De Historiek Van Het Totstandkomen Van De Vlaams-Nederlandse Waterverdragen

DE HISTORIEK VAN HET TOTSTANDKOMEN VAN DE VLAAMS-NEDERLANDSE WATERVERDRAGEN

F. SUYKENS Ere-Directeur-generaal van het Havenbedrijf

THE HlSTORY OF THE "WATER" TREATIES WITH THE NETHERLANDS Alter the second world war, trade and traffic increased rapidly in A campromise had to be found between the interest of bath coun the port of Antwerp. Ships became bigger and their draught in tries. This was facilitated by the regionalisation in Belgium which creased. lt became therefore necessary to adapt the river Scheldt gave the Flemish government the authority to sign inernational to the requirements of the increased traffic of even bigger vessels treaties. with a deeper draught. As the port was also extended on the left bank of the rivera new entering loek had to be provided by prefe On the other hand, the Convention of Helsinki on the proteetion renee on Dutch territory. and use of border rivers became the basis of an agreement be The Netherlands have a big interest in the quality as wel/ as in the tween France, the Belgian regions and the Netherlands. quantity of the water of the river Meuse which is the main souree of potab/e water in their country.

"Antwerpen dankt alles aan de Schelde biele muntkoersen vastgelegd in de akkoor voerd (1965: 2.480 miljard ton.mijl - 1977: en de Schelde aan de Voorzienigheid" den van Breiton Woods, deed het wereld 10.800 miljard ton .mijl). goederenverkeer ter zee snel aangroeien. Deze gekende zegswijze brengt tot uitdruk Het is tegen deze achtergrond dat men de king dat de gunstige geografische ligging Het wereldgoederenverkeer ter zee steeg ontwikkeling van de haven van Antwer van de haven van Antwerpen diep landin nog sneller wanneer men het uitdrukt niet in pen moet plaatsen. Deze was de enige gro waarts en dus dichter bij de grote nijver ton maar in ton.mijl. te haven in Noordwesteuropa die praktisch heidscantra in West-Europa, aan de basis Zo raamde destijds Fearnly and Egers onbeschadigd door de geallieerden werd ligt van haar voorspoedige ontwikkeling. In Chartaring dat het wereldgoederenverkeer bevrijd. Het Marshall-plan maakte de bouw tegenstelling met grote nabuurhavens zoals ter zee steeg van 1.638 miljoen ton in 1965 van de petroleumhaven mogelijk waarlangs Rotterdam (Nieuwe Waterweg) of Amster naar 3.431 miljoen ton in 1977 of met 109,4 zich twee raffinaderijen (ESSO en SIBP) en dam (Noordzeekanaal) beschikt Antwerpen %. In miljarden ton .mijl nam datzelfde ver een petrochemisch complex (Petrochim) nog steeds over zijn oorspronkelijke en keer toe van 5.849 in 1965 naar 17.785 in zullen vestigen. De expansie van de mine slechts licht aangepaste natuurlijke toe 1977 of met 204 %. rale oliën zal overigens na de tweede we gangsweg: de Schelde. reldoorlog het wegvervoer (personen zowel De invloed van het verkeer van minerale als goederenverkeer) grondig beïnvloeden. Na de tweede wereldoorlog kende de we oliën in dit alles mag niet worden onder Voegt men er nog aan toe dat de naoorlog reldhandel een zeer snelle groei. De nooit schat vermits geleidelijk aan meer dan 50 % se wederopbouw spoedig zal worden ge voorheen geziene wereldwijde vrijhandel, van het wereldgoederenvervoer ter zee mi volgd door de oprichting van de Europese onder invloed van de GATT (Genera! nerale oliën werden. Deze minerale oliën Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) Agreement on Trade and Tariffs) en de sta- worden over steeds grotere afstanden ver- en van de Europese Economische Ge meenschap (EEG) d.w.z. van een groei markt die heel wat toekomstmogelijkheden Tabe/1 Wereldgoederenverkeer ter zee (in miljoen ton) biedt en die tal van multinationale onderne mingen zal aantrekken, dan begrijpt men Jaar Geladen Index ten volle de expansie van de Gouden Delta in de "golden sixties". 1937 494 44,5 Het besluit van tabel 2 is dat het aantal 1950 550 49,6 schepen verdubbelde in 20 jaar tijd, de ton 1960 1.109 100,0 nenmaat van deze schepen verdriedubbel 1970 2.605 234,9 de en de gemiddelde tonnenmaat toenam 1976 3.352 302,2 met ongeveer 50%. Deze groei was vooral spectaculair bij de Bron: Unctad tankschepen.

