Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Dla Gminy Szaflary Na Lata 2016-2020

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr ……………………….. Rady Gminy w Szaflarach z dnia ……………..2016 r.

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY SZAFLARY NA LATA 2016-2020

„Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Zamawiający:

Gmina Szaflary ul. Zakopiańska 18, 34-424 Szaflary

Wykonawca:

Eko-Efekt Sp. z o.o. 02-679 Warszawa ul. Modzelewskiego 58A lok. 89 www.ekoefekt.pl tel. 22 853 11 93 / 853 82 12 fax. 22 852 03 54 e-mail: [email protected]

Wiceprezes Zarządu: mgr Bartosz Wiśniakowski

Koordynator opracowania: Elżbieta Wójcik

Zespół autorski:

dr Maria Stachurka - Geller inż. Elżbieta Wójcik mgr inż. Paweł Wieczorek mgr inż. Zuzanna Wlazło mgr Bartosz Wiśniakowski

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 2 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Spis treści

1. Wstęp ...... 8 1.1. Podstawy formalne opracowania Planu… ...... 11 1.2. Cel i zakres dokumentu ...... 11 2. Powiązanie Planu… z innymi dokumentami strategicznymi ...... 13 2.1. Regulacje na szczeblu UE ...... 13 2.2. Regulacje na szczeblu krajowym ...... 15 2.3. Regulacje na szczeblu regionalnym i lokalnym...... 19 3. Charakterystyka społeczno-gospodarcza i przyrodnicza gminy Szaflary ...... 25 3.1. Charakterystyka społeczno-gospodarcza ...... 25 3.1.1. Lokalizacja Gminy i informacje podstawowe ...... 25 3.1.2. Demografia ...... 26 3.1.3. Działalność gospodarcza ...... 28 3.1.4. Rolnictwo i użytkowanie gruntów ...... 30 3.2. Charakterystyka przyrodnicza Gminy ...... 31 3.2.1. Klimat ...... 31 3.2.2. Zasoby energii ...... 33 3.2.3. Obszary chronione i cenne przyrodniczo ...... 38 4. Opis stanu obecnego ...... 40 4.1. Zasoby mieszkaniowe i budynki użyteczności publicznej ...... 40 4.1.1. Zasoby mieszkaniowe ...... 40 4.1.2. Budynki użyteczności publicznej ...... 41 4.2. Układ komunikacyjny i hałas komunikacyjny ...... 43 4.3. Gospodarka wodno-ściekowa i odpadowa ...... 45 4.3.1. Gospodarka wodna...... 45 4.3.2. Gospodarka ściekowa ...... 46 4.3.3. Gospodarka odpadami ...... 48 4.4. Energia ze źródeł odnawialnych na obszarze gminy ...... 48 4.5. Pola elektromagnetyczne ...... 49 4.6. Ocena jakości powietrza na obszarze gminy ...... 50 4.6.1. Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych ...... 50 4.6.2. Stan powietrza atmosferycznego na obszarze gminy ...... 52 5. Charakterystyka nośników energetycznych na obszarze gminy ...... 57 5.1. System elektroenergetyczny ...... 57

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 3 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

5.1.1. Liczba odbiorców oraz zużycie energii elektrycznej ...... 57 5.1.2. Zużycie energii na oświetlenie ulic i placów ...... 58 5.2. System ciepłowniczy ...... 58 5.2.1. Opis źródeł ciepła zużywanych na obszarze gminy ...... 58 5.2.2. Sieć ciepłownicza ...... 61 5.3. System gazowniczy ...... 62 6. Obszary problemowe wyróżnione na podstawie przeprowadzonej charakterystyki ...... 63 7. Metodologia opracowania Planu ...... 69 7.1. Struktura PGN ...... 69 7.2. Metodyka...... 70

8. Bazowa inwentaryzacja emisji CO2 ...... 74 8.1. Budynki mieszkalne (ogrzewanie + c.w.u.) ...... 74

8.2. Emisja CO2 związana z przygotowaniem posiłków ...... 79 8.3. Budynki użyteczności publicznej ...... 79 8.4. Budynki przemysłowe oraz biurowe i handlowo-usługowe (cele grzewcze) ...... 80 8.5. Transport ...... 81

8.6. Emisja CO2 związana ze zużyciem energii elektrycznej ...... 84 8.7. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 85 8.8. Emisja pozostałych zanieczyszczeń ...... 87 9. Plan gospodarki niskoemisyjnej ...... 90 9.1. Wizja i cele strategiczne do roku 2020 ...... 90 9.2. Cele szczegółowe ...... 91 9.3. Projekt działań ...... 92 9.4. Efekt ekologiczny i ekonomiczny ...... 101 10. Realizacja planu ...... 102 10.1. Harmonogram działań ...... 102

10.2. Finansowanie przedsięwzięć przyczyniających się do zmniejszenia emisji CO2 - wpisanych do Planu niskiej emisji Gminy Szaflary ...... 103 10.2.1. Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Szaflary na lata 2015-2024 ...... 103 10.2.2. Pomoc publiczna ...... 105 10.2.3. Przegląd podstawowych programów w zakresie współfinansowania inwestycji dot. ograniczenia niskiej emisji i OZE w latach 2014-2020 ...... 107 11. Podsumowanie ...... 129

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 4 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Spis rysunków

Tabela 1. Podstawowe charakterystyki opisujące demografię gminy oraz sytuację na rynku pracy ... 26 Tabela 2. Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach znajdujących się na obszarze gminy Szaflary wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r...... 27 Tabela 3. Prognoza ludności powiatu nowotarskiego ...... 28 Tabela 4. Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 w 2014 r. na obszarze gminy Szaflary...... 28 Tabela 5. Ilość gospodarstw rolnych w zależności od wielkości powierzchni ...... 31 Tabela 6. Podstawowe informacje o zasobach mieszkaniowych na obszarze gminy Szaflary w latach 2010 - 2014 ...... 40 Tabela 7. Liczba mieszkań wyposażonych w wybrane instalacje techniczno – sanitarne ...... 40 Tabela 8. Powierzchnia budynków użyteczności publicznej będącej własnością gminy w podziale na wykorzystywane źródło ciepła ...... 42 Tabela 9. Natężenie ruchu [poj./dobę] na wybranych odcinkach pomiarowych drogi krajowej nr 47 w roku 2010 ...... 43 Tabela 10. Natężenie ruchu [poj./dobę] na wybranych odcinkach pomiarowych drogi krajowej nr 47 w roku 2005 ...... 43 Tabela 11. Natężenie ruchu [poj./dobę] na drogach powiatowych przebiegających przez obszar gminy Szaflary ...... 44 Tabela 12. Charakterystyka sieci wodociągowej gminy Szaflary w latach 2010 - 2014 ...... 45 Tabela 13. Ilość uzdatnionej wody w SUW w Szaflarach (właściciel MZWiK w Nowym Targu) oraz ilość zużytej energii i paliwa w związku z jej eksploatacją...... 46 Tabela 14. Ilość odebranych ścieków z terenu gminy Szaflary [m3] (bez ścieków dowożonych) ...... 46 Tabela 15. Ilość ścieków oczyszczonych na oczyszczalni ścieków w Maruszynie w latach 2008-2014 . 47 Tabela 16. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej oraz ilości odprowadzanych ścieków z gminy Szaflary ...... 47 Tabela 17. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych z terenu gminy Szaflary w latach 2010 - 2014 ...... 48 Tabela 18. Wartość składowej pola elektromagnetycznego w punktach pomiarowych na terenie powiatu nowotarskiego w latach 2009-2013 ...... 50 Tabela 19. Klasyfikacja strefy małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń w 2014 r...... 55 Tabela 20. Ilość odbiorców w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2008-2014 dla powiatu Nowo tarskiego ...... 57 Tabela 21. Ilość dostarczonej energii elektrycznej [MWh] do odbiorców w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2008-2014 dla powiatu nowotarskiego ...... 57 Tabela 22. Zużycie energii elektrycznej na mieszkańca [kWh/os.] na obszarach wiejskich powiatu nowotarskiego w latach 2008-2014 ...... 58 Tabela 23. Ilość opraw oświetleniowych w poszczególnych sołectwach na obszarze gminy Szaflary .. 58 Tabela 24. Charakterystyka parametrów technicznych odwiertów geotermalnych ...... 60 Tabela 25. Charakterystyka innych zainstalowanych urządzeń w Ciepłowni Geotermalnej ...... 61 Tabela 26. Ilość sprzedanego ciepła oraz w podziale na grupy odbiorców na obszarze gminy Szaflary w latach 2009-2014...... 62

Tabela 27. Wskaźniki emisji CO2 dla różnych paliw ...... 74 Tabela 28. Wyliczone powierzchnie budynków mieszkalnych w gminie Szaflary ...... 75

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 5 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 29. Struktura budynków mieszkalnych w gminie Szaflary wg roku budowy ...... 76

Tabela 30. Zapotrzebowanie na ciepło oraz związana z tym emisja CO2 w budynkach mieszkalnych na obszarze gminy Szaflary w roku 2014...... 78

Tabela 31. Zapotrzebowanie na ciepło oraz związana z tym emisja CO2 w budynkach mieszkalnych na obszarze gminy Szaflary w roku 2008...... 78

Tabela 32. Zapotrzebowanie na energię cieplną oraz emisja CO2 z budynków użyteczności publicznej położonych na obszarze gminy Szaflary w 2014 r...... 79 Tabela 33. Wyniki obliczeń zapotrzebowania na energię cieplną (cele grzewcze) oraz związanej z tym emisji CO2 w budynkach przemysłowych oraz biurowych i handlowo-usługowych na obszarze gminy Szaflary w roku 2014 ...... 81 Tabela 34. Samochody poruszające na drogach leżących na obszarze gminy Szaflary [szt.] w ciągu doby ...... 82 Tabela 35. Założenia dotyczące poszczególnych rodzajów paliw samochodowych ...... 83

Tabela 36. Energia w paliwie oraz emisja CO2 w roku 2008 w podziale na rodzaj paliwa ...... 83

Tabela 37. Energia w paliwie oraz emisja CO2 w roku 2014 w podziale na rodzaj paliwa ...... 83

Tabela 38. Zużycie energii w gospodarstwach domowych oraz związana z tym emisja CO2 ...... 84

Tabela 39. Zużycie energii elektrycznej i związana z tym emisja CO2 z analizowanych źródeł na obszarze gminy Szaflary ...... 85 Tabela 40. Emisja CO2 związana z dostarczaniem wody i oczyszczaniem ścieków na obszarze gminy Szaflary w roku 2014...... 86

Tabela 41. Wskaźniki emisji dla Pył PM10, Pył PM2,5, CO2, benzo(a)pirenu, SO2 i NOx w zależności od rodzaju spalanego paliwa (dla źródeł o mocy poniżej 50 kW i 50 kW – 1 MW) ...... 87 Tabela 42. Emisja zanieczyszczeń związana z ogrzewaniem pomieszczeń i przygotowaniem c.w.u. w budynkach mieszalnych i budynkach użyteczności publicznej (2014 r.) ...... 88 Tabela 43. Emisja zanieczyszczeń [kg] związana z ogrzewaniem pomieszczeń i przygotowaniem c.w.u. w budynkach mieszalnych i budynkach użyteczności publicznej (2008 r.) ...... 88

Tabela 43. Całkowita emisja (Mg CO2/rok) z terenu Gminy Szaflary w roku bazowym 2008, w roku 2014 oraz prognoza emisji w roku 2020...... 90

Tabela 45. Plan działań dot. ograniczenia emisji CO2 (w ramach PGN) do realizacji przez Gminę Szaflary ...... 93

Tabela 46. Plan działań dot. ograniczenia emisji CO2 (w ramach PGN) do realizacji przez inne jednostki w Gminie Szaflary ...... 98 Tabela 47. Przedsięwzięcia wpisane do WPF Gminy Szaflary na lata 2015-2024 istotne z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej ...... 104

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 6 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Spis rysunków

Rysunek 1. Sołectwa na obszarze gminy Szaflary ...... 25 Rysunek 2. Struktura demograficzna ludności gminy w 2014 r...... 27 Rysunek 3. Liczba podmiotów gospodarki narodowej i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w latach 2005 - 2014 ...... 29 Rysunek 4. Kierunki wykorzystania powierzchni terenu gminy Szaflary w 2014 r...... 30 Rysunek 5. Średnie temperatury w Polsce w latach 1971-2000...... 32 Rysunek 6. Średnie sumy opadów w Polsce w latach 1971-2010...... 33 Rysunek 7. Nasłonecznienie w Polsce ...... 34 Rysunek 8. Usłonecznienie w Polsce w latach 1971-2000...... 35 Rysunek 9. Wietrzność na terenie Polski ...... 36 Rysunek 10. Mapa wietrzności Polski ...... 37 Rysunek 11. Rozmieszczenie budynków mieszkalnych na obszarze gminy Szaflary ...... 41

Rysunek 12. Steżęnie benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10 na stanowiskach pomiarowych w Nowym Targu i Rabce Zdroju w 2014 roku...... 54 Rysunek 13. Schemat geotermalnej sieci ciepłowniczej na Podhalu ...... 59 Rysunek 14. Schemat systemu geotermalnego funkcjonującego w Ciepłowni Bańska Niżna ...... 60 Rysunek 15. Etapy opracowania i wdrażania PGN ...... 71 Rysunek 16. Struktura wykorzystania głównych źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych w gminie Szaflary ...... 77 Rysunek 17. Emisja zanieczyszczeń [kg] na skutek ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. w budynkach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej (2014 r.) ...... 88 Rysunek 18. Emisja zanieczyszczeń [kg] na skutek ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. w budynkach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej (2008 r.) ...... 89

Rysunek 19. Emisja CO2 z analizowanych obszarów w latach 2008, 2014 i 2020...... 91 Rysunek 20. Schemat kolejności działań dofinansowywanych w programie Ryś ...... 122

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 7 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Streszczenie

„Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” jest strategicznym dokumentem, zawierającym m.in. wyniki inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych na terenie gminy oraz propozycje konkretnych i efektywnych działań ograniczających ich emisję do atmosfery. Głównym jego celem jest rozpoznanie stanu istniejącego gospodarki energetycznej oraz źródeł, które są odpowiedzialne za emisję zanieczyszczeń do powietrza, a także promocja i wdrażanie nowoczesnych i ekologicznych rozwiązań w celu redukcji tej emisji. Niniejszy Plan podzielić można na 3 główne części. Pierwsza z nich zawiera charakterystykę społeczno-gospodarczą oraz przyrodniczą gminy, opis stanu obecnego i nośników energetycznych, jak również opis najważniejszych obszarów problemowych, które wyróżniono na podstawie przeprowadzonej charakterystyki gminy. Druga część zawiera wyniki bazowej inwentaryzacji emisji

CO2 z najważniejszych źródeł emisji na obszarze gminy. Z kolei trzecia część skupia się na realizacji zadań służących ograniczeniu niskiej emisji. W części tej znajduje się harmonogram działań, a także opis możliwości sfinansowania zaplanowanych inwestycji. Poza tym w Planie opisano najważniejsze dokumenty z punktu widzenia prowadzenia gospodarki niskoemisyjnej oraz wskazano wskaźniki monitorowania efektów realizowanych zadań. Gmina Szaflary posiada duży potencjał wykorzystania energii geotermalnej. Dotychczas podłączonych jest do niej jednak jedynie ok. 130 budynków mieszkalnych w miejscowości Bańska Niżna. W najbliższych latach (po zrealizowaniu programu rozbudowy systemu ciepłowniczego Geotermii Podhalańskiej), możliwy jest rozwój sieci geotermalnej, co będzie miało niebagatelne znaczenie dla obniżenia niskiej emisji na obszarze gminy. Obecnie energia geotermalna na obszarze gminy wykorzystywana jest przede wszystkim przez funkcjonujące na tym obszarze kąpieliska termalne. W 2015 r. otwarto tu już drugi tego typu obiekt – po Termach Szaflary swoją działalność rozpoczęły Termy „Gorący Potok”. W połączeniu z bardzo dobrą lokalizacją wzdłuż tzw. Zakopianki decyduje to o dużym potencjale gminy do rozwoju turystyki. Możliwości rozwoju na obszarze gminy energetyki wiatrowej, głównie ze względu na położenie na obszarze chronionego krajobrazu, ukształtowanie terenu i bliskość siedzib ludzkich, są bardzo ograniczone. Obszar ten charakteryzuje się również umiarkowanie korzystnymi warunkami do rozwoju energetyki słonecznej. Strategicznym problemem istotnym z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej na obszarze gminy jest dominacja spalania węgla jako nośnika ciepła. Spalany jest on w większości budynków położonych na obszarze gminy. Brak jest tu również sieci gazowej, a stosowanie OZE przez prywatnych właścicieli domów jest sporadyczne. Ponadto liczne budynki nadal nie zostały poddane termomodernizacji. Pełną charakterystykę gminy przedstawiono we wspomnianej pierwszej części opracowania. W niniejszym Planie zaplanowano wiele działań, które powinny wpłynąć na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza w zdefiniowanych głównych obszarach problemowych tj.: w zakresie ograniczenia emisji komunalnej, z oświetlenia dróg i ulic, transportowej (przy zmodernizowaniu i uporządkowaniu sieci dróg tranzytowych itp.)

Inwentaryzację emisji CO2 z obszaru gminy Szaflary przeprowadzono dla roku bazowego 2008 oraz dla roku 2014 r. Obliczenia wykonano dla następujących źródeł emisji:

 Ogrzewanie pomieszczeń i przygotowanie c.w.u. w budynkach mieszkalnych, a także w budynkach użyteczności publicznej;

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 8 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

 Przygotowanie posiłków w budynkach mieszkalnych;  Zużycie energii na cele grzewcze w budynkach przemysłowych oraz biurowych i handlowo- usługowych;  Transport;  Zużycie energii elektrycznej;  Gospodarka wodno-ściekowa

Metodyka wyliczeń emisji CO2, jak również cała struktura Planu, zgodna jest z zapisami „Poradnika - Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?”. Szczegółowe objaśnienie procedury obliczeń emisji z poszczególnych źródeł wraz z prezentacją wyników zawiera rozdział 8. Przeprowadzona inwentaryzacja wskazała, ze najistotniejszym źródłem emisji na obszarze gminy Szaflary jest sektor budownictwa mieszkaniowego. Emisja ta związana jest z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej, ogrzewaniem pomieszczeń, przygotowaniem posiłków, jak również zużyciem energii elektrycznej. Z tego względu jest to obszar, na którym skupia się najwięcej działań służących poprawie jakości powietrza na obszarze gminy. Istotnym zinwentaryzowanym źródłem emisji jest również transport. Łączna obliczona emisja CO2 w roku bazowym wynosi 50 864,899 Mg. Zaplanowane w harmonogramie działania, które mają przyczynić się do ograniczenia niskiej emisji na obszarze gminy, podzielono na zadania inwestycyjne i nieinwestycyjne realizowane przez Gminę Szaflary, a także na zadania inwestycyjne realizowane przez pozostałe podmioty, m.in. przez mieszkańców i prywatnych inwestorów. Działania te dotyczą takich obszarów jak m.in. termomodernizacja budynków użyteczności publicznej i budynków mieszkalnych, wymiana niskosprawnych systemów grzewczych w budynkach mieszkalnych wraz ze zmianą źródła ciepła, promocja montażu instalacji OZE przez właścicieli prywatnych budynków, rozwój geotermalnej sieci ciepłowniczej, edukacja mieszkańców, budowa ścieżek rowerowych. Planowane całkowite koszty działań przewidzianych w PGN wyniosą ok. 60,1 mln zł. Kwota ta obejmuje nakłady, które powinna ponieść nie tylko Gmina, ale także podmioty zewnętrzne, w tym przede wszystkim sami mieszkańcy. Biorąc pod uwagę wszystkie działania inwestycyjne i nieinwestycyjne, a także uwzględniając fakt, że część z nich być może nie uda się zrealizować w zaplanowanym czasie, ustalono realny cel redukcji emisji CO2 do roku 2020 na poziomie 3% w stosunku do roku bazowego. Na przyjęty cel redukcyjny duży wpływ ma dynamiczny rozwój osadnictwa na obszarze gminy, co wiąże się ze zwiększeniem zapotrzebowania na energię. Aby zrealizować ten cel, obniżenie emisji CO2 powinno wynosić 1 526 Mg. Ustalono jednak, że przy zrealizowaniu wszystkich zaplanowanych działań, skutkujących obniżeniem emisji CO2, dla których ustalono efekt ekologiczny, możliwa jest redukcja jego emisji nawet o 3 420 Mg, tj. o 6,72% w stosunku do roku bazowego 2008. Największa redukcja jest jednak możliwa w przypadku zrealizowania inwestycji przez prywatnych inwestorów i mieszkańców, na co Gmina ma ograniczony wpływ. Realizacja zamierzonych działań pozwoli na znaczący wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych oraz ograniczenie zużycia energii finalnej. Możliwy wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych wynosi ok. 8 238,9 MWh rocznie – głównie poprzez dalszy rozwój sieci geotermalnej. Ustalono, że możliwe jest zwiększenie udziału energii geotermalnej i słonecznej w strukturze zużycia źródeł ciepła na ogrzewanie pomieszczeń i przygotowanie c.w.u. do poziomu ok. 6%. Cel redukcji zużycia energii finalnej w gminie ustalono natomiast na 1% (ok. 1 180 MWh) w stosunku do roku bazowego. Związane jest to przede wszystkim z termomodernizacją budynków mieszkalnych, a więc redukcją zapotrzebowania na energię cieplną.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 9 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

1. Wstęp

Na szczeblu prawa międzynarodowego i unijnego Polska podjęła zobowiązania zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Potrzeba sporządzenia i realizacji planów gospodarki niskoemisyjnej związana jest szczególnie ze zobowiązaniami, jakie określono w ratyfikowanym przez Polskę Protokole z Kioto oraz w pakiecie klimatyczno-energetycznym, przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Ich sporządzanie jest ponadto zgodne z polityką Polski, a założenia zgodne Projektem Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej z dnia 4 sierpnia 2015 r. Jest to odpowiedź Polski na wyzwania związane z ochroną klimatu. Istotą programu jest podjęcie działań prowadzących do przestawienia gospodarki na gospodarkę niskoemisyjną. Przejście na gospodarkę niskoemisyjną w sposób bezpośredni przyczyni się do zmniejszenia w powietrzu koncentracji tych substancji, które wyrządzają bezpośrednią szkodę ludzkiemu zdrowiu. Największe korzyści dla zdrowia przyniesie ograniczenie tzw. „niskich emisji” z ogrzewania budynków poprzez poprawę efektywności energetycznej. Pojęcie „niskiej emisji” w ogólnym ujęciu oznacza zanieczyszczenia, powstające na skutek procesów spalania paliw konwencjonalnych, przede wszystkim w lokalnych kotłowniach i paleniskach domowych. Procesom spalania w źródłach o małej mocy towarzyszy emisja m.in. dwutlenku siarki, tlenków węgla, pyłów, tlenków azotu, metali ciężkich. Emisja ta w istotny sposób wpływa na stan środowiska naturalnego. W przeważającej części indywidualnych systemów grzewczych nadal spala się węgiel (najczęściej o niskich parametrach grzewczych) oraz drewno. Bardzo niepokojącą praktyką, zwłaszcza w mniej zamożnych regionach kraju, jest też spalanie znaczących ilości odpadów komunalnych. Co więcej, stan techniczny kotłów często nie pozwala na spełnienie norm, a także cechuje je niska sprawność spalania. Te negatywne czynniki dodatkowo potęguje fakt, że emitory (kominy) znajdują się na wysokości poniżej 30 m, co powoduje, iż w zwartej zabudowie mieszkaniowej zanieczyszczenia gromadzą się na niskim poziomie, a przez to stają się poważnym problemem zdrowotnym i środowiskowym. Gospodarka niskoemisyjna to przede wszystkim:

 energooszczędne budynki,  lokalne systemy zaopatrzenia w energię,  efektywny transport,  nowe technologie. Gospodarka niskoemisyjna jest jednym z kluczowych elementów programów Unii Europejskiej w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. Podkreśla się tam także istotną rolę samorządów lokalnych w aktywnym przeciwdziałaniu zmianom klimatu. Zachętą do realizacji celów wynikających z pakietu klimatyczno-energetycznego na szczeblu lokalnym są działania NFOŚiGW, który pełni rolę instytucji zarządzającej i wdrażającej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) na lata 2014-2020. Instytucja ta planuje w sposób uprzywilejowany traktować te gminy, które aplikując o środki z programu krajowego POIiŚ na lata 2014-2020 oraz z programów regionalnych na lata 2014-2020, będą posiadały opracowany plan gospodarki niskoemisyjnej. Zatem gminy, które w nowej perspektywie finansowej 2014-2020 będą chciały pozyskać środki finansowe na działania związane m.in. z termomodernizacją budynków czy na wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii, muszą posiadać plany gospodarki niskoemisyjnej. Działania te służą realizacji „Strategii Europa 2020”, wspierającej przejście na gospodarkę niskoemisyjną, co ma uczynić z Europy światowego lidera w dziedzinie energii odnawialnej i technologii niskoemisyjnych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 10 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem o znaczeniu strategicznym. Wskazuje się w nim działania, które prowadzą do transformacji wszystkich sektorów gospodarki. Ich efektami mają być: redukcja emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz redukcja zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej. Dokument ten wyznacza kierunki rozwoju gminy w zakresie działań inwestycyjnych, ale również nieinwestycyjnych, w takich obszarach jak: zaopatrzenie w ciepło i energię, transport publiczny i prywatny, budownictwo publiczne, gospodarka przestrzenna, gospodarka odpadami.

1.1. Podstawy formalne opracowania Planu…

Podstawą opracowania niniejszego dokumentu pn. "Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020" (zwanego dalej Planem…) jest umowa z dn. 12 sierpnia 2015 r. zawarta pomiędzy Gminą Szaflary reprezentowaną przez Wójta Gminy – Rafała Szkaradzińskiego, a Eko-Efekt Sp. z o.o. w Warszawie reprezentowaną przez Prezesa Zarządu – Andrzeja Tukę. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane zgodnie ze „Szczegółowymi zaleceniami dotyczącymi struktury planu gospodarki niskoemisyjnej” wskazanymi przez NFOŚiGW w Regulaminie Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013 (Załącznik nr 9) dot. naboru wniosków na przedsięwzięcia związane z opracowaniem PGN. Niniejszy Plan uwzględnia wskaźniki monitorowania prowadzonej polityki ekologiczno-energetycznej w skali kraju:

1. poziom redukcji CO2 w stosunku do lat poprzednich, 2. poziom redukcji zużycia energii finalnej w stosunku do przyjętego roku bazowego, 3. udział zużytej energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, 4. proponowane monitorowanie wskaźników w oparciu o metodologię zawartą w poradniku „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii SEAP”. Stworzenie dokumentu jakim jest Plan gospodarki niskoemisyjnej ma m.in. przyczynić się do osiągnięcia celów określonych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020, tj.:

 redukcji emisji gazów cieplarnianych;  zwiększenia udziału energii pochodzącej z źródeł odnawialnych;  redukcji zużycia energii finalnej, co ma zostać zrealizowane poprzez podniesienie efektywności energetycznej, a także do poprawy jakości powietrza na obszarach, na których odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu i realizowane są programy (naprawcze) ochrony powietrza (POP) oraz plany działań krótkoterminowych.

1.2. Cel i zakres dokumentu

Konieczność sporządzenia i realizacji niniejszego dokumentu wynika ze zobowiązań określonych w ratyfikowanym przez Polskę Protokole z Kioto oraz w pakiecie klimatyczno-energetycznym, przyjętym przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Ponadto opracowany Plan gospodarki niskoemisyjnej jest zgodny z polityką energetyczną Polski i z Projektem Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) z dnia 4 sierpnia 2015 r.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 11 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

„Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” jest dla Gminy strategicznym dokumentem, mającym wpływ na lokalną gospodarkę ekologiczną i energetyczną. Zawiera on przedstawienie wyników inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych na terenie gminy, podając jednocześnie propozycje konkretnych i efektywnych działań ograniczających ich emisję do atmosfery. Głównym celem niniejszego Planu… jest rozpoznanie stanu istniejącego gospodarki energetycznej oraz źródeł, które są odpowiedzialne za emisję zanieczyszczeń do powietrza, a także promocję i wdrażanie nowoczesnych i ekologicznych rozwiązań, w celu redukcji tej emisji. Jego celem jest analiza zakresu możliwych do realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, których wdrożenie będzie skutkować zmianą dotychczasowej struktury używanych nośników energetycznych oraz zmniejszeniem zużycia energii i w konsekwencji stopniowym obniżaniem emisji gazów cieplarnianych (CO2) do atmosfery na terenie gminy. Dokument zawiera:

 charakterystykę obszaru,  stan jakości powietrza na przedmiotowym obszarze,  identyfikację obszarów problemowych,  metodologię opracowania Planu,  ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian w zakresie inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych,  cele strategiczne i szczegółowe,  harmonogram działań,  opis możliwości finansowania zaplanowanych działań zmniejszających emisję gazów cieplarnianych oraz monitorowanie efektów. Opracowany dokument obejmuje lata 2016-2020, a zaproponowane do realizacji zadania mają na celu:

 zmniejszenie emisji CO2 w stosunku do roku bazowego,  wzrost udziału energii odnawialnej w zużywanej energii końcowej,  ograniczenie zużycia energii końcowej przez odbiorców,  obniżenie poziomu emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Efektem końcowym opracowania „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary” będzie zestaw działań nakierowanych bezpośrednio i pośrednio na redukcję emisji gazów cieplarnianych, a także instrumentów, które wspomogą Gminę w realizacji Planu… i w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną. Do celów szczegółowych należą:  dalszy rozwój planowania energetycznego oraz zarządzania energią w gminie,  zmniejszenie zużycia energii w poszczególnych sektorach odbiorców energii,  zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza (w tym gazów cieplarnianych) związanej ze zużyciem energii na terenie gminy,  zaangażowanie poszczególnych uczestników lokalnego rynku energii w działania ograniczające emisję gazów cieplarnianych,  spełnienie wymagań Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dotyczących formy i zakresu Planu gospodarki niskoemisyjnej.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 12 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

2. Powiązanie Planu… z innymi dokumentami strategicznymi

Obecnie sporządzenie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej nie jest wymagane żadnym przepisem prawa. Jego opracowanie zalecane jest natomiast przez jednostki finansujące proekologiczne przedsięwzięcia inwestycyjne (NFOŚiGW, WFOŚiGW), które udzielenie dofinansowania na realizacje tych przedsięwzięć uzależniają m.in. od posiadania przez Gminę zatwierdzonego PGN i wyszczególnienia w nim działań podlegających dofinansowaniu. Samorządy powinny przedstawić w planach zakres działań operacyjnych obejmujący najbliższe lata do 2020 roku od zatwierdzenia planu. Przedstawione działania muszą być spójne z Wieloletnimi Prognozami Finansowymi WPF. Muszą też wynikać z dokumentów strategicznych dot. ochrony środowiska i być z nimi powiązane. Poniżej przedstawiono dokumenty, w których określono cele i kierunki działań związane z rozwojem gospodarki niskoemisyjnej, dotyczące takich obszarów jak m.in.: zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych, poprawa efektywności energetycznej, poprawa jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń.

