Synnada Sikkeleri

T. C.

Đstanbul Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü

Arkeoloji Anabilim Dalı

Klasik Arkeoloji Bilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Synnada Sikkeleri

Sedat Öztopba

2501871318

Tez Danımanı

Prof. Dr. Oğuz Tekin

Đstanbul 2010

Synnada Sikkeleri Sedat Öztopba Öz

Bugünkü yeri Afyonkarahisar Đli’nin uhut ilçesi olarak belirlenen Synnada kenti, tarih içerisinde Phrygia bölgesinin önemli kentleri arasında yer almıtır. uhut Đlçesi’nde bugüne kadar sistematik kazı ve aratırmaların yapılmamı olması kent hakkındaki bilgilerimizi kısıtlamaktadır. Kentlerin basmı oldukları sikkeler, sayılarının çokluğu ve içerdikleri konular ile o kent hakkında bilgi verebilecek, yapılacak aratırmaları destekleyecek önemli belgeleri oluturmaktadır. Đncelenen ilgili yayınlarda Synnada kentine ait sikke örneklerinin yurt içinde ve dıında çeitli müze ve koleksiyonlarda bulunduğu görülmektedir. Bu örneklere ait bilgilerin bir araya getirilerek değerlendirilmesi sonucunda kendi içindeki tanımlama ve yorumlara katkı sağlayacağı ve kent hakkında yapılacak diğer aratırmalara destek vereceği düüncesi ile ilgili çalıma gerçekletirilmitir. Yapılan çalımada bugüne kadar yayınlanmı ve ulaılabilen mevcut yayınlarda yer alan tüm Synnada sikkelerinin bilgileri ile birlikte Đstanbul Arkeoloji Müzeleri, Afyonkarahisar Müzesi ve Kütahya Müzesi koleksiyonlarında saptanan Synnada sikkeleri incelenmi ve bütün bu örneklerin yer aldığı katalog ve değerlendirme çalıması oluturulmutur.

Coins of Synnada Ancient city of Synnada, which is today Suhut, Afyonkarahisar , was one of the most important cities in Phrygia Region. Since any systematic excavation has not been carried out in Suhut area, there is a lack of information about the ancient settlement. Coinage is the most reliable and important evidence about the area where they were issued,since they have a large number of information as well as their amount. Coins from Synnada are on exhibition both in Museums in Turkey and also abroad and kept in private collections. The aim of this study is to provide information and support the interpretation and description in terms of numismatics, with the help of evaluation of the coins from the area. Synnada coins from museum collections (Kutahya, Afyonkarahisar, Đstanbul Archaeology Museums) along with the information about Synnada coins in literature have been studied,evaluated, catalogued within the framework of this study.

III

ÖNSÖZ

Bu aratırma, Bir Phrygia Bölgesi kenti olan Synnada’nın, Hellenistik dönemden balayarak Đmparator Gallienus dönemi sonuna kadar devam eden sikke basımına ait, bugüne kadar yayınlanmı ve ulaılabilen ilgili kaynaklarda yer almı örnekler ile çalımanın gerçekletirildiği müzelerin koleksiyonlarında saptanan henüz yayınlanmamı Synnada sikkelerini içermektedir. Çalıma sonucunda saptanan toplam 432 adet sikke bir katalog çalıması eklinde düzenlenmi ve değerlendirilmitir. Bu konudaki çalımamı destekleyen ve tezimi sabırla yöneten, yurt içinde ulaamadığım yabancı yayınların teminine kadar pek çok yardımını ve ilgisini gördüğüm sayın Prof. Dr. Oğuz Tekin’e teekkür ve ükran borçluyum. Müzelerdeki çalımalarım için gerekli izni veren Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne ükranlarımı belirtmek isterim. Müze çalımalarımda gerekli izin ile birlikte gösterdikleri anlayı ve destek için bata kendi kurumum olan Đstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürü sayın Zeynep Kızıltan, Kütahya Müzesi Müdürü sayın Metin Türktüzün, Afyonkarahisar Müzesi Müdürü sayın Mevlüt Üyümez’e ve aynı zamanda meslektalarım olan tüm müze uzmanlarına teekkürlerimi sunuyorum. Kendi çalımalarında yer alan Synnada kentine ait sikke örneklerinin resim ve bilgilerini paylaan sayın Erdal Ünal ve sayın Hüseyin Köker’e teekkür borçluyum. Çalımamda gösterdiği destek için efim ve çalıma arkadaım Turan Gökyıldırım’a, çalıma arkadalarım Gülcay Yağcı ve Feza Demirkök’e, arkadalarım Rabia Erdoğu, Dani Baykan ve Adil Özme’ye, iki yüzü akın sikke fotoğrafı ile görsel malzemenin düzenleme ve baskı ilemlerini sabır ve dikkat ile gerçekletiren arkadalarım grafik tasarımcı Kemal Colu ve arkeolog fotoğrafçı Mehmet Güngör’e teekkür ediyorum. Özel koleksiyonuna ait bir Synnada sikkesinin resim ve bilgisini paylaan, Müzemize bağlı Kolleksiyoner olan sayın Dr. Ender Ülgen’e de ayrıca teekkür ederim.

FOTOĞRAF VE HARĐTALAR LĐSTESĐ

LEVHA I : 01, 02, 03, 04, 06, 07, 08, 09, 10, 11, 14, 16 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA II : 18, 20, 22, 23, 25, 26, 31, 33, 36, 37, 39, 40 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA III : 43, 44, 46, 47, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57, 58 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA IV : 61, 63, 64, 68, 72, 77, 78, 79, 80, 84, 87, 88 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA V : 89, 90, 91, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 100, 101, 104 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA VI : 111, 114, 116, 118, 120, 122, 123, 124, 125, 126, 128, 129 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA VII : 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 140, 141, 146, 147 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA VIII : 148, 150, 151, 152, 154, 158, 159, 161, 163, 165, 166, 170 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA IX : 171, 173, 174, 177, 179, 180, 186, 189, 191, 192, 201, 202 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA X : 203, 204, 208, 209, 211, 212, 213, 217, 218, 222, 224, 229 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XI : 232, 233, 237, 240, 243, 246, 247, 248, 251, 255, 256, 257 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XII : 259, 260, 264, 265, 269, 271, 274, 275, 279, 281, 282, 283 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XIII : 287, 288, 291, 295, 297, 299, 300, 301, 305, 309, 311, 312 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XIV : 317, 318, 319, 321, 322, 326, 332, 333, 334, 336, 338, 343 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XV : 346, 347, 353, 354, 355, 357, 358, 362, 365, 368, 370, 372 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XVI : 374, 376, 377, 378, 379, 381, 382, 384, 385, 386, 390, 391 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XVII : 392, 393, 396, 398, 399, 402, 403, 407, 408, 410, 411, 412 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XVIII : 413, 416, 417, 419, 423, 427, 430, 432 Kat No'lu sikke resimleri LEVHA XIX : Resim 1 (Dionysos heykeli), resim 1a (Kat no: 312), resim 1b (Kat no: 317), resim 1c (Kat no: 355) Harita 1 : Afyonkarahisar ve uhut Harita 2 : Antik Çağda Synnada kenti ve yakın çevresi

VI KISALTMALAR

AE Bronz

Afyonkarahisar. S. Afyonkarahisar Müzesi envanter numarası.

AR Gümü

A.y. Arka yüz.

Burdur Burdur Müzesi envanter numarası.

çev. çeviren. gr. gram. haz. hazırlayan.

Đ. Ö. Đsa’dan önce .

Đ. S. Đsa’dan sonra.

Đstanbul. Đstanbul Arkeoloji Müzeleri envanter numarası.

Kat. no. Katalog numarası.

Kütahya. Kütahya Müzesi envanter numarası. ky. Kalıp yönü. mm. milimetre.

Öy. Ön yüz.

Ülgen Kol. Dr. Ender Ülgen Kolleksiyonu. yy. yüzyıl.

VII Giri ( Amaç, kapsam, yöntem)

Müzelerin koleksiyonlarında bulunan eserler arasında en büyük grupları oluturan sikkeler, Arkeoloji ve Eski Çağ tarihi alanında yapılan çalımalar için birincil kaynak olarak önem taıyan belgeler arasında yer almaktadır.

Anadolu kentlerinin sikke basımları, sayı ve çeitlilik açısından gösterdiği zenginlik ile öne çıkmaktadır. Bu kentlerden biri olan Synnada’nın sikke basımının incelenerek değerlendirilmesi ile kentin geçirdiği tarihi evreler, sosyal ve ekonomik durumu, inançları hakkında çeitli bilgiler elde edilebilecektir.

Bu incelemenin yapılabilmesi amacı ile bu çalımada, Synnada’nın bugüne kadar yapılan yayınlarda yer almı sikkeleri ile çalıma yapmak için belirlenen ve henüz yayınlanmamı müzelerdeki sikke örneklerinin bir araya getirilerek ortak değerlendirilmelerinin yapılması hedeflenmitir.

Bu çalıma üç bölümden olumaktadır. I. Bölümde Synnada’nın coğrafi konumu ve tarihçesi ele alınmı, antik kaynaklarda Synnada hakkında yer alan bilgiler ile yeni eserlerdeki ilgili yorum ve değerlendirmelere yer verilerek kentin tarihi belirlenmeye çalıılmıtır.

Çalımanın II. ve III. bölümlerinde, yayınlar üzerinde ve Müze çalımalarında saptanan Synnada sikkelerinin karılatırma ve değerlendirilmeleri ile, hazırlanan Katalog kısmı verilmitir.

Çalımada ulaılabilen mevcut yayınlarda yer alan Synnada sikkeleri, verilen bilgileri ve fotoğrafları doğrultusunda kontrol ve karılatırmaları yapılarak kronolojik sıra içerisinde gruplandırılmıtır.

Çalımalar, büyük ve zengin bir sikke koleksiyonuna sahip Đstanbul Arkeoloji Müzeleri, uhut Đlçesi’nden gelen arkeolojik malzemelerin toplandığı Afyonkarahisar Müzesi ve bölge müzesi olan Kütahya Müzesi’nde gerçekletirilmitir. Bu çalımalarda ilgili müze koleksiyonlarında saptanan toplam 126 adet Synnada sikkesinin ağırlık ve çap ölçümü, fileme ve fotoğraf çekimi ilemleri yapılmıtır.

Müze koleksiyonlarında saptanan sikkeler ve yayınlarda yer alan sikke örneklerinin karılatırmaları yapılarak kronolojik sıra içerisinde guruplandırmaları ile katalog kısmı oluturulmutur.

Düzenlenen katalog içerisinde kronolojik sıra ile verilen her sikkeye bir katalog numarasıverilmi, ön ve arka yüzlerinde bulunan tasvir ve ve lejandlar ayrıntılı olarak belirtilmitir. Katalog numarası yanında, saptanabilen ve kısaltma olarak gösterilen boyut, ağırlık, kalıp yönleri ve referans bilgileri verilmitir.

Müze Koleksiyonları ve yayınlar üzerinde yapılan çalımalarda saptanan sikkeler dıında, Erdal Ünal’ın yayımlanmamı Yüksek Lisans tezinde bulunan Uak Müzesi’ndeki Synnada sikkeleri ile Aratırmacı Hüseyin Köker’ in yayımlanmamı çalımasında yer alan Burdur Müzesi’nde saptadığı Synnada sikkeleri örnekleri çalımaya alınmıtır. Dr. Ender Ülgen’in koleksiyonunda bulunan bir adet Synnada sikkesi de oluturulan katalog içerisinde verilmektedir.

Çalıma yapılan müzelerin isimleri, katalogda ehir isimlerinin yanında müze envanter numaraları ile kısaltma olarak verilmitir. Yayınlar üzerinde yapılan çalımalarda saptanan sikkeler için ilgili yayın ismi bibliyografya kısmında verilmitir. Đlgili yayınlarda, bilgilerinde resimleri verilmemi örneklerin yanında yayın ve müzelerde görülen silik ve bozuk durumdaki sikkelerin resimleri de kullanılamamıtır. Resimleri bulunan sikkeler, sikkenin katalog bilgisinde katalog numarası yanında yıldız iareti ile ( * ) gösterilmitir.

I. SYNNADA’NIN COĞRAFĐ KONUMU VE TARĐHÇESĐ

A. Coğrafi Konumu Synnada kentinin bugünkü yeri, Afyonkarahisar iline bağlı uhut ilçe merkezidir. Đl merkezinin kara yolu ile 32 km. güneyine düen uhut ilçesi, Đç Ege coğrafi bölgesinin doğu ucunda, Batı Anadolu’yu Đç Anadolu’ya bağlayan eik arazi niteliğindeki ova üzerinde bulunmaktadır. ilçenin sınırları içinde , ortasında yüksekliği 1100 m., kuzey güney uzunluğu 20 km., geniliği 810 km., ebatlarında yeni alüvyonlarla örtülü ve verimli toprakların bulunduğu bir çöküntü ovası olan uhut ovası uzanmaktadır. Güneyinde ve batısında Sandıklı Dağları ve Kumalar Dağı yükselmektedir (Seyirci Bayılmaz, 1982: 7).

B. Tarihçesi Bir Phrygia Bölgesi kenti olan Synnada, Phrygia bölgesinin "Büyük Phrygia" adı verilen merkezi kısmında ( Strabon , XII, 8, 13) yer almaktadır. Kentin içinde bulunduğu alan, Pisidia dağlarının sınırında bulunması nedeniyle "Phrygia Paroreia" olarak da adlandırılmıtır . Đ. S. III. yy. sonlarında ise kent ve çevresi, yapılan yeni eyalet reformu sonucunda oluturulan "Phrygia Salutaris” bölgesine dahil edilmitir.

Đlk olarak 19. yüzyılda bazı seyyah ve aratırmacılar (Hamilton, Texier, Waddington ve Kiepert), Peutinger haritasının yanısıra, antik kaynaklara dayanarak Synnada’nın bugünkü Afyonkarahisar Đl merkezine tekabül edebileceği ya da çok yakınında olabileceği görüüne varmılardır (Perrot 1876: 192). 19. yy'da bölgede çalıan bir mühendis olan M. Choisy’nin eski adı ile “Çıfut Kasaba” olarak tanınan bugünkü uhut Đlçesinde bulduğu, kentin adının geçtiği yazıt yardımı ile antik Synnada’nın yerinin uhut Đlçesi olduğu G. Perrot tarafından belirlenmi ve burada bulunan yazıtlar yayımlanmıtır (Perrot 1876, s: 194).

19. yy.’dan itibaren aratırmacılar tarafından uhut Đlçesi ve çevresinde saptanan yazıtlar, çeitli müze ve koleksiyonlara dağılmı muhtelif eser ve sikke buluntusu haricinde, uhut ilçesinde bugüne kadar sistematik bir arkeolojik kazı ve aratırmanın yapılmaması, Synnada kentinin yerleim tarihi hakkındaki bilgileri kısıtlamaktadır. Đlçe merkezinde bulunan ve "Hisar" olarak adlandırılan höyük üzerinde Afyonkarahisar Müzesi Müdürlüğü tarafından yapılan aratırmalarda Đ. Ö.

III. bin yıllarına ait keramik örneklerinin ele geçmesi, buradaki yerleim tarihinin Erken Tunç Çağına kadar indiğine iaret etmektedir (Đlaslı – Üyümez, 2001: 36 ; Seyirci – Bayılmaz, 1982: 71). Bugün höyük üzerinde uhut Belediye Parkı bulunmaktadır. Antik yerleim üzerine kurulmu olduğu anlaılan bugünkü ilçe merkezinde bulunan ve çoğunlukla Roma Đmparatorluğu ve Bizans dönemlerine ait mimari ve heykeltıralık parçaları, Afyonkarahisar Müzesi’ nde korunmaktadır. Afyonkarahisar Müzesi kuruluncaya kadar burada ele geçmi bazı eserler, Đstanbul Arkeoloji Müzeleri 1 ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ ne 2 götürülmütür. Ayrıca, ilçe merkezindeki eski binalarda antik dönemlere ait mimari parçaların, devirme malzeme olarak kullanılmı olduğu dikkati çeken diğer bir unsurdur.

Synnada’daki yerleim tarihini Đ. Ö. 3. bin yıllarına kadar indiren “uhut (Hisar) Höyüğüdür. Yüksekliği yaklaık 20 m., çapı 200 m. civarında olup ilçenin bulunduğu ovadaki en büyük höyüktür. Erken Tunç çağı ve bu dönemin son evresi olan Hititlerin Anadolu’ya egemen olduğu Đ. Ö. II. bin yıllarına ait buluntuların Afyonkarahisar bölgesi ile birlikte uhut çevresinde de ele geçtiği gözlenmitir. (Đlaslı–Üyümez, 2008: 8). Hitit Đmparatorluğu (Đ. Ö. 1500–1200) döneminde Afyonkarahisar’da Mira–Kuvalya Krallığı’nın bulunduğu düünülmektedir (A. g. e., : 10).

Kentin bulunduğu bölgeye adlarını veren, yaklaık Đ. Ö. 1200 yıllarında görülen Ege göçleri sırasında Anadolu’ya gelen halklar arasında yer alan Phrygler’in, Makedon ve Trak kökenli oldukları ve orada “Brygler” ismini taıdıkları antik kaynaklar tarafından belirtilmektedir (Aulock, 1980 : 32; Herodot , VII, 73; Strabon , X 3: 16 ). Đ. Ö. 1200 yıllarına doğru balayan ve dalgalar halinde 400 yıl kadar süren Trak göçleri, Hitit Đmparatorluğu’nun yıkılıını izleyen dönemde yoğunlamıtır. Friglerin Anadolu’daki ilk yüzyılları karanlık olmakla birlikte balangıçta Troia ve çevresinde bulundukları, zaman içerisinde doğuya Đznik gölü ve Sakarya nehri vadisine, buradan güney ve doğu yönünde genileyerek, Anadolu içlerine yayıldıkları anlaılmaktadır (Tüfekçi Sivas, 2008: 9). Adları Troia Savalarında anılan bazı liderlerin idaresindeki airetler halinde yaadıkları ve ilk aamada tek bir merkeze bağlı krallıktan çok beylikler olarak bulundukları düünülmektedir (Tüfekçi Sivas, a.

1 Dionysos heykeli ĐAMR 1966, s. 89 no: 1236 ve Aziz Trophimos’a ait Rölik mahfazası Eyice 1969 : 99 2 Roma dönemine ait mermer lahit, Ogan 1934: 184 4 g. e. :10). uhut’un yakınında bulunan Sandıklı ilçesi’nin Çepni Köyü civarındaki Đ. Ö. 7. – 6. yüzyıllara tarihlenen Phrygce kaya yazıtı, bölgedeki Phryg varlığını göstermektedir (Drew – Bear, 2001: 97).

Đ. Ö. 6. yy.’dan itibaren Frigler bölgedeki siyasi üstünlüklerini kaybetmilerdir. Dinar (Apameia) ve Dazkırı civarında ele geçen Lydia sikkeleri bölgenin güney kısmındaki muhtemel Lydia hakimiyeti ve etkilerine iaret etmektedir (Đlaslı –Üyümez, 2001: 16).

Đ. Ö. 546 yılında Perslerin Lydia kralı Kroisos’u yenmeleriyle tüm Anadolu ile birlikte Phrygia Bölgesi de Pers egemenliğine tabi olmutur. Pers egemenliğinde idari yönetim bölümleri olan Satraplıklara ayrılmı ve I. Kyros döneminde Synnada’nın içinde bulunduğu Büyük Phrygia Bölgesi Satrap Artakames tarafından yönetilmitir. Büyük Đskender’in Đ. Ö. 334 yılındaki Anadolu seferi ile Perslerin Anadolu’daki hakimiyeti son bulmutur. Büyük Đskender, fethettiği bölgedeki Perslerin idari yönetim düzenini korumu ve çoğu Satrapı eski görevlerinde bırakmıtır. Bu dönemde Phrygia Satrapının Antigonos Monophthalmos olduğu bilinmektedir (Aulock, 1980: 14).

ehrin bu dönemleriyle bağlantılı olarak kuruluu hakkında ele geçen somut bir arkeolojik veri bulunmamakla birlikte, antik kaynaklar ve kentin Roma Đmparatorluğu döneminde basmı olduğu sikkeler, kentin kurulu mitlerine atıfta bulunur. Stephanus Byzantius’un kentin kuruluu hakkında verdiği bilgiye göre Synnada, Theseus’un oğlu Akamas tarafından kurulmutur. Đlgili kaydında; Troia savaından sonra Phrygia’ya gelen Akamas’ın, burada yerel bir prensliğe yardım ederek ülkelerini geri verdiğini ve Hellas’tan gelen Makedonyalılar’ı toplayarak kent halkını oluturduğunu, bu neden ile kent adının önce “ Synnaia ” olduğunu ve zamanla Synnada’ya dönütüğünü ifade etmektedir (Huxley, 1960: 169). Huxley’in de belirttiği gibi Troia döneminin efsanevi kahramanı Akamas ile Makedonyalılar’ın birlikteliği çeliki yaratmaktadır. Buradaki bilgi incelendiğinde, bahsi geçen Makedonyalılar’ın Büyük Đskender ve Diadokhlar döneminde bölgenin kolonizasyonu sırasında bölgeye gelen Makedonyalıları ifade ettiği düünülmekle birlikte Makedonyalılar ibaresinin Phrygler’ i temsil etmesi de mümkündür. Phrygler’in Anadolu’ya gelmeden önce Trakya’da oturdukları ve Makedonyalılar ile komu halk oldukları antik yazarlarca da bildirilmektedir (Huxley, 1960: 169; Herodot VII: 73).

Huxley ayrıca Stephanus Byzantius’un ifadesinde geçen Akamas’ın yardım ettiği, dostluk kurduğu yerel hanedanın ise Synnada’nın Đ. S. III. yy.’da bastığı sikkeler arasında yer alan, “ΘΥΝΝΑΡΟC” lejandlı, baı diademli ve sakallı olarak tasvir edilen kii olabileceğini belirtir. Bu sikkeler ile birlikte, Đlçe yakınında bulunmu olan ve Roma Đmparatorluğu Dönemine ait “Thynnaridai”Thynnaros oğulları ibareli yazıt (MAMA IV, no: 66), kentin yerel kahramanı olarak kabul edilen Thynnaros’u iaret etmektedir. Yine kentin Roma Đmparatorluğu dönemine ait sikkelerinde ön yüzünde, “AKAMAC” lejandı ve Akamas’ı temsil eden tasvir bulunması, kentin kurucu olarak Atina’lı kahraman Akamas’ı kabul ettiğini doğrulamaktadır.

Kentin kurulu efsanesinde de yer alan ve Hellenistik Çağ’daki askeri kolonizasyonla bağlantılı olduğu da görülen Makedon unsuru ile birlikte, Roma Đmparatorluk dönemi sikke darbına ait örneklerde “Đon ve Dor” kökenli olduğunu ifade eden ethnikon’lar yer almaktadır. Roma döneminde diğer ehir darplarında da benzerlerini gördüğümüz bu uygulama, Roma Đmparatorlarının Hellen kültürüne önem vermeleri gibi nedenlerle ehirlerin tarihlerini soylu bir geçmie dayandırma istekleri ile ilikilidir. Aynı çağda Synnada kentine bağlı olan Dokimeion’un ise “Makedon” ethnikon’ unu kullandığı görülür. Bu ethnikon’lardan baka yine sikkeler üzerinde görülen “Zeus Pandemos“ (Bütün halkların Zeus’u) kültünün varlığı, kentin değiik soyların bir araya gelmesi ile kurulduğuna iaret etmektedir (Droysen, 1877: 267).

Kurulu efsanesini anlatan kayıtlarda da belirtildiği gibi yerli halkın varlığı ile birlikte uhut höyüğünden gelen buluntular, Synnada’nın çok daha erken bir tarihe inen, bugünkü mevcut veriler ıığında Đ. Ö. 3. bin yıla kadar uzanan eski bir yerleim olduğunu göstermektedir. Hellenistik Dönem’de yollar üzerindeki konumu, bölgeye hakim bir tepe üzerinde yer alması gibi coğrafi ve stratejik durumu görülerek önem kazandığı anlaılmaktadır. Görülen önemi sonucunda askeri bir koloni olarak tesis edildiğini ve değiik kökenli askeri unsurların, Makedonya hakimiyeti altında bir araya gelerek koloniyi oluturduklarını düünmek mümkündür. Ramsay, Büyük Đskender’in ölümünü takip eden dönemde koloniler oluturulmasında askeri ve ticari konumun etken olduğunu, Synnada’nın da içinde bulunduğu bazı kentlerin, bu sisteme göre oluturulduğunu belirtmektedir. Hepsi bir ova kenarındaki yüksek bir noktada bina edilmilerdir ve vadiye hakim durumdadırlar. Bu kentlerin

6 büyüklüğünün üstünde bina edildikleri tepelere bağlı olacağını ve bu nedenle en eskilerinden biri olan Synnada’nın gayet küçük olması gerektiğini belirtir (Ramsay, 1966: 88). Synnada yakınlarında bulunmu olan bir sınır taı (MAMA IV, 23, no: 75.), kentin Makedonya kökenikolonizasyonu hakkındaki bilgiyi desteklemektedir. Yazıt üzerinde “Εορδ (ων) ρα (ετους)“ ibaresi, Seleukid era ’sına göre Đ. Ö. 211 / 210 tarihlerini vermekte olup, Makedonyalı bir halk olan Eordialılar’ın varlığını bildirmektedir (Jones, 1961: 45).

