINE znajduj ą si ę tu ostoje przyrodnicze o znaczeniu europej- skim: Puszcza Kampinoska i Las Bemowski. Oprócz Kampinoskiego Parku Narodowego, w obszarze gminy s ą tereny obj ęte ochron ą prawn ą w obr ębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (tereny strefy ochronnej Kampinoskiego Parku Narodowego – na północ od drogi wojewódzkiej nr 580 Warszawa – Sochaczew). Las Bemowski, którego zachodnia cz ęść znajduje si ę na terenie gminy Stare Babice ma status lasu ochronnego w granicach administracyjnych miasta. Na jego terenie utworzono dwa rezerwaty przyrody: „Łosiowe Błota” i „Kalinowa Ł ąka”. Rezerwat torfowiskowy „Łosiowe Błota” utworzono w 1980 r na powierzchni 31,21 hektara. Celem ochrony jest zachowanie ro ślinno ści zbiorowisk torfowisk niskich ze stanowi- skami ro ślin rzadkich i chronionych. Rezerwat składa si ę z dwóch cz ęś ci oddalonych od sie- bie około 0,5 km. Około 70% powierzchni rezerwatu zajmuj ą tereny bagienne ze stagnuj ącą wod ą. Najcz ęś ciej ro śnie tu zespół torfotwórczy turzycy sztywnej, a fragmentarycznie inne zbli Ŝone zbiorowiska ro ślinno ści szuwarowo – bagiennej. W zespołach tych przewa Ŝą wspo- mniana turzyca sztywna, turzyca prosowa, trzcina pospolita, trzcinnik prosty, trz ęś lica modra, gorycz błotny, kosaciec Ŝółty i wiechlina błotna. Ro ślinno ść krzewiasta składa si ę z wierzb, kruszyny i karłowatej olszy. Rosn ą tu ro śliny obj ęte ochron ą gatunkow ą: go ździki pyszne, goryczki w ąskolistne, mieczyki dachówkowate, storczyki plamiste oraz wierzby rokity. W kompleksie północnym rezerwatu jeziorko torfowe jest miejscem gniazdowania pta- ków błotnych i wodnych. Brze Ŝne tereny rezerwatu porastaj ą około 40–45 letnie lasy olszowe i rzadkie zaro śla łozy. Stałymi mieszka ńcami tego rezerwatu s ą łosie.

40 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Rezerwat florystyczny „Kalinowa Ł ąka” utworzono w 1989 roku na powierzchni 3,47 ha. Jest to enklawa podmokłych ł ąk i szuwarów. Celem ochrony jest zachowanie naturalnego zespołu ro ślinno ści z unikatowymi w rejonie Warszawy gatunkami ro ślin. Obszar ma charakter bezodpływowego zagł ębienia wypełnionego cz ęś ciowo utworami torfowymi, o wysokim poziomie wód gruntowych Wi ększo ść powierzchni zajmuj ą bagienne szuwary turzycowe, a na terenach wy Ŝej poło Ŝonych ro ślinno ść ł ąkowa z udziałem traw, turzyc i ziół ł ąkowych. Na znacznych obszarach obserwuje si ę ekspansj ę zespołu ro ślin krzewiastych, z przewag ą wierzby łozy. W zespole krzewów wyst ępuj ą w znacznej domieszce wierzby laurowe i kaliny. Do najcenniejszych gatunków ro ślin nale Ŝy zaliczy ć: pełnika europejskiego, p ępaw ę ró Ŝycz- kolistn ą, p ępaw ę mi ękk ą, psze ńca grzebianieniastego, storczyka plamiastego, mieczyka da- chówkowatego, biedrze ńca wielkiego, rutawk ę w ąskolistn ą, rutawk ę Ŝółt ą, go ździka pyszne- go, goryczk ę tróje ściow ą i goryczk ę w ąskolistn ą. Na obszarze gminy Stare Babice ochron ą obj ęto drzewa – pomniki przyrody i alej ę li- pow ą składaj ącą si ę z 13 drzew w parku dworskim w Lipkowie.

Nr rejestru Opis przedmiotu Wyszczególnienie Okre ślenie poło Ŝenia pomnika poddanego pod ochron ę zagro Ŝeń i ogranicze ń centr woj. Lipa drobnolistna przy drodze 645 799 Stare Babice na cmentarzu parafii o ob. 360 cm i wys. 18 m komunikacyjnej 2 lipy drobnolistne 594 Mariew Mały KPN o ob 350 cm i wys 16 m 410 564 przy drodze Budy-Zaborów Le śny i cztery pnie o ob 110-160 i wys. 16 m Zielonki Jesion wyniosły 524 678 w parku zabytkowym o ob 350 cm i wys. 25 m Dąb szypułkowy 571 725 j.w. o ob. 300 cm i wys.18 m Zaborów Le śny-Buda KPN Lipa drobnolistna 255 205 oddz.269 o ob. 385 cm i wys. 18 m przy drodze Zaborów Le śny-Buda 3 d ęby szypułkowe 256 206 przy le śniczówce o ob. 300-360 cm i wys. 20-28 m Jesion wyniosły 413 567 przy drodze Buda-Zaborów o ob.280 cm i wys. 17 m na terenie le śniczówki Koczargi Lipa drobnolistna 7 1039 Stare KPN obw. Lipków o ob. 337 cm i wys. 25 m KPN oddz.268 Lipa drobnolistna 1229 i w lasku na zach. od le śniczówki o ob. 328 cm i wys. 25 m Zaborów Le śny Zaborów Le śny-Buda Dąb szypułkowy 1230 przy le śniczówce o ob. 330 cm i wys. 24 m KPN oddz. 269f Tabela 4. Wykaz drzew pomników przyrody na terenie gminy Stare Babice (dane z Urz ędu gminy)

41 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

W Lipkowie i Zielonkach ochron ą prawn ą obj ęto parki podworskie. W Lipkowie jest to XVIII–wieczny park krajobrazowy z cennym starodrzewem, a w Zielonkach park z drugiej połowy XIX wieku, typu krajobrazowego z cennym drzewostanem, równie Ŝ egzotycznym. Mi ędzy dwoma obszarami rezerwatu „Łosiowe Błota” utworzono ście Ŝkę dydaktyczno– przyrodnicz ą. W ramach VI Mi ędzynarodowego Spisu Bociana Białego w koordynacji z Polskim To- warzystwem Przyjaciół Przyrody „Pro Natura” zarejestrowano w obr ębie gminy 12 gniazd bocianich. Jedno z nich w Lipkowie przy ulicy Jakubowicza, usytuowane na wyschni ętym drzewie wi ązu jest zagro Ŝone zniszczeniem i wymaga prac zabezpieczaj ących (postawienie słupa i monta Ŝu platformy). Ze wzgl ędu na poło Ŝenie gminy w obr ębie Kampinoskiego Parku Narodowego i jego otuliny zgodnie z ustaw ą z dnia 16.04.2004 r o ochronie przyrody (Dz. U. nr 92 poz. 880) o szacowaniu szkód wyrz ądzonych przez zwierz ęta chronione w uprawach i płodach rolnych, rolnicy z gminy Stare Babice mog ą wyst ępowa ć o odszkodowania z tego tytułu.

Strefa ochronna – otulina Otulina jest stref ą ochronn ą i słu Ŝy zabezpieczeniu kampinoskiej przyrody przed nie- wła ściwym zagospodarowaniem, urbanizacj ą i przemysłem. W obr ębie otuliny Parku poło Ŝo- na jest prawie cała gmina W zwi ązku z poło Ŝeniem gminy w obr ębie Kampinoskiego Parku Narodowego i jego otuliny na obszarze gminy obowi ązuj ą nast ępuj ące zalecenia, ograniczenia i zakazy: • zalecenie koncentracji zabudowy i usług w o środkach gminnych i wspomagaj ących, w zespołach zabudowy wyznaczonych planami zagospodarowania przestrzennego oraz w powi ązaniu z istniej ącą zabudow ą wsi, • ograniczenie rozproszenia zabudowy na terenach otwartych, • ograniczenie wprowadzania nowej zabudowy w odległo ści 100 m od granicy Parku, • wprowadzanie nowej zabudowy oraz ogrodze ń w bezpiecznej odległo ści od cieków i zbiorników wodnych, • wył ączenie z nowej zabudowy terenów strategicznych powiąza ń przyrodniczych Parku z otoczeniem oraz biologiczne ich wzbogacanie, • zakaz lokalizacji nowych oraz rozbudowy istniej ących przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, w szczególno ści zanieczyszczaj ących wody, gleby, powietrze, niszcz ących flor ę i faun ę, mog ących by ć źródłem uci ąŜ liwych odpadów, po-

42 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

nadnormatywnego hałasu lub szkodliwych nat ęŜ eń pola magnetycznego - wyj ątek stanowi ą inwestycje komunikacyjne, infrastruktury technicznej i inne, słu Ŝą ce ochronie środowiska przy zastosowaniu rozwi ąza ń i technologii bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego, • dopuszczenie (jako nowego) wył ącznie jednorodzinnego budownictwa mieszkaniowe- go, • zalecenie zwi ększenia lesisto ści terenu (zalesienie cz ęś ci gruntów odłoguj ących), • zalecenie zachowania i wzbogacania zadrzewie ń śródpolnych (w tym równie Ŝ wzdłu Ŝ miedz) oraz wyst ępuj ących nad ciekami wodnymi i wzdłu Ŝ dróg, stanowi ących sie ć po- łącze ń przyrodniczych, • zalecenie eliminacji uci ąŜ liwych gatunków flory obcej rodzimej przyrodzie, w tym szczególnie czeremchy ameryka ńskiej i robinii akacjowej, • zakaz naruszania naturalnego charakteru cieków i zbiorników wodnych z wyj ątkiem koniecznych ze wzgl ędu na potrzeby wzrostu retencji wodnej, ochrony przeciwpowodziowej lub przeciwpo Ŝarowej, z pozostawieniem min. 75% brzegów zbiorników o charakterze naturalnym, • zakaz osuszania torfowisk, mokradeł, zbiorników wodnych i.t.p., podejmowanie i prowadzenie wszelkich prac melioracyjnych wył ącznie w uzgodnieniu z Dyrekcj ą Parku, • zalecenie wyznaczania stref ochronnych dla grupowych uj ęć wód podziemnych.

Ochrona krajobrazu Niezwykle cenn ą warto ści ą w granicach gminy Stare Babice jest zachowany w wielu miejscowo ściach tradycyjny mazowiecki krajobraz z mozaikowym charakterem terenów rolnych i le śnych. Poza formami ochrony przyrody obowi ązuj ącymi w Kampinoskim Parku Narodowym gmina Stare Babice znajduje si ę w obr ębie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (WOCHK). Obszary chronionego krajobrazu słu Ŝą ochronie kompleksów rolno – le śnych, zapewniaj ą zachowanie walorów przyrodniczych, krajobrazowych i turystyczno – wypoczyn- kowych terenu. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuj ący północn ą cz ęść gminy utworzony został na podstawie rozporz ądzenia Wojewody Mazowieckiego w 1997 roku.. Zasady zagospodarowania przestrzennego i prowadzenie działa ń na terenie WOCHK ustanowione zostały Rozporz ądzeniem Wojewody Warszawskiego z dn. 29.08.1997 r. (Dz. U. woj. war-

43 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice szawskiego nr 43 poz. 149 z pó źniejszymi zmianami, w tym Rozp. Wojewody Mazowieckie- go nr 117 z dn 03.08.2000 r Dz. Urz. Woj. mazowieckiego nr 93 poz. 911) Obecnie obowi ą- zuj ące nakazy, zakazy i ograniczenia okre ślone zostały w zał ączniku nr 2 do tego rozporz ą- dzenia z dn 03.08.2000 r.

STRATEGIA DZIAŁA Ń: Na stan obszarów i obiektów obj ętych prawn ą ochron ą na podstawie przepisów o ochronie przyrody maj ą wpływ ró Ŝne czynnik: • sposób zagospodarowania oraz u Ŝytkowania terenu, • uprawy rolne, zbiór ro ślinno ści • turystyka, • stopie ń zanieczyszczenia powietrza, wód i powierzchni ziemi.

Wśród zada ń priorytetowych dla gminy Stare Babice powinny znale źć si ę: • ochrona najbardziej cennych przyrodniczo i krajobrazowo terenów, • ochrona rezerwatów, pomników przyrody i parków podworskich • zachowanie i uczytelnienie śladów historycznych parków podworskich, • ochrona alei śródpolnych i szpalerów przy drogach, • ochrona zieleni wysokiej wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych, • respektowanie zasady ekorozwoju • propagowanie w lokalnej społeczno ści wiedzy o warto ściach kulturowo – przyrodniczych jako wyrazu to Ŝsamo ści lokalnej; • utrzymanie mozaikowego charakteru terenów rolnych i le śnych, • rekultywacja składowiska w Klaudynie (Radiowo), • przestrzeganie zakazu wypalania traw, • motywowanie społeczno ści do działa ń na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych krajobrazu, • aktywizacja gminy w sferze rozwoju turystyki i rekreacji.

4.6. Powietrze atmosferyczne Powietrze, jako niezb ędny do Ŝycia zasobnik tlenu, ma decyduj ący wpływ na zdrowie człowieka i otaczaj ącą go przyrod ę. Dbało ść o dobr ą jako ść powietrza ma znaczenie priorytetowe w działaniach z zakresu ochrony środowiska.