2.1. Regulacje na szczeblu UE

1) Pakiet klimatyczno-energetyczny Pod koniec 2008 r. Parlament Europejski przyjął pakiet projektów legislacyjnych, określanych terminem „pakiet klimatyczno-energetyczny”, których głównym celem jest przeciwdziałanie ocieplaniu się klimatu. Ma to zostać osiągnięte poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, zwiększenie efektywności energetycznej i zwiększenie udziału OZE. Głównymi elementami pakietu są:

 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS);  Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (tzw. decyzja non-ETS);  Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (tzw. dyrektywa OZE). Obecnie obowiązującymi celami pakietu klimatyczno-energetycznego (zwanego pakietem 3x20) jest ograniczenie do 2020 roku emisji gazów cieplarnianych o 20%, zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w bilansie finalnej energii do 20% oraz zredukowanie jednostkowego zapotrzebowania na energię o 20% poprzez poprawę efektywności energetycznej. Jako cel określono również doprowadzenie do wzrostu udziału biopaliw w paliwach transportowych do 10%. Na szczycie Rady Europejskiej w dniach 23-24.10.2014 r. uzgodniono zapisy nowego pakietu klimatyczno-energetycznego, w którym zdefiniowano następujące cele główne:

 ograniczenie wewnętrznych emisji gazów cieplarnianych do roku 2030 o co najmniej 40% w porównaniu z poziomem z roku 1990. Cel ten zostanie zrealizowany wspólnie przez UE przy redukcji emisji do 2030 r. przez sektory objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 13 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

emisji (ETS) i nieobjęte tym systemem wynoszącej odpowiednio- 43% i 30% w stosunku do roku 2005;  wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w energii zużywanej w UE do co najmniej 27%. Cel ten będzie wiążący na szczeblu UE:  poprawa efektywności energetycznej w 2030 r. o co najmniej 27% w porównaniu z prognozami zużycia energii w przyszłości w oparciu o obecne kryteria. Z uwagi na specyfikę niniejszego opracowania, najważniejszymi celami istotnymi z punktu widzenia planu gospodarki niskoemisyjnej są cele związane z sektorem non-ETS i efektywnością energetyczną. Na ograniczenie niskiej emisji pozytywny wpływ będą miały również cele związane ze wzrostem udziału energii z OZE. Zasadniczym dokumentem promującym energetykę odnawialną jest dyrektywa PE i Rady 2009/28/WE. Dyrektywa ta ustanawia m.in. wspólne ramy dla promowania energii ze źródeł odnawialnych określając jednocześnie obowiązkowe krajowe cele ogólne w odniesieniu do całkowitego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto i w odniesieniu do udziału energii ze źródeł odnawialnych w transporcie. Celem dla Polski, wynikającym z powyższej dyrektywy jest osiągnięcie w 2020 r. co najmniej 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii finalnej brutto, w tym co najmniej 10% udziału energii odnawialnej zużywanej w transporcie.

2) „Europa 2020” - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu „Europa 2020” jest przyjętą w 2010 r. strategią rozwoju społeczno–gospodarczego Unii Europejskiej z perspektywą do roku 2020. Strategia „Europa 2020” służyć ma osiągnięciu wzrostu gospodarczego, który będzie: inteligentny (dzięki bardziej efektywnym inwestycjom w edukację, badania naukowe i innowacje), zrównoważony (dzięki zdecydowanemu przesunięciu w kierunku gospodarki niskoemisyjnej) oraz sprzyjający włączeniu społecznemu, kładąc szczególny nacisk m.in. na tworzenie nowych miejsc pracy i ograniczanie ubóstwa. Strategia koncentruje się na pięciu dalekosiężnych celach w dziedzinie zatrudnienia, innowacyjności, edukacji, walki z ubóstwem oraz w przeciwdziałaniu zmian klimatu. Wśród celów Strategii nadrzędnym jest osiągnięcie celów „20/20/20” (wymienionych w pakiecie klimatyczno-energetycznym), w tym ograniczenie emisji dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli pozwolą na to warunki. Jednym z siedmiu projektów przewodnich jest projekt „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”. Jest to projekt na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności energetycznej. Do innych istotnych dokumentów na szczeblu UE zaliczyć można m.in.:

 Rezolucję Parlamentu Europejskiego z dnia 15 marca 2012 r. w sprawie planu działania prowadzącego do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r.,  VII Ogólny unijny program działań w zakresie środowiska do 2020 r. Dobra jakość życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety,

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 14 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

 Dyrektywę 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza dla Europy,  Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 10 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.

2.2. Regulacje na szczeblu krajowym

1) Projekt Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej 4 sierpnia 2015 r. Kierownictwo Ministerstwa Gospodarki przyjęło projekt Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN). Projekt Programu został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych. Podstawą przygotowania NPRGN jest konieczność stworzenia ram dla budowy w dłuższej perspektywie optymalnego modelu nowoczesnej materiało- i energooszczędnej gospodarki zorientowanej na innowacyjność i zdolnej do konkurencji na europejskim i globalnym rynku. Istotą Programu jest pobudzenie zmian skutkujących transformacją polskiej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju. Do Programu włączone zostały tylko te rozwiązania, które prowadząc do obniżenia emisyjności, będą jednocześnie wspierać rozwój gospodarczy i wzrost jakości życia społeczeństwa. Celem głównym NPRGN jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju. Celami szczegółowymi i priorytetami określonymi w NPRGN są:

 Cel szczegółowy A: niskoemisyjne wytwarzanie energii:  Priorytet A.1. Modernizacja infrastruktury krajowego systemu elektroenergetycznego.  Priorytet A.2. Rozwój wykorzystania OZE.  Priorytet A.3 Upowszechnienie alternatywnych, innych niż odnawialne, metod pozyskiwania energii.  Cel szczegółowy B: Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, w tym odpadami:

 Priorytet B.1 Promocja optymalnego wykorzystywania surowców.  Priorytet B.2 Rozwój niskoemisyjnej gospodarki odpadami.

 Cel szczegółowy C: Rozwój zrównoważonej produkcji (przemysł, budownictwo, rolnictwo):  Priorytet C.1 Tworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju niskoemisyjnej gospodarki w sektorze przemysłu.  Priorytet C.2 Rozpowszechnienie istniejących technologii niskoemisyjnych w procesach produkcyjnych.  Priorytet C.3 Poprawa standardu energetycznego istniejących budynków.  Priorytet C.4 Poprawa standardu energetycznego nowobudowanych budynków.  Priorytet C.5 Rozwój zrównoważonej produkcji w rolnictwie.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 15 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

 Cel szczegółowy D: Transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilności:

 Priorytet D.1 Zwiększenie efektywności wybranych elementów łańcucha logistycznego.  Priorytet D.2 Transformacja niskoemisyjna w sektorze handlu.  Priorytet D.3 Modernizacja pojazdów oraz infrastruktury w celu upowszechnienia niskoemisyjnych form transportu.  Priorytet D.4 Poprawa efektywności zarządzania transportem oraz wspieranie rozwoju transportu publicznego.  Priorytet D.5 Rozwój i zastosowanie niskoemisyjnych paliw w transporcie oraz magazynowania energii w środkach transportu.

 Cel szczegółowy E: Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji  Priorytet E.1 Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji w edukacji.  Priorytet E.2 Wspieranie dostępności oraz wiarygodności informacji na temat wpływu konsumpcji poszczególnych produktów i usług na emisyjność gospodarki.  Priorytet E.3 Promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji w gospodarstwach domowych.  Priorytet E.4 Promocja transformacji niskoemisyjnej w sektorze publicznym. NPRGN obejmuje działania mające na celu zwiększenie efektywności gospodarki oraz zmniejszenie poziomu jej emisyjności we wszystkich etapach cyklu życia tj. od etapu wydobywania surowców poprzez wytwarzanie produktów, transport i dystrybucję aż po użytkowanie produktów i zarządzanie odpadami.

2) Strategia Rozwoju Kraju 2020 – Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo (M.P.2012.882) Dokument przyjęty został 25 września 2012 r. Jest to główna strategia rozwojowa kraju w średnim horyzoncie czasowym, wskazująca strategiczne zadania państwa, podjęcie których jest niezbędne w perspektywie najbliższych lat, tak aby wzmocnić procesy rozwojowe. Strategia zawiera również szacunkowe wielkości środków finansowych potrzebnych na jej realizację. Strategia wyznacza trzy obszary strategiczne - Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna gospodarka, Spójność społeczna i terytorialna, w których koncentrować się będą główne działania oraz określa, jakie interwencje są niezbędne w perspektywie średniookresowej w celu przyspieszenia procesów rozwojowych. W ramach obszaru strategicznego Konkurencyjna gospodarka wyznaczono cel Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. Dużą wagę przykłada się tam do wzrostu efektywności energetycznej. Zapisano tam, że podejmowane będą działania skierowane na zmianę struktury nośników energii, poprawę sprawności energetycznej procesów wytwarzania oraz przesyłu, efektywne wykorzystanie energii i paliw przez poszczególne sektory gospodarki (głównie transport, mieszkalnictwo, przemysł), w tym sektor publiczny, jak również zwiększenie wykorzystania urządzeń i technologii energooszczędnych. Wspierany będzie także rozwój energetyki rozproszonej poza istniejącą siecią energetyczną z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł. Kwestie istotne dla ograniczenia niskiej emisji poruszane są również w innych priorytetowych kierunkach interwencji publicznej w ramach celu głównego Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko np. zwiększenie wykorzystania OZE przewidziano w ramach priorytetowego kierunki zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 16 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

3) Polityka klimatyczna Polski W wyniku ratyfikowania Protokołu z Kioto, 4 listopada 2003 r. Rada Ministrów przyjęła dokument „Polityka klimatyczna Polski - Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020”, w którym przyjmuje się redukcję emisji gazów cieplarnianych o 30% - 40% w 2020 r. w porównaniu z emisjami w 1988 r. Zgodnie z tym dokumentem wykorzystanie odnawialnych zasobów energii (OZE) - zastosowanie technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii oraz przedsięwzięcia z zakresu poszanowania energii, są najważniejszymi działaniami pozwalającymi efektywnie redukować emisje gazów cieplarnianych. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych tj. energii rzek, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalnej lub biomasy, jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne.

4) Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych Dokument ten Rada Ministrów przyjęła w dniu 7 grudnia 2010 r. Określa on krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w wykorzystaniu energii finalnej. Założenia KPD wynikają z Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. i są szczegółowym opracowaniem w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Dokument zawiera prognozę rozwoju OZE opartego głównie o biomasę i energetykę wiatrową. W dokumencie zakłada się 15,5% udział OZE w całkowitym zużyciu energii brutto w 2020 roku, oraz że filarami zwiększenia udziału odnawialnych źródeł będzie bardziej efektywne wykorzystanie biomasy oraz energii wiatrowej. Dokument wskazuje m.in. szczegółowe środki służące wypełnieniu zobowiązań zawartych w dyrektywie 2009/28/WE, systemy wsparcia w zakresie promocji wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w elektroenergetyce, ciepłownictwie i chłodnictwie, a także transporcie, jak również szczegółowe środki w zakresie promocji wykorzystania energii z biomasy.

5) Polityka energetyczna Polski do 2030 roku – dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 r. (M.P.2010.2.11) Nawiązuje on do głównych celów Unii Europejskiej dotyczących pakietu energetyczno-klimatycznego (przyjętego w grudniu 2008 r.) - tzw. 3 x 20%. W polityce energetycznej w sposób priorytetowy traktuje się kwestię efektywności energetycznej. Postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich jej celów. Główne cele polityki energetycznej w obszarze efektywności energetycznej to: • dążenie do utrzymania zero-energetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospodarki następującego bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną, • konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu UE-15. W Polityce energetycznej duży nacisk kładzie się również na rozwój OZE. Rozwój energetyki odnawialnej ma istotne znaczenie dla realizacji podstawowych celów polityki energetycznej. Promowanie wykorzystania OZE pozwala na zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw oraz stworzenie warunków do rozwoju energetyki rozproszonej opartej na lokalnie dostępnych surowcach.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 17 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

6) Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030 (M.P.2013.121) W obszarze strategicznym konkurencyjność i innowacyjność gospodarki jako jednym z celów strategicznych jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska. Wśród kierunków interwencji istotnych z punktu widzenia niniejszego dokumentu znalazły się tam m.in.:

 modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne,  modernizacja sieci elektroenergetycznych,  realizacja programu inteligentnych sieci w elektroenergetyce,  wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii,  stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki. W dokumencie zauważono, że ze względu na skalę zobowiązań i koszty realizacyjne, szczególnej wagi nabiera proces redukcji emisji CO2 oraz zanieczyszczeń powietrza (m.in. tlenków azotu, siarki oraz pyłów). Za istotne uznano również podejmowanie działań na rzecz efektywnego korzystania z zasobów środowiska. Chociaż nadal dominującym źródłem energii będzie węgiel, to jego udział w bilansie energetycznym kraju będzie się zmniejszał. Udział Polski w realizacji celów klimatycznych spowoduje natomiast, że drugim najważniejszym źródłem dla elektroenergetyki staną się odnawialne źródła energii - docelowo 19% w 2020. Wymaga to jednak odpowiednich narzędzi wsparcia.

7) Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014 Dokument ten został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 20 października 2014 r. Zawiera opis planowanych środków i działań w celu poprawy efektywności energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, co jest niezbędne dla realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią na 2016 r. Określa także środki służące osiągnięciu ogólnego celu w zakresie efektywności energetycznej, rozumianego jako uzyskanie 20% oszczędności w zużyciu energii pierwotnej w Unii Europejskiej do 2020 r. Dokonano tam m.in. przeglądu krajowych celów efektywności energetycznej na 2020 r. i uzyskanych oszczędności energii. Wymieniono tam również środki poprawy efektywności energetycznej: środki horyzontalne, środki w zakresie efektywności energetycznej budynków, środki efektywności energetycznej w instytucjach publicznych, w przemyśle i MŚP, transporcie oraz środki efektywności energetycznej w zakresie wytwarzania i dostaw energii.

8) Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” (M.P.2014.469) W tym przyjętym 15 kwietnia 2014 r. dokumencie zmiany w zakresie ograniczenia zanieczyszczeń powietrza oraz reformę systemu gospodarki wodnej uznano za priorytetowe w zakresie ochrony środowiska. Strategia BEiŚ wchodzi w skład 9 zintegrowanych strategii rozwoju. Uszczegóławia ona zapisy Strategii Rozwoju Kraju 2020 w dziedzinie energetyki i środowiska, jak również stanowi ogólną wytyczną dla Polityki energetycznej Polski i innych programów rozwoju, które będą elementami systemu realizacji BEiŚ. W dokumencie tym za kluczowe uznano, aby przy jednoczesnym wzroście produkcji energii elektrycznej i zapewnieniu pokrycia zapotrzebowania na energię cieplną, następowała redukcja

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 18 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Pogodzenie tych procesów jest możliwe tylko przez unowocześnienie sektora energetyczno-ciepłowniczego, poprawę efektywności energetycznej oraz ograniczenie tzw. niskiej emisji dzięki zastępowaniu tradycyjnych pieców i ciepłowni nowoczesnymi źródłami, przy zwiększeniu dostępnych mechanizmów finansowych będących wsparciem dla inwestycji w tym zakresie. W związku z obecnością Polski w Unii Europejskiej, BEiŚ koresponduje ponadto z celami rozwojowymi określanymi na poziomie wspólnotowym, ujętymi przede wszystkim w dokumencie Europa 2020 oraz celami pakietu klimatyczno-energetycznego. W dokumencie wymieniono główne kierunki interwencji i zadania w obszarze energetyki i środowiska, co uwzględniono również przy opracowywaniu niniejszego Planu....

Innymi dokumentami szczebla krajowego, istotnymi z punktu widzenia planu gospodarki niskoemisyjnej są m.in.:

 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020. Umowa Partnerstwa;  Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U.2011.94.551 z późn. zm.);  Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (tekst jednolity Dz.U.2014.712);  Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.2013.1232 z późn. zm.);  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020;  Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013, prowadzonego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska. Dokument ten zatytułowany „Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej”.

2.3. Regulacje na szczeblu regionalnym i lokalnym

1) Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 Strategia rozwoju województwa, będąca Załącznikiem Nr 1 do Uchwały Nr XII/183/11 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 26 września 2011 roku, jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu województwa, określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, prowadzonej w przestrzeni regionalnej. W opracowaniu dostrzeżono, że nadal istotnym problemem pozostaje zapewnienie bezpieczeństwa w obszarze szeroko rozumianego środowiska naturalnego, co dotyczy także ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza oraz zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wśród kierunków polityki rozwoju znalazła się m.in. poprawa bezpieczeństwa ekologicznego oraz wykorzystanie ekologii dla rozwoju Małopolski. Jako jedno z kluczowych działań uznano poprawę jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań, a także wzrost poziomu wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 19 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

2) Subregionalny Program Rozwoju Województwa Małopolskiego Subregionalny Program Rozwoju do roku 2020 (dalej SPR 2020) został przyjęty 26 sierpnia 2015 roku przez Zarząd Województwa Małopolskiego. SPR 2020 jest instrumentem służącym wdrożeniu zasady zintegrowanego podejścia terytorialnego do rozwoju w wymiarze gospodarczym, społecznym i terytorialnym wynikającym z dokumentów strategicznych na poziomie europejskim, krajowym i regionalnym. SPR określa zatem politykę Województwa Małopolskiego wobec pięciu subregionów funkcjonalnych. Gmina Szaflary znalazła się w Subregionie Podhalańskim. Subregion podhalański złożony z 3 powiatów: nowotarskiego, suskiego oraz tatrzańskiego, charakteryzuje się unikalnymi w skali kraju walorami przyrodniczymi Tatr i Beskidu. Stąd rozwój tego regionu ukierunkowany jest na rozwoju turystyki, stworzenie warunków jego rozwoju w tym dostępności komunikacyjnej i ograniczenia zanieczyszczeń powietrza. Jako kluczowe działania w tym regionie wskazuje się: • poprawę dostępu do usług publicznych, a także rozwój infrastruktury komunikacyjnej wewnątrz gminnej jak też umożliwiającej dostęp do Nowego Targu i Zakopanego, które to miejscowości postrzegane są jako ośrodki usług ponadlokalnych. Utrudniony układ komunikacyjny postrzegany jest też jako ograniczenie dojazdu turystów; • zanieczyszczenie powietrza, które oddziałuje bezpośrednio na zdrowie mieszkańców, jak również może mieć negatywny wpływ na ruch turystyczny. Z uwagi na indywidualny charakter zabudowy Podhala, w tym względzie wydaje się konieczne położenie większego nacisku na wzrost edukacji ekologicznej mieszkańców.

3) Program Strategiczny Ochrona Środowiska Załącznik do uchwały Nr LVI/894/14 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 27 października 2014 r. Jest to jeden z 10 programów strategicznych realizujących Strategię Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020, m.in. w zakresie poprawy jakości powietrza i regionalnej polityki energetycznej. Dokument ten jest także aktualizacją obowiązującego dotychczas Programu Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego i prezentuje działania przewidziane do realizacji w latach 2014-2020. Jak podkreślono, słabą stroną województwa małopolskiego jest wysoki udział emisji pochodzącej ze spalania w węglowych kotłach indywidualnych, w tym spalania odpadów. Emisja z indywidualnego ogrzewania mieszkań przy wykorzystaniu starych, niskosprawnych kotłów opalanych węglem, często niskiej jakości, a nawet odpadów jest główną przyczyną wysokich poziomów pyłu PM10, PM2,5 oraz benzo(a)pirenu w powietrzu. Dlatego w omawianym dokumencie określono priorytet: „poprawa jakości powietrza, ochrona przed hałasem oraz zapewnienie informacji o źródłach pól elektromagnetycznych”. W ramach tego priorytetu najistotniejszym działaniem z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej jest „sukcesywna redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza, zwłaszcza pochodzących z systemów indywidualnego ogrzewania mieszkań”. Te ogólne działanie dotyczy przedsięwzięć związanych z redukcją emisji zanieczyszczeń z ogrzewania mieszkań, redukcją emisji zanieczyszczeń z transportu, wzrostem poziomu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także redukcją emisji zanieczyszczeń z procesów przemysłowych i energetyki. Natomiast strategicznymi przedsięwzięciami są:

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 20 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

 Realizacja gminnych programów ograniczania niskiej emisji (PONE) oraz  Modernizacja układów technologicznych i wprowadzanie najlepszych dostępnych technik produkcji i spalania paliw w celu spełnienia przepisów unijnych w zakresie emisji przemysłowych oraz systemu handlu emisjami gazów cieplarnianych.

4) Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020 Dokument ten stanowi Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 240/15 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 4 marca 2015 r. Program składa się z 13 jednofunduszowych osi priorytetowych, z czego najistotniejszymi z punktu widzenia opracowywanego Planu… jest oś priorytetowa 4: Regionalna polityka energetyczna. W ramach tej osi priorytetowej planowane są następujące obszary wsparcia:  Cel tematyczny 4: Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach.  Priorytet inwestycyjny (PI) 4a: Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych;  PI 4b: Promowanie efektywności energetycznej i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach;  PI 4c: Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym;  PI 4e: Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu.  Cel tematyczny 6: Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobieganie ryzyku i zarządzanie ryzykiem.  PI 6e: Podejmowanie przedsięwzięć mających na celu poprawę stanu jakości środowiska miejskiego, rewitalizację miast, rekultywację i dekontaminację terenów poprzemysłowych (w tym terenów powojskowych), zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza oraz propagowania działań służących zmniejszaniu hałasu. Na wymienione kwestie zwrócono również szczególną uwagę w niniejszym Planie…. Działania wpisane w planie działań, które zgodne są z powyższymi priorytetami inwestycyjnymi będą mogły uzyskać dofinansowanie na ich realizację. Szczegółowe informacje i działania określono w dokumencie Szczegółowy Opis Osi Priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020, stanowiącym Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 1423/15 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 22 października 2015 r.

5) Program ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Małopolska 2023 – w zdrowej atmosferze Dokument przyjęty został Uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego Nr XLII/662/13 z dnia 30 września 2013 r. Celem dokumentu jest osiągnięcie w całej Małopolsce do 2023 r. dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń w powietrzu: pyłu PM10, PM2,5, benzo(a)pirenu, dwutlenku azotu i dwutlenku siarki.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 21 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Głównymi działaniami naprawczymi w zakresie ochrony powietrza wyznaczonymi w Programie są m.in.:

 Realizacja gminnych programów ograniczania niskiej emisji – eliminacja niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe,  Rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych i sieci gazowych zapewniająca podłączenie nowych użytkowników,  Termomodernizacja budynków oraz wspieranie budownictwa energooszczędnego w budownictwie mieszkaniowym oraz w obiektach użyteczności publicznej,  Ograniczenie emisji z transportu,  Ograniczenie emisji przemysłowej,  Edukacja ekologiczna mieszkańców. Wśród jednostek realizujących wymienione działania naprawcze nie uwzględniono gminy Szaflary, jednak są one zgodne z działaniami planowanymi w niniejszym Planie…

6) Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego w województwie małopolskim Został przyjęty przez Sejmik województwa małopolskiego uchwałą LVI/908/14 w dniu 27 października 2014 r. Plan realizuje cel strategiczny województwa w postaci poprawy dostępności usług transportowych, poprzez rozwój zrównoważonego systemu transportu zbiorowego. Zakłada on priorytet usług kolejowych, wspieranych dowozowymi liniami autobusowymi do wybranych węzłów przesiadkowych. Z przedstawionych w planie priorytetów środków transportu zbiorowego, wynika, że mieszkańcy wsi preferują komunikację autobusową, a wręcz komunikację mikrobusami. Plan określa: zasady organizacji ruchu przewozów, standard usług przewozowych, sposób organizowania systemu informacji dla pasażera.

7) Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Nowotarskiego 2015-2022 Strategia przyjęta została Uchwałą Nr 339/XLVI/2014 Rady Powiatu Nowotarskiego z dnia 30 października 2014 r. Jest to najważniejszy dokument określający i porządkujący kierunki rozwoju powiatu do roku 2022. Definiując stan docelowy w roku 2022 r. określono, że w powiecie nowotarskim społeczność lokalna będzie wrażliwa ekologicznie i podejmowała będzie inicjatywy w zakresie ochrony środowiska i ograniczania emisji zanieczyszczeń. Ponadto liczne mają być przykłady uruchamiania prosumenckich instalacji produkcji energii „zielonej”. W dokumencie określono także konkretne cele redukcyjne emisji zanieczyszczeń do powietrza: emisja zanieczyszczeń gazowych od 2020 r. ma być min. o 40% niższa w porównaniu ze stanem z 2013 r., a emisja zanieczyszczeń pyłowych ma być na poziomie nie wyższym niż stan z 2013 r. Działania zaplanowane w niniejszym Planie… przyczynią się do realizacji tych celów.

8) Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Nowotarskiego na lata 2004-2015 Zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji pyłów i gazów cieplarnianych i niszczących warstwę ozonową należy do najważniejszych celów ekologicznych zapisanych w tym dokumencie. W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:  Ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemyśle,  Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa,  Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 22 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Jest to spójne z działaniami określonymi w Planie… Szczególnie istotne jest przy tym ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa, który na omawianym terenie ma największy wpływ na emisję zanieczyszczeń do powietrza, przede wszystkim ze względu na wykorzystywanie w przestarzałych urządzeniach grzewczych niskiej jakości węgla, a także różnego typu materiałów odpadowych. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania zawarte w POŚ, a także istotne z punktu widzenia niniejszego Planu… to m.in.: eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach domowych; promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych; centralizacja uciepłowienia prowadząca do likwidacji małych kotłowni i indywidualnych palenisk domowych; rozbudowa sieci gazowej; wspieranie finansowe inicjatyw mieszkańców zmieniających ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne; edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych).

9) Strategia Rozwoju Gminy Szaflary wraz z komplemantarnym Planem Inwestycyjnym na lata 2007-2017. Dokument przyjęty został Uchwałą Nr IX/53/2007 Rady Gminy Szaflary. Najważniejszym zadaniem mającym wpływ na ograniczenie niskiej emisji jest stopniowe uciepłownienie sołectwa Szaflary w oparciu o wody geotermalne, które to zadanie służy realizacji celu strategicznego „Przyjazne dla środowiska rozwiązania w zakresie usług komunalnych”. Celem wspomnianego działania jest wykorzystanie unikalnych lokalnych zasobów wód geotermalnych do poprawy komfortu życia mieszkańców, zmniejszenia kosztów ogrzewania obiektów i zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska gminy ze źródeł niskiej emisji.

10) Program Ochrony Środowiska Gminy Szaflary Program ochrony środowiska przyjęty został Uchwałą Nr XXVIII/165/2005 Rady Gminy Szaflary. Długoterminowa polityka środowiskowa gminy ujęta w tym dokumencie obejmowała okres do roku 2014, a zatem Program ten wymaga już aktualizacji. Jednak uwypuklone tam najważniejsze wyzwania są nadal aktualne. Są to: 1. ograniczenie oddziaływania emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych na mieszkańców i cenne obiekty przyrodnicze, 2. ograniczenie niskiej emisji poza komunikacyjnej, w tym poprzez ograniczenie użytkowania pieców węglowych i przejście na ogrzewanie gazowe lub elektryczne, 3. przeciwdziałanie potencjalnemu zagrożeniu pożarami wielkoprzestrzennymi (lasy, pola). W dokumencie podkreślono, że zadaniem gminy ma być promowanie ogrzewania ekologicznego oraz prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie szkodliwości spalania odpadów w piecach gospodarczych.

11) Zmiana Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Szaflary (projekt) Realizacja niniejszego Planu… spójna będzie z omawianym Studium, ponieważ określono w nim, że w ramach polityki racjonalnego kształtowania środowiska gminy Szaflary,należy w istniejącej zabudowie sukcesywnie zmieniać czynnik grzewczy na czynniki mniej uciążliwe, takie jak energia elektryczna, olej opałowy, gaz i energia geotermalna. Docelowo na tych źródłach powinien być oparty system grzewczy w całej gminie. W Studium zakłada się sukcesywny rozwój sieci ciepłowniczej

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 23 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” wykorzystującej wody termalne i sukcesywne podłączanie do niej budynków położonych na terenie gminy, jak również wykorzystanie wód geotermalnych do celów leczniczo-wypoczynkowych. W Studium brak jest natomiast wytycznych odnośnie posadowienia odnawialnych źródeł energii.

12) Założenia Do Planu Zaopatrzenia w Ciepło, Energię Elektryczną i Paliwa Gazowe Gminy Szaflary Dokument ten jest blisko związany z Planem Gospodarki Niskoemisyjnej. Zawarte są w nim takie ważne elementy jak: opis systemów energetycznych na obszarze gminy, prognoza zapotrzebowania energetycznego gminy, możliwości wytwarzania energii w gminie z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, propozycja przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie energii i paliw, czy kierunki rozwoju i modernizacji systemów zaopatrzenia w energię. Wiele postulatów i propozycji wpływających na ograniczenie zużycia energii i emisji zanieczyszczeń do powietrza znalazło swoje odzwierciedlenie w niniejszym Planie…, dlatego dokumenty te są ze sobą spójne.

