Meer-Historie 1985

"MEE - HISTORIER " verschijnt 5x per jaar (jaarverslag inbegrepen). 13e jaargang, no. 1, maart 1985.

Redactie: A.G.M.va r Oord-Wiskerde n , Raadhuislaa , 213 E Hoofddorp23 nB 1 . W.Slob, Hoofdweg 743,2131 MA Hoofddorp, tel.:02503-16638. R.P.Zijp, Reigerstraat 8, 1171 TR Badhoevedorp, 02968-7233. Verzorgin n verzendinge g : J.P.Wieringa, Kromme Spieringweg 438, 2141 AN Vijfhuizen, tel.: 02508-1412.

samenstelling bestuur: voorzitter: A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 213 V Hoofddorp(02503-16617C 1 ) vice-voorzitter: mr.R.M.Dunselman, Hoofdweg 1372, 2153 LV Nieuw-Vennep (02526-86515) secretaris: L.R.den Otter, Zeemanlaa , 117 C Badhoevedor25 nB 1 p (02968-2139) penningmeester: P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51, 2151 CP Nieuw-Vennep (02526-72612) leden: drs.P.G.J.de Boer, Terweewe , 234 OegstgeesN 69 gC 1 t (071-172780) Fr.de Jong, Leeghwaterstraat 29,2132 SN Hoofddorp (02503-16682) D.Prins, Olympiastraat 23,143 X RijsenhouK 5 t (02977-20187) R.P.Zijp,Reigerstraat 8, 1171 TR Badhoevedorp (02968-7233)

Het postgironummer van de stichting is 35.11.852 tnv."Meer-Historie", te Nieuw-Vennep; bankrek.: no.15.55.92.564 of 47.50.77.393.

Nieuwe begunstigers kunnen zich opgeven bij alle bestuursleden, doch j voorkeut secretariaatbi he j bi r . De minimum-contributie bedraag ƒ 15,-t r jaarpe - . Betaling na ontvangst van accept-girokaart.

Inhoud van dit nummer: blz. 3 Bestuursmededelingen 4 De boerderij "Vredestein" 8 Enige kanttekeningen bij "Amersfoordt en De Badhoeve" 11 De familie Rutgers van Rozenburg 14 De kaasfabriek aan de Spaarnwouderweg 16 Tekening van Lunenburg (gezicht op Aalsmeer) 17 Boek- en bladbespreking 21 Kort nieuws. Uitnodiging voo e jaarlijksd r e begunstigersavond (inlegvel). - - 3 - -

Bestuursmededelingen.

Historische Cultureld n va g e Da e Raa n Noordhollandva d . Onze Stich- tins vertegenwoordigwa g e drud kj bi dbezocht e Historische Dag, georganiseerd doo e Cultureld r e Raan Noordhollandva d . Daar wern symee d - posium gehouden ter gelenheid van het 10-jarig bestaan van de Histo- rische Werkgroe e Verd n .va pHaerlem . e besprekingeD n hielden verbane vraad n hoeverrt i g me d e bestuded e - e plaatselijkd rinD VO g e streekgeschiedenid n e e s voo e algemend r e vaderlandse historie van belang is. Duidelijk werd de waarde ervan onderschreven. Daarna was aan de orde op welke wijze die plaatselijke geschiedenis dan bestudeerd en beschreven moet worden. Algemeen werd door de deskundige nt zonde erkendi t rda d overvloedig ee amateur-hisd steu n va n - torici moeilijk afdoend t stan n to wordee ka d n gebracht. Verschillende methode n onderzoeva n n verschillende k e terreinen welke voor onderzoe n aanmerkini k g komen, werden genoemd. e teksteD r lezingede n n werde e aanweziged n r hante nd gestel n kune d - nen uitstekend als studiemateriaal voor werkgroepen worden gebruikt. Uie gehouded t n besprekinge n gedachtenwisselingee n n hebbe j kunwi n - e goedd ne g zijp n o we en onz i opmake ne ew t gemeenteda n e ,w maat da r t begi r he voo e g maa n t r no aa staar da tientalle l n we e n n vrijwillige onderzoekers nog volop werk is te doen. Een lichtend voorbeel t bereikwa t n n wordereedwa ka va dt n se n bereikt is en dat in weinig gemeenten zijns gelijke heeft, is het speur- en verzamelwerk dat men in Lisserbroek heeft verricht en vastgelegd in n Lisserbroeki t he hes twa boe"o "Z e (vadruk2 e knd zijg enkelno n e exemplare e koopt n . Inlichtinge j A.Donkerbi n , Kalmoesstraa, 26 t 216LisserbroekK X 5 , tel.:02521-10087)

"Haarlemmermeerders in moeilijkheden". Dit boek van drs.P.G.J.de Boer is nog niet geheel uitverkocht. Er zijn nog enkele tientallen exemplaren verkrijgbaar bij drukkerij Koning aan de Raadhuislaan te Hoofddorp. De prijs bedraagt afgehaald ƒ 29,50.

Begunstigersbijdrage 1985 U zul. t intusse accept-girokaare d n t waarmede U Uw donatie aan onze Stichting over 1985 kunt voldoen, wel hebben ontvangen j verzoeke.Wi U vriendelijn g nie- voorzovek no t t da U r gedaan mocht hebbe w bijdragU - n willee t e n overmaken, voor welke moeite wij U al bij voorbaat hartelijk danken.

Redactieleden gezocht. Zoals U bovenaan op de binnenomslag kunt lezen bestaat de redactie uit slechts enkele personen. Het bestuur wil de redactie uitbreiden met 2 of 3 personen. Zij, die belangstelling hebben voor de plaatselijke geschiedenis en mee willen werken aan de verzorgin s blaon dn wordeva g n vriendelijk verzocht verbindine t p o g nemen met de heer Slob of Zijp, wier adressen en telefoonnummers U op de binnenomslag aantreft. Men behoeft geen ervaring te hebben op het gebied van redactioneel werk. Wel zal creativiteit, inzet en energi p prijo e s worden gesteld. Verwache geled n i - tn me word t da t n aantaee genhei m o l s (4-6i d ) bijeenkomste wonee t r jaaj npe nbi r en eventueel teksten te redigeren en/of te corrigeren en - wanneer men daartoe bereid is - ook eigen bijdragen te leveren over de re- sultaten van historisch onderzoek, betreffende aktuele gebeurtenissen (verslage n vergaderingeva n f excursieo n s b.v. e moef )derdet o n -aa n digen interessante opstelle p plaatselijo n k historisch gebiee t n i d n zendeliefsda n e nt oveg nimmeno r r gepubliceerde onderwerpen. In dit verband maken wij er gaarne melding van dat binnenkort ons blad waarschijnlij n andeee n anden ri ee k formaat r me uiterlij n e t k en wellich k anderoo t s gedrukt l uitkomenza ,e maniedi p rO . hopej wi n tn eperiodie ee bereike r e l ontstaat za kda n t nieda n t alleen beter "oogt" maar ook met meer plezier gelezen zal kunnen worden. Mocht iemand aan dit alles willen medewerken, aarzel dan niet met genoemde personen contact op te nemen.

De boerderij "Vredestein".

In de foto-verzameling van "Meer-Historie" bevindt zich een foto van een boerderij "Vredestein" n bran ee n 190, i a dn zoal 5f 190j o zi s 6 opnieuw werd opgetrokken. Achter op de foto staat dat zij bewoond werd door het echtpaar G.Kroon en P.A.Kroon-Colijn. Van mevrouw S.v.Zijverden-v.Reeuwijk kreeg onze stichting later nog n ee n e n ma een nee fotn va o vrouw, kennelijk een echtpaar, met op de achterzijde enige potloodaantekeningen, waaruit weinig wijs viee t l worden. Er de ston n dee t o.ada .p o kinderen e trouwden t me e Kroon uit Abbenes en ook stond er op "fam.Colijn", waaruit ik opmaakte dat het afgebeelde echtpaar verwant was met de familie Colijn. e gaat na n Opdrachs du s wa t welke personen vermoedelijk op dat portret afgebeeld stonden. De meest voor de hand liggende vraag was: welk meisje Colijn trouwde welke Kroo Abbenest ui n ? n ziet da da t n Welnume s al , "Vredestein" bewoond werd doot echtpaahe r r Kroon- Co - n veronderme g ma lijn n - da , stellen dicht bij de oplos- sin e zijnt g . Vraa wels i g : waar bevond zice boerderijdi h ? Stond die inderdaa e Abbenest d ? Natuurlijk wordt dan het overzicht van boerderijna- men, opgesteld door Mr.A- mersfoord n 1868i t , erbij gehaal n jawee d l daar komt een boerderij van die naam aae Hoofdweg-westzijdd n e vlaAbbenej bi k s (kavel R-20) voor 186n i , 8 bewoond door G.v.Tol (dat wil dus niet zeggen dat deze ook tevens de eigenaa u zijzo rn geweest). p Abbeneo s i n bekend ee sl To n eoudsn va Va k naatrouwen l .Oo a m e d s naam Kroon, nie tColijnn echteva e di ,r wane familidi t e woondn aa e de Aalsmeerderwe f daaromtrento g . e tweedD e vraag, welke beantwoord diend e wordent e , luidde: heeft he t echtpaar Kroon-Colijn op "Vredestein" gewoond?

e grootvade d t geva t he da l Evelein n mevr.v.Zijverdewi va ru N . n bovengenoemd e heed , r Evelein, rentmeeste geweess i r t voor verschillende landeigenaren en ook van die welke "Vredestein" in eigendom hadden. Uit zijn nalatenschap zijn verschillende papieren bewaard gebleven waarmed n grooee e e geschiedenitd deen va l e boerderid n sva j "Vredestein n wordeka " n geschreven r slechte l n begiza e ee s k me I n. maken, wan n volledigee t e boerderij-geschiedenis behoort natuurlijk veel méér te bevatten (voorbeeld: de door onze stichting uitgegeven geschiedenis van "De Witte Boerderij" te Hoofddorp).

Boerderij "Vredestein" (nieuwbouw 1905 of 1906)

Het oudste stuk dateer n 10.10.185 e drooglegva td n kor a va n t s 7du - e uitgiftd gin n e g e (verkoop r drooggevalle)de n gronden t studa kn I . kom e naad t ml voos n GerrihuurdeboerderiTo al ee rn n va tva r j gelegen K-20 en 21 groot totaal ruim 30 hectaren. Die boerderij lag dus aae Uwed n ge Kruiswegd vlaj bi kt moe He e .boerderid t e Staj"D d Zaandam" zijn geweest, tenminste waa e laterdi r werd gebouwdl To n Va . huurd t landa e d e herevood 2 jaa1 n r nva r Rippin t Rotterdamui g r E . ston g gee no t dpachtcontrac nhe boerderin i n e p o jt werj verplichhi d t er zelf een te bouwen en wel vóór 1 oktober 1858. Zo ging dat toen. l iet We e IJsselmeerpoldersd s n anderi n da s j moesHi . t zich verplich- t geboutehe n w behoorlij e onderhoudet k n tegee n n brandschad e vert e - zekeren t beëindigehe a e pachN d . n tva n konde e eigenared n e boerded n - rij tegen taxatieprijs overnemen van Van Tol. Maar zouden de eigenaren de gebouwen niet over wensen te nemen, dan moest de huurder ze binnen een bepaalde termijn en voor zijn rekening afbreken! De pachter mocht op de grond alles telen behalve hennep, vlas, herk en mosterdzaad s banwa gn vooMe . r uitputtin e grondd n va .g Alleet me n schriftelijke toe/stemmin e landhered n va g l nzulk To moch n e Va tgewas - sen verbouwen. Een kwart van het land (7^- ha) moest als weiland worden aangelegd en alle huurjaren moest zo'n oppervlakte weiland in cultuur gehouden worden e wintemoesj d Hi .n i tr minsten 2 stuk1 s s rundvee houden e n moch e mesd t t niet vervoere f verkopeno n . Slechtt he e helfd s n va t weiland mocht eens per jaar worden gehooid, terwijl het nagras altijd geweid moest worden. Het weiland mocht niet jaar op jaar gehooid worden, maar om het andere jaar. Er mochten op het weiland geen varkens worden gehouden en slechts zoveel schapen als hij stuks rundvee hield, Hoo n stre i o mochten niet vervoer f verkocho d t worden, maar moesten "ten nutte van het gehuurde worden aangewend". De huurder mocht geen graszoden steken, terwijl het jachtrecht aan de eigenaren verbleef. De pachter mocht zelf niet op zijn grond jagen. Tenslott g j geeovereeeno hi n kwaj t rechhi da mn p huurvermindeo t - rinn doeko gn n misluktgeldeee j bi n e oogst! t nogaldi b Ihe uitvoerik g aangehaal dn uitsteken ee omda t he t d beeld geeft van de voorwaarden waarop onze eerste boeren hun vak moesten uitoefenen. Als "getuigen" (borgen) waren verschenen Maurits van Tol, bouwman te Haarlemmermee n Hendrikue r s Los, beurtschippe Oude t r e Weteringt He . contract werd in het koffiehuis "Zomerzorg" te Oegstgeest getekend.

Familie? Wannee n borgeme rj zulkbi n e overeenkomsten aantreftn ka , men er vrijwel zeker van zijn dat ze familie waren van de betrokkene. Borgen zoch n meesta me e teiged n i nl krin n omgekeere g d zullen zij, die de betrokkene het best kenden, er eerder toe bereid zijn geweest zulke toch niet ongevaarlijke verplichtingen aan te gaan. Zij, die borg bleven, waren l meesta"goewe k d oo lvoon geld" hu r , m.a.ws al . het moest zouden zij ook inderdaad in staat zijn bij te springen. Gezocht wer u naan n familie-verwantschad ee r n Lose p l .tusseTo n Va n Welnu, gevonden werd ene Gerrit van Tol, die trouwde met Maartje Los. Een dochter van hen was Neeltje van Tol, die trouwde met de weduwnaar Martinus Kroon (eerder gehuwd geweest met Cornelia Lelyveld). Gerrit van Tol was dus de schoonvader van Martinus Kroon. N.B. Gerrit van Tol was geboren in 1826 te Alkemade en werd ingeschreven als arbeider. Maartje Los was eveneens in Alke- made geboren (in 1825). e heed t oudstn r n He handeva Eveleini s s e wa ndu stuk t , da ,vermeldd e zoaleersts al e zagens w l eGerrit To kwada , n K-2p o va mt K-21n 0e , n boerderiee r e p t bouwdlan o jn cultuuhe i d n e r bracht. Tot hoelang Gerrit van Tol op K-20 en K-21 heeft geboerd heb ik niet gevonden. In 1889 leefde hij aan de Hoofdweg te Abbenes, hetgeen blijkt uit een pachtovereenkomst met mr.J.J.Bergsma, welke overeen- komst in 1890 zou aflopen. Hem werd voorgesteld de pacht op de oude voorwaarden voor 10 jaar te verlengen. Hieruit blijkt dat Van Tol in 188e boerderi0di d gepacht.Dha l a j e boerderij w]erj nambi de genoemd en heette "Vredestein". De pachtsom bedroeg ƒ 2400,—• . Het was deze hofstede waarover Evelein voor de familie Bergsma rent- u gaan e eenmeestew n e e verderd s s wa r e lotgevalle bedrijt di n fva n na. Gerrit Kroon. Omtren e eeuwwisselind t g verschijn e stukked n i t n Gerrit Krao n tonele te n5 februar p O . i l over190s GerriTo wa 2 n - va t i 190j n contrace Haarleme ledent ee >2 t n Ui .mva t opgemaakt blijkt novembe3 dap o t rOude t 190notari j et bi 2WeterinWi e D s n actee ge van scheiding was opgemaakt terzake van roerend goed uit de boedel vae overleded n n Gerri n Tolva t . Zijn weduwe Maartj s vruchtgewa e - bruikste e goedered n e r n werden toegeweze n Mauritaa n n Tolva s , landbouwer te Haarlemmermeer en Martinus Kroon, smid aldaar. Laatstgenoemd e schoonzood s e overledend wa e n va n e (gehuw t Neelme d - tje van Tol). Uit dat stuk blijkt nu verder dat de weduwe de door haar gehuurde boerderi verlated t dezha j da e n e thann s (1902) door Gerrit Kroos wa n gepacht. Op die bewuste 2e mei 1905 verkochten de drie genoemde personen "tesamen eigenaren belast met vruchtgebruik van die goederen" deze aan Gerrit Kroon. De zaken waarom het hier ging bevonden zich in, op of nabij bedoelde boerderij. Gerrit Kroon betaalde er ƒ 6000,— voor, waarvan ƒ 2000,— reed s verrekenwa s d door kwijting n gelijdoo ee e koped rn kva r bedrag hem toekomend e verkoopsterd n va e , terwijl omtren e resterendd t e ƒ 4000, s overeengekome—wa dezt da ne gedurende d levet n he e va n vruchtgebruikster nie% worden rent4 ko t l ewe n r opgeëiste d ha e Z . voor moeten betalen. Gerrit Kroon betaalde de pacht via de rentmeester aan de landheren. Die bedroe e eerstd n i ge jare 2400,—ƒ n . Wannee e boerderid r n aa j m verpachhe t werd, von k nieti d l betrekkelij,za maat da r k spoedia n g de dood van Gerrit van Tol zijn geweest. Ik denk in 1904 want in 1903 ontving de rentmeester een halfjaar pacht (ƒ 1200,--) van G.Kroon "voor G.v.Tol" d betrekkinha t halfjaat he He . p o g r 1903-1904.

Nieuwbouw. o dikwijlZoalz t sda n snieuw ee gaat l ewi , pachtef o r eigenaar altijd wat veranderen, moderniseren of vernieuwen. In 1904 schreef mr.J.J.Bergsma aan Gerrit Kroon dat hij besloten had niet direct de bouw van de hofstede op te dragen aan de heer Den Ouden maar eerst behoorlijk bestek met voorwaarden te laten maken. Hij vond de kamers door Den Ouden ontworpen te klein en had bezwaren tegen "het overneme r arbeiderswoningede n n bergene n " terwije pachtsod j hi l m met ƒ 250,— moest verhogen. Op 21 december 1904 schrijft de landheer nog eens over de bouw en zegt daarin dat de bouwkosten erg tegen vie- len omdat er geheid moest worden. Hij vraagt dan aan Gerrit Kroon: "Heb j allee nodigd Gi t j s Gi eoverlegd e inventariho k oo , s voot he r bedrijf zult aanschaffen? Doo e zwarigheded r n nie e noemet t n zije z n niet terzijde gesteld u grootmoedezo k I . r (dus Maartj - 51. s Lo )e hier maar niet over spreken. We moeten haar....(onleesbaar) laten". Men zou eerst de indruk krijgen dat er een nieuwe boerderij moest ko- n omdame e oudd t e (b.v. s afgebrand)wa . Eerde e nieuwd rt dachda e k i t en jonge pachter geklaagd heeft ove e toestand r d waarin "Vredestein" zich bevond en een voorstel tot nieuwbouw had gedaan. Daarbij had hij de bekende boerderij-bouwers-familie Den Ouden ingeschakeld, x) n aantekenin Zoal) ee x t sui e fot d p oo g (zie artikelt aanvandi n va g) blijkt, brandde "Vredestein" in 1905 of '06 af. Gezien de brief- wisseling tussen G.Kroon en zijn landheer moet dat dus in 1905 zije correspondentid nn i gewees s i l a t e nergens sprak n brandva e . 14 Juli overleed grootmoeder Maantje. n GerriVa tn z.gKrooee .s i n pokkenbriefje bewaard gebleven. Zulke briefjes werden door geneesheren verstrekt wannee betrokkenee d r - te n gen de gevreesde pokken waren ingeënt. Uit dat briefje bleek dat hij o1 februarp i 187s ingeën wa Abbenee 9t j hi ts gebore t dooswa da rn e n dokter A.C.van Dorsten. Ook het trouwboekje bleef bewaard. Daaruit blijkt dat hij trouwde op 4 oktober 190 Pieternellt 5me a Adriana Colijn (geb. 30.5.188 Rijse 0t - wijk NBr.), dochter van Pieter Adriaan Colijn en Dirkje Kant (zie fo- to op bl.4). Het huwelijk werd gezegend met 5 kinderen: Martinus, Pieter Adriaan, Jacob Cornelis, Dirkje en Neeltje, allen in de Meer geboren. t artike e aanhedi d n n i va lf e d gesteldn hiermeE n da s i ee vraa- be g antwoord . Slob. i 190 Naschriftme Gerrin 2 5aa p o doete k mee t I e r goed nn e n. aa d Kroon verkochte goederen, zijnd e inventarid e e boerderid n sva j "Vredestein e sommet t p he o " n beeln i ee omda t dt di twa geef n va t e 20std begi n eva n eeu n middelmatiw ee alz p o g grote boerderie d n i j Haarlemmermeer zo ongeveer te vinden was. Welnu hier volgt dan die inventaris, voorzover aanwezig bij het overlijden van Gerrit van Tol in 1902. 0 paarden1 3 koeien, 6 pinken, 1 stier, 2 varkens, 1 kalf, n ee , hooiber t hooi me gn schuur ee , , washok, houtgewas,boerenwagens, (geen aantal genoemd), driewielde karren (idem), ploegen, eggen, zaaimachine, bietensnijder, hakselsnijder, wanmolen, zwingen, karn- molen, rolblok e hooiberd e vijn ,t va heeftspillep -o p g ka e d m (o n zelen- SI.), ladders, bascule, tuigen, zakken, schoppen, stalge- reedschap, kruiwagens, voorwerpen voor landbewerking en graafwerk (niet nader omschreven), mest, haver, graszaad, bietenzaad, til- bur n verdere y e zaken voo e uitoefenind r r boerderijde g , gebruikt of bestemd... Uit verdere stukken (o.a. een van 15 november 1922) tussen de pachter G.Kroon en de eigenaren Bergsma blijkt dat de boerderij "Vredestein", gelegee Hoofdvaard n aa n elkaaj bi t 8 rare3 omvatt0 , centia7 ,ha 9 3 e,

Enige kanttekeningen bij "Amersfoordt en de Badhoeve"

Met grote belangstelling en waardering las ik in het decembernummer het baanbrekende artikel van ons vroegere bestuurslid de heer J.A.van der Heide ove e lotgevalled r e Badhoeve"D t overlijde n he va na n " n va n mr.J.P.Amersfoord 1885n i t . Terecht schrijft de auteur dat er nog vragen overblijven - en ik hoop t laterda m meehe t onderzoekers hierover meer opheldering zulle- ge n ve u toc- maann hs r i duidelij heet wa l k geworden t mozaïee d He . n va k Meerse geschiedeni wees t i verdes wa r r opgevul e ijvedd dann j e r zi k de speurzin van onze vroegere penningmeester. Terecht heeft redacteur Slob het Badhoeveverhaal verbonden met een korte inleiding over de figuur Amersfoordt. De na-geschiedenis van de modelboerderi s immeri j s nie e ontkoppelet t e stichted n va nn ondere r - houder van het bedrijf. Geschiedschrijving eist het plaatsen van een gebeurteni n situati ee n bijbehoren ee f o sn i e d kader. j enigBi e t geleverdpunteda n va n ek echte i kade l rwi r graag enige kanttekeningen maken, "terwille van de waarheid". Slob heeft zich zoveel jare n zijne n. inten A tijt dme s bezig gehoude t zijda nn gege- n zijveni ns- geheuge zijn i nn e narchie - bijnf a niet mee e overt r - zien zijn n zo'I . n situatie zijn nieuwe feiten soms moeilij n staai k t oude en vertrouwde "waarheden" te verdringen. t probeer Ve t behul r Me 1_n de Anto^ t va n p - Slova nn beel ge ee be t d ven van het tragische levenseinde van Amersfoordt. Terecht waarschuwt n geromantiseerdee s du hi t boen n romaje he ee k zels t i nda f e inhoud t heeftschrijfVe r . de o beelden z Maatn Va r t onzda de redacteur even later A. in eenzaamheid laat sterven en in "even grote eenzaamheid" laat begraven, "niet eens in de Meer maar op het kleine kerkhof je achte e Hervormdd r e ker e Sloten"t k . t vandaaDiVe t r beeln dezde e d ndaarvoo ha n ed Va komj rbi t twe- mo e tieven: A_. e "strekking_d n zijva " n verhaal e grotd : e Amersfoordt, ver- geten en gehoond door de andere pioniers, die bij bekrompen dwarslig- gers waren .t vrijwe Bhe ^ l negere n overlijdeva n n begravee n n "Hei n t Weekblad van Haarlemmermeer". In "Pionier e Meerd n i "s (1980k latei e b "strekkingn)di he ziet da n " een e werkelijkheidkarikatuud n va e d s p blz.59j wa r(o bi n t e ,) da begrafenis juist zeer veel Haarlemmermeerders gekomen waren, dat de grote Bultman daan diepgravendee r e afscheidsred d gehoudenha e n e , l anderve k dae oo tspreker m geëerhe s d hadden. n Sloe t b Ve echte r t probleem de s he voo rn wa Va r t n t broWa Hu ?He nl Weekblad was in die jaren bezig ten onder te gaan. Een groot blad zakte weg tot een blaadje zonder niveaul Maar een ander blad was net aan het opkomen: "De Meerbode". En dat blad gaf juist een indrukwek- kene persood de n begrafenid beelva n k va Amersfoordtd oo n e s - Te . vens herinnerde het blad aan de vele conflicten tussen de grote over- ledene en de ook grote wethouder Arie 't Hooft. Dat A. in zijn laatste jaar vrijwel geen bezoek meer ontving is waar, maar dat lag aan de aard van zijn ziekte. De bronnen spreken van klachten betreffende har n n benauwdhedenlongee tva n e n t preciesHe . e karakte n doon leeka ree r k uiteraard niet worden vastgesteld maan va r n zeedergelijee rk i nabi b khe j langdurig sterfbed meegemaakt. Bezoe- ken zijn dan hondsvermoeiend en worden tot het uiterste beperkt. Maar A. blee l brievewe f n ontvange e werdedi n n (e ndoo r zijn vrouw beantwoord) . Het begraven op het kerkhof te Sloten is ook niet vreemd. Ik neem dat de weduwe hiervoor twee motieven zal hebben gehad. A^ Sloten was voor de vele vrienden en relaties die via Amsterdam kwamen veel makkelijker bereikbaar dan Hoofddorp (de wegen waren smal, het was februari). B. Amersfoordt had ook sterke banden met Sloten gehad) Hij had er land bezeten, was ook daar lid geweest van de afdeling van de Hollandsche Maatschappi n Landbouwva j d zick daaha ,oo h r intensie t onderwijme f s bemoeid d relatieha , s onderhoude e techniscd t me n h begaafde dorpssmid Lambrecht, en .... had ook in die gemeente heel wat conflicten veroor- t een s volghe sal k n zaaktlezini tee b geformuleerdn I he .g : "Amers- foordt was in de eerste plaats Badhoevenaar en pas daarna Haarlemmer- meerder of Slotenaar; de volgorde daarbij hing af van zijn belang en zijn humeur in een concrete situatie". 2. Slob haalt de internationale landbouwtentoonstelling van 1884 te Amsterdam aan en zegt daarbij dat die "had aangetoond dat wij in menig t opzichbuitenlanhe j bi tn achte te d e rsindd lagen"s i s velt Di . e joren bestaande visie. Zelf heb ik het ook zo op school geleerd, later - - 10 - -

op de universiteit weer, en daarna heb ik in vele jaren mijn eigen leerlingen hetzelfde voorgehouden. Maar toen ik "Pioniers" aan het knappde ook evoorbereide studiik enam dooprofwas nvan r . J.M.G. r Poevade nl (hoogleraa e agrarischd n i r e geschiedeni Wageningen)e t s : "Honderd jaar landbouwmechanisatie" (1967). Van der poel laat na grondig onderzoek zien dat die visie volstrekt onjuist is. Zijn behan- t problee, kordelinhe ik tn b va samengevatghe m n "Pioniersi , " verwerkt (blz.139,140,141). Daar verwij u naa n u jammek rzo i s wan t rhe t r Poet resultaa de he t speurwerl zijn he s beperkVa n al n n va t va kt e blijfzeed t r to tklein e krin n vak-specialistenva g n bovendieE . s i n een eerherste t derde boered he t n ee vorig ui va d nlkwar n va te eeuw zeer redelijk en gewenstl . 3 Slob n citeerbrie ee n Amersfoord t va f ui t provinciaa he n aa t l bestuur (Weekblad 7 nov. 1884) dat de Badhoeve "rentegevend" is en gebruikt dit als bewijs tegen degenen die menen dat de welgestelde grote voorman geld toe moest leggen op zijn bedrijf. Tot diegenen behoor ik. En ik baseer me dan echt niet op overleveringsverhalen van boerenfamilies, maar op ir.Ramaer, prof. Hartstein en prof.v.d.Poel. Ramaer, die A. en zijn situatie nog meegemaakt had, schreef in 1911 een biografie in het "Nieuw Nederlandsen biografisch woordenboek". R. had veef voolo lr Amersfoordt, maar wees nadrukkelij e veet lt he p o k experimenteren en de slechte financiële uitkomsten (Pioniers blz.60). e DuitsD e agrarische deskundige Hartstein n aantabezochee t lme t stu- denten (onder andere) de Badhoeve(1862). In een serie artikelen in t Weekblahe n 186va d 3 rapporteerd uitgebreij hi e d ove- r in aar n e d richtint bedrijfhe n va g . f wee Hoewelo s l Hartsteivo l t da r toc e np o h e gemakkelijt . A e veet ln e kdur e werktuigen kocht.(Pioniers, blz.145) Ook Van der Poel komt tot de conclusie dat A. onnodig talrijke en dure machines n Bosckochtde j vermoedhn Hi .Va (va t t grotnda the e bedrijf Wilhelminapolder bij Goes) en de heer van "De Badhoeve" elkaat prestige-overwegingeui r n onnodi p kosteo g n joegen (Pioniers blz.144 en mondelinge mededeling). Maar Amersfoordt's eigen verklaring, kort voor zijn dood, over het "rentegevende" dan n "PioniersI ? "p vee o laa k li t plaatsen ziet da n de grote man vaak vreemd met de waarheid omsprong. En het begrip "rentegevend" zonder meer, zegt bedrijfseconomisch niets. Zije d n noodzakelijke latere nieuwe investeringen er wel of niet in verrekend? Hoe was de rentegevendheid gedurende een lange reeks van jaren? Boven- dien had A. volgens Ramaer op het eind van de jaren 70, toen Ameri- kaans graa e prijzed n n hier bego e drukkent n , zeer snel gereageerd. n zeeIee n r vroeg stadiue agrarischd n va m e crisis schakeldn i j hi e belangrijke mate oven akkerbouva r w (me e tdurd e machines p vee)o - teelt, op melkproductie voor het nabijgelegen Amsterdam. Dure land- bouwmachines waren toen minder nodig. Wellicht heeft hij een deel van zijn machinepark verkocht. Van der Heide vermoedt ook zoiets. Bovenstaande kritische kanttekeningen en aanvullingen nemen overigens niet weg dat ik, met Slob, Amersfoordt beschouw als een groot man die veel voo e Meed r r heeft betekend. De pionierstijd heeft veel bekwame figuren voortgebracht. De Schilder- achtige heer van De Badhoeve staat daarbij in de allervoorste rij! En redacteur Slob heeft er dan ook goed aan gedaan het gedegen verhaal van de heer van der Heide over de na-geschiedenis van De Badhoeve voora e latet f n gaan doon beschouwinee r g ove e imposantd r e stichter.

drs.P.G.J.de Boer. Naschrift. Mijn erkentelijkheid voor de op elegante manier geuite critiek op mijn inleidend stukje op het artikel van de heer v.d.Heide over de laatste lotgevallen van "De Badhoeve". De heer de Boer heeft volkomen gelijk: ik ben zeer onzorgvuldig te werk gegaan bij hetgeen ik schreef over de.laatste dagen van Amersfoordt. Noem het een soort "bedrijfsmoeheid". Het is goed dat De Boer daarop heeft gewezen en hes beschameni t k zijni t , da d doo waardevoj mi r l geachte, boek over "De Pioniers" niet heb geraadpleegd. Ik had het kunnen weten, want ik heb het terdege bestudeerd. Wat het resultaat van de in 1884 gehouden Internationale Landbouwten- toonstelling betreft: zij heeft naast veel goeds van onze landbouw toch ook wel degelijk aangetoond dat deze op sommige terreinen de toets der critiek niet kon doorstaan. Ik blijf maar op mijn eigen ge- r paardende bied t da :. Vergelijkin t buitenlan he t gevol t to me gd gha d dat na de tentoonstelling van overheidswege vrij spoedig maatregelen ter verbeterin r paardenfokkeride g j werden getroffen t gebiehe p .dO l gezorgwe n vae zuiveme dd n l hebbeza l n voor goede inzendingen, maar het buitenland oordeelde in de eerste plaats naar wat het daar via de handel importeerde. r ovee n r ka leze n n "Geschiedenii Me n e Nederlandsd n sva e landbouw 1795-1940" en o.a. ook in het in 1980 door de Kon.Ned.Zuivelbond uitgegeven boekje "Mel Nederlandn i k " door Ing.C.P.Dogterom. Moge d e handel de grootste boosdoener zijn geweest, er deden ook wel degelijk verschillende boeren aan mee, zoals o.a. in regelmatig afgedrukte berichten in het Weekblad van Haarlemmermeer te lezen is. Dat de slechte bote - rzoal l wordswe t beweer allee- d n maaWestfalet ui r n afkom- stiu zijzo gn geweest nies i , t waar. SI.