44 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Badania st ęŜ eń zanieczyszcze ń w powietrzu powinny by ć prowadzone dla substancji, okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 r. (Dz.U. Nr 87, poz. 798), tj. dla: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, ozonu, pyłu zawieszonego PM10 (z separacj ą frakcji 0-10 µm), ołowiu, benzenu i tlenku w ęgla. Dodatkowe pomiary dotycz ą m.in.: siarkowodoru, fenolu, formaldehydu, pyłu reflektometrycznego BS, pyłu cał- kowitego TSP, toluenu, kadmu i rt ęci. Gmina Stare Babice nie posiada lokalnej sieci monitoringu powietrza, która dostarcza- łaby władzom samorz ądowym informacji o stanie czysto ści powietrza i ewentualnych prze- kroczeniach norm st ęŜ eń. Dane pochodz ą ze Stacji Bazowej Monitoringu Środowiska Przy- rodniczego „Po Ŝary” na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego. Stacja prowadzi pomiar zanieczyszcze ń powietrza atmosferycznego od lutego 1994 roku. Obserwacje te do roku 1999 prowadzone były w systemie dekadowym - 10 kolejnych dni w ka Ŝdym miesi ącu. W roku 2000, po podpisaniu umowy ze Stacj ą Sanitarno-Epidemiologiczn ą obserwacje prowadzone są codziennie. Badaniami obj ęte s ą nast ępuj ące parametry: • dwutlenek siarki, • dwutlenek azotu, • pył zawieszony. W pierwszych dwóch przypadkach próbki powietrza pobierane s ą do kolbek z płynem pochłaniaj ącym; pył natomiast na zainstalowany filtr. Gmina Stare Babice znajduje si ę pod wpływem oddziaływania głównie antropogenicz- nych źródeł zanieczyszcze ń powietrza. Stanowi ą je: • zanieczyszczenia „komunikacyjne” w postaci tlenku azotu, tlenku w ęgla i w ęglowodo- rów, pochodz ące z emisji spalin samochodowych, • zanieczyszczenia komunalne w postaci pyłu, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, w ęglowodorów. Zanieczyszczenia te zwi ązane s ą ze spalaniem paliw stałych i gazowych w systemach grzewczych. • zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł dalekiego zasi ęgu, powoduj ące zwi ększenie

obecno ści w powietrzu SO 2, NO i pyłu opadaj ącego.

St ęŜ enie zanieczyszcze ń powietrza w 2000 roku SO [ug/m 3] NO [ug/m 3] pył zawieszony [ug/m 3] Mie- 2 2 warto ść odchylenie warto ść warto ść odchylenie warto ść warto ść odchylenie warto ść si ąc średnia standard. max średnia standard max średnia standard max I 4,00 3,39 12 9,93 5,11 21 34,96 21,19 84 II 2,18 2,48 11 6,20 3,07 14 18,26 9,38 48 III 1,32 0,83 4 7,16 3,55 16 13,07 8,67 38

45 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

IV 1,03 0,76 3 6,36 3,35 13 11,56 5,71 28 V 1,74 0,96 5 4,50 1,94 9 4,32 3,12 12 VI 0,53 0,52 1 6,00 1,81 8 4,73 1,85 9 VII 0,71 0,66 2 6,52 1,95 13 3,78 1,56 7 VIII 0,43 0,90 3 5,83 1,42 8 6,89 2,03 12 IX 0,26 0,81 4 5,85 4,30 17 7,04 3,59 14 X 2,21 2,53 10 11,03 3,49 20 14,52 9,72 42 XI 1,57 1,45 5 12,54 2,97 17 28,07 15,88 67 XII 3,87 3,86 18 11,19 4,76 19 31,13 22,57 84 Tabela 5. Dane monitoringu powietrza atmosferycznego ze Stacji Bazowej Po Ŝary

Z pomiarów wynika, Ŝe wzrost zanieczyszcze ń nast ępuje w okresie zimowym. Jest to zwi ązane z brakiem zorganizowanego systemu zaopatrzenia mieszka ńców w energi ę ciepln ą. Potrzeby grzewcze pokrywane s ą z indywidualnych źródeł ciepła wykorzystuj ących jako su- rowiec w ęgiel, energetyczny gaz, ewentualnie olej niskosiarkowy. W porównaniu z latami poprzednimi nast ąpił wzrost st ęŜ eń dwutlenku azotu, prawdopodobnie b ędący wynikiem rozwoju motoryzacji. Z danych WIO Ś wynika, Ŝe mimo okreso- wego, nieznacznego wzrostu SO 2, NO 2 i pyłu opadaj ącego w powietrzu Ŝaden z tych wska ź- ników nie przekroczył st ęŜ enia dopuszczalnego. Pomiar emisji zanieczyszczyszcze ń wprowadzanych do powietrza wykonywane s ą w kotłowni gazowo – olejowej „Plantico” Zielonki Sp. z o.o. i Zakładzie Samochodowym REMO CAR S.C. w Zielonkach oraz w kotłowni i emitorach technologicznych Spółki z o.o. „Libella” Zakładu Chemicznego w Koczargach Nowych. Dopuszczalne normy st ęŜ eń zanieczyszcze ń s ą dotrzymywane.

STRATEGIA DZIAŁA Ń W ramach dostosowywania polskiego prawa do standardów obowi ązuj ących w Unii Eu- ropejskiej, ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001 r. wprowadziła nowe zasady oceny, kontroli i kształtowania jako ści powietrza. Ustalono nowe dopuszczalne poziomy podstawowych zanieczyszcze ń powietrza, takich jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenki azotu, tlenek w ęgla, ozon, benzen, pył zawieszony PM10 oraz ołów w pyle PM10. W rozporz ądzeniach Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002 r. okre ślono dopuszczalne cz ęsto ści ich przekraczania, marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu (na ka Ŝdy rok do 2010r.) oraz podano alarmowe poziomy dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i ozonu, dla których nawet krótkotrwałe przekroczenie mo Ŝe powodowa ć zagro Ŝenie dla zdrowia ludzi. Ponadto okre ślono zasady oceny poziomów substancji w powietrzu.

46 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Zgodnie z ustaw ą, ochrona powietrza polega na zapewnieniu jego jak najlepszej jako ści poprzez: • utrzymanie poziomów substancji poni Ŝej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co- najmniej na tych poziomach, • zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych.

Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom powinno polega ć na ograniczaniu emisji z głów- nych źródeł: • procesów technologicznych i palenisk domowych (tzw. niskiej emisji z sektora komunalnego), • emisji niezorganizowanej ze źródeł mobilnych (zanieczyszczenia komunikacyjne).

Do zada ń priorytetowych na terenie gminy Stare Babice, w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego, nale Ŝą : • zamiana w ęglowych i koksowych źródeł ciepła na takie, w których no śnikiem ciepła jest gaz i olej opałowy, • promowanie wykonywania termoizolacji istniej ących budynków, propagowanie tzw. płytkiej geotermii jako źródła czystej, odnawialnej energii, • ukształtowanie sprawnego lokalnego układu komunikacyjnego dla przemieszczania ludzi i towarów (modernizacja infrastruktury drogowej – dróg powiatowych i gminnych, ograniczanie ruchu samochodów ci ęŜ arowych w obszarze zabudowy zwartej), • zadrzewienia nieu Ŝytków, nasadzenia drzew wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych, • wspieranie działa ń na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł energii, • budowa ście Ŝek rowerowych.

4.7. Hałas Hałas, rozumiany jako uci ąŜ liwy, przeszkadzaj ący i szkodliwy d źwi ęk jest jednym z bardziej istotnych czynników determinuj ących jako ść środowiska. Powszechno ść wyst ępo- wania hałasu powoduje wiele negatywnych skutków, szczególnie dla jako ści Ŝycia i zdrowia człowieka. Kumuluj ąc si ę w czasie, mo Ŝe on doprowadzi ć do cz ęś ciowej lub całkowitej utraty słuchu, a nawet do powa Ŝnych zmian psychosomatycznych.

47 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Na klimat akustyczny gminy Stare Babice wpływa przede wszystkim hałas komunika- cyjny . Ze wzgl ędu na głównie rolniczy charakter gminy, nie ma tu praktycznie zagro Ŝenia hałasem przemysłowym Na poziom hałasu transportowego maj ą wpływ czynniki zwi ązane z warunkami ruchu, parametrami drogi oraz rodzajem pojazdów. W obr ębie gminy Stare Babice, najbardziej zagro Ŝone pod tym wzgl ędem s ą tereny po- ło Ŝone wzdłu Ŝ drogi wojewódzkiej nr 580 Warszawa–Sochaczew. Nie zawsze zadowalaj ący stan dróg gminnych w poł ączeniu ze wzmo Ŝonym ruchem samochodów, szczególnie ci ęŜ a- rowych, równie Ŝ mo Ŝe wpłyn ąć na pogorszenie klimatu akustycznego. W obr ębie gminy Sta- re Babice nie prowadzi si ę monitoringu hałasu komunikacyjnego. Lokalnie, na pogorszenie klimatu akustycznego mo Ŝe wpływa ć emisja d źwi ęku z ró Ŝ- nych zakładów typu: warsztaty samochodowe, magazyny.

STRATEGIA DZIAŁA Ń Na obszarach o korzystnej sytuacji akustycznej (jak gmina Stare Babice) nale Ŝy podejmowa ć przede wszystkim działania prewencyjne celem niedopuszczenia do pogorszenia pa- rametrów hałasu. Nale Ŝy przy tym stosowa ć metody planistyczne poprzez wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących ochrony przed hałasem, a tak Ŝe poprzez wyznaczanie stref ograniczonego u Ŝytkowania wokół szlaków komunikacyjnych i innych obiektów, gdzie przekraczane s ą progowe warto ści poziomu hałasu, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 09.01.2002 r. (Dz.U. 02.8.81 z dnia 31.01.2002 r.). Ograniczenie istniej ącego hałasu polega w głównej mierze na wyciszeniu jego źródeł , a wi ęc np. na modernizacji technologii w przemy śle celem zmniejszenia hała śliwo ści wytwarzanych wyrobów. Dopiero w przypadkach trudno ści technicznych w wyciszaniu źródeł hała- su nale Ŝy podejmowa ć prace ograniczaj ące rozprzestrzenianie si ę ponadnormatywnych dźwi ęków. W takiej sytuacji wykonuje si ę osłony i ekrany akustyczne (w tym ekrany wykorzystuj ące ziele ń wysok ą i nisk ą) lub dokonuje si ę zmian konstrukcyjnych w obiektach pozo- staj ących w strefie oddziaływania źródeł hałasu. W zakresie budowy ekranów akustycznych podstaw ą kompleksowego rozwi ązania problemu powinno by ć opracowanie programu operacyjnego. Do 2006r. maj ą zosta ć sporz ądzo- ne wytyczne okre ślaj ące sposób i metodyk ę wykonania tych programów. Ponadto, dynamiczny rozwój ruchu kołowego stwarza konieczno ść modernizacji istnie- jącej sieci drogowej poprzez przebudow ę nawierzchni dróg, wzmocnienie konstrukcji, korek-

48 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice tę łuków itp. Po Ŝą dany kierunek działa ń stanowi równie Ŝ sukcesywne ograniczanie ruchu samochodów ci ęŜ arowych w obszarze zwartej zabudowy. Istotnym zadaniem jest prowadzenie monitoringu hałasu . Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 23.01.2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie prowadzenia po- miarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarz ądzaj ącego drog ą, lini ą ko- lejow ą, lini ą tramwajow ą, lotniskiem, portem (Dz. U.03.35.308 z dnia 28 lutego 2003 r.) dla dróg krajowych oraz wojewódzkich nale Ŝy wykonywa ć okresowe pomiary poziomu hałasu co 5 lat w okresie wykonywania generalnego pomiaru ruchu. Natomiast pojedyncze przejawy hałasu przemysłowego nale Ŝy kontrolowa ć w oparciu o ustaw ę z dnia 20.07.1991 r. o Inspek- cji Ochrony Środowiska i ustaw ę z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami).

W zakresie ochrony przed hałasem dla gminy Stare Babice proponuje si ę nast ępuj ące kierunki działa ń: • utrzymanie aktualnego poziomu hałasu na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest ko- rzystna, • ograniczenie poziomu hałasu emitowanego przez środki transportu ( nasadzanie drzew wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych, ograniczenie pr ędko ści samochodów), • wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów odno- śnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów.