13) Regionalny Plan Energetyczny (RPE) dla województwa małopolskiego na lata 2013-2020 Plan ten zawiera m.in. analizę potencjału rozwojowego OZE w województwie, bilans energetyczny województwa, prognozę zapotrzebowania na energię w różnych sektorach, jak również plan działań z planem finansowych oraz omówienie systemu jego wdrażania. Celem głównym Planu jest osiągnięcie standardów europejskich w systemie energetycznym Małopolski, a także zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez pokrycie zapotrzebowania energetycznego regionu w oparciu o zróżnicowane zasoby. Wyróżniono także 3 priorytety:  Priorytet I: tworzenie warunków i mechanizmów mających na celu zwiększenie udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym województwa;  Priorytet II: wsparcie działań mających na celu oszczędne i efektywne wykorzystanie energii;  Priorytet III: Małopolska świadoma energetycznie - poprawa systemu rozwiązań organizacyjnych, edukacyjnych i finansowych w zakresie polityki energetycznej.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 24 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

3. Charakterystyka społeczno-gospodarcza i przyrodnicza gminy Szaflary

3.1. Charakterystyka społeczno-gospodarcza

3.1.1. Lokalizacja Gminy i informacje podstawowe

Gmina Szaflary jest gminą wiejską położoną w powiecie nowotarskim, w południowej części województwa małopolskiego. Obszar gminy zajmuje 5 427 ha, co stanowi 3,68% powierzchni powiatu nowotarskiego oraz 0,36% powierzchni województwa małopolskiego. Gmina Szaflary graniczy z następującymi gminami: • Miasto Nowy Targ i Gmina Nowy Targ - od północy, • Czarny Dunajec - od zachodu, • Biały Dunajec (powiat tatrzański) - od południa, • Bukowina Tatrzańska (powiat tatrzański) - od wschodu. W skład gminy wchodzi 7 sołectw: Bańska Niżna, Bańska Wyżna, Bór, Maruszyna, Skrzypne oraz Zaskale.

Rysunek 1. Sołectwa na obszarze gminy Szaflary Źródło: Opracowanie własne

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 25 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Głównymi drogami na obszarze gminy jest przebiegająca z północy na południe droga krajowa nr 47 Rabka – Nowy Targ – Zakopane (tzw. „Zakopianka”). Równoległe przebiega linia kolejowa: Kraków – Sucha Beskidzka – Chabówka – Nowy Targ – Zakopane. Jest to trasa kolejowa o znaczeniu krajowym. Na terenie gminy znajduje się przystanek kolejowy i stacja kolejowa. Odległości drogowe od ważniejszych miast regionu: • Kraków - 92 km, • Nowy Sącz - 82 km, • Zakopane - 17 km, • Łysa Polana (przejście graniczne ze Słowacją) – 22 km, • Nowy Targ – 6 km. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym wg J. Kondrackiego, obszar Gminy Szaflary położony jest w obrębie Mezoregionu Kotlina Orawsko-Nowotarska oraz Mezoregionu Pogórze Spisko - Gubałowskie, wchodzących w skład Makroregionu Obniżenie Orawsko - Podhalańskie. Gminę Szaflary od południa otaczają Tatry, od północy zaś Gorce z Turbaczem. Na wschód od gminy znajduje się Pieniński Pas Skałkowy i Pieniny Spiskie, natomiast na zachodzie położone są torfowiska nowotarsko – orawskie.

3.1.2. Demografia

Na koniec 2014 r. gminę Szaflary zamieszkiwały 10 874 osoby. Od wielu lat obserwuje się wzrost liczby mieszkańców na obszarze gminy. Między rokiem 1995 a 2014 liczba ta zwiększyła się o 1 525 osób (16,3%), na co wpływ ma zarówno dodatni przyrost naturalny, jak i dodatnie saldo migracji. Przekłada się to również na wzrost gęstości zaludnienia, która w 2014 r. wynosiła 200 os./km2. Jest ona wyraźnie wyższa niż w całym powiecie nowotarskim (129 os./km2), jednak mniejsza niż średnia w woj. małopolskim (222 os./km2). Podstawowe charakterystyki opisujące demografię gminy oraz sytuację na rynku pracy ujęto w tabeli 1.

Tabela 1. Podstawowe charakterystyki opisujące demografię gminy oraz sytuację na rynku pracy Rok Charakterystyka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba ludności w tym: 10 401 10 501 10 593 10 695 10 783 10 809 10 874 mężczyźni 5 211 5 260 5 302 5 349 5 389 5 400 5 431 kobiety 5 190 5 241 5 291 5 346 5 394 5 409 5 443 Gęstość zaludnienia [os./km2] 192 193 195 197 199 199 200 Saldo migracji na 1000 osób 2,5 3,8 2,0 3,3 2,6 1,6 2,4 Przyrost naturalny na 1000 ludności 5,6 5,5 2,9 6,3 2,6 1,3 3,0 Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 21,4 21,5 21,7 22,2 22,5 22,7 23,5 osób w wieku produkcyjnym Udział bezrobotnych zarejestrowanych w 3,8 5,0 5,9 5,7 7,0 7,0 6,2 liczbie ludności w wieku produkcyjnym [%] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 26 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 2. Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach znajdujących się na obszarze gminy Szaflary wg stanu na dzień 31 grudnia 2014 r.

Miejscowość Liczba stałych mieszkańców Liczba czasowych mieszkańców Bańska Niżna 1 198 13 Bańska Wyżna 1 081 12 Bór 487 21 Maruszyna 1 958 23 Skrzypne 1 095 8 Szaflary 3 424 69 Zaskale 1 426 25 10 669 1 711 Źródło: http://szaflary.pl/o-gminie/ewidencja-ludnosci/

Gmina charakteryzuje się względnie dobrą sytuacją na rynku pracy. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 r. wynosił 6,2% i był mniejszy niż w woj. małopolskim (6,6%) i powiecie nowotarskim (7,3), a także w porównaniu ze wskaźnikiem dla całego kraju (7,5%). Ludność gminy Szaflary jest społeczeństwem stosunkowo młodym. W strukturze demograficznej ludności dominują mieszkańcy w przedziale wieku 20 - 34. Pełen wykres struktury demograficznej ludności gminy Szaflary przedstawiony został na rys. 1. Analizując udział ludności wg ekonomicznych grup wieku należy stwierdzić, że na przestrzeni ostatnich kilku lat maleje udział ludności w wieku przedprodukcyjnym (do 17 roku życia) kosztem ludności w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. W 2014 r. udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wynosił 21,7%, w wieku produkcyjnym 63,4%, a poprodukcyjnym 14,9%.

>85 39 113 80-84 86 144 75-79 110 169 70-74 129 158 65-69 200 205 60-64 248 266 55-59 301 297 50-54 396 321 45-49 380 397 40-44 389 373 35-39 377 384 30-34 494 419 25-29 457 435 20-24 457 435 15-19 390 386 10-14 336 332 5-9 352 312 0-4 290 297 -500 -400 -300 -200 -100 0 100 200 300 400 500

mężczyżni kobiety

Rysunek 2. Struktura demograficzna ludności gminy w 2014 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 27 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W tabeli poniżej przedstawiona została prognozowana liczba ludności na terenie powiatu nowotarskiego w roku 2015, 2017 oraz 2020. Prognozowany jest nieznaczny wzrost liczby mieszkańców.

Tabela 3. Prognoza ludności powiatu nowotarskiego

Rok Charakterystyka 2015 2017 2020 Liczba ludności w tym: 137 795 138 678 139 937 kobiety 69 667 70 097 70 706 mężczyźni 68 128 68 581 69 231 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

3.1.3. Działalność gospodarcza

Według stanu na rok 2014 na obszarze gminy istniało 623 podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON. Jak można zauważyć w tabeli 4, zdecydowanie dominują tutaj podmioty z sekcji G wg PKD 2007, a więc zajmujący się handlem hurtowym i detalicznym oraz naprawami pojazdów samochodowych, włączając motocykle. W ramach tej sekcji najwięcej podmiotów gospodarczych (146) należy do działu 47 (handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi). Są to więc przedsiębiorstwa, których działalność nie ma większego wpływu na zanieczyszczenie środowiska.

Tabela 4. Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON wg sekcji PKD 2007 w 2014 r. na obszarze gminy Szaflary Sekcja wg Liczba Objaśnienie PKD 2007 podmiotów A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 4 B Górnictwo i wydobycie 0 C Przetwórstwo 62 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i D 16 powietrze do układów klimatycznych Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z E 7 rekultywacją F Budownictwo 121 Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając G 193 motocykle H Transport i gospodarka magazynowa 42 I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 38 J Informacja i komunikacja 5 K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 6 L Działalność związana z obsługą runku nieruchomości 7 M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczną 19 N Działalność w zakresie usług administracyjnych i działalność wspierająca 9 O Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenie społeczne 10

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 28 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

P Edukacja 31 Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 16 R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 11 Pozostałą działalność usługowa; gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, S i T 26 gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby U Organizacje i zespoły ekstremalne 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

W sekcji C, która mogłaby potencjalnie odpowiadać za znaczącą emisję zanieczyszczeń na obszarze gminy, dominują podmioty, których działalność nie wpływa w sposób istotny na zanieczyszczenie atmosfery, tj. podmioty zajmujące się produkcją skór i wyrobów ze skór wyprawionych (16), produkcją odzieży (14), produkcją artykułów spożywczych (9), produkcją wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli; produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania (8). Na obszarze gminy nie ma podmiotów gospodarczych zatrudniających więcej niż 49 osób. 590 podmiotów zatrudnia do 9 pracowników, natomiast 33 od 10 do 49 pracowników. Na poniższym rysunku przedstawiono zmiany liczby podmiotów gospodarczych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w latach 2005 - 2014. Widać wyraźnie, że liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy systematycznie wzrasta, co skorelowane jest ze wzrastającą z roku na rok liczbą ludności.

0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

podmioty gospodarki narodowej osoby fizyczne prowadzące działność gospodarczą

Rysunek 3. Liczba podmiotów gospodarki narodowej i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w latach 2005 - 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS

Poza produkcją rzemieślniczą o charakterze regionalnym, związaną z przerobem miejscowych płodów (wyprawa skór, produkcja odzieży, produkcja serów), znaczna grupa mieszkańców zajmuje się zakwaterowaniem turystów i usługami gastronomicznymi. Usługi te prowadzone są w ramach Sekcji I „Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi” (38 podmiotów), jak i na mniejsza skalę w ramach Sekcji S i T „Pozostała działalność usługowa; gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby” (26 podmiotów).

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 29 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Standard zakwaterowania turystów i wczasowiczów wymaga komfortu cieplnego w pokojach, jak i bieżącej ciepłej wody w dużych ilościach. Sprawia to, że system grzewczy w tych budynkach pełniących rolę pensjonatów powinien być szczególnie efektywny i nie zanieczyszczający powietrza.

3.1.4. Rolnictwo i użytkowanie gruntów

W użytkowaniu gruntów w gminie Szaflary zdecydowanie dominuje wykorzystanie rolnicze. Powierzchnia użytków rolnych w gminie wynosi aż 80,4%, z czego najwięcej grunty orne (46,7% powierzchni gminy). Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują tu natomiast lasy. Według danych GUS z 2014 roku, na terenie gminy Szaflary całkowita powierzchnia gruntów leśnych wynosi 793,14 ha (14,6%), z czego aż ok. 81% to lasy prywatne. Lesistość w gminie jest zdecydowanie mniejsza niż lesistość kraju (29,97%), województwa (28,7%), a także powiatu (37,2%). Struktura użytkowania gruntów w gminie została przedstawiona na rys. 3.

2,9% 4,1%

14,7% 46,7% 8,5%

22,2%

0,8% gruty orne sady łąki trwałe pastwiska trwałe lasy grunty zabudowane i zurbanizowane razem inne Rysunek 4. Kierunki wykorzystania powierzchni terenu gminy Szaflary w 2014 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

Gmina Szaflary położona jest w obrębie trzech jednostek fizyczno-geograficznych tj. Kotliny Nowotarskiej, Pasa Skalicowego i Pogórza Gubałowskiego. Jednostki te znacznie różnią się od siebie, zwłaszcza pod względem pochodzenia geologiczno-geomorfologicznego oraz wykształcenia litologicznego. W obrębie Kotliny Nowotarskiej położony jest niewielki fragment północnej części gminy, wzdłuż granicy z Nowym Targiem. Kotlinna część gminy to obszar najlepszych w skali gminy i Podhala gleb ornych i użytków zielonych. Zaliczone są one do IV klasy gruntów ornych i 12 kompleksu owsiano- ziemniaczanego górskiego. Są to przeważnie gleby brunatne kwaśne, gleby pseudobielicowe oraz mady. W Kotlinie Nowotarskiej występują naturalne bory sosnowo-świerkowe i bory sosnowo- torfowe. Występowanie formacji borowo-torfowiskowych jest ściśle związane z wysokim poziomem wód gruntowych, co ma miejsce w północnej części Szaflar i Zaskala. Pas Skalicowy wyróżnia się odmiennym charakterem, związanym z kontrastowo odmienną od pozostałej części Podhala budową geologiczną. W morfologii i krajobrazie zaznacza się przeważnie

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 30 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” jako pojedyncze skałki wapienne o wysokości względnej 10-80 m. Przeważają tam gleby słabe, V i VI klasy bonitacyjnej w kategorii gruntów ornych i III klasy - w kategorii użytków zielonych. Pas Skalicowy ku południowi łagodnie przechodzi w Pogórze Gubałowskie, które obejmuje południową część gminy, tj. około 50 % jej powierzchni. Gleby tego obszaru należą do słabych (V i VI klasa bonitacyjna), silnie szkieletowych o niskiej wartości produkcyjnej. Generalnie na terenie przeważają gleby klasy V i VI zaliczane do kompleksów owsiano-ziemniaczano- górskiego (12), owsiano-górskiego (13) i kompleksu 14 obejmującego grunty pod użytki zielone. Występują tu głównie gleby gliniaste brunatne i bielicowe wytworzone z fliszu podhalańskiego. Na obszarze wychodni skał jurajskich występują gleby gliniaste ciężkie, rędziny jurajskie brunatne natomiast w obrębie dolin potoków, mady lekkie i średnie lokalnie ciężkie. Główne kierunki produkcji rolnej wynikają z długoletniej tradycji i opierają się przede wszystkim na użytkach zielonych. W hodowli zwierząt główną rolę odgrywa bydło mleczne i chów owiec. Na gruntach ornych uprawia się przede wszystkim owies i ziemniaki, chociaż niemałe znaczenie ma też uprawa pszenicy i jęczmienia. Zgodnie z ostatnim Powszechnym Spisem Rolnym, który został przeprowadzony w 2010 r., na obszarze gminy funkcjonowało 1 569 gospodarstw, z czego prowadzących działalność rolniczą – 1 325. Wśród wszystkich gospodarstw najwięcej (775) było takich, których powierzchnia wynosiła 1 - 5 ha. Tylko 20 gospodarstw miało powierzchnię >15 ha.

Tabela 5. Ilość gospodarstw rolnych w zależności od wielkości powierzchni

Ogółem do 1 ha włącznie od 1 do 5 ha od 5 do 10 ha od 10 do 15 ha > 15 ha 1 569 446 720 113 26 20 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS

3.2. Charakterystyka przyrodnicza Gminy

3.2.1. Klimat

Warunki klimatyczne gminy Szaflary nie są sprzyjające do rozwoju rolnictwa. Obszar ten charakteryzuje znaczna ilość opadów i krótki okres wegetacji, a także jedna z najniższych średnich temperatur w Polsce, co charakterystyczne jest dla obszarów górskich. Obszar gminy stanowi wycinek karpackiej przestrzeni, zawartej pomiędzy wysokością 605 m n.p.m. w rejonie ujścia Małego Rogoźnika (Skrzypnego) do Wielkiego Rogoźnika, a 927 m n.p.m. w obrębie Bańskiego Wierchu. Zróżnicowanie pionowe rzędu ponad 300 m oraz urozmaicenie rzeźby jest przyczyną zróżnicowania warunków przyrodniczych na stosunkowo niewielkiej powierzchni gminy. Cechą charakterystyczną środowiska przyrodniczego gminy jest jego zasadnicza dwudzielność. Na północy dominują warunki przyrodnicze rozległej i wysoko położonej kotliny śródgórskiej. Na pozostałym obszarze dominują warunki niskich i średnich pogórzy. Warunki klimatyczne gminy kształtują przede wszystkim masy powietrza polarno-morskiego napływające z zachodu i północnego zachodu. Zimą przynoszą ocieplenie i odwilż oraz zachmurzenie wraz z opadami, latem ochłodzenie, zachmurzenie i również opady, często typu nawalnego. Częstym zjawiskiem termicznym są silne inwersje, obejmujące swym zasięgiem całą gminę.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 31 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Suma opadów atmosferycznych na obszarze gminy kształtuje się w granicach 800 – 1200 mm na rok, przy czym połowa tej wielkości to opad śnieżny. Okres wegetacyjny trwa tu poniżej 190 dni, a długość zalegania pokrywy śnieżnej uzależniona jest od wysokości nad poziomem morza, a także od ekspozycji zbocza, na którym zalega. Średnia długość zalegania pokrywy śnieżnej o grubości ponad 20 cm wynosi 45 do 95 dni rocznie. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 5-6°C. Obszar gminy znajduje się w zasięgu oddziaływania wiatru halnego, którego prędkość może przekraczać 30 m/s. Jest to ciepły wiatr wiejący z południa, mogący jednak powodować poważne zniszczenia. Zgodnie z normą PN-82-B-02403 „Temperatury obliczeniowe zewnętrzne” gmina Szaflary leży w IV strefie klimatycznej, dla której przyjmuje się temperaturę obliczeniową powietrza na zewnątrz budynków równą -22°C. Poniżej przedstawiono mapy, obrazujące średnie roczne temperatury powietrza i średnie sumy opadów w Polsce.

Rysunek 5. Średnie temperatury w Polsce w latach 1971-2000. Źródło: http://www.imgw.pl/klimat/

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 32 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rysunek 6. Średnie sumy opadów w Polsce w latach 1971-2010. Źródło: http://www.imgw.pl/klimat/

3.2.2. Zasoby energii

Energetyka słoneczna Nasłonecznienie to suma natężenia promieniowania słonecznego w danym czasie i na danej powierzchni np. suma natężenia promieniowania słonecznego w czasie godziny, dnia, roku na powierzchni 1 m². Nasłonecznienie/napromieniowanie jest wielkością opisującą zasoby energii słonecznej w danym miejscu i czasie. Nasłonecznienie najczęściej wyrażane jest w Wh/m², kWh/m², MJ/m², GJ/m² na dzień, miesiąc lub rok.

 napromieniowanie podaje się w jednostce energii odniesionej do 1 metra kwadratowego powierzchni (kWh/m2). W Szaflarach średniorocznie wynosi ono ok. 1 080 – 1 120 kWh/m2.  usłonecznienie to liczba godzin (w określonym czasie) z bezpośrednio widoczną operacją słoneczną. Parametr ten określa warunki pogodowe, nie zaś zasoby.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 33 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Potencjał teoretyczny promieniowania słonecznego dla Polski szacuje się na ok. 1,1106 PJ rocznie w przeliczeniu na powierzchnię kraju (ok. 1 000 kWh/m2/rok)1. Na rysunku poniżej przedstawiono roczny rozkład natężenia promieni słonecznych dla Polski.

Rysunek 7. Nasłonecznienie w Polsce źródło: www.solarisinfo.pl

Najwyższe nasłonecznienie wynoszące ok. 1 150 kWh/m2/rok posiada południowa część województwa lubelskiego. Zgodnie z zamieszczoną mapą nasłonecznienie na obszarze gminy Szaflary jest wysokie i wynosi 1 080 – 1 160 kWh/m2. Obszar gminy Szaflary charakteryzuje się natomiast bardzo niskim usłonecznieniem w skali kraju. Jak wynika z poniższej mapy w latach 1971-2000 wynosiło ok. 1 450 h w ciągu roku.

1 Tytko R. Odnawialne źródła energii, Warszawa 2011

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 34 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rysunek 8. Usłonecznienie w Polsce w latach 1971-2000. Źródło: http://www.imgw.pl/klimat/

Energia słoneczna może być wykorzystywana w trzech zasadniczych obszarach: do bezpośredniego ogrzewania wody lub innej cieczy z wykorzystaniem kolektorów słonecznych, będących elementem aktywnych systemów słonecznych, do przetwarzania jej na energię elektryczną przy wykorzystaniu ogniw fotowoltaicznych lub w elementach obudowy budynku tzw. architekturze słonecznej, tworzących tzw. bierne (pasywne) systemy słoneczne. Obecnie dzięki znacznemu postępowi w zakresie konstrukcji, materiałów i samych technologii słonecznych systemy energetyki słonecznej coraz sprawniej i bardziej niezawodnie spełniają różnorodne wymagania grzewcze. Szczególnie dotyczy to ogniw fotowoltaicznych2. Według danych Instytutu Energetyki Odnawialnej, w ciągu ostatnich lat rynek systemów fotowoltaicznych w Polsce jednostajnie rośnie. Jest drugim, pod względem łącznego potencjału, najczęściej instalowanym źródłem OZE. Obecnie łączna moc instalacji fotowoltaicznych w Polsce wynosi 39,1 MW.

2 Potencjał i ścieżki rozwoju polskiego rynku fotowoltaiki i kolektorów słonecznych w kontekście energetyki prosumenckiej, Instytut Energetyki Odnawialnej, Warszawa 2013

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 35 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Energetyka wiatrowa Warunki wietrzności w Polsce charakteryzują się dużą zmiennością na całym obszarze kraju. Podstawowym parametrem umożliwiającym szacowanie wielkości zasobów energetycznych wiatru jest prędkość oraz częstość powtarzania się określonych wartości prędkości, gdyż od nich zależy ilość wyprodukowanej energii elektrycznej w ciągu roku – a to decyduje o opłacalności całej inwestycji. Dla dużych instalacji, ze względów technicznych, budowa elektrowni jest celowa w miejscach, gdzie średnia roczna prędkość wiatru znacznie przekracza 4 m/s. Roczny czas wykorzystania mocy zainstalowanej elektrowni wiatrowej wynosi od 1 500 – 2 500 h/r i rzadko jest wyższy niż 3 000 h/r, co w odniesieniu do maksymalnego możliwego wykorzystania mocy zainstalowanej (8 760 h/rok) stanowi około 30%. W wyniku wieloletnich pomiarów wykonanych przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej uzyskano mapę zasobów wiatru na obszarze Polski3.

Rysunek 9. Wietrzność na terenie Polski Źródło: Atlas klimatu Polski pod redakcją Haliny Lorenc, IMGW, Warszawa 2005

3 Program możliwości wykorzystania OZE dla woj. mazowieckiego, Samorząd Województwa Mazowieckiego, Warszawa, 2006

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 36 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rozkład prędkości wiatru zależy przede wszystkim od lokalnych warunków topograficznych. Znane są liczne inne mikro-rejony kraju o korzystnych bądź doskonałych warunkach wiatrowych. Wg. prof. Haliny Lorenc z IMGW, obszar Polski można najogólniej podzielić na strefy energetyczne warunków wiatrowych:

 strefa I – wybitnie korzystna,  strefa II – bardzo korzystna,  strefa III – korzystna,  strefa IV mało korzystna,  strefa V – niekorzystna. Obszar gminy Szaflary znajduje się w strefie V, a więc występują tu niekorzystne warunki do rozwoju energetyki wiatrowej. Poza tym budowa elektrowni wiatrowej na tym terenie bardzo mocno ingerowałaby w występujący tu krajobraz, który chroniony jest poprzez ustanowienie na obszarze gminy Południowo Małopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Nie ma zatem możliwości posadowienia na analizowanym obszarze turbin wiatrowych o dużej mocy.

Rysunek 10. Mapa wietrzności Polski Źródło: http://www.baza-oze.pl/enodn.php?action=show&id=18

Obecnie promuje się instalacje małych elektrowni wiatrowych o mocy od 5 do 10 kW, które instalowane na/przy obiektach budowlanych, mogą stanowić dodatkowe źródło zasilania dla zakładów lub przedsiębiorstw. Moc takich elektrowni, wspomagana energią zmagazynowaną w akumulatorach, jest wystarczająca do zasilania oświetlenia, układów pompowych, sprzętu

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 37 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” urządzeń zakładowych. Z ekonomicznego punktu widzenia najbardziej opłacalne są turbiny 10 kW, dające roczną produkcję energii co najmniej 20 MWh. Małe elektrownie wiatrowe również podlegają przepisom o ochronie przed hałasem. Muszą one być usytuowane w odległości 20-100 m od obiektu budowlanego z zachowaniem wymaganego poziomu strefy ochronnej. Najcichszymi urządzeniami są elektrownie wiatrowe o pionowej osi obrotu, w tym świderkowe. Jeżeli taka elektrownia będzie połączona na trwałe z podłożem konieczne jest pozwolenie na budowę. Można tego uniknąć, jeżeli elektrownia będzie umieszczona na specjalnych masztach z odciągami. Przed rozpoczęciem budowy konieczne jest sprawdzenie przepisów i norm dotyczących takich inwestycji.

3.2.3. Obszary chronione i cenne przyrodniczo

Na obszarze Gminy występują dwie powierzchniowe formy ochrony przyrody. Jest to Południowo Małopolski Obszar Chronionego Krajobrazu i rezerwat przyrody Skałka Rogoźnicka. W skład Południowo Małopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu wchodzi cały obszar gminy. Zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U.2015.1651) „obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych”. Funkcja ochronna Południowo Małopolskiego OChK wynika z wybitnej wartości obiektów przyrodniczych, dla których OChK jest bezpośrednią otuliną lub dodatkową strefą ochronną (przejściową), a ponadto większą część tego terenu stanowi obszar węzłów i korytarzy ekologicznych sieci ECONET-PL. Obszarowo przeważają zróżnicowane ekosystemy leśne. Wśród cennych ekosystemów naturalnych: kompleksy torfowisk wysokich w płd-zach. części Kotliny Orawsko-Nowotarskiej (tzw. Torfowiska Orawskie), i ekosystem rzeki Białki z przełomem oraz izolowane skałki Pasa Skalic Nowotarskich i Spiskich. Na terenie tego obszaru zakazuje się realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Wyjątkiem są te przedsięwzięcia, dla których przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazałaby brak niekorzystnego wpływu na ochronę przyrody Obszaru lub dla których nie stwierdzono konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Skałka Rogoźnicka jest rezerwatem przyrody nieożywionej utworzonym na powierzchni ok. 0,26 ha, z czego ponad połowa - ok. 0,15 ha, leży w obszarze Gminy Szaflary. Rezerwat od 1990 r. wpisany jest na listę Światowego Dziedzictwa Geologicznego. Rezerwat ten znajduje się ok. 1,5 km na południe od wsi Rogoźnik. Przedmiotem ochrony jest skałka wapienna zbudowana z muszlowca rogoźnickiego, reprezentującego unikalne wykształcenie tytonu jury alpejskiej. Muszlowiec składa się z bogactwa dobrze zachowanych skamieniałości zwłaszcza amonitów, ramienionogów, liliowców, belemnitów, jeżowców, a także małży, ślimaków i innych. Chroniona „Skałka Rogoźnicka" wznosi się ponad sąsiadującymi z nią dwoma nieczynnymi kamieniołomami proponowanymi do ochrony. Jest ona zbudowana z prawie pionowo zapadających ku północnemu zachodowi sekwencji warstw. Skałki wapienne porastają wapniolubne murawy z udziałem gatunków ciepłolubnych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 38 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Gmina Szaflary graniczy również od północy z Obszarem Natura 2000 Torfowiska Orawsko- Nowotarskie (PLH120016 i PLB120007), który rozciąga się także w odległości kilku kilometrów na wschód i północny-wschód od granic gminy. W bliskiej odległości od północnej granicy gminy położony jest także rezerwat Bór na Czerwonem, który niemal w całości leży w granicach wymienionego obszaru Natura 2000. Obszar Natura 2000 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie jest fragmentem Kotliny Orawsko- Nowotarskiej, której powstanie związane jest z wypiętrzeniem górotworów Beskidów i Tatr. Torfowiska Nowotarskie to rozległy kompleks torfowisk wysokich oraz borów sosnowych i świerkowych. Obszar poprzecinany jest licznymi potokami, wzdłuż których utrzymują się łąki ostrożeniowe, a gdzieniegdzie młaki. Pozostała część terenu zajęta jest przez łąki kośne, głównie mieczykowo-mietlicowe. Na okrajki torfowisk, które uległy już przesuszeniu, wkraczają gatunki łąkowe. Południową część obszaru pokrywają bory bagienne. Specyficzne, skrajne warunki środowiska powodują, iż ostoja jest obszarem bytowania borealnych gatunków roślin i zwierząt. W obręb obszaru wchodzi także odcinek koryta Czarnego Dunajca, który zachował tu naturalny charakter. Związana jest z nim charakterystyczna dla rzek górskich roślinność, zwłaszcza zarośla wierzbowe i wrześniowe na kamieńcach. Jest jednym z największych w Polsce, cennych kompleksów zbiorowisk torfowiskowych. Stwierdzono tu występowanie 12 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG i 7 gatunków z załącznika II tej dyrektywy. Występuje co najmniej 13 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Rezerwat Bór na Czerwonem zajmuje powierzchnię ok. 1 150 ha. Zachowały się w nim zróżnicowane i dobrze wykształcone biocenozy leśne, przejściowe i torfowiskowe. Powierzchnia leśna wynosi 113,47 ha, a w jej obrębie ponad 45 ha zajmuje torfowisko wysokie, pokryte głównie niezbyt zwartą roślinnością drzewiastą. Torfowisko te, wraz z otaczającymi drzewostanami sosnowymi z udziałem świerka jest podstawowym przedmiotem ochrony w rezerwacie. Flora w rezerwacie „Bór na Czerwonem” ma układ charakterystyczny dla torfowisk wysokich i obszarów leśnych rozwijających się na siedliskach wilgotnych i bagiennych. Odnaleziono tu 65 gatunków roślin kwiatowych i paprotników, oraz 15 gatunków wątrobowców i 33 gatunki mchów. Najcenniejszymi gatunkami na terenie rezerwatu są: kosodrzewina, sosna drzewokosa, sosna zwyczajna rasy podhalańskiej, storczyk kukułka plamista, podbiałek alpejski, widłak goździsty i widłak jałowcowaty. Szczególne znaczenie ma obecność osobników sosny drzewokosej. Są to naturalne mieszańce kosodrzewiny i sosny pospolitej. Na terenie rezerwatu występuje też rosiczka okrągłolistna oraz 3 rzadkie gatunki torfowców i wiele bardzo rzadkich glonów. Stosunkowo dużo jest związanych z torfowiskami i bagnami gatunków grzybów. Rezerwat „Bór na Czerwonem” ze względu na występowanie kosodrzewiny, sosny drzewokosej, dobrze zachowane biocenozy torfowiskowe i leśne przedstawia dużą wartość dla nauki. Jego wartością jest też krajobraz. W łące w sąsiedztwie rezerwatu swoje łowiska mają cietrzewie, a na południe od niego gniazdują bociany czarne.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 39 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

