4 Noordwijkerhout Leeuwenhorst 8 Scheepswerf 1 1 Witte Poort 1 5 Leidschendam De Salamander 1 6 Leidschendam 2 2 Delft 2 7 Jaagpad langs de Schie 3 1 Overschie Hoge Brug Landgoed Leeuwenhorst in Noord- Klaas Hennepoel Bij de Witte Poort in Leiden, de De houtzaagmolen ‘De Salamander’ De Zilk Halverwege de Vliet lag de Leydsche De trekschuitroute over de Vliet Het jaagpad loopt langs de westzijde Bij de Hoge Brug is de aftakking wijkerhout strekt zich uit van de Op de grens van Oegstgeest en stadspoort aan het Noordeinde, is onlangs gerestaureerd en er is een Dam. Daar kon de niet eindigde vroeger bij de Haagpoort van de Schie van Delft via Kandelaar naar Delfshaven. Dat het brug- Trekvaarten Leidsevaart tot aan het Westeinde. Warmond direct aan de - vertrokken de trekschuiten die via bezoekerscentrum geopend. verder en moesten passagiers in Delft, aan de Wateringse Vest bij naar Overschie. Bij Abtswoude vinden wachtershuis bij de Hoge Brug In de middeleeuwen stond daar de mertrekvaart ligt sinds 2010 de de Vliet van Leiden naar Delft en overstappen in een andere trekschuit het Noordeinde. Daar moesten de we een in 2014 gerestaureerd Delfts eigendom was is ook hier te Abdij van Leeuwenhorst, die rond historische scheepstimmerwerf Den Haag voeren. die klaarlag aan de andere kant van passagiers uit- en overstappen. jaagbruggetje. zien aan het stadswapen van Delft IN ZUID-HOLLAND 1575 is verwoest. Op het landgoed Klaas Hennepoel. Hier kunt u zien de dam. Tegenwoordig is het vaarwater om op de gevel. liggen nu vier buitenplaatsen: Oud hoe houten schepen worden In 1648 werd de overtoom vervangen de stad heen gelegd en is het een Leeuwenhorst, Nieuw Leeuwenhorst, nagebouwd naar oud model en 1 2 Zoeterwoude Commissarishuis door een sluis, zodat de trekschuiten doorgaande route geworden voor Klein Leeuwenhorst en Dijkenburg. met historische technieken. Langs de Vliet ligt het Commissaris- konden doorvaren. de binnenvaart. huis van de trekvaartdienst 1 Leiden-Delft. Daar werden de Noordwijkerhout 5 Molen 9 Leiden Korte Mare paarden met ‘het Delftse Schouw’ 2 3 Delflandse Trekvaarten - 2 ‘De Hoop doet Leven’ De Korte Mare was het eindpunt en overgezet naar de overzijde van Schipluiden Deze molen, die nu in Voorhout langs vertrekpunt van de trekschuiten de Vliet. Houtzaagmolen ‘De Salamander’ aan de De trekschuiten naar Vlaardingen de staat, stond tussen Leiden en Haarlem. Daar lagen Vliet in Leidschendam. en Maassluis vertrokken vanaf de eerst in de Kamphuizerpolder in de schuiten te wachten voor vertrek. Waterslootse Poort via de Rijnsburg. De molen is in 1999 De Marekerk van stadsarchitect Buitenwatersloot en de Gaag naar 4 Museum de Zwarte Tulp verplaatst naar de Elsgeesterpolder Arent van 's-Gravesande uit 1649 3 Schipluiden. Daar splitste de Jaagbruggetjes hebben aan de waterzijde vanwege uitbreiding van de ziet er nog precies zo uit. Noordwijk aan Zee trekvaart in de Maassluizervaart een verlaagde brugleuning, zodat het De Delfshavense Schie met het moderne bloemenveiling Flora Holland. De sluis bij Leidschendam. Rechts het en de Vlaardingervaart. jaagtouw daar niet achter kan blijven Rotterdam op de achtergrond. sluiswachtershuisje uit 1888. haken. (Foto: Wim ter Hart/Aviacamera) (Gemeente Leidschendam-Voorburg) Noordwijk-Binnen Voorhout Sassenheim 2 8 Kandelaar 3 2 Rotterdam Delfshaven Het Commissarishuis langs de Vliet in 5 1 7 Leidschendam Werfhaven Van 12 Het buurtschap Kandelaar was een Langs de Delfshavense Schie vinden Zoeterwoude, gebouwd ca. 1637 door Ravesteijn vaste halte van de trekschuit tussen