4.8. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące Promieniowanie niejonizuj ące uwa Ŝa si ę obecnie za jedno z powa Ŝniejszych zanieczyszcze ń środowiska. Powstaje ono w wyniku działania zespołów sieci i urz ądze ń elektrycznych b ędących w powszechnym u Ŝyciu (kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, kom- putery, telewizory, lodówki itp.), urz ądze ń elektromedycznych do bada ń diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, jak równie Ŝ stacji nadawczych, urz ądze ń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Obejmuje ono pola elektromagnetyczne w zakresie 0-300 GHz. Negatywny wpływ energii elektromagnetycznej przejawia si ę tak zwanym „efektem termicznym”, co mo Ŝe powodowa ć zmiany biologiczne (np. zmian ę wła ściwo ści koloidal- nych w tkankach), a nawet doprowadzi ć do śmierci termicznej. Pole elektromagnetyczne wy- twarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki bytowania człowieka, wpływa na

49 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice przebieg procesów Ŝyciowych i mo Ŝe powodowa ć wyst ąpienie zaburze ń m.in. funkcji o środ- kowego układu nerwowego, narz ądów słuchu i wzroku. Do najwa Ŝniejszych czynników maj ących wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka (tzw. parametrów pola) nale Ŝą : odległo ść od źródła promieniowania, nat ęŜ enie pola elektromagnetycznego i czas przebywania w tym polu (tzw. czas ekspozycji). Pola elektromagnetyczne w przeciwie ństwie do wielu fizycznych czynników środowi- ska, jak np. hałas, nie s ą z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, co pomniejsza świa- domo ść wyst ępuj ącego w zwi ązku z nimi zagro Ŝenia. Ponadto, brak jest stałego monitoringu w zakresie elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego, co uniemo Ŝliwia ocen ę stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego wokół obiektów i urz ądze ń b ędących jego źródłem. Zgodnie z art. 123,124 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska powinien prowadzi ć okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych oraz aktualizowa ć corocznie rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. Szczegóły dotycz ące ochrony przed promieniowaniem oraz jego dopuszczalnych po- ziomów okre śla Rozporz ądzenie Ministra O ŚZNiL z dnia 11.08.1998 r. (Dz.U.98.107.676 dnia 20 sierpnia 1998 r.). Główne źródła pól elektromagnetycznych stanowi ą: • linie elektroenergetyczne, • obiekty radiokomunikacyjne (stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych itp.), • stacje radiolokacyjne. Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie maj ą linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110 KV i wy Ŝszych. Przez teren gminy przechodzi tranzytem szereg linii wysokich i najwy Ŝszych napi ęć . S ą to: dwutorowa linia napowietrzna 400 kV Rogowiec–Miłosna, jednotorowa linia napowietrzna 220 kV Mory–Podolszyce, jednotorowa linia napowietrzna 220 kV Mory–Sochaczew, dwutorowa linia napowietrzna 110 kV Mory–Huta. Linie 400 kV i 220 kV spełniaj ą funkcje krajowe i słu Ŝą mi ędzy innymi do zasilania aglomeracji warszawskiej. Stacje bazowe telefonii komórkowej znajduj ą si ę w Starych Babicach przy ulicach: Rynek i Kutrzeby.

50 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Źródłami promieniowania elektromagnetycznego s ą równie Ŝ radiostacje (policja, woj- sko).

STRATEGIA DZIAŁA Ń Wprowadzenie monitoringu źródeł promieniowania elektromagnetycznego , zgodnie z uchwalonym „Programem ochrony środowiska województwa mazowieckiego”, stanowi jedno z zada ń, które nale Ŝy zrealizowa ć w latach 2003-2011. Celem krótkoterminowym do 2007 roku jest przeprowadzenie inwentaryzacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 01.10.2002 r. (Dz. U. Nr 176, poz. 1453) w sprawie udost ępniania informacji o środowisku, do 1 kwietnia 2006 r. powinna zosta ć utworzona elektroniczna baza danych dost ępna za po średnictwem publicznej sieci te- lekomunikacyjnej, zawieraj ąca wyniki pomiarów okresowych bada ń kontrolnych poziomów pól elektromagnetycznych oraz informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól. Na poziomie gminy, w celu zapewnienia skutecznej ochrony ludno ści przed działaniem promieniowania elektromagnetycznego, w ramach polityki długofalowej, nale Ŝy podejmowa ć działania prewencyjne wykorzystuj ąc przede wszystkim metody planistyczne. Do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale Ŝy wprowadza ć zapisy dotycz ące ochrony przed promieniowaniem niejonizuj ącym, w szczególno ści obszarów ograniczonego u Ŝyt- kowania wokół urz ądze ń je emituj ących, wsz ędzie tam gdzie zarejestrowane zostanie przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania.

4.9. Nadzwyczajne zagro Ŝenia środowiska Poj ęcie nadzwyczajne zagro Ŝenie środowiska (NZ Ś) zdefiniowane jest w art. 104 ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz.U.94.49.196), jako zagro Ŝenie spowodowane gwałtownym zdarzeniem, nie b ędącym kl ęsk ą Ŝywiołow ą, które mo Ŝe wywoła ć znaczne zniszczenie środowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzaj ące powszechne niebezpieczeń- stwo dla ludzi i środowiska. W ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U.91.77.335 z dnia 29 sierpnia 1991 r.) okre ślone zostały jej obowi ązki w zakresie spraw zwi ązanych z nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami środowiska jako inicjowanie działa ń tworz ących warunki zapobiegania nadzwyczajnym zagro Ŝeniom środowiska oraz usuwanie ich skutków i przy- wracanie środowiska do stanu wła ściwego. Zadania Inspekcji w tym zakresie to:

51 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• przeciwdziałanie nadzwyczajnym zagro Ŝeniom środowiska (kontrole przedsi ębiorstw, których działalno ść mo Ŝe stanowi ć przyczyn ę powstania NZ Ś, badanie przyczyn powstania nadzwyczajnych zagro Ŝeń i sposoby likwidacji skutków, szkolenia pracowni- ków administracji publicznej i przedsi ębiorstw), • podejmowanie działa ń w przypadku wyst ąpienia nadzwyczajnego zagro Ŝenia środowi- ska, • prowadzenie rejestru nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska oraz dokonywanie ocen szkód powstałych w wyniku zaistnienia NZ Ś. Ponadto organy Inspekcji współdziałaj ą w akcji zwalczania NZ Ś z organami wła ści- wymi do jej prowadzenia, czyli Pa ństwow ą Stra Ŝą Po Ŝarn ą i policj ą oraz prowadz ą nadzór nad usuwaniem skutków NZ Ś. Na terenie gminy Stare Babice wyst ępuje ryzyko zaistnienia nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska, które mog ą by ć zarówno wynikiem katastrof wywołanych przez siły natury, jak równie Ŝ przez awarie infrastruktury technicznej.

Zagro Ŝenia naturalne Zagro Ŝenia b ędące nast ępstwem katastrofy naturalnej obejmuj ą na omawianym obszarze przede wszystkim zagro Ŝenia po Ŝarowe i w niewielkim stopniu - powodziowe. Powodzie nie stanowi ą na omawianym obszarze du Ŝego zagro Ŝenia. Sie ć hydrogra- ficzn ą gminy Stare Babice tworz ą rów Z – 7 i Lipkowska Struga oraz sie ć dopływaj ących do nich drobnych cieków. Cieki te mog ą powodowa ć lokalne podtopienia w nast ępstwie rozto- pów wiosennych b ądź po ulewnych deszczach. Zadania bie Ŝą ce dotycz ące ochrony przeciwpowodziowej na terenie gminy Stare Babice obejmuj ą konserwacj ę cieków (odmulanie, koszenie ro ślinno ści). Obszary bezpo średniego lub po średniego zagro Ŝenia powodzi ą s ą okre ślane w drodze rozporz ądzenia i na terenach tych zabrania si ę wykonywania czynno ści mog ących utrudni ć ochron ę przeciwpowodziow ą, zgodnie z art. 83-85 ustawy z dnia 18.07.2001r. Prawo Wodne (Dz. U. Nr115, poz.1229). S ą one uwzgl ędniane w wojewódzkich i gminnych opracowaniach planistycznych. Obszar gminy Stare Babice jest w do ść du Ŝym stopniu zagro Ŝony wyst ąpieniem po Ŝa- rów . Zagro Ŝone s ą miejscowo ści o zwartej zabudowie, domy zbudowane z materiałów łatwo- palnych i obszary o niewystarczaj ącej ilo ści wody do celów ga śniczych. Zwarta zabudowa oraz układ w ąskich uliczek powoduje równie Ŝ znaczne utrudnienie lub brak mo Ŝliwo ści ma- newrowania pojazdami stra Ŝy po Ŝarnej.

52 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Gmina Stare Babice jest gmin ą o charakterze głównie rolniczym, do ść du Ŝa ilo ść obiek- tów gospodarczych (stodoły, obory) zbudowana jest z materiałów łatwo zapalnych. Dodatko- wym czynnikiem zwi ększaj ącym ryzyko wyst ąpienia po Ŝaru jest nieodpowiednie posługiwa- nie si ę urz ądzeniami elektrycznymi, u Ŝywanie prowizorycznych punktów o świetleniowych i gniazd zasilaj ących. Czynnikami zwi ększaj ącymi zagro Ŝenie po Ŝarowe s ą równie Ŝ: rozwój infrastruktury oraz starzenie si ę instalacji elektrycznych na wsiach. Lokalnie zagro Ŝenie po Ŝarowe mo Ŝe wyst ąpi ć w suchych siedliskach lasu, na których brak jest podszytów z gatunków li ściastych, utrudniaj ących rozprzestrzenianie si ę ognia w lesie. Ryzyko po Ŝaru istnieje równie Ŝ w rejonach penetrowanych przez ludno ść (g ęsta sie ć dróg lokalnych, działki rekreacyjno - letniskowe). Powa Ŝne zagro Ŝenie stwarzaj ą po Ŝary traw, które niejednokrotnie przenosz ą si ę na budynki i obszary le śne. Statystycznie najwi ęcej po Ŝarów powstaje w wyniku nieumy ślnego zaprószenia ognia, coraz cz ęś ciej przyczyn ą po Ŝaru s ą jednak podpaleniu. Zagro Ŝenie to nasila si ę w okresie wiosennym i letnim (kwiecie ń - pa ździernik).

Zagro Ŝenia cywilizacyjne Wyst ąpienie tego rodzaju zagro Ŝenia na terenie gminy Stare Babice mo Ŝe by ć zwi ązane z transportem niebezpiecznych substancji, a tak Ŝe z awari ą techniczn ą ruroci ągu przesyłowe- go ropy naftowej. Zagro Ŝenie mog ą powodowa ć równie Ŝ obiekty, które magazynuj ą niebezpieczne substancje. W obr ębie gminy nie ma zakładów o zwi ększonym ryzyku i o du Ŝym ryzyku, a wi ęc zakładów stwarzaj ących ryzyko wyst ąpienia powa Ŝnej awarii przemysłowej zgodnie z klasy- fikacjami dyrektywy Rady Unii Europejskiej SEVESO II, które znalazły swoje odzwiercie- dlenie w ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz.627 z pó źniejszymi zmianami) i w Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki z dnia 09.04.2002 r. w sprawie rodzajów i ilo ści substancji niebezpiecznych(Dz.U.02.58.535). Jednym z zagro Ŝeń dla środowiska w obr ębie gminy Stare Babice mo Ŝe by ć przewóz niebezpiecznych substancji tranzytem. Dotyczy to głównie rejonów poło Ŝonych wzdłu Ŝ drogi wojewódzkiej nr 580.

STRATEGIA DZIAŁA Ń W celu zapewnienia skutecznej ochrony ludno ści i środowiska przed nadzwyczajnymi zagro Ŝeniami, nale Ŝy prowadzi ć nast ępuj ące działania: • propagowanie zasad przeciwdziałania zagro Ŝeniu po Ŝarowemu,

53 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• uzupełnienie oznakowania terenów le śnych (wjazdy do lasu, parkingi le śne) tablicami informacyjno-ostrzegawczymi dotycz ącymi bezpiecze ństwa po Ŝarowego, numerów dróg. System prewencji, polega na prowadzeniu działalno ści propagandowej, a wi ęc wywie- szaniu tablic informacyjnych i ostrzegawczych, wła ściwym utrzymaniu pasów przeciwpo Ŝa- rowych (w stanie zmineralizowanym) i terenów przyległych do dróg publicznych na odle- gło ść 50 m od drogi, przez okres zagro Ŝenia po Ŝarowego (t.j. w miesi ącach: kwiecie ń- pa ździernik). Podstaw ą systemu wykrywania po Ŝarów jest obserwacja prowadzona z wie Ŝ po Ŝarowych, a uzupełnieniem s ą patrole lotnicze. W okresie utrzymywania si ę III stopnia zagro Ŝenia nadle śniczy wprowadza zakaz wst ępu do lasu.

Ponadto, nale Ŝy prowadzi ć nast ępuj ące działania: • działania prewencyjne dla zminimalizowania ryzyka wyst ąpienia niekontrolowanego wycieku ropy naftowej (program prewencyjno - operacyjny), • utrzymanie w stanie gotowo ści systemu zapobiegawczo – interwencyjno - ratunkowego na wypadek wyst ąpienia powa Ŝnej awarii lub kl ęsk Ŝywiołowych, • wdra Ŝanie zasad i zalece ń zawartych w Wojewódzkim Planie Zarz ądzania Ryzykiem i Operacyjno – Ratowniczym oraz Powiatowym Planie Reagowania Kryzysowego, • przeprowadzenie działa ń edukacyjno – informacyjnych o mo Ŝliwo ści zapobiegania i post ępowania w razie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii lub kl ęsk Ŝywiołowych.

4.10. Odnawialne źródła energii UŜytkowanie odnawialnych źródeł energii umo Ŝliwia osi ągni ęcie korzy ści ekologicznych, gospodarczych i społecznych, a wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych powinien sta ć si ę integralnym elementem zrównowa Ŝonego rozwoju.