Synnada kentinin adı tarihi kaynaklarda ilk kez, Büyük Phrygia satraplığının baında bulunan Antigonos Monophthalmos ve diğer Diadokhlar arasında Đ. Ö. 302 yılında Phrygia’nın güneyinde yapılan Đpsos Savaı (Bugün Afyonkarahisar Çay ilçesi civarı) ile ilgili olarak anılmaktadır ( Diodoros XX 107: 30). Diodoros’un bu kayıdından, Synnada’nın Antigonos’a ait krallık hazinesinin muhafaza edildiği kalelerden biri olduğunu ve Antigonos’un komutanlarından Dokimos tarafından Lysimakhos’a teslim edildiğini öğreniyoruz. Bundan sonra, Lysimakhos’un Büyük Phrygia Bölgesinde ilerlediğini ve Synnada kentini kuattığını, bir süre sonra kentin teslim olmak zorunda kaldığı belirtilir ( Diodoros XIX 75: 3 ve XX 107: 3; Özsait, 1983: 292).

Lysimakhos’un Phrygia bölgesi üzerindeki egemenliği Lysimakhos ve Seleukos arasında Đ. Ö. 281 yılında yapılan “Kurupedion Savaı”na kadar devam etmitir. Lysimakhos’un yenilgisi ile bölgenin de içinde yer aldığı Küçük Asya, Seleukoslar egemenliğine tabi olmutur.

Phrygia Bölgesi Seleukoslar egemenliği altında görünmekle birlikte bölgede tam bir hakimiyet kuramadıkları anlaılmaktadır. Đ. Ö. III yy. balarında Anadolu’ya geçerek Halys (Kızılırmak) ve Sangarios (Sakarya) ırmakları arasındaki bölgeye yerleen Galatlar, Phrygia Bölgesi ve dolayısıyla Synnada’nın da tarihine etki etmilerdir. Phrygia‘nın kuzeydoğusunda Pessinus ve Gordion ehirlerine sahip olan Galatlar, Phrygia Bölgesi ve Batı Anadolu kentlerine saldırılar düzenlemi, kentleri haraç vermeye zorlamıtır.

Đ.Ö. 190 yılında Seleukos Kralı III. Antiokhos’un, Pergamon Krallığı ve Romalı müttefikleriyle yaptığı Magnesia ad Spylum savaını kaybetmesi ile Batı Anadolu

üzerindeki hakimiyeti sona ermitir. Livius’un verdiği bilgiye göre, savaın sonrasında Roma Senatosu tarafından Anadolu’ya gönderilen Consul Gn. Manlius Vulso’nun, III. Antiokhos’a yardım etmi olan kentleri ve Galatlar’ı cezalandırmak amacıyla düzenlediği seferde, izlediği yol üzerinde bulunan Synnada kentinden geçtiği, bu seferde etrafındaki diğer kentlerle birlikte Synnada’nın da Romalılar tarafından ele geçirildiği ve yağmalandığı anlaılmaktadır ( Livius XXX VIII, 15, 14; Arslan, 2008: 99 100).

Seleukoslar Devleti’nin Anadolu üzerindeki egemenliğini sona erdiren Apamea Barıı sonucu, Büyük Phrygia Bölgesi Pergamon Krallığı topraklarına katılmıtır.

Bu dönemde kent ile ilikili bilgi olarak, Đ. Ö. 168 yılında ayaklanan Galatlar’a karı Pergamon Krallığı’nın Roma’dan yardım istemesi üzerine, Anadolu’ya gönderilen Consül P. Licinius bakanlığındaki Roma Komisyonu ile Galatlar arasında Đ. Ö. 167 yılında Synnada kentinde bir görümenin yapıldığını öğreniyoruz ( Livius , XLV, 34, 11). Bu bilgide Galatların bölgelerinden uzakta bulunan Synnada tarafına kadar ilerledikleri, ehirde veya civarında kamp kurdukları belirtilmektedir. Görümenin sonuçsuz kalması ve Romalılardan yeterli destek görmemesi üzerine Pergamon kralı II. Eumenes, Synnada yakınlarında yapılan savata Galatları yenilgiye uğratarak onların tekrar eski sınırlarına çekilmesini sağlamıtır ( Diodoros XXXI, 14; Arslan, 2008: 123).

Synnada kentinin Pergamon Krallığı egemenliği altında Hellen kültürünü tam olarak benimsediği ve gelimeye baladığı görülmektedir. (Jones, 1966: 45).

Pergamon Kralı II. Eumenes (Đ. Ö. 197 – 159) döneminde krallık toprakları içerisinde yer alan belli kentler tarafından ya da onları temsilen krallık merkezi Pergamon’da, aynı tip ve ağırlıkta basılmı gümü sikkeler olan kistophorlar, Synnada’nın durumu hakkında bilgi vermektedir. II. Eumenes’in saltanatı döneminde basımına balandığı kabul edilen erken dönem kistophorlardan, üzerlerinde Synnada kentinin adını veren monogramların bulunduğu örneklerin, Synnada kenti için Pergamon’da basılmı oldukları kabul edilmektedir (Kleiner Noe, 1977: 80). Bu durum Synnada kentinin de bu birlik içerisinde yer alan, belli öneme sahip kentler arasında bulunduğunu, bununla birlikte henüz sikke basmaya yetkin olmadığına iaret etmektedir.

Kistophorların illk basım tarihleri konusu tartımalıdır. S. P. Noe, kistophor basımının II. Eumenes’in Galatlar’a karı kazandığı zaferin sonrasında gerçeklemi olabileceğini belirterek ilk basımları yaklaık Đ. Ö. 160 – 150 yıllarına yerletirir. Carradice ve Price ile birlikte Mørkholm ise kistophor basımının Đ. Ö. 175 civarında baladığını kabul etmektedir (Price, 2001: 103; Mørkholm, 2000: 188 ). Synnada kentinin sikke basımına geçmesi, Pergamon Krallığı topraklarının Đ. Ö. 133 yılında Roma’ya bırakıldığı dönemde gerçeklemitir. Kentin basmı olduğu en erken sikkeleri Đ. Ö. 133’den sonraya tarihlenen kistophorlar ile, aynı döneme ait bronz sikkeler oluturmaktadır.

Kentin sikke basımının yaklaık olarak Mithradates savalarının baladığı tarihten (Đ. Ö. 88) itibaren Augustus (Đ. Ö. 27 – Đ. S. 14), dönemine kadar olan süre içerisinde kesintiye uğradığı tahmin edilmektedir. Bu kesintinin gerek Mithradates savalarının bölgeye ve kente verdiği zarar, gerekse Roma’nın sava sonunda Asia eyaleti kentleri üzerine getirdiği ağır vergiler nedeni ile meydana gelmesi mümkündür.

Pontus Kralı VI.Mithradates’in (Đ. Ö. 121 63) Roma’ya karı ayaklanarak ordusu ile Phrygia dahil olmak üzere batı Anadolu’yu istila etmesi üzerine, ona karı gönderilen ve baarı kazanan Romalı Consul Lucullus adına Synnada ve Thyatheira ehrinde “ehrin koruyucusu” olarak onurlandıran heykelleri dikilmiti (Magie, 1950: 238). Magie’nin MAMA IV, no: 52’deki yazıta dayanarak Synnada için verdiği bu bilgiye karılık, MAMA IV’de verilen tercüme ve yorumda, yazıtın yazı karekteri bakımından Đ. S. II. III. yy.’a tarihlenebileceği ve bu nedenle yazıttaki kiinin söz konusu Lucullus’un aynı ismi taıyan torunlarından olabileceğini belirtilir.

Đ. Ö. 129 yılında Asia eyaletinin kurulması ile balayan Roma idaresi altında Synnada‘nın bir conventus merkezi olduğu görülmektedir. Aizanoi, Dorylaion, Midaion, Nakoleia ve Dokimeion ehirleri ile çeitli kasaba ve köylerin bağlı olduğu Synnada conventus ’u Đ. Ö. 56 yılında, Phrygia bölgesindeki diğer merkezler olan Apamea ve Laodikeia ile birlikte Kilikia eyaletine dahil edilmi ve daha sonra yeniden Asia eyaletine bağlanmıtır. Đ. Ö. 51 yılında Cicero, Proconsul olarak Kilikia eyaletine gidii sırasında Synnada kentinde üç gün kaldığını bildirmektedir ( Cicero , Ep. ad. Att. 5. 20). Cicero ilgili pasajlarında, Synnada ile birlikte uğradığı diğer ehirlerde, bir çok ehirden gelen temsilcilerin kendisini beklediğini, bu temsilcilerle

9 toplantılar yaptığını ve bunların sonucunda pek çok kenti ağır vergi, aırı faiz ve sahte borç gibi zorluklardan kurtardığını belirtir ( Cicero , Ep. ad. Fam. 3. 8; 15. 4).

Augustus’un imparator olması ile balayan Đmparatorluk dönemi, Synnada kentinin gelitiği ve önem kazandığı dönem olmutur. Strabon’un bu dönem ile ilgili verdiği bilgide, Synnada’nın büyük bir kent olmadığını ifade etmesine karılık 3, kentin Roma’nın Asya eyaletindeki conventus merkezlerinden biri olmasının yanı sıra, merkezi olduğu conventus ’a bağlı Dokimeion yakınlarındaki mermer ocaklarının varlığı nedeni ile önem taıdığı görülmektedir. Đhracatı Synnada kenti üzerinden yapıldığı için “Synnadik” adını alan mermerler, Đ. S. I. yy.’dan balayarak eyaletin diğer kentlerine ve asıl pazar olarak Roma’ya ihraç edilmilerdir (Strabon XII, 8. 14). Dokimeion’daki mermer ocaklarını yöneten Romalı memurların ofisleri ise Synnada’da bulunmaktaydı (DrewBear, 2001: 109). Yine Strabon’un bildirdiği gibi, Synnada mermerleri deniz yolu ile Roma’ya gönderiliyordu. Ephesos kentinde basılan bir Homonia sikke örneğinin ( Kat. no:432) mermer sevkiyatı ile ilikili olarak Ephesos ve Synnada arasındaki ticari ibirliğini vurguladığını düünebiliriz. Mermer ihracatının kentin üzerinden yapılmasını sağlayan ve kentin gelimesinde rol oynayan diğer bir etmen ise, Synnada’nın Batı Anadolu’yu Kilikia'ya bağlayan yol üzerindeki elverili ve stratejik konumudur.

Augustus döneminden balayarak Gallienus dönemini kapsayan süreç içerisinde gerçekletirdiği sikke basımının zenginliği de kentin Roma Đmparatorluğu dönemi altında ekonomik açıdan iyi bir duruma eritiğini göstermektedir.

ehir Erken Hrisiyanlık ve Bizans Dönemlerinde de önemini koruyarak, Đ. S. 4. yy.’dan itibaren oluturulan yeni idari bölge Phrygia Salutaris’in ba ehri ve Piskoposluk Merkezi olarak önemini korumutur (Ruge, 1928: 1411). Kentin Erken Hristiyanlık dönemi ile ilikili olarak, bugün Đstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde korunan bir mermer rölik mahfazasının, Đmparator Probus (Đ. S. 276 – 282) döneminde “Synnada’da öldürülmü olduğu bilinen Aziz Trophimos’a” ait olduğu belirtilir (Eyice,

3 Strabon XII, 8. 14; Strabon ilgili pasajında ayrıca kentin önündeki yaklaık 60 stadia geniliğindeki ovada zeytin yetitirildiğini ifade eder. Fakat bu ifade ilgili aratırmacıların da belirtiği gibi bir çeliki doğurmaktadır. Kent ve çevresinin yer aldığı rakımda zeytin tarımının yapılamayacağı bilinmektedir (Robert, 1961: 51). 10

1969: 101). Ayrıca, uhut’ ta yapılan bir inaat faaliyeti sırasında ortaya çıkan ve Bizans dönemine ait mimari parça üzerindeki yazıttan Aziz Trophimos adına yapılmı bir kilisenin bulunduğu anlaılmaktadır (Belke Mersich, 1990: 394).

Sultan II. Kılıçaslan döneminde 1277 yılında, uhut’un da yer aldığı Afyonkarahisar bölgesi Türk Hakimiyetine geçmitir.

II. SYNNADA KENTĐNĐN SĐKKE BASIMI

A. Hellenistik Dönem Darbı

Kistophorlar Büyük bir alanı kapsayan Phrygia bölgesinde 52 adet kentin sikke bastığı bilinmektedir (Leschhorn, 1994: 49). Bununla birlikte bu kentlerin büyük bir çoğunluğu sikke basımına Roma Đmparatorluk döneminde balamılardır. Synnada kenti, bölgede sikke basımına Hellenistik dönemde geçen az sayıdaki kent arasında yer almaktadır. Bu kentlerden Synnada, Apameia ve Laodikeia’nın sikke basımına ilk kez Đ. Ö. 188 yılındaki Apameia Barıı sonrasında Pergamon Krallığı egemenliğinde, kistophorlar ile balamı olabileceği kabul edilmektedir. (Aulock, 1980: 41).

Đ. Ö. 2. yy. balarından itibaren Phrygia bölgesini de içine alarak Batı Anadolu‘da egemen olan Pergamon Krallığı, II. Eumenes (Đ. Ö.197 – 159) döneminde kistophor adı verilen yeni tipte sikke basımına balamıtır. Aynı tip ve ağırlıkta basılan bu sikkeler, ön yüzlerindeki içinden yılan çıkan cista mystica adı verilen kutsal sandık tasviri nedeni ile kistophoroi (sandık taıyanlar, sandıklılar) ismini almılardır. Sikkelerin arka yüzlerinde ise, iki yılan arasında yer alan yay ok torbası ( gorytos ) ve boluklarda darphaneyi iaret eden semboller, monogramlar veya harfler bulunur. Ön yüzlerindeki tasvirin Dionysos, arka yüzlerinde yer alan iki yılan arasında yay ok torbasının ( gorytos ) Herakles kültü ile ilikili olması ile bu sikkelerin, soylarını bu iki Tanrı’ya dayandıran Pergamon Krallık hanedanlığı Attalidler’i temsil ettiği düünülmektedir. Yaklaık 12.50 12.60 gr. ağırlıkları ile üç drahmi’ye karılık gelen bu sikkelerin, Attika sistemi tetradrahmiler ’den daha düük ağırlığa sahip olmaları nedeni ile daha çok Krallık toprakları ve etki alanında geçerlilik gördüğü

11 anlaılmaktadır. Kistophorların daha alt birimleri olarak didrahmi ve drahmi biriminde de basılmılardır. Küçük birimlerin sadece Tralles kentinde basıldıkları saptanmıtır (Mørkholm, 2000: 188). Bütün bu özellikler göz önüne alındığında kistophor basımının Pergamon Krallığı’na özgü bir sistem olarak II. Eumenes döneminde krallık merkezi Pergamon’da baladığı ve daha sonra Bergama’nın denetiminde krallığa tabi belli kentler tarafından basıma geçildiği görülebilmektedir (Mørkholm, 2000: 188). Bununla birlikte kistophor basımına krallık topraklarının Roma’ya geçtiği Đ. Ö. 133 tarihinden sonra da Ephesos gibi bazı ehirler tarafından devam edilmitir.

Bütün bu süreç içerisinde Kistophor basımını gerçekletiren Ephesos, Smyrna, Tralles gibi kentlerin yanında Pergamon’da, Sardes ile birlikte Phrygia’da bulunan Apameia ve Synnada ehirleri adına kistophor basımı yapıldığı belirlenmitir. (Kleiner – Noe, 1977: 80; Mørkholm, 2000: 188).

Synnada kenti ile ilikilendirilen örneklerde (bkz. Kat., no: 1 3) arka yüzde iki farklı monogram ( Kat., no: 1, 2) ve ( Kat., no: 3) yer almaktadır. Açılımlarının (CYNNA veya CYNNAA) eklinde olduğu (BMC, Phrygia: xcvııı; Kleiner–Noe, 1977: 80) ve Synnada’yı iaret ettiği genel olarak kabul edilmesine karılık, Noe bu iki monogramlı örneklerle Sardes’in ismini veren örneklerin benzer kalıp ilikilerinden hareketle bu iki monogramın da Sardes’e ait olması gerektiğini belirtmitir (Kleiner Noe, 1977: 80). Kleiner ise bu iki monogramın Synnada’ya ait olmasının daha çok mümkün olduğunu saptamıtır. Đki farklı bölgede bulunan ve sınırlı bir ekonomik güce sahip olan bu iki kentin kendileri ve birbirleri adına kistophor basmaları zorluk taımaktadır. Bu iki ehir için Krallık merkezi olan Pergamon darphanesinin sikke basması daha mantıklıdır. Ayrıca Synnada’yı gösteren monogramlı örnekler ile Pergamon’da basılan kistophorlar arasında ortak kalıp ilikisi bulunması ve arka yüzde aynı sembollerin benzerliği (yatay amphora, kını içinde kılıç gibi), Sardes ve Synnada kistophorlarının Pergamon’da basılmı olmalarını mümkün kılmaktadır (Kleiner – Noe, 1977: 80). Synnada kentine atfedilen kistophor örneklerinin diğer kentlerle karılatırıldığında az bir miktarda oldukları görülmektedir.

Đ. Ö. 133 yılında Pergamon Krallığı topraklarının Roma’ya geçmesi ile bazı ehirlerin kistophor basımına devam ettikleri görülmektedir. Bu dönemde kistophorlarda kent

12 adını veren monogram ve kısaltmalarla birlikte basım yılları olarak yorumlanan harfler de yer almaktadır. Synnada’nın bu dönem ve sonrasına tarihlenen kistophorlarında, arka yüzde monogram yerine kent adının kısaltması (ΣΥΝ) ile amphora üzerinde bayku sembolünün bulunduğu görülmektedir. Bu kısaltma ve sembollerle birlikte üst bolukta EM (Kat., no: 4) ve A (Kat., no: 5) harfleri bulunmaktadır. Bu harflerin sikke basımından sorumlu darphane görevlilerinin isimlerinin kısaltması olmaları mümkündür. F. S. Kleiner Synnada’nın adının kısaltma olarak gösterildiği bu örnekleri, Đ. Ö. 128 den önceye tarihlenen kistophor definelerinde bulunmayılarından hareketle Đ. Ö. 128 tarihinden sonraya yerletirmektedir (Kleiner Noe, 1977: 82).

Synnada kistophorlarında kentin simgesi olarak yer alan amphora üzerinde bayku tasvirinin, çağdaı olan Atina tetradrahmilerinin arka yüz tiplerinden alınmı olabileceği düünülmektedir (BMC: xcvıı). Kentin gerek bu çağ gerekse Roma Đmparatorluğu döneminde sikkelerine yansıyan Athena kültünün varlığıyla birlikte, kurulu efsanesinde Atina’lı kahraman Akamas’ın bulunması, Đ. S. II. III. yy. sikkelerinde Đonların ve Dorların kenti olarak kendini tanıtması bu görüü doğrulamaktadır.

Amphora üzerinde bayku tasviri, kentin aynı döneme tarihlenen bronz sikkelerinde de kullanılmı ve Roma imparatorluk basımında da sıkça görülen tasvirlerinden olmutur.

A. 2 Bronz sikkeler (Đ. Ö. 128 ‘den sonra)

Synnada’nın, Roma Asia Eyaleti’nin kurulduğu dönem sonrasına tarihlenen Kistophorları ile aynı dönemde balandığı düünülen bronz sikke basımında, balangıcından bir süre sonra çağdaı Apameia kenti sikkelerinde olduğu gibi bir kesintinin görüldüğü ve Augustus (Đ. Ö. 27 – Đ. S. 14) döneminde sikke basımının tekrar baladığı belirtilmektedir (BMC: xcvııı). Bu kesintiye Đ. Ö. 81 yılında balayan Mithradates savaları’nın getirdiği zarar ve Roma’nın galibiyeti ile sona eren sava sonrasında Romalılar tarafından uygulanan ağır vergi yükümlülüklerinin neden olması mümkündür.

Kentin bu dönem bronz sikkelerinin arka yüzlerinde tasvir ile birlikte kent adı ve magistrat isimlerinin yer aldıkları görülmektedir.

Balıca dört ana tip halinde ayrılabilecek seriler: ön yüzünde Athena baı, arka yüzünde Amphora üzerinde bayku; ön yüzünde Hermes büstü, arka yüzünde Herakles’in gürzü; ön yüzünde ehir Tanrıçasının baı, arka yüzünde asa ve yıldırım demeti tutan ayakta Zeus; ön yüzünde Zeus baı, arka yüzünde Dioskur balıkları arasında haha ve buğday baağı tasvirli örneklerden oluur.

Ön yüzünde Athena baı ve arka yüzünde amphora üzerinde bayku tasviri bulunan örneği, Synnada Kistophorlarında kentin simgesi olarak yer alan aynı tasviri paylaması nedeni ile bronz sikke basımının baına yerletirmek mümkündür (Kat. no: 6 9). Bu örnekte görülen magistrat ismi Aδητο, tek bir örneği bulunan Hermes – Herakles’in gürzü tasvirli sikkeden baka, saptanabilen yedi ayrı magistrat ismi ile en uzun seri olduğu anlaılan ehir Tanrıçasının baı – Zeus grubunda da yer almaktadır.

“Aδητο” isminin bulunduğu diğer bir sikke ise, yapılan çalımada tek bir örneğine rastlanabilen ön yüzünde Hermes büstü, arka yüzünde Herakles’in gürzü tasvirinin yer aldığı sikkedir (Kat. no: 10). Kentin sikke basımına bakıldığında Hermes tasvirinin bu dönem örneğinden baka sadece Marcus Aurelius (Đ. S. 161 – 180) dönemine tarihlenen bir Pseudo – Otonom sikkesinde ön yüz tipi olarak bulunduğu anlaılır (Kat. no: 119 120). Baında petasos ve omuzu üzerinde atribüsü kerykeion ile gösterilen Tanrı Hermes’in, kentin sikke emisyonunda çok az görülmesiyle birlikte, yolcuların ve ticaretin koruyucusu Tanrı olarak bilinen Hermes’in sikke tasviri olarak yer alması, Batı Anadolu’ya ulaan yol üzerinde önemli bir istasyon olan ve mermer ocaklarıyla ün kazanan Synnada’ nın konumu ile uygunluk göstermektedir.

Bugünkü veriler sonucunda, kentin bu döneme ait en büyük sikke grubunu, ön yüzünde ehir Tanrıçası’nın baı ve arka yüzünde yıldırım demeti ve asa tutan Zeus bulunan sikkeler oluturmaktadır (Kat., no: 11 – 47). Bugüne kadar elde edilen verilere göre yedi ayrı magistrat ismi altında darp edildikleri anlaılmaktadır. Genitif olarak verilen bu isimler; Aδητο, Μαιανδρι, Μενεστρατου, Ίεροκλε[ου ?], Τιεου,

Τιοθ[..?] ve Μητροδωρου’dur. Diğer gruplarla karılatırıldığında magistrat isimlerinin çokluğunun yanında, bu seriye ait daha fazla miktarda sikke örneğinin bulunduğu görülmektedir. Μαιανδρι ismi altında basılanlar ise seri içerisinde en çok örneği bulunan sikkelerdir.

Yapılan çalımada Afyonkarahisar Müzesi’nde saptanan ehir Tanrıçası baı Zeus tasvirli seriye ait iki sikke üzerinde yer alan “Μetrodoros” isminin, mevcut yayınlarda rastlanmayan yeni bir magistrat ismi olduğu anlaılmaktadır (Kat. no: 46 47). Bu seride ilk kez görülen bu ismi taıyan her iki sikke de diğer magistrat isimli örneklerden ehir Tanrıçası’nın portresinde görülen stil farklılıkları ile ayrılmaktadır. Birinci örnekte (Kat. no: 46), ehir Tanrıçası’nın üç kuleden oluan sur tacının ön kısmında, ıın kollarına sahip takı eklinde bir rozetin bulunduğu görülmektedir. Bu örnekten daha farklı ileni stiline sahip ikinci sikkede ise (Kat. no: 47), ehir Tanrıçası’nın sur tacı ile birlikte, tacı çevreleyen bir defne çelengi bulunmaktadır.