we de voormalige Van Nellefabriek, Arent van ‘s-Gravesande. (Foto RCE) De wRoelofarendsveenerf- en trekvaarthistorie van Delft en Rotterdam. Het jaagpad is gebouwd tussen 1927 en 1930. In Katwijk aan Zee Leidschendam herleeft langs de hier over een flinke afstand nog 2014 is dit belangrijke industriële Plaspoelkade, waar de werfhaven van herkenbaar als voetpad langs het monument verklaard tot Unesco 1 3 Voorschoten De Knip de scheepsbouwers Van Ravesteijn Nieuwveen water. Werelderfgoed. Langs de Vliet bij Voorschoten zijn Warmond wordt herbouwd. Hier sluit ook de Poldervaart aan op Gezicht op de Korte Mare met de jaagbruggetjes te zien, met de Rijnsburg In Schipluiden vinden we de Paardenbrug, de Schie. De voormalige keersluis is 6 De molen ‘De Hoop doet Leven’, Marekerk in Leiden door Paulus kenmerkende lage leuning. Bij de speciaal gemaakt om het jaagpaard naar in 2014 gerestaureerd. geschilderd door Claude Monet in 1886, Constantijn la Fargue, 1778 (Museum Knipbrug ligt de Knipmolen. Ook de Oegstgeest 1 8 Voorburg Buitenplaatsen de andere zijde te laten oversteken. toen de molen nog in Rijnsburg stond. De Lakenhal, Leiden) en een moderne herbergen De Knip en Allemansgeest Tussen Leidschendam en Voorburg De huidige brug stamt overigens uit 1870. (Van Goghmuseum) aanblik. zijn al eeuwen gevestigd aan de Vliet. 8 zijn nog veel buitenplaatsen te zien, Valkenburg 7 zoals Vreugd en Rust en Hoekenburg. WVoubruggeaak stond bij zo’n buiten een 2 4 Delft 6 Tolhuis Oegstgeest 1 4 Buitenplaatsen theehuis, dat uitzicht had op de Ter Aar Aan de Zuidkolk in Delft, net buiten de Hier werd tol geheven bij gebruikers Tussen Voorschoten en LEIDEN trekvaart. Rotterdamse en Schiedamse poorten, van het jaagpad langs de Leidschendam liggen fraaie 10 vertrokken de trekschuiten over de Haarlemmertrekvaart. Rond 2000 buitenplaatsen aan het water, 9 Schie richting Rotterdam en 11 Lakenhal Leiderdorp is het Tolhuis Oegstgeest door de zoals Villa Rozenrust. 1 9 Voorburg Hofwijck SchNieuwkoopiedam. De dienst naar Rotterdam particuliere eigenaar geheel Ook verderop, richting Langs de Vliet ligt Hofwijck, de had de hoogste frequentie en vertrok gerestaureerd. Het andere tolhuis Voorburg, vinden we nog Alphenbuitenplaats a/d Rijn van Constantijn en elk uur, van ’s morgens vroeg tot Jaagpad langs de Schie bij Kandelaar, stond bij ; op de plaats enkele buitenplaatsen. Wassenaar Christiaan Huygens. Zij hebben in de halverwege de avond. De Zuidkolk is gezien in noordelijke richting. De glazen luchtbruggen zijn kenmerkend waar nu het station Heemstede- Koudekerk 17de en 18de eeuw veel betekend voor vereeuwigd door Johannes Vermeer in voor de Van Nellefabriek. Aerdenhout zich bevindt. a/d Rijn wetenschap, techniek en kunst. Dit is zijn beroemde Gezicht op Delft. 12 te zien in het Museum Hofwijck. 2 9 Buitenplaatsen Voorschoten Tussen Delft en Rotterdam waren 3 3 Rotterdam - Delfshaven 1 0 Leiden De Lakenhal Hazerswoude- enkele buitenplaatsen gelegen langs De Delfshavense Schie eindigt bij De universiteitsstad Leiden telt vele Zoeterwoude-Dorp Rijndijk de Schie. Hofwijk (tegenwoordig een de Aelbrechtskolk. Delfshaven monumenten en musea. De Lakenhal begraafplaats) en Tempel bestaan was eeuwenlang de zeehaven van was eens het handelscentrum voor nog. Delft, waar VOC-schepen werden de wollen stof laken. Tegenwoordig gebouwd, bevoorraad en gelost. is hier het historisch museum van 13 Ook bezat Delfshaven een Leiden gevestigd. 3 0 Overschie belangrijke jeneverindustrie. Hazerswoude Dorp Overschie was een belangrijk knoop- punt in het trekvaartennetwerk. Leidschendam Hier splitste de Schie zich in drieën, Tolhek van het Tolhuis bij Oegstgeest. 