De familie Rutgers van Rozenburg en de Haarlemmermeer.

ünder dit hoofd verscheen in ons orgaan van september 1984 een bijdrage over leden van de familie R.v.R. Ter inleiding was er een - onvolledige - genealogie aan toegevoegd. We hebben zeer waarderende woorden ontvangen ovebijdrage di r Jhr.Mr.L.M.Rutgern e va o.a k oo . s van Rozenburg te Zeist, welke reactie.^wij hieronder laten volgen met e schrijverd dann aa k . Van bevriende zijde, de heer Dijckmeester, ontving ik Uw interessant artikel "De familie R.v.R. en de Haarlemmermeer". Gezien Uw interesse in deze, veroorloof ik mij U te schrijven met de bedoeling U nog enige nadere gegevens te verschaffen. Ik meen dit het best te doen, door Uw artikel op de voet te volgen. Aan de 1 e alinea kunnen nog worden toegevoegd de Oosteinderplassen, de Durgerdammerpolde - overigen e d n e r s mislukt - droogleggine n va g het Naardermeer, alle door U verder in Uw artikel vermeld. t betrefWa e archiefdiensd t feit t he t da , n Amsterdamva t ,U nie t meer kon vertellen over de H.H. L.H., mr.David en L.D.Rutgers van Rozenburg, zulks verbaas nietj mi t , althans voorzover L.H n L.De . . betrefte di , wel hun leven lang in Amsterdam hebben gewoond, doch geen publiekrechtelijke functie hebben vervuld; mr.Davi s presidenwa d e arrd n .va t Rechtbank. r toelichtinTe n koree gt genealogisch overzich e familied n va t : 1. Jhr.L.H. -eersts dooal U re genoem - 1795-1869d , woond winters ' e s - - 2 1 - -

in Amsterda s zomer ' e Hoogd n e p mseo Vuursch d e Baarnt eha j Hi . slechts één zoon, jhr.L.O., 1826-1898, die evenals zijn vader te e HoogAmsterdad p eo Vuurschn e m e woonde. Beiden waren vermogend, stonden als assuradeuren te boek en zijn - voorzover mij bekend - maatschappelijk niet op de voorgrond getreden. 2_._ Jhr.mr.D. 1794-1857 (mijn grootvader presiden, ) t Rechtbane t k Amsterdam. Koch 182n i t 0 Herengracht 609, welk e huit 192d n to si 8 famili 5 zoone d bleefha s j (hiernHi . e noement a dochters5 n )e : a. Jhr.mr.D.(1815-1865), lid van de gementeraad van Amsterdam, lid van Gedeputeerde State n Noord-Hollandva n . b^ Jhr.H.J . (1816-1879) , lid firma Rutgers & De Beaufort. Hij be- kleedde vele maatschappelijke functies, o.a. Hoofdingelann va d de Watergraafsmeer, oprichter Kon.Ned.Tuinbouw Mij."Linnaeus", voorzitter Roeiverenigin e Hoop" "D - naag- meek n op i re , - n richtee Kon.Zeild n va r Roeivereniginn -e e Muident g . c_^ Jhr .L. (1826-1907) (mijn grootvader), Hoofdingeland van Rijnland t Burgerweeshuisn regene he n va t e doleanti d zeej a hi N .r s wa e meelevend lid van de Waalsche Gemeente; t.b.v. deze gemeente richtte hij het nog op heden bestaande "Fonds des Pasteurs" op. .W.HJ . r ..m (1830-1902 r Jh d_._ e o doovollediz di ) U r, g beschreven werd, k hieraai e voegent t da ne t zijto niet.Wa b n he sfotografisc h portret op bladz.7 betreft t volgendehe , . In zijn nalatenschap bevond zich een fotoalbum van zeer vele kamerleden, omstreek t jaashe r 1880, doo e betrokkened r - ge n signeerd. \ Dit - albuon doos j i m rmi gevee 0 jaa1 r r geleden aan hetlconographisch Bureau geschonken. Ver- moedelijk is het portret uit deze verzamelin afkomstig. e^ Jhr.C.A.(1834-1901) lid der firma Rutgers & Hissink, reeders. Deze e Amsterdamsd n ii s - sa e menleving weinig bekend geweest. Tenslotte worden nog 2 familielede e jond n - va n gere generatie door U vermeld t.w.: a.Jhr.mr,D.L.R.v.R., Hoofdingeland Haarlemmer- meer (1914-1928); deze n zooJhr.Ln ee va n s .wa (zie hiervoor 2c.) b^ Jhr.R.J.R.v.R., die 7 s renruiteal r gereden t f t¥iM1 ///*• bij het korps Rijdende t#l"i Artilleri n zooee nn e van 2a. - - 13 - -

I.v.m."Polderbestuur g vermeldno j t Jhr.mr.L.M.R.v.R.zi "da , , mijn vader (zoon van 2c) van 1920 tot zijn overlijden in 1934 hoogheemraad van "Rijnland" was.

Afkomst. Nog een enkele regel over de afkomst van de familie. Na s protestanal t eers Antwerpet ui t n vervolgene n m dezelfdo s e redet ui n Keulen te zijn verdreven kwam zij in Nederland en was, na een kort ver- blij e Haarlemt f , sedert 1618 definitie n Amsterdai f m gevestigdn I . 1697 werd een David Rutgers in de adelstand van het H.R.Rijk verheven met toevoeging "van Rozenburg" aan zijn naam.

Droogmakerijen. Inderdaad hebben meerdere familieleden opvallend veel belangstelling getoond voor droogmakerijen. Hun ondernemerszin ging kennelij e richtingdi n i kt vermoge He .e famili d n va n e hield echter geenszins verband met de koloniën, zoals U op bl.6 veronder- stelt. Na het overlijden in 1865 van de oudste broer Jhr.mr.D.junior, zijt voorahe n e gebroederd l s H.J.,L n J.W.H.e . e zicdi , h intensief met de droogmakerijen hebben bezig gehouden. Het leeuwenaandeel van de werkzaamheden op waterstaatkundig terrein stond - zoals Uzelf ook schrijft - op naam van Jhr.mr.J.W.H. Zoals U over de Lutkemeer vermeldt is ook de drooglegging van het Naardermeer - waarin de familie R.v.R. voor 85% gerechtigd was - met veel energie aangepakt. Op 8 juni 1883 werd het plan bij G.S. ingediend. Nog in de zomer van dat jaar werd met de werken begonnen. Over deze mislukte droogmaking heeft J.W.H, een uitvoerig, 14 bladzijden tellend, rapport geschreven. Uit dit verslag blijk 8 augustu1 t p o.mo t .sda 188 eerste 3d e steen nva het stoomgemaal werd gelegd; dat de opbrengsten (zeer gedetailleerd vermeld) niet lonend waren - toej publiek t bi n da ; e veilin n reeee g - ele prijs nie makee t t 4 jul1 n p ivieo 188- l 6 beslote- n >/erbe e d d malin e stakent g . Alduo eindigz - sverslat he t mislut- g k dezoo e e 2e poging (de eerste 1623-1629) om het Naardermeer droog te malen. Op 3 september 1906 werd het Naardermeer groot 706 ha aan "Natuurmonu- menten " verkocht. Jhr.L. compareerde voor de verkopers en voor de koper o.m. de volgende bekende namen dr.Th.C.Oudemans, J.P.Thijsse en mr.P.G.van Tienhoven. In de Amsterdammerpolder - ontstaan door de drooglegging van het Y - gaf J.W.H n zijaa , n boerderij aldaa e passendd r e naam "wijle. Y" t ' n Zijn broer L. noemde een boerderij in een van de droogleggingen "Vee a Visch"n . e mededelint artikelD he t slon he va t n Oorr mevrou ,n va de gaa d n va w dat J.W,H. in de Haarlemmermeer en de andere polders, waarbij hij betrokken was, weinig gron n eigendoi d m had s niei , t geheel juistt Ui . zijn boedelscheiding, die in mijn bezit is, blijkt, dat zijn onroerend goed bij zijn overlijden bestond uit: boerderije6 a. n tesamen groot ongeveea h 0 26 r percele7 b. lans lo nd tesamen groot ongeveea h 7 5 r c. 19/72 aandeel in het Naardermeer, zijnde deze fractie 175 ha. De kaasfabriek aan de Spaarnwouderweg.

Enige jaren geleden maakt e heed e r Adr.Breure e vroege e di boer,d p o -r derij "Hug e Schipholwee Grootd d o n aa " g woonde j opmerkzaami , p o m n kaasfabriekee e vroegee Spaarnwouderwed di , n aa r u Schipholweg(n g ) gestaa u hebbenzo n . Bij het doorlezen van oude jaargangen van "De Meerbode" voor een ander onderwerp stuitte ik op verschillende berichten over de kaasfabriek. Door het ontbreken van enige jaargangen van "De Meerbode" in het archief van het raadhuis te Hoofddorp, moest ik het later doen met noti- ties in het oude huisnummerregister van de gemeente, de oude registers van de burgerlijke stand en de registers in het archief van de Haarlemmermeerpolder. Helaas bestaat het register van de patenten niet meer. Patenten waren n.l. een soort jaarlijkse vergunningen tot uit- oefening van een bedrijf en werden door de gemeente afgegeven. n aantaee Eers s ldu t berichte e Meerbode"D t ui n 1886 va " . 1 maart3 p e O heeD : r H.A.Hanedoe n eenige s e andere landbouwer dezn i s e gemeente zullen voor eigen rekening eene kaasfabriek oprichten, welke gebouwd zal worden op den hoek van den Aalsmeerderweg en de Spaarn- wouderweg . x) . i 188me 6 2 2 verschee p O volgende d n e advertentie: Blijken n 19de si de 188 act Me n 6eva voor Petrus Ledeboer, notaris te ft a^-smeerverleden, is tussen de Heeren Hendrik Anthonie Hanedöes en Ariën Knibbe, grondeigenaren en veehouders, beide in de Haarlemmer- meer, aangegaan eene vennootscha t make n he kaa va t n bote se to p r t drijveehe n n handeva n l daarin onde e firmd r a Knibb n Compagniee , gevestig e Haarlemmermeert d , zullend e fabried e e naad k m dragen va n "De Haan". e firmD l dooza a r beide vennooten worden geteekend, doch nie- an t ders dan tot zaken, de vennootschap rechtstreeks betreffend en al- o geenszin zo t opnemehe t n geldento sva n t aangaahe , n borgva n - tochten, enz. De Vennootschap is aangegaan voor den tijd van tien jaren, aanvan- 188i me eindigendn 6 gene N EE d 0 Apri3 e l 1896. Daarna volge g bepalingeno n n over verlenging enz. Üp 20 november 1886 vond ik in "De Meerbode" onder "Halfweg" een bericht: e flinkD e toestand, waari e onlangd n s opgerichte kaasfabriee d n i k Haarlemmermeerpolder verkeer e lagd n ee t prijzen, welk e stadsopd e - kopers voo e meld r k betalen e verkoo,d terwijj bi pj zics zi ldu h buitensporige winsten veroorloven, hebben alhier weder stemmen doen opgaan voo e oprichtind r g eener zoodanigee t fabriek s i t He . wenschen, dat de hiervoor te houden vergaderingen niet, zooals in het voorgaande jaar p nieto , s uitloopen. f andero n eee maniee d p O r boterd t niehe et tusse e firmantend n , want op 22 Juni 1889 verscheen de volgende advertentie: WEGENS ONTBINDING DER VENNOOTSCHAP. Haarlemmermeer. Notaris P.Ledeboer te Aalsmeer zal Woensdag 10 Juli n Heede r j 188s namiddagP.Kapteibi de 9r uu Aalsmeee 2 t 1 sn r publiek verkoopen: n volli e eD werking zijnde, zeer gunstig gelegen Stoom- Kaasn e - Boterfabriek "De Haan" met stoommachine voor 4 paardenkracht, ruim melkhuis, kaaskamer, kelder, zolder en net ingericht woonhuis, ruime werf en moestuin, staande en gelegen aan de Spaarnwouderweg, tusse n Aalsmeerderwede n e Ringvaartd n e g , Gemeente Haarlemmermeer Sectie H.no.2142 0 ca.,beneven2 ,e grooar 5 2 tgeheele n de s n inventaris. Zoo fabriek als inventaris zoo goed als nieuw. Fabriek en inventa- worderis n geveilkoopéén .in d Aanvaardin Augustu1 g s 1889, betaling 1 September 1889. Alles breeder bij biljetten, die op aanvraag worden toegezonden. Dagelijks behalve Zondags te bezichtigen. Informatie geeft notaris Ledeboer voornoemd. 1 jul1 ip O vinde j ondewi n r "Plaatselijk Nieuws": 10 Juli. De op heden ten overstaan van notaris Ledeboer geveilde Stoom- Kaas- en Boterfabriek "De Haan" aan den Spaarnwouderweg tus- n Aalsmeerderwede n se Ringvaare d n e g t Gemeente Haarlemmermeet me r geheele inventaris is verkocht voor ƒ 3.000,— Kooper de Heer A.Knibbe. n volgda e Bekendmakingd n tE . Volgens art.31 Wetb.v.K. bij acte 10 Juli 1889 verleden ten overstaan van Petrus Ledeboer, notaris te Aalsmeer, is de Vennootschap, ten doel hebbende "Het maken van Boter en Kaas en het drijven van handel daarin onde e firmd r a "Knibb n Compagnie"e e , gevestige t d Haarlemmermeer ontbonden, welke ontbinding ingaa n eerstede t - Au n gustus 1889, zijnde met de vereffening van gezegden genootschap be- las e Wel^Jeld t e Heer H.A.Hgnedoe e Haarlemmermeert s . Aalsmeer 10 Juli 1889 P.Ledeboer notaris. In het huisnummerregister vinden wij op CC 6-12 (dat is de hoek van de Spaarnwouderweg en de Nieuwemeerdijk) Ariën Knibbe, die volgens het bevolkingsregiste Nieuwer-Amstet ui r l kwa p 18-5-187o m n naa7e r Heemstede vertrok op 16-5-1919. H.A.Hanedoes woonde op FF 16-21 dat is van Ringdijk (Schinkeldijk,later Schipholdijk t Aalsmeerdeto ) r Noord e Togtregisterd n e HaarI .d n -va s lemmermeerpolder staat de Kuasfabriek en erf onder no.3079 Kad.H.2142. In 1906 (dus onder dienstjaar 1907) staa r achtere t : "verbouwt to d huis en erf". In 1918 verkocht en overgebracht naar 7090-78 aan Antje Knibbe, wed.G.d t geheeehe 191n Wite i l di ,8 verkocht (9595-13n )aa P.Fronzen. Toen droeg de boerderij het huisnummer Spaarnwouderweg 113. Op 31 januari 1938 begon Th .M.Pi j t een autoreparatiebedrijf ;in de grote schuur. Bij het uitbreken van de oorlog en het bombardement van Schip- hol tro e heed k r Fronzen weg, maa e heed r r Dijt blee n were f d dooe d r e boerderiid n j zetelende commandant geduldn februari t to , i 194n 1ee "hoge ome", waarschijnlijk Amtmann Franke, administratief officier van Schiphol, hem ontdekte en in enkele uren van het terrein stuurde. Tot dan brachten de klanten hun auto tot aan het (oude) viaduct en Dij n zije t n helper Broedersz haalde e auto'd n n binnensda . t gehelLatehe s i er complex gesloopt. ______J.A.v.d.Heide. x)Het verslag over de toestand der gemeente Haarlemmermeer in het jaar 1888 vermeldt: "Er is slechts één fabriek, zijnde eene kaasfabriek van de heeren Hanedoes en Knibbe. De fabriek is opgericht in 1887". l l vO T—

jfHTdlV Alu.tXt^-n 3^S . < C-0<<-« ) /C . \ Het DOR p AAL

Bijgaande tekening stond in het blad van onze zustervereniging "Oud Aalsmeer", werd getekend door de bekende historiekenner van die vereniging, tevens lid van onze stichting en met toe- stemmin e redactid n va gn "Ou va ed s orgaaNuuson n i "n opgenomen. Met dank voor de toestemming en hulde aan de tekenaar.______- - 17 - -

Boek- en bladbespreking. Officieren achter prikkeldraad e Hartog,d dooo Le r. Uitg. Hollandia, Baarn. Niet lang geleden verscheen onder bovenstaande tite n merkwaardiee l g en zeer interessant boek over Nederlandse militaire t bij he - meen -n i r zonder officieren - die in Duitse krijgsgevangenschap verbleven en daarbij talrijke malen trachtten, meestal zonder blijvend succes, te ontvluchten. Het is een boeiend relaas geworden en de samensteller moet onnoemelijk veel werk verzet hebben en prachtig speurwerk hebben verricht om al die feiten te verzamelen. Op zichzelf is dat geen reden he s torgaan ander on boeee n e besprekeni t g kne no k t oo heef Da .n da t t redenboehe kn I .word k beschreveoo t e belangrijkd n l welkro n e ee e in de Haarlemmermeer geboren officier van het KNIL gedurende die lange period n 194 va t e194 0to 5 heeft gespeeln grooee e j tdi bi ddeen va l ontvluchtingspogingen. Hij was meestal het brein achter de voorberei- dingee grotd n achten e ma n s trouwene i schermend r m t he he sn .Aa boek gewijd: n MachieHeuvelde n va l, geb. i 1907me e Haarlemmermee0t r en gesneuvel 9 jun2 p io d 194 majoor-bataljons-commandans 6al Westp o t - Java. 194n i j 0krijgsgevangenschan i hi s kapiteit Kni s Al he wa l n va n - ge p gaan na geweigerd te hebben zijn ere-woord te geven ten einde van ge- vangenschap vri e kunnet j n blijven e hale.W n enkelt he e t regelui n saa boek welke duidelijk weergeven welke belangrijk l dezro ee officiek oo r in krijgsgevangenschap heeft gespeeld: "...Hij was de bezielende leider van een groot aantal ontsnappingen. "Vele hebben, danj zijzi kn vindingrijkheid, moe n doorzettingse d - "vermogen de vrijheid bereikt... Na de oorlog was het hem helaas "slecht n jaaéé s r e herkregegegund n va d n vrijhei e genieten..."t d . s getrouwwa j t ReneHi me d é Heufke Kantelaa d zijha nn e militairr - op e leiding - net als Colijn - aan de Hoofdcursus te Kampen genoten, maar kwam bij de opheffing van dit instituut als 2e-jaars naar de KMA in Breda. Hij woonde in Nieuw-Vennep aan de PréVinaireweg 1. De schrijver toont duidelijk aan dat van overheidswege onvoldoende waardering voor het vele vaderlandslievende werk dat Van den Heuvel heeft gedaan, is betoond. Er kon niet meer af dan een Bronzen Kruis. Men mag dit boek dan ook als een soort eerherstel beschouwen zij het niet van de kant van de overheid maar van die van zijn medestrijders.

Kastee e BlauwD l e Corner, uitg.va e Ned.Kastelenstichtingd n t eerstHe . e deeltj e nieuwd n va e reeks gidsjes "Nederlandse Kastelen"t he s i t He . 50ste deeltje Stichtind t da e g heeft n doei u nn verschijnej zi t da n e n n nieuee w kleedje heeft gestoken n heef.Me t gekozen voon gemoderee r - niseerde herdruk van het kasteeltje De Blauwe Camer en zo zullen er binnenkor g meeno t r herdrukke n nieuwi n e vorm worden uitgebrachtn Aa . begunstiger eerstt di s i es deeltje kostenloos toegezonden.Het zier e t zeer aantrekkelijk uit. e prijzee D deeltjed n va n s zulle o laaz n g mogelijk worden gehouden 5,f a —)(b.v.c — 4, afhankelij ƒ a k natuurlij omvange d n va k. Secretariaat: Poortgebouw Huize Doorn,Lanbroekerweg 10A.394 DoornT M 1 .

Vernoemingsnamen, door Robert Rentenaar. Uitg.P.J.Meertens-Instituut, Amsterdam. Prij 49,—sf . De ondertitel van dit wetenschappelijk verantwoorde werk luidt: "Een onderzoek naar de rol van vernoeming in de Nederlandse toponymie". Het n proefschrifee s i r verkrijginte t n universitairee n va g e graadt Me . een samenvattend overzicht van de behandelde stof en een zakencegister, Rui0 bladzijde45 m 1 kaarten1 n e n .

Haerlem - Jaarboek 1983. Uitg.voor Ver."Haerlem" door Schuyt en Co, Haarlem. Rui0 bladzijden20 m , betrekking hebbend wert n onzhe va k e p o ezuster - vereniging in 1983 en op de geschiedenis van Haarlem. Keurig verzorgd. De vaste rubrieken, die dus elke keer weer voorkomen, bevatten o.a. de jaarverslagen van de verenigings-werkgroepen en nieuwe aanwinsten van het Frans Halsmuseum e.d.. Levensbeschrijvingen van in 1983 overleden belangrijke Haarlemse figuren.

Handleiding voor de beoefening van lokale en regionale geschiedenis, door prof.dr.W.Joppe Albert A.G.v.d.Steurn e s . Uitg.Unieboek, Weesp. Prijs: ƒ 32,50. n herzienEe n 196i e8 n uitgavverscheneee n va e n boek, nodig geworden s uitverkochwa omda t g voortdurenhe no t e s gevold al tn va gd toenemende belangstelling voo e beoefenind r e plaatselijkd n va g e geschiedenis. Het is bekend dat ook in onze gemeente steeds meer personen onderzoek doen naar het verleden en dan vooral naar dat wat hun eigen voorge- slacht aangaat. Veelal alleen maar de genealogie, maar tot in toenemende mate gelukkig word k gespeuroo t d naa e wijzd r e waaro woonj zi p - den, leefden en werkten. Een belangrijke studie is bijvoorbeeld de boerderij-geschiedeni n woonhuis ee f gewoon zaao s ee f o kn nva , maae di r Destijds gaf "Meer-Historie" als premie aan haar begunstigers cadeau e "levensbeschrijvingd e Witt"D n e va "Boerderij e Hoofdvaard n aa " t nabij Hoofddorp. Die uitgave had tevens ten doel als voorbeeld te die- nee een n soortgelijkdi ee svoon he r e geschiedenis wilden opstellen va e doon d bewoondn he r e boerderij, huis, n ookwinkelpan.da t wa f o d t hierboveIhe n n aangekondigde boek geven beide deskundigen ee s on n prachtige handleiding voor zo'n onderzpek. Maar het boek bevat véél s voorai mee k n bedoele roo l d voor allen e naarstidi , t verledehe g n n vaplaatsee n , streek n landerijeva , f poldero n s e.d. willen bestu- p papiedereo n e nr zetten. Het boek telt 226 bladzijden, is goed geïllustreerd, een z.g.paperback van royaal formaat e boekhanded a Vi . l verkrijgbaa n doos e gaarnr on r e aanbevolen.

Welgelege f Veelzoro n e tited s i lg waaronde e heed r r M.Kooima- Am e t n sterdam een doctorale scriptie historische geografie heeft doen verschijnen e ondertiteD . l luidt: "Een onderzoek naar Noordhollandse boerderijen in de Haarlemmermeer tot en met 1868". Het geschrife handel d s nie i n n studii t- ee , s - tmaadu e e opsteld r - ler was zo vriendelijk een exemplaar aan de boekerij van onze stichting ten geschenke te geven, waarvoor we hem natuurlijk bijzonder dankbaar zijn. Het is trouwens opvallend hoe dikwijls de laatste tijd Haar- lemmermeer als onderwerp voor scripties wordt gekozen. Kooiman heeft voor genoemde studie heel veel speurwerk verricht, waarbij het vnl. gaa m boereo t n landeigenaree n e afkomstidi n g ware t Noord-Hollanui n d benoorde t Noordzeekanaalhe n . De z.g. probleemstelling (een voorlopige) was: Wat voor boerderijen (typen) hebben emigranten, afkomstig uit Noord-Holland, gebouwd in de Haarlemmermeerpolder in de periode volgende onmiddellijk op de drooglegging t onderzoeHe . k e t bovengenoemdlichd brach he n i n t aa t e periode in totaal een vestiging van 235 Noordhollanders in de Meer uit 87 verschillende plaatsen. opstelleOe r heef nagegaaook t welkuit n e plaatse bewonersde n die , voorkome e lijs Amersfoordt"d n va p to n " (1868 Noord-Hollant )ui d kwamen. Daarnaast stelde hij een lijst op van door hem gevonden Noord- Hollanders die niet op de lijst voorkwamen. Vervolgens heeft hij veel zoekwerk verricht op het kadaster en dat is zeer waardevol n ,bro welks ee omdai n t eda t niet zoveel door onderzoekers wordt geraadpleegd, hoewe n haame l r eigenlijk zelden missen kan. Kooiman heeft vervolgens vastgesteld welke Noordhollanders overleden of vertrokken uit de Meer vóór eind 1868, maar ook welke Noordhollan- ders zelf boerderijen in eigendom hadden in die periode. n grooee r t e t slo aantas To i t l bladzijden e plattegrondegewijd n aa d n der boerderijen waarvan in deze studie sprake is. Dat is op zichzelf n enoraee l m karwei geweest t kadastehe ,n i gemaak e hann rd va dn aa t gevonden gegevens. Een bijzonder waardevolle bijdrage tot de studie van boerderijbouw in Nederland. We hopen ruimte en tijd te hebben binnenkort op een en ander nog eens wat dieper in te gaan.

Statistisch jaaroverzicht 1983/84, door het sociografisch bureau "De Meerlanden". Evenals andere jaren een boekje boordevol statistische gegevens. We zien in de rubriek "Museumbezoek" dat de belangstelling voor het Cruquiusmuseu Aviodomn e m g steedno e s toeneemt n 198I . 3 brachten i n totaal ruim 29.000 personen aan eerstgenoemd museum een bezoek en bijna 216.000 personeAviodomet he n aa n '

1e Kvfl-taalbericht 1984 (nr.108). door het Sociografisch Bureau "De Meerlanden". hoofdzaan Ii s kt niet-doorgegangewijhe n aa d e z.g. NORON-plan voor t m Vijfhuizebetrefo wa n e t gedeelt n he ti t n da everwezenlijk u zo t worden t pla zogezeg.s He i n d "geschiedenis" geworde plas i nn e ngeble - ven, zee t vreugde meestd to r fhuizenaren n j va eVi . Alles omtrent di t t kwartaaloverzichdi n i pla s i n t beschreve n vooe n r geïnteresseerden derhalv t bewarehe e n waard.

Oud Nuus, december-nummer 1984. Het orgaan van onze zustwrvereniging "Oud Aalsmeer" stond vol interessante historische gegevens n LunenburJa . g (ook begunstige n onzva re stichting) schreef een bijzonder belangwekkend verhaal over overstro- e eerstminged s e i eeuwn i 19 Aalsmeee t e t n e l He . d helf we n n va e tr duidelijk dat deze waterrampen afkomstig waren uit en verband hielden met het Haarlemmermeer. Lunenburg tekende er een kaart bij waarop hij laat zie p welko n e wijz e tegenwoordigd e e Ringvaar e Haarlemmerd n va t - meerpolder doo e bestaandd r e gronde n Aalsmeeva n r werd gegraven. We hopen er t.g.t. op terug te komen. - - 0 2 -

Jaarboek 1983/84 v.d.Stichting "Menn Coehoorn"n va o . Deze vereniging houdt zich bezig met de bescherming van historische verdedigingswerken zoals die van de voormalige Stellin n Amsterva g - dam, waartoe ook de for- tificatiën in de Haar- lemmermeer behoren. t jaarboeHe k bevat niet allee t jaarverslahe n g over 198l 3ta maak oo r van interessante bijdragen over allerlei onderwerpen militaire verdedigingswerken betreffen- o bijvoorbeelZ . de e d d stand van zaken aangaan- t forhe t e d nabij Aals- g juisno meern i t t da , onze gemeente ligtn I . tegenstelling tot dat t eerdewa r bericht werd, t forg steeddi no ts i s e gemeentd nien aa t e overgedragen en wat er- s schandei t He -: geis r lijk verwaarloosd, hetgeen misschien voos on r gemeentebestuur een reden zou kunnen zijn spoe e betrachtet d t me n dé overname? - an n e Misschie n ee t da n n n gevoldeva ee r s i g de bezwaren, welke zijn ingebracht tegen de plannen het bouwwerk te gaan gebruiken als oe- fenobject voor de brand- weer . Een vraag die niet gesteld wers don maae di r l interesseerwe : is t _ ji . • .« • _ , ^ i _ . . L . . i . Wa • . t' • r t gaa sluisji . He LJ4 r e t._ gebeure e behoren t forn- he na tl bi d ,_••*-, t ., ne , sluisje.L^_ - t -lme , . Staawt bij Aalsmeer dat destijds aan schepen het Ql of kom{ het toeganvanuim o f Ringvaare d tga g e d t onze monumentenlijst? Haarlemmermeer binne varene t n . ——————————Y Behoort behoude e blijvent n .

e ontwikkelinD t wateropvoerwerktuihe n va g Nederlann i g d (1770-1870), door ir.K.v.d.Pols. Uitg.Delftse Universitaire Pers. Prijs: ƒ 22,70 (excl. verzendkosten) n wordeKa . n afgehaal Cruquius-Museut he n aa d m nabij Heemstede. e omslad s alle p on O g t n staa he bekendn fotn ee tva o e Cruquius-gemaal In de 70er jaren van de 18e eeuw werd voor het eerst een poging onder- nome n plaati n n windmolenva s e waterstand s e beheerset d t behulme n p - - 1 2 - -

van een stoomwerktuig. Hetgeen toen gebeurde in Rotterdam en wat er al- lemaa e drild t eldere me stoomgemale n p volgde o s t t Haarto he e e - di n lemmermeer drooglegde e welkdi en e n "Rijnland" t watebouwdn he va rm o e zijn boezem te kunnen afvoeren, wordt duidelijk bijelkaar en in logi- sche volgorde beschreve n commentaava n e n r voorzien doon deskunee r - dige auteur. historische t besluidi To n va t e bijdrage n hoofdstukee n e invloe"D : d van de Haarlemmermeer en de boezembemaling van Rijnland op de invoe- ring van stoombemaling". Bijna 100 bladzijden en een aantal duidelijke en meestal voo e meestd r e lezer g onbekendno s e illustraties.

Kort nieuws. Cruquius-Expo n nieka t n e jongzegged Me t .e da n vereniging "Vrienden van de Cruquius" niet actief is. Ter gelegenheid van de z.g. Histori- sche Jaarmark e Vleeshad n i t e Haarlet l m septembek oo r e j r zi j.l s wa . aanwezig met een tafel vlak naast die van "Meer-Historie". Er was voortdurend belangstelling voor wat men had uitgestald, meer in het bijzonder voot fraaihe r t epaviljoensjach he mode n va l e Waakzaamheid""D t ,

t inspectievaartuihe Mode n va l t Hoogheemraadschahe n va g p "Rijnland" aangekocht door de Ver."vrienden van de Cruquius" en geschonke t Cruquius-Museum.(fothe n aa n o welwillend afgestaan doo Hoofddorpse d r e Courant). - - 22 - -

door haar geschonke t museuhe e Cruquius" n "D maa n n thane , s opgenomen in haar verzameling. Toe t Haarlemmehe n s wert doowa he dg r no mee r e r het Hoogheemraadschap "Rijnland" voortdurend geinspecteerd. Men had er belang bij dat de grenzen, waarover het visrecht verpacht werd, nauwkeurig op kaart gebracht werden en veranderingen, ontstaan door stormee oeverd e di ns afsloegen, werden bijgehoudend ,ha maak oo r n belan me j goedbi g e oeverbescherming waarto k regelmatioo e g inspec- ties nodig waren, en die verrichtte men dan per schip. In de tijd dat er al over drooglegging van het meer gesproken werd beschikte "Rijnland" over een boeier "De Waakzaamheid" genaamd. Dat t laatsthe l ewe inspectievaartuis wa waterschapt di n va g . e jongD e vereniging "Vriende e Cruquiusd n va n " r ergenhoorde t da es een fraai schaalmodel bestond, vervaardigd door D.H.C, van Wilpe te Hilversum. Het werd ontdekt door de museumconsulent de heer J.G.Berk- e Cultureld houn va t e Raan Noord-Hollanva d n dooe d r genoemde vereniging aangekocht. t sympathiekhe e di Zij, e wern dezva ke vereniging willen steunenf o , er meen willeva r n weten, kunnen zich e wendesecretarid t t to nhe p o s Polderhui Hoofddore t s p (tel.: 0250 316544)- .

Boerderi t interessanthe j namenn Aa . e artikee heed rn va M.Kooimal n in ons september-nummer zouden we gaarne nog willen toevoegen dat het g nuttino n zij k ka gnoo wannee n verdeme r l speurewi r n naar boerderij- namen in onze polder door advertenties te lezen welke staan in het Weekblad van Haarlemmermeer dat van 1860-1887 verscheen. Later verschenen advertenties over verkopinge ne Meerbode" e.d"D n i . e "D , Nieuwe Meerbode e Hoofddorps"D n e " e Courant".