Synnada sikkelerinde Hellenistik dönem sonrasında Pseudo otonom Đmparatorluk dönemi basımında da görülen ehir Tanrıçası (Tykhe), daha çok Anadolu ve Suriye’de sikke basımında öne çıkan önemli bir sikke tasvir tipi olmutur. Tykhe sözcüğü, erken dönemlerde ans bağılayan, sağlık ve refah kazandıran soyut bir kavram olarak algılanırken zamanla kiiletirilerek her insana hayatı boyunca elik eden bir demon olarak düünülmütür. Kiiletirilen özel bir Tykhe tipi olan ehir Tanrıçası (Τυχη Πολεως) ise Anadolu ve özellikle Suriye’de pek çok ehir tarafından kabul görmütür. ehir Tanrıçasının baında sur tacı ile gösterilmesi onun ehrin koruyucusu olduğunu ifade etmektedir.

ehir Tanrıçası tasvirli serinin arka yüz tipini oluturan Zeus, kentin daha sonraki dönem basımında sıklıkla görülebileceği gibi Synnada’nın ba tanrısı konumundadır. Hellenistik dönem basımında, arka yüz tipi olarak ayakta yıldırım demeti ve asa tutar pozisyonunda, diğer seride ise ön yüz tipi olarak çelenkli baı ve baının arkasında simgesi olan asası ile gösterilmitir. Kentteki Zeus kültü ile ilgili olarak Đ. S. I. yy. basımında yer alan ve Roma dönemi yazıtlarında da zikredilen “Zeus Pandemos” (tüm halkın Zeus’u) anlamını taıyan epithet ’i görülmektedir. Bu kültün kentin kuruluu – kolonizasyonu ile bağlantılı olduğu ve Synnada’nın kuruluunda değiik

15 halkların bir araya geliini ifade ettiği düünülmektedir (Robert, 1961: 52; Droysen, 1877: 267).

Đ. S. II – III. yy.’daki diğer kentlerle ortaklaa darp edilen homonoia sikkelerinde Synnada kentini temsil eden tanrının Zeus olması da Zeus kültünün kentteki ba kült olarak kabul edildiğini göstermektedir.

Ön yüzünde Zeus baının bulunduğu seride ise yine Zeus kültü ile ilikili, bağlantılı olduğu görülen Dioskur balıkları yer almaktadır. Üzerlerinde birer yıldız bulunan balıklar, "Zeus’un delikanlıları" anlamına gelen isimleri ile Zeus’un Leda’dan doğan çocuğu Polydeuskes ile ölümlü kardei Kastor’u simgelemektedir. Dioskurların Zeus kültü ile olan ilikileri dıında, Sparta Dor kahramanları oldukları bilinmektedir. Synnada’nın Đ. S. II – III. yy. darplarında kentin kökenini Dorlar’a dayandıran ΟΡΙΝ ΣΥΝΝΑΕΝ lejandlarını kullanması da bu ilikiye iaret etmektedir (Drew Bear, 1990: 2032). Balıklar arasında haha ve buğday baağı tasviri yer almaktadır. Yaklaık olarak aynı dönemde Anadolu’daki bazı kentlerde de benzer tasvirler (Dioskur balıkları arasında bereket boynuzu gibi), kullanılmı olup bolluk ve bereketi temsil ettiğini düünmek mümkündür.

Synnada’nın bu seriye ait bazı sikke örneklerinde haha ve buğday baağının yanında asma yaprağı ve arpa tanesinin bulunduğu da görülmektedir. Haha ve buğday baağı ise toprak ve bereket tanrıçası Demeter ile bağlantılıdır. Kentin tarıma elverili araziye sahip olması da tasvirle uygunluk göstermektedir.

Bu seride yer alan magistrat isimleri: Μαρσύου , Μαρσύου Ζηνοφανο, Μηδείου, Μηδείου Άρτει, Παπύλου Μνησιτέ ve Μελίτων Αθναίου olarak genitif halde verilmitir.

B) Roma Đmparatorluk Dönemi Sikke Basımı

Geni bir alanı içine alan Phrygia bölgesinde Hellenistik dönemde sikke basımına geçen Synnada ile birlikte az sayıdaki kent bulunmasına karılık Đsa’dan sonraki ilk üç yüz yıl boyunca sikke basan kent sayısı 52 adete ulamı ve böylelikle diğer bölgelerdeki ehirlerden daha fazla sikke basımının gerçekletirildiği ve bu sayı çokluğunun sikkelerde yer alan tip çeitliliğine de yansıdığı saptanmıtır (Leschhorn, 1994: 49). Roma Đmparatorluğu döneminde görülen bu artı ve çeitliliğin, özellikle Đ. S. II. ve III. yy.’larda üst seviyeye ulatığı gözlenmektedir (Aulock, 1980: 41).

Phrygia bölgesindeki pek çok kentin Roma Đmparatorluğu döneminde sikke basımına geçmelerinin bölgede ehirlemenin geç balaması ile ilikili olduğu ve sikke basımında görülen bu zenginlikte, Roma Đmparatorluğu döneminde kentlerin huzur ve refaha kavumaları gibi etmenlerin rol oynadığını düünmek mümkündür (Leschorn, 1994: 49). Roma imparatorluğu döneminde Anadolu ehir sikkelerinde görülen bu zenginliğin Synnada’nın sikke basımına da yansıdığı görülmektedir. Đmparator Augustus (Đ. Ö. 27 – Đ. S. 14 ) döneminden balayarak Gallienus (Đ. S. 253 – 268) dönemi sonuna kadar basımı gerçekletirilen sikkeler, kentin mevkii, sosyal durumu ve inançları hakkında pek çok bilgi vermektedir.

Roma, egemenliğinin balangıcından itibaren Anadolu’daki ehirlere sadece bronzdan olmak koulu ile kendi adlarına sikke basma hakkı tanımıtı. Böylece sınırlı da olsa iç ilerinde bağımsızlık kazanan ehirlerin bastıkları sikkeler, yerel karekterli ve küçük para ihtiyacını karılar nitelikteydi (Franke, 2007: 11). Bununla birlikte kentlerin sikke basımı için Roma makamlarından izin almak ve bunun için yüksek bir vergi ödemek zorunda oldukları bilinmektedir (A. g. e.: 12). Roma imparatorlarının kentlere bu hakkı tanımalarındaki baka bir nedenin ise, sikkelerin ön yüzlerine zorunlu olarak kendi portrelerini koydurtmaları sureti ile eyaletlerdeki halklar tarafından tanınmaları ve saygı görmelerini sağlamak olduğu da düünülmektedir.

Anadolu kentleri bu dönemde imparator portreli sikke basımı zorunluluğunun yanında yine izin almak koulu ile gerçekleebilecek olan, ön yüzlerinde imparator

17 portresi yerine bazı personifikasyonların ( Roma Senatosu, Boule, Demos), kentteki kültlere ait tanrı tanrıça veya kentin kurucusunun (ktistes) portrelerinin yer aldığı sikkeler de basmılardır. Böylelikle kentlere sözde bağımsız olarak sikke basma hakkına sahipmi imajını veren bu örneklerin yer aldığı basımlar “Pseudo otonom” ya da “quasi otonom” (yarı otonom) basım olarak adlandırılmaktadır. Synnada kentinin de Pseudo otonom olarak adlandırılan bu basımında toplam 13 adet değiik ön yüz tipi görülmektedir. Ayakta duran kartal tasviri dıında büst veya ba olarak ilenmi olan bu tipler; Athena, ehir Tanrıçası, Senato, tanrıça Roma, Boule, Demos, kentteki kültlere ait Zeus Pandemos, Serapis, Hermes, kentin kurucuları kabul edilen Akamas, yerel kahraman Thynnaros ve Herakles portrelerinden olumaktadır. Bu önyüz tipleri ile birlikte Akamas, Amaltheia, Asklepios, Athena, amphora üzerinde bayku, dağ (Persis Dağı), Demeter, Hygeia, Đsis, Men, Nemesis, ödül tacı, Roma Demos’u, sunak, tokalama sahnesi, Tykhe, tapınak içinde kült objesi tasvirlerini içeren toplam 17 adet arka yüz tipi zengin bir basım çeitliliği göstermektedir.

Synnada kentinin Pseudo otonom basımına ait örneklerden bir bölümü üzerinde Magistrat isimleri yer almaktadır. Ön yüzünde Đmparator portresi bulunan sikkelerde de benzer magistrat isimlerinin bulunmasından yola çıkarak bu örneklerin basıldıkları dönem belirlenebilmektedir. Magistrat ismi bulunmayan sikkeleri ise imparator portreli sikkeler ile ortak arka yüz kalıbı kullanımı ve tasvirin ileniindeki üslup benzerlikleri karılatırması ile tarihlendirmek mümkün olmaktadır.

Kentin Pseudo otonom serisinde önyüzlerinde kartal, Athena büstü ve arka yüzlerinde amphora üzerinde bayku tasviri bulunan örnekleri, üzerlerindeki magistrat isimlerinin Đmparator Augustus, Tiberius ve Claudius dönemlerine ait sikkelerde de bulunması nedeni ile Pseudo otonom basımın balarına yerletirmek doğrudur.

Basımın baında yer alan ve ön yüzünde kartal tasviri taıyan örnekler, amphora üzerinde bayku tasvirinden oluan tek bir arka yüz tipine sahiptir. Üzerlerinde yer alan Klaudios Valerianos ve Krassos eklindeki iki ayrı magistrat isminin Đmparator Tiberius dönemine ait sikkelerde bulunduğu görülmektedir (Kat. no: 62 69). Kentin ba tanrısının Zeus olması, Zeus’un kutsal hayvanı kartalın sikke üzerindeki varlığını

18 açıklamaktadır. Synnada’nın Đmparator portreli sikkelerinde Tiberius dönemine ait bir sikkenin arka yüzünde Zeus’un ayakta ve sağ elinde kartal ile tasvir edildiği görülmektedir (Kat. no: 225). Aynı zamanda kartalın Roma Đmparatorluğu ile ilikili bir simge olması ( legion simgesi ) da kentin kartal tasvirini ön yüz tipi olarak seçmesinde rol oynamı olmalıdır.

Bu seride ve önyüzünde Athena büstünün yer aldığı diğer seride, arka yüz tipini oluturan amphora üzerinde bayku tasviri ise ilk olarak Synnada’ya atfedilen Kistophorlarda kentin simgesi olarak karımıza çıkmaktadır. Kistophorlar ile yaklaık olarak aynı döneme tarihlenen bronz sikkeler arasında ön yüzünde Athena baı, arka yüzünde amphora üzerinde bayku tasvirli bir örnek de bulunmaktadır. Önyüzünde Athena baı ve arka yüzünde amphora üzerinde bayku tasvirlerinin Atina kenti sikkelerinin ana tipleri oldukları bilinmektedir. Synnada kentinin, sikkelerinde bu tasvirleri sıklıkla kullanması ve kentteki Athena kültünün varlığı, kentin kökenini soylu bir geçmie dayandırma ve Atina kenti ile ilikilendirme isteğini yansıtmaktadır.

Kentin Roma dönemi sikke örneklerinde Athena tasviri, Pseudo otonom basımda iki seride ön yüz tipi olarak (Kat. no: 70 – 85; 97 – 99) Korinth miğferli ve aegis’ li büstü ile yer almaktadır. Arka yüz tipi olarak görülen ilk örnekler Đmparatorun Domitianus’un (Đ. S. 81 – 96) ei Domitia adına basılan sikke örnekleridir. Burada Athena korinth miğferli, ayakta, bir elinde bayku, diğer eli ile yere dayalı mızrak tutar pozisyonunda tasvir edilmitir (Kat. no: 255 – 258). Benzer tasvir, Pseudo otonom basımda ehir Tanrıçası (Kat. no: 86 – 94), Boule (Kat. no: 132 133) ve Tanrıça Roma (Kat. no: 161 – 162) önyüzlü serilerde de yer almaktadır. Bazı örneklerde ise Athena yere dayalı mızrak ile birlikte bayku yerine phiale tutmaktadır. Antoninus Pius döneminde basılan Đmparator portreli örnekte Athena sağ elinde phiale, sol eli ile yere dayalı mızrak ve kalkan tutar pozisyonda gösterilmitir. Lejandındaki Magistrat ismi ile bu dönemde basıldığı anlaılan Roma Senatosu ön yüz tipli örnekte de benzer tasvir bulunmaktadır (Kat., no: 115 – 117). Antoninus Pius ve Marcus Aurelius dönemi basımında ayrıca Athena’nın iki değiik tasviri daha görülmektedir. Savacı Tanrıça olarak gösterildiği mızrak ve kalkan tutan Athena Pallas tasviri (Kat. no: 274, 290 – 294) Palladion kült heykelinin tasviri olarak yorumlanmaktadır. (Lacroıx, 1949: 126). Synnada’nın Atinalı kurucusu olarak

19 tanımladığı Akamas, kentin sikke örneklerinde elinde Palladion kült heykeli tutar durumda gösterilmitir. Marcus Aurelius dönemine ait diğer Athena tasviri ΠOΛIAC lejandı ile verilmitir (Kat. no: 295 – 296). Burada ise farklı bir Athena tasviri karımıza çıkmaktadır. Bir kaide üzerinde ayakta duran Athena, phiale ve yere dayalı mızrak tutar pozisyonda gösterilmitir. Tarım ve el sanatlarının koruyucusu sıfatı ile birlikte aynı zamanda kentin koruyucusu olduğu vurgulanan Athena Polias’ın Panathenaia enlikleri ritüeli ile bağlantılı olduğu bilinmektedir. Üzerinde durduğu kaide ile bir kült heykeli pozisyonunda görülen tasvirde kaidenin yanında görülen Oinokhe, yapılan sunuyu ifade ediyor olmalıdır.

Synnada’nın Pseudo otonom basımındaki ön yüz tipleri arasında mevcut Roma egemenliği ile bağlantılı Senato ve tanrıça Roma personifikasyonları bulunmaktadır. Bunların içerisinde ΙΕΡΑ CΥΝΚΛΗΤΟC (kutsal Senato) lejandı ile verilen diademli genç erkek büstü, Roma Senatosu’nu simgelemektedir. Bu örneklerin arka yüzlerinde bulunan ve HMOC P MAI N lejandı ile gösterilen togalı, elinde rulo tutan erkek tasvirinin ise “Roma halkını” temsil ettiği görülmektedir. Özel lejandı ile birlikte verilen “Roma halkı” tasvirinin Anadolu kentleri arasında sadece Synnada sikke basımında görülen özel bir personifikasyon olduğu anlaılmaktadır (Kat. no: 100 – 112).

Kentin Roma ile ilikili diğer bir sikke serisi ön yüzlerinde ΘEA POMH lejandına sahip Tanrıça Roma tasvirinin görüldüğü örneklerdir. Bu seride Tanrıça Roma, iki farklı stilde sur taçlı ve miğferli olarak gösterilmitir. Tanrıça Roma’nın miğferli ve zırhlı tasvirinin yer aldığı sikkelerin arka yüzünde tokalaan iki el sahnesi yer almaktadır (Kat. no: 149 159). Tokalama tasviri bu dönemde Anadolu ehirlerinin sikke darplarında da bilinen bir tasvir olup, özellikle ehirler arasındaki homonoia anlamalarını, uyum ve dostluğu simgelemektedir (Dönmez Öztürk, 2006: 23). Synnada’nın, Tanrıça Roma ön yüzlü örneklerinin arka yüzlerinde tokalama sahnesi bulunan bu sikkeler aracılığı ile kent ve Roma arasında dostluk ve müttefiklik, iyi ilikiler bulunduğu mesajını vermek istediğini söyleyebiliriz.

Synnada sikkelerinde örneklerini gördüğümüz Tanrıça Roma ve Roma Senatosu’nu onurlandıran bu tasvirler, aynı dönemde Anadolu’daki diğer kentlerin sikke basımında da görülmektedir. Phrygia bölgesinde yaklaık 15 kentin sikke basımında

Tanrıça Roma tasvirinin bulunduğu bilinmektedir (Leschhorn, 1994: 56). Yunan ehirlerinin Roma egemenliğini bu basımlarla onurlandırmalarının, kentlerin imparator ve Roma ile iyi ilikiler kurma, diğer kentlerden daha üstün bir konuma gelmek için ayrıcalık ve yardım kazanma arzusu ile yapılmı olabileceği düünülmektedir. Bununla birlikte, bazı kentlerde yerlemi durumda Romalı göçmenlerin bulundukları ve bu grupların sikke basımında Roma karakterli tiplerin seçilmesinde rol oynayabilecekleri de ihtimal dahilindedir (Leschhorn, 1994: 56). Ön yüz tipi oluturan diğer personifikasyonlardan kentin seçkinlerinden oluan meclisini temsil eden ΒΟΥΛΗ (Boule), baı yarı örtülü ve defne çelenkli olarak tasvir edilmitir. Bazı örneklerde IEPA (kutsal) lejandı ile birlikte verilen bu seri, Akamas, Athena, Demeter, Tykhe ve tokalama sahnesi tasvirine sahip be ayrı arka yüz tipi ile darp edilmitir (Kat. no: 123 – 132, 162). Arka yüz tipi olarak tasvir edilen Demeter, baı örtülü ve ayakta, sağ elinde iki buğday baağı ile birlikte haha, sol elinde uzun meale tutar vaziyette resmedilmitir.

Yapılan çalımada Kat. no: 123’de verilen ve Lindgren Kolleksiyonu Kataloğu’nda bulunan Demeter tasviri için söz konusu yayındaki katalog bilgisinde, ”asa ve buğday baakları (?) tutan Persophone (?)” tanımı yapılmıtır (Lindgren, No: 1034). Aynı sikkenin benzeri olan ve SNG. Cop.’da yayınlanan örnekle (Kat. no: 122) karılatırıldığında da daha açık görülebileceği gibi baı örtülü kadın figürünün sağ elinde buğday baakları ve haha bulunduğu, sol elinde tuttuğu asa olarak yorumlanan nesnenin ise yere dayalı uzun meale olduğu anlaılmaktadır.

Buğday baakları ve haha, toprak ve bereket tanrıçası Demeter’i simgelemektedir. Synnada’nın Pseudo otonom basımında Demos ön yüzlü seride, Đmparator portreli sikkelerinde ise Đmparator Claudius (Đ. S. 41 54) ve Marcus Aurelius (Đ. S. 161 180) dönemi basımında bulunmaktadır (Kat. no: 136, 240 246, 281 – 286).

Synnada halkını temsil eden personifikasyon Demos tasviri, genç büstü tipinde gösterilmitir.(Kat. no: 134 – 140). Baı bantlı olarak gösterilen bir örneği dıında açık balı olarak bulunmaktadır. Dört ayrı arka yüz tipi (Amaltheia, Nemesis, Tykhe ve Demeter) tespit edilen seride tek örneği bulunan Demeter tasviri, Demos serisinin yeni bir arka yüz tipi olarak ilk kez karımıza çıkmaktadır (Kat. no: 136).

Kentler için özel bir öneme sahip olan ve kentin koruyucusu olarak kabul edilen ehir Tanrıçası–Tykhe tasvirinin, Synnada’nın Hellenistik dönem basımından sonra pseudo otonom basımında ön yüz ve arka yüz tipi olarak yer aldığı görülmektedir. Mevcut örneklerde ön yüzdeki sur taçlı ehir Tanrıçası tasvirli seri, bayku ve mızrak tutan ayakta Athena ile tek bir arka yüz tipine sahiptir (Kat. no: 86 – 94). Ön yüzdeki ehir Tanrıçası’nın ikinci ön yüz tipinde ise Tanrıça’nın baının önünde, uzanmı veya oturur durumda küçük bir figür daha bulunduğu görülmektedir (Kat. no: 95 96). Sağ elini yukarıya doğru kaldırmı pozisyonda görülen tasvir dağ–Tanrı olarak, ehir Tanrıçası ise dağ–Tanrı ile bağlantılı olarak Kybele eklinde yorumlanmaktadır (Baydur, 1994, 101, no: 269 ). Bu bağlamda dağ – Tanrı tasvirinin Dokimeion kentindeki mermer ocaklarının bulunduğu Persis isimli dağı temsil ettiği düünülmektedir (A. g. e.: 101).

Synnada kenti için büyük bir önem taıdığı görülen mermer ocaklarının bulunduğu Persis Dağı tasviri, yine kentin Pseudo otonom basımında Zeus Pandemos ve Serapis ön yüzlü serilerinde arka yüz tipi olarak yer almaktadır (Kat. no: 179 – 182, 183 – 185). Đki seride de ortak arka yüz kalıbı ile basıldığı anlaılan dağ tasviri, konik ve sivri kayalıklı olarak resmedilmitir. Persis dağının bulunduğu Dokimeion kentinin sikke basımında da Persis’i temsil eden ve “Persis” lejandı ile verilen dağ ve dağTanrı tasvirlerinin yer aldığı görülmektedir. Buradaki ocaklardan çıkarılan ve bölgeye özgü olan kırmızıviole damarlı mermerin Attis’in dökülen kanını temsit ettiğine inanılması ve Dokimeion sikke örneklerinde Kybele’nin Persis dağı ve dağ–Tanrı ile birlikte gösterilmesi, Persis dağını Kybele kültü ile ilikilendirmektedir (Robert, 1962: 54; Leschorn, 1994: 54; Đlaslı – Üyümez, 2008: 46).

Dokimeion sikkelerinde dağ ve dağ–Tanrı tasvirinin Kybele ile birlikte yer aldığı örnekler bulunmaktadır. Bununla birlikte Synnada kenti sikke emisyonunda, Mionnet kataloğunda verilen (Kat. no: 263) ön yüzünde Đmparator Hadrianus portesi taıyan örnek dıında Kybele tasviri bulunmamaktadır. Ayrıca Đmparator Hadrianus adı ile baka bir darp örneğinin de bulunmaması ve imparator lejandının eksik halde gösterilmesi, Mionnet kataloğundaki tanımlamanın hatalı olabileceğini, bu örneğin baka bir kente ait olması ihtimalini ortaya koymaktadır (Robert, 1962: 52). Bu durumda Kybele baı ve önünde uzanmı dağ–Tanrı olarak yorumlanan örnekte

(Baydur, 1994: 101), Kybele için ehir Tanrıçası tanımının daha uygun olması gerekmektedir.

Bununla birlikte Phrygia Bölgesi kentlerinde çoğu kez yerel Phryg kökenli kültler ile Yunan kültlerinin birletiği, özdeletirildiği ve ortak özellikler taıdığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu konuda Leschhorn, Phrygia Bölgesinde, ana tanrıça veya Rhea’nın çocuk Zeus’u Kronos’tan korumak amacı ile kaçırarak Phrygia’ya getirdiği eklinde Julianus’un naklettiği bir yerel mythos bulunduğunu ve Phrygia’daki bazı kent sikkelerinde bununla ilikili tasvirler bulunduğunu belirtir (Leschhorn, 1994: 53). Synnada’nın Roma Đmparatorluğu dönemi basımında sıklıkla görülen ve arka yüz tipi olarak yer alan Nymphe Amaltheia’nın tasvirinde ise Amaltheia sur taçlı ve kucağında çocuk Zeus’u taırken gösterilmitir. Bu durumda söz konusu örnekte ehir Tanrıçası Kybele baı ve önünde dağ tanrısı olarak yorumlanan tasvirin Amaltheia ve çocuk Zeus olmasının da mümkün olduğu düünülebilir. Küçük figürün herhangi bir atribü taımaması ve duru pozisyonunun benzerliği Amaltheia’nın kucağında duruu gibi sağ elini yukarıya doğru kaldırması bu figürün çocuk Zeus olabileceği fikrini vermektedir.

ehir Tanrıçası – Tykhe‘nin kent sikkelerinde en sıklıkla görülen bereket boynuzu ve dümen tutar pozisyonundaki tasviri ise Synnada’nın, pseudo otonom basımında arka yüz tipi olarak, Boule (Kat. no: 125 – 131), Demos (Kat. no: 140), Herakles (Kat. no: 164 – 169) ve Akamas (Kat. no: 194) ön yüz tipli serilerde yer almaktadır. ehir Tanrıçası Tykhe’nin Synnada sikkelerdeki örneklerden baka diğer bir tasviri ise Afyonkarahisar Müzesi koleksiyonunda yer alan (Đlaslı – Üyümez, 2008: 173) bir heykel baıdır. uhut’ta bulunmu olan ve Roma dönemine tarihlenen Tykhe’nin baı yarı örtülü ve ehir suru taçlı olarak gösterilmitir.