Water nr. 85- november/december 1995 227 Op eigen initiatief kwam toen ir. Leon Bon Tabe/2 Haven van Antwerpen - aangekomen zeeschepen net, Ere-inspecteur-generaal van de dien sten van de Schelde naar voor met een jaar aantal Belgische netto ton Gemiddelde BNT studie die aantoonde dat, mits enkele be (BNT) perkte baggerwerken aan de oostelijke punt van de Bol van Heijst in de Wielingen , 1950 9.687 22.603.852 2.333 tankschepen van rond de 50.000 ton dw 1955 13.731 33.956.846 2.473 (dry weight) zelfs bij doodtij en felle oosten 1960 16.570 45.290.756 2.735 wind naar Antwerpen konden opvaren . Mits 1965 18.065 55.383.388 3.066 het uitbaggeren van het Scheur- een vaar 1970 19.150 67.894.317 3.545 geul in de zeetoegang tot de Schelde -en mits het aanpassen van de rivier volgens Bron: Havenbedrijf/Algemene Di rectie (HB/AD) de principes van de beroemde waterbouw kundige uit Bremen, ir. Franzius, kon men zelfs schepen van 100.000 ton dw naar Antwerpen brengen. Tabe/3 Tankschepen in de haven van Antwerpen Het was noodzakelijk de kracht van de tij golf te versterken en aan de rivier een jaar aantal BNT % gemiddelde trechtervorm te geven die zich geleidelijk BNT aan vernauwt van stroomafwaarts naar stroomopwaarts. 1951 295 1.511.850 100 5.125 1955 591 3.287.392 217 5.562 Indien bepaalde technische aspecten van 1960 639 4.861.746 321 7.608 het voorstel van ir. L. Bonnet, dat gepubli 1965 1.026 10.338.336 684 10.076 ceerd werd in 1958 onder de titel "De be 1970 1.969 15.044.060 995 7.640 vaarbaarheid der Schelde voor zeeschepen met grote diepgang" aanleiding gaven -en Bron HB/AD soms terecht - tot kritiek was het ongetwij feld positief dat een technicus met groot prestige -was hij niet de oprichter van het waterbouwkundig laboratorium van Borger Tabe/4 Aangekomen zeeschepen gerangschikt volgend diepgang (meer dan 30') hout, d.w.z. diegene die een aanzet had gegeven tot het wetenschappelijk bestude diepgang 1970 1965 1960 1955 ren van de Schelde - een perspectief open de inzake de betere toegankelijkheid van 30 111 184 181 138 de haven van Antwerpen. 31 134 131 109 101 32 108 107 62 35 Bepaalde aspecten van het ontwerp van ir. 33 97 88 63 18 L. Bonnet werden verder bestudeerd en 34 94 113 34 8 o.m. de vaargeul doorheen het Scheur, de 35 64 164 58 aanleg van leidammen, het wegnemen van 36 111 106 19 de Krib van Walsoorden werden uitgevoerd 37 162 115 en zo kon de diepgang van de Schelde 38 182 89 worden opgevoerd. 39 156 15 40 100 1 Voor uitgaande schepen bedraagt de maxi 41 46 mum diepgang thans 41' (12,50 m). 42 5 Schepen met een diepgang vanaf 34' zijn 43 1 tijgebonden en bijgevolg onderworpen aan beperkte "tijvensters" voor opvaart en af Totaal 1.371 1.113 526 300 vaart afhankelijk van de gebruikte sluis en de diepgang van het schip. Bron HB/AD Wanneer men tabel 6 overloopt dan is het begrijpelijk dat men midden van de jaren TabeiS Haven van Antwerpen - Internationaal goederenverkeer ter zee zestig niet erg tevreden was met de ontwik keling van de toegankelijkheid. Dit had voor gevolg dat de petroleummaatschappijen jaar totaal goederenverkeer index waarvan minerale olie index zullen aandringen op de bouw van een pijp leiding van Rotterdam naa r Antwerpen voor 1950 21 .507.466 100 1.769.973 100 de aanvoer van ruwe minerale oliën. Alhoe 1955 32.341.229 150 5.738.927 324 wel andere alternatieven werden onder 1960 37.524.559 174 8.060.242 455 zocht o.m. de overslag via de haven van Le 1.044 1965 59.390.960 276 18.507.878 Havre en het verder vervoer met kleinere 1970 80.722.203 375 26.812.847 1.515 shuttletankers naar Antwerpen, bleek een kapitaalintensief systeem de voorkeur te Bron HB/AD hebben boven een arbeidsintensieve oplos sing. Deze pijpleiding was een groot succes · Niet enkel kwamen er meer zeeschepen en vooruitzichten bleken zeer beloftevoL voor de oliegroepen- minder voor het ha werden zij groter, vooral de diepgang van venbedrijf dat de inkomsten uit havenrech deze schepen baarde zorgen. Het is dan ook begrijpelijk dat men zich in ten moest ontberen. Zij had voor gevolg dat Antwerpen wegens dit toenemend ve rkeer de grote raffinaderijen in Antwerpen verder Er was dus wel degelijk een verbetering en deze stijgende diepgangen, zorgen werden gemoderniseerd en in bedrijf ble maar deze volstond niet. Het goederenver maakte over de toegankelijkheid van de ven ook na de twee oliecrisissen die o.m. keer ter zee nam steeds verder toe en de Schelde. hebben geleid tot de sluiting van raffinade-