STRATEGIA DZIAŁA Ń W ramach działa ń krótko- i długoterminowych powinno si ę rozwa Ŝyć mo Ŝliwo ści budowy instalacji i urz ądze ń wykorzystuj ących dla potrzeb energetycznych energi ę ze źródeł odnawialnych ( wody geotermalne, wiatr, energia słoneczna, biomasa). 5. ELEMENTY INRASTRUKTURY TECHNICZNEJ 5.1. Sie ć wodoci ągowa

54 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Na terenie gminy Stare Babice system zaopatrzenia ludno ści w wod ę bazuje na trzech kierunkach jej dostarczania: z uj ęcia komunalnego w Starych Babicach i zakupie wody z wodoci ągu warszawskiego i z wodoci ągu w Feliksowie w gminie Leszno. Wszystkie miejscowo ści na terenie gminy s ą zaopatrywane w wod ę systemem wodoci ągowym, jedynie wie ś Buda bazuje na indywidualnych uj ęciach. Indywidualne uj ęcia do zaopatrzenia ludno ści zło Ŝone z dwóch studni maj ą: jednostka wojskowa w Borz ęcinie (wydajno ść 18 m 3/h) i osiedle „Polon” w Latchorzewie (wydajno ść 30 m 3/h). Ponadto na terenie gminy znajduj ą si ę zakładowe uj ęcia wody na cele przemysłowe. Uj ęcie komunalne w Starych Babicach przy ulicy Wieruchowskiej oddano do u Ŝytku w 1978 r. Bazuje obecnie na trzech studniach (nr 6, 7, 8) i ujmuje wod ę z utworów czwartorz ędowych. Dwie studnie (6, 7) pracuj ą naprzemiennie w cyklu tygodniowym, studnia nr 8 pracuje w ruchu ci ągłym. Zasoby eksploatacyjne uj ęcia (stan na 19.09.2002 r) wynosz ą 110 m3/h (1680 m 3/d) i ocenia si ę, Ŝe jest to maksymalna wielko ść zasobów. Pobór wody z tego uj ęcia ma stał ą tendencj ę wzrostow ą. Sie ć obsługuje miejscowo ści: Stare i Nowe Babi- ce, Kwirynów, Janów, Klaudyn i cz ęść Latchorzewa i Zielonek. Zaopatrzenie w wod ę z wodoci ągu warszawskiego – wodoci ąg północny (administro- wany przez MPWiK) odbywa si ę magistral ą tranzytow ą biegn ącą wzdłu Ŝ ulicy Górczewskiej i ulicy Warszawskiej. Wielko ść poboru wody rejestruje wodomierz główny zainstalowany na granicy miasta Warszawy i gminy Stare Babice. Maksymalna przepustowo ść magistrali wynosi 144 m 3/h (3456 m 3/d). Przył ącze umo Ŝliwia całkowite pokrycie zaopotrzebowania na wod ę. Z wodoci ągu warszawskiego zaopatrywane s ą wsie Blizne Łaszczy ńskiego, Blizne Jasi ńskiego i Latchorzew (cz ęść wschodnia). Uj ęcie gminne w Feliksowie (Leszno) składa si ę z trzech studni przewidzianych do eksploatacji zespołowej. Ujmuje wody z utworów czwartorz ędowych o mi ąŜ szo ści od 19,3 do 27,5 m. Zatwierdzone zasoby eksploatacyjne uj ęcia wynosz ą Qe=230 m 3/h. Stan techniczny uj ęcia i stacji uzdatniania wody nie jest zadawalaj ący, urz ądzenia maj ą du Ŝą awaryjno ść . Wo- doci ąg Feliksów zaopatruje w gminie Stare Babice wsie: Borz ęcin Mały i Du Ŝy, Topolin, Wierzbin, Zalesie, Stanisławów, Mariew, Wojcieszyn, Stare Koczargi, Lipków, Nowe Ko- czargi (cz ęść zachodnia) i Zielonki (cz ęść zachodnia). W okresie najwi ększych poborów wody z Feliksowa zasila si ę równie Ŝ miejscowo ści obsługiwane przez uj ęcie w Starych Babi- cach. Gmina jest zwodoci ągowana w 97%, sie ć wodoci ągowa liczy 113,71 km, długo ść przy- łączy wynosi 100,1 km.. Wodoci ągi obsługuj ą 3 728 odbiorców indywidualnych i 12 odbior- ców instytucjonalnych.

55 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Ogólny pobór wody z uj ęcia w Starych Babicach wynosi 525 200 m 3, kupuje si ę 280 100 m 3. Zapasy wody w istniej ących zasobach wynosz ą 58 800 m3. Znajduj ąca si ę przy uj ęciu w Starych Babicach stacja uzdatniania wody wymaga modernizacji. .Dostawy wody z Feliksowa w gminie Leszno przy rozwoju sieci wodoci ągowej gminy Leszno, ze wzgl ędu na wzrost zaopatrzenia własnego mo Ŝe wykluczy ć dostawy wody dla gminy Stare Babice. Ponadto stan uj ęcia i stacja uzdatniania wody jest obecnie niezadawala- jący. W sierpniu 2003 roku na zlecenie Urz ędu Gminy w Starych Babicach wykonano „Kon- cepcj ę zaopatrzenia w wod ę systemu wodoci ągowego gminy Stare Babice („Geosystem” W. Op ęchowski). W grudniu 2003 roku na zamówienie Urz ędu Gminy w Starych Babicach w firmie „Geosystem” opracowano „Projekt prac geologicznych dla budowy komunalnego uj ęcia wód podziemnych z utworów czwartorz ędowych w zachodniej cz ęś ci gminy Stare Babice (rejon I: Borz ęcin, rejon II: Zalesie)”. Teren bada ń poło Ŝony jest na zdenudowanym tarasie erozyjno – akumulacyjnym. Zbudowany jest z utworów glacjalnych i interglacjalnych, nadbudowuj ą go utwory akumula- cji brze Ŝnej doliny Wisły. Rz ędne wynosz ą od 90 do 95 m npm., w wyodr ębnionej tu per- spektywicznej strukturze hydrogeologicznej wyst ępuje seria osadów piaszczystych o mi ąŜ- szo ści około 10 – 15 m. Na obecnym etapie rozpoznania wskazania szacunkowe upowa Ŝniaj ą do zało Ŝenia wydatków pompowania studni po około 40 m 3/h, przy depresji wynosz ącej 20 m.

Wielko ść Wa Ŝno ść zatwierdzo- Ilo ść studni pozwolenia Wielko ść nych L.p. Lokalizacja Wła ściciel gł ęboko ść wodnopraw- pozwolenia zasobów wydajno ść nego eksploata- cyjnych Stare Babi- 1 gmina 3 studnie: 40 – 42 m p.p.t. 31.01.2013 1680 m 3/d 110 m 3/h ce J.W. w Jednostka 2 2 studnie: 34 i 37 m p.p.t. 31.08.2005 80 m 3/d 18 m 3/h Borz ęcinie Wojskowa Osiedle 3 Latchorzew 2 studnie: 25 i 35 m p.p.t. 31.07.2012 400 m 3/d 30 m 3/h POLON Tabela 6: Czynne uj ęcia wód podziemnych do zaopatrzenia ludno ści na terenie gminy Stare Babice (dane z Urz ędu Gminy)

56 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Obowi ązuj ące przepisy zawarte w ustawie z dnia 18.07.2001 roku Prawo Wodne (Dz. U. nr 115, poz. 1229) okre ślaj ą, Ŝe pobór wód podziemnych wymaga uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, je śli ma zaspokoi ć potrzeby działalno ści gospodarczej, gł ęboko ść studni przekracza 30 m oraz wtedy, urz ądzenie do poboru wody umo Ŝliwia eksploatacj ę w ilo ści wi ększej ni Ŝ 5 m 3/d oraz do nawadniania gruntów lub upraw wod ą podziemn ą za pomoc ą deszczowni. Wody ujmowane dla potrzeb sieci wodoci ągowej w Starych Babicach i Latchorzewie wymagaj ą uzdatniania. S ą one poddawane filtrowaniu dwustopniowemu (odmanganianiu i od Ŝelazianiu). Wody popłuczynowe z tych stacji s ą oczyszczane w odstojnikach Zgodnie z pozwoleniami wodnoprawnymi wła ściciele stacji maj ą obowi ązek wykonywa ć zabiegi kon- serwacyjne w miejscach zrzutu ścieków. Powinna by ć tak Ŝe prowadzona kontrola ich jako ści.

5.2. Sie ć kanalizacyjna Na terenie gminy Stare Babice działaj ą dwa systemy zorganizowanego odprowadzania ścieków bytowo – gospodarczych. Miejscowo ści Stare Babice, Kwirynów, cz ęść Janowa, Lipków, Zielonki i Latchorzew (cz ęść miejscowo ści) kieruj ą ścieki do oczyszczalni mechaniczno – biologicznej z usuwaniem zwi ązków biogennych, zlokalizowanej w Starych Babicach. Przepustowo ść oczyszczalni wynosi 1200 m 3/d. i w 2002 roku tak ą ilo ść ścieków oczyszczała. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do rowu Z- 7 – Kanał Zaborowski – Łasica. Do sieci kanalizacji warszawskiej kieruje si ę ścieki z miejscowo ści Blizne Jasie ńskiego i Blizne Łaszczy ńskiego. Odprowadzane s ą do kanalizacji osiedla Groty w Warszawie, a system pompowy kieruje je do kolektora przy ulicy Kocjana. Odprowadza si ę około 24,8 l/s ścieków. W obu układach działa system grawitacyjnego odprowadzania ścieków z przepompow- niami strefowymi. Obiektów i budynków mieszkalnych podł ączonych do zbiorczej kanalizacji jest w gminie 1135 (stan na 2004 r). W roku 2001 odprowadzono 240,9 dam 3 ścieków, z czego 6,42 dam 3 przyj ęła kanaliza- cja warszawska. Gmina skanalizowana jest w 42%, sie ć kanalizacyjna w gminie ma 44,5 km długo ści. Na pozostałym terenie gminy ścieki odprowadzane s ą do zbiorników bezodpływowych, sk ąd są wywo Ŝone wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni ścieków w Starych Babicach.

57 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Na terenie gminy nie ma kanalizacji deszczowej. Wody opadowe z dachów budynków mieszkalnych (na du Ŝych działkach, o powierzchni powy Ŝej 0,15 ha) powinny by ć odprowa- dzone na teren, gdzie wsi ąkn ą w grunt w granicach działki. Głównym odbiornikiem wód deszczowych na tym terenie b ędzie rów Z – 7 i Lipkowska Woda. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska. z dnia 08.07.2004 r w sprawie wa- runków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. nr 168 poz.1763) wody opadowe pochodz ące z dachów oraz powierzchni innych ni Ŝ wymienione w § 19, ust. 1 i 2 w/w rozporz ądzenia mog ą by ć wprowadzane do wód lub do ziemi bez oczyszczania. W przypadku, gdy ścieki deszczowe pochodz ą z powierzchni okre ślonych w § 19, ust. 1 i 2 przed zrzutem do odbiornika (cieku wodnego) musz ą podlega ć oczyszczeniu, polegaj ącym na usu- ni ęciu zawiesin oraz substancji ropopochodnych do poziomu okre ślonego rozporz ądzeniem. Ze wzgl ędu na płytko wyst ępuj ący pierwszy poziom wodono śny system przydomowych oczyszczalni ścieków nie sprawdza si ę na tym terenie i ze wzgl ędów bezpiecze ństwa, ka Ŝdo- razowa inwestycja tego typu musi by ć indywidualnie rozpatrywana. Oprócz oczyszczalni komunalnej w Starych Babicach na terenie gminy oczyszczalnie ścieków ma: PLANTIKO Zielonki sp. z o.o. w Zielonkach Parcelach oczyszczaj ąca 21,3 m 3/d ścieków oraz Jednostka Wojskowa w Borz ęcinie oczyszczaj ąca 226,4 m 3/d ścieków. Ścieki z oczyszczalni w Zielonkach Parcelach odprowadzane s ą do rowu melioracyjnego Kanał O Ŝa- rowski, a z Borz ęcina do rowu Z – 5 – Kanał Zaborowski – Łasica. Podstawy prawne i organizacyjne odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, przetransponuj ące unijne akty prawne niezb ędne dla realizacji zapisów Traktatu Akcesyjnego w tym zakresie, a w szczególno ści dyrektyw ę 91/271/EWG z dnia 21.05.1991 r. w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, stanowi ą m. in.: • ustawa z dnia 08.03.1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. nr. 142, poz. 1591), która zobowi ązuje gminy do odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych jako zadanie własne gminy, w terminach okre ślonych ustawowo, • ustawa z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (Dz. U. nr. 115, poz. 1229), która okre śla m.in. zasady ochrony wód, a w szczególno ści zobowi ązuje do: - wyposa Ŝenia aglomeracji w zbiorcze sieci kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków (art. 43, 208) w terminach: - do 31.12. 2010 r. dla aglomeracji o RLM powy Ŝej 15 000, - do 31.12.2015 r. dla aglomeracji o RLM od 2000 do 15 000,

58 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

- zapewnienia 75% redukcji całkowitej ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych (art. 45), - realizacji zadania własnego gmin w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków (art. 208). Kierunek działa ń w zakresie rozbudowy, budowy i modernizacji systemów kanalizacji zbiorczych i oczyszczalni ścieków oraz nakłady zwi ązane z realizacj ą, kierunki zagospodarowania osadów powstaj ących na terenie oczyszczalni ścieków, a tak Ŝe mo Ŝliwo ść pozyskiwa- nia środków finansowych na realizacj ę zada ń zostały zawarte w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych (2003).