14 Het buiten Hofwijk aan de Vliet in naar Rotterdam, naar Delfshaven (Foto Arjen Amsen) DEN HAAG Voorburg. GeziBodegravencht op Delft door Johannes Vermeer en naar Schiedam. Bij het Delftse 15 (plm. 1660). Diverse schuiten, waaronder Veerhuis werd het jaagpaard met Benthuizen een pontveer overgezet naar de 17 trekschuiten, liggen aangemeerd. Voorburg 20 Haagse Trekvliet (Mauritshuis) Ter contrast dezelfde andere zijde om daar langs het 7 Oegstgeest Kasteel 16 De stad Den Haag was door middel aanblik van Delft in 2015. (Wim ter Hart) jaagpad richting Rotterdam zijn Oud-Poelgeest 18 vanBoskoop de Haagse Trekvliet en de Vliet weg te vervolgen. In de bocht van Swaenstein Dit buitenverblijf voor welgestelde verbonden met Delft en Leiden. De de Schie staan nog enkele rolpalen. families is in 1662 gebouwd op de 20 19 trekschuiten vertrokken vanaf het Hier werd het jaagtouw langs geleid ussen 1630 en 1660 werden in heel Holland, ook in de Rijswijk restanten van het middeleeuwse Zieken, dat in het verlengde van het van schepen die de bocht om voeren Delfshaven gezien vanuit het zuiden. huidige provincie Zuid-Holland, in rap tempo vele T kasteel Alkemade. Het jagershuis Moerkapelle Spui ligt.W Deaddinxveen Geestbrug bestond al in richting Schiedam. Op de kop van de Voorhaven staat trekvaarten aangelegd en ingericht voor trekschuitverkeer. van Oud-Poelgeest aan de ZOETERMEER 1350; de huidige brug stamt uit 1933. korenmolen ‘De Distilleerketel’. De Hollandse economie groeide onstuimig en de behoefte aan Haarlemmertrekvaart heeft de Nootdorp Reeuwijk (Foto Wim ter Hart) betrouwbaar en snel openbaar vervoer voor iedereen nam enorm vorm van een kapel. toe. Tweehonderd jaar lang, tot de komst van de trein, was de 3 4 Schiedam trekschuit dé manier om je te verplaatsen. Maar wat is er nu nog Monster 21 De trekschuiten hadden in Schiedam over van al die trekvaarten, waar lopen ze precies en wat is er Wateringen hun ligplaatsen buiten de Over- nog te zien van dat roemrijke verleden? Pijnacker schiese Poort. Vandaar voeren ze Deze Erfgoedkaart biedt u een beknopt overzicht van de Poeldijk 2 5 Delft De Porceleyne Flesch enkele malen per dag naar Delft en trekvaarten in Zuid-Holland, van hun geschiedenis en hoe Aan de oostzijde van de Schie lagen Rotterdam. Schiedam kende in de 22 Delft Bleiswijk ooit vele aardwasserijen waar klei 18de eeuw een enorme bloei van- u de trekvaarten ook nu nog kunt beleven. Vanaf het water, 's-Gravenzande Gouda werd gewonnen en gezuiverd voor de wege de jeneverindustrie. De vele maar ook fietsend of wandelend. Stedelijk museum Het Prinsenhof plateelfabrieken in de stad. Nu is daar Het Delftse Veerhuis met rolpalen aan de monumentale panden aan de Lange Zevenhuizen Gezicht op Den Haag vanaf de Trekvliet. nog één fabriek van het beroemde linkerzijde. Dat het Veerhuis werd Haven getuigen van die bloeitijd. Kasteel Oud-Poelgeest is met een 24 Berkel Gravure naar H.M. Weissenbruch, 1848. Delftsblauwe aardewerk gevestigd: beheerd door de stad Delft is te zien aan 2 De Bollenstreek ‘grand canal’ verbonden met de (Haags Historisch Museum) De Porceleyne Fles. BijHaastrecht de fabriek is het stadswapen dat de gevel siert. Naaldwijk 25 0 Haarlem Zijlpoort Tussen Lisse en Noordwijkerhout Haarlemmertrekvaart. (Foto Arjen Amsen) en Bergschenhoek een veelbezocht bezoekerscentrum. (buiten de kaart) staan langs de Leidsevaart twee Hoek van Holland 26 Moordrecht De trekvaart van Haarlem naar poldermolens uit 