4. Opis stanu obecnego

4.1. Zasoby mieszkaniowe i budynki użyteczności publicznej

4.1.1. Zasoby mieszkaniowe

Osadnictwo w gminie skupia się w miejscowości Szaflary położonej w dolinie rzeki Biały Dunajec oraz w miejscowościach: Bańska Wyżne, Bańska Niżne, Skrzypne, Maruszyna i Zaskale. System osadniczy oparty jest na zabudowie wolnostojącej. Zdecydowanie dominują tu domy jednorodzinne, pensjonaty i budownictwo zagrodowe. Podstawowe informacje o zasobach mieszkaniowych w gminie Szaflary przedstawiono w tabeli 6. Zaobserwować można, że z roku na rok wzrasta ilość budynków mieszkalnych i mieszkań, co świadczyć może o rozwoju gminy i wzroście zamożności mieszkańców. Odzwierciedleniem tego jest wzrastająca ilość mieszkań przypadająca na 1 000 mieszkańców oraz przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę. Tabela 6. Podstawowe informacje o zasobach mieszkaniowych na obszarze gminy Szaflary w latach 2010 - 2014

rok Charakterystyka 2010 2011 2012 2013 2014 budynki mieszkalne 2 458 2 450 2 454 2 475 2 505 mieszkania 2 458 2 471 2 499 2 520 2 550 izby 10 964 11 064 11 240 11 370 11 567 pow. użytkowa mieszkań [m2] 222 830 225 960 231 250 235 544 240 895 przeciętna powierzchnia użytkowa 1 90,7 91,4 92,5 93,5 94,5 mieszkania [m2] przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania 21,0 21,1 21,4 21,8 22,2 na 1 os. [m2] mieszkania na 1000 mieszkańców 232,0 231,0 231,8 233,1 234,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

Tabela 7. Liczba mieszkań wyposażonych w wybrane instalacje techniczno – sanitarne

rok Instalacja 2010 2011 2012 2013 2014 wodociąg 2 183 2 199 2 227 2 248 2 278 ustęp spłukiwany 2 092 2 108 2 136 2 157 2 187 łazienka 1 981 1 997 2 025 2 046 2 076 centralne ogrzewanie 1 369 1 385 1 413 1 434 1 464 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 40 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rysunek 11. Rozmieszczenie budynków mieszkalnych na obszarze gminy Szaflary Źródło: Opracowanie własne

4.1.2. Budynki użyteczności publicznej

Gmina Szaflary jest właścicielem 22 budynków użyteczności publicznej. Budynki te zbudowane zostały w latach 70-90 tych XX wieku i stopniowo, począwszy od 2008 r., poddawane są termomodernizacji. Szczegółowe informacje na temat przeprowadzonej w nich termomodernizacji, wykorzystywanych nośników energii oraz ich zużycia zestawiono w bazie emisji stanowiącej załącznik do niniejszego dokumentu. Obiektami oświatowymi na obszarze gminy Szaflary są:  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Szaflarach;  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bańskiej Wyżnej;  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bańskiej Wyżnej;  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Skrzypnem;  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Maruszynie Górnej;  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Maruszynie Dolnej;  Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu;  Szkoła Podstawowa w Borze;  Gminne Przedszkole w Szaflarach;  Przedszkole z Widokiem w Zaskalu;  Przedszkole im. Aniołów Stróżów Zgromadzenia Służebnic Matki Boskiej w Szaflarach.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 41 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W gminie Szaflary funkcjonuje również 8 jednostek ochotniczej straży pożarnej w miejscowościach: Bańska Niżna, Bańska Wyżna, Szaflary, Maruszyna, Bór, Skrzypne, Zaskale oraz Bańska Wyżna Pitoniówka. Według danych GUS w 2014 r. na terenie gminy działały 2 zakłady opieki zdrowotnej – Samodzielny Publiczny Gminny Ośrodek Zdrowia w Szaflarach oraz apteka. Do innych budynków użyteczności publicznej zalicza się budynek Urzędu Gminy w Szaflarach, gdzie mieszczą się także Gminny Zespół Oświaty, Gminne Centrum Kultury, Promocji i Turystyki, Gminna Biblioteka Publiczna, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej oraz Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Pod względem nośników energii, w gminie Szaflary należy zdecydowanie wyodrębnić od pozostałej części gminy miejscowość Bańską Niżną, w której głównym nośnikiem ciepła są wody geotermalne. Na pozostałym obszarze dominuje ogrzewanie tradycyjne. W miejscowości Bańska Niżna funkcjonuje centralny system grzewczy z kotłowni geotermalnej, do której podłączona jest Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Bańskiej Niżnej i OSP w Bańskiej Niżnej. W pozostałych miejscowościach budynki użyteczności publicznej ogrzewane są z lokalnych indywidualnych źródeł ciepła, w których nośnikiem ciepła w 49% jest węgiel/koks, a w 41% olej opałowy. Powierzchnię ogrzewaną poszczególnymi nośnikami energii przedstawiono w tabeli 8. Władze Gminy Szaflary, dostrzegając problem zanieczyszczenia powietrza, w latach ubiegłych w aż 4- ch szkołach i w jednym OSP zainstalowały kotły olejowe. Jest to niewątpliwie krok ku zmniejszeniu emisji CO2 do powietrza atmosferycznego, jednakże w obecnych realiach jest to stosunkowo drogi nośnik energii. Przy planowanych w przyszłości działaniach termomodernizacyjnych w tych budynkach należałoby dążyć do instalacji odnawialnych źródeł ciepła typu pomp gruntowych i powietrznych, a kotły olejowe pozostawiać jako szczytowe źródło ciepła. Tabela 8. Powierzchnia budynków użyteczności publicznej będącej własnością gminy w podziale na wykorzystywane źródło ciepła

2 Powierzchnia Powierzchnia [m ] wg źródła ciepła Funkcja budynków Ilość 2 użytk. [m ] geotermia węgiel olej opałowy Szkoły 8 10 411 1 120 3 478 5 813 Przedszkola 3 176* 176 Ochotnicze Straże Pożarne 8 3 404 416 2 452 536 SP Gminny Ośrodek Zdrowia 1 832 832 Urząd Gminy Szaflary 1 1 086 1 086 Suma 21 15 909 1 536 7 848 6 525 Struktura nośników ciepła 9,65% 49,35% 41,0% *wyłącznie powierzchnia Gminnego Przedszkola w Szaflarach Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych z UG

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 42 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

4.2. Układ komunikacyjny i hałas komunikacyjny

Najważniejszą drogą na obszarze gminy Szaflary jest przebiegająca przez jej wschodnią część w układzie północ - południe droga krajowa nr 47 Kraków - Rabka - Nowy Targ - Zakopane (tzw. „Zakopianka”). Równolegle do niej biegnie linia kolejowa Kraków - Sucha Beskidzka - Chabówka - Nowy Targ - Zakopane. Powiązania Szaflar z obszarami sąsiednich gmin zapewnia także układ dróg powiatowych: - nr K1646 Skrzypne – Szaflary – Ostrowsko, - nr K1658 Szaflary – Ludźmierz, - nr K1659 Ludźmierz – Maruszyna, - nr K1653 Szaflary – Ząb oraz drogi gminne. Pomiary natężenia ruchu na drodze krajowej nr 47 prowadzone były w 2005 i 2010 r. w ramach Generalnego Pomiaru Ruchu. Dane za rok 2015 w momencie opracowywania niniejszego planu nie były jeszcze dostępne.

Tabela 9. Natężenie ruchu [poj./dobę] na wybranych odcinkach pomiarowych drogi krajowej nr 47

w roku 2010

odcinek pomiarowy

sam. sam. sam. sam.

ciągniki

ogółem

pojazdy

rolnicze

autobusy

silnikowe

amochody

osobowe

przyczepy

przyczepą

motocykle mikrobusy

dostawcze

ciężarowez ciężarowebez Nowy Targ /Obwodnica/ 14 027 90 12 243 871 334 273 210 6 Nowy Targ – Szaflary 16 447 96 14 230 1 230 393 180 302 16 Szaflary – Poronin 15 138 80 13 278 931 298 214 330 7 Poronin - Zakopane 17 045 111 14 386 1 435 303 96 696 18 Źródło: Dane GDDKiA (Generalny Pomiar Ruchu 2010)

Tabela 10. Natężenie ruchu [poj./dobę] na wybranych odcinkach pomiarowych drogi krajowej nr 47

w roku 2005

odcinek pomiarowy

sam. sam. sam. sam.

ciągniki

ogółem

pojazdy

rolnicze

autobusy

silnikowe

amochody

osobowe

przyczepy

przyczepą

motocykle mikrobusy

dostawcze

ciężarowez ciężarowebez Nowy Targ /Obwodnica/ 11 274 34 9 549 868 327 237 259 0 Nowy Targ – Szaflary 13 518 27 11 152 1 338 406 189 392 14 Szaflary – Poronin 10 137 20 8 273 983 314 162 375 10 Poronin - Zakopane 14 878 45 12 512 1 041 402 74 789 15 Źródło: Dane GDDKiA (Generalny Pomiar Ruchu 2005)

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 43 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 11. Natężenie ruchu [poj./dobę] na drogach powiatowych przebiegających przez obszar gminy

Szaflary

nr drogi powiatowej i

miejscowość, w której

ochody

sam. sam. sam. sam.

ciągniki

ogółem ogółem pojazdy

prowadzono pomiar rolnicze

autobusy

silnikowe

osobowe, osobowe,

przyczepy

przyczepą

motocykle mikrobusy

dostawcze

Sam

ciężarowez

data pomiaru ciężarowebez

1653K (Bańska Wyżna) 18.08. 596 4 573 7 0 0 0 12 1658K (Szaflary) 22.09. 4 694 16 4 302 300 53 11 1 11 1658K (Szaflary) 23.09. 3 591 16 3 158 265 118 24 0 10 1646K (Szaflary) 16.09. 4 524 8 4 068 298 118 26 2 4 1646K (Szaflary) 15.09. 4 436 8 4 016 303 78 22 2 7 1659K (Maruszyna) 05.10. 510 15 455 17 4 1 0 18 Źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Nowym Targu

Poruszające się samochody są głównym źródłem hałasu na obszarze gminy. WIOŚ w Krakowie, Delegatura w Nowym Sączu pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu nowotarskiego prowadził w 2013 i 2014 r. Natężenie hałasu w środowisku określa się jako wartość poziomu dźwięku mierzonego w decybelach. Do podstawowych wskaźników stosowanych w badaniach hałasu komunikacyjnego należy równoważny poziom dźwięku A w odniesieniu do przedziału czasowego w porze dnia (LAeqD) i nocy (LAeqN). Żaden z punktów pomiarowych nie znalazł się na obszarze gminy Szaflary. Najbliżej gminy Szaflar, badania natężenia hałasu przeprowadzono w miejscowości Spytkowice, położonej przy drodze krajowej nr 7 w kierunku Chyżne oraz w miejscowości Waksmund na drodze 969. Mimo że na tych odcinkach dróg natężenie ruchu jest znacznie mniejsze niż na Zakopiance, odnotowano tam przekroczenia poziomu dźwięku. Pomiary te mogą być punktem odniesienia dla oceny sytuacji w gminie Szaflary, gdzie natężenie ruchu na Zakopiance jest znacznie większe. Badania hałasu komunikacyjnego przeprowadzone w 2013 r. w punkcie pomiarowym zlokalizowanym w miejscowości Spytkowice (droga krajowa nr 7) wykazały przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu ustanowionych dla pory dnia i dla pory nocy. Średnia wartość równoważnego poziomu dźwięku dla pory dnia tj. godz. 6.00-22.00 wynosiła 68,2 dB, co stanowiło 105% wartości dopuszczalnej 65,0 dB, natomiast dla pory nocy tj. godz. 22.00-6.00 63,4 dB, co stanowiło 113% wartości dopuszczalnej 56,0 dB. Natężenie ruchu na odcinku drogi objętym pomiarami wyniosło 7 769 pojazdów/dobę, z czego 2 024 to pojazdy ciężkie. Przekroczenia zanotowano także w trakcie pomiarów prowadzonych w 2014 r. Punkt pomiarowy zlokalizowano w miejscowości Waksmund przy drodze wojewódzkiej nr 969 na odcinku od skrzyżowania z ulicą Kościelną do ulicy Pienińskiej. Natężenie ruchu na badanym odcinku drogi w dobie objętej pomiarami wynosiło 7 361 pojazdów, z czego 666 to pojazdy ciężkie. Średnia wartość równoważnego poziomu dźwięku dla pory dnia tj. godz. 6.00-22.00 wyniosła 67,1 dB, co stanowiło 103% wartości dopuszczalnej 65,0 dB. Natomiast dla pory nocy, tj. godz. 22.00-6.00 – 60,8 dB, co stanowiło 108,5% wartości dopuszczalnej 56,0 dB. Należy zatem przypuszczać, że przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu występują również na obszarze gminy Szaflary wzdłuż drogi krajowej nr 47, która charakteryzuje się dużo większym natężeniem ruchu niż w badanych punktach pomiarowych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 44 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

4.3. Gospodarka wodno-ściekowa i odpadowa

4.3.1. Gospodarka wodna

Źródłem wody dla mieszkańców gminy Szaflary są ujęcia źródeł wody oraz studnie kopane. Większe wodociągi posiadają następujące wsie Bańska Niżna - wodociąg oparty na ujęciach źródeł wody o łącznej wydajności 1,1 l/s, który obejmuje swoim zasięgiem około 60% mieszkańców, oraz Bańska Wyżna - posiada dwa wodociągi oparte na ujęciach źródeł wody na tzw. usuwiskach o łącznej wydajności 200 m3/d, z których korzysta ok. 70% mieszkańców. Skrzypne, Maruszyna i Szaflary posiadają wodociągi lokalne. Bór i Zaskale nie posiadają wodociągów, mieszkańcy zaopatrują się w wodę indywidualnie. W tabeli poniżej zestawione zostały dane dotyczące charakterystyki sieci wodociągowej gminy Szaflary w latach 2008 – 2014 opracowane na podstawie danych GUS. Duża zmienność przedstawianych informacji wzbudza jednak wątpliwości co do ich wiarygodności.

Tabela 12. Charakterystyka sieci wodociągowej gminy Szaflary w latach 2010 - 2014

rok Urządzenia sieciowe - wodociągi 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Długość czynnej sieci rozdzielczej [km] 21,2 26,7 9,2 6,3 6,3 6,3 6,3 Liczba przyłączy do bud. mieszkalnych i 544 904 494 376 374 221 222 zbiorowego zamieszkania [szt.] Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [os.] 2 151 3 400 3 430 3 463 3 485 2 062 2 653 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [%] 20,7 32,4 32,4 32,4 32,3 19,1 24,4 Woda dostarczana gospodarstwom domowym 72,0 182,0 118,3 114,8 79,0 79,5 60,1 [dam3] Zużycie wody w gospodarstwach domowych 7,0 17,4 11,2 10,8 7,4 7,4 5,5 ogółem na 1 mieszkańca [m3] Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

W Szaflarach zlokalizowane jest główne ujęcie wody powierzchniowej dla Nowego Targu, z którego pobierane jest ok. 6 900 m3/d. Gmina Szaflary nie korzysta jednak z tego ujęcia. Właścicielem Obiektów Stacji Uzdatniania Wody na potrzeby zaopatrzenia Miasta Nowy Targ jest Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu. W zakładzie tym zużywana jest energia elektryczna do obsługi stacji uzdatniania wody, jak też istnieje kotłownia obiektowa na ekogroszek. Do obsługi ujęć wody eksploatowany jest samochód typu pickup. Zużycie energii w tym zakładzie przedstawia poniższa tabela.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 45 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 13. Ilość uzdatnionej wody w SUW w Szaflarach (właściciel MZWiK w Nowym Targu) oraz ilość zużytej energii i paliwa w związku z jej eksploatacją. woda uzdatniona energia elektryczna rok zużycie paliwa [t] zużycie ON [dm3] [tys. m3] [MWh] 2008 68 ok. 130 46,1 koks śr. 950 2009 56 133,79 45,7 koks śr. 950 2010 80 120,15 49,6 koks śr. 950 2011 92 110,30 48,9 koks śr. 950 2012 215 143,10 48,2 koks śr. 950 2013 438 162,70 47,6 koks śr. 950 28,3 koks 2014 358 146,10 śr. 950 15,2 eko-groszek Źródło: Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu

4.3.2. Gospodarka ściekowa

Sieć kanalizacyjną na obszarze gminy Szaflary eksploatuje Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Zgodnie z informacjami zamieszczonymi na stronie internetowej Spółki, kanalizacja na terenie gminy Szaflary obejmuje sołectwo Szaflary skanalizowane w ok. 80%, sołectwo Bańska Niżna skanalizowane w ok. 49% oraz sołectwo Maruszyna skanalizowane w ok. 17%. Łączna długość sieci kanalizacyjnej w gminie wynosi 43,7 km. Gmina Szaflary jest skanalizowana w ok. 29%. Sieć kanalizacyjna jest podzielona na dwie zlewnie: • Oczyszczalnia Ścieków Maruszyna – obsługująca sołectwo Maruszyna. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 6,5 km, długość przyłączy to 1,1 km. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ok. 327 osób, co stanowi ok. 17% mieszkańców sołectwa. • Oczyszczalnia Ścieków Nowy Targ – ścieki odprowadzane są międzygminnym kolektorem do oczyszczalni miejskiej w Nowym Targu z sołectwa Szaflary oraz Bańska Niżna. Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 37,2 km, długość przyłączy to 10,3 km. Z sieci kanalizacyjnej korzysta ok 2 721 osób, co stanowi ok. 58% mieszkańców sołectw. Ścieki z terenu gminy Szaflary są odprowadzane do oczyszczalni ścieków w Nowym Targu z miejscowości Szaflary i Bańska Niżna oraz do oczyszczalni ścieków w Maruszynie z miejscowości Maruszyna. Oczyszczalnia w Maruszynie eksploatowana jest przez Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Oczyszczalnia ścieków w Nowym Targu eksploatowana jest natomiast przez Miejski Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu. MZWiK odbiera ścieki hurtowo od PPK Sp. z o.o. Na oczyszczalni ścieków w Maruszynie zastosowany jest układ technologiczny - reaktor biologiczny SBR. Oczyszczalnia została oddana do eksploatacji w 1999 r. Przepustowość średnio-dobowa według 3 pozwolenia wodno-prawnego Qśr = 50 m /d.

Tabela 14. Ilość odebranych ścieków z terenu gminy Szaflary [m3] (bez ścieków dowożonych) do końca rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 paźdz. 2015 ilość 69 006 79 499 83 596 85 726 90 070 102 414 103 542 96 992 Źródło: Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 46 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 15. Ilość ścieków oczyszczonych na oczyszczalni ścieków w Maruszynie w latach 2008-2014

rok Ilość ścieków: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 oczyszczonych ogółem [m3] 16 764 17 317 17 691 18 153 17 751 18 931 19 429 w tym dowożonych [m3] b.d. 447 356 333 72 81 81 Źródło: Podhalańskie Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o.

Poniżej przedstawiono charakterystykę sieci kanalizacyjnej w gminie na podstawie danych GUS.

Tabela 16. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej oraz ilości odprowadzanych ścieków z gminy Szaflary

rok Urządzenia sieciowe - kanalizacja 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej [km] 32,4 43,5 43,5 43,6 43,7 43,7 43,7 Liczba przyłączy do bud. mieszkalnych i 527 544 565 630 721 690 723 zbiorowego zamieszkania [szt.] Ścieki odprowadzone [dam3] 66,0 77,5 9,0 77,0 91,0 88,0 99,0 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej 2 124 2 202 2 292 2 604 2 928 2 838 3 519 [os.] Poziom skanalizowania [%] 20,4 21,0 21,6 24,3 27,2 26,3 32,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

W najbliższych latach planowany jest dalszy rozwój sieci kanalizacyjnej. Wg Wieloletniego planu rozwoju i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych na lata 2010-2017 przewiduje się :

 zwiększenie ilości przyłączy kanalizacji sanitarnej: w roku 2016 o 50 szt. w roku 2017 o następne 25 szt.

 Spowoduje to wzrost odbieranych ścieków : w roku 2016 o 7 200 m3/rok, w roku 2017: o 3 600 m3/rok, Brak jest opracowanego planu rozwoju Spółki po roku 2017. PPK Sp. z o.o. w roku 2014 zużyło na oczyszczalni ścieków w Maruszynie 29 174 kWh energii elektrycznej, w tym na ogrzewanie budynku oczyszczalni zużyto także 30 l oleju napędowego, który wykorzystywany był w agregacie prądotwórczym.

W latach 2016-2020 na terenie gminy Szaflary planuje się uporządkowanie gospodarki wodno- ściekowej w całej gminie. Planuje się rozbudowę oczyszczalni ścieków w Maruszynie do przepustowości Q= 500 m3/db, skanalizowanie wsi Maruszyna, skanalizowanie miejscowości Szaflary i Bańska Niżna oraz budowę kontenerowych i kompaktowych oczyszczalni ścieków w sołectwach: Skrzypne, Bańska Wyżna, Zaskale. Jednym z przewidywanych wariantów jest także budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Szaflarach w I-szym etapie o przepustowości 1000m3/db z perspektywą jej rozbudowy do 3000 m3/db.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 47 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

4.3.3. Gospodarka odpadami

Zgodnie z Wojewódzkim Programem Gospodarki Odpadami Województwa Mazowieckiego obszar gminy Szaflary wchodzi w skład regionu południowego gospodarki odpadami. Odpady z terenu gminy trafiają do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Nowym Targu (Zakład Utylizacji Odpadów, IB Sp. z o.o., ul. Jana Pawła II 115, 34-400 Nowy Targ). Na obszarze gminy prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. W 2014 r. uzyskany poziom recyklingu odpadów komunalnych odbieranych z gminy Szaflary przedstawiał się jak poniżej:

 osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania – 0% (poziom wymagany – nie więcej niż 50%).  osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła – 34,1% (poziom wymagany – co najmniej 14%).

Tabela 17. Ilość zmieszanych odpadów komunalnych zebranych z terenu gminy Szaflary w latach 2010 - 2014

rok Zmieszane odpady zebrane 2010 2011 2012 2013 2014

Ogółem [t] 1 643,86 2 017,56 1 610,23 1 230,81 1 160,56 Ogółem na 1 mieszkańca [kg] 155,4 189,7 150,0 114,0 107,2 Z gospodarstw domowych [t] 1 324,7 1 832,7 1 457,6 1 062,6 924,02 Odpady z gospodarstw domowych przypadające na 1 125,2 172,4 135,8 98,4 85,3 mieszkańca [kg] Budynki mieszkalne objęte zbieraniem odpadów z 1 753 2 158 2 158 - - gospodarstw domowych Jednostki odbierające odpady w badanym roku wg 4 4 4 4 3 obszaru działalności Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDL)

Analizując powyższą tabelę zauważyć można, że ilość odpadów komunalnych zebranych z gospodarstw domowych przypadających na 1 mieszkańca w roku 2014 była niemal dwukrotnie mniejsza niż analogiczny wskaźnik w skali całego kraju (168,8 kg) oraz o ok. 43% mniejsza niż w woj. małopolskim (149,1 kg). Powodem tego może być niestety spalanie odpadów w domowych instalacjach grzewczych. Ma to fatalne konsekwencje dla jakości powietrza w gminie i zdrowia mieszkańców.

4.4. Energia ze źródeł odnawialnych na obszarze gminy

Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym regionu jest istotnym elementem realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Wykorzystanie istniejących w regionie zasobów energii odnawialnej i zwiększanie ich potencjału sprzyja oszczędzaniu zasobów nieodnawialnych i wspomaga działania na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców regionu. Ułatwia także osiągnięcie założonych celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń do powietrza i ogranicza szkód w środowisku związanych ze spalaniem paliw kopalnych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 48 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Instalacje wykorzystujące odnawialne źródła energii mają charakter lokalny i nie wymagają tworzenia scentralizowanej infrastruktury technicznej. Jako rozproszone technologie naturalnie wpisują się w politykę, strategię i plany rozwoju regionalnego i lokalnego. Ze względu na ochronę walorów przyrodniczo-krajobrazowych nie jest wskazane lokalizowanie obiektów wpływających negatywnie na stan środowiska na obszarach prawnie chronionych lub proponowanych do objęcia ochroną (obszary Natura 2000, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu). Podobnie jest z lokowaniem upraw energetycznych: plantacje energetyczne nie powinny być usytuowane w pobliżu obiektów i obszarów o szczególnych walorach architektonicznych i krajobrazowych, ani w pobliżu terenów o wysokich walorach przyrodniczych. Ponadto plantacji nie powinno się planować na terenach zalewowych, bagnach ani terenach podmokłych. W pierwszej kolejności uprawy energetyczne powinny być planowane na łąkach, polach odłogowanych. Na obszarze gminy Szaflary nie są posadowione farmy wiatrowe ani fotowoltaiczne. Nie występują tu też najlepsze warunki do ich rozwoju. Wykorzystywana jest natomiast energia geotermalna, co szczegółowo zostało opisane w rozdziale poświęconym sieci ciepłowniczej. Obecnie nie są prowadzone również żadne procedury dotyczące wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla inwestycji zlokalizowanych w gminie. Nie wydaje się prawdopodobne, aby na analizowanym obszarze miały powstać duże instalacje OZE, które ingerowałyby w tutejszy krajobraz. Wykorzystanie przydomowych instalacji OZE (kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe, pompy ciepła) jest bardzo słabo rozpowszechnione i w tym momencie nie ma znaczącego wpływu na redukcję emisji CO2 na obszarze gminy. Jednakże, poza geotermią, powinien to być główny kierunek rozwoju OZE w gminie.

4.5. Pola elektromagnetyczne

Pole elektromagnetyczne jest czynnikiem stale towarzyszącym człowiekowi. Wzrost poziomów pól elektromagnetycznych wywołany jest przez rozwój przemysłu, w tym głównie przez rozwój telekomunikacji i rozpowszechnienie urządzeń emitujących niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne. Sztuczne pola elektromagnetyczne występują w otoczeniu wszystkich urządzeń elektrycznych a ich podstawowymi źródłami są:

 stacje bazowe telefonii komórkowej,  nadajniki radiowe,  radiowe i telewizyjne centra nadawcze,  wojskowe i cywilne stacje radiolokacji i łączności,  linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV,  urządzenia powszechnego użytku, m.in. kuchenki mikrofalowe, alarmy mikrofalowe, telefony komórkowe, radary, komputery, telewizory, lodówki, suszarki do włosów, golarki, łóżka wodne,  urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne pracujące w zakładach przemysłowych, ośrodkach medycznych oraz będące w dyspozycji policji i straży pożarnej.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 49 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Przeprowadzanie pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych ma miejsce w punktach pomiarowych ogólnodostępnych, nie bada się wpływu konkretnego obiektu. Punkty pomiarowo- kontrolne wyznaczane są z wyróżnieniem następujących lokalizacji:  centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys.,  pozostałe miasta,  tereny wiejskie. Badania prowadzone przez WIOŚ w latach 2009-2014 na terenie powiatu nowotarskiego nie wykazały przekroczeń dopuszczalnej wartości składowej elektrycznej Ep określonej Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów. Poziom ten wynosi 7 V/m. Żaden z tych punktów nie był zlokalizowany na obszarze gminy Szaflary.

Tabela 18. Wartość składowej pola elektromagnetycznego w punktach pomiarowych na terenie powiatu nowotarskiego w latach 2009-2013

Źródło: Stan środowiska w 2013r. na terenie powiatu nowotarskiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Nowym Sączu.

Wartość poziomu pól elektromagnetycznych w 2014 r. w punkcie pomiarowym w Nowym Targu wynosiła 0,3 V/m, co stanowiło 4,3% wartości dopuszczalnej 7 V/m.