228 Water nr. 85 · november/december 1995 Tabe/6 Ternaaien, om de vroegere Maasverdragen (1863 en 1873) aan te passen aan de nieu Maximum toegelaten diepgang bij aankomst vanaf 1948 we toestand van het Belgisch waterwegen net. Ook art. 16 van het Verdrag betreffen 1948 tot 1954 34' de de Schelde-Rijnverbinding van 13 mei 1955 35' (ingebruikname Boudewijnsluis) 1963 voorzag dat België een hoeveelheid 1956 tot 1962 36' (opening van een nieuwe geul door "het Scheur"- naast de be zoet water zou leveren "welke gelijk is aan staande Wielingenpas) de hoeveelheid van het ter bestrijding van 1963 tot 1967 37' de verzilting aan het zoutwaterbekken ont 1967 (ingebruikname van Zandvlietsluis) trokken water voor zover dit bij een redelij 1968 tot 1973 42' (van 1970 tot 1975 uitvoering geïntensifieerde baggerwerken ) ke behartiging van genoemde Belgische 1974 43' belangen mogelijk is en voor zover Neder 1975 tot 1979 44' land niet ve rklaart dat met minder kan wor 1980 45'6 den volstaan". 1981 47'6 1982 tot 1984 48'6 Het is tegen deze achtergrond dat Bel 1985 49' gisch-Nederlandse onderhandelingen wer 1989 (ingebruikname Berendrechtsluis) den gevoerd die geleid hebben tot de drie verdragen over de rechttrekking van de Bron: Agha, Beleidsnota 1993 Bocht van Bath, de aanleg van het Baal hoekkanaal en het Maaswater die op 13 Tabe/7 D.w.z. hierdoor werd de toegang van de juni 1975 door de Belgisch-Nederlandse haven stroomafwaarts verplaatst en dus de onderhandelaars werden geparafeerd. Aanvoer via pijpleiding berei kbaarheid van de haven verbeterd. Rotterdam-Antwerpen Het grote nadeel bleek toen plots dat de 1971 6.797.635 ton Het tienjarenplan met aanvullingen waar onderhandelingen in België in het grootste 1972 19.616.465 ton door de capaciteit van de haven praktisch geheim waren gevoerd door de twee on 1973 2 1.334.895 ton werd verdubbeld gaf ook een krachtige im derhandelaars bijgestaan door een beperkt 1974 16.718.207 ton puls aan het scheeps- en goederenverkeer, aantal experts, die echter nooit in de ple 1975 18.553.291 ton waardoor het verlies van de ruwe olie spoe naire vergaderingen aanwezig waren en dig werd weggewerkt en vervangen door die zich enkel konden uitspreken over hun meer hoogwaardige en meer arbeidsinten specifiek vakgebied. rijen in Gent, Feluy, Duinkerken, Amster sieve trafieken. Spoedig bleek echter dat Met andere woorden er was onvoldoende dam, enz. de haven op de rechteroever haar grenzen rugdekking . De aanvoer via de Rotterdam-Antwerpen bereikte en dat een verdere expansie enkel Dit had voor gevolg dat zodra de teksten pijpleiding kende een snelle groei. mogelijk was op de linkeroever van de bekend werden er heel wat oppositie ont Schelde. stond. Hierdoor verminderde uiteraard het verkeer In Wallonië ontstond veel beroering rond het van prioritaire diepstekende tankers op de Dit stelde meteen het probleem van de toe Maaswater en niet in het minst over de mini Schelde en bevorderde op deze wijze de gankelijkheid van deze nieuwe haven, die mum afvoer en de bouw van stuwdammen. veiligheid van het verkeer op de rivier. een achterpoort ontving door de Kallosluis Van belang voor de veiligheid was ook de (deze was én wegens haar afmetingen én Vooreerst werd in het ontwerp-verdrag aanleg van de Schelde-Rijnverbinding wegens haar stroomopwaartse ligging en vastgesteld dat het Maaswater in beginsel waarover een verdrag tot stand kwam (na kel toegankel ijk voor middelgrote schepen). steeds op natuurl ijke wijze langs de Maas een eeuw durende discussies) op 13 mei De hoofdtoegang werd terecht voorzien na naar Nederland afstroomt. 1963. bij het dorpje Baalhoek op Nederlands grondgebied, voor de Bocht van Bath om Nederland verplicht zich er toe geen maat Hierdoor werd de binnenscheepvaart tus hydrografische en nautische redenen. Het regelen te nemen die de natuurlijke afstro sen de Rijn via Nederland met Antwerpen liet ook toe een overdreven concentratie ming zodanig zouden verstoren dat het ge verwijderd van de vaart op de Schelde tus van het verkeer te vermijden nabij de Be vaar voor overstroming in België daardoor sen het kanaal Hansweert-Wemeldinge en rendrecht- en Zandvlietsluizen (waarbij zich zou toenemen. de Antwerpse sluizen. Dit kanaal heeft zo later nog twee containerterminals zouden wel het verkeer tussen de haven van Ant voegen), hetgeen steeds het gevaar van België anderzijds voert niet meer Maaswa werpen en de Rijn bevorderd als de pene aanvaringen verhoogt. ter uit het stroomgebied van de Maas en tratie van de haven van Rotterdam in zui haar bijrivieren af dan hetgeen het ter vol delijke richting versterkt. Een sluis op Nederlands grondgebied bete doening van zijn eigen waterbehoeften no kent meteen onderhandelingen met Neder dig heeft. Dit betekent dat, zolang de mini De Schelde-Rijnverbinding heeft ook de land waarbij van Belgische zijde zich ook mumafvoer niet 50 m3/s bedraagt, België aantrekkingskracht van de haven van Ant het probleem stelde van de rechttrekking hoogstens de helft van het Maaswater mag werpen verbeterd voor de Duitse chemi van de scherpe bocht van Bath nabij de afvoeren. België zal er echter naar streven sche groot-industrie (Bayer, BASF, Degus Belgisch-Nederlandse grens, de plaats dat door de bouw van stuwmeren in het sa, Henkel, Phenolchemie enz.) Door deze waar zich enkele spectaculaire aanvarin stroomgebied van de Maas en haar bijrivie verbinding werd Antwerpen op ongeveer gen en strandingen voorgedaan hadden. ren "tot welker aanleg reeds eerder door Bel dezelfde vaarafstand gebracht van Lever Reeds in 1968 stelt België aan Nederland gië was besloten en waarvan de totale ber kusen, Frankfurt of Ludwigshafen als de voor hierover onderhandelingen te begin gingscapaciteit ten minste 240.000.000 m3 Rotterdamse Maasvlakte. nen. zal bedragen "zodat de Maasafvoer'' nooit Nederland verklaarde zich bereid hierop in zal dalen beneden 50 m3/s." In dit geval be Deze industriële expansie werd ook moge te gaan "om redenen van goede nabuur draagt de afvoer naar België ten hoogste lijk gemaakt door de uitvoering van het schap" en mits hierdoor geen wezenlijke 22 m3/s. Tienjarenplan voor uitbreiding en mo Nederlandse belangen werden geschaad. dernisering van de haven van Antwer Tegelijkertijd moest een oplossing worden Dit alles bleek "politiek" in Wallonië niet pen dat eenparig door het Belgisch parle gezocht voor de kwantiteit en de kwaliteit haalbaar, al moet worden gezegd dat gou ment in 1956 werd goedgekeurd. Dit plan van het Maaswater. Inderdaad op 24 fe verneur Clerdent, Le Grand Liège, Ie Co werd vrij spoedig aangevuld door de bouw bruari 1961 had de Belgische regering er mité International pour I'Aménagement de van de Zandvlietsluis die in 1967 werd zich toe verbonden naar aanleiding van het la Meuse en zelfs de Conseil Economique opengesteld, samen met het Kanaaldok. verdrag over het lichten van de Stop van Walion steeds deze minimum afvoer van