Goed schrijve n namenn va nEe . onzer lezers, tevens medewerker s bladon ,n aa maakt s ero- on eat p e naad n Dr.Heij tent va m da t e dikwijls verkeerd wordt geschreven. In plaats van met een ij schrijft - gemakshalve naar we aannemen - s onjuisti t da n ,e y n ee Hey t me e e handtekenind (zie Heijen va g )

Rutgers van Rozenburg. De heer van Andel - naawee s r son aanlei - t artikehe dinn - va gl fa ove e d r milie Rutger n Rozenbursva n i g het september-nummet da p o r e - r de woonkern aan de Aalsmeerderweg hoek Kruiswe e naad g m "Rozenburg" draagt omdat daar land heeft gele- e familidi n eaa toebehoort da n ge - 0 waret 2 He n 2 kaveln. va de k el s ^O ha gelegen lang e Kruiswed s n e g de Aalsmeerderweg. Bakker Brands TZ aldaar zou die van de familie RvR gekocht hebben en de kavel onmiddellijk langs de Kruisweg gelegen in kleine stukken hebben opgedeeld n particuliereaa n e n verkocht. Van- daar de dichte bebouwing aldaar. - - 3 2 - -

Oude foto/s. We drukken hierbij nog eens af de oude vergeelde foto, welke zich in het archief van "Meer-Historie" bevindt, maar waarvan men niet weet wat zij voorstelt (blz.19 van het september-nummer). De heer Kooiman schreef ons dat naar zijn mening de foto genomen zoq kunnen zijn vanaf de brug van de toenmalige Spaarnwouderweg (nu Schip- holweg) over de Hoofdvaart in ongeveer noord-noord-oostelijke richting. Hij schreef: "De boerderij op de achtergrond staat er dacht ik nog". Hij verwijst naar het fotoboekje van de heer J.D.Smid "De Haarlemmer- meer in oude ansichten" (Zaltbommel 1973) blz.68, en naar blz.61 van het boekj n Mastenbroekva e : "Gas Haarlemmermeern i t " (Hoofddorp 1962). Links op de voorgrond - aldus Kooiman - is de rechterzijde te zien van de voorgevel van een stelpboerderij". Omdat deze ontbreekt op de foto t boekji he n n Mastenbroe n Smiva eva d e verdi p - o e kzie t s maai nl we r onderstelt Kooiman dat deze boerderij afgebroken zal zijn bij de bouw van het grote pand terzijde van de kerk. Indien deze veronderstelling juist is, moet de oude foto vóór de bouw genomen zijn. t archie Leuhe e gaa t m eenn n Openbar o ki na fva n s e werken. Maar nu nog een andere foto, een ansichtkaart uit het begin van deze eeuw. Volgens het onduidelijke in rode drukletters gestelde onderschrift e boerderid t he u jzo "Stad Hoorn e Ringdijk-Oostzijde"d zijn aa n . Wie weet waar die boerderij stond? Staat zij er misschien nog? en door t begihe n ni va e werj nwi zi donz e eeuw bewoond? e naamlijsd p O n boerderijeva t 186t ui n8 kome naadi tm niet voor. - - 24 - -

Geslachtkunde-beoefening te Aalsmeer. Onze zustervereniging "Oud- Aalsmeer" is zeer actief. Zij kent enkele commissies (werkgroepen), die hun aandacht op een bepaald gebied concentreren, zoals de genealogie, geslacht- of sibbekunde. Het is vooral onze vroegere secretaresse mevrouw S.v.Zijverden-v.Reeuwijk te Egmond, die zich op dat gebied zeer verdienstelijk maakt. e overgegaato r e s i n n bepaaldMe e stambome n dru i ne doe t k n verschijnen. Bij de presentatie van het eerste deel waren we aanwezig. In dat deel werden de volgende families behandeld, van welke ook leden in onze gemeente leve f geleefo n d hebben, t.w. Buis, Gelein, Keessen, r Laarsede n Va , Lubberden, n WegmaZijverdenVa n e n . e volgendDeed l p 2 stapestaalo za u en n t e l geslachte n omvatten: Visser, Van der Meer, Been, Rinkel, Eveleens, Hansen en Tas. Inlichtingen: Stichting "Oud Aalsmeer", Antwoordnummer 660,142K 0W Aalsmeer.

"De Badhoeve"na de dood van Amersfoordt. In het december-nummer op blz.15 e rege 16 ,n boven va l , wordt gesproken ove e heed r r Melchiot ui r Halfweg. Uitgegaan werd van de veronderstelling dat de heer Melchior een zoon was van dokter Melchior uit Halfweg. Dit is volgens de heer J.H.M.v.Reeuwijk, De Hoeve (Friesland) verkeerd want deze Melchior was een zoon van dokter Melchior uit Schagen (een broer van de medi- t Halfweg)ui s cu .

"Rijnland". In het oktober-nummer van "De Alkmadders", het orgaan van onze zustervereniging "Stichtin d Alkemade Ou n gstukj ee - s op e wa " genomen over het aan ambachtsheren toegekende recht tot rechtspreken. Vaak kregen zij zelfs het z.g. halsrecht, hetgeen wilde zeggen dat zij ook de doodstraf mochten uitspreken en ten uitvoer laten brengen. Ook het hoogheemraadschap "Rijnland" had dit laatste recht evenals meerdere grote waterschappen. Dat duurde tot 1841 toen alle particuliere berechting moest plaats maken voor die welke van Rijkswege uitgeoefend werd. De galg van "Rijnland" stond tussen Amsterdam en Haarlem aan de buitenkan e Spaarndamsd n va t e Dijk. A/o -l "HEER - HISTORIE" verschijnt 5x per jaar (jaarverslag inbegrepen). 13e jaargang. no.2, juni 1985. jaarverslag 1984. Redactie: A.G.M.van der Oord-Wisker, Raadhuislaan 23,2131 BE Hoofddorp. W.Slob, Hoofdweg 743, 213 A HoofddorpM 1 , tel.:02503-16638. R.Zijp, Reigerstraat 8, 1171 TR Badhoevedorp, 02968-7233. Verzorgin n verzendinge g : J.P.Wieringa, Kromme Spieringweg 438, 214 VijfhuizenN A 1 , tel.:02508-1412. samenstelling bestuur: voorzitter: A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 213 V Hoofddorp(02503-16617C 1 ) vice-voorzitter: mr.R.M.Dunselman, Hoofdweg 1372, 215 V Nieuw-Venne3L p (02526-86515) secretaris: L.R.den Otter,Zeemanlaan 25,1171 BC Badhoevedorp (02968-2139) penningmeester: P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51, 2151 CP Nieuw-Vennep (02526-72612) leden: drs.P.G.J.de Boer,Terweewe , 234 OegstgeesN 69 gC 1 t (071-172780) Fr.de Jong, Leeghwaterstraat 29,2132 SN Hoofddorp (02503-16682) drs.P.L.Klooster, Gibsonstraat 8, 2141 VT Vijfhuizen (02508-3070) D.Prins, Olympiastraat 23, 1435 KX Rijsenhout (02977-20187) J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp (02503-16400) R.P.Zijp, Reigerstraat 8,1171 TR Badhoevedorp (02968-7233)

Het postgironummer van de stichting is 35.11.852 tnv."Meer-Historie", te Nieuw-Vennep; bankrek.: no.15.55.92.56 f 47.50.77.3934o .

Nieuwe begunstigers kunnen zich opgeven bij alle bestuursleden, doch bij voorkeur bij het secretariaat. De minimum-contributie bedraagt ƒ15,-- per jaar. Betaling na ontvangst van accept-girokaart.

Inhoud van dit nummer: e redactid n Va blz e3 . 3 Bestuursmededelingen De voormalige bewaarschool e boerderiD 8 j "Stad Hoorn" 12 De Visserij op het meer 7 1 Landbezi e familid n va t e Rutger n Rozenburva s g 17 De "Witte Boerderij" e omgevind t Ui g 9 1 22 Kort historisch nieuws 2 Colij2 n 3 2 Boek n bladbesprekine - g

Jaarverslag 1984. Van de redactie.

Naa maart-nummet rhe aanleidinn i e d n r va ggedan e oproep hebben zich enkele personen bereid verklaard regelmatig mede te werken aan het samen- s stelle orgaant vooon he n U r liggend n va nI . e nummer zul U taantreffe n twee goed gedocumenteerde bijdragen over twee stukjes meerhistorie: één over een verdwenen boerderij en een ander over een al jaren durende verwarring betreffende de naam van het nog in A bbenes bestaande "Bewaar-, naai- en breischooltje". Tevens zijn aan dit laatste stuk toegevoegd twee plattegronden van het toenmalige Abbenes, eigenhandig vervaardigd door de schrijver van het artikel. Beide heren hebben hiervoor heel veel speurwerk verricht waarvoo n niehe t e dankbaaw r r genoeg kunnen zijn. Alleen zij, die zich wel eens met zulk wer|< hebben bezig gehouden, weten hoeveel tijd dit vergt en ook hoeveel inzicht men moet hebben om zulke onderzoekinge n goeee d t eindto n e brengent e .

Bestuursmededelingen.

Begunstigersavond. De jaarlijkse begunstigersavond, die deze keer weer eens te Hoofddorp plaats vond en wel in de keurig vernieuwde zaal waar jaren geleden de eerste begunstigersavond een groot succes was. Ook deze keer was de zaal goed bezet en hebben velen aandachtig geluisterd naar de-zeer deskundig n boeiende e uiteenzettin e archivarid n va g n va s het Hoogheemraadschap "Rijnland", drs.J.E.A.Boomgaard, ove e vormind r g van waterschappe Midden-Hollandn i n . Spreker lichtte zijn woordee to n met dia's en vertelde hoe het hoogheemraadschap was ontstaan, welke de taken ware ne polderbestuurder d waarvoo n e t he r s kwame e staant n - Na . tuurlijk kwam ook ter sprake welke rol het Haarlemmer meer daar in de loor eeuwede p n voora s boezemwaterbergplaatal l d gespeeldha n i s , maar ook en zeker niet minder als een bron van zorgen omdat bij stormtij de woeste golven van het meer voortdurend de oevers beschadigden en grote stukken land wegsloegen. Vooral aan de kant van Aalsmeer. Spreker vertelde uitvoerig van de deftige en kostbare behuizingen van de heren Dijkgraven en Hoogheemraden van "Rijnland" en nodigde de aanwezi- gen, die hem aandachtig hadden gevolgd, uit toch eens een bezoekje te t Gemeenlandhuibrengehe n aa n n "Rijnlandsva e Breestraad n i " e Leident t ,

Nieuwe bestuursleden. In de ontstane bestuursvacatures is voorzien doo e benoemind r e heed rn va drs.P.L.Kloosterg , GibsonstraaT V , 2148 t1 Vijfhuizen (tel.: 02508-3070)n va n ,e de heer J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp (tel.: 02503- 16400).

De voormalige Bewaarschool te Abbenes een stichtin n Dr.Java g n Pieter Heije?

Dit oude gebouwtje is, door de vele publicaties uit historisch oogpunt t nostalgischeui n e overwegingen hieraan gewijd, voor veel pólderbewo- ners maar ook van ver daarbuiten, één van de meest bekende punten in de Haarlemmermeer. Toch bestaa r aangaande n e stichtind e n dezva ge oud n niee e t mees al r zodani n gebruii g k zijnde Corneli n Sophie a a Bewaar-, Naai n Breie - - school e Dr.J.P.Heijelaastaandd e hoen d va kp o e e Cornelid n e n a Sophia- e ouderd j bi elaan opgezetenek oo , Abbenen va n s zoalj s bi Heij n he e voorkeur noemde, vele meningen welke in de loop der jaren een eigen leven zijn gaan leiden. Laten we er hiervan eens enige onder de loupe nemen; beginnende met de naamskeuze blijk t dez da l teniga e e verwarring heeft veroorzaakt, velen zien hier de voornamen in van Heije's enige dochter Sophia, geboren te Amsterdam op 21 september 1851, bij de Burgerlijke Stand echter ingeschreven met niet meer dan één naam. "Cornelia" was de roepnaam van Hei je's schoonzuster Diderica Corneli n Voorstva a , mede eigenaressn va e het voormalige eiland Abbenes, welke aldaar veel goeds heeft gedaan voor n hooi d egn he inwoneraanzie j bi n e s stond. Verde n enigi t r e da ziepublicaties e w n , waaronde e noemet r n zijn ee n uitgave van de stichting "Meer-Historie" t.g.v. de herdenking van Heije's 100ste sterfda n 1976i g n artiket Hoofddorps-Vennepeee ;he n i l r Nieuws- i 198me 22 1 blageschreven va dt afschei he j s dorpsraadvoorzitbi nal d - e heed n info-uitgavn rteee va rJ.R.lammen i k oo r tegenwoordig de n ee s e Cornelia Sophia kleuterschool, waarin wordt vermeld dat Dr.Jan Pieter Heije in het jaar 1860 aan de Abbenessers een bewaar- naai- en brei- schoo u hebbezo l n geschonken. Bij onderzoek blijkt nu dat in genoemd jaar het voormalige eiland nog in het bezit was van twee eigenaren en wel voor ongeveer drie vierde gedeelte toebehorend e erved n Baerl n va n aa ee Amsterda t e t overhe n -e m blijvende één vierde gedeelte behoorde aan het Hoogheemraadschap Rijn- lan e Leident d . Eerst op 16 april 1862 komt Dr.Heije in beeld, als hij zijn gemachtigde en vertrouwde Jacob Klapwijk op een openbare veiling, gehouden door notaris W.E.Gunnin Oude-Weterine t g t logement Warmonderhe he n n i g aa t - e Warmondt k n he veenlaaee , n zuid-oostete g e Hoofdvaartwed n va n e t g Abbenes, groot 7 bunders 85 roeden en 20 ellen, met een gemiddelde door- snede van anderhalve meter, voor de som van ƒ4.310,— van het Hoogheem- raadschap laat kopen. Bijna twee jaar laterjanuar_ 1 p o , i 1864, verkoopt "Rijnland e onderd " - gron n dezva de veenlaag, strekkende vana e Hoofdwed f t ongeveeto g r waar t laatstnhe u e Dr.J.P.Heije-laad hui n aa s e damed n saa n l staatwe n e , Vrouwe Maria Margareta van Voorst, echtgenote van den HeerDr.Jan Pietee j i He r en Mejuffrouw Diderica Corneli n Voorstva a , allen wonende t e te Amsterdam, voor de som van ƒ 6.674,20. Openbare school p dezO .e grond stelt Dr.Heije, ingaand 7 maar1 e t 1864 een kwart bunder, gelegee Hoofdwegd n aa nr beschikkinte ,ge e d n va g meente Haarlemmermeer, op voorwaarde dat daarop geen andere gebouwen gesticht moge nn schoolwordeee n da ,n onderwijzerswonin n brandee n e -g spuithuisje n erfpachtsduuee t n jaarlijksme ,9 ee jaa9 n n e r va r e betaling van slechts ƒ5,—. n andee n r ee gin t ghe e bou D n blijkbaava w r zeer voorspoedig want reeds o2 januarp i 1865 word e nieuwd t e openbare lagere school nr.6 door Burgemeester Amersfoordt feestelijk in gebruik genomen, waarbij Dr.Heije helaas verhinderd was aanwezig te zijn; komende met zijn rijtuig uit Amsterdam kwam hij door de gladheid der wegen niet verder dan het dorp Sloten. In een lokaal van deze school begon men met toestemming van het gemeente- bestuu n Haarlemmermeeva r r omstreeks 1870 onde e naad n r"Corneli va m n e a Sophia flaai- en breischool" met het geven van handwerklessen aanjonge meisjes, echter alleen gedurende de zomermaanden tot uiterlijk 1 oktober en wel 's middags van 4 uur tot half zeven; de reden hiervan was het ontbreken van enige verlichting in de school. Een tiental jaren later geeft een landbouwcrisis met sterk dalende prijzen voor de akkerbouwproducten voor de toch al arme bevolking van Abbenes, bijn n ziji a n geheel werkzaa dezn i m e landbouw n nieee , t geringe achter- uitgang van het wekelijkse inkomen. Om in de noodzakelijke levensbehoef- ten te voorzien zijn de vrouwen gedwongen de mannen bij het landwerk te helpen en zo wat bij te verdienen. Direct gevolg hiervan is wel dat veel kinderen de school verzuimen om e thuikleinerd p o s e broer n zusjee s e passent s , maa r lopee rk oo n meer en meer kinderen onverzorgd en zonder toezicht op het dorp rond. Bewaarschool. Verontrust door deze gann zakenva g , beslui n Comee t- missie onder voorzitter D.van Wieringen, in 1883 een liefdadigheids- acti n gans doei en e bedrazette al t g ee l n gel t e aa verkrijgeme gnt d n om hierva n bewaarschooee n e kunnelt n bouwe m dezo n e kindere n onderee n - koms e biedet t n ondee n r n onderwijzereleidinee n va g s bezi e houdent g . November 1887 werd door deze Commissie, middel n circulaireee s n ee , landelijk beroep gedaae gegoedd p o n e burgerij doet e di steunet l m o , n met mild en bedra gavens ee toeƒ1500, n wa l a va gnr E . — ontvangen e n men dacht ƒ4000,— nodi hebbene t g . Twee jaar late s volgenwa r n verantwoordinee s Oprechte d n i g e Haarlem- sche Courant het bedrag al gegroeid tot ƒ2691,54 en nu komt het doel van deze actie toch wel in zicht, want in december 1890 wordt een onder- hands getekend contract opgemaakt tussen Maria Margareth n Voorstva a ,

Cornelia en Sophia bewaar-, naai- en breischool. X

_fl85cN£3- wgg-r JOPQaTe.f 0 \$s&,ft i

gac-CT \ & 'C("

^ . >/\. ^5=1 T=> o. .-^ «^ Q'3Sc

Boerderij "Stad Hoorn".

In nr.1 van de 13e jaargang werd meegedeeld dat de stichting een oude prentbriefkaart had gekregen waarop een fraai in geboomte verscholen boerderij stond afgebeeld welk e naad e m "Stad Hoorn" droe n volgene g s het bijschrift gelegen was: "Rindijk O.Z. Haarï'meer" e oosd s -i u N . telijke Ringdijk erg lang en loopt tenslotte vanaf het oude Schiphol tot aan de Kaag. Op het overzicht van burgemeester Amersfoordt uit 1868 kwam die naam niet voor. Vandaar het verzoek aan lezers ons te willen vertellen of hun misschien het bestaan van een hofstede met die naam bekend Andeln wasva e hee.s D , Jo rKruiswe g 311, nabi e Aalsd j - meerderweg, heeft zich onmiddellij n andee n r ee geworpe p t o k he n e n resultaat biedeU t hierbidan me j kn wi vooaa je daartod r e gedane moeite. Ik ben onmiddellijk op zoek gegaan want ik wist zeker dat deze naam niet meer voorkomt aan de Aalsmeerderdijk en ik had er ook nooit over gehoord. n oudee e p O kaart waar veel boerderijname p vooro n komen, ontdektk i e op kavel II 19 "stad Hoorn", recht tegenover het pontveer Oosteinder- poelpolder (Pontweg Aalsmeer) n boerderi ee r staaE . g no t j maae di r heet "Emmickhove"e s duideliji n n laterva k ee boerderid datu n da m e di j op de lijst van burgemeester Amersfoordt (1868) voorkomt op kavel II 19 onder de naam "De Kruisbek". Informatie bij de huidige bewoners, familie Groenenberg, leverde op dat de huidige hoeve in 1911 is gebouwd, en dat de vorige inderdaad "Stad Hoorn " heeft geheten, maar dat deze "op de dag van het eerste concours in Hoofddorp" was afgebrand. Navraag leverde op dat op 20 juli 190 t eerst9he e concours werd gehouden. Verder onderzoek leverde een afschrift op van een publieke verkoping van de desbetreffende hoeve op 7 oktober 1909 in het koffiehuis "De Landbouw e Hoofddorpt " . Daar werd verkocht o.a n bouwmanswonin.ee g genaamd "de Stad Hoorn" met 3 schuren, graanberg en div. percelen bouw-, weide-, en klaverland. En verderop in het procesverbaal staat dae bouwmanswonind t s bewoondi g . Resumeren t nieda dtt dachkonda s iet al k n ;jul i i tss afgebrand i i , kan het niet in oktober van datzelfde jaar worden verkocht! Informati e n toenmalignazaad ee n j va t bi e e bewoners leverde hetzelfde e eerstverhaad a hoor j p , "o e:op lconcoursdagl" . In het polderarchief is niets te vinden. Maar mijn vermoeden dat het in n 191nie 1909(e n Qi t ) afgebrand moest zijn, klopte. e MeerbodeI"D n3 jul2 n i va "191 0 ston t volgendhe d e bericht: "Dinsdagavon 9 juli(1 d ) omstreeks kwart over tien ontston r dooe d r hooibroei in de hooiberg van de boerenhofstede genaamd "Stad Hoorn", bewoond door de erven Maaskant aan de Ringdijk, nabij de Vijfhuizer- wegn zworeee , n brand e vlammeD . n grepen sne m zico l h heen, zodat binnen tien minuten het woonhuis en de daarbij gebouwde schuur en de afzonderlijk staande wagenschuu e ascd n hi rware n gelegd. De bewoners waren reeds te bed, doch konden zich juist bijtijds redden. n kaln paaree Ee fn e d kwame vlammee e d gehelD n i n. om ne inboedes i l verbrand. Verzekering dek e schaded t e hofstedD . s ongeveei e n maanee r d geleden in andere handen overgegaan." Het verhaal van de concoursdag klopte echter wel gedeeltelijk, want op 19 juli 1910 was er ook een concours hippique, alleen was dit niet het eerste maar. het tweede. Het krantebericht klopte niet helemaal, want niet ongevee maandn éé r , maar negen maandee heed rs D.denwa n Dekker uit e Andenieuwd l a le eigenaar. Geschiedenis. Raadpleging van de kaart van de polder betreffende eerste verkoop leerde dat de kavels II 16 t/m 21 waren gekocht door J.A.Pol, koopman te Amsterdam. In 1865 wordt voot eershe r t melding gemaak n bebouwinva t p perceeo g l 187n i . 7I 19 Iword t melding gemaak n scheidingva t .e hee d l Toe Po s ri n waarschijnlijk overleden want dan is de weduwe van Jan Abraham Pol - Hulletje Tinholt - vruchtgebruikster voor de erfgenaam Joan cornelis Bast, ontvange r belastingede r Hoorne t n . In 1891 vindt er weer een eigenaarswisseling plaats, want dan wordt Gerardus Hendrikus Bast eigenaar en die was griffier bij het kanton- zoon Joan ee nva n l gerech Corneliwe l Hoorne za t t s .Da gewees t zijn. Waarschijnlij s Joa i kn 189 i n 1 overleden, wann schoonzoonee t , Jacob Herman Modderman, burgemeester van Naaldwijk, wordt in datzelfde jaar eigenaar van perceel II 21. Dit duurde tot 1909 want zoals gemeld werden toen de percelen 19, 20 en 21 publiek verkocht en werd de heer den s beroeal Dekke j p dj grondeigenaar r had nieuwe d , e eigenaar voor 97.400',7 — - - 0 1 -

Genoemde heer Den Dekker bezat nog meer grond in de polder, o.a. aan e Aalsmeerderwegd , waaro12 n e boerderie d p 1 1 ,t Lan, ' kave10 " jd F F l van Altena s laatst"al stont me e dbewone r Colijn. Verder verloop. Zoals gezegd brandd n 191 i e Sta 0"d d Hoornn e f a " werd in 1911 herbouwd. Zij kreeg toen de eveneens Brabantse naam "Emmickhove". Omdat op de lijst van Amersfoordt als eerste naam "De Kruisbek" staat zal de hoeve nadat Bast eigenaar werd wel de naam "Stad Hoorn" gekregen hebben omdat hij in Hoorn woonde. g ietNno u s ove e bewonersd r . Amersfoordt noem n 186i t 8 Adriaae d n Lang s bewoneral e . Deze blijk p 4-3-183o t Westzaae 8t e zijt n n geboren en werd op 15-2-1862 in de Haarlemmermeer ingeschreven. Hij was gehuwd met Jannetje Latenstijn van Voorst uit Zaandam. De Lange had als beroep houtkope s godsdiensal doopsgezinj n hi e r d ha t d opgegeven s adreAl . s staat II 19 genoteerd. De boerderij is echter pas in 1865 gebouwd, zo- n ander j eersee hi n i et da behuizing moet hebben gewoond 4 jun1 ip .O 1870 is hij uit de Meer vertrokken naar Haarlem. e tweedD e Maaskantn bewoneJa s wa r , geboren 21-1-183 Woubruggee 4t . s gehuwwa t Jennekj me dHi e Speijer, geb.6-6-184 e Heteret 8 n (Gldn )e later met Nelletje de Regt uit Oudshoorn, overleden 29-3-1878. Jan Maaskant komt in 1868 naar de Haarlemmermeer en overlijdt op 24-6-1890 alhier. Zoon Jan, geboren 25-8-1879 t bedrijhe t f,ze voor t 2-3-1928to t , toen hij naar Nieuwer-Amstel vertrok, samen met zijn vrouw Hendrika Johanna Colijn p 13-9-188o e di , Almkere t 5 s geborenwa k . In 1928 wordt de onlangs overleden H.Groenenberg de nieuwe pachter s ziji nu e n nzoon , Maarten, bewoner. Ziehier het resultaat van menig uurtje zoekwerk. Eén vraag blijft echter onbeantwoord, n.l. Jenneke Speijers e moeded , n "Jongva r e Jan" Maaskant is op 23-6-1909 overleden. Maar in de akte van openbare verkoop op 7 oktober 1909 staat duidelijk dat de huismanswoning bewoond wordt door de "weduwe Maaskant". Een foutje van notaris Heinsius...? Jos van Andel.

Hoeve "Stad Hoorn". . yj, J ^ j ;.•-,- , [^'.ifil^j 'A.ALSMEKK. (,Wv-„, n HC-i, / II,;-»;, ,„ /.W.-jrJ. h.;-.„-n M IO1C. \ Schaal NVLII 2ó»oo. N" :iü _ 12 - -

e visseriD t meerhe p .o j

De meren, welke op den duur het grote Haarlemmer meer zouden vormen, zijn altijd rijk aan vis geweest. Het zijn vooral de steden Haarlem en Leiden, die daarvan hebben gepro- fiteerd s merkwaardii t t geheeHe . he r visserije t de l da g n tesame- ge n noemd werden: "Het Vroon", terwijl onder "hetvroon" (volgens Van Dale) verstaan dient te worden: herendienst, arbeid van een lijfeigene, ten dienste van zijn heer, ook wel verschuldigde dwangarbeid. Zo bezien is "vroon" meestal geen zelfstandig naamwoord maar n samengewordee n i t - steld woord gebruikt, zoals "vroonheer" e rechdi p vroondien o n t ma e d , - k "vroonvisserijoo n da o kenz n n me te welken sted va "ha n r opbrengst e e visseri vroonheed d t geva j he bi ls n deedu jee r ls wa toekwam t di n E . op de tussen Haarlem en Leiden gelegen meren. e droogmakind j t HaarlemmeBi he n va g r meer midde e eeu19 n w heefe d t stad Leide n rechtsgedinee n g aangespannen tege e Staad nr Nederlande t - den waari j aanzienlijkzi n e vergoeding eist e s verlogevold al e n va -g ren gegane inkomsten uit de vroonvisserij. Uitvoerig is daarin over de oude rechte n gedachteva n n gewisseld tusse e raadslieded n n beidva n e partijen, zodat we daar nu verder niet op in hoeven te gaan. In de Franse Tijd speelde dat trouwens nog geen rol. Zij volstaan met de mededeling dat Leiden jaarlijks ongeveer ƒ 1000,— "vrij geld" aan de visserij op het meer overhield. 1). En dat o.a. door de studie van prof. dr.M.d en pachtbrie Vrieee n i ) gebleke 2 s t 139 t ui da f 2s i n spraks i e van "ons water tussen Haarlet Vroo' n nn Leide me e mnoemt" t da n . Men zou kunnen menen dat "het vroon" een geheel eigen leven is gaan leiden en dat daarbij dan uitsluitend gedacht wordt aan visserijrech- ten. "Het Leidsche Vroon" was een samenstel van een aantal wateren, aldus De Vries. Hij vroeg zich echter ook af wat nu onder "vroon" verstaan diende te worden: een water of een recht? De vroedschap van Lei- den verston r ondere d : "wateren ende visscherijen", maar graaf Albrecht en graaf Wille I sprakeV m n openlij n "onse t Vroova k' n n me wate t da r hiet". Dus: wate n geee r n recht! Er was sprake van het Leidse Vroon en in dat verband ook van een "vroonmeester", een ambtenaar, die toezicht houdt op de vroonvisserij, iemand die we ook tegenkomen in de stukken over de visserij waarvan de stad Haarle t rechhe m t had. t gebieHe d waaro t rechda p t betrekkin s nie wa o uitgestrek z td ha g n e t was vrijwel beperkt tot het noordwestelijke deel van de meren, wateren en plasse n nabie t huidigm o he nj e Haarlemmermeer t visrechHe . s wa t door de Staten van Holland en Westfriesland "in eeuwig durende erf- pacht n Haarleaa " m gegeven. Dat "eeuwigdurend" was trouwens nogal betrekkelijk want zij werd aangegaan voon tijee rd van.... twaalf jaar. Voot rda gaae zoves t wa na n r voor het laatst gebeurd half maart 1735 en wel tegen een betaling van 0 ponr jaar. 13 pe d3) . Verpachting. Haarlem harerzijds verpachtte vanaf 160 t viswate9he r n beroepsvissersaa . Wannee r ween verpachtine r ee r g plaats vond werden de voorwaarden waaronder men kon pachten, aangeplakt. 4). Einde 18e eeuw deden dat de "Commissarissen van het Zandpadtussen de twee steden". Verpacht werd dan alle viswater van het Spieringmeer en het Nieuwe Meer vanaf de Vijfhuizer Hoek tot aan de Nieuwerkerker Hoek met inbegrip van de Poel gelegen aan de Vijfhuizen en de Liede tot aan de Liebrugge aan de Amsterdamse Trekvaart, mede de Zomervaart vanaf de t Spieringmeerhe n n Penningsvee aa va e Mooi sta d t l to k dNe e oo , t to r , iijjï- i 1 . h : v .«-.LI, WiwJi- v.ui'lÜ H-.l.' genoemde Liebrugg e Trekvaartd n aa e . Idet Spaarnhe m en vanaTo e d f t Spaarn e he Haarlemme staandd e monn d n va i den aa e r meer tegenover Heemstede. Een exemplaar van de conditiën en voorwaarden waarop aan de meest bie- dende e visserid n j wer dt stadsarchie verhuurhe n i s i d f bewaard gebleven. 4). De verpachting vond plaats voor een tijd van steeds 5 jaar, t dieme n verstand e pachd k jaat el tda r e voldaan moestn wordede p "o n verschijndag" (vervaldag). De huurders moesten zich ook nog houden aan de keuren, welke betreffende de visserij waren uitgevaardigd (in dit ge- val een keur van 7.2.1735). Iedere pachter moest 2 borgen stellen, ter- e vroonmeested wijj hi l p dooo r r deze daartoe kenbaar gemaakt verzoek "vereren moest met een goede zode vis". t viswate He e bovezi - - wernr percelen i d n verpacht t percee- To . be 1 l hoorde t Spieringhe n n Nieuwe - e meet daarome r m liggend n aanpalende e e wateren. Verder de Vijfhuizer Poel, de Liede en de Zomervaart. Dit perceel bracht het meeste op aan huur en zal derhalve wel de meeste vis hebben bevat. De openbare verpachting vond in 1794 op 17 november plaats in de Gro- t Haarlemstehe Zaan va l e stadhui n overstaate s n Burgemeestereva n n e n Thesauriers. Aanvankelij r voo3 jaae e duu n d rs r va rwa k verpacht t late5 da ,p o r jaar wer t dlaats he gestel p o t n zelfe d s tien jaar werd t laatstDi . e gebeurd s tevenwa e t e laatst maad sda n kee n éé re r e verpachting omdat toet visrechhe n t doo e Staad r r Nederlandede t n werd afgekoch n veri t - band met de droogmaking van het Haarlemmer meer. e vroonmeesteD r e verpachtinhield a n d g toezich t nalevee he d p n o t va n keuren en voorwaarden. Zo moest hij de netten, welke bij de visserij werden gebruikt, keuren. Hij kreeg 6 stuivers voor elk door hem gekeurd net. 5). Niet-gemerkte netten mochten niet worden gebruikt, op straffe van een boete van ƒ10,—. Voorts mochten de pachters geen lieden in dienst hebben, wier name e nvroonmeested niej bi t r bekend ware p straff(o n n va e een boete van ƒ3,—). "Bekend bij de vroonmeester" wilde zeggen dat iemands naam door deze ambtenaa n registeee n i s ringeschreven wa r . Voor iedere ingeschreven man kreeg de vroonmeester 2 stuiver. De pachters mochten buiten voorkenni e vroonmeested n va s r geen wateren aa n k afstaaoo p n verbeurt"o da n e 0 gulden 1 viswantwi va n ee ns boete"vi , . Tenslotte moest de vroonmeester er ook nog voor zorgen dat de pachters de gevangen vis alleen te Haarlem ter markt brachten. Een uitzondering daarop werd gemaakt voor vis, gevangen in het Nieuwe Meer. Waarom dat was is ons niet bekend. Misschien mocht die naar Amsterdam ter markt worden gebracht omdat die stad dichterbij het visgebied lag? Het "zoodje vis" waarvan eerder sprak s moeswa e t iedere pachter minstens één keer per jaar bij de vroonmeester thuis bezorgen. e perceleD n zijn niet altijd gelijk gebleven, want Alla ) omschrijf6 n t d3 percelee n waarui e eerstd t e verpachtin s samengestelwa g n waarbie d j b.v. het Lutke meer ook nog verpacht werd, welke plas in de 18e eeuw uitdrukkelij r buitee k n werd gehouden (wanneer onde t "Luttischhe r e meer" tenminste het Lutke meer verstaan mag worden). Begrenzing. Voorzover ons bekend was het visrecht op de plassen waarvan het latere grote Haarlemmer meer zou gaan bestaan door de Sta- ten van Holland en Westfriesland alleen verpacht aan Haarlem en Leiden. Vooral omda r nogae t l eens afslag plaats von n derhalve d e grenzed e n van de meren niet "vast" stabiel waren kon er gemakkelijk onenigheid ontstaan, reden waarom van tijd tot tijd het grensgebied werd opgeme- ten en de grenzen door duidelijk zichtbare grenspalen werden aangeduid. Daarto n "Rijnland e va eeue hule d - althan18 n rie i w- pn e d me p n "i s in welks dienst altij n beëdigee d d landmeter stond, ambtenaat ui e di r hoofde van zijn functie goed op de hoogte was van het plassengebied. Natuurlijk werde n bevindingehu n p kaaro n n werkt hu gebrach n - va n e t zaamheden brachten zij rapport uit aan de beide vroedschappen. e inventariId n s Ensched t gemeente-archiehe n i e n Haarleva f m bevinden zich enkele kaarte belangn va n . 7) . Doon verbaalee r , opgemaakt door landmete- be r s n 1793Klaai on s s i ,sVi ken n zijd va geworde nn voorgangersee t nda , landmeter Anthony Velzen, n rapportiee n , opgesteld 29.10.1725, schreee scheidingspaad t da f l t lann Nieuwerkerohe pva d k voot eers he rn 169 i t s geplaatst8wa . Zoals reeds grene gezegd g sla dtusse e beidd n e vroonvisserijgebieden n Leideva n Haarlee n m vrij hoog ,n laatstgenoemd va zoda t da t e stad aanzienlijk kleiner was dan dat van Leiden. De grens verliep grofweg vanaf het tegenwoordige Vijfhuizen zuid-oost richting Amstelveen. Het grootste wateroppervlak was het Spieringmeer; veel minder groot was het Nieuwe Meer. In 1795 rapporteerde genoemde Klaas Vis dat hij een scheidingspaal onder Nieuwerkerk had hersteld "rooyende op de palen staande op de lan- den van Vijfhuizen, welke rooying mede de scheiding is van de Grote Haarlemmer of de Leidse meer en die van de Spieringmeer....". 8). Hij moest als gevolg van landafslag een paal ook wel eens verplaatsen of ergens een nieuwe paal plaatsen. Zo zette hij oktober 1800 een nieu- t lane aldaan oosten vijfhuize d e he paa te va w d n p l o lva rn we n e n staande, grenzen t lann Nieuwerkerhe va d n aa d k "welk e scheidind e g uit- maken van de vroonwateren van de steden Haarlem en Leiden en van de Grote Haarlemmermeer en van de Spieringmeer...". De paal stond op de kruin van de dijk en was in 1879 nog in redelijke staat. 9). Voot eershe r t wern z.gee d . demarcatie-lij r beidde n e visserijgebie- den vastgesteld in 1698, welke herzien werd in de jaren 1705, 1713, 172 1780n e 5. 5) . ----- Slob. 1) Gevers van Endegeest: Over de droogmaking van het Haarlemmermeer, deel 2. ) 2 Prof.Dr.M.de Vries e visscherijeD : n geheete Vroont He nn jar te ,e e stad 143dn Leideaa 3 erfpachn i n t gegeven. Leiden 1858. ) 3 Gemeente-archie n Haarlemva f : Pachtcedulen betr e visserid . n i j t Spaarnehe , Spieringmeer, Nieuwe Mee n aanpalende r e wateren, 1607-1736. 4) Idem: Ingekomen stukken 13.82, folio 111/115, dd. 17.11.1794. 5) Idem: Inventaris Enschede. ) 6 F.Allan: Geschiedeni beschrijvinn se Haarlemn va g . Dl.I,Haarlem 1874. ) Gemeente-archie7 f Haarlem: inventaris Enschede: kaart no.240 (scheiding vroonwater Haarlem en Leiden 1698), kaart no.241 (scheidingskaart tusse e visserid n r stedede j n Leide n Haarleme n ) en kaart no.244 (het stellen van palen als scheiding der vroonwateren tussen Haarlem en Leiden 1779 en 1780 op Nieuwerkerk onder Vijfhuizen (zie achter in deel III inventaris Enschede) 8) Gemeente-archief Haarlem: ingekomen stukken 13.84, folio 189 dd. 31.7.1795. ) 9 Idem,idem: 13.97,folio 553, dd.30.1O.1800. Naschrift. Vorenstaande bijdrage verschee n paaee n r jaar geleden i n het kader van een studie over Haarlem en omgeving in de Franse Tijd (einde 18e- begin 19e eeuw) en werd door ondergetekende geschreven daarbij mede dankbaar gebruik makend van gegevens welke hem door de heer C.Slot te Hoofddorp werden verstrekt en door deze gevonden waren in het gemeente-archief van Haarlem. Drs.P.G.J.de Boer, lid van het bestuur van "Meer-Historie", maakte na inzage van dit stuk daarop nog enkele aantekeningen, welke onder dank- zegging hierna volgen. Betreffend woort he e d "vroon" - zoaln Dal n zwaks Va :i o vaae ee z s -- k ke bron. "Vroonn oud-Saksiscee s i " h woor n heefe dn eerbiedige ee t , wat heilige betekenis nl. "bij de Heren horend". Het is dus eigenlijk een meervoudsvorm tweede naamval van het oude woord "Heer" namelijk "frawan". Viswateren t adellij behore e Heehe e d here (d n j r va bi nk geslacht) e HeeDi . r heef t visrechhe t tj uit (o.a.hi t rech -da n ka n t)e lenen. Viswater behorend bij een Heerlijkheid is dus "vroon". Het is dan ook zowel water als recht.. Betreffende de vaarroute: de route van Amsterdam over de Drecht naar het zuide s veei n l belangrijke t verhaahe r n t wordegeweeska ui l n nda t afgeleid mijn I . n boek "Wegen naar vrijheidn e ") (blz.5355 n e 4 5 , onderaa s daani blz.4r0 5 mee n e 9r ove e vindent r .