Synnada sikke emisyonunda kentin ba Tanrısı olarak öne çıkan Zeus tasvirinden sonra en sık görülen tasvir yine Zeus mythosu ile bağlantılı olan Nymphe Amaltheia tasviri olmutur. Pseudo otonom basımda Roma Senatosu, Demos, Zeus Pandemos ve Serapis ön yüzlü dört ayrı seride ve Đmparator portreli sikkelerde ise çoğunlukla Đ. S. III. yy.’da hüküm süren Đmparatorlardan Macrinus, Diadumenianus, Elagabalus, Maximinus, III.Gordianus, Herennius Etruscus, Gallienus ve ei

Salonina’ya ait basımlarda arka yüz tipi olarak yer almıtır (Kat. no: 333, 334, 337 338, 339, 341, 349 354, 375, 379 422 ).

Zeus’un doğuu mythosu ile ilikili olarak kucağında çocuk Zeus’u tutan Nymphe tasvirlerinin değiik kentlerin sikkelerinde bulunduğu görülmektedir (Imhoof – Blumer, 1908: 135). Yukarıda değinildiği gibi Phrygia bölgesi kentlerinde de bu mythosun Phrygia’ya uyarlanması sonucunda ilgili tasvirler bulunmaktadır. Çocuk Zeus’un bir keçinin sütü ile beslendiği ve Amalthea’nın bu keçiyi temsil ettiği düünülmektedir (Imhoof – Blumer, 1908: 138). Synnada sikkelerinde yer alan Amaltheia tasvirlerinde Amaltheia’nın ayakları bitiiğinde bulunan ve baını yukarıya doğru kaldırmı durumdaki keçi figürü Amaltheia’yı vurgulamaktadır. Psedo otonom basımında en erken Amaltheia tasvirli örnek, Roma Senatosu ön yüzlü seride bulunmaktadır. Arka yüz lejandında görülen magistrat ismi ile Đmparator Antoninus Pius ( Đ. S. 138 – 161) dönemine tarihlenmektedir (Kat. no: 113 – 114). Amaltheia, çocuk Zeus ve keçiden oluan grubun değiiklik göstermeden hep aynı tarzda tasvir edildiği görülmektedir. Đmparator Gallienus (Đ. S. 253 – 268) dönemi basımında ise Amaltheia aynı biçimde, iki sütunlu bir tapınak içinde bulunmaktadır. Baında ise sur tacı yerine kalathos taımaktadır. Bu gösterim kentteki Amaltheia kültünün varlığına iaret etmekte ve külte ait bir tapınak bulunduğu fikrini doğurmaktadır.

Yukarıda değinildiği gibi Persis dağı tasvirlerine sahip iki önyüz tipi Zeus Pandemos ve Serapis’tir. Geç Đmparatorluk dönemine (Đ. S. III. yy.’ın 2. yarısı) tarihlenen bu iki seriden Zeus Pandemos büstü tasvirli örnekler, ZEVC ΠAN HMOC lejandı ile birlikte verilmitir (Kat. no: 183 – 185). “Bütün Halkın Zeus’u” anlamındaki kült ismi ile (DrewBear, 2001: 109) kentin değiik halk gruplarının bir araya gelerek kurulduğu hakkındaki kurulu mythosu’nu vurguladığı düünülmektedir. Kült ile ilikili görülen kentin kuruluundaki değiik halkların varlığı, Synnada’nın Roma dönemi basımı örneklerinde çoğu kez kent ismi ile birlikte verilen PIЄN INN lejandları ile kentin Đonlar ve Dorlar tarafından kurulduğu eklinde vurgulanmıtır. Pseudo otonom basımda görülen Zeus Pandemos büstü, defne çelenkli olarak gösterilmitir. Synnada kentinin ba Tanrısı olan Zeus’un kentin sikkelerindeki tasvirleri ilk olarak Hellenistik devir basımında ön yüz ve arka yüz tipi olarak karımıza çıkmaktadır. Bu döneme ait arka yüz tasvirinde Zeus ayakta, yıldırım demeti ve asa tutar pozisyonda gösterilmitir. Đmparatorluk dönemi basımında ise ilk

24 olarak Đmparator Augustus‘dan itibaren, Zeus’un tek bir örnek dıında tahtta oturur, Nike ve asa tutar vaziyette tasvir edildiği görülmektedir. Tiberius dönemine ait ve tek bir örneği bulunan sikke de ise, ayakta ve sağ elinde kartal tutar pozisyonda tasvir edilmitir (Kat. no: 225). Sekiz ayrı Đmparatora ait basımda arka yüz tipi olarak yer alan Zeus’un tahta oturur haldeki tasvirinde dönemler arasında bir değiiklik bulunmamaktadır. Aynı dönemde Synnada ile Hierapolis ve Ephesos kentleri arasındaki birlik sonucunda basılmı olan Homonoia sikkeleri örneklerinde de Synnada’yı temsil eden Zeus tasviri, yine sola dönük ekilde tahtta oturur, Nike ve asa tutar pozisyonda bulunmaktadır. Aynı tasvir, Đmparator Traianus Decius (Đ. S. 249 – 251) dönemi ve Gallienus (Đ. S. 253 – 268) dönemi basımlarında, altı veya sekiz sütunlu ön cepheye sahip bir tapınak içerisinde gösterilmitir (Kat. no: 368, 389396).

Zeus Pandemos kült ismi kentin sikkelerinde ilk olarak Đmparator Domitianus (Đ. S. 81 – 96) ve Nerva (Đ. S. 96 – 98) basımı örneklerde, Zeus’un tahta oturan tasviri ile birlikte IEYΣ ΠΑΝΗΜΟΣ (Kat. no: 253254) ve IA ΠANHMON (Kat. no: 259 262) olarak bulunmaktadır. Aynı kült ismi kentin sikkeleri dıında Synnada’da bulunmu, Đmparator Septimius Severus (Đ. S. 193 – 211) dönemine ait bir yazıtta da yer almaktadır (II ΠANHM, MAMA VI, s: 127, no: 370).

Sikkeler ve epigrafik buluntu dıında, uhut’ta bulunmu ve bugün Afyonkarahisar Müzesi’nde korunan bir kabartmada Zeus’un çelenkli ve giyimli bir büstü ilenmi olup Zeus Pandemos’u temsil edebileceği düünülmektedir (Drew – Bear, 1990: 2029).

Zeus Pandemos büstü bulunan seri ile aynı döneme ait oldukları düünülen ve ortak arka yüz kalıbı (Amaltheia ve dağ tasvirleri) kullanıldığı görülen diğer serinin ön yüzünde Serapis büstü yer almaktadır (Kat. no: 170 – 182). Baında polos bulunan ve giyimli büst olarak tasvir edilen Serapis tasvirli seri Men, Amaltheia ve Persis dağı tasvirli üç arka yüz tipi ile basılmıtır. Serapis kültü ile birlikte yine Pseudo otonom basımda diğer iki seride arka yüz tipi olarak bulunan Đsis kültünün Mısır kökenli oldukları bilinmektedir. Yunan kentlerine yabancı olan bu kültler, ilk olarak Büyük Đskender döneminde Anadolu’ya ulamı, Roma döneminde Đmparatorların ilgi göstermesi ve devlet tarafından benimsenmesi gibi nedenlerle Yunan kentlerince

25 de kabul görmülerdir. Bu kültlerin Olympos Tanrıları veya yerel kültler ile özdeletirilmesi de mümkün olabilmektedir. Synnada basımında Serapis ve Zeus Pandemos ön yüzlü serilerin birbirlerinin takip etmeleri ve ortak kalıp kullanımı bu özdeletirmeyi düündürmektedir.

Kentin kurulu söylencesinde yer alan Akamas ve Thynnaros’u temsil eden tasvirler Synnada kenti için özel bir anlam ve öneme sahiptir. Troia Savaı’nı konu edinen geç dönem mythoslarda, Attika kralı Theseus’un oğlu olan Akamas’ın kardei Demophon ile birlikte Troia savaına katıldığı ve orada Athena kült heykeli olan Palladion’un ele geçiriliinde rol oynadığı anlatılmaktadır (Kron, 1976: 141). Kentin ele geçiriliinde Tahta atın içindeki kahramanlardan bir olarak anılan Akamas’ın sava sonrasında Troia’da Helena’nın hizmetçisi olarak bulunan anneannesini kurtararak Atina’ya geri götürdüğü belirtilir. Homeros’un Đliadası’nda bu Theseid kahramanlardan söz edilmediği görülmektedir. Daha geç dönem mythosları ile Atinalıların Akamas ve Demophon’u Troia savaındaki Atinalıları temsil eden kahramanlar olarak kabul ettikleri anlaılmaktadır (Kron, 1976: 142). Babaları Theseus’dan ötürü “Herakleidai” olarak adlandırılan Akamas ve kardei Demophon’un Atina’da krallık yaptıkları belirtilmektedir. Atina’da Keramaikos ve Phaleron’da Akamas adına kurulduğu düünülen kült yerlerine ait sunaklar bulunduğu bilinmektedir. (Kron, 1976: 145146). Akamas ve kardei Demophon’un bu mythoslarda anlatılan Anadolu, Thrakya, Kıbrıs ve Mısır’a kadar olan yolculukları ve ak söylencelerinin kolonizasyon geleneği ile ilikili olması muhtemeldir. Atina kenti devletinin ilgi alanındaki bölgeler ve yerlere yönelik egemenlik iddialarını desteklemek amacı ile bu söylencelerin yaratıldığı düünülmektedir (Kron, 1976: 147). Bununla birlikte Trakya, Anadolu ve Kıbrıs’ta çeitli kentlerin Akamas’ı kurucu kahramanları olarak kabul ettikleri görülür. Akamas’ı ktistes olarak kabul eden Synnada, Akamation ve Metropolis kentlerinin bulunduğu Phrygia bölgesi, Atina kentinin ilgi alanından uzak bir bölgedir. Burada ise Roma Đmparatorlu döneminde Anadolu’daki diğer kentlerde de benzer uygulamaların görüldüğü gibi kentin kuruluunu köklü ve soylu bir geçmie dayandırma isteği bulunmaktadır. Özellikle Roma Đmparatorluğu döneminde Đmparatorların Yunan kültürüne olan ilgileri ile birlikte kentler arasındaki rekabetin bunda rolü büyüktür.

Synnada’nın Akamas ile ilikili kurulu mythosunda Akamas’ın buradaki yerel bir prensliğe yardım ederek ülkelerini geri verdiğini ve burada kurduğu kentin adının Yunanistan’dan Anadolu’ya gelen halk gruplarının toplanması ile kurulduğu için “Synnaia” olduğu ve zaman içerisinde Synnada’ya dönütüğü belirtilmektedir (Huxley, 1960: 163).

Pseudo otonom basımda AKAMAC lejandı ile verilen ön yüz tipinde sorguçlu miğfer taıyan genç bir savacı olarak tasvir edilen kiinin Akamas’ı temsil ettiği görülmektedir (Kat. no: 189 – 194). Aynı seri içinde olduğu düünülen, fakat lejandsız olarak gösterilen benzer tasvir de olasılıkla Akamas olmalıdır. Akamas’ın portre tasvirinden baka Pseudo otonom basımda Boule ön yüzlü seride (Kat. no: 124) ve kentin Đmparator portreli sikkelerinde Antoninus Pius (Đ. S. 138 – 161; Kat. no: 275 277) Marcus Aurelius (Đ. S. 161 – 180; Kat. no: 299 301) döneminde tek olarak, Macrinus (Đ. S. 217 – 218, Kat. no: 335 336) dönemine ait örneklerde ise bir Tanrıça (?) ile birlikte, arka yüz tipi olarak yer almaktadır. Bu örneklerde Akamas’ın ayakta, sorguçlu miğferli, zırhlı ve pelerinli, bir eli ile yere dayalı mızrak, diğer elinde palladion kült heykeli veya Nike tutar pozisyonda tasvir edildiği görülmektedir. Đmparator portreli basımda verilen Akamas tasvirlerinde Akamas ismini veren lejand bulunmamaktadır. Bununla birlikte, kentin kurucusu ile ilikili kökenini vurgulayan “Dorların veya iki unsurun birlikte gösterildiği “Dorların Đonların” ifadesi verilmektedir. Antoninus Pius dönemini izleyen Marcus Aurelius (Đ. S. 161 – 169) dönemindeki sikke örneklerinde de Akamas’ın benzer tasviri bulunmaktadır. Bu örneklerde ”Dorların Đonların” ifadeli lejand bulunmamakta, lejandda magistrat ismi ile kentin adı yer almaktadır. Bu döneme ait örneklerde Akamas, Palladion yerine çelenk ve palmiye dalı taıyan Nike tutar vaziyette resmedilmitir. Yapılan çalımada sadece Afyonkarahisar Müzesi koleksiyonunda tespit edilen bu örneklerdeki Akamas’ın Nike tutan tasvirinin, Synnada basımındaki yeni bir versiyonu olduğu anlaılmaktadır (Kat. no: 299 – 300). Aynı magistrat isimi ile basılan bu serideki diğer örnekte ise sikkenin silik olması nedeni ile Akamas’ın tuttuğu figürün Palladion veya Palmiye dalı ve çelenk taıyan Nike mi olduğu tam olarak belirlenememektedir. Akamas’ın Nike tutan tasvirinin bir benzeri olarak Pisidia’daki Sagalassos kentine ait Đ. S. III. yy. sikkesi örneğinde Akamas’a benzer ekilde tasvir edilmi, elinde küre üzerinde Nike tutan kii Lakedaimon olarak yorumlanmaktadır (Franke, 2007: 61, no: 159). Synnada sikkelerinde görülen Akamas tasviri de bazı kaynaklarda Lakedaimon

27 olarak yorumlanmıtır (Head, 1911: 686; BMC: 397, 30; KM, 293, 8 ve 293: 15). Bununla birlikte figürün elinde Palladion bulunması Atina Đon kökenine iaret etmektedir. Yeni versiyonunda görülen Nike’li tasvirinin ise lejandların birlikte görüldüğü gibi kentin Đonlar ile birlikte aynı zamanda Dor Lakedaimon kökenini de ifade ettiğini düünmek mümkündür.

Akamas’ın bir kadın figürü (Tanrıça ?) ile birlikte tasvir edildiği Macrinus dönemine ait sikke ise dikkat çekicidir (Kat. no: 335 – 336). Bugüne kadar Synnada emisyonunda sadece bu Đmparator döneminde görülen ve sadece iki örneği bilinen tasvirde, baında bir taç veya diadem bulunan giyimli bir kadın ve Akamas karılıklı ayakta durmaktadırlar. Kadın figürü elinde bir Kült heykeli tutmakta olup, ayağı bitiiğinde gemi pruvası yer almaktadır. Akamas diğer örneklerdeki benzer tasviri ile mızrak ve palladion tutar vaziyette gösterilmitir. INN PIЄN lejandı ile birlikte verilen tasvirde kadın figürünün ve beraberinde konu edilen sahnenin tanımlanması zorluk göstermektedir. Sikkenin baskısı ve boyutları itibari ile ayrıntıları net olarak görülemeyen kadın figürünün Synnada’yı temsil eden ehir Tanrıçası olması mümkündür. Elinde tuttuğu kült heykeli, benzerliği itibari ile asa tutan Zeus olarak tanımlanabilir. Ayağı bitiiğindeki gemi pruvasının ise Synnada’nın Yunanistan’daki kentlere dayandırdığı Yunanistan’dan gelen kolonistler – kökenini vurguladığını düünebiliriz.

Synnada’nın kurulu mythosu ile ilikili diğer bir tasvir ise Pseudo otonom basımda ön yüz tipi olarak bulunan Thynnaros tasvirli sikkelerdir. ΘYNNAPOC lejandı ile gösterilen bu örneklerde Thynnaros, baında bant bulunan sakallı ve yalı bir kii olarak gösterilmitir. Bu serideki örneklerden baka bir tasviri bulunmayan Thynnaros’un Synnada’nın yerel kahramanı olduğu ve Stephanius Byzantius’un naklettiği kentin kurulu mythosunda geçen, Phrygia’ya gelen Akamas’ın burada yardım ettiği yerel hanedanın prensin Thynnaros olabileceği düünülmektedir (Huxley, 1960: 164). Thynnaros tasvirli bu seride Đsis ve amphora üzerinde bayku tasvirli iki arka yüz tipi bulunmaktadır (Kat. no: 195 200). Đsis tasvirli arka yüzün Akamas ve Thynnaros serilerinde ortak kalıp olarak kullanılması bu iki serinin basım dönemlerinin aynı olduğu ve birbirlerini takip ettikleri sonucunu vermektedir. Atribüleri olan sistrum ve situla tutan Đsis tasviri kentin sadece Pseudo otonom devir basımında görülmektedir.

Ön yüzlerinde Lejandsız olarak verilen ve sakallı kii portesi taıyan sikkeler diğer bir seriyi oluturmaktadır. Baında bir çelenk, diadem veya bant benzeri bir atribü bulunmayan tasvirin Herakles veya Thynnaros’u temsil edebileceği düünülmektedir. Bu seri, tasvirin ileniindeki stil farkı ve arka yüz tiplerinin karılatırılması açısından iki ayrı dönemde basılmı olduğu fikrini vermektedir. Tykhe tasvirli arka yüz tipine sahip ilk örneklerde sakallı figürün daha plastik olarak ilendiği fark edilmektedir (Kat. no: 164169). Stilize ileni gösteren (saç detayları noktalarla belirtilmitir) diğer grup ise Đki sütunlu tapınak içindeki gladyatör kalkanı ve ödül tacından oluan arka yüz tiplerinin benzerliği ve aynı Magistrat isimlerinin görülmesi ile III.Gordianusus (Đ. S. 238 244, Kat. no: 201 208), Traianus Decius (Đ. S. 249 251, Kat. no: 209 214) ve Gallienus (Đ. S. 253 268, Kat. no: 215 216) dönemlerinde basıldıkları anlaılmaktadır.

Herakles’in bilinen tasviri arka yüz tipi olarak imparator portreli basımda Marcus Aurelius (Đ. S. 138 – 161, Kat. no: 305) ve Gallienus dönemi örneklerinde (Kat. no: 385388) bulunmaktadır. Đki basımda da benzer ekilde, baında aslan postu ile öne doğru eğilerek, tuttuğu gürz üzerine yaslanmı pozisyonda resmedilmitir. Bugünkü uhut Đlçesi civarında Atlıhisar köyünde bulunmu Đ. S. III. yy.’a tarihlenen bir yazıt, Synnada kenti ve civarındaki Herakles kültüne tanıklık etmektedir. Yazıt “Tanrı Herakles tapınağının” onarımı için yapılan bir bağıtan söz etmektedir (MAMA IV: 14 15, no: 49).

Pseudo otonom basımda arka yüz tipi olarak görülen Phrygia Bölgesi kökenli Ay Tanrısı Men tasviri, Roma Đmparatorluk dönemi basımında Synnada ile birlikte bölgede sikke basan tüm kentlerin hemen hemen yarısında yer almıtır (Leschhorn, 1994: 53). Synnada kenti tasvirlerinde, Phryg balıklı, omuzları üzerinde hilal ucları ile phiale ve asa tutarken, ayakta durur pozisyonda bulunmaktadır (Kat. no: 97 – 99, 177 – 178, 307 – 308) Men’in bölgede görülen çoğu tasvirinde elinde kültü ile ilikili çam kozalağı tutar ve ayağı altında bir boğa baı durur pozisyonda tasvir edilmesine karılık, Synnada örneğinde görüldüğü gibi phiale tutması bir Yunan tipolojisi unsuru olarak kabul edilebilir.

Synnada’nın sikke basımında sadece Đmparator portreli sikkelerinde arka yüz tipi olarak görülen Dionysos, II. Faustina ve Lucilla dönemi sikke örneklerinde, baında asma dalı çelenk taıyan, kısa khiton ve çizmeli, phiale ve thrysos tutarken tasvir edilmitir (Kat. no: 309 – 310, 319 – 320). Saltanatı paylaan Đmparatorlar Marcus Aurelius ve Lucius Verus’un eleri olan iki imparatoriçeye ait bu örneklerde ortak arka yüz kalıbının kullanıldığı görülmektedir.

Dionysos’un ilk olarak Đmparator Marcus Aurelius ve Lucius döneminde ve daha sonra III. Gordianus dönemine ait basımda görülen diğer bir tasviri dikkat çekicidir. Sekiz sütunlu tapınak cephesi içerisinde, ayakta, baında asma yaprağı çelengi taıyan ve çıplak olarak gösterilen figür, iki değiik versiyonla tasvir edilmitir. Đlk örneklerde bir eliyle yere dayalı thrysos tutmakta, diğer elini beline yaslamı pozisyondadır (Kat. no: 302 305, 312 316). Diğer gösteriminde aynı duru ekli ile thrysos ve phiale tutar durumda gösterilmitir (Kat. no: 317 318). III. Gordianus basımına ait örneğinde ise duru pozisyonu farklı olarak sağ eli ile thrysos tutmakta, sol elinde phiale bulunmaktadır (Kat. no: 355, 356). Tasvir genel görü itibari ile Dionysos olarak yorumlanmaktadır (BMC: 401, 49 – 50; SNG. Cop: 732; Price, 2004: 433). Bununla birlikte Dionysos’a ait atribülerin belirgin olarak gösterilmemesi (baındaki asma çelenginin belirgin olmaması, thrysos ’un bir asayı andırması) gibi belirsizlikler ile tasvirin Dionysos olarak yorumu bazı kaynaklarda üpheli olarak verilmitir (Ashton – Ligtfood, 2000: 190 ve RPC VII: 355, 356).

uhut‘ta bulunmu olan ve günümüzde Đstanbul Arkeoloji Müzeleri koleksiyonunda yer alan 1236 envanter no. lu Dionysos heykeli, söz konusu sikkelerdeki tapınak içerisindeki figürün Dionysos olarak yorumlanması görüünü desteklemektedir (. Levha XIX). Đ. S. II. yy.’a tarihlenen heykelde, ayakta ve çıplak olarak tasvir edilen Dionysos’un baında kütlesel olarak verilen asma yaprağı çelengi bulunmaktadır (ĐAMR, 1966: 89). Kollarının yaklaık dirsekten itibaren kırık durumda bulunmasına karılık sağ elinde yere doğru uzanan thrysos bulunduğu, heykelin gövdesi üzerindeki izlerinden anlaılabilmektedir. Kırık durumdaki sol elinde ise duru ekline göre phiale tuttuğunu söyleyebiliriz.

Synnada’daki Dionysos kültüne ilikin diğer bir görü, Afyonkarahisar Müzesi’nde sergilenen bir adak anıtına ait kabartma ile ilikilidir (Drew – Bear, 1990: 2028).

Roma dönemine tarihlenen eserin dört yüzünde yer alan kabartmalarda Zeus Pandemos büstü, Dioskurlar, Nehir tanrısı tasvirlerinden baka elinde patera ve thrysos tutan Dionysos’un bir köpek ve Pan ile birlikte tasvir edildiği belirtilmektedir. Dionysos’un Synnada’da imdiye kadar rastlanan tek adak tasviri olduğu belirtilen kabartmanın, Phrygia’da bazı kentlerde örnekleri görüldüğü gibi Zeus ve Dionysos’un özdeletirilmesi ile oluan Zeus Dionysos kültü ile bağlantılı olduğu düünülmektedir (Drew Bear, 1990: 2029 2030).

Kentin sikkelerinde sadece imparator portreli basımda görülen Artemis Ephesia kült heykeli tasviri, Marcus Aurelius ve ei II. Faustina, Lucius Verus’un ei Lucilla, Septimius Severus’un ei Iulia Domna, Macrinus, Iulia Maesa ve III. Gordianus dönemine ait örnekleri ile kentin sikke basımında en sık görülen tasvirlerinden biri olmutur. Artemis Ephesia tasvirinin daha çok Đmparator elerine ait sikkelerde yer aldığı anlaılmaktadır.