5.3. Gospodarka odpadami Stan aktualny Z informacji przekazanych przez firmy wywozowe działaj ące na terenie gminy Stare Babice wynika, Ŝe jedynie 30% wszystkich gospodarstw domowych ma podpisan ą umow ę na wywóz odpadów stałych. Szczególnie mało umów jest podpisanych w zachodniej jej cz ęś ci: w Wojcieszynie, Zalesiu. Wierzbinie, Topolinie, Borz ęcinie, Mariewie i Budzie. Główne kierunki wywozu odpadów z terenu gminy to składowisko odpadów komunalnych „Łubna” w gminie Góra Kalwaria, zakład utylizacji odpadów komunalnych „Radio- wo” przy ulicy Kampinoskiej w Warszawie (kompostownia), wysypisko komunalne w Otwocku – Świerku. Wszystkie kierunki wywozu odpadów komunalnych z terenu gminy Stare Babice (stan na 2002 r) zestawiono w tabeli nr 7. l.p. Miejsca dostarczania odpadów Firmy dostarczaj ące odpady Rodzaje dostarczanych odpadów 1. Składowisko odpadów komunal- DZO Wola E – 3 (246 Mg) Odpady komunalne niesegrego- nych „Łubna” gmina Góra Kal- wane (20 03 01) waria 2. Zakład utylizacji odpadów ko- DZO Wola E 3 (425 Mg) Odpady komunalne niesegrego- munalnych „Radiowo” przy ul wane (20 03 01) Kampinoskiej 1 w Warszawie (kompostownia) 3. Wysypisko komunalne w ASMABEL Sp. z o.o. (250,92 Odpady komunalne niesegrego- Otwocku – Świerku zarz ądzane Mg) wane (20 03 01) przez SATER – OTWOCK Sp. z o.o. ul Johna Lennona 4, 05-400 Otwock 4. SOEKO Sp. z o.o., AL. 600-lecia ALBA Śląsk Sp. z o.o. (78,95 Odpady komunalne niesegrego- 90 95-500 Sochaczew Mg) wane (20 03 01) „OMEGA” S.C. Mostki 66 62- 610 Sompolno 5. Zakład Zagospodarowania Od- MZO w Pruszkowie (83,93 Mg) Odpady komunalne niesegrego- padów Sp. z o.o. ul Włókienni- wane (20 03 01)

59 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

cza 12/18, 97-200 Tomaszów Mazowiecki, „EKOSERWIS” SC UL Fabryczna 13 A, 85-741 Bydgoszcz 6. Intercell Recykling Sp. z o.o ul MZO w Pruszkowie (3,8 Mg) Opakowania z papieru i tektury Elbl ąska 9/11, 01-747 Warszawa (15 01 01) 7. Elana PET Sp. z o.o. ul MZO w Pruszkowie (0,2 Mg) Opakowania z tworzyw sztucz- M. Skłodowskiej-Curie 73, 87- nych (15 01 02) 100 Toru ń AGLO- Przedsi ębiorstwo Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych ul Jeziorna 7, Łomianki 8. MTR-MAZOWIECKIE Przed- MZO w Pruszkowie (0,5 Mg) opakowania ze szkła (15 01 07) si ębiorstwo Recyklingowe Sp. z HETMAN Sp. z o.o. (0,03 Mg) o.o. ul Marwilska 44, Warszawa 9. Składowisko odpadów komunal- BY Ś Sp. z o.o. odpady komunalne niesegrego- nych w Grabowcu gmina Słubice wane (20 03 01) 10. Zakład unieszkodliwiania Sta- BY Ś Sp. z o.o. Odpady komunalne niesegrego- łych Odpadów Komunalnych wane (20 03 01) przy ul Gwarków 9 w Warszawie 11 Przedsi ębiorstwo Przerobu Zło- BY Ś Sp. z o.o. złom Ŝelazny mu SILSCARP z siedzib ą przy ul Chochołowskiej 28 w Bielsku- Białej, oddział ul Kasprowicz 132, Warszawa 12 Firma FIRST RECYCLING Sp. BY Ś Sp. z o.o. tektura, papier, tworzywa sztucz- z o.o. ul Chełm Ŝyńska 249 w ne Warszawie 13 Firma INTERCELL BY Ś Sp. z o.o. Tektura, papier, tworzywa RECYCLING sztuczne 14 STIVEKO PHU HETMAN Sp. z o.o. (173,8 Mg) Odpady komunalne niesegtego- Kętrzy ńska Agencja Spedycyjno wane (20 03 01) – Transportowa SPEDCOM – WYSYPISKO Mazany, Przedsi ębiorstwo komunalne SANIKOM – Wysypisko Wola Kruszy ńska 15 Recykler firma Intercell HETMAN Sp. z o.o. (0,03 Mg) Opakowania z papieru i tektury (15 01 01) 16 Recykler firma ABRO HETMAN Sp. z o.o (0,024 Mg) drewno Tabela 7 Kierunki wywozu odpadów z gminy Stare Babice

L.p. Sposoby unieszkodliwiania odpadów Ilo ść odpadów (Mg/rok) 1. Powstaj ące 3 573,56 2. Wywiezione na podstawie zawartej umowy, w tym: 1 347,06 3. Skierowane na składowiska 917,50 4. Unieszkodliwione poprzez kompostowanie 425,00 5 Przekazane do recyklingu opakowania ze szkła, papieru i tworzyw 4,56 sztucznych (z sektora gospodarczego) 6. Wydzielone na drodze selektywnej zbiórki (szkoły) <0,10 7. Zebrane podczas akcji zbiórki odpadów wielogabarytowych 163,24 8. Wywiezione w sposób niekontrolowany 2 063,26 Tabela 8 Unieszkodliwianie odpadów komunalnych z terenu gminy Stare Babice, dane za rok 2002

60 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

W wykonanym w styczniu 2004 roku projekcie „Planu gospodarki odpadami dla gminy Stare Babice” (na lata 2005 – 2011) zawarto zbiorcze dane na temat stanu aktualnego gospodarowania odpadami i okre ślono cele krótkookresowe (2005 – 2006) i długookresowe (2007 – 2011) w tym zakresie dla gospodarki odpadami komunalnymi, odpadami sektora gospodarczego (w tym niebezpiecznych). Ze wzgl ędu na brak du Ŝych zakładów przemysłowych podstawowymi źródłami powstania odpadów w sektorze gospodarczym w gminie jest: • działalno ść rolnicza, • usługowa (w tym głównie usługi budowlane i mechanika pojazdowa), • handlowa (hurt i detal). W zakresie powstania odpadów niebezpiecznych główne źródła to: • o środki zdrowia, • apteki, • stacje paliw. Na podstawie informacji zebranych przy opracowywaniu projektu „Planu Gospodarki Odpadami” oraz wizji lokalnej stwierdzono, Ŝe zakłady produkcyjne posiadaj ą umowy na odbiór poszczególnych rodzajów odpadów. W wi ększych zakładach usługowych odpady niebezpieczne jak: przepracowane oleje, filtry olejowe oraz inne odpady zawieraj ące substancje niebezpieczne odbierane s ą przez wyspecjalizowanych odbiorców, pozostałe odpady komunalne gromadzone s ą i odbierane przez firm ę wywozow ą. W przypadku małych zakładów usługowych, w których powstaj ą niewielkie ilo ści odpadów niebezpiecznych (opakowanie po środkach chemicznych, farbach, lakierach, klejach) odpady te gromadzone s ą wspólnie z odpadami komunalnymi i trafiaj ą na składowiska. Aby zapobiec przedostawaniu si ę tego typu odpadów, pochodz ących z drobnych, rozproszonych źródeł, na składowiska odpadów, nale Ŝy zorganizowa ć objazdow ą zbiórk ę odpadów niebezpiecznych z drobnych zakładów usługo- wych, lub zbiorczy punkt selektywnego gromadzenia odpadów obsługuj ący równie Ŝ tego typu zakłady. Do podstawowych problemów zwi ązanych z prowadzon ą na terenie gminy gospodark ą odpadami zaliczy ć nale Ŝy: • brak zorganizowanego systemu zbiórki odpadów, • brak dobrze rozwini ętego systemu selektywnej zbiórki odpadów, • brak mo Ŝliwo ści wyegzekwowania od cz ęś ci gospodarstw indywidualnych prawidłowe- go post ępowania z wytwarzanymi odpadami,

61 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• nisk ą świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców, a co za tym idzie, trudno ści wyegzekwowania od mieszka ńców prowadzenia prawidłowej segregacji odpadów, • brak danych dotycz ących ilo ści i miejsc wyst ępowania materiałów azbestowych, • brak bada ń składu morfologicznego odpadów wytwarzanych na terenie gminy, • brak systemu pozwalaj ącego na wła ściwe zagospodarowanie odpadów wielkogabaryto- wych, budowlanych, zu Ŝytego sprz ętu RTV-AGD, odpadów zawieraj ących azbest, odpa- dów opakowaniowych, w tym po materiałach niebezpiecznych np. środkach ochrony ro- ślin. Brak kontroli i nadzoru sprawia, Ŝe cz ęść mieszka ńców i firm pozbywa si ę odpadów w sposób niekontrolowany. Wskazanym byłoby zatem, skuteczniejsze egzekwowanie przepi- sów zawartych w art.6 Rozdział 3 Ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto- ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 20 listopada 1996 roku Nr 132, poz. 622 – tekst ost. zm. 2003.01.23 Dz. U. Nr. 7,poz. 78) okre ślaj ącym obowi ązek wła ściciela nieruchomo ści do korzystania z usług wykonywanych przez zakład b ędący gminn ą jednostk ą organizacyjn ą lub przedsi ębiorc ę posiadaj ącego zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści oraz udokumentowania ich posiadaniem umów i dowodów płacenia za rachunki.

STRATEGIA DZIAŁA Ń Wśród wa Ŝniejszych celów w zakresie infrastruktury technicznej powinny znale źć si ę: • doko ńczenie wodoci ągów i kanalizacji na terenach obecnie zamieszkałych, • budowa 9 500 m sieci wodoci ągowej • rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków z przepustowo ści 1 200 m 3/ dob ę do 3 000 m 3/dob ę, • rozbudowa sieci kanalizacyjnej (około 4 000 m) we wsiach: Klaudyn, Koczargi, Bo- rz ęcin, Babice Nowe, Wojcieszyn. • budowa komunalnego uj ęcia wód podziemnych z utworów czwartorz ędowych w rejonach Borz ęcin i Zalesie, • modernizacja stacji uzdatniania wody w Starych Babicach, • budowa kanalizacji deszczowej, • prowadzenie gospodarki osadami z oczyszczalni ścieków zgodnie z zało Ŝeniami gminnego „Planu gospodarki odpadami”,

62 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• ewentualna lokalizacja zakładu wspomagaj ącego selektywn ą zbiórk ę odpadów (grunty wsi Klaudyn, bezpo średnie s ąsiedztwo składowiska Radiowo); • budowa zbiorników do gromadzenia wód deszczowych (około 200 m 2 powierzchni – 9 zbiorników) dla odwodnienia ul Warszawskiej Według danych zawartych w projekcie „Planu Gospodarki Odpadami” przewiduje si ę nast ępuj ące działania: W latach 2005 - 2006 planuje si ę: • uchwalenie gminnego programu gospodarki odpadami, • zabezpieczenie i pozyskanie środków finansowych, • opracowanie programu kampanii informacyjno-edukacyjnej, • przeprowadzenie przetargów zwi ązanych z organizacj ą systemu, • podpisanie umów i porozumie ń, • rozpocz ęcie kampanii informacyjno – edukacyjnej, • utworzenie centrum danych o gospodarce odpadami w strukturach Urz ędu Gminy, • wdro Ŝenie systemu selektywnej zbiórki odpadów w tym zbiórki odpadów niebezpiecznych. W latach 2007 – 2014 planuje si ę • kontynuacja działa ń informacyjno – edukacyjnych, • rozbudowa systemu selektywnej zbiórki odpadów niebezpiecznych, • utworzenie zbiorczego punktu selektywnego gromadzenia odpadów.