Verdwenen moument. Deze machtige boom moest wijken voor het nieuwe polderhuis dat in 1912 werd gebouwd. e fotD o werd genomen vanaf het dak van "Marktzicht" zodat e achtergrond p o n me d nog iets kan ontwaren van het hotel De Beurs en links de brug over de Hoofdvaart. Onder deze boom werden uitvoeringen ge- t plaatsehe geve n va n - lijke fanfarecorps en werden veemarkten gehouden. - - 7 1 _ _

Landbezit van de familie Rutgers van Rozenburg.

s orgaaIon n n septembeva n r 1983 ston n uitvoeriee d g artikel ovee d r relaties welk e familid e e Rutger n Rozenbur va se Mee d t r me gheef t gehad, Daarbij werd vooral uitgegaan van het grondbezit. Mevrouw v.d.Oord-Wis- o vriendelijz s kewa r kj daarove zi alle t wa s r vond t korhe een tn i s onder elkaar te zetten. De door haar gevonden feiten stammen uit de periode 1852-1865. Tijdens de veilingen (verkopingen) 1853-1855 van grond in de Haarlem- mermeer, kocht Jhr.mr.D.Rutgers van Rozenburg 189.94 ha voor zich alleen en 154.86 ha in gemeenschap. Bij de telling in het jaar 1860 stond hiervan ruim 106 ha op naam van Vrouwe A.E.W.Koenen weduwe d , n Jhr.mr.Dva e . R.v.R. n 185i s e 7wa di , overleden. Hierna volgden diverse verdelingen waardoor er in het jaar 1865 de meeste eerder genoemde aankopen op naam stonden van: Jhr.mr.D..R.v.R. jr. en de weduwe van Jhr.mr.D..R.v.R., A.E.W. Koenen (als vruchtgebruikster. ) ha rui 2 5 m Jhr.mr.D..R.v.R. ha . rui jr .1 2 m A.E.W. .R.v.R. douari'ér .D.Koener .m r Jh e. nha rui0 14 m Jhr.L.H...R.v.R. ha rui 5 7 m Jhr.L.D...R.v.R. ruim 24 ha. Tenslotte Jhr.mr.J.W.H...R.v.R. e persood , n eerstni waa- t in ehe r stanti m . gingo eha t rui me ,0 2 m

"De Witte Boerderij".

Zoals in ons maartnummer werd gezegd heeft de heer drs.M.Kooiman als doctoraalscripti n studiee e e gemaake Noordhollandsd n va t e boerderijen in de Haarlemmermeer (tot aan 1868) en daarbij onderzoek verricht naar persone t Noord-Hollandui n e gronde e di ,nieuwd n i ne polder hadden verworven. Mede naar aanleiding van het feit, dat een der weinige vrij volledige boerderij-geschiedenissen die is betreffende de z.g. Witte Boerderij aae Hoofdwed n g -westzijde nabi t for e Hoofddorphe jt t , heef e heed t r Kooiman eens extra aandacht geschonken aan hetgeen hij omtrent deze boerderij in het kadaster vond. Zijn bevindingen waren van dien aard dat de door onze stichting uitgegeven geschiedenis (ter gelegenhei t 10-jarihe n va dg bestaa r stichde n - ting) herzien en aangevuld moet worden. Tot dusver was aangenomen dat het gebouw, zoals het thans te zien is het oorspronkelijke gebouw zou zijn en dus stammend uit het jaar 1860 (volgens gegevens polderarchief). e kadastralD e gegevens vertellen volgen e heed s r Kooima n ietee n s ander verloop dat hij hierbij nader toelicht met plattegrondjes, die hij zo nauwkeurig mogelij e kadastrald t ui k e stukken heeft gecopieerd. Wat blijkt nu volgens hem? gebouws du - 186n eerstt Da i ds he t i 0u - gehee h e l verdwee 187n i n 3n e dat de in 1867 gebouwde schuur in datzelfde jaar aan de voorzijde voorzieg bestaandno u n t n ehe word woongedeelten va t e platd p o - t da , tegronden (in het kadaster-archief) daarna niet meer verandert. Het - - 8 1 -

Het huis n 187,t than va da zoal 3s sn dateren du sme ziet u zo , . Maae d r schuur is slechts ten dele ouder (uit 1867) want zij is in 1881 bij erfsplitsing aanmerkelijk verbreed, waardoor het geheel zijn huidige t noordelijks vorzeggehe du t m l da nkreeg wi t eDi . schuurgedeelte waarvak mindeda t rhe n t hellen188ui 1, stamtis d . Zo ziet men maar weer hoe moeilijk het is een volkomen juiste boerderij-geschiedenis te schrijven en zeker wanneer men het alleen maar moet hebbe n archiefstukkeva n n mondelingva f o n e overlevering.

r ler^merroeeaa H r e SectibLcvb , JD e

r- a.o.: r

Hflpka.cA.r , opcjer^ciciU 8 \ l 3 él ?b5 8^3 a

G]0

Hoc.

12^1 n GU.<"

a Ht/lpkaart III j of>cjcmoQkk \Sot>

1 «i 5 a 1-lulpkQ.Qrt 163, opgc^aaUl löyz h

IV \ r>aar :

»H rlulpkcidfl 2}o , opcjer'iciciU t l &8O -ycq 1.1 r -V . t i * / iSlS \W* oude «ilucxlie cieitippeld aa^gegcver-

rvcxcir : \l"$ HuLpkcvart liOO, opaexociciU t > 3 i "i

& Oud e cftjtippeli t e ^wa it d aanaeacvc.i^

Schaa t l : 2SOO e omgevingd t Ui . 75 Jaar "Vicon". Op uiteenlopende manieren is niet alleen in de plaatselijke pers maak landelijoo r k aandacht t 75-jaribesteehe n aa dg bestaan van de landbouwwerktuigenfabriek "Vicon" te Nieuw-Vennep. Het bedrijn nauwstte s i fe verweve e familid t me ne Visser n natuurlije s k n terugbliwordee n i t k vrijwel steed k evet begioo s he n - driekwarn t eeuw geleden - gememoreerd. . Toen Hermanus Vissers op 15 maart 1910 afscheid nam als bedrijfsboer op de nog bestaande boerderij "Vondels Landleeuw" nabij Abbene n zice s h zelfstandi s loonwerkeal g n boteree r - m wildha e verschaffen s hiermedwa , e grondslad e g gelegd voot tegenwa r - woordig een wereldomvattend bedrijf is geworden, een fabriek waar men niet alleen landbouwwerktuigen maakt maar ze zo nodig ook uitvindt. Hoewel Manus Vissers niet de eerste loonwerker was in de agrarische e Meer d eersten geschiedenisde n ri n kane ee di ,s j toc l hi we h s wa , zag er zijn brood mee te verdienen. Er waren al wel eigenaren van dors- machines die deze verhuurden of ermee voor boeren werkten, maar weini- gen die met zaai- en schoffelwerktuigen de boer op gingen. Alleen daar- m heefo t Hermanus Visser n plaatsjee l sa e verworve e landbouwged n i n - schiedenis van de Meer.

Tentoonstelling over Rijk. Zonda 4 februar2 g i j.l. werd zondee t l a r veel ruchtbaarhei t Maranathakerkjhe n i d e Rozenburt e g (Alsmeerderweg nabij de Kruisweg) een bijzonder interessante en erg druk bezochte tentoonstelling gehouden, opgeze- tn Andel on doova n e hees d ree , Jo r r begunstigersze s weinial e gdi , andere e historit d verdwenen he n va e n buurtschapje Rijk kent. Misschie e grootstd nl we heef j e hi verzamelint g t gebieddi j p heefo Hi .r altije t d gewoon n heefe d t zel e ondergand f g van Rijk (opgeofferd aan het vliegveld) meegemaakt. Veel heeft hij nog gehoord van zijn grootvader, die als Brabander naar hier was gekomen en ontzettend goen vertellenko d . Tal van voormalige bewoners van Rijk gingen naar Rijsenhout en van hen e kwamezondadi r e n gkindere hu veeg evet no l me r n - nteru- aller m o g - lei bekend en "vroeger aa zake e di n " herinnerde e bekijket n n ervae n e t n genieten. Vooral de foto's deden het natuurlijk goed en zo was het barstenn zij va n Anden Va r werkee d lsn herhalin ha druEe . n n e kda n e g in nog groter verband met ook nog andere herinneringen zou zinvol zijn ergens op meer centraal gelegen punt zodat ook andere Meerbewoners zich een denkbeeld zouden kunnen maken van wat er eens op het tegen-, woordige Schipholterrei e vindet n n was.

Zwanenburg/Halfweg. Cor LUcke, de bekende verzamelaar van alles wat e Meerd t t ,bijzondeme he mee n i r t Zwanenburme r n omgevine g e maket g n heeft, organiseerd e maand n i de maar n tentoonstellinee t n kranteva g n die buurt betreffende en die zich in zijn bezit bevinden. Het ging om de Halfwegsche Courant van Joh.Temme en het Halfwegs Week- blad van Van Empel, twee drukkerijen die men kon vinden aan de Kerkhof- laan. Die kranten lieten zien wat voor soort winkels er toen daar waren e voo- nt aardi e - jongeree prijzehe d rd al e zies e t gn wa ho n va n - n lerle ie oorlod artikele t verenigingslevea n he g e ho n g warenza n .Me n er weer op gang kwam en dat er veel personeel gevraagd werd (zoals loopjongens en dagmeisjes). En dan - wie weet dat nog? - het inleveren van oorlogsgeld bij de Halfwegse Bank op het Emmaplein. Er waren bonnenlijsten, berichten over het 100-jarig bestaan van de suikerfabriek enzovoorts. e bibliotheen d zie t alleme n i nDa n sko Zwanenburge t k . - - 20 - -

Genealogisch onderzoek Aalsmeer. Onze zustervereniging "Oud Aals- meert zic d u h* ho intensief bezi t samenstelleme g n genealogieëva n n va n Aalsmeerse geslachten. Zij heeft daartoe een "Commissie Genealogie" ingesteld en - zoals we reeds eer^der vermeldden - deze deed al vlug een eerste deel verschijnen. Er was zoveel belangstelling voor dat het al spoedig was uitverkocht. Deel II zal binnenkort wel verschijnen en bevat dan de volgende geslachten: Visser, Hansen, Rinkel,Van der Meer, s,Ta n Beense . Onder dez onzn i e ek name gemeentoo e n di zij r ee n aaLsmeeKse staraBomen, I

*#? n

4/k m stichznnc; 'ouó aai5meeRy commissie genealogie - - 21 - -

te vinden zijn. Mevrouw S.v.Zijverden-van Reeuwijk e eerstd e di ,e jaren secretari n genoemdsva e commissi n zeke e n hee g belangrijs ee rer lwa e k aandeel had in het succes, heeft haar plaats afgestaan aan de heer P.v.d.Meer j heef.Zi t altij onzn i d e gemeente gewoondn secretaee s wa ,- ris van "Meer-Historie" en is nog altijd actief op velerlei terreinen der geschiedenis. Zou haar werk op genealogisch gebied ook in de Haar- lemmermee n navolginge r g kunnen vinden? (eventueel door haar zel- ge f adviseerd?) . Zije belangstellindi , g hebben voor dee I kunneI l n zich richtet to n Stichtin d AalsmeergOu , antwoordnummer 660, 142 K Aalsmeer0W .

Hoogheemraadschap "Rijnland" t hoogheemraadschaHe . p beschikt over een bijzonder prachtig en rijk archief, dat uitstekend is geordend en voor buitenstaander k toegankelijkoo s . Het archief bestaat uit stukken van het hoogheemraadschap zelf (van 1255-1959) welke stukken bij elkaar 1500 m planklengte (anderhalve kilometer) in beslag nemenl Daarnaast nog eens 550 meter met stukken van inliggende waterschappen t.w .Oude D e Venen, Noordwoude Ommee D , - dijk, De Aarlanden en de Gouwelanden en van de voormalige polders binnen Rijnland.

Restauratie monumenten. Over de rechten en plichten van eigenaren van "monumenten" heerst misverstands noga n k ee loo n da .t he Som s i s een ingewikkelde zaak, maar in de praktijk is gebleken dat een gesprek van de belanghebbenden met de betrokken overheidsinstantie (ambtenaren) in vele gevallen een gunstig resultaat heeft. Onduidelijkheden kan men best o he spoediz t k daoo n g mogelijk eens gaan besprekene .d Voo t rwa Haarlemmermeer betreft wende men zich tot de "Monumentencommissie" der gemeente, p.a. Raadhuis, Hoofddorp. Eigenaren van op de monumentenlijst geplaatste panden moeten weten dat de inkomstenbelasting een bepaling kent dat voor een "monument" alle lasten, koste n afschrijvingee n n aftrekbaar zijn, voo- r to zove t he r taal daarvan meer bedraagt dan een bedrag dat afhankelijk is van de t panwaardda dn (woning)va e r dien.E t echte l onderscheiwe r d gemaakt te worden tussen onderhoudskoste n uitgavee n n voor verbetering. Alleen de onderhoudskosten komen voor aftre n aanmerkingi k n wordMe . t echter aangeraden alvorens met de restauratie te beginnen zich met de betrok- n inspectike r belastingede e e Zeist n verbindinn i t e stellet g n te n einde teleurstellin f misverstano g voorkomene t d . Dus: Vooraf overlee fiscusd t me g, aldu n berich ee e sTelegraafD n i t . Adres: Inspecteu r Directde r e Belastingen, Bureau Monumentenwoningen, postbus 3000, 370 ZeisA 0D t (tel.: 03404-19884)

Monumentenwacht. Nu we het toch hebben over monumentenrestauratie is het volgende misschien ook wel van belang. Er bestaa n "Regionalee t e Stichting Monumentenwacht Noord-Holland" welke zicdoeten hl stelt verva historischvan l e monumente voorkote n - n doot nememe he rn bevordere e n n preventievva n e maatregelen zonder daarbij wins e beogent t j trach.Zi t doe e bereikedi tt l n door regelmatig e stichtined inspectiej bi e gd n voon abonnemensva ee r t aangemelde gebouwen t tgdenhe , e inspectiesd s uitvoere n kleiva n n herstelwern e k het uitbrenge n schriftelijee n va n k rapport over haar bevindingen. Zij e eigenaredi , n zijn "monumentenva n - ge k el n "toc n aa radei h j wi n val eens contac t genoemdtme e stichtin e nement p o g, want voorkomes i n - - 22 - -

beter dan genezen. Adres: Monumentenwacht Noord-Holland, Antwoordno, 411 (geen postzegel plakken dus) 206 OverveenD 0V .

Kort historisch nieuws.

e BadhoeveD . Naar aanleidin n artikeee n n W.Sloe Hoofdva d va gl n i b- dorpse Courant van 28.2.1985 over de boerderij "De Hooge "erf" aan de Hoofdvaart tusse e Vijfhuizerwed n e Schipholwegd n e g , waaruit bleek e eerstd n i e e boerderit jaredi da p o nn zekeree j e J.v.Wieringed ha n gewoond t artikeda t slon , he e vraava t d lwer n aa dg gestel f cezo d e Van Wieringen mogelijk iets te maken had - rechtstreeks of indirect - met de "opzichter" van "De Badhoeve". Bekend is namelijk dat Mr.Amers- n foordsooree r te t meesterknech f bedrijfsleideo t a hieln n p o rva d die naam. e heeD r C.M.Spaa t Amstelveeui n p onderzoeo s i n k uitgegaa n kwae t n to m de ontdekking dat die J.v.Wieringen voluit Jacob van Wieringen heette r dride eGijsbern n va zooneee n s Wieringen swa va t n boeWout ee nui r- brugge. Hij vond voorts dat een broer van deze Jacob, Cornelis van Wie- ringe k e naaHoog oo e "D Mee d ns r , gekome p e wa ro a Jaco n Werf g n no e bn" hae anderd d s geboerd du e broes nieen d opgevolgwa ha e rtt D . da n e d o vreemz d omda e Hoog"D t e Werf n zeker" ee eigendon eva hees wa mr Barend Dijk-junior, een zwager van Mr.Amersfoordt die toen hij zijn landgoed "De Badhoeve" in 1855 stichtte hun oudste broer Dirk als "opzichter d aangesteldha " . s niei t vreemHe e veronderstellet d e heed t r nda Dijk n stadsmensee , , aan zijn zwage e zic o di voorz h e landboud r w interesseerde, gevraagd n adviel hebbeva za m t deze dienem t stoenhe da n broe he en ee nn e n va r zijn eigen "opzichter" heeft aanbevole e Hoogs pachte"D al n en Werf"va r , Genoemde Dirk blee j Amersfoordbi f 0 jaat1 n diensi r n vestigde t e zich toes zelfstandial n g landbouwer even zuidete n n Abbeneva n p "Meero s - e Hoofdweg-westzijded hofn aa " n zijI . n plaats kwam zijn vader toep o n "De Badhoeve". Dat was dus Gijs van Wieringen, wiens naam nogal eens door Amersfoordt in zijn ingezonden stukken in "Het Weekblad van Haar- lemmermeer" genoemd wordt. Deze Gijs werd op 7 december 1876 gepensioneerd en ging te Sloten ren- tenieren. e Badhoeve""D p Vraago e p volgdo Wi ?: m he e

Colijn. s orgaat nummeon Ihe n septemben va nva r r 1984 ston p bladzijdo d 7 1 e een bijdrage over de in onze polder geboren en getogen militair en po- liticus Hendrikus Colijn. Dat ons blad met de nodige aandacht gelezen wordt bleek opnieun telefoontjee t k voerdi ui w t t Ir.Colenme eda e - brande t Heemstedeui r , begunstiger onzer stichting e zeldi ,f jarenlang t voormaligihe n e Nederlands Oost-Indi- d doorgebrachop ha ër e j mi n e t merkzaam op maakte dat Colijn, toen hij in 1909 naar Nederland terugkeerde, geen 60 maar 40 jaar oud was. n dommee es Du rekenfou mijn va tl Voortt da p so wee r e e heesd . rC Colij s adjudanal n n generaava t n HeutsVa l z terugkeerde edi maat da r toen juist gouverneur-generaal van Indi'é was geworden. Een tweede fout e generaa d e naad n k va mi lt verkeerda s d gespelwa ha j dva mi n d want die luidde officiee n HeutslVa n nien Heutz)(e zVa t . ______SI. - - 23 - -

Boek- en bladbespreking.

Vicontact maart-nummer 1985 r gelegenheiTe . 75-jarit he n va dg bestaan vae landbouwwerktuigenfabried n k "Vicon e Nieuw-Vennet " p wert perhe d - soneelsblad extra-feestelijk aangekleed, gedrukt op zwaar kunstdruk- papier, voorzien van een omslag in kleur en geheel gevuld met historisch waardevolle herinneringen. "Vicon"is een puur Haarlemmermeers bedrijf. In de klei ontstaan en opgegroeid, maa t vertakkingeme r n naar alle dele r wereldde n e produkD . - ten welke het levert, zijn ontsproten aan de fantasie, kunde en agrarische kennis van degenen, die er leiding aan hebben gegeven. Onze polde r e akkerbou t gebied heef he n p va o dt w altij n vooraanstaandee d e plaats in de Nederlandse landbouw ingenomen. r eerstde n e Ee mechanisatie-pionier s Mr.J.P.Amersfoordtswa k oo e di , e Meeid n r woondr zije n e modern e ideeën over grondbewerkin- ge n e g wasbehandeling voor ieder die er belangstelling voor had wilde laten zien. De plaatselijke maar ook de landelijke en de landbouwpers hebben terecht aan het jubileum van Vicon de nodige aandacht besteed.

d KatwijkOu t januari-numme, di nr.29 n I Genootschat . he n va r p Oud- Katwijk word n allerleiaa t t vroegerhe , e Katwijk betreffende, aandacht geschonken. Voor ons Haarlemmermeerders wel om te watertanden want onze geschiedenis is vergeleken met die van ons omringende gemeenten maar zo jong. Dit neemt niet weg dat wij - evenals Katwijk - toch ook e kortuidi t e plaatselijke historie gelukkig heet voowa l r total- on e dergang hebben kunnen behoeden t bijzonde. he Mee n i r r landbouwgerei. En dat zal ooit nog eens in een museum terecht moeten komen. Katwijk t bezi he n zo' va n ti n n museul zelfia ska n se m bezoekers ontvangen. Dat waren er in het afgelopen jaar bijna...... 17.000!

Inventarisati n monumentwaardigeva e objecte e Haarlemmermeerd n i n , Deel IV. Hoofddorp. De gemeentelijke monumentencommissie heeft al eerde e monumentwaardigd r e objecte e Vijfhuizet n t uitersthe n e n e zuiden van de gemeente beschreven en als boekwerkje uitgegeven. Thans ligt Hoofddorp en directe omgeving voor ons. Het werd samengesteld door mevrouw drs.L.Bakker-Belt, terwij e schetstekeninged l e d n va n voorgestelde panden vervaardigd werden door C.C.Struycken.

Westfriese Families, december 1984. Dit nummer van de 25ste jaargang van dit orgaan van de Stichting Westfriese Families van het Historisch Genootscha d West-FrieslandpOu vrijwes i , l gehee le genealo d gwij n aa d - gie van het geslacht Opdam of Obdam uit Langedijk en Graft. Interes- sant zijn de gegevens over processen, gevoerd wegens schending van trouwbeloften, zulks natuurlijk naar aanleiding van bevallingen van ongetrouwde vrouwen. Er is weinig nieuws in de wereld, alleen staat men er tegenwoordig anders tegenover.

d NuusOu , december 1984 t altijHe . d even lezenswaardige orgaan va n onze zustervereniging "Oud Aalsmeer" bevatte deze keer een ook op onze geschiedenis betrekking hebbende bijdrage, welk e veld e e overstromin- gen te Aalsmeer als gevolg van de woeste aanvallen van wat toen nog - - 24 - - het Haarlemmer meer was, beschrijft. Jan Lunenburg vertelt over hoog water in Aalsmeer als gevolg van het omtrent 1830 vanuit het westen opgezweepte meerwater. Daarover schreef burgemeester Jacob van Zijverden aan "Rijnland" een brief waarin de stan n zakeva d n duidelijk uiteen werd gezet. Lunenburg vertelt voorts dat zelfs nog in 1850, toen het meer al was omringd met een dijk en er drie stoomgemalen dag en nacht werkten, Aalsmeer, vooral de Buurt of Uiterwe watet he g lasn rno gva t had . Opnieuw een stukje niet-Haarlemmermeer-geschiedenis dat toch wel degelijk onzoo k e aandacht behoor e n hebbenzict tka e meer-histo d hn Me . - rie niet denken zonder die der omringende gemeenten. En dan praten we nog niet eens ove e mensend r o n ZijverdenhebbeZ . Va e d n s niet alleen in Aalsmeer een belangrijke rol gespeeld maar ook in onze gemeente.

Haarlemmermeer was eens een der bekendste paardenfokkerij- gebiedee bakermas landd on k n .r oo tegen va nDdade ts wa r- woordige Kon.Federatie van Landelijke Rijverenigingen. Een der populairste paardenliefhebbers was ongetwijfeld Chr.van Wijk wonend op "Cecilias Hoeve" aan de Hoofdweg- westzijde nabij Hoofddor pe Schutse (waa"D u n r " staat). Me p ndezo ziem ee 50ehe d tfot n ri o jare t zijme n n oudste zoon Anton (helaal overledena k oo s n zije ) n kleinzoon Chris die thans ook weer een actieve rol in de Meerse paardensport speelt. STICHTING

MEE - HISTORIR E

JAARVERSLAG

1984 Terugblikkend op het jaar 1984 mogen we zeggen, dat vele zaken onze aandach n inzee t t hebben gevraagd. t bestuuHe r kwam regelmati e twed em o gmaande j elkaarbi n , afge- e tussentijdsd zien va n e besprekinge n sommigva n e bestuursleden inzake tentoonstellingen en andere noodzakelijke werkzaamheden. Helaas moesten twee bestuursleden hun werkzaamheden beperken vanwege hun gezondheid, maar het bestuur was verheugd over de komst van een nieuw bestuurslid, de heer Suidgeest. e huidigD e samenstellin t bestuuhe t n blahe va rg d n kuni U t Meer-Historie aantreffen. Wij sturen ons blad naar verschillende verenigingen en stichtingen.

ACTIVITEITEN.

t jaaIhe nr 1984 zij e werkgroepend n e stichtind e di , g Meer- Historie heeft, vele malen actief geweest met de gedachte: - Het beoordelen van het behoud van historische belangrijke e Haarlemmermeezaked n i n n ruimi r e zin. Het houden van een goede woonsfeer in verband met aantasting t landschahe e n dorpskerned va n e pe Haarlemmermeer d n va n . Oeze laatste werkzaamheden komen voor rekening van de werkgroep -Ruimtelijke Ordening- en -Bestemmingsplannen-. 198 n i o zij4Z r e nverscheiden e besprekingen geweest over nieuwe bestemminge n bepaaldva n e streke e Haarlemmermeed n i n n zije r n bezwaarschriften dienaangaande ingedien Gemeentee d j bi d . Er is kontakt geweest over het tot stand komen van een archief, daar het nodig is om onze stukken zo gerangschikt te krijgen dat een goed overzicht aanwezig is. Doordat het bestuur eigenlijk onderbezet is, is dit plan achterop geraakt, maar we hopen in t opnieuhe 198 5e gaae bekijket t w na n waa t archien e nhe r f ondergebracht kan worden. Ook is een belangrijk punt het verkrijgen van een ruimte die ge- schikt is voor een expositie van de vele historische voorwerpen e stichtingd t bezi ihe n n va t . Gedachten gaat naa e ui nhoevd r e Mentz. n brieee s fEi r gestuurd naae geve t e Gemeentt d rn da n aa m o e zorgvuldige e gereviseerdopslad n va g e voorwerpe n werktuigee n n van belang is. Dit is ook de mening van de museum-deskundige van van de Culturele Raad Noord-Holland. CONTACTEN.

n bestuursliEe d heeft namens onze stichtin e e plaatheed d g n r va s Slob in het bestuur van de stichting "Historisch Museum Zuid Kennemerland" ingenomen. De heer Slob wil zelf nog medewerking blijven verlenen aan het Spaarne-project, zulks in samenwerking met 2 andere kontaktpersonen.

Wij waren aanwezig bij: Stichting Nationale Contactcommissie Monumentenbescherming, op 17 november 1984 Nat. Monumenten studiedag te Leiden Openine werkplaatd n e S.H.M.Zva d g n va s . Kennemerlane t d Haarlem. Opening van het historisch museum te Katwijk. - Symposium van de Culturele Raad Noord-Holland te Haarlem.