Diğer Kentlerin sikkelerinde ve Roma devlet basımında da benzer türde uygulamanın görüldüğü gibi imparator elerine ait basımlarda genellikle Tanrıça tasvirlerinin seçildiği görülmektedir. Ayrıca Artemis Ephesia Kültü’nün oldukça tanınmı ve kabul görmü bir kült olması, Ephesos kenti dıında, bölgeye uzak kentler tarafından da sikkelerde tasvir edilmesine yol açmıtır. S.Karwiese bu konuya değinerek bir kentin böyle ünlü ve kabul görmü bir tasviri sikkesinde kullandığında o sikkenin de değerinin geçerliliğinin artmı olacağını belirtir. Bu uygulamanın ise Ephesos’un izin vermesi ile geçerli olacağını ve kentin buradan bir gelir temin etmi olması gerektiğini belirtmektedir (Karwiese, 1995: 101). Bunun yanında Ephesos ile Synnada kentleri arasında mermer ticareti ve sevkiyatına yönelik ilikiler bulunduğu bilinmektedir. Ephesos’ta basılan Caracalla dönemine ait olan ve Homonoia anlamasını temsil eden bir sikke örneği de bu ilikiyi vurgulamaktadır (Kat. no: 432).

Yunan kentlerinin yaamında özel bir rol oynayan oyunlar ve dini festivaller, kentlerin basmı olduğu sikkeler için önemli bir tema oluturmaktadır. Synnada sikkelerinde agonistik tasvirlere örnek olarak, III. Gordianusus (Kat. no: 357 361) ve Traianus Decius (Kat. no: 209 214) dönemi sikkelerinde içinde palmiye dalı yer alan ödül tacı, Gallienus dönemi (Kat. no: 215 216, 411) basımında yer alan tek

31 seride ise iki yarımacı atlet ile birlikte ödül tacı ve kura vazosu tasvirleri bulunmaktadır.

Traianus Decius dönemi Pseudo otonom basımda ise Herakles (?) ön yüzlü seride yer alan ödül tacı tasviri üzerinde ( ΑΡΙΑΝΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ ) lejandı ile “Hadrianeia Panathenaia” festival ismininin verildiği görülmektedir. ΑΡΙΑΝΑ veya ΑΡΙΑΝ EIA olarak görülen bu festivallerin Đmparator Hadrianus onuruna düzenlenen festivaller oldukları bilinmektedir (Karl, 1973: 6). Yunan kültürüne en çok değer veren Roma imparatoru olarak tanınan Hadrianus’un Đ. S. 121 yılında Doğu eyaletlerine yaptığı gezi sırasında uğradığı pek çok kent tarafından bu isimle festivaller ve oyunlar düzenlenmitir. Hadrianus’un gezileri sırasında Synnnada kentini ziyaret etmi olmasına dair tarihi kaynaklarda bir belge bulunmamaktadır. Diğer yandan imparator adını alan oyun ve festivallerin Đmparator kültleri ile ilikili oldukları, imparator için tapınak kurma izni alabilen kentler tarafından düzenlendikleri bilinmektedir. Synnada’nın imparator kültü kurma ayrıcalığına sahip olduğunu gösteren neokoros “tapınak muhafızı” ünvanına sahip olduğuna dair bir belge bulunmamaktadır. Kentin bu ünvana sahip olması durumunda pek çok yerde vurgulanması beklenen bu ünvan kentin sikkelerinde de bulunmamaktadır. Synnada’nın çok daha geç bir dönemde Đ. S. 4. yy. balarında Constantin Chlorus’un Caesarlığı sırasında neokoros ’luğu iki kez kazandığı yazıtlardan öğrenilmektedir (Burrell, 2004:145). Bu durumda az sayıdaki benzer kentte de görüldüğü gibi Synnada’nın da neokoros ünvanı bulunmamakla birlikte Hadrianeia festivalini kutladığını düünmek mümkündür (a. g. e.: 337).

Synnada’nın Atina kentine özgü ünlü Panathenaia festivali ismini kullanmasının kentin geçmiini dayandırdığı Atina ile bağ kurarak kendi düzenlediği festival ve oyunları Atina ile ilikilendirmek istemesi eklinde açıklanmaktadır (Karl, 1973: 107). Synnada’nın diğer agonistik tasvirli sikke örneklerinde ise agon ismi yer almamaktadır. III. Gordianus dönemine ait ödül tacı tasvirli örnek için yayınlandığı BMC katalog bilgisinde taç üzerinde ΑΡΙΑΝΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ bulunduğu bilgisine karılık, M. S. Butcher’in çalımasında, söz konusu sikkedeki lejandın okunaksız olduğu, yazı olarak nitelendirilen kısmın ödül tacındaki süslemeler olabileceği belirtilmektedir (RPC, VII, no: 792).

Roma Đmparatorluğu döneminde Yunan kentlerinin, hakim olan Roma beğeni ve zevkleri ile birlikte Đmparator kültlerini benimsemeleri sonucunda, eski dinsel kökenli festival ve oyunların bu özelliklerini kaybederek büyük halk eğlencelerine dönütüğü görülmektedir (Franke, 2007: 33). Bu Roma beğenisini yansıtan gladyatör ve vahi hayvan döğülerini ( venatio ) konu alan, bilinen çok az sayıdaki sikke tasviri arasında 4 en tanınmı örnekler Synnada’nın Gallienus dönemi basımında karımıza çıkmaktadır (Kat. no: 403 – 405, 406 410).

Gladyatör döğüü konulu Synnada sikkesindeki tasvirde, üç çatallı mızrak (trident) kullanan bir retiarius ile karısında miğferli ve zırhlı olarak kalkan taıyan bir secuto r’un mücadelesi gösterilmitir. Silah olarak üççatallı mızrak ve bir ağ kullanan gladyatörler retiarius olarak adlandırılmılardır. Retiarius ’ların genellikle karılatıkları rakipleri, buradaki gibi zırh ve kalkan taıyan secutor’lardı (Malay – Sılay, 1991: 16 17). Mücadelenin ilendiği sahnenin üst kısmında ise iki palmiye dalı arasında uzun dörtgen formlu bir obje yer almaktadır. Venator olarak adlandırılan gladyatörlerin vahi hayvanlarla döğüünün tasvir edildiği diğer örnekte iki venator’ün kurt ve ayı ile döğüü ile birlikte bir ceylanı kovalayan aslan resmedilmitir. Gladyatör döğüü sahnesinde yer alan dörtgen formlu objenin burada da bulunduğu görülmektedir. Aynı seri içerisinde yer aldığı anlaılan benzer ekilde v enatio tasvirli diğer örnekte ise sahne içerisinde dörtgen formlu obje bulunmamaktadır.

Söz konusu obje, gladyatör döğüleri ve venatio konulu sikkeler dıında, III. Gordianus (Đ. S. 238 – 244) ve Herennius Etruscus (Đ. S. 251) dönemlerine ait basımda ise iki sütunlu bir tapınak içerisinde, iki yanında birer palmiye dalı ile gösterilmitir (Kat. no: 362 365; Kat. no: 376 – 378). Đstanbul Arkeoloji Müzeleri ve Afyonkarahisar Müzesi koleksiyonunda saptanan Herennius Etruscus’a ait bu sikkeler, mevcut ilgili yayınlarda bulunmayan yeni örnekler olarak karımıza çıkmaktadır (Kat. no: 376 – 378).

Tapınak içerisindeki tasviri ile kültsel bir anlama sahip olduğu vurgulanan objenin değiik formu ve gösterimi, tanımlanmasında farklı görülere yol açmı, kült taı

4 Nollé, 1993: 49. J. Nollé, ilgili aratırmasında venatio tasvirli diğer kent sikkeleri olarak Caracalla dönemine ait bir Side sikkesi ile Byzantion ‘un Roma Đmparatorluğu dönemi basımında görülen aslan, deve kuu, ayı gibi “egzotik” hayvan tasvirli örnekleri anmaktadır. A. g. e.: 50, 60. 33

(SNG, Aul: 8447), cippus veya sunak (BMC: 397, 29) ve modius (SNG, Cop: 733, BMC: 405, 65) olarak nitelendirilmitir. Bu konuda J. Nollé’nin yaptığı çalımada ise söz konusu objenin tasvirinin, belirgin dörtgen formu ve ortasında görülebilen yuvarlak tümsek ilemesi ile bir gladyatör kalkanı tasviri olması gerektiği belirtilmitir. Benzer tasvirler olarak, yaklaık aynı dönemlere ait Cremna ve Side kentlerinin sikke örneklerinde yer alan ehir Tanrıçası ile birlikte verilmi kalkan tasvirleri örnek gösterilmitir (Nollé, 1993: 54 60). Bu örnekler arasında Synnada sikkelerindeki gösterime benzer ekilde, iki sütunlu tapınak içerisinde kalkan ve alt kısmında bir venatio sahnesi olarak değerlendirilen tasvir yer almaktadır (A. g. e.: 60). Ortası tümsekli uzun dörtgen formları ile gladyatörlerin kullandığı kalkanlar oldukları anlaılan bu kalkanların bir benzeri, yine Synnada’nın gladyatör döğüü sahneli sikkesinde secutor ’ün tuttuğu kalkandır. Aynı temayı ileyen bu döneme ait çeitli kabartmalarda da gladyatörlerin bu tip kalkanları kullandıkları görülmektedir (A. g. e.: 66).

Düzenlenmesi büyük bir masraf gerektiren gladyatör döğüleri ve venatio ’lar Đmparatorların tanıdığı özel ayrıcalıklar arasında yer almakta ve imparatorluk kültü ile bağlantılı kutlamalar içerisinde gerçekleen lüks törenler oldukları bilinmektedir (Ferrero, 1988: 158 – 159).

Kentin III. Gordianus dönemine ait, tapınak içerisinde “gladyatör kalkanı“ tasvirli sikkelerindeki lejandda verilen agonothet ve arkhiereos (Đmparatorluk kültü rahibi) ünvanını taıyan Aleksandros isimli magistratın, bu Đmparator ayrıcalığını Synnada için sağladığı ve yaptığı bağı ile oyunların gerçeklemi olabileceği düünülmektedir (Nollé, 1993: 74 – 75). Bununla birlikte daha önce kentin sikkelerinde yer alan agonistik tasvirlerin anlatımında değinildiği gibi Synnada, kentte imparator kültü oluturma ve adına tapınak kurma ayrıcalığını gösteren Neokoros ünvanını çok daha geç bir dönemde kazanmı olduğu bilinmektedir. Bu durumda söz konusu imparatorluk kültü rahibi olarak geçen kiinin eyalet imparatorluk kültü rahibi olabileceği ve bu ayrıcalığın kendi ehrinde yapılmasını sağladığı da düünülebilir. Gladyatör döğüleri ve venatio sahnelerinin kentin imparator Gallienus dönemi sikkelerinde yer almasının ise Gallienus’un tahta çıkıının onuncu yılı onuruna düzenlenen decennalia enlikleri ile ilikili olması da mümkündür. Đ. S. 262 yılında istilacı Gothları yenilgiye uğratarak Batı Anadolu ve

Yunanistan’dan uzaklatıran Gallienus’un Roma’ya dönüünde onuruna düzenlenen decennalia enlikleri büyük bir kutlama ile gerçekletirilmi, çok sayıda gladyatör döğüü ve venatio müsabakaları düzenlenmitir (Akit, 1985: 429).

Bu tasvirlerle birlikte Synnada’nın Gallienus dönemi basımında kullanılan tip çeitliliğinin zengin olduğu görülür. Gallienus ve ei Salonina adına basılan sikkeler Synnada’nın basımındaki son sikkeleri oluturmaktadır.

Gallienus dönemi bitiminde, az sayıdaki kent haricinde diğer Anadolu kentlerinin genelinde görüldüğü gibi Synnada’nın da sikke basımının son bulduğu anlaılmaktadır. Yaklaık Đ. S. 268 yılı olarak kabul gören bu tarihte (Howgego, 1998: 163) kent sikkelerinin son bulmasında, kentlerde sikke basımı masrafları gibi kamu harcamalarını karılayacak varlıklı kiilerin azalması, küçük birim oluturan bronz paraların değer kaybetmeleri ve imparatorluk idaresinin sikke basımında standartlama ve düzenleme getirme isteği gibi faktörlerin bulunduğu düünülebilir (A. g. e.: 165).

Homonoia Sikke Örnekleri

Kentlerin birbirleri ile olan ilikilerinde uyum ve bağlılığı vurgulayan homonoia anlamaları için en önemli belgeleri Roma Đmparatorluk dönemine ait sikke tasvirleri oluturmaktadır. Ortaklaa olarak iki kent tarafından ya da sadece bir kentin tek taraflı olarak basmı olduğu bu sikkeler içerisinde Synnada’nın, Dokimeion, Hierapolis ve Ephesos kentleri ile arasındaki Homonoia anlamalarını temsil eden örneklerin bulunduğu görülmektedir (Kat. no: 423 – 432).

Synnada ile bu üç kent arasındaki Homonoia anlamalarının Synnada conventusu ’na bağlı Dokimeion’daki mermer ocaklarından çıkarılan mermerin ticareti ile bağlantılı olması muhtemeldir. Strabon Dokimeon’da çıkarılan mermerlerin “Synnadik” adı ile tanındıklarını, buradan limanlara ulatırılarak deniz yolu ile Roma’ya gönderildiklerini belirtmektedir (Strabon XII, 8. 14). Büyük ihtimal ile Ephesos’un bu faaliyeti sağlayan liman ehri olması, Hierapolis’in ise güneye inen ulaım yolu üzerindeki konumunun yanında bu mermeri kullanan birçok kent arasında yer alması bu ilikiyi açıklamaktadır.

III. KATALOG

Hellenistik dönem Kistophorlar

Đ. Ö. 160 150 Öy: Sarmaık yaprağı çelengi içerisinde aralık kapağından yılan çıkan cista mystica. Ay: Đçinde yay bulunan sadak ( gorytos ), etrafında karılıklı duran iki yılan, sağda yatay duran amphora, solda monogram: 1* AR 12.50 gr., Kleiner – Noe 1987, 8b.

Öy: Sarmaık yaprağı çelengi içerisinde aralık kapağından yılan çıkan cista mystica. Ay: Đçinde yay bulunan sadak ( gorytos ), etrafında karılıklı duran iki yılan, sağda kını içinde kılıç, solda monogram: 2* AR 26 mm., 12.60 gr., Göktürk, 1991: no. 15.

Đ. Ö. 128’den sonra Öy: Sarmaık yaprağı çelengi içerisinde aralık kapağından yılan çıkan cista mystica. Ay: Đçinde yay bulunan sadak ( gorytos ), etrafında karılıklı duran iki yılan, solda ΣΥΝΝ A, üstte EM, sağda amphora üzerinde bayku. 4* AR 26 mm., 12.45 gr., SNG Aul . 3972.

Öy: Sarmaık yaprağı çelengi içerisinde aralık kapağından yılan çıkan cista mystica. Ay: Đçinde yay bulunan sadak ( gorytos ), etrafında karılıklı duran iki yılan, solda ΣΥΝ [ NA], üstte A, sağda amphora üzerinde bayku. 5 AR 26 mm., 12.08 gr., BMC 392, 1.

Bronz sikkeler (Đ. Ö. 128’den sonra) Öy: Athena’nın sorguçlu miğferli baı, sağa. Ay: ΣYNNA solda, A MH[TO] sağda, bayku yatay duran amphora üzerinde, kanatları kapalı, önden. 6* AE 17 mm., 4.01 gr., ky. 1. SNG. München . 462. 7* AE 17 mm., 3.1 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 2571. 8* AE 17 mm., 2.98 gr., ky.12. SNG. Cop . 709. 9* AE 18/19 mm., 2.51 gr., ky. 12. Đstanbul. 1841/6.

Öy: Hermes’in petasoslu büstü, sağa, sol omzu arkasında kerykeion . Ay: ΣΥΝΝΑ A MHT[O] Gürz. 10 * AE 17 mm., 3.61 gr., CNG . 19. 12. 2008, lot. 602.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: ΣΥΝΝΑ [E] A MHTO Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor. 11 * AE 22 mm., 6.3 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 955. 12 AE 6.33 gr., ky. 12. SNG. Tüb . 4194. 13 AE 21 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 291, 1. 14 * AE 20 mm., BMC. 392, 2. 15 AE 19 mm., Mion. 365, 970.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda, MAIANPI solda. 16* AE 22/23 mm., 8.34 gr., ky. 12. Đstanbul. 9330 . 17 AE 8.14 gr., ky.12. SNG. Tüb . 4196. 18 * AE 21 mm., 7.64 gr., ky. 12. SNG. Aul . 3973. 19 AE 20 mm., 7.6 gr., ky. 12. Ünal, 2005: no. 157. 20 * AE 19/22 mm., 7.1 gr., ky. 1. Burdur. 11739. 21 AE 6.95 gr. Lindgren, 1993 : no: 619.

22 * AE 18/19 mm., 6.80 gr., ky. 12. Kütahya. 3934. 23 * AE 20/21 mm., 6.69 gr., ky. 12. Đstanbul. 650/1159. 24 AE 6.48 gr., SNG. Fitzw . 5008. 25 * AE 19 mm., 6.3 gr., ky. 12. Ünal, 2005: no. 158. 26 * AE 21 mm., 5.62 gr., ky. 1. Đstanbul. 9329. 27 AE 22 mm., BMC. 392, 3. 28 – AE. Imhoof – Blumer, 1901: 292, 2. 29 AE Mion. 365, 971.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda, MENE ΣTPATOY solda. 30 AE 24 mm., 7.42 gr., ky.12. Đstanbul. 1204/4294. 31 * AE 22 mm., 6.27 gr., ky.12. SNG. Cop. 707. 32 AE 21 mm., 5.50 gr., Göktürk ,2001: no. 112. 33 * AE 22 mm., 6.76 gr., ky. 12. Burdur. 29414. 34 AE 21 mm., BMC. 392, 4. 35 AE 23 mm. Babelon, 1898: no. 6520.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda, IEPOK ΛΕ solda. 36 * AE 21 mm., 7.83 gr., ky. 11. SNG. Aul. Nachtr . 8445. 37* AE 20 mm., 7.7 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 1014. 38 AE 7.17 gr., ky. 12. SNG.Tüb . 4195. 39 * AE 20/22 mm., 6.54 gr., ky. 12. SNG. Cop . 705. 40* AE 20 mm., 6.22 gr., ky. 12. Burdur. 24753. 41 AE. Babelon, 1898: no. 6518.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda,TIMEOY solda. 42 AE 7.43 gr. Imhoof Blumer, 1901: 292, 3. 43 * AE 21/23 mm., 7.4 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S.1808.

44 * AE 22 mm., 5.35 gr., ky. 12. SNG. München . 463.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda, TIMO Θ solda. 45 AE 6.21 gr. Imhoof _ lumer, 1901: 292, 4.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa, tacın önünde ıın kollu rozet (?). Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda, [M]HTPΟ[POY] solda. 46 * AE 29 mm., 12.2 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 1932.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı ve defne çelenkli baı, sağa. Ay: Zeus ayakta sola, yarı giyimli, sağ elinde yıldırım demeti, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor, ΣΥΝΝΑ Ε sağda, MHTPΟ [POY] solda. 47 * AE 17 mm., 5.6 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 724.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA E [M]AP ΣYO[Y] Üzerlerinde yıldız bulunan iki Dioskur balığı arasında haha ve buğday baağı. 48 AE 21/22 mm., BMC 393, 5.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA E M [ΗΕ] IOY (?). Üzerlerinde yıldız bulunan iki Dioskur balığı arasında haha ve buğday baağı. 49 AE 7.71 gr., Coll. Weber . 7180.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA E MAP ΣYOY ZHNO Φ ANO Dioskur balıkları arasında haha, asma yaprağı ve buğday baağı. 50 * AE 20 mm., 5.79gr., ky. 12. SNG. München . 464. 51* AE 20 mm., 5.26 gr., ky. 12. Đstanbul. 1418/2.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa.

Ay: ΣYNNA E MH E[IOY] APTE[MI] Dioskur balıkları arasında haha ve buğday baağı. 52 * AE 18/21 mm., 4.54 gr., ky. 12. Đstanbul. 9331.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA E ΠAΠYΛOY MNH ΣIΘE Dioskur balıkları arasında haha ve buğday baağı. 53 AE 21 mm. Imhoof Blumer, 1901: 292, 5. 54 * AE 20 mm., BMC. 393, 6.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA E ME ΛIT N A ΘHNAIOY Dioskur balıkları arasında haha, arpa ve buğday baağı. 55 * AE 19/21 mm., 7.28 gr., ky. 12. Đstanbul. 9332. 56 * AE 23 mm., 6.3 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 900.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA E ME ΛIT N A ΘHNAIOY Dioskur balıkları arasında haha ve buğday baağı. 57 * AE 22 mm., 6.51 gr., ky. 12. SNG. Cop . 708. 58 * AE 21 mm., 5.85 gr., ky. 12. Kütahya. 663. 59 AE. Mion. 365, 964.

Öy: Zeus’un defne çelenkli baı, sağa, baı arkasında asa. Ay: ΣYNNA EN Haha ve buğday baağı. 60 AE 18 mm., BMC . 393, 7.

Öy: CVNNA EN Athena’nın Korinth miğferli büstü, sağa, aegis li. Ay: Bayku, amphora üzerinde, sağa, solda haha, sağda buğday baağı. 61 * AE 15 mm., 3.79 gr., Ky. 6. RPC. On line, Ash. Museum, no: 10000.

Pseudo Otonom sikkeler Tiberius dönemi (Đ. S. 14 – 37) Öy: KPACCOY Kartal, kanatları yarı açık, ayakta, sağa, baı geriye çevrili. Ay: CVNNA EN Bayku, sağa doğru yatay duran amphora üzerinde, sağa, kanatları kapalı. 62 AE 13 mm., 3.58 gr., ky. 12. RPC I, no: 3184.

Öy: [K]PAC[COY] Kartal, kanatları yarı açık, ayakta, sağa, baı geriye çevrili. Ay: CVNNAE[ N] Bayku, sağa doğru yatay duran amphora üzerinde, sağa, kanatları kapalı. 63 * AE 15 mm., 3.65 gr., ky. 6. Kütahya. 1323.

Öy: CVNNA EN Kartal, kanatları yarı açık, ayakta, sağa, baı geriye çevrili. Ay: KPACCOY Bayku, sağa doğru yatay duran amphora üzerinde, sağa, kanatları kapalı. 64 * AE 16/17 mm.,4.24 gr., ky. 1. Đstanbul. 762/263.

Öy: OYA ΛEPIANOY Kartal, kanatları yarı açık, ayakta, sağa, baı geriye çevrili. Ay: CVNNA EN Bayku, sağa doğru yatay duran amphora üzerinde, sağa, kanatları kapalı. 65 AE 14 mm., 4.0 gr., ky. 1. Afyonkarahisar. S. 826 (silik). 66 AE 13 mm., 3.41 gr., ky. 12. RPC I. no: 3182. 67 AE 3.62 gr. Lindgren – Kovacs, 1985: no. 1035. 68 * AE 14/15 mm., 2.76 gr., ky. 12. Đstanbul. 1656/19.

Öy: CVNNA EN Kartal, kanatları yarı açık, ayakta, sağa, baı geriye çevrili.

Ay: OVA ΛEPIANOV Bayku, sağa doğru yatay duran amphora üzerinde, sağa, kanatları kapalı. 69 AE 15 mm., CNG. no: 11 ( non vidi).

Claudius dönemi (Đ. S. 41 – 54) Öy: CYNNA E N Athena’nın Korinth miğferli büstü, sağa, aegisli. Ay: K ΛAY IOY AN PA ΓAΘOY Bayku yatay duran amphora üzerinde, sağa. 70 AE 20 mm., 3.99 gr . Babelon, 1898: no . 6522. 71 AE 15 mm., 3.52 gr., ky. 12. RPC I. no: 3186.

Öy: Athena’nın Korinth miğferli büstü, sağa, aegis’li. Ay: CYNNA EN Bayku yatay duran amphora üzerinde, sağa. 72 * AE 16 mm., 4.26 gr., ky. 6. SNG. München . 465. 73 AE 3.24 gr., Coll. Weber . 7184. 74 AE 15 mm., BMC. 394, 11. 75 AE 15 mm., BMC. 394, 12. 76 AE Mion. 365, 965. 77 * AE 14 mm., 3.3 gr., ky. 7. Burdur. 5888. 78 * AE 17 mm., 3.15 gr., ky. 6. Kütahya. 8995.

Öy: Athena’nın Korinth miğferli büstü, sağa, aegis’li. Ay: CYNNA EN Bayku yatay duran amphora üzerinde, sola. 79 * AE 15 mm., 3.1 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 1025. 80 * AE 15 mm., 2.90 gr., ky. 12. Đstanbul. 762/1684. 81 AE 12 mm., 2.32 gr., ky. 2. Missere, 1999 : no. 428.

Öy: CYNNA E[ N] Athena’nın Korinth miğferli büstü, sağa, aegis ’li. Ay: APTEM NOC TPOΦEC Bayku yatay duran amphora üzerinde, sağa.