Water nr. 85 - november/december 1995 229 50 m3/s hadden vooropgesteld wegens het Wallonië geen Maaswater drinkt en dat Noordzee tot aan de Zandvlietsluis, over belang van de bevaarbaarheid van de de kwaliteit van het Maaswater volstaat eenkomstig het programma 50'/48'/43'. Maas, het verkrijgen van voldoende koel voor haar behoeften. Zij zal deze kwali water voor de industrie enz. teit verbeteren wanneer en op de wijze Dit alles werd bevestigd door de intentie De onderhandelaars dachten goed te doen dat zij dit nodig acht. verklaring van de ministers H. Van de de Belgische bestaande plannen voor - Wallonië ziet definitief at van de bouw Broeck en L. Tindemans d.d. 7 oktober stuwdammen en minimum afvoer op te ne van stuwmeren op zijn grondgebied. 1985. Hierin werd gezegd "de ministers be men in een internationaal verd rag zodat vestigen dat wordt afgezien van het verwe men zekerheid kreeg dat de benodigde kre Toch werd getracht om een eenstemmig zenlijken van de verbetering van de vaar dieten tijdig zouden ter beschikking komen. Belgisch standpunt te verkrijgen dat zou weg nabij het nauw van Bath en dat het Dit gold eveneens voor de vrij stringente toelaten de onderhandelingen met Neder verdiepingsprogramma voor de Wester bepalingen inzake de zuivering van het land opnieuw aan te knopen. schelde daarvoor in de plaats is gekomen". Maaswater, dat in feite ook een Belgisch belang betrof en die toch ooit zou moeten Zo werd in januari 1978 een gemengde ka Dit werd sterk bekritiseerd door diegenen worden verwezenlijkt. binetten/ambtenaren-commissie opgericht die voorhielden dat de rechttrekking van de onder het voorzitterschap van de Secreta bocht van Bath werkzaamheden betrof op Hetzelfde kan worden gezegd van de be ris-generaal van Buitenlandse Zaken, dhr. Nederlands grondgebied en dus een ver palingen inzake de zuivering van het wa Grandry die 11 maal vergaderde en uitein drag vereiste maar dat de verdieping van ter van de Schelde die eveneens in een delijk aangepaste teksten voorlegde, die de Schelde een recht was dat voortvloeide reeds bestaand Belgisch programma waren echter werden ter zijde geschoven want de uit de akte van Wenen en het scheidings voorzien, maar die nu een verplichtend ka gewesten kregen op dat ogenblik nieuwe verdrag van 1839 waarvoor dus geen ver rakter kregen, ja zelfs de nieuwe vaarweg bevoegdheden o.m. inzake het waterbeleid. drag vereist was. Het Scheldestatuut waar mocht niet in bedrijf gesteld worden vooral borgt immers de vrije en ongehinderde eer het water van de Schelde ter hoogte Door het besluit van 7 juli 1980 van het mi vaart alsmede de goede bereikbaarheid van de Belgisch-Nederlandse grens ten nisterieel comité voor Buitenlandse politiek van de havens. minste voldoet aan bepaalde in het verdrag werd een interkabinetten-werkgroep op voorziene normen. gericht onder het voorzitterschap van Anderzijds vermeldt de overeenkomst van ambassadeur Depasse die met zeer veel 7 oktober 1985 ook "een verdrag tussen Het verdrag met de stringente - en zoals la geduld en diplomatie na 40 vergaderingen beide landen over het voorgenomen verdie ter zou blijken, weinig realistische - bepalin en de studie van 67 documenten op 23 juli pingsprogramma voor de Westersehelde gen inzake waterzuivering werd door de 1981 een zeer degelijk verslag voorlegde zal slechts in werking kunnen treden wan onderhandelaars gezien als een waarborg dat echter van Waalse zijde op een veto neer gelijktijdig daarmee een verdrag in dat België de plannen die het zelf had op stuitte van Vice-eerste minister Mathot o.m. werking treedt waarin de kwantitatieve en gesteld, zou uitvoeren. wegens het