MONUMENTEN.

In 1984 zij r verschillende n e besprekingen geweest over monu- e Haarlemmermeed n mentei e di n r aanwezig zij f objecteo n e di n er voo n aanmerkini r g komen. Men is bezig een monumentenlijst aan te leggen van de bestaande boerderijen en andere gebouwen en we hopen dat dit project tot een goed eind zal worden gebracht.

RUIMTELIJKE ORDENING.

De werkgroep R.O. probeert het gemeentelijk beleid critisch te volgen met betrekking tot landelijke en karakteristieke plekken e dorpend j e ipolded nbi .n e r n belangrijkEe e activitei t controlerehe s i e bestemmingstd n va n - plannen en het bijwonen van hoorzittingen. Wanneer het oordeel van de commissie zodanig is, dat er bezwaren zijn, word r kontake t t opgenome gemeente d t me nn eventuee e l een bezwaarschrift ingestuurd. Zulks is ook in 1984 verscheidene malen gedaan. Volledige voldoening wordt echter zelden bereikt. k zijOo n verscheidene oorspronkelijke planne t ingediendme n e bezwaarschriften voorgeleg n gedeputeerdaa d e state Noordn va n - Holland.

TENTOONSTELLINGEN.

e StichtinD g Meer-Historie heeft deelgenome e tentoonstellind n naa g "Haarlemmermeerse Monumenten e gehoude"di n wer e Hoofddort d n pva 13 juli tot 25 augustus 1984. Onze bijdrage bestond uit kleine werktuigen en andere voorwerpen alsmede vele foto's. e tentoonstellinD r gelegenheite g t 75-jarihe n va d g bestaan van de paardensportvereniging "Vooruit" was geslaagd en dit is te e veledanked e hieraa n di n aa n n belangeloos veel tijd hebben besteed. Vervolgen s onzswa e stichtin t najaa he k presenn n oo i ree g p o t "Historische Markt" in de Vleeshal te Haarlem waar zeer veel verenigingen historische voorwerpen tentoonstelde n toondee n n op welk gebie j werkzaazi d m waren. Onze stichting was beide dagen aanwezig en kreeg veel belangstelling .

AANWINSTEN HISTORISCHE VERZAMELING 1984.

Van dhr.Joh.Bulk, Rijnlanderweg 1587, Nieuw-Vennep: een strohakselmachine een paardenaangedreven aardappelrooimachin*.

Van Vicon landbouwwerktuigenfabriek NV te Nieuw-Vennep: twee paardenaangedreven pendelkunstmeststrooiers. Van dhr.Herma Meyr de ,n nva Uwe g 983, Hoofddorp: een bus -n spoordienstregeline g juni 1925. Van dhr.C.de Jong, Hoofdweg 4, Z-Legmeer De Kwakel: e inventarid t e Ui landbouwsmederijd t sui n knipmachin,ee e voor plat en profielstaai met handbediening. Van dhr.J.G.Kuys, Einsteinlaan 67, Badhoevedorp: twee foto'e heed rn sva H.F.Bultman . Van Mevrouw M.van Beaumont, C.de Vosstraat 14, Boskoop: vier fotoalbums betrekking hebbend p wijleo e j.C.Blade m n , onderwijzeres te Hoofddorp.

Van Mevrouw Petrie, Hoofdweg 481, Hoofddorp: een copie van een Polygoonfilm betreffende de ruitersport uit 1927.

Van dhr.G.Slob, Westerduinweg 16, Bentveld: n video-opnamee n bovengenoemdva e e Polygoonfilm.

Alle schenkers hartelijk dankl

Financieel Verslag over 1984.

decembe1 Balan3 r pe s r 1984 Vaste aktiva Kantoormachines ƒ 150,— Vorderingen Subsidi ƒ 2.344,5e 19893 Subsidi 27.297,- e 198—4 ƒ 29.641,59 Debiteuren - (boek1.038,3) 0 - 30.679,89 Voorraad (boeken) - 2.716,95 Geldmiddelen Rabobank in rek.crt. ƒ 1.101,43 Amrobank spaarrekening - 15.627,21 Postgirorekening - 249,14 Amroban rek.crtn i k - 5.018,5. 5 - 21.996,33

Schulde kortp o n e termijn Algemene kosten f 22.652,70 Voorzieningen Aankoopfonds f 4.116,28 Restauratiefond - 4.972,2s 0 - 9.088,48 - 23.801,99 Vermogen

Telling...... ƒ 55.543,17 ƒ 55.543,17 Financieel overzicht boekjaar 1984 (01.01 m 31.12.1984.t/ ) Staat van baten en lasten boekjaar 1984 Ontvangsten wegens; Bijdragen ƒ 8.945,65 Verkopen "pioniers" - 292,50 Ontvangen renten - 982,19 ƒ 10.220,34 Via verrekeningen (N.T.O.) 27.297,- — Subsidie 1984 ƒ 37.517,34 Uitgaven wegens; Huur Witte Boerderij / Mentzhoeve ƒ 22.824,— Energie panden - 773,37 - 384,53 Lasten panden Kantoorbenodigdheden - 775,95 Kontributies - 90,— - 1.330,95 Porto Drukkoste - 2.356,13n periodiek - 186,20 Secretariaat - 104,5Tentoonstellinge5 n Kosten begunstigersavond - 356,75 Kosten/bijdragen aan SKK - 2.666,— - 5.668,9Sald1 o (positief) Telling...... f 37.517,3 37.517,3ƒ 4 4

Toelichting

De administrati Stichtine d n eva g Meerhistori oves t ei rhe boekjaar 1984 computermatig verwerkt. januarl r pe ie D 198 nieg 5no t ontvangen en/of verrekende subsidiebijdragen zijn verwerkt tot en met maart 1985. Aan het aankoop- en het restauratiefonds zijn in 1984 geen bedragen onttrokken noch toegevoegd. Het vermoge Stichtine d n nva g bedraag decembe1 3 r tpe r 1984 ƒ 23.801,99.

JjfieuwJVennep, 15 april 1985 aeester Stichting Meerhistorie

"MEE - HISTORIER " verschijn r jaape r x 5 (jaarverslat g inbegrepen) e jaargang13 . . no.3, september 1985. Redactie: J.van Andel, Kruisweg 311, Rozenburg. Mevrouw Bergkamp, Houtrijk 12, Nieuw-Vennep. A.van Dijk, Geddingmoo , Nieuw-Vennep28 r . J.A.Merckens, Graan voor Visch 15123, Hoofddorp. Mevrouw A.G.M.v.d.Oord-Wisker, Raadhuislaa , Hoofddorp23 n . R.P.Zijp, Reigerstraa , Badhoevedorp9 t . W.Slob, Hoofdweg 743, Hoofddorp; eindredacteur.

Verzorgin n verzendinge g : J.P.Wieringa, Kromme Spieringweg 438, 214VijfhuizenN A 1 , tel.: 0250 1412- 8 . samenstelling bestuur: voorzitter:A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 2131 CV Hoofddorp(02503-16617) vice-voorzitter: mr.R.M.Dunselman, Hoofdweg 1372, 2153 LV Nieuw-Vennep (02526-86515) secretaris: L.R.den Otter, Zeemanlaa , 11725 n 1C BadhoevedorB p (02968-2139) penningmeester: P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51,2151 CP Nieuw-Vennep (02526-72612) leden: drs. P.G.J.de Boer, Terweewe , 234 69 N Oegstgeesg1C t (071-172780) Fr.de Jong, Leeghwaterstraat 29, 2132 SN Hoofddorp (02503-16682) drs.P.L.Klooster, Gibsonstraa 214, 8 t VijfhuizeT 1V n (02508-3070) D.Prins, Olympiastraat 23, 1435 KX Rijsenhout (02977-20187) J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp (02503-16400) R.P.Zijp, Reigerstraa , 1178 t BadhoevedorR 1T p (02968-7233)

Het postgironummer v.d.stichting is 35.11.852 tnv. "Meer-Historie", te Nieuw-Vennep; bankrek.: no.15.55.92.56 f 47.50.77.3934o . De minimum-contributie bedraagt ƒ15,-- per jaar. Betaling na ontvangst van accept-girokaart.

t nummerInhoudi n va :d blz. 3 Van de redactie 3 Bestuursmededelingen 5 Boerderi e Eersteling"D j " 8 Rijt vooda kr Schiphol moest wijken t zwervendHe 3 1 e orgel 14 Uit de omgeving 15 Kort historisch nieuws 17 Boek- en bladbespreking 20 Adriaan Pauw 22 Een visser op het Haarlemmer meer. Van de redactie. Hiernaas e z.gd n .i t colophon (overzicht he e personed n i n va te di n stichtingsbestuur en de redactie van dit blad zitting hebben of er aan meewerken) vindt U de namen van degenen, die thans de redactie vormen, nada t dusveto t r deze verantwoordelijke taak vrijwel uitsluitend op de schouders van de heer Slob heeflt gerust. De redactie bestaat 7 thanpersonen t ui s gezamenlije di , k bespreke p welko n e wijze elk nummer gevul wordenzal d . Deze dame hereen s nzic op neme h ook n n bepaalee d onderwer e behandelet p n vooe n r publicatie geree e makent d , Voorts wordt doobestuut he r - zoalr l eerdesa r medegedeelg no - d onderzoch n hoeverri t t financieehe e l mogelij l zijt orgaaza khe n n n anderiee n e vor n omslae m n e latei t g g n no verschijnen t di d ha n Me . het lopende jaar willen doen doch is daarvan teruggekomen. Tenslotte laten we hieronder het adres volgen van de heer M.Kooiman, wiens artikel in het september-nummer van 1984 zoveel aandacht heeft getrokken .m aanvullendAllenhe e di , e gegevens willen verstrekkef o n m nadervahe n e gegevens zouden willen ontvangen, kunne n brievehu n n richten aan Groen van Prinstererstraat 36 III, 1051 EG Amsterdam.

Bestuursmededelingen. Tentoonstelling r.k.kerk. Ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de r.k.kerk te Hoofddorp werd in de voormalige paardenstal een eenvoudige aardige tentoonstelling gehouden, waaraa k onzoo n e stichting haar medewerking verleende.

R.K.kerk aan de Kruisweg te Hoofddorp, toen. Het leeuwendeel der werkzaamheden werd gedaan door mevrouw A.van Niel, voor- malig secretaress n onzva ee stichting, die heel veel speurwerk heeft verricht n daarbie j allerlei interessante zaken heeft ontdekt, welke een nadere studie zeker verantwoord doen schijnen. Zo is uit de brieven van de eerste geestelijke verzorgers gebleken voor welke, voos onvoorstelbareon r , grote moeilijkheden deze mensen kwamen te staan. De tegenwoordige zieleherders in de nieuwe IJsselmeerpolders worden, daarbij vergeleken, in de watten gelegd. e tentoonstellinD g heeft twee dagen geduurd (1 en 2 juni) en werd door honderden mensen bezocht.

R.K.ker e Hoofddorpt k . nu ,

Cursus oud schrift. Het bestuur heeft met genoegen vernomen dat van- wegt rijksarchiehe e e Haarlet f m door enkele medewerker- ar t da n va s chie n cursuee f s oud-handschrift voor beginners wordt georganiseerd e maanded n i nl ewe septembern , oktobe n novembere r e prijD . s voor deelneming bedraagt ƒ 75,— voor 12 lessen waarbij het lesmateriaal is inbegrepen. Voor verdere inlichtingen kan men verbinding opnemen e heed t r me John Wigmans, p.a. rijksarchief, Kleine Houtwe , 20118 g 2 H HaarleC m (tel.: 023-319525). Het verduidelijkinr gaate tt hiedi - r m wegwijo - g t e wordet she n i n moeilij e lezet k n schrif e eeuw 18 n vóó e va t.d r Vooral voor hene ,di genealogie beoefenen, kan kennis van dit schrift meestal niet gemist worden.

Landbouwwerktuigen verzameling. Onze landbouwwerktuigenverzameling heeft ook buiten onze gemeentegrenzen bekendheid gelregen. Deze zomer heeft de heer de Jong bezoek gehad van twee heren uit de Schermer, di ee hoogt d zic p o he kwamen stellee wijzd n eva n waaro j landbouwwi p - werktuige n landbouwgereedschappee n n hadden verzameld, geregistreerd en opgeslagen. Men is in de Schermer altijd nogal actief geweest op oudheidkundig gebied, vooral onder leidine voormaligd n va g e dijk- graaf Barendrecht.

Opslag n tentoonstellingsruimtee - . Hoewel nauwelijks voldoende zijn j tocwi e hopslagruimtd blit me j e voor landbouwwerktuige n andere n e grotere stukke e Mentz-hoevd n i n e Wittd n e Boerderij. Helaas ontbreekt nog steeds een tentoonstellingsruimte. De andere schuur van "Mentz" l een a t succe e sme di , s (1984) voon tentoonstellinee r g werd gebruikt, zouden wij gaarne door de gemeente daartoe aangewezen zien. Het zou een bezoek aan het Haarlemmermeerse Bos zeker nog aantrekke- lijker maken. n grooBovendieva t t he belan s i nt depo da gn expositiee t - ruimt t transporhe e p vla o j elkaat altij g bi kda t oo rdt liggehe t me n veel tij dk zee oo kos rn e tkostbaa r pleeg e zijnt t .

Boerderi e Eersteling"D j " De percelen grond D8 en 9, gelegen aan de Spieringweg westzijde en totaal ruim veertig bunder, werden tijdens de tweede verkoping op 23 augustus 1853 door de heren Jan Abraham Pol en Herman Frederik Bultman, koopliede Amsterdamt ui n , aangekocht voo 26.000,—ƒ r . Eén jaar later, op 8 augustus 1854, vestigt de landbouwer Johannes van Vuuren, geboren te Haaften in 1820, zich met zijn vrouw Geertje s kindereze v.d.Ber e behuizinn d hu n i nn e g g gelegee Spieringd n aa n - weg hoek Spaarnwouderweg sectie D8. Zeer waarschijnlijk is deze behuizing reed e lated s o bekendz r e hoev e Eersteling""D e , immer e aanbed s - stedine boud t w to hiervag d reedha n n februari s i 1854 plaats gehad(l). In 1862e vervalled t jaan he ,va r n vrijdom, werde e eerstd n e metingen gedaa n blijke n f 53.3 e boerderier e grood t t 0ar e zijnhe t t t s i ,me j ruim 100Vie• r0m manne n zevee n n vrouwen woonden daae eerstdi r e jaren.

Boerderij "De Eersteling" hoek Kromme Spieringweg/Spaarn- wouderweg, tegenover "Boerhaave". Eerste boerderij in de Meer. Afgebrand in de 30er jaren? ~„.-. rV/w,..™W«(Vl'/>,./ »:ut t/f ..V//.W-/WW \ 7. llilu:,,,, • /.

t kaartje HaarlemmermeerpoldeDi d n va e r emaake cholera-epidemie-tijd n i t d ?1866) e Eersteling""D , n i toon t da t , door burgemeester Amersfoordn ee t noodhospitaal was gevestigd. Mee familid t Vuuren e dienstknech va ed s n.l k wa n .oo t Mgrinus Kerkhof, geboren te Haaften in 1828, meegekomen en in januari 1855 kwam Corne- lis v.d.Meiden uit Herwijnen in dienst. Gerrit Gijsber n Boerde t , gebore Veee t nn 1818 i n , wer n januari d i 185s ongehuwdal 6 e arbeide e familid j Vuuren bi rva e n ingeschreven, alwaar tussen 1854 en 1861 ook nog vier kinderen werden geboren. Als moeder Geertje in maart van het jaar 1861 komt te overlijden blijft vade n Vuureva r nn huil achtekindereee vo st me r n tussee d n e twintid nun e l g jaar. Reeds in mei van ditzelfde jaar komt Gerrit Simon Nagtegaal als bouw- e Eersteling"D p o n n verhuizema e " e achd n t kindere n Vuureva nt me n hun vader naa e "Adriana'd r s Hoeve", gelege p NN16o n , hoek Benne- broekerweg - Aalsmeerderweg westzijde. n levei e d n l geblevea , na n éé kindereOmda p t opvalleno he tt nda s i d n VuureVa n blijven boeree Meerd n i ,n hierove t meewa r r gegevens: Margrietha geboren in 1841 trouwt Cornelis Bulk Anthonia 1843 Jacob van Zijverden Gijsbert Willem 1848 Krelisje Topsvoort Jaantje 1851 Jan Dirk Bulk Hermina 1852 Jacob van Zijverden Hermanus 1856 Mathilda Petronell aWiligen va n Teunis 1858 Margje Thomas t nakomertjHe e Koosje, gebore n 1861i n , vertrek t overlijdehe a n t n n haava r vader, Johanne n Vuureva s n 1884i n , naar Aalsmeer. Terug naae Eersteling"D r " waar landbouwer Gerrit Simon Nagtegag- ge l boren te Alphen in 1829 en zijn vrouw Aal tje v.d.Berg uit Koudekerk, de scepter zwaaiden. Lang moch t niedi tt duren want reeds acht jaar later, in maart 1869 komt Simon Nagtegaal te overlijden...... Intussen ware e koperd nk oo s e gronded n va n overleden e n p Donderdao 7 Octobe n de g r 1869 aankoms» ,n t worden de percelen D8 en 9 ten 12 ure 55 minuten, 's namiddags, van iU'u Spoortrein overgeschreve e naad n p va mo n e Halfwegt Haarlem n Amsterdam,e e HVruern d de n i n va g Jan Cornelis Bast te Hoorn Heer D. A. HOOGLAND, te Halfweg, ten overstaan van en verdere erfgenamen va n den te Haarlemmermeer residerenden Notaria J. L. VAN DER MOER, van: J.A.Pol voo e eend r e helft en voo e anderd r e helfp o t i°. Eene Boeren-Hofstede, naam van H.F.Bultman, onder genaamd: „DK EEHSTELIWG," voorwaarden dat Hilletje bestaande in: Hut*man»u-oning, Stalling voor Hoorn- vee en Paarden, Wagenichuur, twee Horenbergen Tinholt e weduwd , e Pol, hier- en verdere Getimmerten,, met Erven, Werf, Tuin, vruchtgebruik heeft. Boomgaard n eenige e Akkers uitmuntend Wet»n e JVoMwfawdj staand n gelegee e e Haarlemmermeert n , hoek t overlijdeNhe a n Nagteva n - Spiering- eii Spaarnwouderdwnrsweg, op de Poldcrkaart aan- gaal neemt Abraham v.d.Lee, geduid in Sectie D, onder N°. 8, en kadastraal bekend in gebore e Zoetermeet n n 1795i r , Sectie B, met de Nrs. 1289—30, 31, 32, 34—43, voor de vereenigde grootte van 20 Bunders, 20 Roeden, 90 Ellen, en de leiding van het bedrijf over, waarna vrouw Nagtegaal 2°, Onderscheidene Akkers welig en weltoegemaakt in januari van het jaar 1870 WEI BOUWLANDn e - , vertrekt naar Woubrugge. mede gelege e t Haarlemmermeer,n n Spieringwegde n aa , onmiddellijk naast en ten Zuid-Westen van het eerste Op donderda oktobe7 g r 1869 Perceel; te zamen uitmakende den Poklerkave e willigd l n Sectida ee r De ver, s -wa N°. 9, en kadastraal aangeduid in Sectie B, met de kopin n "eenva g e boeren Hof- Nrs. 44—55, voo e gezamenlijkd r e groottBunders9 1 n va e , 98 Roeden, 80 Ellen. sted e Eersteling".————"D e — De Perceeten zijn on verhuurd, en worden afzonder- (zie advertentie hiernaast) zamengevoege t n e k iy d geveild. e boej d ploegd hi rn E e voort r were ; d niets verkocht, integendeer e l werd zo het een en ander bijgebouwd. In 1870 werd het gedeelte van Jan Cornelis Bast overgeschreven op naam van zijn dochter Elisabeth Anthoni n HendriaJa Bastt e gehuwkme di ,Moddermas wa d Alblast ui n - serdam en in 1871, tijdens de gehouden publieke verkoping, koopt Jan Hendrik Modderman het aandeel van Bultman, zodat het echtpaar Modder- man - Bast alleen-eigenaar is geworden van de percelen D8 en 9. Omdat n moestui eee n rboomgaar ee e hoevd n e nj ebi d werden getrokken vond enige terreinverandering plaats en blijkt de totale bebouwde oppervlakte e zijn.62.1t e 0ar Dirk de Vlieger geboren te Alkemade in 1831 en gehuwd met Agatha v.d. Geest werd in mei 1861 ingeschreven in de Meer als landbouwer op de hoeve "Bouwlust" (R.24). Tien kinderen kreet t echtpaahe di gn i n e r jaar 1881 koopt Dir e Vlieged k e boerderid r e Eersteling""D j , waarop zijn zoon Johannes de Vlieger, geboren in de Meer op 24 mei 1861, boer werd. Al spoedig trouwt Johanne t Catharinsme a Jacobat Vreeburhe n i n e g jaar 189 9Johannes i s eigenaae Eersteling""D n va r , groot 40.14.70 bunder. In 1914 verkoopt Johanne e Vlieged s n Johanneaa r s Mesma n kleiee n n t landstukjdi n , va e14.3 0 are ,n huisjn vooi ee e boud n n re eva w e restd s i , 40.00.48 191 0 bunder verkoch n Johanneaa t s- Meyerge t He . zin de Vlieger vertrok reeds in 1917 met drie van de acht kinderen naar Haarlemmerliede. Johannes Josephus Meyer geboren in de Meer op 6 februari 1884 als zoon van Hendrik Meyer en Gijsbertha v.d.Burg, moest al heel jong zijn vader missen toen zijn moeder in 1886 weduwe werd. Moeder Gijsbertha, waarschijnlijk een "geboren" boerin, nam daarop zelf de touwtjes in handen waarna zij in de boeken van het bevolkingsregister ingeschreven e weduwd staa s n Hendrial va te k Meyeu n rs i landbouwe , 20 F p o r Hoofdweg 125, en nog enige andere adressen. In 1910 kom e weduwd t p drio en zeventig-jarige e e leeftij e overt d - lijden, waarna Johannes in 1913 trouwt met Anna Catharina Huiberts, de dochter van Cornelis Huiberts en Adriaantje Punt. Johannes en Anna krijgen zes kinderen, en in het jaar 1920 laat Jo- hannes er op zijn land nog twee huizen bijbouwen. In 1926 verkoopt Meyer dan het land en de gebouwen aan Adrianus Jo- seph Staatsen n "waschindustrieelee , Utrechtt ui " , waarnan me o z , mij vertelde,(1) de boerderij "De Eersteling", al spoedig een prooi der vlammen werd.

(1) Slob, Zie Meer-Historie van januari 1984. A.G.M.van der Oord-Wisker.

Rijk t vooda ,r Schiphol moest wijken.

t oostelijIhe n k gedeelt e polded n va er lig e luchthaved t n "Schiphol" n oppervlaktee t me n 172 va waardooe, 0ha e luchthaved r e grootstd n e grondeigenaar van de Haarlemmermeer is. Het is duidelijk dat dit niet altijd zo is geweest. Hoe het vroeger was weten maar weinig mensen, en nog minder mensen hebben het vroegere landschap daar met eigen ogen gezien. 9 - - - 9 _ _

e grot u Di p "Schipholgrondn la et da , " heet s geleget i grond, he p o -n gebied wat eens "Rijk" heette. Men zal deze naam op geen enkele mo- derne kaart meer tegenkomen. Slechts een paar punten doen nog aan die naam herinneren. Het is de "brandweerpost Rijk" die zich bevindt aan het einde van de naar het Oosten afgebogen Aalsmeerderweg, precies op de plaats waar eens de boerderij "De Dankbaarheid" gelegen was aan de Vijfhuizerweg tusse e Ringdijd n e Aalsmeerderwegd n e k e dienstd k .Oo - weg van het vliegveld, die evenwijdig loopt aan de Rijksweg no.4, her- innert door zijn naam "Rijkerstreek n vroegeraa " ,5 2 evenalm pl e d s jaar geleden gebouwde hoeve "Nieuw Rijk e herinnerindi " g wakker houdt. t begon he e onderganD t e buurtschapj.he Ho n va g e Rij n direkte k e omgeving begon al in 1916 met de aanleg van een klein militair vlieg- veldje in de uiterste noordoosthoek bij het toen nog bestaande rond- gemetselde ouderwetse fort "Schiphol" op polderkavel FF-16 op land vae boerderid n n Hanedoesva j . e EerstNd a e Wereldoorlog kwa l spoedia m e burgerluchtvaard g p gano t g welke van start ging op het voor de militairen aangelegde vliegveld, maar weldr n uitgebrei e e kleit as wa n d moest worden. l spoediA g bedroe e daarvood g r gebruikte 193n oppervlakti n 8e a h 6 7 e - dus twee jaar vóór de Tweede Wereldoorlog - had men al in totaal gebruikn i a h 0 . 21 Verschillende boerderijen waren reed n dezsaa e landhonge n offete r r gevallen, waaronde e zeed r r fraai n imposante e e hofstede "Kraaiveld" met als laatste bewoner M.A.Noordam, jarenlang voorzitter van de concours-hippique-vereniging "Vooruit". Ook de boerderij van Groenenberg "De Twee Zusters" geheten met zo'n 60 ha, gelegen aan de Schiplholweg (toen nog Spaarnwouderweg geheten) had het veld moeten ruimen. Op deze boerderij had de staatsman Hen- dr i kus Colijn zijn bruid Helena gevonden. e Schipholdijkd n Aa , toeg Schinkeldijno n k geheten e buurtschad g la , p Schinkelveer met o.a. 2 cafés, resp. van Flip de Haan en H.Rebel. Laatstgenoemde exploiteerde ook het pontveer naar de Zwarte- of Schin- kelpolder. Bij het kruidenierswinkeltje van Zegstro vond men de aan- legsteige e stoombootondernemind n va r e Volharding"D g n verdee " r n smiee d g Schouteno woondk n oo Christelijkn stonee e r ne e r e d e Lagere n 192schooi e 5n gebruii di l s genomewa k ne meidage d maa n i r n van 194 o zwaa0z onderwij t s beschadig he rwa n me t s da elderd s moest voortzetten. Dat gebeurde op de boerderij van Knibbe; Huize Ten Pol, vlak bij de Vij fhuizerweg. Strije schoold m o d . Over deze schoo s overigenwa l e 20e- d ja n ri s ren heel wat te doen geweest. Er is een felle strijd gevoerd voordat r was e r gee e j . k dent nI zi da kschooe Mee d s gewees i n ri l t waarover zoveel strij s gevoerdi d e tegenstanderD . e gemeenteraad n i s d werden aangevoerd door burgemeester Slob, maar moesten tenslotte toch bak- zeil halen.na het aanhoren van de vaak bewogen toespraken van wethou- de r n dienn zijKnaapva va nn sn Ee .argumenteee k vint i da d- s wa n mooiste uitspraken - dat een christelijke school in dit gebied heil- zaam kon werken omdat hij zich geen buurt in de Haarlemmermeer kon voorstellen waar zulke goddeloze toestanden heersten als juist daar! In 1944 moest de school wegens gebrek aan leerlingen worden gesloten, want steeds meer huizen aan de Ringdijk liepen als gevolg van de her- haalde bombardementen zulke zware schade op dat ze op den duur onbe- woonbaar werden. De overgebleven leerlingen gingen met het pontje van Van der Schilden naar de overkant, liepen daar de Pontweg af naar de school aan de Oosteinderweg in de gemeente Aalsmeer. Die school stond naas e oudd t e bloemenveiling "Bloemenlust e Machineweg"d vlaj bi k . o l l

Omgeving N.H.Maranatha kerk Aalsmeerderweg. V.l.n.r. eerste huis, gebroken kap slagerij Sandifort; witte huisje naast kerk Melle v.d.Meule e ondedi n r Colijn gevochten heeft tege e Atjeherd n s in Indië; huis gebroken kap naast kerk, schilder van Keulen; volgende gebroken kap gebr. den Ouden; uiterst links smederij P.Dalmeier. Kruising Aalsmeerderweg Vij fhuizerweg, met rechts de "Hermanshoeve" en link e Woerd""D s . Een van de weinige kruispunten waar nooit een café heeft gestaan. Het laatste hoofd van de genoemde christelijke school was de heer Plokhooi, die na de oorlog jarenlang voor de NCRV-radio het jeugd- programma heeft gepresenteerd. Nieuw horeca-wezen e opkomsd t t n Me burgerluchttoename the . n va e - verkeer ontston k steedoo r e ds meer behoeft n logeergelegenheidaa e . Dirk Rebel zag dit gat in de markt en besloot begin 1930 een hotel- pensio e e bouwenaad t n t m da n"Pensio n Luchthaven" kreeg. Behalve deze logiesgelegenhei k overnachteoo n e dameme d n Emden j sva ko bi nd n aae Spaarnwouderwed n j enkelbi n e g anderen t luchthaventerhe p O . - rein zelf werd aan de Spaarnwouderweg hoek Schinkeldijk een apart woonbuurtje gesticht voor personeel van de luchthaven dat in de volks- mond "het Plesmanlaantje" werd genoemd. In de oorlog annexeerden de Duitsers voor de uitbreiding van hun "Fliegerhorst" de nodige gronden waartoe en waardoor de Aalsmeerder- fhuizerweg j tussewe Vi e Schipholwee d d n n e g g werd afgesloten. De kern van Rijk was gelegen om en nabij de kruising van de Aalsmeer- fhuizerwej Vi derwe0 e huizen9 d m n bestonn e ge gpl e Ned.Herv d ,t ui d . n 186i e 3d ker geopend n e k e openbare lagere school no.2. Er waren 2 kruidenierswinkels, waarvan het winkeltje van Levinus Spruitenburg een pittoresk interieur had met zijn stopflessen en blik- ken trommels, zijn open voorraadbakken voor erwten, bonen, suiker edm. r woondE e verde n smid ee n rschilder ee , n melkboeree , n slageee , n e r een wagenmaker n OudenDe e k boerderijd ,.Oo n hooibergenbouwee - t ui r de beginperiod e polderd n d hieva eha , r zijn bedrijf. Naas e garagd t e van Van Andel vond men het postkantoor waar Balder de scepter zwaaide. Nieuwe startbaan. Nada fhuizerwe j 195n i tVi 4e d g richting Ringdijk afgesneden werd door de aanleg van een start- en landingsbaan werd het steeds duidelijke e laatstd t da rt eoud he dage en Rijva n k geteld waren. De plannen voor de aanleg van een volkomen nieuw en modern vliegveld namen steeds vastere vormen aan en met tenslotte als resultaat in 1959 het totale verdwijnen van de woonkern Rijk. De pers heeft er destijds heel veel aandacht aan besteed. Geillustreerde bladen als e Spigel"D " en„Panorama" brachten fraaie fotoreportages n "Hee ,- tPa rool" reserveerde er een hele voorpagina van zijn bijlage "P.S." aan. e talrijkd k i s eAl krantenknipsel e dage g di een no t n sui s doorlees kan ik niet anders, zeggen dan dat ze getrouw weergeven wat toentertijd onde e bevolkind r g leefde. Breeduit werd geschreven ovet feit he rda t voor het eerst in de geschiedenis een onteigeningsprocedure gevoerd moest worden oven kerkgebouwee r . e toenmaligD e predikant Ds.H.P.Swets heef twer t allehe k n i gestels d bereikee t e mense d m o t n Rijda nva k bijeen zouden kunnen blijven. j heefHi r vooe t r gevochte e voorkomet e gemeenscham di o n t da n p uiteen zou vallen en vond in de toenmalige wethouder C.van Beem een hechte bondgenoot. Hoewe verrt n he gemakkelijl va e s kree wa n kten me g - slotte de gemeenteraad toch achter het plan om de buurt, compleet met ker n schoole k m zuidelijkek 3 , Rozenburn i r e herbouwent g t uitHe . - breidingsplan "Rozenburg" werd door de raad aangenomen, maar helaas keurden Gedeputeerde Staten het plan niet goed. Boze tongen beweerden dat wethouder Brouwer e tege t di pla, he ne afkeurin n di was n aa , g niet helemaal onschuldig was. Toch zijn de kerk en de school er gekomen, maar....de huizen niet. Rijsenhout. Om de voormalige Rijkenaren een nieuw onderkomen te geven werd de bouw van het dorp Rijsenhout, dat voorheen "Aalsmeerder- buurt" heette en waarvan de bouw maar aarzelend op gang was gekomen, in versneld tempo voortgezet. Maar de meeste bewoners van Rijk zijn - - 3 1 - -

zijn er nooit terecht gekomen. Men zwierf uit over de hele polder en ook ver daar buiten. En zo was dan voor de tweede keer in de geschiedeni e aardbodesd Rijn va k m verdwenen e eerstD . e keer gebeurdt da e tussen 164 n 1640e 7 toet verdwee t he steedngolvee he d n n i snva n groter wordende Haarlemmer meer. Het tweede Rijk verdween onder het e asfalluchthavend n va t t eerstHe . e Rijg echtela k r iets noordelijker, t bleeDa k nada mee t s leeggemalehe trwa n drooggevallene n . e kruisin d Toee toenmaligd j nbi n vonva n g me d e Sloterwe e Vijfd n e -g huizerwe e fundamented g t verdwenehe n va n n kerkj n Rijkva e . Het tweede Rijk heeft enkele bekende figuren voortgebracht, van welke Hendrik Colijn, die enkele keren als minister-president is opgetreden, e bekendstd l we . is e k leverdOo e Rijk enkele personen e onzdi ,e gemeente hebben bestuurd. Vade n zooe r n Knaa pe voornaamste d ware l we n n onder hen. e laatstD e bewone Rije di rk verliee smid ds P.Dalmeierwa t . Uitgegroeid n 196I 7. wert nieuwhe d e "Schiphol n gebruii " k genomen. Het werd genoemd "Schiphol Centrum"; het oude "Schiphol" werd "Schip- hol-Oost". t luchthaventerreiHe s toewa n n uitgegroei n oppervlaktee t to d n va e 1720 ha, waarvan nog omtrent 500 ha een agrarische bestemming heeft. Maar.... Schiphol blijft groeien en zo zal het volgende slachtoffer e uitbreidind n e va boerderid l we g j "Nieuw Rijk" zijn. Veel huizen aan de Kruisweg en Aalsmeerderweg zijn inmiddels al onder slopershanden gevallen en zo zal dan binnen luttele jaren opnieuw een buurtschap - deze keer Rozenburg - aan de luchtvaart zijn opgeofferd. De openbare school is inmiddels al gesloten en als U dit verhaal leest zal ook de christelijke school aan haar bestemming zijn onttrokken waardoor er een punt is gezet achter de geschiedenis van de oud- e christelijkst e e Haarlemmermeeschood n va l r (gestich 1867)n i t . Rijk is geschiedenis. Helaas. Veel oude Rijkers ontmoeten elkaar nog wel eens en halen dan graag herinneringen op aan "vroeger" want bui- tenstaanders hebben er geen idee van hoe hecht de band was van de e kleindi lede n eva n gemeenscha t kruispunhe j bi pn t e daaVijf p o r - hu i ze rweg/Aa l smeerde rweg n Andelva s .Jo Naschrif r redactiede t e heeD n Andel;va r , zelf oud-Rijkerl za , een volgende keer iets vertellen over de verdwenen boerderijen langs de Aalsmeerderweg, waaronder Knaapenburch, De Hermanshoeve, e Herveilind e Woerdd n e g .