4.6. Ocena jakości powietrza na obszarze gminy

4.6.1. Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych

Emisja zanieczyszczeń składa się głównie z dwóch grup: zanieczyszczenia lotne stałe (pyłowe) i zanieczyszczenia gazowe (organiczne i nieorganiczne). Do zanieczyszczeń pyłowych należą np. popiół lotny, sadza, związki ołowiu, miedzi, chromu, kadmu i innych metali ciężkich. Zanieczyszczenia gazowe są to tlenki węgla (CO i CO2), siarki (SO2) i azotu (NOx), amoniak (NH3), fluor, węglowodory (łańcuchowe i aromatyczne) oraz fenole. Do zanieczyszczeń energetycznych należą: dwutlenek węgla

– CO2, tlenek węgla - CO, dwutlenek siarki – SO2, tlenki azotu - NOx, pyły oraz benzo(a)piren.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 50 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W trakcie prowadzenia różnego rodzaju procesów technologicznych dodatkowo, poza wyżej wymienionymi, do atmosfery emitowane mogą być zanieczyszczenia w postaci różnego rodzaju związków organicznych, a wśród nich silnie toksyczne węglowodory aromatyczne (WWA). Głównymi związkami wpływającymi na powstawanie efektu cieplarnianego są dwutlenek węgla odpowiadający za niego w około 55% oraz metan - CH4 (20%). Z kolei dwutlenek siarki i tlenki azotu niezależnie od szkodliwości związanej z bezpośrednim oddziaływaniem na organizmy żywe są równocześnie źródłem kwaśnych deszczy. Zanieczyszczeniami widocznymi, uciążliwymi i odczuwalnymi bezpośrednio są pyły w szerokim spektrum frakcji. Najbardziej toksycznymi związkami są węglowodory aromatyczne (WWA) posiadające właściwości kancerogenne. Najsilniejsze działanie rakotwórcze wykazują WWA mające więcej niż trzy pierścienie benzenowe w cząsteczce. Najbardziej znany wśród nich jest benzo(a)piren, którego emisja związana jest również z procesem spalania węgla zwłaszcza w niskosprawnych paleniskach indywidualnych. Żadne ze wspomnianych zanieczyszczeń nie występuje pojedynczo, niejednokrotnie ulegają one w powietrzu dalszym przemianom. W działaniu na organizmy żywe obserwuje się występowanie zjawiska synergizmu, tj. działania skojarzonego, wywołującego większy efekt. Emisję zanieczyszczeń wg źródła podzielić można na punktową, powierzchniową i liniową. Emisja punktowa związana jest np. ze spalaniem paliw kopalnych w dużych zakładach przemysłowych, elektrowniach, ciepłowniach i elektrociepłowniach. Ograniczyć ją można np. na skutek instalacji bardziej efektywnych urządzeń do redukcji emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, poprawę efektywności energetycznej np. poprzez modernizację sieci przesyłowych, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w strukturze produkcji energii. Głównym źródłem emisji powierzchniowej są lokalne kotłownie i indywidualne paleniska domowe. Ze względu na to, że większość „niskich” źródeł ciepła zasilanych jest wciąż węglem słabej jakości, emisja ta ma decydujący wpływ na zanieczyszczenie powietrza w gminie, a ich udział wśród pozostałych źródeł emisji jest wiodący. Ograniczenie niskiej emisji na terenie gminy Szaflary, podobnie jak w województwie małopolskim i innych regionach kraju, polega na stopniowej likwidacji kotłowni wyposażonych w stare, wyeksploatowane kotły opalane węglem. Do przyczyn wysokiej emisji pyłów i benzo(a)pirenu do powietrza atmosferycznego zaliczyć należy również spalanie odpadów w paleniskach domowych. Proceder ten jest trudny do kontrolowania i sankcjonowania. Jako główne działania zmierzające do ograniczania emisji zanieczyszczeń powietrza przyjmuje się kompleksową termomodernizacę budynków czy instalację odnawialnych źródeł energii o małej mocy (np. kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne), które to działania zmniejszają zapotrzebowanie na energię cieplną. Niebagatelny wpływ na podejmowanie przez społeczeństwo działań w kierunku ograniczenia emisji mają również działania edukacyjne zwiększające świadomość ekologiczną mieszkańców i zmianę negatywnych nawyków konsumpcyjnych ludności. Zmiana nośnika ciepła, dzięki wykorzystywaniu paliw powodujących dużo mniejszą emisję, prowadzi do redukcji stężeń pyłu i B(a)P na obszarze, gdzie zlokalizowane są źródła „niskiej emisji”. Także wymiana starych kotłów węglowych na nowoczesne umożliwia redukcję emisji pyłu PM10 oraz B(a)P dzięki znaczącej poprawie parametrów procesu spalania. Emisja liniowa to emisja pochodząca z ruchu komunikacyjnego. Zalicza się tu przede wszystkim transport drogowy i w mniejszym stopniu kolejowy. Transport drogowy stwarza zagrożenie dla

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 51 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

środowiska naturalnego oraz zdrowia mieszkańców gminy. Obszarami najbardziej narażonymi na emisję liniową są tereny położone przy głównych drogowych ciągach komunikacyjnych, które powodują znaczne pogorszenie jakości powietrza atmosferycznego. Istotny wpływ na wzrost emisji z transportu drogowego ma sukcesywny wzrost liczby pojazdów poruszających się po drogach gminy. Działania ograniczające emisję liniową powinny być prowadzone równolegle z działaniami ograniczającymi emisję z pozostałych źródeł emisji. Działania te wynikają z dokumentów i planów strategicznych, w tym głównie Programu Ochrony Powietrza i są spójne z niniejszym Planem gospodarki niskoemisyjnej. Ważnym czynnikiem wpływającym na ograniczenie emisji liniowej jest poprawa stanu technicznego pojazdów oraz poprawa stanu technicznego dróg, która mają wpływ na zmniejszenie wielkości emisji wtórnej z unosu zanieczyszczeń ze ścierania. Parametry techniczne pojazdów będą ulegały poprawie w wyniku dostosowywania do nowych wymogów prawnych (od 1 stycznia 2011 r. warunkiem pierwszej rejestracji jest spełnienie normy emisji spalin EURO 5).

4.6.2. Stan powietrza atmosferycznego na obszarze gminy

Oceny poziomów substancji w powietrzu dokonuje się ze względu na ochronę roślin i ochronę zdrowia. Obecnie pod kątem ochrony zdrowia ocenie podlega 11 substancji: dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla (CO), benzen (C6H6), ozon (O3), pył drobny PM10 (o średnicy do

10µm), pył drobny PM2,5 (o średnicy do 2,5 µm), metale ciężkie: ołów (Pb), arsen (As), nikiel (Ni), kadm (Cd) oznaczane w pyle PM10 oraz benzo(a)piren oznaczany w pyle PM10.

Ze względu na ochronę roślin ocenie podlegają 3 substancje: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu

(NOx) i ozon (O3). Dla każdego z wymienionych zanieczyszczeń określone są stężenia w powietrzu, które nie powinny być przekraczane. Dla dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2), tlenku węgla

(CO), benzenu (C6H6), pyłu PM10, pyłu PM2,5 i ołowiu (Pb) w pyle PM10 określone są poziomy dopuszczalne. Poziom dopuszczalny – jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i który po tym terminie nie powinien być przekraczany; poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza. Poziomy dopuszczalne są określone pod kątem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin.

Dla ozonu (O3), pyłu drobnego PM2,5, metali ciężkich: arsenu (As), niklu (Ni), kadmu (Cd) oraz benzo(a)pirenu określony jest poziom docelowy. Poziom docelowy – jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; poziom ten ustala się w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość. Poziomy docelowe są określone pod kątem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin. Dla ozonu (O3) określone są poziomy celu długoterminowego. Poziom celu długoterminowego – jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 52 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Poziomy celu długoterminowego są określone pod kątem ochrony zdrowia ludzi i ochrony roślin. Wynikiem prowadzonej oceny dla substancji podlegających ocenie, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia, jak i kryteriów odnośnie ochrony roślin, jest zaliczenie obszaru do strefy (strefami są aglomeracje o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., miasta o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. oraz pozostały obszar województw) do jednej z poniższych klas: • Klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na obszarze strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych; • Klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na obszarze strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, ale nie przekraczają poziomów docelowych powiększonych o margines tolerancji; • Klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na obszarze strefy przekraczają poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe; • Klasa D1 – jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego; • Klasa D2 – jeżeli poziom stężeń ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. Poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochrony roślin, terminy ich osiągnięcia oraz okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów określone są w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U.2012.1031). Oceny jakości powietrza w danej strefie, zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska, dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska w ramach państwowego monitoringu środowiska. Stanowi ona podstawę do klasyfikacji stref ze względu na wielkość stężeń poszczególnych substancji w powietrzu. Gmina Szaflary należy do regionów o charakterze rolniczo – turystycznym, w związku z czym największym źródłem zanieczyszczenia powietrza jest niska emisja pochodząca z palenisk domowych, warsztatów rzemieślniczych i małych kotłowni. Emisja powierzchniowa z indywidualnych systemów grzewczych – spalanie odpadów i węgla w nieprzystosowanych do tego celu paleniskach domowych, gdzie osiągana temperatura spalania jest niewystarczająca do „dopalenia” wszystkich szkodliwych substancji, ma główny udział w emisji pyłów do powietrza na obszarze gminy. Dużą rolę odgrywa też ruch drogowy (emisja liniowa) i związane z tym ścieranie opon samochodowych, elementów ściernych hamulców oraz nawierzchni dróg. Na obszarze gminy nie ma istotnych emitorów punktowych (zakłady przemysłowe), jednak ze względu na położenie i ukształtowanie powierzchni terenu, gmina Szaflary narażona jest na częste występowanie niekorzystnych warunków aerosanitarnych. Położenie gminy powoduje, że w przypadku występowania wiatrów południkowych, na jej teren zostają przenoszone zanieczyszczenia z Zakopanego lub Nowego Targu, natomiast przy pogodzie bezwietrznej oraz inwersji temperatur kumulacje zanieczyszczeń ze źródeł lokalnych (niska emisja). Powstające tu inwersje temperatury, kumulowanie się zanieczyszczeń w przypowierzchniowej warstwie powietrza oraz występowanie mgieł w dolinach związane jest z tutejszym ukształtowaniem terenu. Warunki te mogą powodować występowanie lokalnych przekroczeń norm jakości powietrza (niekiedy odnoszą się one tylko do poszczególnych nieruchomości). W 2014 roku w strefie małopolskiej przeprowadzono serię pomiarów okresowych zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM10, benzo(a)pirenem i dwutlenkiem siarki. Pomiary okresowe

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 53 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” przeprowadzono w powiecie nowotarskim w Rabce Zdroju przy ulicy Chopina oraz w Nowym Targu przy ulicy Powstańców Śląskich.

Pył zawieszony PM10

Do pyłów zawieszonych PM10 zaliczane są pyły inhalabilne o średnicy aerodynamicznej ziaren mniejszej niż 10 μm, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc. U ludzi osiadają na ściankach pęcherzyków płucnych, utrudniają wymianę gazową i mogą wywoływać poważne choroby układu oddechowego. Dopuszczalne stężenie dobowe pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu wynosi 50 μg/m3.

Poziom stężenia pyłu zawieszonego PM10 wykazuje wyraźną sezonowość. Zarówno w przypadku

Nowego Targu, jak i Rabki Zdroju najwyższe wartości stężeń pyłu PM10 oraz przekroczenia wartości dopuszczalnej wiążą się z miesiącami jesienno-zimowymi, kiedy trwa okres grzewczy. Miesiącami charakteryzującymi się brakiem przekroczeń dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 na terenie powiatu nowotarskiego są miesiące wiosenno–letnie.

Benzo(α)piren w pyle zawieszonym PM10 Benzo(a)piren to organiczny związek chemiczny z grupy wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Powstaje podczas spalania niecałkowitego, głównie wskutek palenia śmieci, szczególnie tworzyw sztucznych. Wykazuje małą toksyczność ostrą, za to dużą toksyczność przewlekłą, co związane jest z jego zdolnością do kumulacji w organizmie. Związek ten ma udowodnione właściwości kancerogenne i mutagenne. Przyczynami przekroczeń stężeń rocznych benzo(a)pirenu są: oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków, szczególnie lokalne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń oraz niekorzystne warunki klimatyczne. Docelowa wartość stężenia benzo(a)pirenu w powietrzu wynosi 1 ng/m3. Stężenie benzo(a)pirenu charakteryzuje się wysoką sezonowością. Znacznie wyższe stężenia tego związku obserwuje się w miesiącach jesienno-zimowych, niż w wiosenno-letnich. Wskazuje to na silną zależność pomiędzy poziomem benzo(a)pirenu w powietrzu, a niską emisją spowodowaną ogrzewaniem domostw, która nasila się w okresie zimowym.

Rysunek 12. Steżęnie benzo(a)piren w pyle zawieszonym PM10 na stanowiskach pomiarowych w Nowym Targu i Rabce Zdroju w 2014 roku Źródło: Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu nowotarskiego w 2014 roku. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Nowym Sączu.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 54 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W przeciągu całego roku na terenie miasta Nowego Targu występuje przekroczenie poziomu docelowego 1 ng/m3. Roczne wartości benzo(a)pirenu nie mieszczą się w granicach poziomu docelowego, przekraczając go ponad 15-krotnie w Nowym Targu i ponad 8-krotnie w Rabce Zdroju.

Dwutlenek siarki SO2

Dwutlenek siarki SO2 stanowi produkt uboczny spalania paliw kopalnych, w związku z czym przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza. Zdolność do rozpuszczania się w wodzie skutkuje powstawaniem tzw. „kwaśnych deszczy”, a co za tym idzie – zakwaszeniem gleby, wody, przyspieszeniem procesów korozji budynków, pomników, wszelkich konstrukcji metalowych. Ten bezbarwny gaz o ostrym, gryzącym i duszącym zapachu jest silnie drażniący dla dróg oddechowych ludzi i zwierząt. Może powodować zaostrzenie schorzeń spojówek i skóry oraz astmy. Przenikając do krwi, a wraz z nią do całego organizmu, kumuluje się w oskrzelach, tchawicy, śledzionie, wątrobie, węzłach chłonnych i mózgu. Negatywnie wpływa również na rośliny zaburzając proces wymiany gazowej, metabolizmu i przyczyniając się do rozwoju chlorozy i nekrozy liści. Dopuszczalne stężenie dobowe dwutlenku siarki w powietrzu wynosi 125 μg/m3. Dwutlenek siarki wyróżnia się sezonowością na co wskazują wyższe stężenia tej substancji w I i IV kwartale 2014 roku, niż w kwartale II i III. Zjawisko to jest ściśle związane z okresem jesienno- zimowym i emisją niską z palenisk domowych. W Nowym Targu pomiary wykazały znacznie wyższe stężenie dwutlenku siarki w porównaniu do poziomu tej substancji w Rabce Zdroju, jednak w obu miastach powiatu nowotarskiego nie obserwuje się przekroczeń wartości dopuszczalnej. Jak wspomniano, gmina Szaflary, jak również cały powiat nowotarski, należy do strefy małopolskiej (kod strefy: PL1203). Strefa małopolska w 2014 roku w przeprowadzonej ocenie pod kątem ochrony zdrowia ludzi została zakwalifikowana do klasy C. Przekroczenia dotyczyły wskaźników: dwutlenek siarki SO2 (poziom 24-godzinny), pył zawieszony PM10 (zarówno poziom średnioroczny, jak i 24- godzinny), pył zawieszony PM2,5 (poziom średnioroczny) oraz benzo(α)piren (poziom średnioroczny). Obok klasyfikacji uwzględniającej wskaźniki normowane według kryteriów ochrony zdrowia ludzi, ocenie poddawane są również wskaźniki według kryterium ochrony roślin. W 2014 r., podobnie jak w 2013, na terenie strefy małopolskiej nie zostały zarejestrowane przekroczenia wartości kryterialnych ustanowionych ze względu na ochronę roślin, w związku z tym strefie małopolskiej przypisana została klasa A. Wyniki oceny zestawiono w tabeli poniżej.

Tabela 19. Klasyfikacja strefy małopolskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń w 2014 r.

Klasa strefy z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych wg kryteriów pod kątem ochrony zdrowia

SO2 NO2 PM10 PM2,5 Pb CO Benzen B(a)P Ni As Cd O3 A A C C A A A C A A A A Klasa strefy z uwzględnieniem poziomów dopuszczalnych wg kryteriów pod kątem ochrony roślin

SO2 NOx O3 A A A Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Informacja o stanie środowiska na terenie powiatu nowotarskiego w 2014 roku. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie Delegatura w Nowym Sączu.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 55 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W Programie ochrony powietrza dla województw małopolskiego. Małopolska 2023 - w zdrowej atmosferze, dla obszaru gminy Szaflary nie wyróżniono działań naprawczych. Wyróżnione one zostały jednak dla innych gmin powiatu nowotarskiego.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 56 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

5. Charakterystyka nośników energetycznych na obszarze gminy

5.1. System elektroenergetyczny

Przez gminę Szaflary przebiega 24 km linii WN 110 kV relacji Szaflary – Zakopane. Gmina Szaflary zasilana jest z Głównego Punktu Zasilania GPZ 110/15 kV „Szaflary”, zlokalizowanego na terenie wsi Zaskale, skąd energia dostarczona jest siecią średnich i niskich napięć, w tym liniami napowietrznymi SN długości 68,26 km i siecią NN długości 84 km.

5.1.1. Liczba odbiorców oraz zużycie energii elektrycznej

Dostawą energii elektrycznej na obszarze gminy zajmuje się Tauron Dystrybucja S.A. Spółka nie dysponuje jednak danymi dotyczącymi ilości odbiorców i dostarczonej energii na obszarze gminy, a jedynie w skali całego powiatu. Dane te zaprezentowano w poniższych tabelach.

Tabela 20. Ilość odbiorców w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2008-2014 dla powiatu nowotarskiego

Grupa Ilość odbiorców (gospodarstwa domowe, inne podmioty) odbiorców 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 A 1 0 0 0 0 0 0 B 116 107 119 127 128 135 143 C+R 6 988 7 276 7 662 7 919 8 108 8 245 8 325 G 59 723 60 062 60 096 60 173 60 322 60 585 61 026 Razem 66 828 67 445 67 877 68 219 68 558 68 965 69 494 Źródło: Dane Tauron Dystrybucja S.A.

Tabela 21. Ilość dostarczonej energii elektrycznej [MWh] do odbiorców w poszczególnych grupach odbiorców w latach 2008-2014 dla powiatu nowotarskiego

Grupa Ilość dostarczonej energii [MWh] w roku: odbiorców 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 A 1 734,32 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 B 54 112,46 55 541,83 56 963,55 57 672,59 60 397,33 61 458,68 64 563,48 C+R 94 350,51 85 832,50 88 579,40 88 246,61 89 096,56 88 065,48 87 822,51 G 139 744,39 139 383,72 144 953,87 140 847,34 140 883,43 139 819,71 143 507,09 Razem 289 941,68 280 758,05 290 496,82 286 766,54 290 377,32 289 343,87 295 893,08 Źródło: Dane Tauron Dystrybucja S.A.

Grupa taryfowa A dotyczy odbiorów zasilanych z sieci WN (wysokiego napięcia), grupa taryfowa B z sieci SN (średniego napięcia), grupa C z sieci NN (niskiego napięcia), a grupy R i G odbiorców niezależnie od napięcia znamionowego sieci. Gospodarstwa domowe korzystają z grupy taryfowej G. Szczegółowe informacje na temat odbiorców energii elektrycznej z grupy taryfowej G dostępne są w „Taryfie dla energii elektrycznej Tauron Dystrybucja S.A.” na dany rok. Zgodnie z załączonymi informacjami, przybliżone średnie roczne zużycie energii elektrycznej na gospodarstwo domowe w roku 2014 wynosiło 2 351,6 kWh.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 57 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W porównaniu z rokiem 2008 (2 339,9 kWh/gosp. dom.) jest to wzrost o ok. 0,5%. Gospodarstwa domowe zużywają również mniej więcej połowę energii elektrycznej dostarczanej przez Tauron Dystrybucja S.A. na obszarze powiatu. Dla porównania, poniżej przedstawiono zużycie energii elektrycznej na 1 mieszkańca na obszarach wiejskich powiatu nowotarskiego wg danych GUS. Tabela 22. Zużycie energii elektrycznej na mieszkańca [kWh/os.] na obszarach wiejskich powiatu nowotarskiego w latach 2008-2014 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 641,1 635,9 660,0 635,3 636,0 627,4 650,0 Źródło: Dane GUS (BDL)

Zakładając przeciętne gospodarstwo domowe w liczbie 4-ch osób, dane te są ze sobą zbieżne.

5.1.2. Zużycie energii na oświetlenie ulic i placów

Właścicielem opraw oświetleniowych na obszarze gminy Szaflary są dwa podmioty: TAURON Dystrybucja S.A. oraz Gmina Szaflary. Sprzedawcą energii elektrycznej jest Tauron Sprzedaż Sp. z o.o. Rocznie na te potrzeby oświetlenia ulicznego zużywane jest ok. 220 tys. kWh energii elektrycznej.

Tabela 23. Ilość opraw oświetleniowych w poszczególnych sołectwach na obszarze gminy Szaflary Ilość opraw Tauron Lp. Sołectwo Ilość opraw gminy Razem opraw Dystrybucja S.A. 1. Bańska Niżna 41 5 46 2. Bańska Wyżna 47 9 56 3. Bór 18 8 26 4. Maruszyna 63 45 108 5. Skrzypne 42 33 75 6. Szaflary 93 93 186 7. Zaskale 34 19 53 RAZEM 338 212 550 Źródło: Dane Urzędu Gminy Szaflary

5.2. System ciepłowniczy

5.2.1. Opis źródeł ciepła zużywanych na obszarze gminy

Na terenie gminy Szaflary źródłem ciepła do celów grzewczych oraz ciepłej wody w basenach (Termy w Bańskiej Niżnej i Szaflarach) do celów zdrowotnych i rekreacyjnych są złoża geotermalne w Bańskiej Niżnej. Podmiotem zarządzającym tymi złożami i wykorzystującym pochodzącą z nich energię cieplną jest Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Geotermia Podhalańska S.A. System ciepłowniczy PEC Geotermia Podhalańska zasilany jest z 3-ch źródeł ciepła: a) źródła geotermalnego w Bańskiej Niżnej b) kotłowni szczytowej (centralnej) gazowo - olejowej w Zakopanem, c) kotłowni Perdałówka w Zakopanem.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 58 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Ciepłownia Geotermalna zlokalizowana jest w miejscowości Bańska Niżna, położonej w gminie Szaflary. Moc zainstalowana ciepłowni wynosi 40,7 MWt (moc wymienników ciepła). Moc osiągalna Ciepłowni Geotermalnej zależy od temperatury wody sieciowej i waha się od 22 do 24 MW. Wody termalne wydobywane są otworami produkcyjnymi Bańska IG-1, Bańska PGP-1 i PGP-3 doprowadzane są rurociągiem stalowym DN 300 do kolektora DN500, a z niego do wymienników ciepła zainstalowanych w Ciepłowni Geotermalnej Bańska Niżna. Woda termalna po oddaniu ciepła wodzie sieciowej, poprzez rurociąg zrzutowy oraz zainstalowane na nim pompy wspomagające, odprowadzana jest do otworów chłonnych Biały Dunajec PGP-2 i PAN-1. Część tej wody kierowana jest do wymiennika ciepła w pobliskim parku wodnym i po ponownym oddaniu energii (kaskada) powraca na chłodnie wentylatorowe, gdzie po schłodzeniu do temperatury umożliwiającej odprowadzenie jej do cieku powierzchniowego, kolektorem DN 300 zrzucana jest do rzeki. Dzięki różnicy ciśnień statycznych między odwiertami produkcyjnymi, a odwiertami chłonnymi uzyskuje się około 100 m3/h samoistnego przepływu wody termalnej. Przy wyższym zapotrzebowaniu na ciepło uruchamiane są pompy geotermalne zwiększające przepływ wody termalnej. Schłodzona woda przed zatłoczeniem do złoża jest oczyszczana przez zespół filtrów. Ciepłownia Geotermalna w Bańskiej Niżnej pracuje nieprzerwanie przez 365 dni w roku. Przebieg wody termalnej przedstawia poniższy schemat.

Rysunek 13. Schemat geotermalnej sieci ciepłowniczej na Podhalu Źródło: http://www.slideshare.net/ForumNG/maopolska-poudniowa-polska-energia-geotermalna-jako-rdo- rozproszone-beata-kpiska

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 59 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rysunek 14. Schemat systemu geotermalnego funkcjonującego w Ciepłowni Bańska Niżna Źródło: PEC Geotermia Podhalańska S.A.

Tabela 24. Charakterystyka parametrów technicznych odwiertów geotermalnych Odwierty produkcyjne Ciśnienie statyczne Nazwa Wydajność Temperatura (0C) (bar) Bańska IG-1 120 82 27 Bańska PGP-1 550 86 29 Bańska PGP -3 290 85,5 20,75 Odwierty tłoczne Nazwa Chłonność m3/h Ciśnienie statyczne (bar) Biały Dunajec PAN -1 375 23 Biały Dunajec PGP-2 500 23 Źródło: PEC Geotermia Podhalańska S.A.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 60 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 25. Charakterystyka innych zainstalowanych urządzeń w Ciepłowni Geotermalnej Typ Wymienniki ciepła (2 Wymienniki ciepła (2 Wymienniki ciepła (1 szt.) szt.) szt.) Typ M 185 S 220-IS S 130-IS Producent APV dania Sondex Dania Sondex Dania Moc 7100 kW 9700 kW 7100 kW Max ciśnienie 3,0 MPa 3,0 Mpa 3,0 Mpa Max temperatura 1200C 1500C 1500C Źródło: PEC Geotermia Podhalańska S.A.

Kotłownie szczytowe w Zakopanem o mocy 37 MWt oraz kotłownia Perdałówka pokrywają zapotrzebowanie na ciepło, w przypadku, gdy energia uzyskana z wód geotermalnych nie jest do tego celu wystarczająca. Zlokalizowane są one w Zakopanem, a więc poza obszarem gminy Szaflary, zatem nie uwzględnia się ich w niniejszym opracowaniu, ponieważ ich eksploatacja nie ma wpływu na emisję CO2 w gminie Szaflary.

Pozostałe źródła ciepła w gminie Szaflary stanowią indywidualne kotłownie zainstalowane w domach jednorodzinnych i budownictwie zagrodowym. Zazwyczaj są to kotły, gdzie nośnikiem ciepła jest węgiel, koks, groszek węglowy oraz biomasa. W niewielkiej ilości na terenie gminy funkcjonują kotły na olej opałowy. Stosowane kotły na paliwo stałe są często wielopaliwowe, w których spalane są też odpady. Kotły te niejednokrotnie są przestarzałe i o niskiej sprawności energetycznej. Emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla stanowi główne źródło zanieczyszczenia powietrza.

5.2.2. Sieć ciepłownicza

Sieć ciepłowniczą PEC Geotermia Podhalańska na terenie gminy Szaflary tworzą: pompownia wody sieciowej Ciepłowni Geotermalnej Bańska, magistrala przesyłowa łącząca Ciepłownię Geotermia Bańska – Zakopane wraz z trzema pompowniami sieciowymi, przyłącza do odbiorców wraz z węzłami cieplnymi. Odbiorcy ciepła sieciowego wyposażeni są w kompaktowe węzły ciepłownicze, składające się m.in. z płytowych wymienników ciepła. Węzły dodatkowo wyposażone są w automatykę pogodową z możliwością zaprogramowania wielu funkcji: nocne obniżenie temperatury, wpływ wiatru itp. Budynki podłączone do sieci geotermalnej znajdują się przede wszystkim w miejscowości Bańska Niżna. W 2014 r. było to 140 budynków mieszkalnych spośród ok. 330 budynków tam zlokalizowanych. Należy zwrócić uwagę na dynamicznie rozwijające się, począwszy od 2008 r., termy w Szaflarach – co związane jest również ze zwiększonym zużyciem energii elektrycznej. Natomiast zużycie ciepła na cele grzewcze przez budynki jednorodzinne spada, co jest następstwem obserwowanych coraz cieplejszych zim, oszczędnej gospodarki energią przez użytkowników, ale i zmniejszenia zapotrzebowania na energię ciepła wskutek prowadzonej stopniowej termomodernizacji budynków. Roczną sprzedaż ciepła dla odbiorców oraz ilość podłączonych obiektów gminie Szaflary w latach 2009-2014 przedstawia poniższa tabela.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 61 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 26. Ilość sprzedanego ciepła oraz w podziale na grupy odbiorców na obszarze gminy Szaflary w latach 2009-2014. IGD1 IGD2 TUR PUB REK INN Razem Rok GJ szt. GJ szt. GJ szt. GJ szt. GJ szt. GJ szt. GJ szt. 2009 5510 129 356 2 198 1 2407 4 15112 1 757 1 24340 138 2010 6043 134 407 2 234 1 2432 4 14216 1 854 1 24187 143 2011 5611 138 352 2 238 1 2611 4 11488 1 745 1 21045 147 2012 5813 138 338 2 242 1 2305 4 12740 1 565 1 22003 147 2013 5813 133 376 2 214 1 2060 4 13490 1 263 1 22217 142 2014 5174 132 305 2 182 2 1614 2 15030 1 33 1 22338 140 gdzie:

IGD 1 obiekty mieszkalne osób fizycznych (domy jednorodzinne), IGD 2 obiekty mieszkalne innych osób fizycznych (usługi, parafie), TUR obiekty z turystyczną działalnością gospodarczą (kwatery, wynajem pokoi, pensjonaty) PUB obiekty użyteczności publicznej, REK obiekty rekreacyjne, hotelowe ogólnodostępne, INN zakłady produkcyjne, garaże

Źródło: Geotermia Podhalańska S.A.

5.3. System gazowniczy

Obszar gminy Szaflary nie jest zasilany w gaz ziemny, z uwagi na brak stacji redukcyjno - pomiarowej i sieci niskiego ciśnienia. Przez Gminę Szaflary przebiega jednakże gazociąg wysokiego ciśnienia 1,6 MPa (DN 300 o długości 6 510 m). W przyszłości możliwa jest budowa stacji redukcyjno-pomiarowej w Maruszynie.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 62 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

6. Obszary problemowe wyróżnione na podstawie przeprowadzonej charakterystyki

Gmina Szaflary położona jest na terenach górskich, w sąsiedztwie Tatr. Należy ona do Subregionu Podhalańskiego. Ukształtowanie terenu, walory krajobrazowe i klimatyczne występowanie wód geotermalnych - stwarzają warunki rozwoju rekreacji, wszelkich form turystyki aktywnej i kwalifikowanej, szczególnie turystyki pieszej i rowerowej oraz sportów zimowych. W związku z małą lesistością obszaru, na terenie gminy rozpościerają się wspaniałe panoramy widokowe na Tatry i Gorce. Z kolei słabe grunty rolne (tylko 27% gruntów rolnych są klasy IV), sprawiają, że podstawę gospodarki rolnej na terenie gminy stanowią indywidualne gospodarstwa rolne o pastewnym kierunku hodowli owiec oraz chów bydła mlecznego i żywca wołowego. Rolnictwo ekologiczne i turystyka wraz z drobnym rzemiosłem regionalnym w symbiozie, stanowią równolegle rozwijające się kierunki rozwoju gminy. Najważniejszymi problemami, które mogą w największym stopniu niekorzystnie wpływać na dalszy rozwój tego regionu, w tym Gminy Szaflary, może stać się między innymi jakość powietrza. Stąd jako obszary problemowe w tym zakresie należy wymienić: Obszar problemowy 1: zagospodarowanie przestrzeni Obszar problemowy 2: niska emisja komunalna Obszar problemowy 3: niska emisja transportowa Obszar problemowy 4: system elektroenergetyczny

Obszar problemowy 1: zagospodarowanie przestrzeni

Gmina Szaflary posiada „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szaflary”, uchwalone uchwałą Rady Gminy Szaflary nr XLI/188/98 z dnia 30 marca 1998 roku. Studium to jest dokumentem wielobranżowym, uwzględniającym długofalowe zamierzenia określające kierunki przemian przestrzennych i infrastruktury technicznej. Obecnie trwają prace nad SUiKZP dla Bańskiej Niżnej. Gmina Szaflary wydzieliła się z Gminy Biały Dunajec. Dla obszaru gminy Szaflary obowiązuje miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Biały Dunajec (aktualizacja), zatwierdzony Uchwałą Nr 64/XV/91 z dnia 10 maja 1991 r. wraz z wykonanymi później zmianami cząstkowymi planu. Gmina Szaflary w całości położona jest w obrębie Południowo - Małopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W części północnej Gminy wytyczony jest Obszar Natura 2000 PLH 120016 „Torfowiska Orawsko – Nowotarskie”. Jako wiodącą funkcję gminy Studium wyznacza rolnictwo, a uzupełniającą: turystykę i wypoczynek, obsługę mieszkańców i ruchu turystycznego, rzemiosło i wytwórczość. W przyszłości Gmina ma stać się centrum rekreacji, sportów letnich i zimowych oraz terapii balneologicznej. Górzysty teren sprawia, że osadnictwo w gminie skupia się w miejscowości Szaflary położonej w dolinie rzeki Biały Dunajec oraz w miejscowościach: Bańska Wyżne, Bańska Niżne, Bór, Skrzypne, Maruszyna i Zaskale położonych w dolinach górskich. Układ sieci osadniczej kształtowany jest w symbiozie ze wskazanymi w Studium wartościami przyrodniczo – krajobrazowymi i kulturowymi

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 63 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” obszaru gminy. Mieszkalnictwo w gminie oparte jest na systemie wolnostojącym: jednorodzinnym, pensjonatowym i zagrodowym. Ze względu na ochronę przyrody, w gminie istnieje, ale i preferowana jest, zabudowa luźna na działkach o powierzchni co najmniej 800-1 200 m2. Koncentracja zabudowy dopuszczalna jest jedynie w wyznaczonych rejonach, głównie w wykształconych już obecnie centrach wsi, poprzez uzupełnienie zabudowy, zapewniając równocześnie dalszy rozwój infrastruktury społecznej. Ten luźny charakter zabudowy sprzyja zachowaniu walorów przyrodniczo – krajobrazowych i kulturowych, ale stanowi utrudnienie w kompleksowym wyposażeniu w infrastrukturę techniczną tj. scentralizowaną sieć ciepłowniczą, gazową, wodociąg, kanalizację. W sąsiedztwie Geotermii Podhalańskiej i źródeł wód geotermalnych utworzono dwa kąpieliska termalne, wybudowane przez prywatnych inwestorów. Dla aktywizacji w kierunku rozwoju funkcji wypoczynku zimowego dopuszcza się lokalizację wyciągów i kolei narciarskich, których konkretny przebieg winien zostać nakreślony na etapie sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Powyższe Studium nie przewiduje w gminie Szaflary instalacji komercyjnych farm wiatrowych, biogazowni rolniczych czy farm fotowoltaicznych. Ukształtowanie terenu i warunki klimatyczne (duże nasłonecznienie przy jednak stosunkowo małym usłonecznieniu) stwarzają możliwości instalacji tu farm fotowoltaicznych, co w przypadku zainteresowania potencjalnych inwestorów tego typu przedsięwzięciami powinno być uwzględnione w planach miejscowych.