6 EDUKACJA EKOLOGICZNA Edukacja ekologiczna powinna przyczynia ć si ę do wykreowania społecze ństwa świa- domego powi ąza ń mi ędzy zagadnieniami gospodarczymi, społecznymi, ekologicznymi i politycznymi. Dotychczasowy, niski stan świadomo ści ekologicznej powoduje powa Ŝne zakłócenia mi ędzy działaniami technicznymi, a odpowiedzialno ści ą za jako ść środowiska naturalnego. Podstawowym celem edukacji ekologicznej jest podniesienie świadomo ści ekologicznej spo- łecze ństwa. Du Ŝe znaczenie dla edukacji ma zapewnienie powszechnego dost ępu do informacji o środowisku oraz mo Ŝliwo ść instytucjonalnego zabezpieczenia wyra Ŝania przez społe- cze ństwo swoich opinii i wpływ na podejmowanie decyzji środowiskowych. Edukacja ekologiczna regulowana jest przez akty prawne, dokumenty rz ądowe i mi ędzynarodowe oraz porozumienia mi ędzynarodowe. W ramach edukacji ekologicznej wskazane s ą natychmiastowe

63 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice działania we wszystkich strefach kształcenia i doskonalenia kadr zarz ądzaj ących środowi- skiem. Niezwykle istotne jest kształtowanie postaw proekologicznych obywateli miasta. Edukacja ekologiczna, poprzez podnoszenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców, pomo Ŝe realizowa ć ide ę zrównowa Ŝonego rozwoju gminy. Poniewa Ŝ na terenie gminy do ść du Ŝo gleb jest wykorzystywanych rolniczo, celowym wydaje si ę propagowanie rolnictwa ekologicznego, tym bardziej, Ŝe oprócz podstawowej funkcji produkcyjnej – ro ślinnej i zwierz ęcej oraz przetwórstwa, gospodarstwa te mog ą prowadzi ć działalno ść agroturystyczn ą. Rolnictwo ekologiczne zyskuje coraz wi ększe znaczenie w świecie, a dla wielu małych gospodarstw mo Ŝe stanowi ć du Ŝą szans ę.

STRATEGIA DZIAŁA Ń Wśród najwa Ŝniejszych celów w zakresie edukacji ekologicznej powinny znale źć si ę: • prowadzenie systemu informacji o środowisku dla mieszka ńców gminy, • edukacja ekologiczna dla miejscowych rolników, • edukacja ekologiczna w szkolnictwie, • propagowanie i promowanie zachowa ń słu Ŝą cych ochronie przyrody i krajobrazu, • współpraca instytucji publicznych z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi, • promocja lokalnych walorów środowiska.

7. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 7.1. Cele, zadania i harmonogram działa ń Na podstawie zebranych informacji dokonano analizy problemów środowiskowych w gminie Stare Babice, okre ślono główne problemy, przyczyny ich wyst ępowania oraz ogól- ne metody przeciwdziałania problemowi. Poni Ŝsza tabela przedstawia szczegółowy plan dzia- ła ń dotycz ący ochrony środowiska w gminie Stare Babice. Zawarto w niej zadania krótkofa- lowe (lata 2005-2007) i długofalowe (lata 2008-2011).

64 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Szacunko- Termin Cel operacyjny Działania Realizatorzy Źródło finansowania we koszty realizacji (mln zł) Modernizacja i rozbudowa sieci kanalizacyjnej: Gmina Bud Ŝet gminy, Koczargi Stare (7,5 km) Gminny Zakład Środki UE 13,05 Babice Nowe (4,0 km) 2005–2007 Wodoci ągów

Kwirynów (1,1 km) i Kanalizacji Janów (2,1 km) Gmina Bud Ŝet gminy, Modernizacja i rozbudowa systemu kanalizacji 2007-2009 Środki UE 58,388

MZDW środki strukturalne Budowa kanalizacji deszczowej oraz chodników na ul Warszawskiej 2005-2007 b.d. środki bud Ŝetu

Budowa sieci wodoci ągowej 2005-2006 Gmina Środki UE, 0,62 Środki bud Ŝetu Gmina SAPARD, Osi ągni ęcie lepszej Budowa sieci wodoci ągowej Mariew (1,8 km) 2005 0,215 Środki własne jako ści wód podziemnych Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Starych Babicach 2005-2007 Gmina Środki UE, 11,223 i powierzchniowych Środki bud Ŝetowe Eliminacja nieszczelnych zbiorników gromadzenia ścieków (szamb), kontrola środki własne, zagospodarowania ścieków bytowo-gospodarczych na terenach nieskanalizowa- 2005-2011 Gmina - WFO ŚiGW nych Zachowanie istniej ących zadrzewie ń śródpolnych i wytypowanie miejsc pod nast ępne (zmniejszenie mo Ŝliwo ści przemieszczania i spływu zanieczyszcze ń) 2005-2011 Gmina - - -tworzenie pasów zieleni wzdłu Ŝ naturalnych cieków wodnych, wa Ŝniejszych rowów melioracyjnych, oczek wodnych, głównych dróg gminnych 2005-2011 Propagowanie ogranicze ń w stosowaniu nawozów sztucznych i środków ochrony Proces Gmina środki własne 0,001 ro ślin ci ągły 2005-2011 Propagowanie rolnictwa ekologicznego Proces gmina środki własne 0,002 ciagły

65 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

2005-2011 Budowa zbiorników retencyjnych i kanalizacji deszczowej przy obiektach usłu- wła ściciele obiek- środki własne, środki Proces b.d. gowo–magazynowych o du Ŝych powierzchniach tów zewn ętrzne ci ągły Bud Ŝet gminy, Środki Osi ągni ęcie lepszej Budowa komunalnego uj ęcia wód podziemnych w rejonie Borz ęcin-Zalesie 2005-2007 Gmina b.d. UE jako ści wód 2005-2011 podziemnych Bud Ŝet gminy Monitoring zanieczyszcze ń wód podziemnych (w oparciu o uj ęcia gminne) Proces Gmina b.d. i powierzchniowych ci ągły Gmina, Rewitalizacja zbiorników wodnych w Latchorzewie, Blizne Łaszczy ńskiego i Bud Ŝet gminy, 2005-2007 Spółka Wodna w 0,22 Zielonkach, Borz ęcin WFO ŚiGW Babicach 2005-2011 Planowa gospodarka glebami rolniczymi, ochrona gleb klas II-III przed przezna- Proces Gmina Bud Ŝet gminy - czeniem na cele nierolnicze ci ągły Utworzenie Gminnej Rady Gospodarczej i korzystanie z programów oferowanych przez Krajow ą Izb ę Gospodarcz ą (m.in: fundusz gwarancyjny, mikro-po Ŝyczki, 2005-2011 Gmina Bud Ŝet gminy b.d. doradztwo) Wła ściciele grun- 2005-2011 środki własne, tów, Propagowanie rolnictwa ekologicznego i gospodarstw agroturystycznych Proces bud Ŝet gminy, b.d. Ochrona gleb Gmina, ODR ci ągły bud Ŝet ODR

Propagowanie zadrzewiania i zakrzewiania gruntów niskoprodukcyjnych, tj. grun- 2005-2011 środki własne, wła ściciele grun- tów rolnych V i VI klasy bonitacyjnej, ewentualne ich odrolnienie ze wskazaniem proces WFO ŚiGW, fundusze b.d. tów, Gmina pod budownictwo mieszkaniowe ci ągły strukturalne Gmina BudŜet gminy Likwidacja składowiska w Klaudynie i zagospodarowanie pod tereny rekreacyjne i (współpraca z 2005-2011 Fundusze strukturalne b.d. sportowe gminami Bemowo

i Bielany) 2005-2011 środki własne, Utrzymanie i ochrona zasobów le śnych gminy Proces wła ściciele, K.P.N. b.d. fundusze UE ci ągły Nadle śnictwo, Ochrona lasów K.P.N. bud Ŝet pa ństwa, Rewitalizacja zdegradowanych terenów powojskowych 2005-2011 Starostwo Powia- WFO ŚiGW, b.d. towe, wła ściciele fundusz le śny gruntów

66 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

2005-2011 Gmina, Starostwo Ochrona lasów Edukacja społecze ństwa (ochrona przed po Ŝarem i wandalizmem) Proces Powiatowe, środki własne 0,01 ci ągły K.P.N. Gmina, fundusze ekologiczne Ochrona parków podworskich w Lipkowie i Zielonkach 2005-2011 Wojewódzki Kon- bud Ŝet pa ństwa 0,02 serwator Zabytków GFO ŚiGW 2005-2011 Gmina,. Woje- fundusze ekologiczne Ochrona zabytków przyrody (drzew – pomników przyrody, rezerwatów) Proces wódzki Konserwa- bud Ŝet pa ństwa 0,03 ci ągły tor Przyrody GFO Ś iGW 2005-2011 Gmina, Egzekwowanie zakazu wypalania traw Proces - - Słu Ŝby po Ŝarnicze ci ągły 2005-2011 Gmina, Bud Ŝet gminy Konserwacja gniazd bocianich (ci ęcia piel ęgnacyjne drzew) Proces Konserwator Przy- WFO ŚiGW 0,003 Ochrona przyrody ci ągły rody i krajobrazu Budowa ście Ŝek rowerowych obejmuj ących gminy kampinoskie w ramach Gmin z uwzgl ędnieniem 2007-2011 Zwiazek kampinos Środki UE b.d. Puszcza ńskich (t.zw. szlak Chopinowski) wymogów UE Przygotowanie terenu pod inwestycje sportowo – rekreacyjne na obrze Ŝu Puszczy Bud Ŝet gminy Kampinoskiej (przygotowanie miejscowego planu zagospodarowania, poszukiwa- 2005-2011 Gmina, Fundusze własne b.d. nie inwestora do budowy pól golfowych i turystycznej infrastruktury, pomoc w inwestorzy Środki UE promocji) i na gruntach gminy w Zielonkach Gmina, Bud Ŝet gminy Wy Ŝsza Szkoła Urz ądzenie terenów parkowo – rekreacyjnych nad Strug ą w Starych Babicach 2009-2011 Środki WSSE, Środki b.d. Społeczno - Eko- UE nomiczna 2005-2011 Propadgowanie wsród mieszka ńców gminy działa ń na rzecz utrzymania walorów Proces Gmina środki własne 0,002 przyrodniczych terenu gminy ciagły Zamiana w ęglowych i koksowych źródeł ciepła na takie, w których no śnikiem 2005-2011 Gmina, Starostwo środki własne, ciepła jest gaz i olej opałowy. Proces Powiatowe, wła- fundusze ekologiczne, b.d. Osi ągni ęcie lepszej ciagły ściciele budynków fundusze strukturalne jako ści powietrza Zagospodarowanie zieleni wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych* Zarz ądy Dróg, 2005-2011 środki własne b.d. Gmina

67 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Zarz ądy Dróg, Fundusze strukturalne, Modernizacja ul. Warszawskiej (droga wojewódzka)* 2005-2011 b.d. Gmina środki własne, Gmina województwo Gmina Budowa mi ędzyosiedlowych ście Ŝek rowerowych 2007-2011 Bud Ŝet gminy b.d. Osi ągni ęcie lepszej jako ści powietrza 2005-2011 Gmina Bud Ŝet gminy Poprawa jako ści dróg gminnych, urz ądzanie ulic Proces b.d.

ci ągły Promowanie wykonywania termoizolacji istniej ących budynków oraz stosowania 2005-2011 środki własne, tzw. płytkiej geotermii, wspieranie działa ń na rzecz rozwoju odnawialnych źródeł Proces Gmina WFO ŚiGW, fundusze 0,008 energii ci ągły UE Ograniczenie poziomu hałasu emitowanego przez środki transportu (zagospoda- Ograniczanie uci ąŜ li- Zarz ądy Dróg, rowanie zieleni wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych i dróg gminnych, ograniczenie 2008-2011 środki własne b.d. wo ści hałasu i pro- Gmina pr ędko ści samochodów)* mieniowania elektro- Gmina, Starostwo magnetycznego Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego 2005-2007 bud Ŝet gminy 0,001 Powiatowe 2005-2011 Gmina, Spółka Konserwacja cieków (odmulanie, koszenie) Proces środki własne b.d. Wodna ci ągły 2005-2011 Propagowanie zasad przeciwdziałania zagro Ŝeniu po Ŝarowemu Proces Gmina środki własne 0,001 ci ągły Zapobieganie skutkom Uzupełnienie oznakowania terenów le śnych (wjazdy do lasu, parkingi le śne) tabli- K.P.N. Zarz ąd zagro Ŝeń nadzwyczaj- cami informacyjno- ostrzegawczymi dotycz ącymi bezpiecze ństwa po Ŝarowego, 2005-2007 Oczyszczania środki własne b.d. nych (powodzie, po Ŝa- numerów dróg. Miasta ry, awarie ropoprze- Gmina, Starostwo wóz substancji nie- 2005-2007 Działania edukacyjno-informacyjne o mo Ŝliwo ści zapobiegania i post ępowania w Powiatowe, Stra Ŝ środki własne realiza- bezpiecznych) Proces 0,002 razie wyst ąpienia powa Ŝnej awarii lub kl ęsk Ŝywiołowych Po Ŝarna, Policja, torów ci ągły szkoły, media Gmina, Starostwo 2005-2011 Informowanie społecze ństwa o wyst ąpieniu powa Ŝnych awarii lub zagro Ŝeń nad- Powiatowe, Stra Ŝ Proces - - zwyczajnych Po Ŝarna, Policja, ci ągły szkoły, media