82 AE 3.44 gr., Lindgren, 1993 : no: 620. 83 AE 15 mm., 3.37 gr., ky. 12. RPC I. no: 3189. 84 * AE 16 mm., 3.36 gr., ky. 12. SNG. Aul . 3974. 85 AE 17 mm., Babelon, 1898:no. 6523.

Đ. S. I. II. yy. Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı baı, sağa. Ay: CVNNA EN Athena, ayakta, sola, Korinth miğferli, sağ elinde bayku, sol elinde yere dayalı mızrak, bitiiğinde kalkan. 86 AE 20 mm., 6.4 gr., ky. 12. Ünal, 2005. no: 164. 87 * AE 19 mm., 5.38 gr., ky. 6. SNG. Cop . 711. 88 * AE 19 mm., 5.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1454. 89 * AE 18 mm., 5.17 gr., ky. 12. SNG. Aul . 3975. 90 * AE 21 mm., 4.47 gr., ky. 12. Đstanbul. 9333. 91 * AE 18 mm., 3.99 gr., ky. 12. SNG. Mün . 468. 92 AE 3.74 gr., ky. 6 . SNG Greece .1580. 93 * AE 17 mm., 2.53 gr., ky. 12. SNG. Cop . 710. 94 * AE 18 mm., BMC. 394, 13.

Öy: ehir Tanrıçasının sur taçlı büstü, sağa, önünde dağtanrı(?), uzanmı veya oturur durumda. Ay: CVNNA EN Athena, ayakta, sola, sağ elinde phiale , sol elinde mızrak, arkasında kalkan. 95* AE 18 mm., 4.7 gr., ky. 7. Ünal, 2005. no: 160 . 96 AE 19 mm., 4.11 gr., ky. 6. Baydur 1994, no: 269 (sadece ön yüz resmi verilmitir).

Öy: Athena’nın Korinth miğferli büstü, sağa, aegis li. Ay: CVNNA EN Men, ayakta, sola, omuzları üzerinde hilal, sağ elinde phiale , sol eliyle yere dayalı asa tutuyor. 97 * AE 21 mm., 6.13 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1012. 98* AE 21 mm., 5.1 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1624.

99 AE 21 mm., 5.34 gr., ky. 6. Imhoof Blumer, 1890: 168, no. 2.

Öy: CVNNA EIC IEPAN CVNK ΛHTON Genç Senato’nun diademli büstü, sağa. Ay: HMOC P MAI N Roma Demos’u, ayakta, sola, togalı, sağ elinde phiale , sol eli beline dayalı ve rulo tutuyor. 100* AE 24 mm., 8.50 gr., ky. 12. Đstanbul. 650/ 1162. 101 * AE 24 mm., 8.45 gr., ky. 12. SNG Aul. Nachtr . 8446. 102 AE 25 mm., 8.10 gr., ky. 6. Ashton – Ligtfoot, 2000. no: 37. 103 AE 22mm., 7.72 gr., ky. 12. SNG Cop. 714. 104 * AE 24 mm., 7.22 gr., ky. 6. Đstanbul. 846/ 8. 105 – AE. Imhoof Blumer, 1901: 292, 6. 106 AE Mion. 366, 973. 107 AE 23 mm., BMC. 394, 15. 108 AE 24 mm., BMC. 394, 16. 109 AE 23.5 mm., 9.35 gr., ky. 5. Missere, 1999: no. 430. 110 AE 7.57 gr. Lindgren – Kovacs, 1985: no: 1037.

Öy: IEPAN CVNK ΛHTON CVNNA IC (sic.) Genç Senato’nun diademli büstü, sağa. Ay: HMOC P MAI N Roma Demos’u, ayakta, sola, togalı, sağ elinde phiale , sol eli beline dayalı ve rulo tutuyor. 111 * AE 22 mm., 5.75 gr., ky. 6. Kütahya. 989. 112 AE 21 mm., 4.76 gr., ky. 12. SNG. Cop . 715.

Antoninus Pius dönemi (Đ. S. 138 – 164) Öy: IЄPA CVNK ΛHTOC Genç Senato’nun büstü, sola, giyimli. Ay: Є ΠI ΠPVTANЄ C K ΛA ATTA ΛOV

CVNNA ЄN (iç bolukta), Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, khiton ve himationlu, sağ elinde asa, sol koluyla çocuk Zeus’u tutuyor, yerde ayağı bitiiğinde keçi. 113 AE 27 mm., 12.07 gr., ky. 6. Imhoof Blumer, 1901: 294, 17. 114 * AE 26 mm., 11.8 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1873.

Öy: IЄPA CVNK ΛHTOC Genç Senato’nun büstü, sola, giyimli. Ay: Є ΠI ΠPVTANЄ C K ΛA ATTA ΛOV CVNNAЄN (iç bolukta) Athena, ayakta, sola, Korinth miğferli, sağ elinde phiale , sol elinde mızrak, arkasında kalkan. 115 AE 26 mm., BMC 395, 17. 116 * AE 26 mm., 9.21gr., ky. 6. Đstanbul. 9334. 117 AE 27 mm. Imhoof Blumer, 1883: 413, no. 159.

Đ. S. II. yy. Đkinci Yarısı Öy: IEPA CVNK ΛHTOC Genç Senato’nun büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN Asklepios, ayakta, önden, baı sola, himationu sol omzundan aağı sarkıyor, sağ eliyle yere dayalı yılanlı asa tutuyor. 118 * AE 24 mm., 7.79 gr., ky. 6. SNG. Aul. 3976. 119 AE 23 mm., BMC. 395,18.

Öy: Hermes’in büstü, sağa, giyimli, önünde kerykeion. Ay: CVNNA EN Yanan sunak. 120 AE 16 mm., 3.89 gr., ky. 6. Imhoof – Blumer, 1901: 292, 7.

Öy: Hermes’in petasoslu büstü, sağa, önünde kerykeion . Ay: CVNNA EN Yanan sunak.

121 AE 15 mm., 2.93 gr., ky. 7 . P 2015. (RPC. On line, Ash. Mus.)

Öy: BOV ΛH Boule’nin örtülü ve defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN Demeter, ayakta, sola, sağ elinde buğday baakları, sol elinde uzun meale. 122 * AE 25 mm., 6.99 gr., ky. 6. SNG. Cop. 723. 123 * AE 6.49 gr. Lindgren – Kovacs, 1985: no: 1034.

Öy: BOV ΛH Boule’nin örtülü ve defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN PIE N Akamas, ayakta, sola, miğferli ve zırhlı, sağ elinde Palladium, sol elinde yere dayalı mızrak. 124 * AE 25 mm. BMC. 397, 30.

Öy: BOV ΛH Boule’nin örtülü ve defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN Tykhe, ayakta, sola, dümen ve bereket boynuzu tutuyor. 125 * AE 28 mm., 13.0 gr., ky. 7. Afyonkarahisar. S. 220. 126 * AE 24/26 mm., 10.40 gr., ky. 6. Kütahya. 2412. 127 AE 8.92 gr. Lindgren – Kovacs, 1985: no. 1033. 128 * AE 26 mm., 8.57 gr., ky. 6. Đstanbul. 762 / 1636. 129 * AE 11. 80 gr., SNG. Aul . 3979. 130 AE 26 mm., BMC . 396, 22.

Öy: IЄPA EOVΛH sic. Boule’nin örtülü ve defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA ЄN Tykhe, ayakta, sola, dümen ve bereket boynuzu tutuyor. 131 * AE 22 mm., 5.7 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1019 (“ BOV ΛH” lejandında “B” yerine “E” harfi yazılmıtır).

Öy: IЄPA BOV ΛH Boule’nin örtülü ve defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA ЄN Athena, ayakta, sola, Korinth miğferli, sağ elinde bayku, sol elinde mızrak, arkada kalkan. 132 * AE 28 mm., 7.65 gr., ky. 12. SNG. Cop . 722. 133 * AE 25 mm., 7.42 gr., ky. 6. Đstanbul. 650/1160.

Öy: HMOC Genç Demos’un bantlı büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN Nemesis, ayakta, sola, kalathoslu, sağ elinde dizgin, sol elinde arın, sağ ayağı bitiiğinde tekerlek. 134 * AE 23 mm., BMC. 395, 19. 135 * AE 23 mm., 4.90 gr., ky. 6. Đstanbul. 1090/5 (silik.).

Öy: [ H] MOC Genç Demos’un bantsız büstü, sağa, giyimli. A: CVNNA [ E]N Demeter, ayakta, sola, baı örtülü, sağ elinde iki buğday baağı ve haha, sol eliyle yere dayalı uzun meale tutuyor. 136 * AE 26/27 mm., 10.32 gr., ky. 6. Đstanbul. 1656/29.

Öy: HMOC Genç Demos’un bantsız büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, khiton ve himationlu, sağ elinde asa, sol kolu üzerinde çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 137 * AE 27 mm., 10.29 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3977. 138 AE 28 mm., 9.5 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S.1872. 139 AE Mion Suppl . 621, 590.

Öy: HMOC Genç Demos’un bantsız büstü, sağa, giyimli.

Ay: CVNNA EN Tykhe, ayakta, sola, poloslu, khiton ve himationlu, sağ elinde dümeni sol elinde bereket boynuzu. 140 * AE 26 mm., 9.17 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3978.

Öy: ΘEA POMH Tanrıça Roma’nın sur taçlı ve giyimli büstü, sağa. Ay: CVNNA EN Hygiea, ayakta, sağa, elindeki phiale ile yılanı besliyor. 141 * AE 24 mm., 8.5 gr., ky. 7. Afyonkarahisar. S. 2035. 142 AE 24 mm., BMC. 395, 20. 143 AE 24 mm. Babelon, 1898: no. 6530. 144 AE 24 mm., Đstanbul. 9336. 145 AE 24 mm., 8.17 gr., ky. 7. Missere, 1999: no. 431.

Öy: ΘEA POMH Tanrıça Roma’nın sur taçlı ve giyimli büstü, sağa. Ay: CVNNA EN Nemesis, ayakta, sola, kanatlı, sağ eliyle yakasını tutuyor, sol elinde arın, solda yerde ayağı bitiiğinde tekerlek. 146* AE 24 mm., 7.8 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1610. 147* AE 24 mm., 7.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1215. 148 * AE 24 mm., BMC. 395, 21.

Öy: ΘEA POMH Tanrıça Roma’nın sur taçlı ve giyimli büstü, sağa. Ay: CVNNA EN Zeus, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, sağ elinde Nike, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor. 149 AE 21 mm., Mion. Suppl. 620, 587.

Đ. S. III. yy. Öy: ΘЄA POMH Tanrıça Roma’nın sorguçlu miğferli büstü, sağa.

Ay: CVNNA ЄN Tokalaan iki el. 150* AE 25 mm., 7.9 gr., ky. 3. Afyonkarahisar. S. 1931. 151 * AE 25 mm., 7.46 gr., ky. 3. Đstanbul. 9337. 152 * AE 24 mm., 7.09 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3980. 153 AE 6.25 gr., ky. 12. SNG. Fitzw . no: 1559. 154 * AE 24 mm., 6.18 gr., ky. 6, Đstanbul. 786/16. 155 AE 25 mm., BMC. 398, 31. 156 AE Mion. Suppl . 621, 588.

Öy: ΘЄA POMH Tanrıça Roma’nın sorguçlu miğferli büstü, sağa. Ay: CVNNA ЄN Tokalaan iki el. 157 AE 20 mm., 4.91 gr., ky. 9. SNG Cop . 724. 158 * AE 4.01 gr., ky. 3. SNG Tüb . 4200. 159 * AE 21 mm., 3.9 gr., ky. 3. Afyonkarahisar. S. 1661. 160 AE 21mm., Arslan, 1989: no: 27.

Öy: ΘЄA POMH Tanrıça Roma’nın sorguçlu miğferli büstü, sağa. Ay: CVNNA ЄN Athena, ayakta, sola, sağ elinde bayku, sol eliyle yere dayalı kalkan ve mızrak tutuyor. 161 * AE 23 mm., 7.50 gr., CNG. 09. 01. 2007. Lot. 217. 162 AE 7.49 gr. Lindgren Kovacs, 1985: no. 1038.

Öy: [IЄ] PA BOV ΛH Boule’nin baı örtülü ve defne çelenkli büstü, sağa. Ay: CVNNA ЄN Tokalaan iki el. 163 * AE 19 mm., 4.46 gr., ky. 3. SNG. Aul. Nachtr . 8448.

Öy: CVNNA EN

Sakallı erkek baı (Herakles –Thynnaros ?), sağa. Ay: I NN Tykhe, ayakta, sola, kalathoslu, sağ elinde dümen, sol elinde bereket boynuzu. 164 AE 22 mm., 6.18 gr., ky. 6. SNG. Cop . 720. 165 * AE 23 mm., BMC 396, 23.

Öy: CVNNA EN Sakallı erkek baı (Herakles –Thynnaros ?), sağa. Ay: CVNNA EN Tykhe, ayakta, sola, kalathos’lu, sağ elinde dümen, sol elinde bereket boynuzu. 166* AE 24 mm., 7.5 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1871 . 167 AE 24 mm., 6.53 gr., ky. 6. SNG. Cop . 719. 168 AE 24 mm., 6.2 gr., ky. 5. Missere, 1999: no. 429. 169 AE 24 mm., BMC 396, 24 .

Öy: Serapis’in poloslu büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA ЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 170* AE 20 mm., 4.2 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 222. 171 * AE 19 mm., 3.6 gr., ky.12. Ünal, 2005: no. 62. 172 AE 19 mm., 3.45 gr., ky. 12. SNG. Cop . 716. 173* AE 19 mm., 3.0 gr., ky. 12. Ünal, 2005: no. 163 . 174 * AE 19 mm., 2.9 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 221. 175 AE 19 mm., BMC. 396, 25. 176 AE. Mion . 368, 963.

Öy: Serapis’in polos ’lu büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA ЄN Men, ayakta, önden, Phryg balıklı, omuzları üzerinde hilal, sağ elinde phiale , sol elinde asa. 177* AE 20/21 mm., 4.8 gr., ky. 6. Ünal, 2005: no. 161. 178 AE 21 mm. Babelon, 1898: no. 6524.

Öy: Serapis’in modius ’lu büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA ЄN I NN Dağ (Persis Dağı), konik formlu, kayalık. 179 * AE 2.88 gr. Lindgren – Kovacs, 1985: no. 1039. 180 * AE 20 mm., BMC. 396, 26. 181 AE 20 mm. Babelon, 1898: no. 6525. 182 AE 18 mm., Coll. Weber . 7186.

Öy: ZEVC ΠAN HMOC Zeus Pandemos’un büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA EN I NN Dağ (Persis Dağı), konik formlu, kayalık. 183 AE 3.62 gr., Coll. Weber . 7183. 184 AE 3.60 gr. Imhoof Blumer, 1883 : 413, no. 157. 185 AE 19mm. Babelon, 1898: no. 6526.

Öy: ZЄVC ΠAN HMOC Zeus Pandemos’un büstü, sağa, giyimli. Ay: CVNNA ЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 186 * AE 19 mm., 4.29 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 219. 187 AE 3.40 gr. Imhoof Blumer, 1883 : 413, no. 158. 188 AE 21 mm., Mion . 364, 961.

Öy: AKAMAC Akamas’ın sorguçlu miğferli baı, sağa. Ay: CVNNA EN Đsis, ayakta, sola, polos ’lu, sağ elinde sistrum , sol elinde situla . 189 * AE 18.4 mm., 3.91 gr., ky. 6. S NG. Schweiz . 1225. 190 AE 19 mm., BMC. 397, 27.

Öy: AKAMAC Akamas’ın sorguçlu miğferli baı, sağa.

Ay: CVNNA EN Tykhe, ayakta, sola, kalathos ’lu, sağ elinde dümen, sol elinde bereket boynuzu tutuyor. 191* AE 3.65 gr. Lindgren Kovacs, 1985: no. 1032. 192 * AE 19 mm., 3.0 gr., ky. 12. Ünal, 2005: no. 165. 193 AE 18 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 293, 8.

Öy: Akamas’ın sorguçlu miğferli baı, sağa. Ay: CVNNA EN Tykhe, ayakta, sola, kalathoslu, sağ elinde dümen, sol elinde bereket boynuzu tutuyor. 194 AE 2.64 gr. Lindgren, 1993 : no: 621.

Öy: ΘYNNAPOC Thynnaros’un sakallı baı, sağa, saçı üzerinde bant. Ay: CYNNA EN Đsis, ayakta, sola, polos ’lu, sağ elinde sistrum , sol elinde situla . 195 AE 19 mm., 3.9 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 223. 196 AE 18 mm.,3.65 gr., ky. 6. SNG. Fitz. W . 5010. 197 AE 3.02 gr. Imhoof Blumer, 1890: 224, no. 742. 198 AE. Mion . 364, 962.

Öy: ΘYNNAPOC Thynnaros’un sakallı baı, sağa, saçı üzerinde bant. Ay: CVNNA EN Bayku, yatay duran amphora üzerinde, sağa. 199 AE 15 mm., 3.02 gr., ky. 6. Imhoof Blumer, 1890: 748, no. 742b. 200 AE 2.69 gr., Coll. Weber . 7183.

III. Gordianus dönemi ( Đ. S. 238 244) Öy: CVNNA ЄN Sakallı erkek baı (Herakles – Thynnaros ?), sağa. Ay: PIЄ N I NN

Đki sütunlu yuvarlak kemerli tapınak içerisinde gladyatör kalkanı, iki palmiye dalı arasında, üstte alınlıkta yıldız. 201 * AE 27/29 mm., 10.99 gr., ky. 12. Đstanbul. 650/1161. 202 * AE 28 mm., 10.45 gr., ky. 12. Kütahya. 4566. 203 * AE 28 mm., 10.69 gr., ky. 12. SNG. Cop. 717. 204 * AE 27mm., 7.57 gr., SN G. Aul. Nachtr . 8447. 205 AE 5.48 gr., ky. 4. SNG. Tüb . 4199. 206 AE 28 mm., BMC. 397, 29. 207 AE. Mion . 367, 979.

Öy: CVNNA ЄN Sakallı erkek baı (Herakles – Thynnaros ?) ,sağa. Ay: PIЄ N I NN Đki sütunlu yuvarlak kemerli tapınak içerisinde bezemeli gladyatör kalkanı, iki palmiye dalı arasında, üstte alınlıkta yıldız. 208 AE 7.11 gr., ky. 4. SNG. Tüb . 4198.

Traianus Decius dönemi (Đ. S. 249 251) Öy: CVNNA ЄN Sakallı erkek baı (Herakles – Thynnaros ?), sağa. Ay: APX T ΛHΠOΛЄMOY I ΠΠ IKOY Α Γ Ödül tacı, içinde iki palmiye dalı. 209 * AE 25 mm., BMC 397, 28.

Öy: Sakallı erkek baı (Herakles – Thynnaros ?), sağa. Ay: ΑΡΙΑΝΑ ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΑ Ödül tacı, içinde tek palmiye dalı. 210 AE 24 mm., 7.94 gr., ky. 6. SNG. Cop . 718. 211 * AE 26 mm., 7.5 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1482. 212 * AE 25 mm., 5.7 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1561. 213 * AE 6.58 gr., ky. 4. SNG. Tüb . 4197. 214 AE. M ion . 367, 983.

Gallienus dönemi (Đ. S. 253 268)

Öy: CVNNA ЄN Sakallı erkek baı (Herakles – Thynnaros ?), sağa. Ay: ΙΝΝ ΑΡ ΚЄΛCO Τ Γ Ödül tacı, içinde iki palmiye dalı. 215 AE 24 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 297, 30. 216 AE Babelon, 1898: no. 6527.

Đmparator Portreli Sikkeler Augustus (Đ. Ö. 27 – Đ. S. 14) Öy: ΣEBAΣTOΣ Augustus’un (?) defne çelenkli baı, sağa, önünde litius. Ay: ΣМΕΝΗΣ ΣYNNAE[ Ν ] Zeus tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, sağ elinde kartal, sol elinde asa. 217 * AE 17 mm., 4.94 gr., ky. 12. Đstanbul. 762/1685. 218 * AE 18 mm., 4.9 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 2188. 219 AE 4.78 gr., ky. 12. RPC I . No. 3178. 220 AE 18 mm., 4.69 gr., BMC. 398, 32. 221 AE 18 mm., 4.31 gr., ky. 12. SN G. Cop . 725. 222 * AE 18 mm., 3.5 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 224. 223 AE KM 293, 10. 224 * AE 17 mm., 5. 41 gr., ky. 12. Đstanbul 762/1497.

Tiberius (Đ. S. 14 – 37) Öy: ΣΕΒΑΣΤΟΣ Tiberius’un (?) defne çelenkli baı, sağa. Ay: ΑΝΡΑ[ΓΑΘΟΣ] ΦΙΛΟΚΑΙ[ΣΑΡ] ΣΥΝΝΑ Ε [Ν ] Zeus, ayakta, sola, kartal tutuyor. 225 AE 16 mm., 4.02 gr., R PC I . no: 3179.

Öy: ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ Germanicus’un çelenksiz baı, sağa. Ay: [Σ] ΥΝΝΑΕΝ ΑΝΡΑΓΑΘΟΣ

Bayku, yatay duran amphora üzerinde, sağa. 226 AE 13 mm.,1.73 gr., ky. 12. RPC I . no: 3180. 227 AE 15 mm. Imhoof Blumer, 1901: 293, 11.

Öy: CEBACTOC CYNNA ΕΝ Đmparatorun çelenksiz baı, sağa. Ay: OYA ΛЄPIANOY Zeus, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 228 AE 18 mm., 4.78 gr., ky. 12. RPC I . no: 3181. 229 * AE 16 mm., 5.22 gr., ky. 12. S NG. Aul . 3981. 230 AE 20 mm., 5.62 gr., BMC. 398, 33. 231 AE 4.63 gr. Imhoof – Blumer, 1901: 293, 9.

Öy: CEBACTOC CYNNA ΕΝ Đmparatorun çelenksiz baı, sağa. Ay: ЄПІΚΛΑ ΥΙΟ Υ OYA ΛЄPIANOY Zeus, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 232 * AE 17 mm., 7.32 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3982. 233 * AE 17 mm., 5.79 gr., ky. 12. SNG. Mün . 472. 234 AE 16 mm., 4.72 gr., BMC. 398, 34. 235 AE 18.5 mm., 7.15 gr., ky. 12. Ashton – Ligtfoot, 2000: no. 38.

Öy: CEBACTOC CYNNA ΕΝ Đmparatorun çelenksiz baı, sağa. Ay: KPACCOY Zeus, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 236 AE 18 mm., 6.53 gr., ky. 12. RPC I. no: 3183. 237 * AE 18 mm., 6.12 gr., SNG. Aul . 3983.

Claudius (Đ. S. 41 – 54) Öy: ΚΛΑ VΙΟΝ KAICAPA CVNNA Ι C Claudius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄПІ ΚΛΑVΙΟV ΑΝΡΑΓΑΘΟV ΦΙΛΟΚΑΙCΑΡΟC Zeus, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor.

238 - AE 18 mm., 5.28 gr., ky. 12 . RPC I. no: 3185. 239 AE 20 mm., BMC. 399, 36.

Öy: ΚΛΑ VΙΟΝ KAICAPA CVNNA Ι C Claudius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄПІ ΑΡΤЄМΝΟC APXIЄΡЄC Demeter, ayakta, sola, baı örtülü, sol elinde iki buğday baağı, sağ elinde uzun meale. 240 * AE 19/21 mm., 5.57 gr., ky. 12. Đstanbul. 650/1163. 241 AE 18 mm., 4.92 gr., ky. 12. RPC I . no: 3187. 242 AE 20 mm., 5.12 gr., BMC. 399, 37. 243 * AE 4.37 gr, Lindgren – Kovacs, 1985: no. 1040.

Öy: ΚΛΑ VΙΟΝ KAICAPA CVNNA Ι C Claudius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄПІ ΑΡΤЄМΝΟC ΤΡΟΦЄC Demeter, ayakta, sola, baı örtülü, sol elinde iki buğday baağı, sağ elinde uzun meale. 244 AE 18 mm., 5.19 gr., ky. 12. RPC I . no: 3188. 245 AE 4.86 gr. Babelon, 1898: no. 6535.

Öy: ΚΛΑ VΙΟ [Ν KAICAPA CVNNA Ι C] Claudius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄПІ ΑΡΤЄМ[ΝΟC] AP[XIЄΡЄC TPO] ΦЄC (sağ içte) 246 * AE 20/21 mm., 5.94 gr., ky. 12 . Đstanbul. 1656/28.