1654. Ze stonden De Lier Rodenrijs 2 1 Rijswijk Leiden begon bij de Zijlpoort, de er al voordat de trekvaart in gebruik Aan het Jaagpad langs de Vliet 2 6 Delft Kruithuis stadspoort in de Zijlweg vlakbij de werd genomen. Aan de westkant 23 ten zuiden van Rijswijk ligt het Op 12 oktober 1654 ontplofte een Raaks. Negen keer per dag vertrok staat de achtkante stenen Hoge- (stoom)gemaal van de Plaspoel- opslag voor bStolwijkuskruit in de binnen- Het Oude Tramstation Vianen daar een trekschuit, die je in vier uur veensemolen en aan de oostkant Schipluiden 27 polder (1873). In de berm is een stad van Delft. Na deze ‘Delftse naar Leiden bracht en vice versa. de houten wipmolen van de Lage- Nieuwerkerk rolpaal te zien, die diende om trek- Donderslag’ werd het magazijn veensepolder. Langs de Leidsevaart schuiten de bocht om te trekken, verplaatst naar buiten de stad. zijn in de 19de en 20ste eeuw ook a/d IJssel zonder dat de schuit naar de wal Het nieuwe Kruithuis werd in 1660 veel bollenvelden aangelegd en Legenda dreef. Iets verderop langs het gebouwd naar een ontwerp van Pieter 1 Lisse Halfweg bollenschuren gebouwd. Jaagpad ligt de herberg Vlietzigt. Post. Het Kruithuis is via een watertje Het Zakkendragershuis bij de Beurssluis Halverwege tussen Haarlem en 28 onder de weg door verbonden met de in Schiedam is fraai gereAmeidestaureerd. 29 Jaagpad Leiden stopte de trekschuit om Schie, zodat de aan- en afvoer over Schoonhoven (Foto Gemeente Schiedam) van paard te wisselen. Bij Halfweg water kon plaatsvinden. 0 - 35 LocatiesCapelle ten westen van Lisse stond het Bergambacht commissarishuis met stalgebouw a/d IJssel 3 5 Rotterdam 30 Museum Aanlegsteiger van de trekvaartdienst Haarlem- Maasland Ouderkerk a/d IJssel 31 Oud Overschie 35 Nieuwpoort De Rotterdamse Schie eindigde Leiden. Het Huis Halfweg is in 1860 Museum bij de Delftse Poort, even ten afgebroken. De hardstenen grens- 21 32 noorden van de plek waar tegen- paal, die het eigendom van de Maassluis Landgoed ofKrimpen woordig het Hofplein is gelegen. steden Haarlem en Leiden mar- ROTTERDAM buitenplaats De Rotterdamse Schie werd vanaf keerde, staat er nog steeds. Op Vlaardingen Schiedam a/d IJssel de jaren ’40 voor een groot deel loopafstand van de trekvaart is Bollenvelden langs de Leidsevaart bij Rozenburg 34 Stoomgemaal Cromvliet aan de Vliet. gedempt. De straatnamen kasteel Keukenhof gelegen. De Zilk. (Foto Marca Bultink) Brielle Maritiem Museum Rotterdam Op de voorgrond is een rolpaal te zien. Schiekade en Schieweg herinneren Lekkerkerk hier nog aan. Stedelijk Museum Schiedam 33 Krimpen a/d Lek Het Wapen van Holland siert de 3 Noordwijkerhout monumentale gevel van het Kruithuis. Piet Gijzenbrug Leerdam Waar de ’s Gravendamseweg de Trekvaart kruist, lag eeuwenlangRockanje de Slikkerveer herberg van Piet Gijs. Zijn naam leeft Nieuw-Lekkerland 25 voort in de Piet Gijzenbrug, waar ook de buurtschap eromheen naar Ridderkerk genoemd is. In 1880, nadat de trein de functie van de trekschuit had Alblasserdam overgenomen, is de herberg herbouwd als Stationskoehuis. Heenvliet Hoogvliet Rhoon

Poortugaal Hendrik- Barendrecht Ido- De hardstenen grenspaal bij Halfweg Heerjansdam Ambacht Lisse. (Foto Marca Bultink) Spijkenisse Papendrecht Boven- Ouddorp Hellevoetsluis Hardinxveld Gorinchem Giessendam Neder- Oud-Beijerland Zwijndrecht Hardinxveld Goedereede Puttershoek Sliedrecht

Mijnsheerenland Piershil Maas dam DORDRECHT Westmaas Klaaswaal 's-Gravendeel Sommelsdijk

Middelharnis

Zuid-Beijerland Dirksland

Strijen Numansdorp Nieuwe Tonge

Oude Tonge

Ooltgensplaat