Obszar problemowy 2: niska emisja komunalna

Na terenie gminy Szaflary w Bańskiej Niżnej zlokalizowana jest Ciepłownia geotermalna wytwarzająca ciepło grzewcze wykorzystując energię zgromadzoną w wodach geotermalnych. Jednakże z systemu tego w 2015 r. korzysta zaledwie 140 odbiorców. System grzewczy w gminie Szaflary obecnie oparty jest na indywidualnych paleniskach na węgiel, koks, biomasę, olej opałowy. Docelowo system grzewczy w całej gminie winien być oparty na ekologicznych źródłach energii takich jak na przykład: wody geotermalne, gaz, biomasa, olej opałowy, energia elektryczna. Geotermia Gmina Szaflary wykorzystuje istniejące na jej obszarze złoża wód geotermalnych, których odwierty znajdują się w Bańskiej Niżnej. W 2001 r. zakończona została budowa magistrali ciepłowniczej i uruchomiona ciepłownia geotermalna w Bańskiej Niżnej. Znaczna część budynków w tej miejscowości ogrzewanych jest energią cieplną pozyskiwaną z wód geotermalnych. PEC Geotermia Podhalańska S.A. zakłada sukcesywny rozwój sieci ciepłowniczej wykorzystującej wody termalne i sukcesywne podłączanie do niej budynków położonych na terenie gminy, jak również wykorzystanie wód geotermalnych do celów leczniczo - wypoczynkowych. W latach 2016-2020 Spółka planuje podłączenie nowych odbiorców znajdujących się w zasięgu istniejących sieci cieplnych, a także budowę sieci ciepłowniczych w oparciu o technologię rur preizolowanych w nowych rejonach. Planuje się modernizację kolektorów i sieci ciepłowniczych długości ok. 3 km, a na terenie miejscowości Szaflary wybudowanie sieci i przyłączy ciepłowniczych długości ok. 5 km z rozbudową przepompowni. Rozbudowa sieci i podłączenie nowych odbiorców powinna skutkować zwiększeniem mocy zamówionej od nowych odbiorców o ok. 1,5 MW.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 64 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Warunkiem umożliwiającym podłączenie kolejnych obiektów do geotermalnej sieci ciepłowniczej jest wiercenie kolejnego trzeciego otworu chłonnego w rejonie Białego Dunajca o głębokości ok. 2 500 m oraz rozbudowa źródła ciepła poprzez zainstalowanie pomp ciepła. Dla zwiększenia mocy układu ciepłowniczego planuje się montaż 4-ch pomp ciepła w układzie kaskadowym o mocy 5,2 MW. Docelowo celem PEC Geotermia Podhalańska jest objęcie systemem grzewczym opartym na cieple wód geotermalnych całego Podhala, co ma pierwszorzędne znaczenie dla ochrony powietrza w całym regionie. Zadaniem PEC jest realizacja magistrali ciepłowniczych wód geotermalnych relacji Bańska – Niżna – Nowy Targ oraz Bańska Niżna – Biały Dunajec – Zakopane – Kościelisko. Realizacja obydwu tych zadań, z uwagi na wykorzystanie magistrali cieplnej do Nowego Targu poprzez lokalne odgałęzienia sieci również dla potrzeb mieszkańców gminy Szaflary – jest z punktu widzenia interesów gminy jak najbardziej celowa i nawet pilna, a poprzez rozwój Geotermii i wykorzystanie jej dla celów balneologicznych i rekreacyjnych wpłynie bardzo korzystnie na rozwój gminy. System gazowniczy Przez Gminę Szaflary przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia 1,6 MPa (DN 300 o długości 6 510 m). Jednakże obszar gminy nie jest zasilany w gaz ziemny, z uwagi na brak stacji redukcyjno - pomiarowej i sieci niskiego ciśnienia. Właściciel sieci, Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Tarnowie, brak podłączenia gminy Szaflary do sieci gazowniczej motywuje brakiem zainteresowania właścicieli nieruchomości. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przyjęto jednakże, że w przyszłości zaopatrzenie w gaz ziemny całego obszaru gminy odbywać się będzie z istniejącego gazociągu wysokoprężnego relacji Rabka – Poronin, poprzez projektowaną stację redukcyjno – pomiarową w Maruszynie I –go stopnia oraz budowę rozdzielczej sieci gazowej średniego ciśnienia na całym obszarze gminy Szaflary. Założenie to przyjęto w oparciu o opracowany przez Zakład Produkcyjno – Usługowo – Handlowy UNIGAZ w Krakowie w 1993 r. „Program gazyfikacji zespołu wsi gminy Biały Dunajec, gm. Szaflary, gm. Tatrzańskiej, gm. Bukowina Tatrzańska”. W programie tym wieś Zaskale została ujęta w odrębnym programie gazyfikacji miasta i gminy Nowy Targ. Termomodernizacja budynków Jak w każdej gminie, tutejsze budynki (poza zabytkowymi) budowane były w różnych okresach lat 1946-2015, a więc, poza najnowszymi, nie spełniają one obecnych wskaźników przepuszczalności ciepła. Zmniejszenie zapotrzebowania budynków na ciepło uzyskuje się w wyniku ich termomodernizacji i wymiany źródła ciepła na energooszczędne. Budynki użyteczności publicznej będące we władaniu Gminy Szaflary są sukcesywnie, w miarę posiadanych środków finansowych, poddawane termomodernizacji. Wiele z nich, w których przeprowadzono już docieplenie przegród, wskutek zaostrzenia współczynników przenikania ciepła nadal nie spełniają wymogów i powinny być powtórnie ocieplone. Wymiany/modernizacji wymagają źródła ciepła, z uwagi na fakt, że 49% powierzchni tych budynków ogrzewanych jest węglem, a 41% olejem opałowym, który jest niewątpliwie nośnikiem ciepła mniej zanieczyszczającym środowisko w porównaniu z węglem, ale w obecnych warunkach stosunkowo drogim. Zatem problemem Gminy staje się wymiana tych źródeł ciepła na niskoemisyjne. Może to być podłączenie do geotermii (tam gdzie sieć ciepłownicza będzie rozbudowywana), wymiana kotłów na biomasę, montaż instalacji OZE

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 65 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

– gruntowych pomp ciepła czy pomp powietrznych, a pozostawianie kotłów olejowych jako szczytowych źródeł ciepła. W starszych, prywatnych budynkach mieszkalnych i mieszkalno-usługowych w większości wymieniane są okna na szczelne. Problem kompleksowej termomodernizacji budynków jest zatem zadaniem stojącym przed gminą i właścicielami nieruchomości. Wymiana indywidualnych kotłów węglowych na biomasę, w tym wspomaganych OZE Wobec ograniczonego zasięgu sieci geotermalnej i braku sieci gazowej nisko ciśnieniowej w gminie Szaflary, podstawową formą ograniczenia niskiej emisji jest wymiana indywidualnych kotłów, w których nośnikiem ciepła jest węgiel czy koks, na wysokosprawne kotły na biomasę, olej opałowy czy nawet ekogroszek. Propagowanie tego systemu grzewczego staje się podstawowym zadaniem Gminy. Także w obecnym systemie finansowania inwestycji energooszczędnych, Gmina może stać się organizatorem wspólnych zakupów i instalacji tego rodzaju kotłów dla mieszkańców gminy. Lepszy efekt ekologiczny uzyskuje się poprzez wspomaganie tradycyjnego systemu grzewczego instalacjami odnawialnych źródeł energii (kolektory słoneczne, pompy ciepła, fotowoltaika) na potrzeby własne. Wspieranie inicjatyw dotyczących działań ekologicznych w zakresie budowy niekonwencjonalnych urządzeń energetycznych jest głównym kierunkiem ograniczenia niskiej emisji w gminie Szaflary prowadzonym przez jej włodarzy.

Obszar problemowy 3: niska emisja transportowa

Układ drogowy Pod względem transportu, problemem dla Gminy jest droga krajowa Kraków - Rabka – Zakopane nr 47 (tzw. „Zakopianka”), która, poza koleją, jest jedynym szlakiem komunikacyjnym łączącym Gminę Szaflary i Zakopane z pozostałymi miastami Polski, skąd napływają turyści i wczasowicze. Jednakże natężenie ruchu na tej trasie stanowi uciążliwość i źródło niskiej emisji i hałasu komunikacyjnego w gminie. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego jako inwestycje o znaczeniu ponadlokalnym wskazuje się: • modernizację drogi krajowej nr 47, • modernizację dróg powiatowych w zakresie dostosowania ich do wymaganych dla tej kategorii dróg parametrów technicznych, • modernizację linii kolejowej do Zakopanego. Modernizacja drogi krajowej nr 47 przez GDDiA stanowi punkt wyjścia dla przekształcenia układu komunikacyjnego w Gminie Szaflary. W planie wojewódzkim przyjęto, że przy pozostaniu przy obecnym przebiegu tej drogi - modernizacja drogi polegać będzie na budowie drugiej jezdni, a dla umożliwienia bezkolizyjnego powiązania miejscowości leżących po obu stronach drogi, planuje się budowę węzła w rejonie skrzyżowania z istniejącymi drogami powiatowymi na kierunku Ząb – Szaflary – Bór – Gronków. Innym rozwiązaniem ujętym w „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szaflary” jest alternatywny przebieg „ Zakopianki” po zachodniej stronie linii kolejowej i budowa węzła oraz urządzeń związanych z obsługą komunikacyjną trasy w południowej części Szaflar.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 66 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Realizacja nowej „Zakopianki”, dla zachowania wymaganej dla drogi klasy GP płynności i bezpieczeństwa ruchu, wymaga ograniczenia bezpośrednich włączeń do tej drogi. Zatem pożądane jest wyznaczanie nowych układów dróg dojazdowych i wewnętrznych umożliwiających dostęp z terenów sąsiednich do drogi krajowej. Stąd w Studium zakłada się modernizację dróg powiatowych: - nr K1646 Skrzypne – Szaflary– Ostrowsko, - nr K1658 Szaflary – Ludźmierz, - nr K1659 Ludźmierz – Maruszyna, - nr K1653 Szaflary – Ząb, oraz przedłużenie drogi powiatowej nr K1659 Ludźmierz – Maruszyna w kierunku południowym, co pozwoli na usprawnienie ruchu turystycznego i przejęcie ruchu lokalnego z drogi krajowej nr 47 na odcinku Zakopane – Nowy Targ. Jednocześnie przewiduje się modernizację i rozbudowę dróg gminnych, umożliwiających dojazd i obsługę terenów zainwestowanych oraz przewidzianych do rozwoju, a także usprawniających powiązania gminy z sąsiednimi obszarami. Proponowany w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego układ dróg prowadzi do powiązania istniejących obecnie na terenie gminy Szaflary różnych fragmentów dróg w jeden układ sieci drogowej, korzystniej wiążący pomiędzy sobą wsie położone w zachodniej części gminy oraz miejscowość gminną Szaflary z terenami gmin sąsiednich. Projektowany układ drogowy znacznie odciąży tranzytową drogę tzw. „Zakopiankę” od ruchu lokalnego, zwłaszcza pomiędzy rejonem Zakopanego, a Ludźmierzem, z ominięciem Nowego Targu. Realizacja tego nowego układu komunikacyjnego sprawi, że Gmina Szaflary zyska nowe połączenia komunikacyjne, a jego rozbudowa spowoduje rozproszenie ruchu (zmniejszenie natężenia ruchu na poszczególnych odcinkach dróg), co spowoduje zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z transportu i komunikacji. Komunikacja kolejowa W zakresie komunikacji kolejowej, w Studium przewiduje się modernizację i dobudowę drugiego toru linii kolejowej – Kraków – Chabówka – Zakopane oraz odbudowę i uruchomienie linii kolejowej Nowy Targ – Podczerwone – Sucha Hora. W gminie Szaflary komunikacja zbiorowa obsługiwana jest przez zewnętrzną komunikację autobusową i komunikację kolejową. Podstawowym środkiem przemieszczania się na terenie gminy stanowią jednakże indywidualne pojazdy spalinowe (samochód, motocykl, traktor) oraz rower. Usprawnienie tego ruchu, w tym m.in. w zakresie ograniczenia niskiej emisji, nie leży w gestii Gminy Szaflary, ani jednostek jej podległych. Ruch rowerowy Nowym obszarem Gminy staje się jednakże promocja oraz stworzenie warunków rozwoju ruchu rowerowego. Przez obszar gminy Szaflary przebiega szlak rowerowy łączący Polskę ze Słowacją. Szlak okala Tatry i prowadzi z Nowego Targu, przez tereny historycznego rozwoju osadnictwa regionu Podhala, Spisza, Orawy i Liptowa do granicy słowackiej w Suchej Horze i dalej do miasta Trstena na Słowacji. Całość trasy liczy 78,14 km dróg z nawierzchnią asfaltową i szutrową, z czego po stronie polskiej jest to 35 km. W gminie Szaflary szlak ten liczy 0,504 km i przebiega w północnej jej części. Wymogiem najbliższych lat staje się zatem budowa ścieżek rowerowych na terenie gminy połączonych z powyższym szlakiem i usprawniającym też ruch lokalny w gminie. Planuje się:

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 67 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” wytyczenie ruchu rowerowego na istniejących drogach gminnych i powiatowych oraz budowę ścieżek rowerowych przy wszystkich nowo budowanych i modernizowanych drogach. Rower jako lokalny środek komunikacji i turystyki winien stać się ogólnie dostępny, tj. być także przedmiotem wynajmu.

Obszar problemowy 4 system elektroenergetyczny

W zakresie sieci NN zadaniem TAURON Dystrybucja S.A. jest modernizacja napowietrznych sieci NN i SN o zaniżonych parametrach oraz rozbudowa sieci na potrzeby przyłączenia nowych odbiorców, bieżąca wymiana przeciążonych oraz nisko sprawnych transformatorów SN/NN. Gmina Szaflary ma w przyszłości stać się centrum rekreacji, sportów letnich i zimowych. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego zakłada się rozbudowę systemu grzewczego, także w oparciu o energię elektryczną oraz budowę wyciągów i kolei narciarskich, co wymaga zwiększonych parametrów sieci. Także rozbudowa systemu wodociągów, kanalizacji ciśnieniowej oraz planowana modernizacja oczyszczalni ścieków w Maruszynie i budowa nowej oczyszczalni gminnej w Szaflarach wymagać będą rozbudowy systemu elektroenergetycznego o wysokich parametrach sieci. Jako najważniejsze inwestycje w tym względzie należy przyjąć modernizację linii 100 kV na odcinku Szaflary - Kamieniec i Białka Tatrzańska – Szaflary, modernizację stacji GPZ w Szaflarach, modernizację sieci napowietrznych NN na terenie gminy. Nie bez znaczenia dla systemu elektroenergetycznego gminy winno być pozyskiwanie energii z małych elektrowni wodnych i fotowoltaiki, dla których w gminie istnieją sprzyjające warunki. Wójt Gminy Szaflary prowadzi promocję tego typu działań wśród mieszkańców Gminy, wskazując na możliwość pozyskania przez Gminę zewnętrznego dofinansowania tych przedsięwzięć. Oświetlenie dróg i ulic Odrębnym problemem Gminy jest system oświetlenia dróg i ulic w gminie Szaflary. Oświetleniem gminnym zarządzają dwa podmioty: TAURON Dystrybucja S.A. oraz Gmina Szaflary. W obu podmiotach system ten jest energochłonny. Są to lampy sodowe, a nawet rtęciowe. Zatem zadaniem Gminy jest modernizacja tego systemu, w tym: wymiana lamp na energooszczędne np. LED i wprowadzenie optymalnego systemu zarządzania oświetleniem gminnym. Ponieważ część systemu pozostaje w Zarządzie TAURON Dystrybucja S.A., który to zainteresowany jest jak największym zużyciem energii, Gmina powinna zastanowić się nad możliwością weryfikacji zawartych umów - wprowadzając wymóg modernizacji sieci lub górnej granicy opłaty za energię uwzględniającą oszczędne zużycie energii.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 68 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

7. Metodologia opracowania Planu

7.1. Struktura PGN

Pomimo że Gmina Szaflary nie jest sygnatariuszem „Porozumienia między burmistrzami na rzecz zrównoważonej energii na szczeblu lokalnym”, to przy opracowywaniu niniejszego Planu… bazowano na zapisach „Poradnika - Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?”. Zgodnie z zamieszczonymi tam informacjami, opracowywane plany gospodarki niskoemisyjnej powinny w swej treści zawierać następujące elementy: 1. Streszczenie; 2. Ogólna strategia: . A – cele strategiczne i szczegółowe, . B – stan obecny i wizja na przyszłość, . C – aspekty organizacyjne i finansowe:  koordynacja i utworzone/przydzielone struktury organizacyjne,  przydzielone zasoby ludzkie,  zaangażowanie zainteresowanych stron i mieszkańców,  szacowany budżet,  przewidywane źródła finansowania inwestycji ujętych w Planie działań,  planowane środki w zakresie monitoringu i oceny; 3. Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji i związane z nią informacje, obejmujące interpretację danych; 4. Działania i środki zaplanowane na cały okres objęty Planem (2020): . długoterminowa strategia, cele i zobowiązania do 2020 r., . krótko/średnioterminowe działania, dla każdego z działań w miarę możliwości należy podać:  opis,  podmiot odpowiedzialny za realizację,  harmonogram,  oszacowanie kosztów,  szacowaną oszczędność energii,

 szacowaną redukcję emisji CO2. Zgodnie z zaleceniami NFOŚiGW, w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej należy też wskazać wskaźniki monitorowania w postaci:

 poziomu redukcji emisji CO2 w stosunku do lat poprzednich (w niniejszym planie jako rok bazowy przyjęto rok 2008 to jest rok uruchomienia Term Podhalańskich, dzięki którym skokowo wzrosło wykorzystanie energii geotermalnej w gminie, a które odpowiadają również za istotne zużycie energii elektrycznej).  poziom redukcji zużycia energii finalnej w stosunku do przyjętego roku bazowego,  udział zużytej energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych,  proponowane monitorowanie wskaźników w oparciu o metodologię opracowaną przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) Komisji Europejskiej we współpracy z Dyrekcją

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 69 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

generalną ds. Energii (DG ENER) i Biurem Porozumienia Burmistrzów, zawartą w poradniku „ Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP). Podstawowymi wymaganiami wobec planu są: . przyjęcie realizacji planu poprzez uchwałę Rady Gminy (wpisanie do WPF), . aktualność planu na moment rozliczania umowy o dofinansowanie, . wskazanie mierników osiągnięcia celów, . określenie źródeł finansowania, . plan wdrażania, monitorowania i weryfikacji (procedury), . spójność z innymi planami/programami (miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, założenia/plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, program ochrony powietrza), . zgodność z przepisami prawa w zakresie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, . kompleksowość planu, tj.: wskazanie zadań inwestycyjnych, w następujących obszarach, m.in:  zużycie energii w budynkach/instalacjach (budynki i urządzenia komunalne, budynki i urządzenia usługowe niekomunalne, budynki mieszkalne, oświetlenie uliczne; zakłady przemysłowe – fakultatywnie), dystrybucja ciepła,  zużycie energii w transporcie (transport publiczny, tabor gminny, transport prywatny i komercyjny, transport szynowy), w tym poprzez wdrażanie systemów organizacji ruchu,

 gospodarka odpadami – w zakresie emisji nie związanej ze zużyciem energii (CH4 ze składowisk) – fakultatywnie,  produkcja energii – zakłady/instalacje do produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu. . oraz zadań nieinwestycyjnych, takich jak planowanie miejskie, zamówienia publiczne, strategia komunikacyjna, promowanie gospodarki niskoemisyjnej, etc.

7.2. Metodyka

Informacja dotycząca struktury i metodyki opracowania planów gospodarki niskoemisyjnej została przedstawiona w materiale przygotowanym przez Komisję Europejską w postaci dokumentu pn. „Jak opracować Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) – poradnik”. Na rysunku poniżej przedstawiono zaczerpnięty z wyżej wspomnianego Poradnika i przyjęty za standard w UE schemat działań związanych z przygotowywaniem i wdrażaniem PGN.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 70 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rysunek 15. Etapy opracowania i wdrażania PGN Źródło: „Jak opracować Plan Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP) – poradnik”

Poszczególne etapy przygotowania Planu gospodarki niskoemisyjnej: 1) formalne zatwierdzenie PGN Opracowywany dokument jest szansą na uzyskanie przez Gminę i przedsiębiorców dofinansowania ze środków UE, co zwiększa konkurencyjność gospodarki i prowadzi do wzrostu zatrudnienia oraz rozwoju gospodarczego regionu. Przyjęcie Planu przez Radę Gminy zapewnieni sprawne wdrażanie i monitorowanie działań zaplanowanych do realizacji.

2) zobowiązanie do ograniczenia emisji CO2 o co najmniej 20% do roku 2020 Plan musi zawierać jasne odniesienie do podstawowego zobowiązania podjętego przez samorząd lokalny podpisujący Porozumienie Burmistrzów, tj. zobowiązania do ograniczenia emisji CO2 o co najmniej 20% do 2020 r. Jako rok bazowy zaleca się przyjąć rok 1990 lub, zgodnie z Załącznikiem nr 2 do Regulaminu naboru…. „Szczegółowymi zaleceniami dotyczącymi struktury gospodarki niskoemisyjnej”, inny umożliwiający przeprowadzenie inwentaryzacji. Gmina Szaflary nie jest sygnatariuszem Porozumienia Burmistrzów, stąd też nie ma obowiązku ograniczenia emisji o 20% w stosunku do toku bazowego. Jednak nawet pomimo tego należy dążyć do maksymalnie dużej redukcji emisji CO2.

Przy opracowywaniu bazy emisji CO2 dla Gminy Szaflary przyjęto, że punktem odniesienia w gminie będzie rok 2008 tj. uruchomienia Term Szaflary (Termy Podhalańskie). Uruchomienie tych term to, poza wykorzystaniem wód geotermalnych, zwiększone zużycie energii elektrycznej. Jest to jednak

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 71 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” przede wszystkim główny czynnik rozwoju gminy w postaci rozwój turystyki, a tym samym zwiększenia bazy zakwaterowania, gastronomii itd. Rozwój geotermii i podłączanie doń dalszych budynków to główny kierunek zmiany systemu grzewczego w gminie i zmniejszenie niskiej emisji. Obok niego jest to wymiana nieefektywnych kotłów węglowych na biomasę oraz wprowadzanie odnawialnych źródeł ciepła na potrzeby własne tych budynków (pompy ciepła, kolektory słoneczne, fotowoltaika).

Ogólne zobowiązanie do redukcji emisji CO2 musi zostać przełożone na konkretne działania i środki wraz z oszacowaniem w tonach związanej z nimi redukcji emisji CO2 do roku 2020. 3) sporządzenie bazowej inwentaryzacji emisji CO2 (BEI) Niniejszy Plan opracowany został w oparciu o dane uzyskane z przeprowadzonej inwentaryzacji, uzyskanych danych, a także na podstawie wizji lokalnej. BEI oraz kolejne inwentaryzacje stanowią niezbędny instrument pozwalający samorządowi lokalnemu uzyskać jasną wizję hierarchii ważności działań, ocenić efekt zastosowania środków redukcji emisji oraz określić postęp w zbliżaniu się do celu. Dzięki temu można podtrzymać motywację wszystkich zaangażowanych stron, gdyż mają one szanse zaobserwować rezultaty swoich działań. 4) kompleksowe środki/działania obejmujące kluczowe sektory

Zobowiązanie podjęte przez Gminę Szaflary dotyczy zmniejszenia emisji CO2 na terenie Gminy we wszystkich kluczowych sektorach: budownictwie, transporcie itp. Przed rozpoczęciem planowania działań i środków służących redukcji emisji należy ustalić długoterminową wizję z jasno określonymi celami. 5) strategie i działania do roku 2020 Plan zawiera informację na temat strategicznych działań, które samorząd lokalny zamierza podjąć, aby do roku 2020 zrealizować swoje zobowiązania. 6) przystosowanie struktur administracyjnych Jednym z czynników decydujących o sukcesie całego procesu opracowania, wdrażania i monitorowania Planu jest zapewnienie, aby odpowiednie komórki administracji lokalnej w odpowiedni sposób koordynowały prace i postępy w realizacji zapisów dokumentu. 7) mobilizacja społeczeństwa obywatelskiego Podstawą wdrażania Planu działań i czynnikiem koniecznym dla osiągnięcia jego celów jest udział i zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego. Plan zawiera informację na temat sposobu zaangażowania lokalnych mieszkańców w opracowanie, realizację i kontynuację działań – szkolenia, akcje informacyjne i promocyjne, edukacja ekologiczna. 8) finansowanie W przygotowanym Planie działań stanowiącym część Planu gospodarki niskoemisyjnej zostały uwzględnione i krótko scharakteryzowane główne źródła finansowania, ze środków których samorząd mógłby skorzystać przed przystąpieniem do etapu realizacji zadań. 9) monitorowanie i raportowanie Regularne monitorowanie wdrażania założeń Planu z wykorzystaniem odpowiednich wskaźników, a następnie wprowadzenie do dokumentu stosownych poprawek pozwala ocenić, czy samorząd

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 72 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” lokalny osiąga obrane cele, jak również umożliwia wprowadzenie – jeśli to konieczne – środków naprawczych. Gmina Szaflary nie jest zobowiązana do przedkładania co dwa lata raportu z jego wdrażania, natomiast dzięki interaktywnej bazie danych ma możliwość (dla celów sprawozdawczych) monitorowania rezultatów realizacji planu. W najbliższym czasie na szczeblu krajowym planuje się opracowanie szczegółowych wytycznych dotyczących monitoringu i raportowania, który będzie pomocny dla jednostek samorządu terytorialnego.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 73 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

8. Bazowa inwentaryzacja emisji CO2

8.1. Budynki mieszkalne (ogrzewanie + c.w.u.)

Przeprowadzone poniżej obliczenia dotyczyły wyłącznie emisji CO2, która wiązała się z ogrzewaniem budynków i przygotowaniem ciepłej wody użytkowej. Wskaźniki emisji CO2 dla poszczególnych paliw przyjęto zgodnie z wytycznymi Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami, które znajdują się w dokumencie Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2012 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2015. W przypadku budynków podłączonych do sieci ciepłowniczej (geotermia) zastosowano zerowy wskaźnik emisji, co odzwierciedla emisję końcową. Zerowy wskaźnik emisji przyjęto także dla budynków opalanych biomasą, uznając, że jest ona pozyskiwana w zrównoważony sposób. Uznaje się bowiem, że emisje CO2 powstające w wyniku spalania biomasy/biopaliw wytwarzanych w zrównoważony sposób oraz emisje związane z wykorzystaniem certyfikowanej zielonej energii elektrycznej są traktowane jako zerowe.