Nero (Đ. S. 54 68) Öy: NEPΝ KAIΣΑΡ ΣΕΒΑΣTΟΣ Nero’nun çelenksiz baı, sağa. Ay: TI K ΠΙCΝ ΦΙΛΟΚ CVNNAЄΝ Zeus, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 247 * AE 19.4 mm., 4.9 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 225. 248 * AE 17 mm., 4.87 gr., SNG. Aul. Nachtr . 8449.

249 AE 4.37 gr., Ky. 12. Arslan, 2002. no: 23. 250 AE 18 mm., 3.44 gr., ky. 12. SNG. Cop . 726. 251 * AE 20 mm., 3.09 gr., ky. 12. Đstanbul. 14917 (silik). 252 AE Mion . 367, 985.

Domitianus (Đ. S. 81 – 96) Öy: ΟΜIΤΙΑΝΟΣ KAIΣAP ΣЄBACTOΣ ΓЄPMANIK Domitianus’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: [I]EYΣ ΠΑΝΗΜΟΣ ΣYNNAЄΝ Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 253 AE 24 mm., M ion . 367, 986. 254 AE 23 mm., 8.27 gr., ky. 6. BMC. 399, 39.

Domitia (Đmparator Domitianus’un ei)

Öy: ΟΜIΤΙΑ [Σ]EBAΣTH Domitia’nın büstü, sağa. Ay: ΣYNNAEΝ Athena, ayakta, sola, Korinth miğferli, sağ elinde bayku, sol elinde mızrak, arkasında kalkan. 255 * AE 18 mm., 4.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1784. 256 * AE 19 mm., 3.9 gr., ky. 12. Afyonkarahisar. S. 1516. Öy: ΟΜI[ΤΙΑ Σ]EBAΣTH Domitia’nın büstü, sağa. Ay: ΣYNNAEΝ Athena, ayakta, sağa. 257 * AE 20 mm., 4.16 gr., ky. 6. SNG. Mün . 474. 258 AE 22 mm., B MC. 399, 40.

Nerva ( Đ. S. 96 – 98) Öy: AYTOKPATP KAICAP NEPOYAC CEBACTOC Nerva’nın defne çelenkli baı, sağa.

Ay: IA ΠANHMON CYNNAЄIC Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 259 * AE 23 mm., 9.45 gr., SNG. Aul . 3984. 260 * AE 27.3 mm., 9.90 gr., ky. 12. SNG. Schweiz . 1226. 261 AE Mion . 368, 986. 262 AE 25 mm. Imhoof Blumer,901: 294, 14.

Hadrianus (Đ. S. 117138) Öy: AYT TP APIANOC Hadrianus’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ Kybele, tahtta oturuyor, sola, phiale ve asa tutuyor, tahtın iki yanında birer aslan. 263 AE 18 mm., Mion. 368, 988.

Antoninus Pius (Đ. S. 138 – 161) Öy: AVT KAI T AIΛI ANTNЄINOC Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄΠI ΠЄICNOC TЄPTVΛΛЄΙΝΟV CYNNAЄΝ (iç bolukta). Athena, ayakta, sola, Korinth miğferli, sağ elinde phiale, sol eliyle yere dayalı mızrak ve kalkan tutuyor. 264 * AE 25 mm., 10.8 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1171. 265 * AE 27 mm., 8.95 gr., ky. 6. Đstanbul. 650/1164 (silik). 266 AE 26 mm. Imhoof Blumer, 1901: 294, 16. 267 AE 25 mm., BMC. 400, 41.

Öy: AVT KAI API ANTNЄINOC Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄΠI TI KΛ ΠЄICNOC TЄPTVΛΛЄΙΝΟV CYNNAЄΝ (iç bolukta) Zeus, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 268 AE 29 mm., 17.38 gr., ky. 6. SNG. Cop . 730. 269 AE 28 mm., 12.94 gr., ky. 6. SNG. München 476.

Öy: AVT KAI API ANTNЄINOC Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ZЄYC ΠANHMOC TEΓΛ…AIPOY CYNNAЄΝ Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 270 AE 28 mm., Mion. Suppl . 622, 594.

Öy: AVT KAI API ANTNЄINOC Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄΠI ΠPY[TA]NЄC KΛA ATTAΛOY CYNNAЄΝ Zeus, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 271 * AE 31 mm., 14.32 gr., ky. 6. SNG. Cop . 729. 272 * AE 28 mm., 12.94 gr., SNG. Mün . 476. 273 AE Mion. Suppl . 623, 595.

Öy: AVT KAI [API] ANT[NЄI]NOC Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: ЄΠI ΠPYTANЄ[C KΛA ATTA]ΛOY CYNNAЄΝ Athena Pallas, ayakta, sağa, yukarıya doğru kaldırdığı sağ elinde mızrak, sol kolunda kalkan. 274 * AE 26 mm., 8.6 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1461.

Öy: AΠOKA[TЄ AN]TO ANTN[ЄI]NOC Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ PIЄN Akamas, ayakta, sağa, sorguçlu miğferli, zırhlı ve pelerinli, kısa çizmeli, sol elinde Palladion, sağ eliyle yere dayalı mızrak tutuyor. 275 * AE 26/29 mm., 6.3 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1570. 276 AE 27 mm., 6.5 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 5375. 277 AE 27 mm. Imhoof Blumer, 1901: 294, 15.

Öy: Đmparatorun büstü ve lejand. Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa.

Sur taçlı tanrıça (?), ayakta, sağa, Palladion tutuyor, ayakları dibinde gemi pruvası. 278 AE 28 mm. Babelon, 1898: no . 6538 .

Öy: ΑVT AI APIA A N[ΤΝЄINOC] Antoninus Pius’un defne çelenkli baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ Men, ayakta, önden, Frig balıklı, sağ elinde phiale , sol elinde asa. 279 * AE 17 mm., Ülgen Kol. no: 163. 280 AE 18 mm., 3.70 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1471.

Marcus Aurelius ( Đ. S. 161 – 180) Öy: M AVPHΛI OVHPOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ Demeter, ayakta, sola, baı örtülü, sağ elinde iki buğday baağı ve haha, sol elinde uzun meale. 281 * AE 25 mm., 7.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 708. 282 * AE 22mm., 7.05 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3985. 283 * AE 26 mm., 5.8 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1631. 284 AE 5.67 gr., ky. 6. SNG. Tüb . 4201. 285 AE 24 mm., BMC. 400, 42. 286 AE 25 mm., BMC. 400, 43.

Öy: M AVPHΛ. OVHPOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ Ephesos Artemis’i kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 287 * AE 27 mm., 6.6 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1401. 288 * AE 26 mm., 6.1 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 2072. 289 AE 24 mm., BMC. 400, 44.

Öy: M AVPHΛIOC OVHPOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa.

Ay: CYNNAЄΝ Athena Pallas, ayakta, sağa, yukarıya doğru kaldırdığı sağ elinde mızrak, sol kolunda kalkan. 290 AE 5.84 gr., ky. 6. S NG. Fitzw. No. 1557. 291 * AE 19 mm., 3.72 gr., ky. 6. Đstanbul. 9338. 292 AE 21 mm., BMC. 400, 45. 293 AE 21 mm. Babelon, 1898: no. 6541. 294 AE 20 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 295, 18.

Öy: M AVPH OVHPOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ ΠOΛIAC Athena Polias, bir kaide üzerinde, ayakta, sola, sağ elinde phiale, sol elinde mızrak, kaidenin sağ yanında tek kulplu çömlek ( Oinochoe ?). 295 * AE 28 mm., 5.27 gr., ky. 6. RPC. On line (Ash. Mus. Ox. Un.) no: 2212. 296 AE 27 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 295, 19.

Öy: M AVPHΛIOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa. Ay: CYNNAЄΝ Yanan sunak, girland bezemeli. 297 * AE 15.4 mm., 2.6 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1628 (silik). 298 AE 15 mm., BMC. 401, 41.

Öy: M AVPH OVHPOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa. Ay: ΠPV ATTAΛOV CYNNAЄΝ. Akamas, ayakta, önden, baı sağa, sorguçlu miğferli, zırhlı ve pelerinli, kısa çizmeli, sağ eliyle yere dayalı mızrak tutuyor, sol elinde Nike, palmiye dalı ve çelenk taıyor. 299 * AE 24 mm., 9.7 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 2203. 300 * AE 23 mm., 7.4 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1319.

Öy: M AVPH OVHPOC KAI Marcus Aurelius’un çelenksiz baı, sağa.

Ay: ΠPV ATTAΛOV CYNNAЄΝ (silik). Akamas, ayakta, önden, baı sağa, sorguçlu miğferli, zırhlı ve pelerinli, kısa çizmeli, sağ eliyle yere dayalı mızrak, sol elinde Palladion (? ) tutuyor. 301 * AE 24 mm., 8.5 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S.1508.

Öy: AV KAI M AV ANTNINOC Marcus Aurelius’un defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: ЄΠI ΠPV K ΛOΓIC K ATTAΛOV CYNNAЄΝ (kesimde). Sekiz sütunlu tapınak, önden, içinde Dionysos, ayakta, sola, asma yaprağı çelenkli, çıplak, sağ eli beline dayalı, sol elinde Thrysos . 302 AE 32 mm. Babelon, 1898: no. 6542. 303 AE 27 mm. Imhoof Blumer, 1901: 295, 21. 304 AE 23.25 gr., ky. 7. Ashton – Ligtfoot, 2000: 190.

Öy: AV KAI M [AVPH ANT] NINOC Marcus Aurelius’un defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: ЄΠ[I] CTPATHTIOV IO[….NOV Herakles, ayakta, sağa, çıplak, sağ eli belinde, sol eli ile yere dayalı ve posta sarılı lobuta yaslanmı, lobut boukranion üzerinde. 305 * AE 29/35 mm., 24.52 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3986 (kırık ve noksanlık mevcut).

Öy: Đmparator büstü ve lejand. Ay: CYNNAЄΝ Zeus, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, patera ve asa tutuyor. 306 AE 31 mm., Mion . 368, 989.

Öy: Đmparator büstü ve lejand. Ay: ЄΠI CCΘЄNOC CYNNAЄΝ Men, ayakta, önden, Frig balıklı, sağ elinde phiale , sol elinde asa. 307 AE 26 mm., Mion . 368, 990.

Öy: Đmparator büstü ve lejand. Ay: CYNNAЄΝ IN PIЄN

Men, ayakta, önden, Frig balıklı, sağ elinde phiale , sol elinde asa. 308 AE 31 mm., Mion . 368, 991.

II. Faustina (M. Aurelius’un ei) Öy: ΦAVCTINA CEBACTH II. Faustina’nın büstü, sağa. Ay: EΠI IEPEC IOVΛI ΛVKINOV CYNNAEΝ Dionysos, ayakta, sola, asma yaprağı çelenkli, kısa khitonlu ve çizmeli, sağ elinde phiale , sol elinde t hrysos . 309 * AE 31 mm., 14.73 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3987. 310 AE BMC. 401, 48.

Öy: ΦAVCTINA CEBACTH II. Faustina’nın büstü, sağa. Ay: EΠI IEPI K BACVΛOVC CYNNAEΝ Artemis Ephesia kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 311 * AE 30 mm., 16.48 gr., SNG. Aul . 3988.

Lucius Verus (Đ. S. 161 169 ) Öy: AV KAI Λ AVP OVHPOC Lucius Verus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: ΕΠI ΠPV K ΛOΓIC K ATTAΛOV CVNNAΕΝ (kesimde). Sekiz sütunlu tapınak, içinde Dionysos, ayakta, sola, asma yaprağı çelenkli, çıplak, sağ eli beline dayalı, sol elinde yere dayalı thrysos . 312 * AE 33 mm., 23.35 gr., ky. 6. SNG. Cop . 732. 313 AE 22.42 gr., Coll. Weber . 7187. 314 AE 35 mm., BMC. 401, 49. 315 AE 35 mm., BMC. 401, 50. 316 AE Mion . 369, 992.

Öy: .AV. KAI. Λ. AVP. OVHPOC Lucius Verus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: : ΕΠI. ΠPV K ΛOΓIC. K. ATTAΛOV

CVNNAΕΝ (kesimde). Sekiz sütunlu tapınak, içinde Dionysos, ayakta, sola, asma yaprağı çelenkli, çıplak, sağ elinde phiale , sol elinde yere dayalı thrysos . 317 * AE 35 mm., 23.9 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1988. 318 * AE 33 mm., 21.7 gr., ky. 6. Ünal, 2005. no: 159.

Lucilla ( L. Verus’un ei ) Öy: CEBACTH ΛOVKIΛΛA Lucilla’nın büstü, sağa. Ay: EΠI IEPEC IOVΛI ΛVKINOV CYNNAEΝ Dionysos, ayakta, sola, asma yaprağı çelenkli, kısa khitonlu ve çizmeli, sağ elinde phiale , sol elinde Thrysos . 319 * AE 29 mm.,15.58 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3989. 320 AE. Babelon, 1898: no. 6544.

Öy: CEBACTH ΛOVKIΛΛA Lucilla’nın büstü, sağa. Ay: EΠI IEPI K BACVΛOVC CYNNAEΝ Artemis Ephesia kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 321 * AE 33 mm., 18.83 gr., SNG. Aul. Nachtr . 8450. 322 * AE 30 mm., 16.67 gr., ky. 7. SNG. Mün . 477. 323 AE 31 mm. Imhoof Blumer, 1901: 295, 22. 324 AE 29 mm. Babelon, 1898: no. 6543. 325 AE 26 mm., BMC. 401, 51. 326 * AE 30 mm., 12.32 gr., ky. 7. Đstanbul. 9339. (silik). 327 AE 31 mm., 17.60 gr., ky. 8. SNG. Schweiz . 1227.

Septimius Severus (Đ. S. 193 211 ) Öy: Đmparator büstü ve lejand. Ay: CYNNAЄΝ Asklepios ve Hygeia, ayakta, aralarında Telesphoros. 328 AE 31 mm., Mion . 369, 993.

Iulia Domna (Septimius Severus’un ei) Öy: Iulia Domna’nın büstü ve lejand. Ay: CYNNAЄΝ Asklepios ve Hygeia, ayakta, aralarında Telesphoros. 329 AE 31 mm., Mion . 369, 994.

Öy: IOVΛIA OMNA AVΓ Iulia Domna’nın büstü, sağa. Ay: CVNNAЄN Artemis Ephesia kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 330 AE 28 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 296, 23.

Macrinus (Đ. S. 217 218) Öy: AVT K M OΠЄΛ CЄOV MAKPЄINOC CEBAC Macrinus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Artemis Ephesia kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 331 AE 27 mm., BMC. 402, 52.

Öy: AV:T. K M OΠЄΛ CЄOV. MAKPЄINOC CEBA. Macrinus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Zeus, tahtta oturuyor, sola, sağ elinde Nike, sol eliyle yere dayalı asa tutuyor. 332 * AE 35 mm., 16.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 2034.

Öy: [AVT] K M OΠЄΛ CЄOV MAKPЄINOC CEBAC Macrinus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 333 * AE 30 mm., 10.7 gr., ky. 5. Afyonkarahisar. S. 735. 334 * AE 28/30 mm., 10.55 gr., ky. 12. Đstanbul. 1151/44.

Öy: Đmparator büstü ve lejand. Ay: INN PIЄN CYNNAЄΝ (kesimde) Solda kadın figürü (Tanrıça?), ayakta, sağa, sur taçlı, sol elinde Zeus (?) heykelciği, ayakları bitiiğinde gemi prora’sı, karısında Akamas, ayakta, sola, zırhlı ve miğferli, sağ elinde palladion heykelciği, sol elinde mızrak. 335 AE 34 mm. Mion. 369, 995. 336 * AE 29 mm. Babelon, 1898: no. 6546.

Diadumenianus (Đ. S. 218) Öy: M OΠЄΛ MAKP ANTNЄINOC IAOVK Diadumenianus’un çelenksiz büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 337 AE 28 mm. Imhoof - Blumer, 1901: 296, 24. 338 * AE 28 mm. B MC. 402, 53 (kenarında delik mevcut).

Elagabalus (Đ. S. 218 – 222) Öy: M AVP ANTNIN OC [… Elagabalus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 339 AE 28 mm. BMC. 402, 54.

Iulia Maesa (Elagabalus’un ei) Öy: IOVΛIA MAICA AVΓ Iulia Maesa’nın büstü, sağa. Ay: CVNNAЄN Artemis Ephesia kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 340 AE 27 mm., BMC. 402, 55.

Maximinus (Đ. S. 235 – 238) Öy: Γ IOVΛ OVHP MAZIMOC K Maximinus’un büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 341 AE 28 mm. Mion. Suppl . 624, 598.

Öy: AVT K ΓI OVH MAΞIMЄINOC Maximianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Sağa doğru giden quadriga içerisinde imparator, ayakta, üstte sola doğru uçan Nike, imparatora çelenk sunuyor. 342 AE 33 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 296, 25.

III. Gordianus ( Đ. S. 238 – 244) Öy: AVT KAI M [ANT] ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Artemis Ephesia kült heykeli, önden, iki geyik arasında. 343 * AE 30 mm., 9.8 gr., ky . 6. Afyonkarahisar. S. 1630. 344 AE 27 mm., 9.71 gr., ky. 6. Babelon, 1898: no. 6551. 345 AE 26 mm., Mion. Suppl . 624, 599.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX AΛЄΞANP B AΓNOΘAPXIЄPI B CVNNAЄN (kesimde) Sağa doğru giden quadriga içerisinde imparator, ayakta, üstte sola doğru uçan Nike, imparatora çelenk sunuyor. 346 * AE 33 mm., 20.60 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3990. 347 * AE 32 mm., 18.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 941. 348 AE 33 mm., 13.99 gr., ky. 6. BMC. 403, 56.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX AΛЄΞ[ANP B A]ΓN[OΘAPXIЄP]I B CVNNAЄN (kesimde) Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 349 AE 28.5 mm., 13.09 gr., Lanz. 30/1984. Lot. 735. 350 AE 30.7 mm., 10.56 gr., ky. 6. BMC. 403, 57. 351 AE 27 mm., 8.94 gr., Coll. Weber . 7188. 352 AE 29 mm., Monn . Gr . 413,162.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 353 * AE 28 mm., 8.40 gr., ky. 6. Kütahya. 3433. 354 * AE 29.4 mm., 10.33 gr., ky. 6. SNG. Mün . 478.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX AΛЄΞANP B AΓNOΘAPXIЄP B CVNNAЄN (kesimde) Sekiz sütunlu tapınak, önden, içinde Dionysos (?), ayakta, sağa, çıplak, sağ elinde Thrysos (?), sol elinde phiale (?). 355 AE 30.5 mm., 19.34 gr., ky. 6. Paris 2067 (RPC VII. no: 789). 356 AE 32.5 mm., 17.86 gr. Babelon, 1898: no. 6549.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: PIЄN INN CYNNAЄΝ (kesimde) Ödül tacı, içinde tek palmiye dalı. 357 * AE 32 mm., 11.28 gr., ky. 6. SN G. Aul . 3991.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX AΛЄΞANP B AΓN[OΘAPXIЄP] B CVNNAЄN (kesimde) Ödül tacı, içerisinde iki palmiye dalı. 358 * AE 28.5 mm., 9.91 gr., ky. 6. Berlin. Löbb. (RPC VII. no: 792). 359 AE 28 mm., 8.21 gr., ky. 6. Paris. 2069. (RPC VII. no: 792). 360 AE 28 mm., Mion. Suppl . 624, 601.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX AΛЄΞANP B AΓN[OΘAPXIЄP] B APIANA ΠANAΘHNAIA CVNNAЄN (kesimde) Ödül tacı, içerisinde iki palmiye dalı. 361 AE 28 mm., 9.88 gr., ky. 6. BMC. 403, 58.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX AΛЄΞ AΓN APXIЄPI B CVNNAЄN (kesimde) Đki sütunlu yuvarlak kemerli tapınak içerisinde gladyatör kalkanı, iki palmiye dalı arasında, üstte alınlıkta yıldız. 362 * AE 29 mm., 10.79 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3992. 363 AE 29 mm., 9.80 gr., ky. 6. Babelon, 1898: no . 6552.

Öy: AVT KA M AN ΓOPIANOC III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: PIЄN INN CYNNAЄΝ (kesimde) Đki sütunlu yuvarlak kemerli tapınak içerisinde kült taı, iki palmiye dalı arasında, üstte alınlıkta yıldız. 364 AE 29.6 mm., 12.50 gr., ky. 6. R PC VII , no: 795. 365 * AE 28 mm., 9.9 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 226.

Traianus Decius ( Đ. S. 249 251) Öy: AVT K Γ MЄC TPAI ЄKIN CЄB Traianus Decius’un ıın taçlı büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: APX TΛHΠO IΠΠI CVNNAЄN (kesimde) Sekiz sütunlu tapınak, önden, içinde Dionysos, ayakta, sola, çıplak, sağ eli beline dayalı, sol elinde thrysos . 366 AE 30 mm., BMC. 403, 59. 367 AE Babelon, 1898: no. 6553.

Öy: .AVT. K. Γ. M. KO[V] TPA ЄKIC C[ЄB] Traianus Decius’un ıın taçlı büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Altı sütunlu tapınak, önden, içinde Zeus tahtta oturuyor, sola, Nike ve yere dayalı asa tutuyor. 368 * AE 30 mm., 15.4 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1939.

Öy: AVT K Γ M KOV TPA ЄK CЄB Traianus Decius’un ıın taçlı büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: ЄΠI AVP TΛHΠOΛЄMOV IΠΠIKOV CVNNAЄN (kesimde) Zeus, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 369 AE 33 mm., BMC. 404, 60.

Öy: AVT K Γ M KOV TPA ЄK CЄB Traianus Decius’un ıın taçlı büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Zeus, tahtta oturuyor, sola, yarı giyimli, Nike ve asa tutuyor. 370 * AE 31 mm.,15.03 gr., SNG. Aul. Nachtr . 8451. 371 AE 10.45 gr., ky. 6. Ashton – Ligtfoot, 2000: no. 39.

Öy: AVT K Γ M KOV TPA ЄK CЄB Traianus Decius’un ıın taçlı büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu.

Ay: CVNNAЄN Sağa doğru giden quadriga içerisinde imparator, ayakta, üstte sola doğru uçan Nike, imparatora iki adet çelenk sunuyor. 372 AE 31 mm., 13.21 gr., SNG. Aul . 3993. 373 AE. Babelon, 1898: no. 6555.

Öy: AVT. K.Γ.M.KOV TPA. ЄKIC. Traianus Decius’un ıın taçlı büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Herakles, ayakta, sağa, çıplak, sağ eli belinde, sol eliyle üzeri aslan postu sarılı gürzüne dayanıyor, gürzün altında boukranion . 374 * AE, 32 mm., 15.93 gr., ky. 6. Đstanbul. 9340.

Herennius Etruscus (Đ. S. 251) Öy: AVT K ЄP ЄTPOVC Herennius Etruscus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNA[ЄN] Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 375 AE 25 mm., BMC. 404, 61.

Öy: AVT. KЄP. ЄTPOVC. ЄKI C Herennius Etruscus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Đki sütunlu, yuvarlak alınlıklı tapınak içerisinde kült taı, iki yanında birer palmiye dalı, alınlıkta yıldız. 376 * AE 27 mm., 9.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1500. 377 * AE 26 mm., 8.60 gr., ky. 6. Đstanbul. 960/68 (delik mevcut).

Öy: AVT. KЄP. ЄTPOVC. ЄKI C Herennius Etruscus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN INN Đki sütunlu, yuvarlak alınlıklı tapınak içerisinde kült taı, iki yanında birer palmiye dalı, alınlıkta yıldız.

378 * AE 26mm., 7.8 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 2005.

Gallienus (Đ. S. 253 268) Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CЄB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: ЄΠI APXO KЄΛCOV CVNNAЄN Đki sütunlu yuvarlak alınlıklı tapınak içerisinde Amaltheia, ayakta, sağa, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u taıyor, ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 379 * AE 33 mm., 19.39 gr., ky. 6. Đstanbul. 1090/7. 380 AE 33mm., 16.38 gr., SNG. Cop . 734. 381 * AE 34 mm., 15.9 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1737. 382 * AE 34 mm.,13.32 gr., ky. 6. SNG. Aul . 3994. 383 AE 32 mm., BMC. 404, 63. (delik mevcut.) 384 * AE 35 mm., 17.4 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 2056.