voorziene minimum debiet van kwalitatieve vraagstukken met betrekking 50 m3/s te Monsin (Luik). tot de Maas worden geregeld". Meer bezwaren bestonden van Antwerpse In dit perspectief van het Maasdebiet is het zijde tegen de economische bepalingen, nuttig een tweetal studies te vermelden in De critici voerden aan dat hierdoor België die het verbod van overheidssteun voorza verband met het Maasdebiet de koppeling van Maas en Schelde officieel gen alsmede minimum prijzen voor de gron zo werd onderzocht of niet een stuwdam aanvaardde. Men vergat hierbij dat ook in den. Vooral de procedure scheen lastig. kon worden gebouwd op de zijrivier de 1863, in 1925 in het onaanvaardbare ver "Houille" op de Frans/Belgische grens. drag en in 1975 in de geparafeeri:le verdra Inderdaad, gesteld werd dat de regeringen Hierdoor kan het Maasdebiet worden on gen Maas en Schelde samen of gelijktijdig elkaar wederzijds op de hoogte moesten dersteund. Indien echter Wallonië stuw werden behandeld. De intentieverklaring stellen van "voorgenomen toezeggingen dammen op zijn grondgebied weigerde, werd van Belgische zijde slechts "Ad Refe aan nieuw te vestigen bedrijven of bedrij waarom zou Frankrijk dit aanvaarden? rendum" ondertekend. Ook werd met schrij ven die een uitbreiding tot stand wensen te een uitgebreide studie werd uitgevoerd in ven van 13 juli 1984 voorbehoud gemaakt brengen". De inlichtingen worden uiterlijk verband met de mogelijke bouw van een inzake de koppeling tussen de uitvoering verstrekt op het ogenblik dat de onderhan spaarbekken in oude grindputten in Lim van het verdiepingsprogramma en de tot delingen vaste vorm krijgen doordat aan burg hetgeen voor een beperkte capaci standkoming van het Maasverdrag. het daartoe bevoegde gezag om instem teit wel hoge investeringen zou hebben ming wordt gevraagd met de voorgenomen gevergd. Wat er ook van zij. in december 1986 werd vestiging of uitbreiding. De inlichtingen de onderhandelingscommissie onder leiding moeten concreet zijn. Zij omvatten de be Op 23 juli 1982 besloot de ministerraad dat van de heren E. Davignon, oud-EEG drijfssector waarin de investering zal de heronderhandelingen met Nederland commissaris en B. Biesheuvel , oud mi plaatsvinden, de door een kaart aan te dui zouden worden gevoerd "op basis van een nister-president, aangewezen. In maart den vestigingsplaats, het bedrag van de in Belgische onderhandelingspositie die zal 1987 was er echter een opschortend be vestering, de in gebruik te nemen opper worden uitgewerkt aan de hand van het roep van de Waalse executieve. vlakten, de grondprijs en de te scheppen vermelde rapport ("Depasse") van 1981 In mei 1988 werd toch een regeerakkoord werkgelegenheid (art. 38). door een ministercomité ad hoc waarbij de gesloten dat bepaalde "De regering heeft Nog moeilijker was de procedure inzake de deelregeringen worden betrokken". de vaste wi l de onderhandelingen tot een luchtverontrei niging en vooral het feit dat zij goed einde te brengen". ook betrekking had op het ganse bestaan Dit ministerieel comité vergaderde van Op 2 maart 1989 werd dhr. M. Poppe als de haven- en havenindustrie gebied op de 1982 tot 1984. Nederland liet op 28 oktober voorzitter van de Belgische delegatie aan rechteroever. Deze procedure die wel meer 1983 aan België weten dat over de uitvoe geduid. Tevens werden vertegenwoordi dan een jaar kan duren plaatste in feite ring van het ondertussen bestudeerde ver gers van de gewesten bij de onderhande gans de havenindustrie onder Nederlands diepingsprogramma een overeenkomst zou lingsdelegatie gevoegd. Voor het Vlaamse toezicht. moeten afgesloten worden. gewest was dit ondergetekende.