Het zwervende orgel.

Indertijd (19.8.1960 )e Hoofddorps d schree n i k i f e Courant oven ee r zwervend kerkorgel dat ook een"! ergens in de Meer had gestaan en daar de godsdiehstplechtigheden had begeleid. Ik dacht hieraan toen ik in het herdenkingsboekj e r.k.parochid n va e n Lijndeva e n (zie boekn e - bladbespreking n hoofdstukjee ) t "heda ts orgella e s gewijdwa " . Dat zat zo: In ëe maand oktober van het jaar 1960 werd in de Oude Ker e Scheveninget k n orgeee n l geplaatst n zwerven ee n orge ee t , da l d bestaa d geleiha n n waarovee d r dominee Groo t Scheveningeui t j mi n destijds de geschiedenis vertelde. Deze predikant kwam eens in Enk- huize n troe n f daar zomaar staand e grafzerked p o e Wested n va nr Kerk n klei ee d pijporgeou n l aan. Daar hoord t natuurlijhe e k niet thuin e s hek nietoo wertn bespeeldda d j nadeBi . r onderzoek blee t afkomhe k - stig te zijn uit de Hervormde Kerk te Wervershoof, waar het kerkge- bouw een andere bestemming had gekregen. Het orgel had men verkocht aan de organist van Enkhuizen - Rien Hasselaar - die het kocht om zijn uitstekende kwaliteiten t tijdelijhe m O . k tegen verva e behoet l - t maan plaatsjhe ee r e grafzerke n d me p e Westeo ef d ga n n va n de Kerk, Dr.Oussoren e rijksadviseud , r voor orgel n "Monumentenzorg"va s - be , keek het, vond het een waardevol instrument en zou graag dominee Groot steunen om het geplaatst te krijgen in zijn kerk te Schevenin- gen. En dat gebeurde dan ook, zoals U begrepen zult hebben. e levensgeschiedenid s wa Maae ho r t orgeldi n ? va s Technisct he s wa h een prachtig instrument, maar wie had het besteld, waar was het gebouwd en door wie? De speurtocht naar de herkomst leerde dat het orgel voordat he$ in Enkhuizen in onze 50er jaren kwam in 1909 uit de ....Haarlemmermeer naar Wervershoo n r.k i s gekomen .d wa f ha t He . kerk van Lijnden vanaf 1864 dienst gedaan. Maar deze kerk had het ook als "tweede-hands" gekocht. De oorsprong was niet zo gemakkelijk te vinden want men was aangewezen op mondelinge overlevering en volgens deze overleverin t voordiehe e r.k.kerd u n zo gi n e «'estwout k d hebben gestaan. Bij nader onderzoek bleek dat inderdaad juist te zijn. Het orge s gebouwwa l n 179i d 1 door J.M.Garstenhaue n kostte r e toen ƒ 1813,- 7 stuivers n e - 186n I . 4 wert tege he d5 aandele " n n ieder groot ƒ 100,-- a 4% in de Negotiatie ten laste der '""arochie van de H.Franciscu e Haarlemmermeerd n i s " 47 n e 7 ,, 6 zijnd , 5 e no', d e1 s naar de Haarlemmermeer verkocht. De jonge parochie had er 1000 gulden voor betaal n aandeleni d ; totaa ƒ 500,le rest d n ,e — nodig voor restauratie,oo eeng no k500,—ƒ s , waarvan nie t200,ƒ meen aann da ri — - delen kon worden voldaan en de rest "in specie". De firma L.Ypma & Co, uit Alkmaar zou het gerestaureerd en geplaatst hebben. Aldu n uiterse historiee d st korn he va ttn i ewaardevo l instrument dat dus binnenkort twee honderd jaar oud zal zijn. Jammer dat het onze gemeente heeft verlaten. Maar het zal destijds wel te kostbaar in onderhoud zijn geworden e jubileum-brochurd t Ui . e t ervareda j wi n het orgel in 1883 grondig gerepareerd moest worden waarna in 1909 genoemde firma Ypmn nieuee a w orgel mocht leveren. Mijn aantekeningen zegge nƒ 148, 187n voortl i a 2t —da s voo n ee r nieuwe blaasbalg moest worden betaald en in 1894 door de firma Maar- schalkerweer Utreche t d t voo totaan i r ƒ 690,l n reparatie—aa s werd uitgevoerd. Slob.

Uie omgevingd t .

Tentoonstelling "'40-'45 nooit nieuwhe tn i emeer" e raadhuiD . - ge s houden tentoonstelling ter herdenking van het feit, dat ons land 40 jaar geleden bevrijd werd, is een groot succes geworden. De tentoonstelling werd bezocht door 4000 schoolkindere n gelijee n e kn aantal "anderen" t .stan n to andeVooe de s ontzettenn d ri r kominee n va g d veel werk verzet. Daartoe was een werkgroep ingesteld onder voorzit- terscha e heed n r va pChrispij t archiefhe n t begiva nHe . n werd gemaakt doon college heeee d r n r va Chrispijna e heed , r W.v.d.Meulen, allen historie-speurders welbekend. Later werd hij bijgestaan door een eveneens niet onbekende historicus P.Klaasse Vijfhuizet ui n n oudee - n e n verzetsman C.Kersten. e heeD r v.d.Meulen heef n boekjee t e geschreve n dieneko s t al nda n leidraad voor en na een tentoonstellingsbezoek en dat tot titel droeg "Dagelijks leven en verzet in Haarlemmermeer". Het omvat ca 30 pagi- n meerdere s na e illustratie n were s d keurig uitgevoerd doo e huisd r - drukkerij der gemeente.

Oude raadhuis wordt hersteld? Volgens berichten in de pers zou het planinderdaad(nog steeds) bestaa t vroegerhe n e raadhui n duude r p o s wee n ziji r n oude luiste e herstellent r , waarto e eerstd n i ee plaats de later gebouwde bijgebouwen zouden moeten verdwijnen. Voorlopi- g zo krijgt men uit die berichten de indruk - is de kans op algehele restauratie echte g nieno r t aangebroken. Maar....hoop doet leven.

Molenaarswoning van "De Eersteling". Naar verluidt zal de molenaarswoning eens behorende bij de verplaatste korenmolen "De Eersteling" t jaadi r g eveneenno s worden verplaatst l naahe t talu we n he rn va e dt for e Hoofddorpt t , zoda t gebouwtjhe t n kome voe d da e staat tn t aa n vae molend n . Wonin n molee g n hebben altij n geheeéé d l gevormn e d stonden als zodanig op de monumentenlijst. Het doet ons goed vast te steller middelee t da nn wege e n n gevonden zij m beido n e weer tesamen te brengen. Hoofddorp krijgt daardoor een steeds uitgebreider "open- luchtmuseum": mole t molenaarshuisme n t oudhe , e for n sluisje t n e e vlakbi e "Wittd j e Boerderij" e overkand e Hoofdvaar d n n Aa . va t k oo t e oudstd t g oudst he e no Meed n kere n er va kkerkhof .

Kort historisch nieuws. n anderEe e Cruquius. Cruquius kenne e allemaaw ne landmeted s al l r van "Rijnlandr dride en stoomgemalen ee e zij n di "n aa naaf ga m , waarmede het grote meer werd droog gemalen. Ir kvel de vonn briefjen ee dpapiereee n i e n nagelaten doo e laatstd r e "paarden-Crommelin" e Cruquius-boerderid e di , t begi n he onz va n i e j eeuw beheerde en er uitstekende snelle paarden fokte. Het bewuste briefje drukken we hierbij af (zie blz.16). Het geeft te zien de'door een hengst genoemd "Cruquius" behaalde prijzen in harddraverijen. Bovenaan ziet U links de naam van de vader van de hengst en- rechts die van de moeder. De vader was destijds zeer beroemd en door de heer Crommeli n Engelani n d aangekocht e noordelijkd n I . u n e d muun va r afgebroken grote schuur, destijds ook paardenstal, heeft de heer Crommelin, toen Pullawa s gestorvenwa y n gedenksteeee , n laten inmet- selen, welke stee n "Meer-Historie t beziva than he s i n ti s " t overzichIhe n s spraki t n "prijzenva e n "premies"e " . Onder "prijs" werd verstaa n eerstee n e prij s wanneedu s t betrokkehe r n paars al d eerste over eindstreep was gegaan en "premie" wanneer het als tweede was binnengekomen. Tenslott s "Cruquiusi e p 10-jarigo " e leeftijd verkoch e heed rn aa t Webe e Kruiswerd e hoe(misschiee Uweg?)n d d va kn n e gva e . di n &-a>n -^_c^——^~y C^ï^f JZ^-^X^t-.

9jt4:£c?feu>^rr>^ -^n^t^i " JL S-4Ï*4&/f'

s_ /"~~? ~^~' rX'

-^* CrU^Tît^ j/at^^ 57ïrïa*i£v t&üa^,-^^ -^ ^z^^^f^ ^^ /#ƒ/ =j/£<7<9-~ ffii^ ^tx^*^t^0^-4^-,yij óâ^taâ^: -^ ^^^^^^^ ^^ /

-/^ 3&rr*^ <^ct2im: 0&a*Ta&e*fè ^^^TzW^^- J&*t^ /*ƒ•* =ƒ ^ ^^'' ^"' ^^^ gt^JZl^.. t&^^g £ £Z^ry*~ %^^ S*ft=S*S*- <5é>•• s'' A> ^'^Ss. j y /• sss*^S''***'~ ^zî!> â^tsm^-e.a&a^-!*^ sTZZnszSoei • ^ ^^na^riÂJt-^. .•/'^^t' / ^r " ' ' *r î,Sf^*e*ie-n/.•A+sji^, s éë?^S ëföej&H^y^Jtei 4*&<*>itZrïi*>&&<*>stfr J& tZr.^Sp'. - $ieJ4 &ti.'-e*4Tâ^j 06a^4Se.e, ^ ^$^«^^7^*^^-< £*!**&*- /£ƒ? j- f <5

^^ j€*~f-É~>: ^^^^ &"* ^^X'?*-/'' '*——

^^.^ S/ï*# -Z>&tJ^&-a*~

"Prijs n premie"-briefje - e beroemdd n va e e hengst "Cruquius"

Gedenksteen ter herinnering aan de beroemde hengst "Pullaway" (zie bl.15). - - 7 1 - -

e meervalD n junI i. wer Wageningen i d n (neervallen-studiedaee n - ge g e gaa t n hoeverr houdei na n m o n e dezs geschik vi em dooo s ri t boeren, die hun inkomen niet meer kunnen vergroten of handhaven omdat varkens- n kippenhouderie j niet verder uitgebreid mogen worden, kunstmati- ge g kweekt te worden. In de berichten over deze vis werd gezegd dat de meerval - althans die waar men het oog op heeft, want er bestaan 100 geslachten met 500-600 verschillende soorten Afrikt ui - la afkomsti n zice s hi gdes - niettemin uitstekend thui st koud voelhe n ei t Nederland. Nergen- la s meervade Nederlandat in l we zen d ooit eens inheems was. Het dier heet officieel Silurus glanis en is de enige van alle soor- n Europi e adi n thui , te maan voornamelijis sda r t oostelijkhe n i k e e grootstd Europat e steuhe d s ea i N r.zoetwatervi s hier. Exemplaren van 150 - 200 kg bij een lengte van 1.50 - 3 meter zijn bekend. s kwavi m e D begi n dezva ne eeuw algemee t Donau-gebien he voo n i r n e d dat van de Oder en de Spree, ook in Beieren, maar ontbrak volkomen in Spanje, Portugal en Engeland. In de 18e eeuw kwam hij nog in ons land t Haarlemmehe n i l voorrwe n meere , , e eeumaag 19 no wre d wer n i d maar bij uitzondering gevangen. Boekei wijdt ook ruime aandacht aan de meerval, die volgens hem bij de droogmakin t Nederlanui g s verdweneni d e meneW . s echteon n e t r herinnere g nieno tt zoveeda n l jaren geleden ergens onder Aalsmeef o r daaromtrent een meerval werd gesignaleerd, waarbij toen ook in de pers t n welke nazaahe opgemerkee di n u ziji l en zo t we va n j thi wert da d Haarlemmer meer voorkwamen.

Boek- en bladbespreking.

Haerlem Jaarboek 1984. We kunnen jaloers worden op onze zustervereniging "Haerlem" die in staat is elk jaar een heel mooi jaarboek te doen verschijne t haahe r n e nlede n kostenloo e biedent n t zieaa sHe . t u ween rk eoo prachtir n bevae t tui gmenig e historisch waardevolle bijdrage met als thema de geschiedenis van Haarlem maar ook haar omgeving betreffende. Daarnaast een aantal jaarverslagen van de vereniging en haar werkgroep, beneven n andersva e vereniginge e zicdi nh rechtstreek f zijo s - deling e Haarlemsd t me s e historie bezig houden. Het geheel wordt besloten met necrologieën van in 1984 gestorven per- n overzichsoneee n e n n aanvullingeva t p Sormani'o n s bibliografisch overzicht e historid , n Haarleva e m betreffende. Totaal rui0 bladzijden22 m . Geillustreerd.

Oorlog en b.evrijding. De dorpsraad van Lisserbroek heeft weer eens laten zien waartoe hij in staat is. Het orgaan "De Meerkoet" ziet er altije puntjed n l opvalleni a d t s to goe s i d n verzorgdkeurie t ui g . Ter gelegenhei e herdenkind n e bevrijdind va d n va g 0 jaa4 g r geleden heeft de dorpsraad gemeend een extra-uitgave het licht te moeten doen zien. Welnu dat is heel goed geslaagd en bestaat uit ruim 30 bladzijden, groot formaat, met veel illustraties en een goed geschreven inhoud welke vnl. gevuld werd met een vraaggesprek met onze vroegere burgemeester C.va- ns voo ge i Stam e rt zuidet d he veleHe .n t va nui n meente ongetwijfel n stut vooee n dallerleme khe r i bekende namen e n feite n voo e ne andere d r n gelegenheiee n m eeno d s achte e schermed r n tt zuidee t he daakijke wa n n voora i e nrn va n l zuidweste e pold n -va n e bezettingstijd den i r d zoa s gebeurdi l . e bekendD e Lisserbroeker kroniekschrijve c BouwmeesteNi r r stelde d e tekst op en Aart Donker, ook al geen onbekende op historisch gebied, tekende voo e opmaad r k (samenstelling).

Amstellodanum mei/juni 1985. Dit is de naam van het orgaan van het bekende genootschap Amstelodanum, dat zich bezig houdt met de histo- n onzriva ee hoofdstad n genoemI . d nummer heeft ir.B.W.Colenbrander, n onzeee r begunstigers, spoorweghistoricu j uitnemendheidbi s - ar n ee , tikel gepubliceerd ovee tramplanne"D r .Thr i . n SarfeVsva n , gerealiseerd e tramlijneid n n Amsterdava n m naar Sloterdij n Amstelveen"e k . e regelmatiZijdi , g t oudzoekehe en i Weekblan n Haarlemmermeerva d , komen zeke l eensrwe , soms meerdere keren e naad n ir.Sander, va m s tegen als de man, die vol spoorwegplannen zat. Bij de te Hoofddorp destijds gehouden tentoonstelling ter gelegenheid van de opening van e Schiphollid , kwamejn n zijn r sprakeplannete k e heeD .oo n r Colen- brander beschrijft in kort bestek de veelheid van plannen en verwe- zenlijkin n gedeelte e va planneg di n va n en.. .e snmd s korte levens- duur e herlevin,d maak oo rn railverkeeva g p sommigo r e oude trajec- ten . De Haarlemmermeerlijnenjkomen daarbij eveneens ter sprake en het voor de bewoners van het noord-oosten van onze polder zo belangrijke tra- ject Sloten-Amsterdam. Heel interessant is dat ir.Sanders ook een lijn ontwierp die Amster- dam-Zuid moest verbinden met Haarlem-Zuid. In de hoofdstad zou het vertrek t Concertgebouliggehe j bi n Haarlen t Provinciei he n j e w bi m - e HouhuisD n ti , dus e lijD s .geprojecteer wa n d over Sloten en.... Vijfhuizen en liep door het noorden van de Meer langs de toenmalige Spaarnwouderwe u Schipholweg)(n g .

St.Joanne e Dopesd r Hoofddorpn , ee e tite d 1860-1985n s va i l t Di . herinneringsboekje dat uitgegeven werd ter gelegenheid van het 125- jarig bestaae r.k.kerd n va ne Hoofddorp t k . Deze uitgave werd verzorgd door de drukkerij Koning te Hoofddorp en de samenstelling was in handen van Jack de Groot. e historie D kerkelijk d e ker d n e n k va e e gemeente werd beschreven naar bronnen uit het eigen kerkarchief en voornamelijk uit dat van het Bisdom Haarlemt privé-archiehe t ui ,e zusterd n va fs Franciscanessen, verschillende familieverzamelinge r LUck Co Zwanent n ui e va e - di n e n burg . Het boekje bevat veel illustraties en werd mogelijk gemaakt door tal van giften n waardevoEe . l stukje plaatselijke geschiedeni s hieri s - door toegevoegd aan hetgeen al bestond. Zeer aantekkelijk verzorgd.

NCM Monumentenjaarboek 1985. NCM betekent : Stichting Nationale Contactcommissie Monumentenbescherming. Deze stichting heeft ten doel de e particulierd krachte n i e di n e sfeer werkzaa mt gebie he zij p o dn r monumentenbescherminde e bundelent g n handiee n I g. formaat uitgege- n bevave e brochurd t n rui i e0 bladzijde6 m n enoree n m aantal gegevens, die voor allen die zich voor de monumentenzorg inter%seren, zeker waardevol zijn. Het is indrukwekkend vast te stellen hoe ontzettend veel particulier initiatie t gebiedi p o df wordt ontwikkeld. Dat doet een mens goed. Waarover sprake e Hoofddorpsd n n zijI ? e Courant heeft mevroun va w der Üord-Wisker een nieuwe reeks korte bijdragen gestart onder de bekende titel "Waarover spraken zij?" Het zijn weer korte op zichzelf staande verhalen over het wel en wee uit de beginjaren van onze polder Dikwijls vooral meer narigheid dan geluk en dat is niet zo vreemd wan e gegevend t s heef e schrijfsted t r naaj mene wi rl vnl we n . ont- leen n oudaa d e processen-verbaal. Overigens hebbe e exemplarew n n va n de eerste reek s e etalag n Hoofddorpsd wee ee n i rn va e e boekhandel zien liggen. We hopen dat deze tweede reeks ook veel succes zal mogen oogsten.

Adriaan Pauw (1585-1653), staatsma n ambachtsheere n . Uitg. Ver. "Oud-Heemstede-Bennebroek". t jaa 0 jaar di gelegenhei40 rTe t r he t feitgelede he t da n , s va di n dat in Amsterdam de latere staatsman en ambachtsheer van Heemstede geboren werd heeft men een zeer aantrekkelijk en goed samengesteld n geschrevee n herdenkingsboek uitgegeven. e ledeD n genoemdva n e verenigin g s z.ghebbeal t . he npremieboe k ontvangen. Niet-leden kunnen er - dank zij een subsidie van het Anjer- fonds - voor slechts ƒ10,-- eigenaar van worden. Pauw heeft een belangrijke rol gespeeld bij het tot stand komen van de vred n MUnstern eindva eee e e di maakt80-jarig,d n aa e e oorlog. In Heemstede, vlak voorbij de Cruquiusbrug liggen nog enkele schamele resten van het eertijds door hem zo verfraaide kasteel. Op allerlei wijze wordt zijn naam in herinnering gehouden (o.a. door straat n schoolnamen)e - . t boehe k n bestelleka Openbare n d Me a vi n e Bibliotheek, Kerklaa, 61 n Heemstede k nader,oo waan eme r inlichting verstrekt (tel.:023-288358).

Sint Franciscus van Sales, Lijnden 1860-1985. Ook de r.k.kerk te Lijnden vierde in dezelfde tijd als de parochie Te Hoofddorp het 125-jarig bestaan. En ook daar werd een uitstekend verzorgd herinneringsboekje uitgegeven mogelijk gemaakt door een aantal milde gevers. ______^______Het is een enig boekje geworden vol van interessante gegevenn ee n se oven éé r kwart eeuw geloofsbelevin t noordehe n i gn van onze polder. Jammer, dat er maar 400 van gedrukt wer- dusvet to - - geer t nda deenken e n- ex l emplaar in de bibliotheek van "Meer-His- torie" is terecht gekomen. Dit gedenkschriftje vormt t tesameda t me n vae Hoofddorpsd n e parochi n prachtiee e g document de r.k.gemeente Haarlemmermeer betreffende. Op één onderdeel van de inhoud n.l. het hoofdstu t handelda k t ove e orgeld r n sva e ker d e Lijndent k , kome e elderw n n i s dit blad nader terug. Sint Franciscu Salen sva s Lijnden 1860-1985 - - 20 - - Genealogi n ReeuwijkVa e t kwartaaDi e d . g l no ontvinge k oo j wi n genealogie van de familie van Reeuwijk. Deze genealogie begint bij het oudst bekende echtpaar n.l. Gysbert Cornelisz van Reeuwijk die vóór 1615 trouwt met Selytge Bastiaensdr.Backer in Zevenhuizen, waarna we ruim twee honderd jaar later terecht komen bij de nakomelingen van Piete n Reeuwijva n n Trijntje k e Kooyman n zone.hu Drin va etrek - ken naa t toes drooggemaakthe rpa n e Haarlemmer meer n nakomelingeHu . n trouwde t bekendme n e familie e Meed t r ui szoal s Klapwijk n WierinVa , - gen, Van der Spek, Biemond etc. De samenstelster heeft hier een gigantisch werk verricht. Geïnteresseerden kunnen hierover kontakt opneme t mevroume n w S.van Zij verden-van Reeuwijk, Prinses Irenelaan 86, 1934 EJ Egmond aan de Hoef (tel.: 02206-3420).

Adriaan Pauw (1585-1653). t jaaDi r herdenk n Heemstedi n me t e voora t feit t he Adriaal da , n Pauw, een n invloedrijsee onzn i en Lagma k e Lande n voorae n l- bekendi s al d plomaat aanwezig bij het sluiten van de Vrede van Monster in 1648 waarmede aan de 80-jarige oorlog een einde werd gemaakt, 400 jaar geleden geboren werd. Zoals reeds gezegd in dit orgaan gaf onze zustervereniging Gud-Heemstede-Bennebroe e gelegenheidi j bi k n bijzonee d - der fraai (en toch goedkoop) herdenkingsboek uit waarin men niet alleen mooie illustraties tegenkomt maak belangrijkoo r e artikelen over Pauw, zijn geslach n zije t n t laatswer he n nie e kn i tt ovet doohe rr hem zo fraai verbouwde en ingerichte slot te Heemstede. Van dit slot kan men nog mooie en zorgvuldig gerestaureerde gedeelten vinden vlak bij de boorden van de Ringvaart tegenover de Cruquiusbuurt. In het herdenkingsboek kan men ook lezen dat Pauw destijds zich ook menigmaal met het Haarlemmer meer heeft bezig gehouden. Hij was namelijs welgestelal k n geïnteresseerma d n goedee n ei d beleggin n zijva g n kapitaal s beleggingsobjecteal n e , n golden toek droogmakerijeoo n n e n ontginningen j staHi . k o.a. gel n verveningei d n Drenthi n e maak oo r in het droog leggen van plassen in het westen. e hereD n H.W.J.de Boe n H.Bruce rn e doekegoed ee t dn hi ui n doet di n gedocumenteerd hoofdstuk ove e "Betekenid r Adriaan va s n Pauw voor Heemstede", waaruit o.a. r blijkniee t da t westetallee he n i n plassen werden droog gemaakt maar ook gedeelten van oude strandwallen afgegraven werde m goedo n e landbouwgron e verkrijget d n zane n d voor allerlei doeleinden vrij te maken. Pauw had belangen in de droog gemaakte Wieringerwaard, Schermer, Heerhugowaard en Bijlmer. Voor wat het Haarlemmer meer betreft laten e enkelw e zinsnede nt boek volgee he duidelij di t , ui n k aangevet da n Pauw zich niet onverschillig toonde tegenover het gevaar dat van de zijde van het grote meer dreigde. We lezen o.a.: "Adriaan Pauw heeft grote belangstelling getoond voon eventuee r - "ele droogmalin t Haarlemmehe n va g r meer, toeg bestaandno n t ui e "vier kleine meren t Haarlemmer-he : , Leidse-, Spiering n Oude - e "Meer. Naast een speculatief element moet de afkalving van zijn "bezit een rol hebben gespeeld. Zo was zijn Heerlijkheid Heemstede "onder andere gelegen aan dit zich steeds uitbreidende meer dat "soms geweldige stukken land verzwolg. Rond 1600 werd zelfs door "een stor n stuee m k gron t l bomeafgescheidea me dn e n n Heemva n - "stede en dit drijvende eilandje de "Ruyshout" genaamd (Rijsenhout) - - 21 - -

Adriaan Pauw, Heer Heemstede,van Raadpensionaris Holland.van Gete- kend door A. Schouman naar het ori- Terborch:G. gineel van gegraveerd door P. Tanjé voor het historiewerk: 'Tegenwoordige staat der Vereenigde Nederlanden', uitgegeven door Isaac Tirion in Amsterdam, omstreeks 1750. (Bibliotheek-Heemstede)

"kwa n langte m e lest Aalsmeen i e r terecht. Lang nadien stelde "Adriaan Pau 8 n onderzoejanuar2 ee wp O . i in k162 7 vertrokkee d n "de schout en twee schepenen, geassisteerd door een landmeten en "de secretaris van het slot met een slede over het ijs naar Aals- "meer, alwaa j "vazi r n oude luyden daar omtrent gebore n opgee n - "voed" vernamet eilandjhe t n Heemstedda nva e s komewa e n aandrijven. "De landmeter Balthasar Floriszoon van Berckenrode paalde het stuk n andee n kaart n i n rbrach"lane ee f t .a d he tVoo e Baljud r n va w "Kennemerlan t voldoendeda s wa d , wanerkendj hi t t "gebiedhe e s al " "Heemsteeds bezit". 1). In 162s Pau wa l overgegaa3a w t bedijke he e Schouwbroeker d t n to nva n - - - 22 - -

polder in Heemstede en om de mogelijkheden van de droogmaking van het Haarlemmer mee e onderzoeket r n liej divershi t e kaarten vervaardigen en zette verschillende "ingenieurs" aan het plannen maken, onder wie de in 1575 geboren molenaar Jan Adriaenszoon bijgenaamd Leeghwater. Volgens diens berekeninge e droogmakind u zo n n totaai g 8 tonnen2 l , hoogstens 30 tonnen gouds - naderhand stelde hij er 36 voor - gaan kosten. Leeghwater raadde zijn vriend Adriaa 8 septembe p o n r 163t 0me klem aan het nodige te investeren. "Mon bon Amy...het leyt my altoos in den sin dat het de alderpro- "fytelykste dykage soude wezen, die nog ooyt in Hollant gedaen is. "My dunckt dotter in Oostindyen, noch Westindyen sulcke profyten "niet te halen syn...". Desondanks oordeelde Pauw de onderneming financieel te riskant. En zo bleef aldus de schrijvers, het Haarlemmer meer nog twee honderd jaar lann meeree g . e afkalvindi t n HeemsteedsWa va g e gron t gevaadhe betrefs r wa o.i o z t . maar betrekkelijk gering omda e overheersendd t e windrichtin n Nederi g - lan u eenmaan d l zuidwesk vroeges waardoooo wa n e l n wes a e j rts i bi tr stor t gevaahe m n grondafslava r g vrijwel t oostealtijhe n n noorBi e nd - oosten aanwezig was. Amsterdam voelde zich menigmaal bedreigd, maar e dorpe d e stad n zuidek di te noo n , va waaronden r vooral Aalsmeer 1) Dit betekende dat van toen af aan de rechtspraak (jurisdictie) van Heemsted n Aalsmeeeaa zict to h r uitstrekte (ovet he r tegenwoordige Rijsenhout (pm) redactie.

Een visser op het Haarlemmer meer. t Haarlemmehe e rann d va dn Aa r meer woond k Reye oo n eSchoote va r t me n zijn vrou n kinderene w j huurdHi . t landwa e - , e jarege zoaldi e d n ni s woonte was, voor eigen gebruik, en met de visserij op het Haarlemmer meer, bracht hij het tot zekere welstand. Na het overlijden van zijn vrouw gaat Reyer op 27 juli 1789 naar notaris Johannes Petrus Kuen te Haarlem m zijo , n testamen e latet t n maken. Reye n Schooteva n r da s i n de weduwnaa n Marytjva r e Jans Hoger n woone s p Zuid-Schalkwijko t . Zijn twee zonen Pieter en Willem, die onder Heemstede wonen en zijn schoonzoon Hendrik Stuart, die onder Vogelenzang woont, zag hij graag s beredderaaral s over zijn s voogdeboedeal n e l n over zijn twee kinds-kinderen Marytj n Cornelie e a v.d.Werff. Zijnd e kindered e n va n zijn overleden dochter Heiltje en Dirk v.d.Werf f. Reyer zel n gegoedf ee kwat ui me o blijkfamiliz divers- t ui n te e e akten - kon hij lezen en schrijven. (Omdat zijn twee zonen tekenen t beroemdhe t me x e(kruisje ) kunne e aannemew n r géée nt da gelns wa d m zijo n zone e schood n e latet l n bezoeken). Bijna drie jaar later, op 20 juni 1792, komt Reyer te overlijden, waarna op 7 juli 1792, ten overstaan van notaris Willem Dolleman te Heemstede, een inventaris op de boedel en goederen van Reyer werd gemaakt. Hieruit e eerdeblijkd n da rt genoemde welstand, n.l.: "In alderhanden speciën ten sterfhuyse bij kas gevonden de somma "van ƒ 2.173, 16 stuivers en tien cents". "Aan gou n zilvere d n paaEe : r gouden hembsknoopen n ditee , o hoep- "ring, een paar zilveren broeksknoopen en tweemaal een rist zilve- "ren hembdsrokknoopen van 33 stuks. "Aan huisraad o.a. lakens, slopen, hoepelrokken, gestreepte onder- *

- - 23 - -

"broeken, tafels, stoelen, bedden,kussens, deken n gordijnene s . "Ook nog een mosterdmolen, een spiegel, twee schilderijen, een "koffiemolen, vijf koperen ketels en een dito beddepan, een hang- "ijser en een koekepan plus nog een strijkijzer en een tinnen "bierkan. "Aan handelswaar n legEe :n vismande ee kis n e n tnieuw Ee . e vuyk "en twee kubbens. Twee stukken nieuw want. Twaalf vluwnetten en "vier vluwtonnen. Een beugelnetje en een mand met kurken en loot. "Een vischschuyt met lijnzeij l.... Een koe en een pink".

N.B. Kubbens, het achterste losse deel van een aalfuik. Vluw, Vlouw/Flouw, netten tonnen diverse soorten.