Tabela 27. Wskaźniki emisji CO2 dla różnych paliw

Rodzaj nośnika energii Wartość opałowa Wskaźnik emisji CO2 Drewno opałowe 15,60 MJ/kg 109,76 kg/GJ Brykiety węgla kamiennego 20,70 MJ/kg 92,71 kg/GJ Gaz ziemny 36,12 MJ/m3 55,82 kg/GJ Olej opałowy 40,19 MJ/kg 76,59 kg/GJ Gaz ciekły (propan – butan, LPG) 47,31 MJ/kg 62,44 kg/GJ Odpady niebiogeniczne 10,00 MJ/kg 89,87 kg/GJ Energia elektryczna - 0,812 Mg/MWh Olej napędowy 43,33 [MJ/kg] 73,33 [kg/GJ] Benzyna 44,80 [MJ/kg] 68,61 [kg/GJ]

Źródło: Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2011 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2015. IOŚ-PIB, KOBiZE, Warszawa, 2014

Do wyliczenia emisji CO2 związanej z ogrzewaniem budynków mieszkalnych zastosowano metodę pośrednią. Wykorzystano przy tym informacje zawarte w bazie danych obiektów ogólnogeograficznych (BDOO) Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK). Do budynków indywidualnych zaliczono budynki, których funkcją szczegółową w tej bazie jest „budynek mieszkalny jednorodzinny”, „budynek o dwóch mieszkaniach” lub też „budynek o trzech i więcej mieszkaniach”. W związku z faktem, że dane o powierzchni budynków zawarte w bazie odnoszą się wyłącznie do powierzchni zabudowy (zarysu podstawowego), to w celu oszacowania powierzchni ogrzewanej wartości te przemnożono przez liczbę kondygnacji budynku (przy założeniu, że ostatnia kondygnacja w budynkach o przynajmniej 2 kondygnacjach ma powierzchnię użytkową równą połowie powierzchni zabudowy) i współczynnik korygujący. Zastosowanie współczynnika korygującego miało na celu wyłączenie z dalszych wyliczeń powierzchni, które nie są ogrzewane (np. garaże, pomieszczenia techniczne). Wartość tego współczynnika przyjęto na poziomie 0,80. Wyliczone powierzchnie budynków indywidualnych przedstawia poniższa tabela.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 74 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 28. Wyliczone powierzchnie budynków mieszkalnych w gminie Szaflary Powierzchnia Powierzchnia Powierzchnia Rodzaj budynków Ilość zabudowy [m2] użytkowa [m2] ogrzewana [m2] (1) (2) (2)*0,80 Jednorodzinne 2 940 300 226,52 513 901,25 411 121,00 O dwóch mieszkaniach 11 1 028,70 1 635,88 1 308,70 O trzech i więcej mieszkaniach 6 1 188,48 2 070,45 1 656,36 Razem 2 957 302 443,70 517 607,58 414 086,06 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych CODGiK

Na podstawie informacji uzyskanych z UG uznano, że liczba budynków mieszkalnych podawanych w bazie CODGiK zawyżona jest o ok. 10% w stosunku do faktycznie funkcjonujących budynków w 2014 r. Stąd też dane o ilości budynków i ich powierzchni zostały proporcjonalnie zmniejszone. Ostatecznie do wyliczeń wykorzystano zatem następujące wielkości:

 Ilość budynków mieszkalnych: 2 661;  Powierzchnia ogrzewana budynków mieszkalnych: 372 677 m2. Oszacowana powierzchnia ogrzewana budynków mieszkalnych w gminie jest istotnie większa od tej podawanej przez Główny Urząd Statystyczny. Wydaje się jednak, że dane GUS nie w pełni odzwierciedlają specyfikę gminy Szaflary, a powierzchnia mieszkań została tam znacząco zaniżona. Kolejnym krokiem było oszacowanie łącznego zapotrzebowania na ciepło budynków mieszkalnych znajdujących się w gminie. Wartość ta uzależniona jest m.in. od średniego roku budowy budynków i zakresu przeprowadzonej termomodernizacji. Podstawę przyjętych wartości zapotrzebowania energii użytkowej dla potrzeb ogrzewania budynków w zależności od daty ich wybudowania stanowią dane opracowane przez Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A. Przyjęte wartości sprawności instalacji centralnego ogrzewania są zgodne z wytycznymi ujętymi w metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynków. Przy szacowaniu zapotrzebowania na energię cieplną do ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody użytkowej przyjmuje się:  dla budynków wybudowanych: . w latach 1993-2002: 150 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej, . w latach 2003-2009: 120 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej, . po 2009 roku: 110 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej, niezależnie czy były już poddane termomodernizacji, czy nie.  dla budynków wybudowanych: . do 1945 roku: 350 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej, . w latach 1946-1966: 320 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej, . w latach 1967-1985: 260 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej, . w latach 1986-1992: 180 kWh/m2 powierzchni ogrzewanej o ile nie były poddane termomodernizacji.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 75 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Z kolei jeśli budynki te były poddane termomodernizacji przyjęto następujące założenia: . o ile w powyższych budynkach wymieniono okna i ocieplono ściany przyjęto wskaźnik 150 kWh/m2 niezależnie od roku budowy, . o ile w powyższych budynkach wymieniono okna oraz ocieplono ściany i dach przyjęto wskaźnik 110 kWh/m2 niezależnie od roku budowy. Ocieplenie wyłącznie ścian wiąże się z 20% zmniejszeniem zapotrzebowania na ciepło, wymiana wyłącznie okien z 15% redukcją, a ocieplenie dachu/stropodachu z 10% zmniejszeniem zapotrzebowania na ciepło. Powyższą metodykę wykorzystuje się do szacowania zapotrzebowania na ciepło oddzielnie dla każdego z budynków, ale uwzględniono ją również w łącznych wyliczeniach dla wszystkich budynków mieszkalnych na obszarze gminy. Znając powierzchnię ogrzewaną, w dalszej kolejności należało określić średni współczynnik zapotrzebowania na ciepło dla tych budynków, a na podstawie tego określić roczne zapotrzebowanie na energię cieplną i przygotowanie c.w.u. Współczynnik ten zależny jest od roku budowy budynku i/lub zakresu przeprowadzonej termomodernizacji. Rok budowy budynku najogólniej wskazuje na stosowaną technologię jego budowy, współczynniki przenikania ciepła, a tym samym na zapotrzebowanie ciepła na cele ogrzewania tego budynku. Do określenia średniego roku budowy budynków posłużono się danymi zawartymi w Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Szaflary na lata 2012-2030, które uzupełniono o najnowsze informacje na temat ilości budynków na obszarze gminy. Informacje ujęte w Założeniach… bazowały na danych GUS, stąd też dla zachowania spójności danych źródło te wykorzystano również do uzupełnienia ilości budynków powstałych po roku 2010. O zapotrzebowaniu ciepła wskazuje też fakt, czy przeprowadzono termomodernizację poszczególnych elementów budynku. W celu właściwego doboru współczynnika zapotrzebowania na energię dokonano również wizji lokalnej, która miała na celu m.in. określenie zakresu przeprowadzonych prac termomodernizacyjnych w budynkach indywidualnych w różnych miejscowościach na obszarze gminy. Wizja ta pozwoliła wysunąć wniosek, że ok. 80% budynków indywidualnych ma wymienione okna, a ok. 50% budynków ocieplone ściany zewnętrze.

Tabela 29. Struktura budynków mieszkalnych w gminie Szaflary wg roku budowy przed 1945- 1971- 1979- 1989- 2003- Rok budowy po 2010 1945 1970 1978 1988 2002 2010 Liczba [szt.] 246 793 380 428 362 238 58 Udział [%] 10 32 15 17 14 10 2 Źródło: Opracowanie własne; Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Szaflary na lata 2012-2030

Przeprowadzona analiza pokazała, że 42% budynków zostało wybudowanych do roku 1970. Potwierdzają to również obserwacje terenowe na obszarze gminy. Budynki takie cechuje duże zapotrzebowanie na energię cieplną. Opierając się na wcześniej przedstawionych wskaźnikach oszacowano, że wskaźnik zapotrzebowania na energię cieplną budynków indywidualnych na obszarze gminy we względu na wiek budowy wynosi ok. 240 kWh/m2/rok. Jednak biorąc pod uwagę, że zdecydowana większość budynków indywidualnych ma przynajmniej wymienione okna, a połowa

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 76 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” ocieplone ściany, to wskaźnik ten został wyraźnie pomniejszony i przyjęty na poziomie 190 kWh/m2/rok. Przy tym założeniu zapotrzebowanie na ciepło budynków indywidualnych na obszarze gminy wynosiło w 2014 r. w przybliżeniu 254 911 GJ.

Do oszacowania emisji CO2 z tytułu ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. konieczne było także określenie źródeł ciepła. Na obszarze gminy zdecydowanie dominującym źródłem ciepła jest węgiel kamienny. Jest on podstawowym paliwem w większości budynków indywidualnych. Ponadto ważnym paliwem jest drewno, a w miejscowości Bańska Niżna geotermia. Z pewnością w części domów spalane są również odpady komunalne, co bardzo negatywnie wpływa na jakość powietrza w gminie i zdrowie mieszkańców. Na podstawie przeprowadzonej wizji lokalnej, zgromadzonych danych oraz bezpośrednich spotkań z sołtysami, pracownikami UG i pozostałymi mieszkańcami, określono następującą strukturę zużycia źródeł ciepła na ogrzewanie pomieszczeń i przygotowanie c.w.u. na obszarze gminy Szaflary:

 węgiel kamienny: 73%,  drewno opałowe: 20%,  geotermia: 2%,  pozostałe (głównie odpady i olej opałowy): 5%.

Na tej podstawie określono, że średni wskaźnik emisji CO2 dla budynków mieszkalnych w gminie

Szaflary wynosi 72,17 kg CO2/GJ. Wskaźnik ten obliczono jako średnia ważona wskaźników emisji dla ww. paliw, gdzie wagami był udział danego paliwa. Dla geotermii i drewna opałowego przyjęto zerowy wskaźnik emisji traktując je jako zasoby odnawialne.

2% 5%

20% węgiel kamienny drewno opałowe geotermia pozostałe

73%

Rysunek 16. Struktura wykorzystania głównych źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych w gminie Szaflary Źródło: Opracowanie własne

Założono ponadto współczynnik sprawności funkcjonujących instalacji grzewczych na poziomie 66%. Wyniki obliczeń zapotrzebowania na ciepło na cele ogrzewania mieszkań i przygotowania c.w.u. oraz związanej z tym emisji CO2 w roku 2014 przedstawiono w poniższej tabeli.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 77 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 30. Zapotrzebowanie na ciepło oraz związana z tym emisja CO2 w budynkach mieszkalnych na obszarze gminy Szaflary w roku 2014. Zapotrzebowanie na energię Rodzaj budynków Emisja CO [Mg] cieplną [GJ] 2 Jednorodzinne 252 883,28 27 652,403 O dwóch mieszkaniach 895,15 97,884 O trzech i więcej mieszkaniach 1 132,95 123,886 Razem 254 911,38 27 874,173 Źródło: Opracowanie własne

Nie sposób dokładnie oszacować zapotrzebowania na energię cieplną w budynkach mieszkalnych, a także związanej z tym emisji CO2 w roku bazowym 2008. Na wzrost tych wartości niewątpliwie wpływa rozwój osadnictwa na obszarze gminy. Czynnikiem zmniejszającym zapotrzebowanie na energię cieplną i związaną z tym emisję CO2 są natomiast prowadzone prace termomodernizacyjne oraz wymiana kotłów i pieców grzewczych na bardziej efektywne. Założyć można, że od 2008 r. w ok. 100 domach na obszarze gminy przeprowadzono prace termomodernizacyjne (przyjęto, że umożliwiały one zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną wynoszące średnio 85 kWh/m2/rok), a w ok. 50 dokonano wymiany kotłów na bardziej efektywne (o współczynniku sprawności 80%). Struktura zużycia źródeł ciepła nie uległa istotnej zmianie. Wiadomo, że liczba mieszkań podłączonych do sieci ciepłowniczej utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Nie ma tu również możliwości podłączenia do sieci gazowej, a wykorzystanie pomp ciepła i kolektorów słonecznych jest bardzo słabo rozpowszechnione. Biorąc powyższe pod uwagę, w obliczeniach zapotrzebowania na ciepło na cele grzewcze i przygotowania c.w.u., a także związanej z tym emisji

CO2 w budynkach mieszkalnych w roku 2008, przyjęto następujące założenia:  średni współczynnik zapotrzebowania na energię cieplną: 195 kWh/m2/rok;  średni wskaźnik sprawności instalacji grzewczych: 65%;  liczba budynków mieszkalnych: 2 572 (3,5% mniej w porównaniu z rokiem 2014);  powierzchnia ogrzewana budynków mieszkalnych: 360 175,10 m2;

 współczynnik emisji CO2: 72,17 kg/GJ.

Tabela 31. Zapotrzebowanie na ciepło oraz związana z tym emisja CO2 w budynkach mieszkalnych na obszarze gminy Szaflary w roku 2008. Zapotrzebowanie na energię Rodzaj budynków Emisja CO [Mg] cieplną [GJ] 2 Jednorodzinne 250 761,45 27 842,237 O dwóch mieszkaniach 918,71 102,005 O trzech i więcej mieszkaniach 1 162,76 129,103 Razem 252 842,92 28 073,344 Źródło: Opracowanie własne

Na podstawie powyższych danych oszacowano, że roczna redukcja emisji CO2 w budynkach mieszkalnych pomiędzy rokiem 2008 a 2014 wyniosła niemal 200 Mg (199,171 Mg).

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 78 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

8.2. Emisja CO2 związana z przygotowaniem posiłków

Do przygotowania posiłków w gminie Szaflary wykorzystuje się przede wszystkim gaz ciekły propan- butan. Szacuje się, że źródło to wykorzystywane jest w ok. 80% mieszkań, a w pozostałych 20% źródłem energii do przygotowania posiłków jest energia elektryczna i z rzadka piece kaflowe. Przyjmuje się ponadto, że przygotowanie posiłków w ciągu roku w jednym mieszkaniu pochłania średnio 1 095 kWh energii (wielkość przyjęta na podstawie Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Szaflary na lata 2012-2030). W gminie Szaflary w roku 2014 znajdowało się ok. 2 685 mieszkań. Przy tych założeniach zapotrzebowanie na energię na przygotowanie posiłków wynosiło w tym roku 10 584,27 GJ, co wiązało się z emisją CO2 wynoszącą 1 006,184 Mg (528,706 Mg – emisja z tytułu spalania gazu propan-butan przy wskaźniku emisji równym 62,44 kg/GJ; 477,478 Mg – emisja z tytułu wykorzystania energii elektrycznej przy wskaźniku emisji równym 0,812 Mg/MWh, tj. 225,56 kg/GJ). W roku 2008 liczba mieszkań wynosiła ok. 2 613. Przyjmując taką samą przeciętną ilość energii wykorzystywanej na przygotowania posiłków w mieszkaniach, obliczono, że łączne zużycie energii na ten cel wynosiło w 2008 r. 10 300,45 GJ, co wiązało się z emisją CO2 wynoszącą 985,572 Mg (514,528 Mg – emisja z tytułu spalania gazu propan-butan; 464,674 Mg – emisja z tytułu wykorzystania energii elektrycznej).

8.3. Budynki użyteczności publicznej

Do budynków użyteczności publicznej zaliczono budynki urzędów, szkół, przedszkoli, ochotniczych straży pożarnych, zakładów opieki zdrowotnej itp., których właścicielem jest Gmina Szaflary. Dane na temat źródeł ciepła zainstalowanych w tych budynkach i zużycia paliw/energii cieplnej uzyskano od pracowników Urzędu Gminy oraz bezpośrednio od wymienionych Instytucji. W przypadku braku danych o ilości zużywanego paliwa/energii cieplnej, zapotrzebowanie na energię cieplną wyliczono zgodnie z omówioną wcześniej metodyką. Emisję CO2 wyliczono jako iloczyn zapotrzebowania na ciepło danego budynku i współczynnik emisji odpowiadający danemu źródłu ciepła. Listę budynków użyteczności publicznej wraz z wynikami obliczeń za rok 2014 przedstawia poniższa tabela.

Tabela 32. Zapotrzebowanie na energię cieplną oraz emisja CO2 z budynków użyteczności publicznej położonych na obszarze gminy Szaflary w 2014 r. Zapotrze- bowanie na Emisja CO Lp. Budynek Źródło ciepła 2 energię [Mg] cieplną [GJ] 1. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Szaflarach olej opałowy 956,52 73,260 2. Szkoła Podstawowa w Borze olej opałowy 273,29 20,931 3. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bańskiej Niżnej geotermia 443,52 0,000 4. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Bańskiej Wyżnej węgiel 538,20 49,897 5. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Skrzypnem węgiel, koks 514,79 49,825 Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Maruszynie 6. węgiel, koks 427,95 44,510 Górnej Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Maruszynie 7. olej opałowy 409,94 31,397 Dolnej

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 79 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

8. Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu olej opałowy 444,10 34,014 9. Gminne Przedszkole w Szaflarach olej opałowy 198,54 15,206 10. Przedszkole z Widokiem w Zaskalu drewno 736,16 0,000 Przedszkole im. Aniołów Stróżów Zgromadzenia Służebnic 11. ekogroszek 362,25 33,584 Matki Boskiej w Szaflarach 12. Gminny Zespół Oświaty węgiel 289,80 26,867 13. Urząd Gminy Szaflary Samodzielny Publiczny Gminny Ośrodek Zdrowia w 14. węgiel 594,09 55,078 Szaflarach 15. OSP Bańska Niżna geotermia b.d. 0,000 16. OSP Bańska Wyżna węgiel 117,99 10,939 17. OSP Bańska Wyżna Pitoniówka koks 62,04 6,576 18. OSP Bór węgiel 109,71 10,171 19. OSP Maruszyna (2) olej opałowy 168,80 12,928 20. OSP Skrzypne węgiel 126,27 11,706 21. OSP Szaflary węgiel 182,16 16,888 22. OSP Zaskale węgiel 115,92 10,747 RAZEM 7 072,04 514,525 Źródło: Dane UG, obliczenia własne

Od roku 2008, który w niniejszym opracowaniu jest rokiem bazowym, Gmina Szaflary wykonała termomodernizację budynków Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zaskalu, Gminnego Przedszkola w Szaflarach, Szkoły Podstawowej w Borze, Samodzielnego Publicznego Gminnego Ośrodka Zdrowia w Szaflarach oraz wymieniła źródła ciepła w ZSPiG w Zaskalu, Gminnym Przedszkolu w Szaflarach, SP w Borze, SPGOZ w Szaflarach oraz remizy OSP w Maruszynie. Wpłynęło to zatem na zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną w roku 2014. Oceniono, że te działania pozwoliły na redukcję zapotrzebowania na energię o ok. 1 280 GJ oraz emisji CO2 o ok. 136 Mg. Przy uwzględnieniu faktu, że w roku tym nie funkcjonowało jeszcze Przedszkole z Widokiem w Zaskalu oraz Przedszkole im. Aniołów Stróżów Zgromadzenia Służebnic Matki Boskiej w Szaflarach, łączne zapotrzebowanie na energię cieplną w budynkach użyteczności publicznej wynosiło w roku 2008 ok. 7 254 GJ, a emisja CO2 wyniosła ok. 617 Mg. Możliwe było również dokładne określenie zapotrzebowania na ciepło w roku 2008 na podstawie informacji o ilości zużytego paliwa bądź energii z sieci cieplnej. Wielkość ta istotnie zależy jednak od warunków pogodowych w danym roku i mogłaby nie w pełni odzwierciedlać wysiłki poniesione przez Gminę na rzecz obniżenia niskiej emisji na obszarze gminy.

8.4. Budynki przemysłowe oraz biurowe i handlowo-usługowe (cele grzewcze)

Budynki przemysłowe oraz biurowe i handlowo-usługowe na obszarze gminy Szaflary zajmują o wiele mniejszą powierzchnię niż budynki mieszkalne. Ich ilość określono na podstawie informacji podawanych w Bazie Danych Obiektów Ogólnogeograficznych prowadzonej przez CODGiK. Na podstawie zamieszczonych tam danych oszacowano również przybliżoną powierzchnię ogrzewaną w poszczególnych rodzajach budynków. Powierzchnię ogrzewaną budynków biurowych i handlowo- usługowych szacowano podobnie jak w przypadku budynków mieszkalnych, z tą różnicą, że dla

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 80 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” budynków handlowo-usługowych wsp. korygujący przyjął wartość 0,70. W przypadku budynków przemysłowych nie zmniejszano powierzchni użytkowej na wyższych kondygnacjach, a wsp. korygujący przyjęto na poziomie 0,50. Współczynnik zapotrzebowania na energię cieplną dla budynków przemysłowych założono na poziomie 180 kWh/m2/rok, dla pozostałych tak samo jak dla budynków mieszkalnych, tj. 190 kWh/m2/rok. Dla analizowanych budynków założono inną strukturę zużycia źródeł ciepła niż dla budynków mieszkalnych. Ponieważ oddzielnie należy traktować zużycie energii geotermalnej w funkcjonujących na obszarze gminy kąpieliskach termalnych, to udział tej energii w ogrzewaniu analizowanych budynków jest bardzo niewielki i przyjęty na poziomie ok. 1,5%. Założono również mniejszy udział biomasy (10%) oraz nie brano pod uwagę możliwości spalania odpadów. Możliwe jest, że w części budynków na potrzeby ogrzewania wykorzystuje się inne źródła ciepła np. olej opałowy, ale ze względu na brak szczegółowej inwentaryzacji przyjęto, że pozostała energia pochodzi ze spalania węgla. W ten sposób wartość wskaźnika emisji oszacowano na 82,04 kg CO2/GJ. Wskaźnik sprawności instalacji grzewczych przyjęto na poziomie 0,7.

Tabela 33. Wyniki obliczeń zapotrzebowania na energię cieplną (cele grzewcze) oraz związanej z tym emisji CO2 w budynkach przemysłowych oraz biurowych i handlowo-usługowych na obszarze gminy Szaflary w roku 2014 powierzchnia zapotrzebowanie na Rodzaj budynku: ilość emisja CO [Mg] ogrzewana [m2] energię cieplną [GJ] 2 przemysłowe 46 6 950,40 4 503,86 527,91 handlowo-usługowe 49 22 517,37 15 401,88 1 805,28 biurowe 16 4 651,86 3 181,87 372,95 razem 111 34 119,63 23 087,61 2 706,14 Źródło: Opracowanie własne

Łączna oszacowana emisja z tytułu ogrzewania analizowanych budynków wyniosła 2 706,14 Mg. Z uwagi na brak odpowiednich danych do wyliczeń, wartość emisji w roku 2008 przyjęto na tym samym poziomie.

8.5. Transport

Źródłami emisji w tej grupie są procesy spalania benzyn, oleju napędowego i LPG. Założono, że udział samochodów napędzanych olejem napędowym wynosi 23%, LPG 12% a benzyny 65%.

Emisja CO2 związana z ruchem pojazdów silnikowych na drogach położonych w granicach gminy Szaflary wyliczona została głównie na podstawie danych o natężeniu ruchu na drodze krajowej nr 47. Dane te pochodzą z wyników Generalnego Pomiaru Ruchu (GPR), prowadzonego co 5 lat. Przedstawione zostały one w podrozdziale 4.2. Do wyliczeń wykorzystano średnie natężenie ruchu, oszacowane na podstawie danych z 2 odcinków pomiarowych: Nowy Targ-Szaflary oraz Szaflary- Poronin. Wyniki GPR prowadzonego w 2015 r. w momencie opracowywania niniejszego Planu nie są dostępne, stąd też przyjęto, że informacje za 2010 r. będą reprezentatywne dla roku 2014, natomiast emisję z transportu w roku bazowym 2008 obliczono na podstawie średniej z wyników GPR z 2005 i 2010 r.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 81 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Dla uwzględnienia ruchu lokalnego, ilość samochodów osobowych poruszających się po drodze krajowej zwiększono o 20%. Określoną w ten sposób ilość samochodów poruszających się na drogach leżących na obszarze gminy przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 34. Samochody poruszające na drogach leżących na obszarze gminy Szaflary [szt.] w ciągu doby Rok: Rodzaj pojazdu 2008 2014 motocykle 56 88 samochody osobowe 14 080 16 505 samochody dostawcze 1 121 1 081 samochody ciężarowe bez przyczepy 353 346 samochody ciężarowe z przyczepą 186 197 autobusy 350 316 Źródło: Obliczenia własne

Przy szacowaniu emisji z transportu przeliczono ilość poszczególnych rodzajów samochodów na tzw. samochody umowne. Przeliczenia pojazdów rzeczywistych na pojazdy umowne dokonano według współczynników określonych w opracowaniu: „Metoda obliczania przepustowości skrzyżowań bez sygnalizacji świetlnej”, Warszawa 2004 r. Wartości współczynników przeliczeniowych kształtują się następująco:

 motocykle: 0,5;  samochody osobowe: 1,0;  samochody dostawcze: 1,0;  samochody ciężarowe bez przyczepy: 1,7;  samochody ciężarowe z przyczepą: 2,5;  autobusy: 1,7. Na tej podstawie obliczono, że w 2008 r. na obszarze gminy w ciągu doby poruszało się średnio 16 888 samochodów umownych, a w roku 2010 (reprezentującym również sytuację w roku 2014) ta liczba wzrosła do 19 246 samochodów umownych. Dodatkowo założono, że 1 pojazd pokonuje na obszarze gminy średnio 5,5 km na dobę, a w ciągu roku 2 008 km. Pozostałe założenia dotyczące poszczególnych paliw przedstawiono w poniższej tabeli. Wskaźniki emisji dwutlenku węgla z transportu zamieszczone są w materiałach sporządzonych przez KOBIZE - „Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2011 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2015”. Wskaźnik emisji dla benzyny wynosi 68,61 kg/GJ, dla oleju napędowego 73,33 kg/GJ, natomiast gazu LPG 62,44 kg/GJ, przyjmując wartości opałowe wspomnianych paliw odpowiednio na poziomie 44,80 MJ/kg, 43,33 MJ/kg i 47,31 MJ/kg oraz przy założeniu ilości spalanego paliwa dla rożnych typów pojazdów.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 82 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 35. Założenia dotyczące poszczególnych rodzajów paliw samochodowych Gęstość Paliwo Wartość opałowa Spalanie Wskaźnik emisji CO2 paliwa 3 3 rodzaj udział MJ/kg [MWh/kg] Mg/m [dm /km] kgCO2/GJ [Mg/MWh] Benzyna 65% 44,80 12,3 0,75 0,096 68,61 0,249 Olej napędowy 23% 43,33 11,9 0,83 0,069 73,33 0,267 LPG 12% 47,31 13,1 0,54 0,100 62,44 0,227 Źródło: Opracowanie własne

Biorąc pod uwagę powyższe założenia obliczono, że roczna emisja CO2 z tytułu transportu w gminie wynosiła w 2008 r. 6 395 Mg, a w roku 2014 wartość ta wzrosła do 7 288 Mg.

Tabela 36. Energia w paliwie oraz emisja CO2 w roku 2008 w podziale na rodzaj paliwa Energia w paliwie rodzaj paliwa Emisja CO2 [Mg/rok] [GJ] [MWh] Benzyna 25 319 6 951 1 737 Olej napędowy 54 955 15 093 4 030 LPG 10 058 2 785 628 SUMA 90 331 24 829 6 395 Źródło: Obliczenia własne

Tabela 37. Energia w paliwie oraz emisja CO2 w roku 2014 w podziale na rodzaj paliwa Energia w paliwie rodzaj paliwa Emisja CO2 [Mg/rok] [GJ] [MWh] Benzyna 28 854 7 922 1 980 Olej napędowy 62 629 17 200 4 593 LPG 11 462 3 174 716 SUMA 102 945 28 296 7 288 Źródło: Obliczenia własne

Oprócz emisji CO2 z transportu, wyliczonej na podstawie natężenia ruchu, obliczono również emisję wynikającą z użytkowania 11 pojazdów będących własnością Gminy Szaflary, użytkowanych przez jednostki ochotniczych straży pożarnych oraz emisję związaną z użytkowaniem 1 pojazdu typu pickup, należącego do MZWiK w Nowym Targu, a użytkowanego na SUW w Szaflarach.

Emisja CO2 z tytułu użytkowania ww. pojazdów została wyliczona na podstawie informacji o ilości zużytego w 2014 paliwa. Pojazdy OSP zużyły 2,3655 Mg oleju napędowego, odpowiadając za emisję 3 7,516 Mg CO2. Natomiast pojazd MZWiK zużył ok 950 dm ON, powodując emisję 2,505 Mg CO2.

Łączną roczną emisję CO2 z tytułu użytkowania tych pojazdów oszacowano na 10,021 Mg. Nie wliczono jej jednak do ogólnej emisji z transportu, traktując ją jako część ogólnej emisji z transportu.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 83 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

8.6. Emisja CO2 związana ze zużyciem energii elektrycznej

Uzyskane informacje o ilości energii elektrycznej dostarczonej przez Tauron Dystrybucja S.A. dotyczą obszaru całego powiatu nowotarskiego. Pozwoliło to jednak oszacować średnie zużycie energii elektrycznej na mieszkańca powiatu, co powinno odpowiadać również jej zużyciu na obszarze gminy Szaflary. Wzięto przy tym pod uwagę jedynie energię dostarczoną do odbiorców z grupy G, a więc zużywaną na potrzeby gospodarstw domowych. Znając dodatkowo liczbę mieszkańców na obszarze gminy Szaflary, możliwe było oszacowanie łącznej ilości zużywanej energii elektrycznej w gospodarstwach domowych tam położonych. Wyniki obliczeń przedstawiono w tabeli poniżej. Przy obliczaniu emisji CO2 przyjęto wskaźnik 0,812 kg CO2/MWh.

Tabela 38. Zużycie energii w gospodarstwach domowych oraz związana z tym emisja CO2 RAZEM Zmiana ilości liczba średnie roczne Emisja CO2 Zmiana DANE Rok Dostarczona konsumowanej mieszkańców zużycie energii emisji CO2* energia [MWh] energii* [os.] [kWh/os.] MgCO2/rok] 2008 10 401 758,5 7 889,5 - 6 406,234 - 2009 10 501 752,8 7 904,8 0,20% 6 418,732 0,20%

2010 10 593 771,3 8 170,8 3,57% 6 634,684 3,57%

2011 10 695 746,8 7 987,0 1,24% 6 485,436 1,24% GUS 2012 10 783 744,4 8 026,4 1,74% 6 517,460 1,74% 2013 10 809 737,4 7 970,1 1,02% 6 471,708 1,02%

2014 10 874 754,8 8 207,6 4,03% 6 664,578 4,03%

- 2020 11 069 752,3 8 326,7 5,54% 6 761,273 5,54% nki** Szacu 2025 11 217 752,3 8 437,9 6,95% 6 851,610 6,95% *) zmiana ilości konsumowanej energii liczona względem roku 2008 **) Liczba ludności na podstawie prognoz zmian ilości mieszkańców na obszarach wiejskich w powiecie nowotarskim; średnie zużycie energii elektrycznej jako średnia z lat 2008-2014 Źródło: Obliczenia własne

Oprócz gospodarstw domowych, oszacowano także zużycie energii elektrycznej w budynkach użyteczności publicznej, przemyśle, łącznie w transporcie i rolnictwie, a także zużycie na potrzeby oświetlenia ulicznego. Wykorzystano przy tym dane GUS dot. zużycia energii elektrycznej w poszczególnych sektorach ekonomicznych w woj. małopolskim, z których wynika, że stosunek zużycia energii w przemyśle do jej zużycia w gospodarstwach domowych wynosił w 2008 r. 1,667, a w 2014 r. 1,574. Jednak liczba podmiotów gospodarczych w gminie Szaflary zatrudniających co najmniej 10 pracowników (a więc tych zużywających najwięcej energii elektrycznej) na 10 tys. mieszkańców w porównaniu do analogicznego wskaźnika dla województwa jest dużo niższa. Porównano zatem te wskaźniki, zmniejszając odpowiednio szacowane zużycie energii elektrycznej w przemyśle na obszarze gminy. Wskaźnik zużycia energii elektrycznej w transporcie i rolnictwie w stosunku do jej zużycia w gospodarstwach domowych w kształtował się w woj. małopolskim na poziomie 0,217 w roku 2008 i 0,131 w roku 2014. Podobny stosunek przyjęto dla obszaru gminy. Jednym ze źródeł zużycia energii elektrycznej w gminie jest również oświetlenie uliczne. Zgodnie z uzyskanymi informacjami w roku 2014 na potrzeby sieci oświetleniowej zostało zużytych 220 MWh

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 84 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” energii elektrycznej. W związku z brakiem informacji o zużyciu energii na te potrzeby w 2008 r., przyjęto że było ono takie same jak w roku 2014. Wiadomo, że oświetlenie uliczne zostało rozbudowane o ok. 60 lamp, jednocześnie dokonano jednak częściowej jego wymiany, co skutkowało ograniczeniem zużycia energii elektrycznej. W ramach opracowywanego Planu określono również zużycie energii elektrycznej przez Termy Podhalańskie, oczyszczalnię ścieków w Maruszynie i SUW w Szaflarach, zarządzaną przez MZWiK w Nowym Targu.