Deze enkele elementen geven duidelijk aan Op 13 juli 1984 meldde de Belgische minis De Nederlands-Belgische onderhandelin waarom de verdragen van 1975 voor België ter van Buitenlandse Betrekkingen aan Ne gen verliepen vrij stroef. Nederland over politiek onaanvaardbare verdragen waren. derland dat België opnieuw wenste te on handigde een reeks nota's, die als basis derhandelen over de waterverdragen. Te van de onderhandelingen konden dienen, Vooral van Waalse zijde werd steeds her vens liet hij weten dat België definitief afzag genummerd A, B, C, D en tal van onderver haald dat: van de afsnijding van de Bocht van Bath en delingen. Wallonië geen vragende partij was voor de voorkeur gaf aan de aanpassing van de de herziening van de oude verdragen maritieme toegangsweg van boei A 1 in de Van Belgische zijde kwam men er niet toe

230 Water nr. 85 - november/december 1995 een akkoord te bereiken over een gemeen rer de rnayens juridictionnels supp/é d. het Waalse gewest wenst Frankrijk te schappelijk tegenvoorstel. mentaires par rapport au droit actuel betrekken bij de onderhandelingen Teneinde uit de impasse te geraken over pour assigner en justice /'Etat, la Ré handigde Nederland op 12 april 1991 een gion ou les personnes privées be/ges. De toestand zal echter begin van de 90er voorstel van verdrag betreffende de sa De la comparaison avec des instru jaren ingrijpend veranderen. menwerking bij het beheer van de Maas ments juridiques supranationaux ou in en de Schelde. Het betrof een goed opge ternationaux existants, i/ ressort que Vooreerst was er het feit dat de afsnijding steld compact voorstel waarin gesteld dans /'ensemble, Ie traject de traité van de bocht van Bath vervangen werd werd: "De tijd van de "oude" waterverdra n'introduit pas de nouvelles ob/igations door het plan "De Bock", de toenmalige in gen is voorbij. Het is nu tijd voor een sa juridiquement contraignantes. Pour Ie specteur-generaal verantwoordelijk voor de menwerkingsverdrag. De Nederlandse de· surplus, i/ instaure un programme d'ac Schelde. legatie zou het werk hieraan in de komen tion, un cadre, pour la gestion concerté de maanden willen afronden". de problèrnes fluviaux transfrontaliers. " In het verslag van de Belgisch-Neder landse Technische Schelde-commissie "Kern van het Nederlandse voorstel is de Zelfs deze verklaring kon niet overtuigen. werd in juni 1984 gesteld "zoals blijkt uit het oprichting van een Maascommissie en een Hiervoor waren nieuwe feiten nodig. voorgaande kan de verdieping (programma Scheldecommissie met een breed man 48'/43') van de maritieme toegangsweg tot daat. Het ontwerp-verdrag geeft de hoofdlij Het Waals gewest bleef bij zijn standpunt de haven van Antwerpen worden uitge nen en de doelen van de korte termijn als dat zo dikwijls werd herhaald: voerd zonder belangrijke wijziging van het mede minder uitgewerkt, een visie op de regime van de Westerschelde, zonder ge samenwerking in de verdere toekomst. De • inzake de waterkwaliteit van Schelde en voelige aantasting van zijn grote ecologi vormgeving van deze werking voor de mid Maas: sche waarde, zonder de veiligheid van het dellange en lange termijn kan aan de com a. identieke kwaliteitsobjectieven van de scheepvaartverkeer te verm inderen en de missie worden overgelaten." bron tot de monding risico's voor bevolking en milieu te vergro b. identieke kwaliteitsobjectieven voor ten". "In het hoofdstuk over de afvoer van de Schelde en Maas (d.w.z. de imperatieve Maas en Schelde is een regeling opgeno waarden van viswater voor karperachti Vervolgens heeft het scheepvaartverkeer men over spaarmaatregelen in Vlaanderen gen volgens de EEG-directieve 78/659) van en naar Antwerpen zich gewijzigd. en Nederland bij lage Maasafvoeren. Hier c. de onderhandelingen met Nederland (zie onderstaande tabel) voor was eerder bij deskundigen-overleg al worden beperkt tot de hoofdrivier verregaande overeenstemming bereikt. Wanneer deze regeling in het kader van dit Aangekomen schepen te Antwerpen verdrag tot stand komt, kan Nederland afzien van de in 1975 nog voorziene aanvulling van jaar aantal Bruto Register gemiddelde BRT index BRT de afvoer uit stuwmeren in de Ardennen en Ton (BRT) van het recht op compensatie voor waterver liezen in de Schelde-Rijnverbinding." 1980 17.151 102.696.382 5.988 100 1994 15.618 164.268.498 10.518 160 Van Vlaamse zijde werd dit voorstel positief onthaald als goede basis voor de verdere Het aantal schepen daalde maar de tonnenmaat nam met 60 % toe. Hierbij waren 145 onderhandelingen. schepen van meer dan 100.000 dwt. Wel was er kritiek op art. 30 dat een Neder lands toelatingsbeleid voorzag voor de scheepvaart op de Schelde en ook op het Totaal maritiem goederenverkeer niet voorzien van bepalingen voor het Baal hoekkanaaL jaar totaal index