Me e heetd dann r aa J.vak n Vessu t Schalkwijkui m , voor deze gegevens van zijn voorvader. A.G.M.van der Oord-Wisker

KaIe nd e r lg86 Zwa n e n bu rg-Halfweg = Reeds was dit nummer opgemaakt toen de nieuwe kalender van Cor Lucke uit Zwanen- burg ons bereikte.het is een raaandkalender,uitgegeven ten behoeve van de accordeonvereniging 'Accordia' en waarvoor de heer L.ücke wee zijt ui rn rijke verzameling oude foto's r beschikkinte g heeft gesteld.We winde e uitvoerind n g beter vorin ve ge dan di njaar.Dka n me en e prij = maas 5. i s rƒ tegen die prijs de kalender afhalen in de manufacturenwin- Maliepaard,Wilgenlaan,Zwanenburn va l ke n sepi e d - p o f o g tember te houden braderie te Zwanenburg.

Stichting Meer-Historie Haarlemmermeer v ZWANENBURG

NIEUWE BRUG

OUDEHEER

USSERBROEK

HAARLEMMERMEER "LBMUIDERBRUG

'WETERINGBRUG

BUITENKAAG

**• *-*» W * y - - 2 - -

"MEER - HISTORIE" verschijn r jaape r x 5 t(jaarversla g inbegrepen) e jaargang13 . . no.4, december 1985. Redactie: J.van Andel, Kruisweg 311, Rozenburg. Mevrouw B.Bergkamp-Portengen, Houtrijk 12, Nieuw-Vennep. A.van Dijk, Geddingmoor 28, Nieuw-Vennep. J.A.Merckens, Graan voor Visch 15123, Hoofddorp. Mevrouw A.G.M.v.d.Oord-Wisker, Raadhuislaan 23, Hoofddorp. R.P.Zijp, Reigerstraat 9, Badhoevedorp. W.Slob, Hoofdweg 743, Hoofddorp; eindredacteur.

Verzorging en verzending: J.P.Wieringa, Kromme Spieringweg 438, VijfhuizenN A 2141 , tel.: 0250 81412- . samenstelling bestuur: voorzitter:A.J.de Koning, Kruisweg 1097, 2131 CV Hoofddorp(02503-16617) vice-voorzitter: mr.R.M.Dunselman, Hoofdweg 1372, 2153 LV Nieuw-Vennep (02526-86515) secretaris: L.R.den Otter, Zeemanlaan 25, 1171 BC Badhoevedorp (02968-2139) penningmeester: P.F.J.Everaardt, Sikkelstraat 51,2151 CP Nieuw-Vennep (02526-72612) leden: drs. P.G.J.de Boer, Terweewe , 234 69 gOegstgeesN 1C t (071-172780) Fr.de Jong, Leeghwaterstraat 29, 2132 SN Hoofddorp (02503-16682) drs.P.L.Klooster, Gibsonstraa 214, 8 t VijfhuizeT 1V n (02508-3070) D.Prins, Olympiastraa , 14323 t RijsenhouX 5K t (02977-20187) J.C.Suidgeest, Hoofdweg 635, 2131 BA Hoofddorp (02503-16400) R.P.Zijp, Reigerstraat 8, 1171 TR Badhoevedorp (02968-7233) Het postgironummer v.d.stichting is 35.11.852 tnv. "Meer-Historie", te Nieuw-Vennep; bankrek.: no.15.55.92.56 47.50.77.393f 4o . De minimum-contributie bedraagt ƒ15, jaarr —pe . Betaling na ontvangst van accept-girokaart.

t nummerInhoudi n va :d 3 blzVerdwene. Andeln n va boerderije s .Jo Rijkn i n . waree Wi n 8 onze voorouders? Mevr.A.G.M.v.d.Oord-Wisker. 10 Nogmaals: De Eersteling. J.H.M.van Reeuwijk. 2 1 Heemsted t Haarlemmehe n e e r meer. W.Slob. 13 "Nieuwerkerk". Mevr.A.G.M.v.d.Oord-Wisker. t polderHe waterschapswapenn 6 e 1 - . W.Slob. 18 Iets over polderverkaveling. Jos van Andel. 23 Bestuursmededelingen. 3 2 Museum voo e Bloembollenstreekd r e Lisset , . W.Slob. Verdwenen boerderijen in Rijk.

e eerstD e boerderij e voodi ,r "Schiphol" moesn va t e wijkendi s wa , H.A.Hanedoes (polderkavel FF-16), hoek Schinkeldijk-Spaarnwouderweg (nu Schipholweg). Het zou dus voor de hand liggen met deze hofstede te beginnen, maar toch koo k voon i andes ee r r begin t.w e .boerderid p o j FF-15 omdat daar de kern van het voormalige buurtschap Rijk was gelegen. Het leek me namelijk leuk om vast te stellen hoe en wanneer het begonnen is. Hoe dat buurtschapje is ontstaan. Daarvoor moest het polderarchief worden geraadpleegd e drooggevalleD . n gronden waren va n het Rij n werdee k r openbarpe n e verkopin n particuliereaa g n verkocht. In totaal vonden er 11 van zulke verkopingen plaats. Op 18 mei 1854 werd bij de in "De Franse Tuin" in de FJlantagie te Amsterdam gehouden veiling J.P.G.v.d.Meer c.s. eigenaa e kaveld n va 5 rs1 FF-13n e 4 1 , voor ƒ 32.200,—. Volgens overlevering zouden deze personen niet lang eigenaar zijn geweest. Door een lacune in de polderregisters is niet te achterhalen wanneer deze gronden in andere handen zijn overgegaan. l staaWé n t186i vast e hee1d da tr D.W.P.Wisboom eigenaar n wasVa f .O der Meer of Wisboom begonnen is met de verkoop van gronden aan bewo- e buurdi ner n t va s("Rijk" s doo)i r onvolledighei n genoemva d d archief niet meer te achterhalen. Om daar zekerheid over te krijgen zou men het Notarieel Archiet Kadastehe f o f r moeten gaan raadplegen, maar daar ontbreekt mij de tijd voor. Genoemde j Wisboodezelfdbi d ha me verkopin e tegend g no -185n i gk 4oo overgelegen kavel 0 gekochts3 EE-28n e 9 ,2 n jaawaaroee rj latehi p r de boerderi e Woerd"D j " bouwde. Op kavel FF-15 aan de Vij fhuizerweg verrees "De Dankbaarheid" en op FF-1e Eensgezindheid""D 3 t bouwjaaHe . doos i r r genoemde onvolkomen-

e Dankbaarheid""D fhuizerwej Vi , g 150. t archiehe hein va fd evenmi e achtet n re Dankbaarheid halen"D t Wa . " aangaat is dat waarschijnlijk 1861 geweest toen er tegelijkertijd een dubbele arbeiderswoning werd gebouwd, die tegen de Aalsmeerder Noord- toch s gelegenwa t . Deze woningen zijn zeeee nr groot aantal jare- be n woond geweest doo e familied r s Combee. Boerderi e Dankbaarheid"D j " stond daar waa re brandweerposd zic u n h t Rijk bevindt. e DankbaarheidD 1 decembe p O . r 1861 laten Nicolaa n Egmonva s n zije d n vrouw Wilhelmina van Leeuwen, komend uit Leimuiden, zich in de Haar- lemmermeer inschrijven. Zij werden de eerste bewoners van "De Dank- baarheid". 6 jaaNicolaa3 n zije n r da n s vroui s n jaaee w r jongerj Zi . hebben één kind. Aan de Vij fhuizerweg zijn nog 6 kinderen geboren. Uit gegeven e familid n n Egmonva sva e d blijk t Nicolaada t s zelf vooe d r

Nicolaas van Egmond en Wilhelmina van Leeuwen, eerste bewoners van De Dankbaarheid", op J.atere leeftijd. - 5 - -

bouw van die boerderij heeft moeten zorgen. De daartoe benodigde materialen werde m doohe nr Wisboom gelever r schipe n p e daangevoer d e loswad e Ringvaartd n ton i aa lt , daar waa e Vijfhuizerwed r e d p o g dijk aansluit. Door de vele regens was het berijden van de nog geheel onverhard g bijnwe e a niet mogelijk, zodat meesta t ploegsledenmo l - be , spannen met paarden (die z.g. "borden" of trippen tegen het wegzakken in de modder droegen) de materialen vervoerd moesten worden noar de bouwplaats. Maat werhe rk vlotte gestaa n toet e geboug he ns volwa w - tooid waren zowe e eigenaa d le pachte d s al rr zeer tevrede n kwamee n n t elkaame r overee e nieuwd n e plaat e Dankbaarheid"D s e noement " . Bij wijze van tegenprestatie mocht Van Egmond gedurende 10 jaar voor maar ƒ 10,— per bunder de 60 ha grote boerderij pachten. Rond 1890 gesplits, werde0 hectareha 6 e 8 d 2 n2 percelen n n ti nva k el , De resterende 4 ha waren opgegaan aan de bouw van Rijk. Nicolaa n Egmonn zijva saa nt d doo to heefn 189 i l d6 nov. we 3t(2 ) beide percelen beheerd en zijn zoon en opvolger Cornelis deed dat tot 1895 weln i , k jaar zijn zwager Cornelis Bakke Leimuidet ui r n naae d r Meer kwam en "De Dankbaarheid" huurde.

e Eensgezindheid""D e Eensgezindheid"D t jaal da za rn I - ge . l we " bouwd zij p kaveo n l FF-13. Daar ging toet gezi n Egmonhe n va n d wonen.

e Eensgezindheid"D "

Cornelis Bakker heeft echte fhuizerwerj nieVi e td lann g aa ggewoon d want plm een jaar na zijn komst overleed hij. Zijn weduwe Wilhelmina van Egmond had toen 5 kinderen: 3 jongens en 2 meisjes, die te jong t bedrijwarehe m e kunneo nt f n helpen voeren. Corneli n Egmonva s d gaat dan voor zijn zuster de 28 ha van "De D nkbaarheid" beheren. Enige jaren later trouwt de weduwe Bakker met Hgrry v.d.Hulst, die n Egmons boeVa e al taan d rd va k ween overnemenko r , zodat laatstgenoemde zich weer geheel kon bezig houden met zijn eigen boerderij "De Eensgezindheid". Hij heeft het niet gemakkelijk gehad. In de mobilisatietijd ('14-'18) gedurend e Eerstd e e Wereldoorlog vloge e landprijzed n n omhoo n were g d Cornelis voor het blok gezet: kopen of vertrekken. Hij koos voor het eerst wern e e d voo 96.000.ƒ r — eigenaar. Maar....de economische toestand liep r kwaterue n ernstig ee n me g e crisis waardoo n EgmonVa r d het niet meen bolwerkenko r 1 apri p O .l 1928 verkoch e Eensge"D j hi t- zindheid" voo Wassenaat f 76.000,-rui s e heei d n werWe rn j e r aa -hi d er opnieuw pachter. Deze keer vooGelukki. ha ƒ 145,r r pe —g moes- in t gevolg e Pachtwed e n Ebelva t e pachd s n 193i t 2 verlaagd wordet to n ƒ 98,— per jaar. He te 24st d einde p eO augustu.t jaa he r n 192va s 8 overleed Cornelis van Egmond als een gebroken man en diep onder de schuld. Zijn zoon Johanne e zord s m gtoe wa sna 1 t bedrijvoojaa 2 t ngezihe n he e rn e nf p zicho . Zelf zegt Johannes hiervan: "Het heeft bloe zwee, d n trae t - nen gekost maad e krachheefd Go r e m te volbrengen"t t gegevet he m o n . 1 januar p O i 1937 werd Johannes zelf 1 junpachten datp va o i -n e r zelfde jaa re r.k.kerd wer n i d e Halfwet k t huwelijhe g k ingezegend t Marime m a he Verbrugge n va , afkomsti e Grotd t eui g IJpolder. Ze gingen op "De Eensgezindheid" wonen. t voorjaahe Toe n i n 194n va r 7 beslote ne noord-zuid-baa d wer m o d n va n het vliegvel e verlenget d n blee r niee f t veel land meer over. Maar gelukkig kon per 1 september 1948 in de Noordoostpolder land gepacht worden en vertrok de familie van Egmond om te gaan wonen aan de Zwartemeerwe e nieuwd n e Emmeloordt aa e f 8 boerderi5 gga n Me . e d j naam... e Eensgezindheid""D . ! Iet 0 sjaa2 meen r da r(to t 1.11.1969) heef e familid t n Egmonva e d daar geboer n woone d t than e Wormerveert s .

e Dankbaarheid""D . Door verlengin e noord-zuidbaad n va g n bleer e f e Dankbaarheidbi"D j " bijna helemaal geen land meer over n kwaMe . m toen met de gemeente Amsterdam - die eigenaresse van de Luchthaven was - overeen dat men naar "De Eensgezindheid" zou verhuizen en dat t resterendhe e aangrenzended lann va d e boerderi t Lann ' Altena va d" j " van Joh.Colij n plus de resterende gronden van "De Eensgezindheid" en "De Dankbaarheid" zou gaan bewerken. De twee broers en twee zusters Bakker hebben daat 195to r 9 gewoon n zije d n toen naar "alsmeer vertrokken . Op "De Dankbaarheid" hebben tot 1950 nog twee luchtvaartfunctionaris- sen gewoond t.w. Waterham en Wessel. Maar toen kwam er weer een boer op, namelijk J.Helsloot. Deze had ook al een zwervend bestaan achter de rug. Hij had in 1939 het veld moeten ruimen voor de aanleg van het Amsterdamse Bos en verhuisde toen naar de Uitweg in Amsterdam, waar 1 jaa1 j r hi heeft kunnen boeren. Maa. Amsterdam-Wes.. r t ging uitbrei- j opnieu s gevolhi al t n goet da ee wg me d n heenkomede n moest zoeken. Hij kwam toen aan de Vij fhuizerweg terecht. Helsloot was koeboer en hoewel "De Dankbaarheid" voor veehouderij niet was ingericht moesten de koeien hier toch worden ondergebracht. s Heechwa t t behelpe n bovendiee n r bijne s a wa ngee n weiland bij. Het gras moest men langs de startbanen maaien. Maar men hield er de moed in omdat er heel vaag een belofte was gedaan dat er een nieuwe boerderij gebouwd zou worden. En die nieuwe boerderij kwam er inderdaad ook, in de vorm van de hypermoderne "Schipholhoeve" (1957). e luchthaveD fhuizerwe j e gebouwe overzijdd Vi di e n d d aa ha dnn gva e op het land van C.Molenaar op kavel 11-16. Zij werd het paradepaardje van "Schiphol". Met bussen vol werden belangstellenden aangevoerd. Zij konden vanaf een speciaal ervoor gebouwde tribune de naar Ameri- _ _ 7 — —

"De Dankbaarheid", Vij fhuizerweg 150 Links, met fiets, J.Helsloot.

kaans voorbeeld ingerichte koestal alles gadeslaan. k dezoo eTocl boerderiza h j niet lang meer bestaan ,r tegene wan e d t- over gelegen Fokker-fabrieken moeten worden uitgebreidk oo l za o Z . deze modern ee luchtvaard hoev n aa e n proo te te fami d i l valle-za n e n lie Helsloot voo e ...vierdd r e keen andeee r r heenkomen moeten zoeken. Vermeldenswaare Dankbaarheid"D t da e Eensgezindheid g "D no n e s "i d " altijd rooms-katholiek- e fa bewoner e d t me s - hebbe j zi nt gehada n e d milie Schipholdijd Velt n ' e aa d e enigd k e katholieke boeren waren i n Rijk. Familiegegevens. Nicolaas van Egmond, geb.8.7.1825 te Leimuiden, getrouwd met Wilhelmina van Leeuwen, geb .2.9.1826. Nicolaas overleed op 26.11.189 e Haarlemmermeert 3 . Zijn vrouw stier p 21.5.189o f 1 (die dan in de boeken van de Burgerlijke Stand "Heintje" heet.) Corneli n Egmondva s , geb.8.5.186 n gestorve6e p 24.8.192o n e "D p 8o Eensgezindheid", Aalsmeerderweg 228. Hij was gehuwd met Theodoro de Boer, geb.27.2.1868 te Kudelstaart; zij stierf 8.3.1944 in het be- jaardentehui e Lisset s . Johanne n Egmondva s , geb.6.1 e O.190Eensgezindheid""D p 7o , getrouwd t Marime a Verbrugge, geb.24.1.191 e Slotet 3 n (burgerlijk geslotep o n 26.5.1937 en kerkelijk op 1.6.1937) N.B. In de genealogieën wordt er soms van uitgegaan dat alle Van Egmonden afstammen van de graven van Egmond. n Andelva s .Jo N.B. Jaren geleden schreef <«/:.'»'.. J Piet Klaasse e Hoofdd n i n- dorpse Courant een artikel over het ontstaan van t vliegvelhe d Schiphon e l vermeldde daarin dat G.Knibbe "het eerste slachtoffer" was omdat op zijn bouwland in de mobilisatietijd '14-'18 016 militaire vliegbasis Schiphol werd aangelegd. t terreinn daarHe me t - da , voor nodig had was 600 x . m 0 20 Late g uitgerno wert -he d n "Deaa -l a e d brei t me d fensie" toebehorende grond, zodat er een vlieg- veldje ontstond, dat ongeveer 16-J- ha groot was. Red.

^^^V,,.V''•rt-è - ^•V; \>. t...^( i&'A ,. 'tH""' •' " W(i.$,-itii/,-/yin, /

/'olilfi-V '

Kaartfragment waarop beide besproken boerderijen voorkomen.

Wie waren onze voorouders?

Ook bij de Stichting Meer-Historie komen af en toe verzoekjes binnen eens wat meer te vertellen over bepaalde geslachten. Familie-onderzoek vraagt heet tij wa n lmoee d t eigenlijk worden uitgevoerd dooe d r belanghebbenden zelf. Voorzove j daartoezi r m we;ko , e rede n ookda n , niet in de gelegenheid zijn, kunnen zij een beroepsgenealoog in de arm nemen. Onze stichting zal echter graag het zelf zoeken aanmoedi- gen. Er zijn op dit gebied heel wat interessante boeken geschreven en wij willen ons nu beperken tot het geven van enkele adviezen. Degenen onder U die met een dergelijk onderzoek willen beginnen raden wij aan eerst een bezoek te brengen aan de openbare bibliotheek waar 9 - men onder de rubriek "Genealogie" verschillende boekjes kan vinden, die stuk voor stuk het lezen waard zijn. Uw aandacht wordt vooral gevraagd voo e uitgavet d Centraar he n va nl Bureau voo e Genealogied r . Na de boekjes zorgvuldig te hebben bestudeerd gaat U beginnen met het verzamele n gegevenva n s over doop (geboorte), huwelij n begravee k n (overlijden) en noteert die dan in een z.g. kwartierstaat of op een andere - Maar wel goed overzichtelijke - wijze. Misschien krijg n tijdenme t t onderzoeda s k teven oo t ide m he p ko o e s zoe e gaat k n naan eventueeee r t beshe t n l me familiewapen n ka t da k .Oo doe n genoemdni doon ee r e boekjes genoemde t e m instantiar e d n i e nemen.

16 kwartieren van Willem Vervloet

m in r^ §r* öö S 5 5 § CO 5 A (4 S 5 n £ CJ ?j S O) •o 1 J? 2 c -o •o <5 a •o 01 (0 x>

(Beverdam ) fa olema n O . 2-6-183 6 a 1 . 17-6-181 8 . 10-8-181 7 a •4-

t '£ C il •SP Ë •> 0 ^ « O

S Q t Delde n 180 0 m r- I . Margareth a Camero n Ott o Elia s Grav é . Amsterda m 20-6-1745 , Claud e Antoin Vaque t . O. Geeske n Dasselae r Regin a Aalderin k . Almel o 11-4-1756 , t a Joanne s Franciscu Sc l Corneli s Donswij k . De n Haa g 28-3-1753 , Johann a Brake l . Rotterda m 9-6-1765 , t . Ootmarsu m 17-6-175 9 Fenn e va n de Tukker t Herma n Krabshui s (Aal i . Utrech t 8-10-1751 , a M Hendril f Reefma n Ja n va de Middelka m . Almel o 31-12-1758 , t ; . Almel o 6-12-175 2 , t Amsterda m 7-10-18 2 Champagne , t ? •a •o c*- •o . TJ . -o T3 •o T3 -o VS . -a o a> OJ d> CO » r-' » co 2 a t & 2* 2 & S! ra cv 04 O) cvj O) S S, « + £ §> CV C» CM O) R * S* CO O)

X Den Haag X Ootmarsum X Almelo AlmelX o X Utrecht o Amsterdam o Amsterdam X Rotterdam 2-5-1752 10-11-1782 19-3-1777 28-3-1779 14-1-1775 7-11-1777 27-2-1778 29-9-1791

He! W m . 8 9. Harmlna 10. Gerrlt 11. Janna 12. Rlchardus 13. Anna 14 Johannes 15. Johanna Vervloet Reefman Middelkamp Aalderlnk Schooleman Cornelia Hendricus Wacquette Donswijk Gravé Haan gedDe g. * Delden ged. Almelo ged. Almelo ged. Utrecht ged. Den Haag ged. A'dam * R'dam 27-11-1774 26-3-1786 10-5-1777 25-11-1784 5-10-1782 20-7-1789 28-1-1780 3-6-1792 t Den Haag t Den Haag t A.Almelo t A.Almelo t Den Haag t Den Haa Haan gDe g t t Den Haag 7-11-1847 15-12-1875 27-2-1847 6-5-1856 25-12-1842 11-3-1862 24-10-1841 8-2-1869

kamerdienaar wever geweermaker acteur

X Delden 10-4-1813 X Almelo 23-11-1812 X 2e Den Haag 21-7-1814 X Rotterdam 20-10-1816

4. Pleter Vervloet 5. Johanna Middelkamp 6. Richardus Cornelis 7. Wilhelmina Gravé * Delden 12-8-1813 * Ambt Almelo 16-10-1821 Schooleman Haan gDe 28-1-182* 3 t Baarn 27-4-1892 t Baarn 18-10-1908 Haan *De g 26-9-1818 ? t postiljon, banketbakker Haan De g t 20-4-1895 winkelier

X Den Haag 3-11-1847 X 2e Den Haag 16-4-1856

Johan Willem Lodewijk Vervloet Johanna Cornelia Schooleman * Den Haag 25-2-1859 -K Den Haag 24-1-1861 t Amerongen 11-4-1937 t Amerongen 19-11-1946 banketbakker, pensionhouder

Willem Vervloet * De Bilt 25-7-1902

Voorbeeld van een kwartierstaat n pla va Mochn nzo'n aa zijme ntm o n familie-onderzoek te beginnen nadat e pensioengerechtigdd n me e lleftijd heeft bereikt, dan raden wij aan, nu al te beginnen met het verzamelen van familie-gegevens. Praat al met oma's en opa's want zij kunnen heet vertellewa l n- waala U r ter nooi f moeilijo t k meer achter kunt komen. Datzelfde geld k voooo t r tantes en ooms, die van hun kant gegevens kunnen aandragen. n zelfme Som n s ska dinge n horen over Uw overgrootouders. Van oude familieverhalen kan men later bij t opstellehe e familiegeschied n va n - denis heel veel nut hebben. NANNINGA. Verzoek. Mocht U in de loop der n andee jare n ree n hebben verzameld en er - om welke reden dan ook - niet e doe me se gestop nme omdar e tU t Voorbeel n familiewapenee n va d , n erfeniee ben t f mocho tui s U toud e papieren, akte f dsgboekeo n n hebben gekregee me U nier e n e tnU wee t wa t moet beginnen n zoudewilleU da ,j wi n n vragen: Schen e gegevendi k f o s geef ze in bruikleen aan onze Stichting. Best mogelijk dat de redactie van ons blad er een aardig verhaal uit kan maken. e niek e paperassezoudez Oo di U t e s wilw n al t - nmisse - kunnen - co n piëren en in ons archief opnemen. Denkt U daar eens over na. Alvast onze dank. A.G.M.v.d.Oord-Wisker. Enkele titel n boekeva s p genealogisco n h gebied: J.C.Okkema, Handleiding voor genealogisch onderzoek in Nederland. R.F.Vulsma, Burgerlijke stand, bevolkingsregiste n genealogiee r . Red.

Nogmaals: Boerderij "De Eersteling". e heed n r Va J.H.M n Reeuwij va ,e HoevD e t ek ontvinge t volgenhe j wi -n de aardige stuk, waarin hij herinneringen ophaalt aan de bewoners van "De Eersteling", de boerderij gelegen tegenover "Boerhaave" aan de Kromme Spieringweg, waarover in het september-nummer van ons blad geschreven werd. Zulke herinneringen doe e geschiedenid n n zo'va s n boerderij"leven", weshalve wij gaarne daarvoor de nodige ruimte be- schikbaar stellen.

t spreekt meeHe n gewonme da l rvanzelk i we t e t belangstellinda f t he g artikel over de boerderij "De Eersteling" in het laatste nummer van "Meer-Historie b gelezenhe " . Immere VliegerD e d s s waren jarenlang onze overburen, daar ik ben opgegroeid op de tegenover liggende boerderij "Boerhaave". Een paar opmerkingen: Vermeld wordt, dat de boerderij met erf 53,30 e grooar t was s rui."I m 1000 vierkante meter" volg r dane t . Moe- na t tuurlijk 5330 vierkante meter zijn. - - 11 - -

"Boerhgave", afgebroken in 1981.

Op het kaartje van 1866 is het cholera-hospitaal niet aangegeven op de plaats van "De Eersteling", doch er tegenover, op "Boerhaove" dus. Dat Jan Meyer (Johannes was alleen z'n officiële naam, evenals van Jan de Vlieger) er in 1920 twee huizen op zijn land liet bijbouwen, is niet juist. Hij verkocht toen een stukje bouwterrein, gelegen naast het aan Hannes Mesman verkochte stuk en de kopers hebben er een dubbel woonhuis op gebouwd. Ja, over de De Vliegers, aan wie ik zulke goede herinneringen heb, e vertellet u heet zo wa l n g e Vliegetwed zijnno n ed Ja .bekendha r e broers e boedi , r e Meerwared n i .n Corneli e Hoofdvaard n - aa Ab s j bi t benes, op de boerderij "Het Bonte Paard". De De Vliegers waren fer- vente paardenliefhebber n Cornelie s d zijha s n hart speciaa n bontaa l e paarden verpand e lateD . r bekende hengst "Koekoek" r eerstde n eéé , goedgekeurde bonte hengsten s doom gefoktwa ,he r . Ook Jan de Vlieger had bonte paarden; ik herinner me b.v. een heel mooie zwartbonte merrie. n ander Ee n Cornelie Hoofdvaare d n en Ja broes aa Dirk n swa e va rdi ,t onder Nieuw-Vennep zat. Hij was een zeer bekende fokker en trainer van harddravers, die hij ook in het landbouwwerk gebruikte. Ter onderscheiding van een zoon van z'n broer Jan, die ook Dirk heette en ook boer onder Nieuw-Vennep werd, werd de draversman in de regel aangedui s "oudal d e Dirk". Dien e Vliegesd zoo n s lateJo nwa r p drao r - versgebied zeer bekend. Onze overbuurma n e Vliegejongerd ee n d Ja nha er broer e merkwaardi , - digerwijz n heetteJa n k enkelEe oo e. e maa t tegenlda t komn da ,me t twe en gezi éé zoon t n ui sdezelfd e naam dragen. Deze broer werd pries- ter en is o.a. nog pastoor geweest van de Spaarne-kerk in Haarlem. Buurman goede Vlieged ee n n uitgekookes Ja nee boewa r n e r t zakenman. Hij was er zich b.v. van bewust, dat z'n land zich beter leende voor s bouwlandweilanal n da d , zoda n grooee t t gedeelt weidn i e e n lagZ' . opvolge n MeyeJa r r maakt r merendeele e s s bouwlanwa doc, t n da h va d niet zo'n succes. n e Vliegegrapjek d hielee Oo n n Ja dva .r Mijn vader gin r regelmae g - tig kaarten (pandoeren) j zo'Bi n. gelegenheid viel Vrou e Vlieged w r (buurvrouw Ka) in slaap en zat volop te knikkebollen. Haar man zette haar toen lucifersdoosj e neusd t nogap o wa .en komisc ee l h effec- ge t had moet hebben. n zondagmorgee Vliegersee D zoal, e p n d O vadeer m' j s m bi s o r, wa n wel meer gebeurde, een borreltje te drinken. Een der dochters, Sijt, kwam binnen met een grote braadslee vol karbonaden. Enthousiast als ze altijd was, riep ze luidkeels: "Kijk eens Reeuwijk, een lekker maal". Helaas gleed ze op hetzelfde moment uit op een vloerkleedje, waaro e warenz e karbonadend s p e helal d , t e ve kame o z , r door vlogen. In 1917 liet buurma f heeg mooer e Vliege - er d m lnnaaop t i da he re d r g voo: grijzno me rt he eknappen e zijkantenzi k I . t daarime , n prachtige terra-cottakleurige voegen. Gevraagd wat daarvan de reden was, i Janze : "Da tn plal wee s va e boertoewe komd n rwa l r a ne tj -uit" Hi . e hane derid gaa t e doet n dn e va jn "stilleven f "renteniereno " " zoals men toen zei. Inderdaad vertrok het gezin de Vlieger toen naar Halfweg. Natuurlijk ginge n ouderm' n n daahe s r bezoeken n nieuwhu m eo , hui e bekijkent s . Even natuurlij t daarbis hetda wa k , n drankjee j e gedronken werd. Vrouw de Vlieger, een best mens, was een beetje een naïef type. Toen e dochtez k opdrachroo Sijn f vooda t ga e tbewustd r e borreltjee t s zorgen n toe,aa : voegdr e "Sijt e z e , kleine glaasjee d e kur d p o kn e s fles". Laatste zinsned s jarenlani e n gevleugelee g - ge s d on woor j bi d bleven . Merkwaardi t genoemdda , is g e dochte e rGroot (D Sijt haan a me t)n ma r het vertrek van Jan Meyer weer op "De Eersteling" kwam, zodat er toch wee e Vlieged r n nazate p Ja dezo rn e va n boerderij kwamen. J.H.M.van Reeuwijk.

Heemstede en het Hsarlemmer meer.

t HeerlijkheidsarchieIhe n n Heemstedeva f , opgeborge t raadhuihe n i n s aldaar, bevinden zich stukke t vroegern he welk t me ee Haarlemmer meer verband houden, hetgeen niet zo vreemd is omdat de heerlijkheid ten- t meeslottda rn grensdeaa e . n stut 9.3.162ee ui ke inventariss d n greei Ee t n beva8 4e ui p 13 t. Nr : een verklaring van David Colterman, baljuw van Kennemerland, aangaande de jurisdictie x) van Heemstede aan de overzijde van het meer te Aalsmeer e voorzomej verklaar d e aanvan Hi .d n i j n t 159bi gva da 6rt van zijn amb e Aalsmeet t r komenden driekantiee m he , g stuk gronj bi d de Ruygenhoek van de meer was aangewezen, waar de schout van Heemste- t zijdme e n schepenen recht mocht spannen t verscheidenDa . e oude inwo- ner n Aalsmeeva s t verklaardedi r e wetent l .we n Bedoeld driekantig stuk lans gelege e yithoee wa meerd d e Ruyshou j n di ,bi n va k - ge t naam s omdawa d r enie t g geboomt p groeideo e ,s t uzomed|al < t da e e eeu16 wt e laats d gron ovehe t mee n n he ri dva t r weggespoel ls wa d n stuee k m o gron t gaat een s He j Heemstedda du dtN.Bbi s . g la e docj stormtibi h j daas losgeslagewa r n naa e ne overkan d r t was afgedreven waar het was blijven liggen (of door Aalsmeer- ders daar vastgelegd!) ) x Jurisdictie betekent "rechtsgebied"p o t da gevat s di du ln I . t stukjda e lanj Aalsmeebi d e Heemsteedsd r e ambachtsheet he r voor het zeggen had. t archien z.gNr.47di ee n .s i blaffer0va f t (soort ontvangstenboek). Uit dat boek blijkt dat de schippers, die bleekgoederen vervoerden (de z.g. kleerschippers) jaarlijks - sedert 1681 - aan de Heer van Heemstede betale n "recognitieee n 7 pondeO schellinge 1 n n va "e n n "zijnd e veerschipperd o vees s e al l n Heemstedva s p Amsterdao e m jaarlijks t kleibetalehe n aa binnenvaardern s Gild e Amsterdam,t e k I " meen hierui e moget t n opmake t dezda ne schippers ovet Haarlemmehe r r meer voere n niee n t lang t Spaarnehe s a J naaSpaarndaI vi , t r he n e m Amsterdam. Kleine schepen mochten namelijk Amsterdam vana e zuidd f - westzijd n overhaaee a vi e l binnenkomen k nergenoo s i sr E .sprak n va e enige betalin n Haarleaa g f enigo m e inspraae staddi n . va k De prachtige gekleurde landkaart uit 1627 (inv.nr.198) door de bekende landmeten Balthasar Floris van Berckenrode gemaakt, was bedoeld om aan te tonen en vast te leggen waar Heemsteeds grondgebied lag of had gelegen (du s afgeslageswa f verdweneo n j storm)bi n r zijE . n twee kaarten gemaakt van de begrenzing van de Heerlijkheid Heemstede, beide gedagtekend 28.1. 1627. Üp die kaarten laat men de grens lopen over Hillegom, 's-Grevelsge- recht, Aalsmeer, Rijk, Nieuwerkerk en Schalkwijk. Ook inv.nr.173 slaat op dit onderwerp en zou nog eens nader bestudeerd moeten worden. Er bevinden zich voortë verschillende stukken in het heerlijkheidsar- chief betrekking hebbend p "recognitieo e " betreffende Rietwy n Riete k - wykeroor n (o.a.e d Heemstede )t n stu169t ee eui k 6 aangaand- be t he e grave n lijkeva n n door ingezetene n Nieuwerkerva n k waat kerkhohe r f doowatet he r r weggeslagen was. Nr.152 beva n consenee t t (vergunning t zettehe n tentet va nto )p o n het ijs van het Spaarne en op het Meer. Slob.