68 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

środki własne, Działania edukacyjne dotycz ące prawidłowego post ępowania z odpadami, w tym: 2005-2007 Fundusze Ochrony prawidłowej segregacji odpadów, post ępowania z odpadami niebezpiecznymi, Proces Gmina, szkoły 0,015 Środowiska i Gospo- skutkami nieprawidłowego gospodarowania z odpadami. ci ągły darki Wodnej Gmina 2005-2007 Obj ęcie wszystkich mieszka ńców gminy zorganizowan ą zbiórk ą odpadów (kontro- przedsi ębiorcy środki własne Proces 0,030 la ilo ści wywo Ŝonych odpadów) upowa Ŝnieni do ci ągły zbiórki odpadów Gmina, przedsi ę- środki własne, Rozwój i doskonalenie selektywnej zbiórki surowców wtórnych na obszarze całej 2005-2007 biorcy upowa Ŝnie- Fundusze Ochrony gminy Proces 0,020 ni do zbiórki odpa- Środowiska i Gospo- ci ągły dów darki Wodnej Gmina, 2005-2007 przedsi ębiorcy Zmiana organizacji systemu gospodarki odpadami wielkogabarytowymi Proces j. w. 0,03 upowa Ŝnieni do ci ągły Poprawa gospodarki zbiórki odpadów Gmina, przedsi ę- odpadami Wdro Ŝenie zbiórki odpadów niebezpiecznych powstaj ących w strumieniu odpa- 2005-2007 biorcy upowa Ŝnie- dów komunalnych i zakładów przemysłowych (Gminne Punkty Selektywnego Proces ni do zbiórki odpa- j. w. 0,03 Gromadzenia Odpadów, wyposa Ŝenie aptek, szkół, punktów usługowo- ci ągły dów, Starostwo handlowych w specjalistyczne pojemniki na odpady niebezpieczne) Powiatowe 2005-2007 Promowanie kompostowania przydomowego poprzez edukacj ę ekologiczn ą mie- Gmina, Starostwo Proces j. w. 0,012 sza ńców Powiatowe ci ągły Działania edukacyjno-informacyjne dotycz ące prawidłowego post ępowania z materiałami i odpadami azbestowymi. Inwentaryzacja miejsc wyst ępowania 2005-2011 Gmina j. w. 0,010 materiałów azbestowych. Opracowanie planu usuwania azbestu 2005-2007 Gmina, wła ściciele Bie Ŝą ca likwidacja „dzikich” składowisk (w lasach, przydro Ŝnych rowach, parkin- Proces gruntów, zanie- środki własne b.d. gach śródle śnych i in.) * ci ągły czyszczaj ący Kontrola gospodarki odpadami w zakładach, punktach handlowych, usługowych Starostwo Powia- 2005-2007 - - i innych towe, Gmina

69 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Gmina, Starostwo środki własne staro- Szkolenia w szkołach, organizowanie imprez masowych propaguj ących zachowa- 2005-2007 Powiatowe, orga- stwa i gminy, fundu- nia ekologiczne: Sprz ątanie Świata, Dzie ń Ziemi, Dzie ń Ochrony Środowiska, Proces nizacje pozarz ą- sze ekologiczne, środ- 0,030 Bezpieczne Gospodarstwa itp. ci ągły dowe, szkoły, ki przedsi ębiorców, media sponsorzy Edukacja ekologiczna Opracowanie planu rozwoju gminy i jego coroczna aktualizacja Gmina, Starostwo i podnoszenie pozio- - budowa infrastruktury technicznej, turystycznej i rekreacyjnej (oferta dla inwe- Powiatowe, środki własne staro- 2005-2007 mu świadomo ści eko- storów w zakresie turystyki kwalifikowanej) K.P.N., media, stwa i gminy, fundu- Proces b.d. logicznej mieszka ń- - wspieranie organizacji grup producenckich dostawców produktów rolnych wła ściciele gospo- sze ekologiczne, spon- ci ągły ców i nieuci ąŜ liwego przetwórstwa Ŝywno ści darstw agrotury- sorzy - propagowanie gospodarstw agroturystycznych stycznych środki własne staro- 2005-2007 Gmina, Starostwo stwa i gminy, fundu- Prowadzenie zintegrowanych działa ń informacyjno-edukacyjnych Proces Powiatowe, 0,010 sze ekologiczne, spon- ci ągły K.P.N., szkoły sorzy * -zadania wspólne dla ró Ŝnych celów

Tabela 7. Program operacyjny dla gminy Stare Babice na lata 2005-2011

70 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

7.2. System zarz ądzania programem Do zarz ądzania gminnym programem ochrony środowiska posłu Ŝą instrumenty zarz ą- dzania środowiskiem, zarówno prawne, finansowe, jak i społeczne, opisane szczegółowo w rozdziale 2.3. W programie bior ą udział cztery grupy uczestników: • zarz ądzaj ący i uczestnicz ący w organizacji programu, • realizuj ący zadania okre ślone w programie, • kontroluj ący przebieg realizacji i osi ąganie zało Ŝonych w programie celów, • odbieraj ący efekty realizacji programu.

Zadania zarz ądzaj ących i uczestnicz ących w organizacji programu: Jednostk ę zarz ądzaj ącą i zarazem uczestnicz ącą w organizacji programu ochrony śro- dowiska stanowi samorz ąd gminny. Uchwalenie programu le Ŝy w gestii Rady Gminy. Wójt Gminy co dwa lata sporz ądza raport z przebiegu realizacji programu, a nast ępnie przedstawia go Radzie Gminy. Instrumentami finansowymi dysponuje samorz ąd gminny wraz z samorz ą- dem powiatu i innymi uczestnikami organizacji programu. Zgodnie z ustaw ą z dnia 08.03.1990r. o samorz ądzie gminnym (Dz.U.01.142.15910) do zada ń własnych rady gminy nale Ŝy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania te obejmuj ą w szczególno ści m.in. sprawy: • ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, • gminnych dróg, ulic, mostów i placów, • wodoci ągów i zaopatrzenia w wod ę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czysto ści i porz ądku oraz urz ądze ń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz, • zieleni gminnej i zadrzewie ń, • uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, • porz ądku publicznego oraz ochrony przeciwpo Ŝarowej i przeciwpowodziowej, • współpracy z organizacjami pozarz ądowymi.

Nale Ŝy zauwa Ŝyć, Ŝe gmina mo Ŝe wykonywa ć zadania z zakresu wła ściwo ści powiatu oraz województwa, je śli zostan ą podpisane odpowiednie porozumienia z tymi jednostkami samorz ądu terytorialnego.

71 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

W celu wykonywania zada ń zwi ązanych z realizacj ą programu, gmina mo Ŝe tworzy ć jednostki organizacyjne, a tak Ŝe zawiera ć umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarz ądowymi. Zadania te mog ą by ć realizowane równie Ŝ w drodze współdziałania mi ędzy jednostkami samorz ądu terytorialnego. Gminy mog ą tworzy ć zwi ązki mi ędzygminne oraz stowarzyszenia, które mog ą udziela ć pomocy (równie Ŝ finansowej) sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorz ądu terytorialnego.

Realizacja znacznej cz ęś ci zada ń uj ętych w gminnym programie ochrony środowiska odbywa się na szczeblu powiatowym, a organem koordynuj ącym i odpowiedzialnym za realizacj ę tych zada ń jest starosta. Jest on w posiadaniu ró Ŝnych instrumentów prawnych, niezb ędnych przy realizacji programu, których odpowiednie wykorzystywanie mo Ŝe skłania ć korzystaj ą- cych ze środowiska do zachowa ń proekologicznych i podejmowania przedsi ęwzi ęć uj ętych w programie. Instrumentami tymi s ą m.in.: decyzje, uzgodnienia, koncesje, procedury OO Ś, kontrola i nadzór.

Grup ę instrumentów zarz ądzania Programem tworz ą: • instrumenty prawno-administracyjne; • instrumenty ekonomiczno-rynkowe; • instrumenty finansowe; • instrumenty z zakresu organizacji marketingu i zarządzania środowiskiem; • instrumenty informacyjno-edukacyjne.

Instrumenty prawno-administracyjne s ą narz ędziami regulacji bezpośredniej, które poprzez akty prawne wprowadzaj ą: • standardy o charakterze ogólnym m.in. przepisy dotycz ące zarz ądzania środowiskiem monitoringu środowiska, sprawozdawczo ści z zakresu ochrony środowiska; • standardy ochrony i jako ści poszczególnych komponentów środowiska oraz kontrol ę ich osi ągania, w tym procedury i prawa proceduralne np. post ępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć ; • ograniczenie emisji.

72 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Do instrumentów prawno-administracyjnych nale Ŝą : • oceny m. in.: − zagroŜeń dla zdrowia ludzi i środowiska w zwi ązku z podj ęciem działa ń polegaj ą- cych na zamkni ętym u Ŝyciu GMO, zamierzonym uwolnieniu GMO do środowi- ska; − jako ści powietrza; − jako ści wód powierzchniowych i podziemnych; − stanu akustycznego środowiska; − poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. • rejestry m.in.: − rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych; − rejestry zawieraj ące informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jako ści gleby lub ziemi. • raporty m.in.: − bezpiecze ństwa; − o oddziaływaniu przedsi ęwzi ęcia na środowisko. • zgody m. in.: − na przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze. • zgłoszenia, np. powa Ŝnych awarii instalacji do GIO Ś; • informacje o środowisku, dotycz ące zanieczyszcze ń powietrza; • programy wprowadzane w drodze aktu prawa miejscowego: − programy naprawcze tworzone w celu doprowadzenia do przestrzegania standar- dów jako ści środowiska, w przypadku wskazanych w prawie ochrony środowiska lub innych przepisach szczególnych, takie jak: - programy ochrony powietrza; - programy ochrony środowiska przed hałasem; - programy zalesie ń; - programy działa ń maj ących na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych. • strategie i programy bran Ŝowe; • plany m.in.: − plany gospodarki odpadami;

73 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

− plany działa ń krótkoterminowych, sporz ądzane w przypadku ryzyka wyst ępowa- nia przekrocze ń dopuszczalnych lub alarmowych poziomów substancji w powietrzu; zewn ętrzne plany ratownicze; plany post ępowania na wypadek zagro Ŝenia Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, mienia oraz środowiska naturalnego; − plany ochrony przeciwpowodziowej; − plany gospodarki wodnej.

Ponadto, zgodnie z zapisami ustaw: • Prawo ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62, poz.627 z dnia 27.04.2001r. z pó źniejszymi zmianami), • Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.Nr27, poz.96 z dnia 04.02.1994r. z pó źniejszymi zmianami), • Prawo wodne (Dz.U.Nr115, poz.1229 z dnia 18.07.2001r.), • ustaw ą o ochronie przyrody (Dz.U.Nr92,poz.880 z dn.16.04.2004r.), • ustaw ą o lasach (Dz.U.2000 Nr 56 poz. 679 z dn. 28.09.1991r. z pó źniejszymi zmianami), • ustaw ą o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U.Nr 16 poz. 78 z dn. 03.02.1995r.). do zada ń starosty nale Ŝy m.in.: - przyjmowanie zgłosze ń o instalacjach emituj ących zanieczyszczenia oraz przeprowadzanie post ępowania i wydawanie pozwole ń na korzystanie ze środowiska, w tym pozwole ń zintegrowanych, - nakładanie obowi ązku prowadzenia pomiarów emisji, - zobowi ązywanie podmiotu korzystaj ącego ze środowiska do ograniczenia oddziaływa- nia lub przywrócenia środowiska do stanu wła ściwego, - prowadzenie bazy danych o środowisku, - nakładanie obowi ązku wykonywania bada ń gleby i powierzchni ziemi oraz rekultywacji terenów zdegradowanych, - prowadzenie rejestru pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, u Ŝytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, - zlecanie sporz ądzenia planu urz ądzenia lasu lub uproszczonego planu urz ądzenia lasu dla lasów nie stanowi ących własno ści Skarbu Pa ństwa,

74 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

- udzielanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospoli- tych bez u Ŝycia materiałów wybuchowych, je Ŝeli obszar zamierzonej działalno ści nie przekroczy powierzchni 2 ha, a wydobycie nie przekroczy 20.000 m 3/rok, - wydawanie decyzji i kontrolowanie zalesiania gruntów.

Natomiast do kompetencji rady powiatu nale Ŝy: - uchwalanie obszaru ograniczonego u Ŝytkowania dla przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, - uchwalanie zasi ęgu i sposobu zagospodarowania stref ochronnych uj ęć wody, dla któ- rych pozwolenie wodnoprawne wydaje starosta, - podj ęcie niezb ędnych działa ń po rozpatrzeniu corocznej informacji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla powiatu i o stanie środowiska na obszarze województwa. Do kompentencji Wójta gminy nale Ŝy: Ponadto, zadania organów administracji rz ądowej i samorz ądowej na wszystkich szczeblach, w tym na szczeblu gminnym, polegaj ą m.in. na: - prowadzeniu edukacji ekologicznej, - ochronie przed powodzi ą i susz ą.

Instrumenty społeczne (edukacyjny i informacyjny) wykorzystywane s ą przez samorz ąd, administracj ę lokaln ą oraz działaj ące na terenie gminy organizacje ekologiczne.

Zadania realizuj ących zadania okre ślone w programie: Zadania okre ślone w programie b ędą realizowane przez przedsi ębiorstwa, organizacje, instytucje oraz samorz ąd gmin i samorz ąd powiatu, jako inwestorów inwestycji na swoim terenie.

Zadania kontroluj ących przebieg realizacji i osi ąganie zało Ŝonych w programie celów Kontrol ą procesu realizacji programu zajmuje si ę rada gminy poprzez ocen ę raportu, który jest sporz ądzany i przekazywany przez Wójta Gminy w dwuletnim cyklu. Na bie Ŝą co kontrol ę sprawuje specjalnie w tym celu utworzona w gminie jednostka, tzw. jednostka koordynuj ąca wdra Ŝanie programu. Efekty i stopie ń osi ągni ęcia celów zało Ŝonych w programie oceniane s ą na podstawie pomiarów i bada ń poszczególnych komponentów środowiska.