Van Waalse zijde had men bezwaar: 1980 81.935.340 100 tegen het feit dat slechts één verdrag 1994 109.494.353 134 werd voorzien; het moesten drie afzon derlijke verdragen worden; Indien het globaal goederenverkeer steeg met 34 % dan nam in dezelfde periode het tegen de vermelding in de titel van sa stukgoederenverkeer toe met 75 % vooral onder invloed van het containerverkeer. menwerking bij het beheer van de Maas. Dit was een afstand van soevereiniteit; - de milieuproblematiek gaf ook aanleiding Maritiem containerverkeer te Antwerpen tot bemerkingen. jaar totaal in ton index Eerst werd getracht de milieudeskundigen van de drie gewesten samen te brengen 1980 6. 125.967 100 om na te gaan of de bepalingen van het 1994 24.335.994 397 Nederlandse ontwerp niet verder gingen dan reeds bestaande internationale verdra Vooral het containerverkeer is geïnteresseerd aan een mogelijke opvaart bij elke stand gen en overeenkomsten die reeds het land van het getij. Ook stelt zich de open afvaart van schepen met een diepgang van 40' die en de gewesten verbonden. steeds meer in de vaart worden gebracht. Dit was in grote mate het geval maar toch kon geen volledige overeenkomst worden bereikt (verslag 14.04.1992). • inzake het debiet van de Maas: Om deze reden moet het programma ver Daarom werd besloten het Nederlandse a. het Waalse gewest ontneemt in de der worden aangepast en de minimum ontwerp-verdrag voor te leggen aan een in Maas het water dat zij nodig heeft diepgang van 38' in het oorspronkelijk pro ternationaal vermaarde transtalige jurist b. het Waals gewest heeft ingevolge het in gramma op 40' worden gebracht. dhr. Ruben Ergec, prof. ULB. Deze kwam ternationaal recht het recht om het Al in zijn verslag van 1 maart 1993 tot de con bertkanaal te voeden met water dat van Van doorslaggevend belang was ook de clusie (pag. 14/15): de Maas ontnomen wordt te Luik voortschrijdende federalisatie van het land. c. het Waalse gewest voorziet geen stuw Hierdoor kregen de gewesten na 1988 ver "// ressort de tout ce qui précède que dammen meer in Wallonië om het lage dragsbevoegdheid en kon Vlaanderen Ie project de traité ne parait pas procu- Maasdebiet te ondersteunen met Nederland verdragen afsluiten over de