"Nieuwerkerk".

j iederBi e metin n opdrachi - g n Hoogheemradeva t n "Rijnlandva n - ge " daan - bleek dat het dorp Ndeuwerkerk weer een stukje kleiner was geworden. Rond het jaar 1460 moest voor het water van het Haarlemmer meer de kerk van Nieuwerkerk een halve mijl landinwaarts worden gezet... e plaatd p ü s waar vroege e Heerlijkheid r d Nieuwerker t Haarhe -n aa k lemmer meer gelege s (waarovewa n r ) l weestaalatea er u e rn m tr ruim 5 jaan hoev12 ee r e "Nieuwerkerk e Haarlemmermeed n i " r (nabi e Lijndend j ) . H.HoeuffMr Jhr. n r VelsenGedeputeerdva de t d li , e Staten van1 Noord- Holland, wonende in Amsterdam, kocht tijdens de achtste openbare verkopin n grondeva g Haarlemmermeen i n 9 novembe2 - r r 1854 - o.a e d . percelen F-16, 17 en 18. Voor deze bijna zestig bunder aaneengesloten AHLKiA H M

KA ART >&Ji- df' yuf 0ndfrstA'tn> zich üf tzefv Jare ifJi bevandrfn'.

/KerfM '«V <& ffmirfanrnsr Meer Jojv 4c- £eydecA^ Jfctr u?S. ?c Oue^f jlfctr 5ta. ï/ÜJnAfandf Cef zamtn £5&5. t'f'fmt dt HiuLrtyttrt'ijfn-LafUÜnfter fietjtnx-

art van het Haarlemmer meer naar de toestand van 1531.

grondeh, gelegen oan de Hoofdweg-westzijde vanaf de Spaarnwouderweg over een breedte van zes honderd meter - en naar achter strekkende tot de Nieuwerkerkertocht, betaalde hij ƒ 39.200,—. En op deze gron- n werde d Jacob Roodenbur r eerstde n eee g landbouwer e Haarlemerd n i s - meer . Jacob Roodenburg, gebore 1 februar1 n i 183 e Nieuwvee0t n zije n n vrouw Aagje Cornelia Klaare, ware g geeno nn vie n twintie r r getrouwuu g d e Meei 185d me n r 5i 9 arriveerden1 p o toet allernoodzaj he zi n t Me . - kelijkste huisraad in een schuitje geladen, voeren zij van Nieuwveen naar de Meer en vestigden zich, zo goed en zo kwaad dit ging, in een keet op F-16. Al spoedig konden zij hun intrek nemen op de grote boerderij welke Nieuwerkerk werd genoemd. Deze boerderij was gebouwd op F-17, ongeveer 300 meter vanaf de Spaarnwouderweg. Inwonend waren n dienstbodee n k dienstknechtee oo n e e r vreugde k hies Oo . n wa re e verdriet. Kindertjes werden geboren en kindertjes kwamen te overlijden, Bij een telling in 1870 bestond het gezin uit zeven personen. Zoon Arie, zoals later zou blijken, de opvolger, werd ook in dat jaar geboren en nicht Maria Post kwam inwonen. Negen jaar later wer r naase d e hoevd t e "Nieuwerkerk n huiee " s gebouwd, Bijna alle kinderen verlieten, rond hun huwbare leeftijd, niet alleen het ouderlijk huis e Haarlemmermeer,d maak oo r . Dochter Jannetje Cornelia Jacoba echter, geboren in 1863 trouwde met Hendrik Vos Thomas. Zij bleef in de buurt van haar ouderlijk huis. Met haar man ging zij wonen op "Hendrik's Hoeve", aan de Spaarnwou- derweg. Daar werd in december 1882 hun zoon Roelof geboren en tra- gisch genoeg was Jannetje vijf maanden later weduwe. Pieter Barend v.d.Ban werd haar n sametweede n n ma e krege- tus j -zi n sen 1884 en 1898 - nog twaalf kinderen. e boerderid n Va j "Nieuwerkerk" ware e gronded n n intussen overgeschre- vep naao n Jonkvrouw va m n Hoeufftva e , dochtee eerstd n va re eigenaa n echtgenote r n J.G.Sillemva e . Vader Roodenburg kwa 189n i m e 0overlijdet n Ariee n e jongstd , e zoon en opvolger in het bedrijf, trouwde een meisje uit Schagen: MacPtje t tweedhe t eKontze geslach o Z . t Roodenbur t boerenbedrijhe g f voort, op de oude gronden van het voormalige Nieuwerkerk. Vier dochter n zooéé nn e sware n redelijkee n e garantie voon ee r nieuwe generatie Roodenburg(jes). Overal in de polder werd er driftig gebouwd en gesloopt. Ook bij de familie Roodenburg. In 1895 zette men een nieuwe woning. In 1906 werbestaaneen d d huis gesloopt, maa 190in r 7ple stondie al- k op d ween nieuee r w onderkomen. 0 augustu2 p O s 1908 ,s morgen' s rond half zeven bra r dooe k r hooibroei bran de boerderij D uit. t woonhuihe , s plu e inboedeld s e d , schuur en het landbouwgereedschap, twee hengsten en een gedeelte van de oogst, gingen verloren e restanteD . e puinhoped n va n n werden spoedig gesloopt, waarna er in 1910 alweer een nieuwe hoeve "Nieuwerkerk" stond. Arie Roodenburg, in 1904 weduwnaar geworden, hertrouwde in 1914 met de weduwe Ackerman, Berending Filipina Schoonderbeek. Nadat genoemde percelen grond, zeven en zestig jaar in het bezit van de famili n Hoeuffva e t waren geweest, verkoch e Jonkvrouwd t e dezn i e 1921 aan Arie Roodenburg. Vele herdenkingsgeschenken getuigen van de goede band tusse e landheed n e familid n e r e Roodenburg. Als vader Arie /van een welverdiende oude dag wil gaan genieten, geeft hij zijn zoon en opvolger Jacob Meindert, het recht van eerste koop e zestid p o g bunder land. Jocob Meinder e enigd s e wa t zoo n Ari n 190va n MaarI e e . 0t geboreje n trouwd Gerardj hi e a Clasin e Vriesd a . Zestig bunder Haarlemmermeerse grond is voor Jacob Meindert wel wat a rijn vee n pe lberaa d werd besloten gedeelt ee e grondd t n da nva e, inclusief de hoeve genaamd "Nieuwerkerk", zou worden verkocht. Jacob Meindert Roodenburg en zijn vrouw Gerarda betrokken in het jaar 1929 het nieuw gebouwde huis en bebouwden als vierde generatie, de grondee Hoofdwed n aa n g westzijde u nr.149n , .

Bronvermelding t gemeenteHe : n polderarchiee - n Hoofddorpi f . A.G.M.van der Oord-Wisker. Het polder- en waterschapswapen.

In het maart-nummer van 1984 brachten wij een artikel over ons gemeen- tewapen , waarbij terloops ter sprake kwam het wapen van de polder. t weini Wa n Nederlant gevai he gs i l d komt namelijs vooon rj waabi k r de gemeente-grenzen tevens de poldergrenzen zijn en het gemeentebestuur dus over een geheel gelijke oppervlakte regeringsbevoegdheid t polderbestuurhe bezi s al t . Hoewel...dit laatste niet helemaal juist is want de boopden aan de overzijde van de Ringvaart vallen wél onder de polderreglementen maar niet onde e bepalinged r n welk- e ge voo e d r meente Haarlemmermeer n geldenookda e : Ho .Beid e publiekrechtelijke lichamen hebbet Oud he n eigee n zie n ee nka Raad aa n n wapen-me e di , huis boven de hoofdingang en in de voorgevel van het Polderhuis, bei- e Hoofddorpt e d . Voort t nieuwshe zien e me tgemeentewape n uitgehouwen in een monumentale steen op het voorplein van het nieuwe raadhuis. Want er is intussen wel wat veranderd e HaarlemmermeerD . - poldel eniga s i er jarege n leden groter geworden door toevoeging van enkele in de nabijheid gelegen kleine polder n draage e snaad u mn t "Waterschap Groot-Haarlemmer- meer" . Het wapen van de Haarlemmer- meerpolder werd bij Kon.Be- slui n 28.2.1859va t , nr.94, vastgesteld. Het is ontworpen door Mr.J.P.Amersfoordte d , landheer van "De Badhoeve", heemraa e polded n n enie va rd - e jareg I n burgemeesten va r Haarlemmermeer. Hij legde zijn ont- t doo He e referendarid r t ministerihe n va s e werp begin 185n 9aa van binnenlandse zaken ontworpen wapen voor de vergadering van de gemeente Haarlemmermeer, dat - gelukkig - hoofdingelanden voor. niet gekozen werd. Het bouwwerk moet een o vluz gm O mogelijk stoomgemaal voorstellen maar is als zodanig de zaak "rond" te niet te herkennen. Beter was het ontwerp datk oo j krijgehi d ha n Mr.Amersfoordt maakte voor het polderwape^ ._ al zijn ontwerp laten zien aan een re- ferendarit he n va s Ministerie van Binnen- landse Zaken die over wapenverleningen ging. Deze had bezwaren gemaakt tege e kroond n e bove di t wape, he s ngeteken wa n n tegee dn wapen ee n - spreuk welke Amersfoordt onder het schild had aangebracht. De ontwer- t wape he n Haarlet schilva g nhe no p o dk m oo ergen d peha rs onderge- n evenmiko t brach - begrijpelijnda n e t k trouwen - sgenad e vinden i n de ogen van de hoge ambtenaar. l toegestanwé e D e wapenomschrijving luidde alsvolgt: "Een schild van gewone vorm, waarop beneden twee zilveren golven op een lazura (blauw) veld. Boven de golven in een veld van goud n stoomwerktuiee n keeva gl (rood t gecreneleer)me d (gekanteeld, gekerfd) dak, toren en schoorsteen, de pompen enjamberende (wijd uitkomend e barend n i e )roo d , k e schoorsteed link t ui s n stijgende, - - 7 1 _ _

op welk stoomwerktuig in goud de letters W.I. Het stoomwerktuig is fleplggtst op een plein van sinopel (groen). t z.gHe . stoomwerktuig stelde duidelij r gemalede n ee nk (cruquius, Leeghwate f Lijndeno r )e letterd voo n e r s W.I. moesten herinneren aa n het feit, dat tot de droogmaking werd besloten onder de regering van Koning Willem I, groot voorstander van het gebruik van stoomwerktui- gen van grote afmetingen. Overigens was dit niet het enige ontwerp, want genoemde referendaris had er zelf ook een gemaakt t eigenhe ,j -zi lijk bestemd voor de... gemeente! Maar geluk- t nieda tkis i gdaar - voor gekozen, maal we r t hetwelda k door Nico- laas Beet s ontworswa - pen(zie artikel in Meer-Historie). t t geboupolHe he - p o w derwape e refed n -va n rendaris moesn ee t stoomgemaal voorstellen, maar iedereel za n t datenslottwa t n i e polderwape s aangei n - t dooHe r Mr.Amersfoordt ontworpen polder- bracht, veel beter n 197 aa s zodani 9t al wapento t g da ,diens t (herkenbaar) vinden heeft gedaant jaada r t gestyleerdn I wer.he e Haarlemn d d da e- mermeerpolder vergroot met kleinere aan- bouwwerk van de refe- grenzende polder n kreee s e naad g m "Water- rendaris. schap Groot-Haarlemmermeer". _____

Nieuw. In 1979 werd het waterschap "Groot-Haarlemmermeer" opgericht (K.B.17.3.1979, nr.72) t gezagsgebieHe . waterschapsbestuut he n va d r was uitgebreid met een aantal kleinere polders aan de noorden oost- e Haarlemmermeerpolded zijd n va e r gelegen. Toen het oude waterschap (de Haarlemmermeerpolder) was opgeheven en het nieuwe waterschap (Groot-Haarlemmermeer) was gevormd kwam natuurlijk t wape r he sprake te nk oo . Volgens drs.J.A.de Boo, een vroegere Haarlemmermeerder, was men aan- vankelijk geneigd om het oude wapen aan te vragen voor het nieuwe waterschap, in welks naam toch ook de naam "Haarlemmermeer" verwerkt was .n nieme Latet s ongevoeliwa r - "wapenvermeerdering o - aldugBo e D s " aan te vragen en wel in de vorm van een kroon. Hoewel op het eerste gezicht het huidige wapen volkomen gelijk lijkt aan het oude polder- t wapentocj naderdi bi hs i ,e beschouwing niet gevalhe t , zoals trou- e officiëld wen t ui s e beschrijvin l blijktwe j K.Bk n Bi oo 13.7.g va . . 1979, nr.13 werd het volgende wapen verleend: "Golvend doorsneden; I. in zilver, op een grond van sinopel, een negentiende-eeuws stoomgemaal van keel, uit de schoorsteen waarvan rook van sabel (zwart) oprijst en beladen met de letter W en het cijfen goudva I golvenI I r; d gedwarsbalk n vieva t r stukken (wapenkundige figuren), zilve n lazuure r t schilHe . d gedekt me t een gouden kroo n driva n e bladere n twee n e parels". Over dit nieuwe wapen is in het orgaan van het Kon.Ned.Genootschap van Geslacht n Wapenkundee - e Nederlandsch"D , e Leeuw", jaargang 1979, een vrij uitgebreide gedachtenwisseling ontstaan tussen drs.De Boo en heraldische deskundige G.A.Bontekoe. Zij die hiervan kennis zouden willen nemen j medegedeelzi , t niehe tt n pennestrijanderda ee d n da s d p iheraldisco s h (wapenkundig) gebied, maar voo e geschiedenid r n va s ons polderwapen verder niets nieuws brengt. s interessani l We t wa t De Boo tot slot nog in "De Nederlandsche Leeuw" van 1980, kolom 87 e.v. zegt en dat we hier laten volgen: "het wapen van het water schap "Groot-Haarlemmer- meer" is ten offer ge- n nieuwvalleee n eaa n ontwikkeling in de over- heidsheraldiek e nocdi , h e itraditid n e nocn i h e hieruid t ontstan- re e gel s geworteli s n e d die daarme n tegeni e - spraa. is k De toevoeging van een kroon en eventueel van Het wapen van het Waterschap Groot-Haarlem- schiIdhouders was vol- mermeer t duidelijda , e herinnerind k n aa g doende geweese d m o t e voormaligd e Haarlemmermeerpolder levend nieuwe status van het houdt, maar toch iets "anders" is o.a. waterschap aan te duiden door toevoegin n kroonee n .va g Hoewel individuele bouw- werken, die reeds lang in wapens voorkomen, soms moeilijk zij e blazoenerent n t he s i , allerminst juist om het heraldische karakte n dezva re e wapent n saa vechten...".

;) Zie "Het stoomwerktuig, een 19e-eeuwse wapenfiguur", door drs, e Nederlandsch"D n J.A.di o Bo e e Leeuw" 1964. Slob. N.B. Nada p 13.7.197o tt Groo he tn aa Waterscha9 p Haarlemmermeer de kroon aan het wapen was toegevoegd, besloten B. en W. der gemeent k zo'oo e n t gemeentewapekroohe p o n e moget n n voeren. Dit werd toegestaa n 28.3.1980K.Bj va bi n. .

Iets ove e polderverkavelingd r .

Het valt mij telkens weer op dat in gesprekken over de structuur van onze polder veel onwetendheid bestaat omtrent het patroon van wegen, vaarten en andere watergangen. Vooral voor "imports" - nieuwkomers - moet interessanhe t t zijn een e vernemet s e logischo n e indelind h g van onze polder destijds is opgezet. e lagerd p O e schoo e kla 4 n meester e ee lsd hadde n e niei t di ,e ui tw n de s aardrijkskunde-lee Meehanon d rj dn hi aa kwam s s Al .on n e f ga s n wandkaarvaee n t moest vertellen ove e Haarlemmermeerd r , spraj hi k altijd schamper ove e "liniaalpolder"d r j doelHi . d natuurlijl a p o k die rechte wege n tochtene n . t Hoeweeigenlijda k i l k niet goen ko d uitstaan moet ik toch toegeven dat hij wel gelijk had. Bijna alles wat je op die kaart zag was rechtlijnig en rechthoekig en bestond uit alle- maal rechthoeken, zo te zien. Ik vond dat prachtig maar hij niet. Toch hadde e droogmakersd n e liniaad e o di ,royaaz l l hadden gehanteerd, gelijk, want voor een goede landbouwbedrijfsvoering was die indeling ideaal.

(.V.10I ''-O'Wst'r '•**» tfj**t twiejl/li^

VWiÛ VJ^tl AAÏ t*?ciik.H t n Vdaxle* i u ritu p.' lUv \i~MiP**l*M****» l 'i'f môl ia vu •-». ^.-»-- tovtX,* ...... ^ 4,10. .-t-Aff. '•••'-,'>•-,-> Z*~v«f*^, l' C*-*ic^c wbt.«le u-triy*< tAjêi î-ti ,v^„^ OT •j", ;:TTr5"/üT.TrHi!i)n:ri):1KFfflARIi;MMKRMEER - - 20 - -

j laterBi e droogmakerijenheef e kavel d e Haarlemmermee d tm o - t he s al - r indeling gin - altijg t voorbeelto d d gediend. e indelin t di stan to s i du n ge gekomen Ho ? Eerst heeft men het hele gebied in 4 grote blokken - secties genaamd - ingedeeld k bloEl . k werd begrensd door Hoofdvaar n Kruisvaarte t n I . het noordwesten werd het blok "Vijfhuizen" genoemd, in het noordoos- ten noemde men het "Rijk", dat in het zuidwesten kreeg de naam "Beinsdorp" en het vierde blok in het zuidoosten noemde men "Burger- veen". Elke secti s verdeelwa e doo, in dr tochten (vaarten n wegee ) n begrensde, rechthoekige stukken land, die in het westen aangegeven werde t enkelvoudigme n e hoofdletter t oostehe t dubbeln i me n n e s e hoofdletters (zie kaart op bl.19). Er werden zoveel mogelijk gelijk grote blokken gevormd. Men noemde die "kavels". Elke kavel was 200 m breed en 1000 m lang en vormde dus een stuk van 20 ha (bunders). Deze kavels lagen rechthoekig op de lengtewege n waterdet e andern- he n tochwa ee n n e e aa p nto eind t ui e ren onderling gescheiden doon z.gee r . kavelsloot e meestD . e boerderijen e werdelengteweged n aa n n gebouwd j uitzonderinbi ; g zien me t e z.gd n .e aa dwarsweger n staan. Die éwarswegen liggen evenwijdig aan elkaar op onderlinge afstanden van 3 km en omdat de lengtewegen op 2 km van elkaar evenwijdig verlo- e maniepe di n weerszijd np aa o rkree n me g 5 kavel1 em 0 s 20 (vak el n breedte) en had zo'n blok een omtrek van precies 10 km. s ieman Al j "eve n hi blokjd ee t nvroege da e i omgingze r s " du wild t da e n wandelingetjee m j gink zeggehi g0 1 t maken da n va e !

Goed voldoen e praktijt boerenleved he n I n .va k n heeft deze kavelindeling hee ln moderngoeee r de voldaaes i bedrijfs g n zelfe no n u n s - voerin p mogelijko g . e e aanlez.g.Genie d d e eeuj n 19 bi va wge d t eind s he n toe- Pa n va ei n dijk er ook een schutsluis werd gebouwd kon men volop van de waterlo- pen gebruik gaan e makepolded r n schie npe r p verlate n binnenkomee n n zonder over behoeve e nodi to s geweeste laden t wa n g da ,t .to zoal t sda Vanaf 1913 tot 1952 werd in oktober en november het waterpeil ver- hoogd tot het z.g. bietenpeil, hetgeen betekende dat het water dan zo 'n 60 tot 80 cm hoger stond, zodat schepen met een maximum diep- gang van 1,25 m er in konden varen (d.w.z. in de Hoofdvaart en de zuidelijke Genievaart). Hierdoor wer e rijafstand d d voo e boered r n i n de suikerbieten -oogsttijd belangrijk verkort. Voordien moesten de bieten over de wegen naar de Ringdijk worden vervoerd. Daar werden ze dan in de er gereed liggende schepen gestort. Hierdoor werden de wegen e z.gid n . bietentijd beruch e baggerd m o t , welke toch altij - alld e verordeninge e weged n spijp no te n - terecht t - voorakwa n e m l toen er meer auto's in het verkeer gebruikt werden - de veiligheid in gevaar bracht e wegeD . n ware g nieno n t geasfalteer n verkeerdee d n dik- n slechtwijlee n i s e toestand (me ts grind) gatelo n e n. Nadat de Haarlemmermeer-spoorlijnen waren aangelegd en in gebruik genomen werden er ook steeds meer bieten per trein vervoerd, zoals naar de suikerfabrieke e Puttershoet n n Zevenbergene k . Stro werd eveneens r treipe n vervoerd naa e strokartonfabrieked r t t noordehe he n n i nva n e hoolandt gm O . lade e voorkomet n n plaatste e spoorweged n e d p o n laadperrons z.g. beladingsbogen (stro-poorten).

Kavelindeling. Na deze uitweiding terug naar de kavelindeling. Om het onderscheid tussen kavelsloten en andere sloten te kunnen aan- geve ne wegberme d plaatst n i n nme e e kaveld precie t harn he va t-p o s - - 1 2 _ _

e noordwestzijdd sloo n g wittaa t we e ed basaln va e f betonneo t n paal- tjes waaro t zwartme p e ver e letterd f n nummere s s geschilderd werden vae aanliggendd n n tegenoverliggende e e kavels p zo'O . n kavelpaal stonden dus altijd 4 kavels vermeld. Op enkele plaatsen in de polder kan men zo'n paal nog wel eens ontdekken, maar ze worden door het waterschap niet meer onderhouden, zoda t bijnhe t a onmogelij e letd s i -k ter n nummere s e onderscheident s . Vroeger kwamen twee keer jaape rr polderbestuurders "schouw drijven". Daarbij controleerdee d f o j zi n kavelsloten nog de juiste afmetingen hadden en vrij waren van water- planten. Deze kavelsloten monden namelijk uit in de tochten, die op hun beurt wee n verbindini r g e Hoofdvaartd staa t me n e laatstD . s i e n hoofdwaterganee t noorden staahe e g n i t n rechtstreek n verbindini s g met het gemaal "De Lijnden" en in het zuiden met "De Leeghwater". Deze gemalen slaan het overtollige water uit op de Ringvaart, onderdeel van de boezem van het Hoogheemraadschap "Rijnland". U misschie s i t l eenHe we n s opgevalle e Hoofdvaart wated he n i t r da n t bijna altijd richting Lijnden stroomt t houdDa . t verbane waterd t me -d kwaliteit, waaraan tegenwoordig veel aandacht wordt bestee n welke d e het wenselijk maakt dat de bollenstreek zo weinig mogelijk last heeft van zout water uit de Meer. De bollenstreek grenst voornamelijk in het zuide n onzaa n e polder. Daarom moe e Lijnded t t meeshe n t malen. Voordat overa n drainagva l e gebruik gemaakt werd ware r veee n l meer slote r kave n pe ntegenwoordig da l . Meestar vroege e e breed d s n wa li r - te wel om de 250 m een sloot, zodat een perceel van 20 ha verdeeld werd in blokken van elk 5 ha. Op de lager gelegen gronden was vaak e lengterichtind n i g no k n sloooo ee ge vinden t t . e "drainsD " (buize f reekseo n n potjes) vervange e vroegerd n e sloten. Zij voeren nu het water af, zodat de vroegere sloten dicht geploegd konden worden. Tot slot nog even een blik op de kaart. Door de min of meer bochtige vorm van de Ringdijk heeft men op de tegen die dijk gelegen gronden de rechthoekige kavelverdeling niet strak kunnen handhaven. Daar s niedu vindt n overame t e standaardmated l n terug e aldaaD . r gelegen boerderijen staan nooit aan de dijk maar onderaan de dijk langs de voetsloo e vroeged n aa tr overal aanwezige "veldweg". Deze veldwes wa g bie ontwerperd j s bedoel s "deal d " verkeerswege d p ,o terwijg we e d l Ringdijk s jaagpabedoelal s dwa d voo e scheepsjagersd r s .i Maat da r tocn vergissinee h g gebleken e mensenD . wilde u eenmaan n l "aa e dijknd " wonen en op den duur verdween vrijwel overal de veldweg.

n Andelva s .Jo Naschrift van de redactie. De Haarlemmermeer is niet de eerste polder met zo n strakke indeling. De noordhollandse polders, voorop de Beemster, zijn daarvan voorbeelden. Vergelijkt men de Beemster met de Haarlemmermeer dan is er toch wel een verschil, dat vooral vroeger sterk opviel: De rijke kooplieden die de Beemster tot stand brachten hebben bredere wegen aangelegd dan de Staat der Nederlanden, die in e eerstd e inpolderined n plaati t he s g gestoken gel r zoveee d l mogelijk weer wilden uithalen. k LeeghwaterOo e Beemsted e di , r hielp inpolderen, ontwier n straee p k indelingsplan voor de Haarlemmermeer, zoals uit bijgaande kaart (bl. 22) blijkt. - - 22 - -

Igii;*ri. |.Wl W; "4t*=.g sfitf 41 ,. Wm «SflïV'Sï W?lliiÉ- * 11^%"ïil^* i " J i Lr»ffc ««lïli* 3v* *•*w m -iS% pj ï P45 ï * W%j l

Adriaansz.Leeghwaten Ja d ha o Z r zic e indelind h g vae Haarlemmermeerd n a droogmaking,voorgesteldn , . - - 3 2 . -

Bestuursmededelingen.

Aanwinsten Historische verzameling 1985 1 november)(tot .

Van mevrouw A.Treman-Vreken, Eug.Previnaireweg 104, Nieuw-Vennep: een foto van de afdeling bereden Vrijwillige Landstorm; enige amateurfoto' bietencampagne d n sva 1920t .ui e n onbekendee n Va e schenker: een bijenkorf, een pakkenhaak, een steel. Van mevrouw Molenaar, Hoofdweg 1041, Nieuw-Vennep: onderdelen van een boerenwagen, een riemenkist van dorsmachine, een 3-velds vlaseg. Van mevrouw Joosten; een wasmand(hout),een bakoven n pookee , 2 vlagge,e K.A.B d n .va n Van de heer Dunweg, Amersfoordtlaan 75, Badhoevedorp: een zwarte begrafenissteek. Van het bestuur van de Groen van Prinstererschool, Aalsmeerderweg 455 Rozenburg (N.H.): 5 kaartenkisten met schoolkaarten, 2 vitrines met medailles, beker n andere s e prijzen, verschillende leermiddelen n onderee , - wij zersiessenaar. Van de heer A.Biemond, Vuurlijn, De Kwakel: een houten wagenwip.

Alle schenkers zeggen wij weer hartelijk dank!

Lijst van nieuwe begunstigers 1985. F.W.Baars, Uweg 589, 2141 CM Vijfhuizen. G.Valk, Bennebroekerdreef 10,212 N BennebroekC 1 . J.v.d.Heuvel. D , Uweg 1363, Nieuw-VennepA N 1252 . C.J.de Kuyer, Witsmeerstraat 1, 2131 ZF Hoofddorp. D.J.Geertsema, Westermiddenmeerweg 10,1775 RL Middenmeer. A.A.Smit, Egholm 68 2133 BC Hoofddorp. J.Ruighaver, Kerkstraat 30,4191 AB Geidermaisen. C.Duiser, Prins Hendriklaan 20, 2132 DR Hoofddorp. J.A.M.Baars, Hoofdweg 22 A Lijnden,L 1175 . J.Romeyn, S.ibogastraa 109, AmsterdamM 2 t4S . W.Smits, W^tergraafsmeerstraa C HoofddorpD , 2131 28 t . Mevrouw J.Filius-Lanser, Rozenstraat 39, 1431 BL Aalsmeer. G.Visser, Vrijheidstraat 22, 1435 LB Rijsenhout.

Uie omgevingd t . Bollenmuseum Lisse. Geleidelijk aan wordt onze polder omringd door gemeente n eigeee nt me museun f oudheidkamero m . Haarlemmermees i r daar nog niet aan toe niettegenstaande "Meer-Historie" een waardevol- n interessantle e e verzameling oudheden bezit, welk t e moeitd he e n eva laten zien n zulkzekeme e r Ho zakewaar . is nd aanpaktn i heef n me t Lisse kunnen zien. Daar werd begin septembe t "Museuhe r m vooe d r Bloembollenstreek" geopend. Met de voorbereidingen is men een jnar of vier geleden begonnen. - - 24 - -

museumHel • ligt achter poort,een ingeklemd apo- tussen bankeen een en tlieek, in tiet hartje van Lisse

Ingang van het "Museum voor de Bloembollenstreek" te Lisse.

De belangstelling was bij de opening enorm. De opening werd verricht door de president van de Golden Tulip Organisatie (van de bekende horeca-bedrijven). Hij deelde mee dat er een "Gilde van de Zwarte Tulp" bestond, waarvan bedrijve e streed d kunnen i nli k n worden mitj zi s het museum dan steunen met minstens duizend gulden per jaar. De bedoeling is namelijk om op eigen benen te kunnen staan, maar dat kan al- bedrijfslevent leet he steu me n va n . Onmiddellij bestuut e openind he ƒ 5000, a n gifn n kn ee rko gva t n i — ontvangst nemen, aangeboden doo AMRO-bankee d r n Liss va nn Hillegom e . Men reken p zo'o t n 30.000 bezoeker r jaarspe ! Men heeft zelf n museologee s diensn i e t genomen, maar allerlei werkzaamheden worden door ruim 70 vrijwilligers verricht. r gelegenheiTe e openind n va d g kree e journalisd g d OlivieE - t op e d r dracht een boek te schrijven over de geschiedenis van de bloembollenstreek, wel t museuk he boe e n koot i mk p wordt aangeboden t boeHe . k bloembollenstreek"hetende zal op : "Meoog thet . De leiding n stichtingsbestuuberusee j bi tvoon ka ƒ 25,r n me — n e r per jaar "vriend van het museum" worden. Het museum is open elke dag behalve maandag, van 10 tot 17 uur, en is gevestig e Heerewed n aa d g 219, ingang naas e apotheekd t . INHOUDSOPGAVE 1985 s=s=ss=s======S nummet blat Medi he t d s i r"Meer-Historie n zijaa " n veertiende jaargang begonnen. In de loop der jaren is er een groot aantal artikelen verschenen ove Haarlemmermeerpoldee rd n zije r n bewoners. Eeniede e ietrdi s ove geschiedenie (J r e polded n l sva wi r k "Meer-Historieoo wete l za n " ero a willepn n slaan. Derhalve komt de redaktie aan de wens van velen tegemoet en zal zij van nu af aan in het eerste nummer van een jaargang een inhoudsopgave geven van de voorbije Jaargang. Om het zoeken te vergemakkelijken is er een afzonderlijke index op auteurs en een zakenindex gemaakt.

ARTIKELEN 13e jaargang (1985) AUTEURS G TITEPA NR L Andel, J. van 1 22 Rutgers van Rozenburg 2 8 Boerderij "Stad Hoorn" 3 8 Rijk, dat voor Schiphol moest wijken k 3 Verdwenen boerderijen in Rijk k 18 Iets ove e polderverkavelind r g 1 Boer e d , . J drs . G . P 8 Enige kanttekeninge "Amersfoordj nbi t en de Badhoeve" Heide, J. A. van der 1 e kaasfabrieD 1 *» e Spaarnwouderwed n aa k g Oord-Wisker,A.G.M. van der 2 17 Landbezit van de familie Rutgers van Rozenburg 3 5 Boerderi Eerstelinge j"D " 3 22 Een visser op het Haarlemmermeer k 8 Wie waren onze voorouders k 13 Nieuwerkerk Reeuwijk J. H. M. van k 10 Nogmaals: Boerderi e Eersteling"D j " Rutger Rozenburn sva g Jhr.Mr. L.M1 . e familiD 11 e Rutger n Rozenbursva n e g de Haarlemmermeer Slob. ,¥ 1 k De boerderij "Vredestein" 2 12 De visserij op het meer 2 17 De Vitte Boerderij 2 Colij. H 22 n 3 13 Het zwervende orgel • 3n anderEe 15 e Cruquius 12 Heemstede en het Haarlemmermeer V t PolderHe 16 Vaterschapswapen e - n Spaan, C.M. 2 3 De voormalige bewaarschool te Abbenes 2 22 De Badhoeve Zijverdenn va . ,S 3 20 Genealogie van Reeuwijk