Öy.: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay.: CVNNA[Є]N IN[N] Herakles, ayakta, sağa, çıplak, baında aslan postu, sağ eli belinde, sol eli ile yere dayalı ve posta sarılı gürze yaslanmı, gürzün altında boukranion . 385 * AE 34 mm., 18.0 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 227. 386 * AE 32/33 mm., 15.24 gr., ky. 6. Đstanbul. 1656/30. 387 AE 31 mm., Mion. Suppl . 625, 602. 388 AE 28 mm., BMC. 405, 67.

Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN ЄΠI APX KЄΛCOV Altı sütunlu, üç sıra merdivenli, alınlığında phiale olan tapınak, içinde Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 389 AE 35 mm., 18.35 gr., ky. 6. Đstanbul. 1204/4295. 390 * AE 31 mm., 17.65 gr., SNG. Aul . 3995. 391 * AE 34 mm., 16.9 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1462. 392 * AE 33 mm., 15.18 gr., ky. 6. Đstanbul. 830/12.

393 * AE 31/33 mm., 12.02 gr., ky. 6. Đstanbul. 813/2. 394 AE 33 mm., BMC. 404, 64.

Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Altı sütunlu, üç sıra merdivenli, alınlığında phiale olan tapınak, içinde Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 395 AE 33.2 mm., 19.03 gr., ky. 6. SNG. Schweiz . 1228.

Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Sekiz sütunlu, üç sıra merdivenli, alınlığında phiale olan tapınak, içinde Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, Nike ve asa tutuyor. 396 * AE 34 mm., 16.88 gr., ky. 6. CNG . 07.10. 2005. lot. 558.

Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Đki sütunlu tapınak içerisinde kült objesi gladyatör kalkanı (?), iki palmiye dalı arasında, üst kısmında be adet buğday baağından oluan dizi. 397 AE 15.22 gr., Coll. Weber . 7189. 398 * AE 34 mm., 15.21 gr., ky. 6. SNG. Cop . 733. 399* AE 31 mm., BMC. 405, 65 (sadece arka yüz fotoğrafı mevcuttur). 400 – AE. Mion . 370, 998. 401 – AE. Imhoof – Blumer, 1901: 296, 27. 402 * AE 32/35 mm., 13.12 gr,. ky. 6. Đstanbul. 1673/12. (delik mevcut). Öy: AVT K Π ΛI ЄΓ ΓAΛΛIHNOC Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN INN Đki gladyatör; solda üççatallı mızrak tutan retiarius , karısındaki zırhlı, miğferli ve kalkanlı secutor ile döğüüyor, üstte dörtgen formlu kült objesi (gladyatör kalkanı ?), iki palmiye dalı arasında.

403 * AE 33 mm., 15.83 gr., SN G. Aul . 3998. 404 – AE. Mion. Suppl . 625, 603. 405 – AE. Imhoof – Blumer, 1901: 297, 29.

Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Üstte bir venator, sola doğru koan bir ayı veya kurdun (?) üzerine atlıyor, Ortada dörtgen formlu kült objesi (gladyatör kalkanı ?), sağında bir aslan sola doğru koan bir ceylanı kovalıyor, en altta diğer bir venator, ayakta, sağa, karısındaki yaban domuzuna mızrak ile saldırıyor. 406 AE 34 mm. Imhoof – Blumer, 1901: 297, 28. 407 * AE 33 mm., BMC. 405, 66. (sadece arka yüz fotoğrafı verilmitir). 408 * AE Babelon, 1898: no. 6557.

Öy: AVT KAI Π ΛIK ΓAΛΛHNOC CEB Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN Üstte bir venator, sağa doğru kaçan bir ayının üzerine atlıyor, ortada bir aslan sola doğru koan bir geyiği kovalıyor, en altta ikinci bir venator, mızrak ile karısındaki yaban domuzuna saldırıyor. 409 AE 19.68 gr., ky. 6. SNG. Fitzw. no. 1560. 410 * AE 32 mm.,16.54 gr., SNG. Aul . 3997.

Öy: AVT K Π ΛI ЄΓ ΓAΛΛIHNOC Gallienus’un defne çelenkli büstü, sağa, zırhlı ve paludamentumlu. Ay: CVNNAЄN ЄΠI APX KЄΛCO B Đki atlet, soldaki ayakta, önden, çıplak, baı üzerinde ödül tacı tutuyor, sağdaki ayakta, önden, baı sağa, palmiye dalı taıyor, aralarında kura vazosu, yukarıda ödül tacı. 411 * AE 32 mm., 14.32 gr., ky. 12. SNG. Aul . 3996.

Salonina (Gallienus’un ei) Öy: KOP CAΛNINA CЄB Salonina’nın büstü, sağa. Ay: CVNNAЄN INN Amaltheia, ayakta, sağa, modiuslu, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u taıyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 412 * AE 28 mm., 14.4 gr., ky. 7. Afyonkarahisar. S. 1434. 413 * AE 27 mm., 11.85 gr. SNG. Aul . 3999. 414 AE 27 mm., 10.70 gr., ky. 6. SNG. Cop . 735. 415 AE 10.45 gr., ky. 6. SNG. Fitzw. 5009. 416 * AE 26 mm., 9.90 gr., ky. 6. Kütahya. 682. 417 * AE 28 mm., 9.4 gr., ky. 7. Afyonkarahisar. S. 828. 418 AE 26 mm., 9.20 gr., ky. 6. SNG. Mün . 480. 419 * AE 25/27 mm., 8.00 gr., ky. 7. Kütahya. 2463.

Öy: KOP CAΛNINA CЄB Salonina’nın büstü, sağa. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, modiuslu, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u taıyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 420 AE 28 mm., 9.3 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 1285. 421 AE 9.93 gr. Lindgren – Kovacs, 1985: no. 1041.

Öy: AVΓ CAΛNI[NA C]ЄB Salonina’nın büstü, sağa. Ay: CVNNAЄN Amaltheia, ayakta, sağa, modius’lu, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u taıyor, sağda ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili. 422 AE 27 mm., 8.2 gr., ky. 6. Afyonkarahisar. S. 824.

Homonoia Sikkeleri Synnada – Hierapolis Marcus Aurelius ( Đ. S. 161 – 180) Öy: AV KAI M AV ANTNINOC Marcus Aurelius’un defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CYNNAEΝ IEPAΠOΛI. OMONOIA Hierapolis Apollon’u ayakta, sağa, sağ elinde plektron , sol kolunda kithara , karısında Zeus Pandemos tahtta oturuyor, sola, sağ elinde phiale , sol eliyle asa tutuyor. 423 * AE 35 mm., 26.39 gr., ky. 6. Franke – Karola,1997. no. 2282. 424 AE 34 mm., 18.99 gr., ky. 12. Franke –Nolle, 1997. no: 2283.

Öy: AV KAI M AV ANTNINOC Marcus Aurelius’un defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: CYNNAEΝ K [IE]PAΠOΛEIT[Ν] OMONOIA Hierapolis Apollonu ayakta, sağa, sağ elinde plektron , sol kolunda kithara , karısında Zeus Pandemos tahtta oturuyor, sola, sağ elinde phiale , sol eliyle asa tutuyor. 425 AE 34 mm., Franke –Nolle, 1997. no: 2284.

Lucius Verus (Đ. S. 161 – 169) Öy: AV KAI Λ AVP OVHPOC Lucius Verus’un defne çelenkli büstü, sağa, giyimli ve zırhlı. Ay: CYNNAEΝ IEPAΠOΛITΝ OMONOIA Hierapolis Apollonu ayakta, sağa, sağ elinde plektron , sol kolunda kithara, karısında Zeus Pandemos tahtta oturuyor, sola, sağ elinde phiale , sol eliyle asa tutuyor. 426 AE 33 mm., 25.40 gr., ky. 6. Franke –Nolle, 1997. no: 2285. 427 * AE 36 mm., 25.20 gr., Ky. 6. Franke –Nolle, 1997. no: 2286. 428 AE 33 mm., Ky. 6. Franke –Nolle, 1997. no: 2287. 429 AE 33 mm., 26.97 gr., ky. 6. Franke –Nolle, 1997. no. 2288.

Dokimeon – Synnada III. Gordianus (Đ. S. 238 – 244)

Öy: A M ANT ΓOPIANOC AVΓ III. Gordianus’un defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: OKIMEN CVNNAEN OMONOIA Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili, karısında Tykhe, ayakta, sola, dümen ve bereket boynuzu tutuyor. 430* AE 27 mm., 9.62 gr., ky. 5. Franke – Nolle, 1997. no: 140.

Tranquillina ( III. Gordianus’un ei) Öy: TPANKVΛΛЄINA C Tranquillina’nın büstü, sağa. Ay: OKIMEN CVNNAEN OMONOIA Amaltheia, ayakta, sağa, sur taçlı, sağ elinde asa, sol kolunda çocuk Zeus’u tutuyor, ayağı bitiiğinde keçi, baı geriye çevrili, karısında Tykhe, ayakta, sola, dümen ve bereket boynuzu tutuyor. 431 AE 27 mm., 8.92 gr., ky. 6. Franke –Nolle, 1997. no: 141.

Ephesos – Synnada Caracalla (Đ. S. 198 217) Öy: C M AVP ANTNINOC AVΓ Caracalla’ nın defne çelenkli büstü, sağa, giyimli. Ay: ЄΦЄCIN CVNNAЄN OMONOIA Ephesos Artemisi kült heykeli, önden, sağda Zeus Pandemos, tahtta oturuyor, sola, phiale ve asa tutuyor. 432 AE 33mm., 14.78 gr., Franke –Nolle, 1997. no: 36.

SONUÇ VE DEĞERLENDĐRME

Bugüne kadar arkeolojik kazı ve aratırmaların yapılmadığı Synnada kenti hakkında antik kaynaklar ve yazıtlar dıında kentin basmı olduğu sikkeler, birincil kaynak olarak önemli belgeleri oluturmaktadır.

Synnada kentinin basmı olduğu ilk sikkeleri, Đ.Ö. 2. yy.’da Pergamon Krallığına özgü yeni tip gümü sikkeler olan kistophorlar oluturmaktadır. Synnada kenti ile ilikilendirilen ilk örneklerin Synnada adına Krallık merkezi Pergamon’da basılmı oldukları belirlenmitir. Synnada kentinin basmı olduğu ilk sikkeler olarak kabul edilen kistophorlar ise Roma’nın Asia eyaletinin kurulduğu Đ. Ö. 129 yılı sonrasına tarihlendirilmektedir(Kleiner – Noe, 1977: 82).

Bu örnekler ile Synnada’nın Phrygia bölgesinde en erken sikke basımına geçen ve gümü sikke basabilen az sayıdaki kentlerden biri olduğu anlaılmaktadır. Kentin kistophor basımı ile birlikte aynı dönemde bronz sikke basımına baladığı görülmektedir. Bronz sikkelerinde görülen ön yüz tipleri Athena, Hermes, ehir Tanrıçası ve Zeus baı, arka yüzde amphora üzerinde bayku, Herakles’in gürzü, yıldırım demeti ve asa tutan ayakta Zeus ve Dioskur balıkları arasında haha ve buğday baağı bulunmaktadır.

Synnada kentinin Roma Đmparatorluğu döneminde Đmparator Augustus (Đ. Ö. 27 – Đ.S. 14) dan balayarak Gallienus dönemi (Đ. S. 253 – 268) sonuna kadar devam eden sikke basımında büyük bir artı ve tip çeitliliği görülmektedir. Sikke basımında görülen bu zenginlik, Roma Đmparatorluğu döneminde sağlanan düzen sonucunda kentlerin huzur ve refaha kavumaları ile açıklanabilir. Synnada’nın bu dönemde basmı olduğu sikkeler, kentin sosyal durumu ve inançları, Roma iktidarı ve diğer kentler ile arasındaki ilikileri hakkında bilgiler vermektedir.

Bu dönemdeki sikke tasvirlerinde kentteki kültlere ait Zeus Pandemos (bütün halkların Zeus’u), ehir Tanrıçası Tykhe, Athena, Amaltheia, Dionysos, Demeter, Artemis Ephesia, Herakles, Hermes, Serapis, Đsis, Asklepios, Hygeia, Nemesis, Men, kentin kurucuları olarak kabul edilen Akamas ve Thynnaros, Synnada’da

78 düzenlenen agon ve festivaller ile bağlantılı olarak ödül tacı, atlet, gladyatör döğüleri ve venatio tasvirleri yer almaktadır. Tasvirlerde ayrıca kentteki meclisleri gösteren boule ve demos portrelerinden baka kentin mevcut Roma egemenliği ile uyum ve birliğini simgeleyen Tanrıça Roma, Roma Senatosu ve “Roma halkı” personifikasyonları bulunmaktadır.

Synnada’nın Dokimeion, Hierapolis ve Ephesos kentleri ile arasındaki Homonoia anlamalarını temsil eden sikkelerin, Synnada için öneme sahip Dokimeion ‘daki mermer ocaklarından çıkarılan mermerin ticareti ile ilikili olduğu düünülmektedir.

KAYNAKÇA

Antik Kaynaklar

CICERO Epistulae ad Atticum , (çev.L.C.Purser), Loeb Classical Library, London, 1953

CICERO Epistulae ad Familiares , (çev.W.G.Willimas), Loeb Harvard University Press, London, 1958

DIODORUS SICILUS Bibliothekes Historikes, (çev.C. H. Oldfather), Loeb Classical Library, London, 195257

HERODOTOS Herodot Tarihi (çev. M. Ökmen – A. Erhat), Đstanbul, 1973

PLINIUS Naturalis Historiae (çev. R. Rackham), Loeb Classical Library, London, 1958

POLYBIOS Historiai (çev. W. R. Paton), Loeb Classical Library, London, 1922

STEPHANUS BYZANTIUS Ethnicorum quae supersunt , (çev. A. Meineke), Berlin, 1840

STRABON Geographika (Đngilizce’den çev. A. Pekman), Đstanbul, 1987

TITUS LIVIUS Ab Urbe Condita , (çev.E.T. Page), Loeb Classical Library, London, 1954.

Modern Kaynaklar

AKĐT, O., 1985 Roma Đmparatorluk Tarihi , Đstanbul.

ARSLAN, M., 1989 “Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde Bulunan Phrygia ve Galatia Bölgesi ehir Sikkeleri”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı (1989), Ankara, s.144 – 175.

ARSLAN, M., 2002 “Ünik ve Nadir Roma ehir Sikkeleri”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı(2001), Ankara, s. 6082 .

2008 Antikçağ Anadolusu’nun Savacı Kavmi Galatlar , Đstanbul.

ASHTON, R., LIGHTFOOT, “Ancient and Mediavel coins in Bolvadin C., ÖZME, A., 2000 (Turkey)”, Anatolia Antiqua VIII , s.171 – 195.

BABELON, E., 1898 Inventaire de la Collection Waddington , 4 2, Paris.

BAYDUR, N., 1994 Anadolu’daki Kutsal Dağlar, Dağ – Tanrılar, Klasik Çağ, Đstanbul.

BELKE, K.,MERSICH, N., Phrygien und Pisidien , Wien. 1990

BMC 1906 A Catalogue of the Greek Coins in the British Museum. Catalogue of the Greek Coins of Phrygia, ( haz. B. V. Head, D. Litt ), London.

BURREL, B., 2004 Neokoroi, Greek Cıtıes and Roman Emperors, Boston.

CARRADICE – PRICE 2001 I. Carradice, M. Price, Hellen Dünyasında Sikke , (çev. O. Tekin), Đstanbul, 2001.

CARRINGTON, P., 1977 “The Heroic Age of Phrygia in Ancient Literature and Art”, Anatolian Studies 27 , Journal of the British Institue of Archeology at Ankara, s.117 126.

CHARLESWORT, M. P., Trade Routes and Commerce of the Roman 1984 Empire, Hildesheim, 1962. (2).

Coll. Weber. 1929 Descriptive Catalogue of the Collection of Greek Coins Sir Hermann Weber M.D., III, part II , London.

DREW – BEAR, T., 1990 ” Divinités de Phrygie ”, Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt, II 18. 3 , Berlin –New York, s. 2027 2032.

2001 “Grek ve Roma Dönemlerinde Afyonkarahisar”, Afyonkarahisar Kütüğü, Cilt I , Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar, s. 97110.

DÖNMEZ ÖZTÜRK, F., 2006 Roma Çağı Küçükasya Kentleri Arasında Homonoia Anlamaları , Đstanbul.

DROYSEN, J. G., 1877 Geschichte des Hellenismus, III.Geschichte der Epigonen , Berlin.

EYĐCE, S., 1969 “Anadolu ve Đstanbul’da Lahit Biçiminde Rölik Mahfazaları” , Đstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı 1516 , Đstanbul s. 97145

FERRERO, D. B., 1988 Batı Anadolu’nun Eski Çağ Tiyatroları, Ankara.

FRANKE, P. R., 2007 Roma Döneminde Küçük Asya. Sikkelerin yansımasında Yunan yaamı, ( çev. N. Baydur ve B. T. Baydur), Đstanbul.

FRANKE, P. R. –NOLLÉ, M. K., Die Homonoia –Münzen Kleinasiens und der 1997 thrakischen Randgebiete. I . Katalog, Saarbrücken.

GÖKTÜRK, M.T., 1991 “Bir Grup Erken Kistophorik Sikke”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı (1991), Ankara, s.101116.

2002 “Anadolu’da Sikke Basan Kentler Üzerine Alfabetik Bir Đnceleme”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı (2001), Ankara, s. 109 – 182.

HEAD, B. V., 1911 Historiae Nummorum , Oxford.

HUXLEY, G., 1969 “Notes on Fragments of Three Historians, I.Stephanos of Byzantion s.v. Άκαάντιον”, Greek, Roman and Byzantine Studies 10 , Duke University, Durham, s.163164.

IMHOOF – BLUMER, F., Monnaies Grecques , Paris. 1883

1890 Griechische Münzen , München.

1901 Kleinasietische Münzen , I, Wien.

1908 “Nymphen und Charites auf Griechischen Münzen”, Journal international d’archéologie numismatique 11 , Atina, s.136147.

ĐAMR 1966 Đstanbul Arkeoloji Müzeleri Resimli Rehberi. Yunan, Roma, Bizans Heykeltralık ve Mimarlık Eserleri Kolleksiyonları , Milli Eğitim Basımevi, Đstanbul.

ĐLASLI, A., –ÜYÜMEZ, M., Afyonkarahisar Müzeleri ve Ören Yerleri , Yapı 2008 Kredi Yayınları, Đstanbul.

JONES, A. H. M., 1966 The Greek City from Alexander to Justinian, Oxford.

1971 The Cities of the Eastern Roman Provinces , Oxford.

KARL, H., 1973 Numismatische Beiträge zum Festwesen der Kleinasiatischen und Nordgriechischen Städte im 2./3. Jahrhundert, Saarbrücken.

KARWIESE, S. 1995 Antik Nümizmatiğe Giri , Đstanbul.

KLEINER, F. S., NOE, S. P., The Early Cistophoric Coinage , American 1977 Numismatic Society, New York.

KRON, U., 1976 Die Zehn Attischen Phylenheroen: Geschichte, Mythos, Kult und Darstellung , Berlin

LACROIX, L., 1949 Les reproductıons de statues sur les monnaıes grecques, Liēge.

LESCHHORN, W., 1994 ”Die Kaiserzeitliche Münzprägung in Phrygien. Stand der Arbeiten und Probleme der Forschung”, Nomismata I (1994),s.4957.

LIMC 19811998 Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae , Zürich –München.

LINDGREN H.C., KOVACS, Ancient Bronze Coins of Asia Minor and the F.L. 1985 Levant from the Lindgren Collection , California, 1985.

LINDGREN, H.C., 1993 Ancient Greek Bronze Coins from the Lindgren Collection , California.

LÖBBECKE, A., 1887 “Griechische Münzen aus meiner Sammlung III”, Zeitschrift für Numismatik XV , Berlin, s.357.

MAMA Monumente Asiae Minoris Antiqua IV (1934),Manchester, VI (1939), Manchester.

MAGIE, D., 1950 Roman Rule in Asia Minor, Princeton.

MALAY, H. SILAY, H. 1991 Antik devirde Gladiatörler, Đstanbul.

Mion. 1809 Description de mēdailles antiques grecques et romaines, IV , ( haz. T. E. Mionnet), Paris.

Mion.Suppl . 1835 Description de mēdailles antiques grecques et romaines, Supplement – VII , ( haz. T. E. Mionnet), Paris.

MISSERE, G. MISSERE La Collezione Missere di Monete Romane FONTANA, F., 1999 Provinciali, Modena.

MØRKHOLM, O., 2000 Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri, (çev. O.Tekin), Đstanbul.

MÜNSTERBERG, R., 1912 “Die Beamtennamen auf den Griechischen Münzen”, Zeitschrift für Numismatik XLIV , Berlin.

NOLLÉ, J., 1993 “Kaiserliche Privilegien für Gladiatorenmunera und Tierhetzen”, Jahrbuch für Numismatik und Geldgeschichte 42/43 , München, s. 4982.

OGAN, A., 1934 “uhut kasabasında bulunan lahit”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi (1934), Đstanbul, s. 184185.

ÖZSAĐT, M., 1982 “Anadolu’da Hellenistik Dönem”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi, Cilt 2 ,Đstanbul 1982,s. 280324.

PERROT, G. 1876 “Note sur la situation de Synnada”, Revue Archeologique. Paris. (1876), I, s.190203.

PRICE, S. R. F., 2004 Ritüel ve Đktidar, Küçükasya’da Roma Đmparatorluk Kültü , (çev. T. Esin), Đstanbul

RAMSAY, W. M., 1897 The Cities and Bishoprics of Phrygia, III, Oxford,18951897.

RAMSAY, W. M., 1961 Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası , (çev. M. Pekta),Đstanbul

ROBERT, L., 1934 “Origines mythiques de Synnada”, Revue Archeologiéque. I(1934), s.4 8.

“Lettres Byzantines”, Journal des Savants, 1961 (1961), s. 5155.

1971 Les Gladiateurs dans l’Orient Grec , Amsterdam.

1980 A Travers l’Asie Mıneure Poetes et Prosateurs, Monnaies Greques, Voyageurs et Geographie , 1980 (2. basım).

RPC I. 1992 Roman Provincial Coinage, I, From the death of Caesar to the death of Vitellius (44 BC – AD 69), Part I ,( haz. A. Burnett, M. Amandry, P. P. Ripolles), London – Paris.

RPC II. 1999 Roman Provincial Coinage, II, From Vespasian to Domitian ( AD 69 – 96), Part I , (haz. A. Burnett, M. Amandry, I. Carradice) London – Paris.

RPC VII. 2006 Roman Provincial Coinage, VII, De Gordien I’er Ά Gordien III (238 – 244 aprēs J.C.), 1. Province d’Asie , (haz. M.S. Butcher), London – Paris.

RUGE, W., 1928 “Synnada”, Real Encyklopedie IV A (1928), s.1410 – 1411.

SEYĐRCĐ, M., BAYILMAZ, R., uhut’un Tarihi Coğrafyası, Ekonomisi 1982 Kültürü , Afyonkarahisar.

SNG Aul. 1964 Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland. Sammlung H. von Aulock, Phrygien , Berlin

SNG Aul. Nachtr. 1968 Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland. Sammlung H. von Aulock, Nachträge IV , Berlin.

SNG Cop. 1948 Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of Coins and Medals. Danish National Museum, Phrygia, part II , Copenhagen.

SNG Fitzw. 1929 Fitzwilliam Museum, Catalogue of the Mc Cean Collction of Greek Coins – III , Cambridge.

SNG Greece. 2007 Sylloge Nummorum Graecorum Greece 5, Numismatic Museum Athens, the A.G.Soutzos Collection ,(haz. E. Tsourti, M.D. Trifiro), Athens.

SNG München. 1989 Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland. Staatliche Münzsammlung München, 24. Heft : Phrygien.

SNG Schweiz. 1993 Sylloge Nummorum Graecorum Schweiz II, Münzen der Antike, Katalog der Sammlung Jean Pierre Righetti in Bernischen Historischen Museum ,(haz. B. Kapossy), Bern .

SNG Tübingen. 1998 Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland. Münzsammlung der Universität Tübingen, 6.Heft: Phrygien – Kappadokien

TEKĐN, O., 1993 Antik Anadolu Nümizmatiği Bibliyografyası, Đstanbul.

TÜFEKÇĐ SĐVAS, T., 2008 “Frigler ve Frig Uygarlığı”, Friglerin Gizemli Uygarlığı , Yapı Kredi Yayınları, Đstanbul.

TÜRK, G., 1936 “Thynnaros”, Real Enccyklopedie VI A1 , Stuttgart, 1936.

ÜNAL, E., 2005 Uak Müzesi’nde yer alan Roma Dönemi ehir sikkeleri (Yayınlanmamı Yüksek Lisans Tezi) Eskiehir.