75 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Zadania odbieraj ących efekty realizacji programu Głównym beneficjentem podejmowanych działa ń w zakresie ochrony środowiska s ą mieszka ńcy gminy. Poprawa stanu środowiska odczuwana te Ŝ b ędzie przez wszystkich ludzi przebywaj ących czasowo na tym obszarze. Sprawna realizacja zwi ększonych zada ń z zakresu ochrony środowiska wymaga wzmocnienia administracji zajmuj ącej si ę ochron ą środowiska zarówno na szczeblu gminnym, jak i powiatowym.

7.3. Metody kontroli programu Kontrola wdra Ŝania przebiegu realizacji Programu i oceny realizacji Programu w aspek- cie realizacji zało Ŝonych celów opiera ć si ę b ędzie o: 1. Monitoring środowiska – stanu i zmiany presji (przyczyny) na środowisko. Zgodnie z ustaw ą „Prawo ochrony środowiska” pa ństwowy monitoring środowiska ma za zadanie wspomaganie działa ń na rzecz ochrony środowiska poprzez informowanie administracji rz ądowej i samorz ądowej oraz społecze ństwa o: - dotrzymywaniu norm jako ści środowiska oraz identyfikacji obszarów wyst ępo- wania przekrocze ń, - skuteczno ści realizowania programów naprawczych, - skuteczno ści realizowania polityk, programów i strategii ochrony środowiska, na ka Ŝdym szczeblu zarz ądzania, - przyczynach zmian jako ściowych zachodz ących w środowisku, - wyst ępuj ących trendach w jako ści wszystkich komponentów środowiska, - powi ązaniach przyczynowo-skutkowych wyst ępuj ących pomi ędzy emisj ą i imisj ą, - stanie środowiska.

Pa ństwowy monitoring środowiska obejmuje informacje w zakresie: • stanu czysto ści powietrza, • jako ści wód śródl ądowych powierzchniowych i podziemnych, • jako ści gleb i ziemi, • hałasu, • promieniowania jonizuj ącego i pól elektromagnetycznych, • stanu zasobów, w tym lasów, • rodzajów i ilo ści substancji wprowadzanych do powietrza, wód i gleby, • wytwarzania i gospodarowania odpadami.

76 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

Zgodnie z ustaw ą o Inspekcji Ochrony Środowiska (tj. Dz.U.2002r. Nr 112, poz. 982) pa ństwowy monitoring środowiska (PM Ś) realizowany jest na podstawie wieloletnich pro- gramów PM Ś opracowanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska oraz woje- wódzkich programów monitoringu środowiska opracowanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, przy czym programy wojewódzkie zawieraj ą zadania okre ślone w wieloletnich programach PM Ś.

2. Monitoring wdra Ŝania Programu, polegał b ędzie na ocenie w zakresie: - okre ślenie stopnia realizacji przyj ętych celów, - oceny realizacji programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska, - okre ślenie stopnia rozbie Ŝno ści (%) pomi ędzy przyj ętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, - analizy przyczyn tych rozbie Ŝno ści. Analiza przyczyn rozbie Ŝno ści powinna obejmowa ć ocen ę w zakresie: - mo Ŝliwo ści finansowych realizacji działa ń i poszczególnych zada ń, - mo Ŝliwo ści technicznych wykonania zada ń (m.in. zasoby ludzkie, wyposa Ŝenie techniczne), - stopnia zaanga Ŝowania instytucji odpowiedzialnych za realizacj ę działa ń, - reakcji społecze ństwa na propozycje działa ń zawartych w Programie, - aktualnych mo Ŝliwo ści prawnych, - aktualnych priorytetów, okre ślonych w dokumentach rz ądowych i wojewódzkich.

3. Monitoring skutków realizacji Programu, w tym monitoring świadomo ści społecznej. Monitoring skutków realizacji Programu prowadzony będzie poprzez ocen ę: - poprawy standardów jako ści środowiska, - poprawy poziomu i jako ści Ŝycia mieszka ńców, - aktywno ści i reakcji społecze ństwa.

Do najwa Ŝniejszych mierników w tym zakresie nale Ŝą : - stopie ń zmniejszenia ró Ŝnicy (w %), mi ędzy faktycznym zanieczyszczeniem śro- dowiska, a zanieczyszczeniem dopuszczalnym na danym obszarze (ładunkiem kry- tycznym), - ilo ść zu Ŝywanej energii, materiałów, wody, wytwarzanych odpadów, emitowanych zanieczyszcze ń w przeliczeniu na jednostk ę dochodu narodowego lub wielko ść

77 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

produkcji (wyra Ŝon ą w jednostkach fizycznych lub warto ść sprzedan ą) lub na mieszka ńca, - stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszenia nakładów, - technologiczno-ekologiczne charakterystyki materiałów, urz ądze ń i produktów ujawniane na etykietach lub w dokumentach technicznych produktów.

Mierniki społeczno-ekonomiczne stosowane b ędą w zakresie poprawy poziomu i jako ści Ŝycia mieszka ńców oraz świadomo ści społecznej. Podstawowym źródłem informacji w tym zakresie b ędą badania opinii społecznej, dane statystyczne i inne specjalistyczne opracowania.

Powiatowy szczebel zarz ądzania środowiskiem Starosta Powiatowy jest organem ochrony środowiska na poziomie powiatu. Posiada on takie instrumenty prawne jak: decyzja, zezwolenie, uzgodnienie, koncesja, kontrola i monitoring, nadzór, publiczne rejestry (m.in. zadania w zakresie zalesie ń i nadzoru nad lasami nie stanowi ącymi własno ści Skarbu Pa ństwa, ochrony powierzchni ziemi, ochrony przed hała- sem, korzystania z zasobów wodnych, wytwarzania, składowania i transportu odpadów niebezpiecznych i innych ni Ŝ niebezpieczne, procesu inwestycyjnego, zwi ązane z przedsi ęwzi ę- ciami mog ącymi znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, dla których raport mo Ŝe by ć wymagany). Tworzy równie Ŝ programy powiatowe ochrony środowiska, zalesie ń, rekultywacji gleb na obszarach zdegradowanych i gospodarki odpadami.

Gminny szczebel zarz ądzania środowiskiem Wójt Gminy jest organem ochrony środowiska na poziomie gminy. Rada Gminy mo Ŝe tworzy ć prawo miejscowe. Posiada istotny instrument zarz ądzania przestrzeni ą i środowi- skiem, jakim jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Wa Ŝnym zadaniem b ę- dzie zweryfikowanie dotychczasowego lub opracowanie nowego studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Stare Babice oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (MPZP), z uwzgl ędnieniem zwłaszcza takich zagadnie ń jak: • istniej ące i potencjalne obiekty niebezpieczne; • obszary nie spełniaj ące ustalonych wymaga ń w zakresie jako ści środowiska; • obszary zalesie ń i zadrzewie ń;

78 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

• obiekty i obszary o szczególnych walorach przyrodniczych; • wykorzystania lokalnego potencjału w zakresie zaopatrzenia w energi ę; • urz ądzanie terenów rekreacyjnych dla gminy. Rada Gminy mo Ŝe stanowi ć, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody, o utworzeniu nie- których form ochrony przyrody. Samorz ąd gminny realizuje inwestycje w zakresie ochrony środowiska na obszarze swojej gminy wydaje decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, realizuje gospodark ę wodno-ściekow ą na mocy zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony Środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627 z pó źniejszymi zmianami) oraz ustawy z dnia 18 lipca 201 r. Prawo wodne (Dz.U. nr 115, poz. 1229 z pó źniej- szymi zmianami) i gospodark ę odpadami na mocy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. nr 62, poz. 628 z pó źniejszymi zmianami) oraz ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. nr 132, poz. 622 z pó źniejszymi zmianami), a tak Ŝe prowadzi gospodark ę zieleni ą wykorzystuj ąc zapisy ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. nr 132, poz. 622 z pó źniejszymi zmianami).

8. SPIS LITERATURY oraz odno śniki do stron www: 1. Działalno ść Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. wnioski - kryteria wyboru przedsi ęwzi ęcia, 2004. http://www.wfosigw.sisco.info 2. EkoFundusz - http://www.ekofundusz.org.pl 3. Ekologiczny rozwój kraju. Rada Ministrów, Warszawa 2002 r. 4. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF): - fundusze strukturalne: http://www.ekogeo.com.pl/pl/fundstr.html - „EFRR – szansa dla Polski” - Jacek Szlachta: http://www1.ukie.gov.pl/kurs/efrr/ 5. Fundusz LIFE - www.europa.eu.int/comm/environment/life 6. „Geografia fizyczna Polski”, wyd. PWN, Warszawa – J. Kondracki,1998 7. Inwentaryzacja złó Ŝ kopalin województwa warszawskiego z uwzgl ędnieniem elemen- tów ochrony środowiska - Arch. PG Polgeol S.A. (Maszynopis). Warszawa – W. Chmielewski, S. Czochal, 1996 r. 8. Jako ść i zagro Ŝenia wód powierzchniowych w woj. mazowieckim – Raport WIO Ś, Warszawa 2002 r.

79 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

9. Koncepcja zaopatrzenia w wod ę systemu wodoci ągowego gminy Stare Babice – „Geo- system” W. Op ęchowski,2003 r. 10. Kampinoski Park Narodowy – www.kampinoski-pn.gov.pl 11. Krajowy plan gospodarki odpadami. Ministerstwo Środowiska, 2002 r. 12. Krajowy program edukacji ekologicznej. Ministerstwo Środowiska, 2003 r. 13. Kryteria wyboru przedsi ęwzi ęć priorytetowych finansowanych ze środków Narodowe- go Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w 2004 r. - uchwała Rady Nadzorczej NFO ŚiGW nr 153/03 z dnia 08.12.2003 r. http://www.nfosigw.gov.pl/site/main/pomoc_kryteria_wyboru.php 14. Listy priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Go- spodarki Wodnej planowanych do finansowania w roku 2004- uchwała Rady Nadzor- czej NFO ŚiGW nr 152/ 03 z dn. 08.12.2003 r.

http://www.nfosigw.gov.pl/site/images/lis.doc

15. Mapa geologiczno – gospodarcza Polski w skali 1:50 000 arkusz Warszawa Zachód (523) K. Bujakowska, H. Biernat, J. Derda, J.Otwinowski,1997

16. Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Warszawa Zachód (523) K. Cyga ński, E. Wo źniak, 1997 17. Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1: 50 000, arkusz Błonie (522) – K. Cyga ński 1997 r. 18. Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1: 50 000, arkusz Błonie (522) – H. Ban- durska-Kryłowicz 1997 r. 19. Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ą- cych szczególnej ochrony (red. A.S. Kleczkowski 1999 r.). 20. Narodowa strategia edukacji ekologicznej: Program wykonawczy Narodowej Strategii Edukacji ekologicznej oraz warunki jego wdro Ŝenia. Ministerstwo Środowiska. War- szawa 2001 r. http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/strategia2001.ht ml 21. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – 22. http://www.nfosigw.gov.pl 23. Plan gospodarki odpadami dla gminy Stare Babice na lata 2005 – 2011 (projekt, ECO- PARTNES Sp. z o.o., 2004

80 Gminny Program Ochrony Środowiska Gminy Stare Babice

24. Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2003-2006 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Rada Ministrów. Grudzie ń 2002 r.

25. II polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2002- 2010 Ministerstwo Środowiska, Warsza- wa 2000 r. http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/pol_ekoII_nowy /index.html 26. Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego. Urz ąd Marszałkowski De- partament Rolnictwa i Ochrony Środowiska Mazowieckie, Biuro Planowania Prze- strzennego i Rozwoju Regionalnego, 2003 r. http://www.mazovia.pl/p_akt_inf.asp?id=229 27. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej pa ństwa na lata 2002 – 2010. http://www.mos.gov.pl/1materiały_informacyjne/raporty_opracowania/II_pep.pdf 29. Projekt prac geologicznych dla budowy komunalnego uj ęcia wód podziemnych z utwo- rów czwartorz ędowych w zachodniej cz ęś ci gminy Stare Babice „Geosystem” W Op ę- chowski, 2003 r 1. Przychody i wydatki Narodowego Funduszu w 2004 roku. http://www.nfosigw.gov.pl/site/images/pl.doc 31. Rocznik statystyczny województwa mazowieckiego 2002 r. Urz ąd Statystyczny w War- szawie, 2002 r. http://www.mos.gov.pl/1strony_tematyczne/natura2000/index.shtml 32 . Stan środowiska w woj. mazowieckim w 2002 r – raport WIO Ś w Warszawie, Inspekcja Ochrony Środowiska Warszawa 2003 r. 33. Strategia Rozwoju Gminy Stare Babice 2005–2015, (uchwała nr XL/449/2002 Rady Gminy z dnia 26.09.2002 r)). 34 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej: http://www.wfosigw.pl 35 Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym. Ministerstwo Środowiska, 2002 r. – http://www.mos.gov.pl/1materialy_informacyjne/raporty_opracowania/wytyczne_ sporz ądzania_programow.pdf 36. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego – Stacja Bazowa „Po Ŝary” w Kampinoskim Parku Narodowym. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1999.