Water nr. 85 - november/december 1995 231 Schelde maar ook over de kwantiteit van Maas en Schelde-verdieping waren niet gaande oplossing met MER en andere stu het Maaswater daar de Grensmaas op langer meer aan elkaar verbonden door de dies, voor de tweede toegang tot de Linker Vlaams grondgebied gelegen is. Het be noodlottige Nederlandse koppeling. schelde-oever (Baalhoek), de verdere ver sparingsprogramma wordt uitsluitend in dieping van de Schelde 50'/40' (art. 8 van Vlaanderen en Nederland uitgevoerd en het Verdrag inzake de verdieping van de het meetpunt van Mansin (luik) kan wor BESLUIT: vaarweg in de Westerseheldel en de Hoge den vervangen door stroomafwaartse snelheidsspoorlijn Antwerpen-Rotterdam meetpunten buiten Wallonië. Het heeft zowat 25 jaar geduurd vooraleer (Gemeenschappelijke Verklaring, punt 5). een oplossing werd bereikt tussen Vlaan Tot dit alles werd de nodige aanzet reeds Tenslotte was er het ECE Verdrag van deren en Nederland voor het netelige pro gegeven. Helsinki betreffende de bescherm ing en bleem van de waterverdragen. Door het het gebruik van grensoverschrijdende wa toenemend milieubewustzijn in beide lan F. SUYKENS terlopen en internationale meren (1993). den, door de nieuwe inte rnationale over Ere-Directeur-generaal Hierdoor werd het mogelijk verdragen te eenkomsten zowel in E.U. als in ECE-ver van het Havenbedrijf voorzien tussen Frankrijk, Vlaanderen, band en vooral door de federalisatie werd De Moystraat 32 Wallonië, Brussel en Nederland. In zekere uiteindelijk een overeenkomst bereikt die 2018 Antwerpen zin trad Frankrijk op als bemiddelaar tussen de basis moet vormen van samenwerking de Belgische regio's en Nederland. tussen de beide landen voor de gelijkop-

Europees Congres over Mobiliteit en Milieu 15-16 april1996, Gent

Waar vroeger de nadruk werd gelegd op de positieve band tussen mobiliteit enerzijds en de economische acti viteit, tewerkstelling en welvaart anderzijds, wordt actueel de mobiliteitsproblematiek meer en meer gekoppeld aan factoren als mjlieuhinder en gebrekkige ruimtelijke ordening.

Dit congres bekij kt deze evolutie en werpt een blik in de toekomst: Hoe zal onze mobiliteit evolueren? Wat zal de impact op het leefmilieu zijn ? Hoe reageert het beleid op deze evolutie?

Voor meer informatie: v.z.w. WEL, Marktplein 16, B-2110 Wijnegem tel : 03/353.72.53 - fax: 03/353.89.91

232 Water nr. 85 - november/december 1995