Tabela poniżej przedstawia zużycie energii elektrycznej wraz z emisją CO2 ze wszystkich przedstawionych powyżej źródeł w roku 2008 i 2014.

Tabela 39. Zużycie energii elektrycznej i związana z tym emisja CO2 z analizowanych źródeł na obszarze gminy Szaflary Zużycie energii elektrycznej Emisja CO2 [Mg] w roku: Źródło: [MWh] w roku: 2008 2014 2008 2014 Oświetlenie uliczne 220,00 220,00 178,640 178,640 Budynki użyteczności publicznej 216,24 216,24 175,587 175,587 Gospodarstwa domowe 7 889,45 8 207,61 6 406,234 6 664,578 Przemysł 4 655,71 4 211,52 3 780,434 3 419,755 Rolnictwo + transport 1 712,01 1 075,20 1 390,153 873,060 MZWiK w Nowym Targu - SUW w Szaflarach 130,00 146,10 105,560 118,633 PPK Sp. z o.o. - oczyszczalnia w Maruszynie 29,17 29,17 23,689 23,689 ∑ 14 852,58 14 105,84 12 060,297 11 453,942 Źródło: Obliczenia własne

Obliczony poziom emisji z tytułu zużycia energii elektrycznej powinien zostać pomniejszony o energię elektryczną produkowaną w instalacjach OZE. Jednak ilość zainstalowanych w gminie paneli fotowoltaicznych jest pomijalnie mała, nie jest tu również posadowiona żadna turbina wiatrowa.

8.7. Gospodarka wodno-ściekowa

W obliczeniach emisji CO2 z gospodarki wodno-ściekowej z terenu gminy Szaflary uwzględniono wskaźniki całkowitego zużycia energii, która występuje w pełnym procesie oczyszczania ścieków i dostarczania wody. Wskaźniki te zaczerpnięto z publikacji Greenhouse gas emissions of water supply and demand management, Science Report – UK Environment Agency, Bristol, ISBN: 978-1-84432- 3 921-2, July 2008. Do obliczeń dla wody przyjęto wskaźnik emisji równy 0,271 kg CO2eq/m wody, 3 a dla ścieków 0,476 kg CO2eq/m ścieków. Wskaźniki emisji zostały wyliczone metodą LCA – analiza cyklu życia. Analiza ta uwzględnia wszystkie czynniki związane z dostarczeniem wody i odprowadzeniem i oczyszczeniem ścieków. Przyjęte wskaźniki zawierają w sobie również emisję związaną ze zużyciem energii elektrycznej na potrzeby tych procesów. Można przyjąć założenie iż ok. 70% emisji CO2 związanej z zaopatrzeniem w wodę wynika ze zużycia energii elektrycznej. W przypadku gospodarki ściekowej wskaźnik ten wynosi ok.

25-30%. W poniższej tabeli przedstawiono całkowitą emisję CO2 związaną z gospodarką wodno- ściekową.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 85 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Zgodnie z informacją udzieloną od Podhalańskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego Sp. z o.o. ilość ścieków odebranych z obszaru gminy Szaflary w 2014 r. wynosiła 103 542 m3. W oczyszczalni w Maruszynie oczyszczone zostało jednak tylko 19 429 m3 ścieków. Z kolei w roku bazowym 2008 łączna ilość ścieków odebranych z obszaru gminy wynosiła 69 006 m3, podczas gdy na oczyszczalni w Maruszynie oczyszczono 16 764 m3. Pozostałe ścieki dostarczane były do oczyszczalni w Nowym Targu poprzez sieć kanalizacyjną. Istotne jest to z uwagi na fakt, że proces transportu ścieków siecią kanalizacyjną do oczyszczalni odpowiada za znacząco mniejszą emisję niż właściwe ich oczyszczanie na oczyszczalni. W niniejszej analizie przyjęto, że dostarczanie ścieków odpowiada w całym cyklu życia za 10% emisji. W takim przypadku wskaźnik emisji dla ścieków dostarczanych do Nowego Targu 3 przyjmuje się na poziomie 0,0476 kg CO2eg/m ścieków. Jak wspomniano, można przyjąć założenie, że w procesie oczyszczania ścieków ok. 30% emisji związanej jest ze zużyciem energii elektrycznej. Emisję związaną z jej zużyciem na oczyszczalni ścieków w Maruszynie przedstawiono w poprzednim podrozdziale. Z tego względu w przedstawionych tu wyliczeniach pominięto już tę emisję, przyjmując wskaźnik emisji dla ścieków 3 oczyszczanych w Maruszynie na poziomie 0,3332 kg CO2eg/m ścieków. W obliczeniach pominięto emisję związaną z oczyszczaniem ścieków dowożonych do oczyszczalni poza terytorium gminy wozami asenizacyjnymi. Częściowa zawarta jest ona w obliczeniach emisji z transportu. Ilość ścieków dowożonych do oczyszczalni w Maruszynie jest niewielka, stąd też wiadomo, że większość ścieków z gospodarstw niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej oczyszczana jest poza gminą. Bardziej złożona jest sytuacja w przypadku emisji związanej z dostarczaniem wody, ponieważ system zaopatrzenia w wodę funkcjonuje w oparciu o wodociągi lokalne i indywidualny pobór przez mieszkańców. Niemożliwe było dokładne określenie ilości pobieranej i dostarczanej do mieszkańców wody za pomocą funkcjonujących wodociągów. W obliczeniach oparto się zatem na danych podawanych przez Główny Urząd Statystyczny. Na tej podstawie przyjęto, że ilość wody dostarczanej wodociągami do gospodarstw domowych wynosiła w 2008 r. 72 000 m3, a w 2014 r. 60 100 m3. 3 Przyjęty wskaźnik emisji wynosi 0,271 kg CO2eq/m wody. Nie uwzględnia się emisji związanej z indywidualnym poborem wody. Częściowo zawiera się już ona w wyliczonej emisji związanej z wykorzystaniem energii elektrycznej.

Znając powyższe wartości, możliwe było wyliczenie emisji CO2 wynikającej z gospodarki wodno- ściekowej na obszarze gminy. Wyniki obliczeń zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela 40. Emisja CO2 związana z dostarczaniem wody i oczyszczaniem ścieków na obszarze gminy Szaflary w roku 2014.

Emisja CO2-eq z energią Emisja CO2-eq bez energii Proces elektryczną [Mg] w roku: elektrycznej [Mg] w roku: 2008 2014 2008 2014 Produkcja i dystrybucja wody 19,512 16,287 5,854 4,886 Oczyszczanie ścieków 10,466 13,252 8,072 10,478 w tym na oczyszczalni w Maruszynie 7,980 9,248 5,586 6,474 Razem 29,978 29,539 13,926 15,364 Źródło: Obliczenia własne

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 86 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

8.8. Emisja pozostałych zanieczyszczeń

W niniejszym planie oszacowano również emisję pyłów PM10 i PM2,5 oraz dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOx) oraz benzo(a)pirenu. Wyliczona emisja wiąże się tylko z ogrzewaniem pomieszczeń i przygotowaniem c.w.u. w budynkach mieszkalnych oraz budynkach użyteczności publicznej. Wskaźniki emisji zaczerpnięto z wytycznych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska w Poznaniu odnośnie wyznaczania efektu ekologicznego w ramach przedsięwzięć związanych w poprawą jakości powietrza. Wartość wskaźników w zależności od rodzaju paliwa i mocy źródła emisji prezentuje poniższa tabela.

Tabela 41. Wskaźniki emisji dla Pył PM10, Pył PM2,5, CO2, benzo(a)pirenu, SO2 i NOx w zależności od rodzaju spalanego paliwa (dla źródeł o mocy poniżej 50 kW i 50 kW – 1 MW)

źródła poniżej 50 kW paliwo stałe (z biomasa drewno wyłączeniem biomasy) zanieczyszczenie jednostka kotły olej kotły gaz ziemny kotły starej automaty- opałowy kotły starej automaty- generacji czne nowej generacji czne nowej generacji generacji

Pył PM10 g/GJ 225 78 0,5 3 480 34

Pył PM2,5 g/GJ 201 70 0,5 3 470 33

CO2 kg/GJ 93,74 93,74 55,82 76,59 0 0 Benzo(a)piren mg/GJ 270 0,079 0 10 121 10

SO2 g/GJ 900 450 0,5 140 11 11

NOx g/GJ 158 165 50 70 80 91 źródła emisji 50 kW - 1 MW

Pył PM10 g/GJ 190 78 0,5 3 76 34

Pył PM2,5 g/GJ 170 70 0,5 3 76 33

CO2 kg/GJ 93,74 93,74 55,82 76,59 0 0 Benzo(a)piren mg/GJ 100 0,079 0 10 50 10

SO2 g/GJ 900 450 0,5 140 20 11

NOx g/GJ 160 165 70 70 150 91 Źródło: Dane WFOŚiGW w Poznaniu

Przy wyliczeniach łącznej emisji poszczególnych substancji posłużono się określonym wcześniej zużyciem energii cieplnej lub wyliczonym na nie zapotrzebowaniem. Dla budynków mieszkalnych wykorzystano wskaźniki dotyczące kotłów do 50 kW. Dla budynków użyteczności publicznej wykorzystano natomiast wskaźniki dla źródeł o mocy 50 kW - 1 MW. Ponadto z powodu braku możliwości określenia rodzaju kotła, w przypadku spalania paliw stałych posłużono się uśrednionym wskaźnikiem dla kotłów starej generacji i kotłów automatycznych nowej generacji. W rezultacie uzyskano wyniki, które przedstawiono w poniższej tabeli.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 87 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 42. Emisja zanieczyszczeń związana z ogrzewaniem pomieszczeń i przygotowaniem c.w.u. w budynkach mieszalnych i budynkach użyteczności publicznej (2014 r.)

Zanieczyszczenie Rodzaj budynków pył PM pył PM benzo(a)piren 10 2,5 SO [kg] NO [kg] [kg] [kg] [g] 2 x Budynki indywidualne 65 492,913 60 247,918 45 741,456 204 199,464 55 257,835 Budynki użyteczności publicznej 508,959 460,415 218,791 2677,365 819,481 RAZEM 66 001,872 60 708,333 45 960,247 206 876,830 56 077,316 Źródło: Obliczenia własne

250 000 206 876,83

200 000

150 000

100 000

66 001,87 60 708,33 56 077,32 emisja [kg/rok] emisja

50 000 45,96

0 pył PM10 pył PM2,5 benzo(a)piren SO2 NOx

Rysunek 17. Emisja zanieczyszczeń [kg] na skutek ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. w budynkach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej (2014 r.) Źródło: Opracowanie własne

Tabela 43. Emisja zanieczyszczeń [kg] związana z ogrzewaniem pomieszczeń i przygotowaniem c.w.u. w budynkach mieszalnych i budynkach użyteczności publicznej (2008 r.)

Zanieczyszczenie Rodzaj budynków pył PM pył PM benzo(a)piren 10 2,5 SO [kg] NO [kg] [kg] [kg] [g] 2 x Budynki indywidualne 65 960,884 60 678,412 46 068,296 205 658,544 55 652,672 Budynki użyteczności publicznej 576,489 516,698 0,228 3 078,999 792,114 RAZEM 66 537,373 61 195,110 46 068,523 208 737,543 56 444,787 Źródło: Obliczenia własne

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 88 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

250 000 208 737,54

200 000

150 000

100 000 66 537,37 61 195,11 56 444,79 emisja [kg/rok] emisja

50 000 46,30

0 pył PM10 pył PM2,5 benzo(a)piren SO2 NOx

Rysunek 18. Emisja zanieczyszczeń [kg] na skutek ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. w budynkach mieszkalnych i budynkach użyteczności publicznej (2008 r.) Źródło: Opracowanie własne

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 89 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

9. Plan gospodarki niskoemisyjnej

9.1. Wizja i cele strategiczne do roku 2020

W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji, a także poczynionych obliczeń i założeń przyjęto cel, zgodnie z którym w wyniku realizacji zaplanowanych działań na terenie Gminy Szaflary do roku 2020 powinno nastąpić zmniejszenie emisji CO2 w stosunku do roku bazowego 2008. Sumaryczne przedstawienie emisji CO2 w latach 2008 i 2014 oraz prognozę poziomu emisji w roku 2020 zawarto w poniższej tabeli.

Tabela 44. Całkowita emisja (Mg CO2/rok) z terenu Gminy Szaflary w roku bazowym 2008, w roku 2014 oraz prognoza emisji w roku 2020. Emisja CO w Emisja CO w Emisja CO w Obszar 2 2 2 roku 2008 [Mg] roku 2014 [Mg] roku 2020 [Mg] 1) Budynki mieszkalne 29 058,916 28 880,357 27 280,000 Ogrzewanie pomieszczeń + przygotowanie c.w.u.: 28 073,344 27 874,173 26 255,000 Przygotowanie posiłków 985,572 1 006,184 1 025,000

2) Budynki użyteczności publicznej 617,000 514,525 399,525 3) Budynki przemysłowe oraz biurowe i 2 706,144 2 706,144 2 706,144* handlowo-usługowe (cele grzewcze) 4) Transport 6 394,958 7 287,926 7 287,926*

5) Energia elektryczna 12 060,297 11 453,942 11 612,921 Oświetlenie uliczne 178,640 178,640 178,640 Gospodarstwa domowe 6 406,234 6 664,578 6 761,273 Przemysł 3 780,434 3 419,755 3 469,372 Rolnictwo + transport 1 390,153 873,060 885,727 MZWiK w Nowym Targu - SUW w Szaflarach 105,560 118,633 118,633* PPK Sp. z o.o. - oczyszczalnia w Maruszynie 23,689 23,689 23,689*

7) Gospodarka wodno-ściekowa 27,584 26,765 26,765* RAZEM 50 864,899 50 869,658 49 313,281 * ze względu na brak sprecyzowanych działań i szczegółowych analiz, pozostawiono na niezmienionym poziomie względem roku 2014 Źródło: Opracowanie własne

Zgodnie z informacjami przedstawionymi w powyższej tabeli, do 2020 r. planuje się ograniczenie emisji CO2 z obszaru gminy Szaflary o ok. 3% w stosunku do roku bazowego 2008. Jednak działania przewidziane do realizacji, ujęte w podrozdziale 9.3., stwarzają perspektywę znacznie większego ograniczenia emisji CO2. Gdyby zrealizowane zostały wszystkie zaplanowane w tabelach 45 i 46 działania, skutkujące obniżeniem emisji CO2, i dla których ustalono efekt ekologiczny, możliwe byłoby zmniejszenie emisji CO2 o 3 420 Mg, tj. o ok. 6,72% w stosunku do poziomu emisji w roku 2008. Jednak aby do tego doszło, prywatni inwestorzy musieliby doprowadzić do realizacji wszystkich planowych inwestycji. W praktyce może być to niezmiernie trudne, a dodatkowo Gmina ma na to ograniczony wpływ, stąd też cel redukcyjny został przyjęty na znacznie bezpieczniejszym poziomie, wynoszącym 3% w stosunku do roku bazowego.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 90 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Ograniczenie emisji CO2 związane jest przede wszystkim z wymianą kotłów i pieców na paliwa stałe na urządzenia grzewcze o wysokiej sprawności, zmniejszeniem udziału węgla w strukturze wykorzystywanych źródeł ciepła, m.in. poprzez rozwój sieci geotermalnej, a także planowanymi pracami termomodernizacyjnymi i inwestycjami w OZE, przeprowadzanymi przez indywidualne gospodarstwa domowe. Realizacja zamierzonych działań pozwoli również na znaczący wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii i ograniczenie zużycia energii finalnej. Możliwy wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych wynosi ok. 8 238,9 MWh rocznie. Cel redukcji zużycia energii finalnej w gminie ustalono natomiast na poziomie 1,0% w stosunku do roku bazowego.

30 000,000

25 000,000

20 000,000

15 000,000

10 000,000 Emisja CO2 Emisja [Mg] 5 000,000

0,000 2008 2014 2020 Budynki mieszkalne Budynki użyteczności publicznej Budynki przemysłowe oraz biurowe i handlowo-usługowe Transport Energia elektryczna Gospodarka wodno-ściekowa

Rysunek 19. Emisja CO2 z analizowanych obszarów w latach 2008, 2014 i 2020. Źródło: Opracowanie własne

9.2. Cele szczegółowe

Cele szczegółowe zapisane w „Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” dotyczą: - termomodernizacji budynków, - zwiększenia ilości OZE na terenie gminy, głównie poprzez rozwój sieci geotermalnej, - wymiany źródeł ogrzewania budynków na bardziej efektywne i mniej emisyjne, - racjonalizacji zużycia energii elektrycznej przez m.in. wymianę oświetlenia ulicznego, - zastępowanie w gospodarstwach domowych starego, zużytego sprzętu AGD nowym, bardziej efektywnym energetycznie, - wykorzystywanie instalacji prosumenckich opartych na OZE dla zabezpieczenia własnych potrzeb energetycznych oraz innych użytkowników energii.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 91 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

9.3. Projekt działań

W poniższej tabeli przedstawiono projekt działań planu gospodarki niskoemisyjnej wraz z efektem ekologicznym, nakładami finansowymi, roczną oszczędnością energii i kosztami oraz analizą możliwych korzyści społecznych. Zaplanowane do realizacji działania zostały wybrane ze względu na korzyści związane z ograniczeniem niskiej emisji na terenie gminy, a także wskazane przez Gminę Szaflary jako niezbędne do realizacji. Warunkiem umożliwiającym realizację wszystkich zadań jest dysponowanie potencjałem technicznym, a także możliwości organizacyjne i finansowe ich przeprowadzenia. Decyzje co do przystąpienia do realizacji lub kolejności realizacji przedsięwzięć Władze Gminy uzależniają m.in. od pozyskania środków zewnętrznych na ich realizację.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 92 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Tabela 45. Plan działań dot. ograniczenia emisji CO2 (w ramach PGN) do realizacji przez Gminę Szaflary Roczna redukcja Planowana zużycia en. Szacunkowy Jednostka Okres redukcja emisji Źródło Efekty społeczne Lp. Działanie/obiekt Zakres działania finalnej koszt w tys. odpowiedzialn realizacji CO2 w Mg finansowania działań Produkcja en. PLN a za realizację CO2/rok elektr. lub cieplnej z OZE I Zadania inwestycyjne realizowane przez Gminę Szaflary 1. Kontynuacja termomodernizacji budynków 2016- 1 600 GJ 115 6 000,00 Gmina Szaflary RPO użyteczności publicznej, w tym: wymiana instalacji 2020 (444,4 MWh) Małopolska wewnętrznych, instalacja OZE, wymiana oświetlenia Poddziałanie 0 Ograniczenie i źródeł ciepła, m.in. w obiektach: 4.3.2. WFOŚiGW/ emisji CO2 w  Zespół Szkół w Bańskiej Wyżnej (2016-2017) środki własne wyniku  Ochotniczej Straż Pożarna w Maruszynie (2016 – zmniejszenia 2017) zapotrzebowania  Zespół Szkół w Szaflarach energii cieplnej na  Ochotnicza Straż Pożarna w Bańskiej Niżnej cele ogrzewania  Zespół Szkół w Skrzypnym pomieszczeń i  Zespół Szkół w Bańskiej Niżnej przygotowania  Zespół Szkół w Maruszynie Górnej c.w.u.  Przedszkole z Widokiem w Zaskalu  Przedszkole im. Aniołów Stróżów Zgromadzenia Poprawa Służebnic Matki Boskiej w Szaflarach komfortu  Urząd Gminy w Szaflarach cieplnego  Ochotnicza Straż Pożarna w Bańskiej Wyżnej użytkowników. Pitoniówka Poprawa jakości  Ochotnicza Straż Pożarna w Borze powietrza  Ochotnicza Straż Pożarna w Szaflarach, w tym realizacja zadania pn: „Modernizacja instalacji C.O. w remizie O.S.P. w Szaflarach" 2. Obniżenie poziomu niskiej emisji (paliwa stałe) 2a Organizacja zbiorowej wymiany w ok. 50 2016- 0 500 Gmina Szaflary RPO Ograniczenie indywidualnych gospodarstwach domowych starych 2020 Małopolska emisji CO w 0 2 kotłów i pieców na paliwa węglowe na efektywne Poddziałanie wyniku niskoemisyjne źródła ciepła spalające biomasę lub 4.4.2. / środki zmniejszenia paliwa gazowe (w przypadku gdy podłączenie do własne zapotrzebowania centralnej sieci ciepłowniczej jest niemożliwe) wraz z właścicieli energii cieplnej na wykonaniem wewnętrznych instalacji c.o. - dotyczy . nieruchomości cele ogrzewania

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 93 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

budynków w których przeprowadzono proces pomieszczeń i modernizacji energetycznej. przygotowania 2b Organizacja zbiorowej wymiany w ok. 50 2016- 0 100 Gmina Szaflary RPO c.w.u indywidualnych gospodarstwach domowych starych 2020 Małopolska 0 kotłów i pieców na paliwa stałe na efektywne źródła Poddziałanie ciepła wykorzystujące paliwa stałe wraz z wykonaniem 4.4.3. / środki wewnętrznych instalacji c.o. - dotyczy . budynków w własne których przeprowadzono proces modernizacji właścicieli energetycznej nieruchomości 2c Organizacja ok. 100 podłączeń indywidualnych 0 685 Gmina Szaflary RPO gospodarstwach domowych do centralnej Małopolska 9 500 GJ geotermalnej sieci ciepłowniczej Poddziałanie (2 638,9 MWh) 4.4.2./ środki własne właścicieli nieruchomości Poddziałanie 4.4.3./ środki własne właścicieli nieruchomości 3. Budynki energooszczędne 3.1. Budowa nowych budynków użyteczności publicznej 2017- - - 2 000,00 Gmina Szaflary Środki własne uwzględniających wymóg energooszczędności wraz z 2020 /NFOŚiGW – - wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii „LEMUR” 4. Ograniczenie zanieczyszczeń w ruchu drogowym 4.1. Budowa, przebudowa oraz wyznaczanie dróg (tras) 2016- 293 GJ 21 5 000,00 Gmina Szaflary RPO Zmniejszenie ścieżek rowerowych (ciągów pieszo-rowerowych) 2020 (81,4 MWh) Małopolska zanieczyszczeń tworzących sieć połączonych tras rowerowych na Poddziałanie spalin 0 terenie Gminy Szaflary i Podhala 4.5.2. / środki samochodowych własne 4.2. Budowa nowych stref parkowania niestrzeżonego dla 2016- - - 1 000,00 Gmina Szaflary RPO pojazdów spalinowych i rowerów 2020 Małopolska 0 Poddziałanie 4.5.2. / środki własne 4.3. Stworzenie systemu wypożyczeń rowerów (głównie dla 2016- - - 500,00 Gmina Szaflary Środki własne celów turystycznych) wraz z zakupem rowerów 2020 0 i systemu informatycznego do obsługi wypożyczeń

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 94 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

4.4. Budowa, przebudowa dróg tworzących połączenia 2016- - - 10 000,00 Gmina Szaflary RPO z siecią dróg krajowych i wojewódzkich wraz z budową 2020 Małopolska 0 ścieżek rowerowych Poddziałanie 4.5.2. / środki własne 5. Energooszczędne oświetlenie dróg i ulic 5.1. Efektywność energetyczna. Sukcesywna wymiana 2016- 44 MWh 36 2 000,00 Gmina Szaflary RPO Zmniejszenie oświetlenia drogowego na energooszczędne (w tym na 2020 Małopolska zużycia energii 0 LED). Poddziałanie elektrycznej – 4.5.2. zmniejszenie emisji CO Środki własne 2 NFOŚiGW (Sowa)/ WFOŚiGW 5.2. Instalacja oświetlenia LED na ulicach dotychczas 2016- 0 0 1 000,00 Gmina Szaflary Środki własne Poprawa nieoświetlonych 2020 widoczności, 0 NFOŚiGW wzrost emisji CO (Sowa) 2 /WFOŚiGW 5.3. Zastosowanie inteligentnego systemu sterowania 2017- 20 MWh 16 200,0 Gmina Szaflary NFOŚiGW/ Zmniejszenie oświetleniem ulicznym 2020 WFOŚiGW, zużycia energii 0 bądź środki elektrycznej – publiczne na zmniejszenie budowę dróg emisji CO2 5.4. Rozwój wykorzystania ogniw fotowoltaicznych 2017- - - 800,0 Gmina Szaflary RPO w systemach hybrydowych do zasilania urządzeń 2020 Małopolska - i instalacji infrastruktury drogowej (znaków, świateł Poddzialanie ostrzegawczych) 4.1.1./ WFOŚiGW Zadania nieinwestycyjne Gminy Szaflary II Działalność bieżąca Gminy Szaflary 6. Aktualizacja bazy danych dot. ograniczenia niskiej emisji 2018- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary w gminie pozwalająca na ocenę gospodarki energią w 2020 ramach 0 gminie Szaflary obowiązków służbowych pracowników 7. Monitoring zużycia energii (cieplnej i elektrycznej) oraz 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary wody w budynkach użyteczności publicznej 2020 ramach 0 obowiązków

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 95 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

służbowych pracowników 8. Aktualizacja „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla 2019- - - 15,0 Gmina Szaflary Środki własne Gminy Szaflary ” oraz założeń dla planu zaopatrzenia w 2020 0 ciepło w miarę planowania nowych inwestycji w sposób istotny rzutujący na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego 9. Wdrażanie systemu "zielonych zamówień publicznych" 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary w zakupach publicznych, w tym urządzeń i sprzętu 2020 ramach 0 energooszczędnego obowiązków służbowych pracowników 10. Opracowanie Planu zrównoważonej mobilności ze 2017- - - 20,0 Gmina Szaflary Środki własne szczególnym uwzględnieniem ruchu rowerowego 2020 0 RPO Małopolska Poddziałanie 6.1.4 III Edukacja mieszkańców gminy i promocja energooszczędnych instalacji OZE 11. Utworzenie na stronie internetowej gminy Szaflary 2016- - - 15,0 Gmina Szaflary Informacja o zakładki informacyjno – edukacyjnej, w której 2020 planowanych i - promowane będzie ograniczenie zanieczyszczeń realizowanych powietrza w gminie (informacja o prowadzonych zadaniach dot. inwestycjach przez gminę, akcjach promocyjnych itd.) ograniczenia Niewykluczone ogłoszenia producentów niskiej emisji niskoemisyjnych i energooszczędnych kotłów na biomasę oraz instalacji OZE i innych urządzeń niskoemisyjnych i energooszczędnych. 12. Analiza stanu sieci elektroenergetycznych, rezerw 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary Umożliwienie i możliwości przyłączenia do sieci źródeł energii 2017 ramach mieszkańcom - rozproszonej dla wypracowania odpowiednich działań obowiązków oraz podmiotom umożliwiających rozwój OZE służbowych gospodarczym pracowników uczestnictwo w 13. Aktualizacja miejscowego planu zagospodarowania 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary procesie przestrzennego z uwzględnieniem uwarunkowań 2017 ramach planowania oraz - przestrzennych i zasad lokalizacji obiektów energetyki obowiązków zarządzania odnawialnej (wytypowania terenów dla potencjalnych służbowych energią. obiektów komercyjnej energetyki odnawialnej pracowników (Dokumenty skonsultowane społecznie).

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 96 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

14. Usprawnienie i ułatwienie procedur uzyskiwania przez 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary Zmniejszenie inwestorów decyzji administracyjnych w procesach 2017 ramach niskiej emisji w - inwestycyjnych dot. budowy obiektów energetyki obowiązków gminie poprzez odnawialnej służbowych rozwój energetyki pracowników w oparciu o OZE 15. Ograniczenie niskiej emisji na terenie gminy: 2016- - - 35,0 Gmina Szaflary Zwiększenie - działania promocyjne związane z wymianą źródeł 2020 ekologicznej - ciepła w prywatnych budynkach mieszkalnych - świadomości poprzez podłączenie ich do sieci geotermii – system mieszkańców - ulotek i folderów, promocja na festynach, zaangażowanie - kampanie edukacyjno - informacyjne z zakresu mieszkańców w zachowań energooszczędnych – ECODRIVING, działania - organizacja akcji społecznych związanych z proekologiczne ograniczeniem emisji, efektywnością energetyczną Ograniczenie oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, emisji CO - kampanie edukacyjno - informacyjne z zakresu 2 zakupów przez mieszkańców energooszczędnego sprzętu, - organizacja akcji społecznych związanych z ograniczeniem emisji, efektywnością energetyczną oraz wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Akcja "Dni energii" przy okazji organizowania różnych festynów - foldery informacyjne). 16. Działania promocyjne związane z wymianą starych 2016- - - 10,0 Gmina Szaflary Zwiększenie kotłów węglowych na nowe, wysokosprawne (w tym 2020 ekologicznej - np.: na biomasę, ekogroszek) oraz podłączenie do sieci świadomości geotermii. Wśród gospodarstw rolnych promocja mieszkańców - wymiany kotłów na biomasę z załadunkiem ręcznym na zaangażowanie sprawne energetycznie kotły z załadunkiem mieszkańców w automatycznym – system ulotek i folderów, promocja działania na festynach i innych uroczystościach gminnych. proekologiczne Ograniczenie emisji CO2 17. Promocja ruchu rowerowego w gminie ulotki 2016- - - 3,0 Gmina Szaflary wskazujące bezpieczne drogi. 2020 - 18. Wsparcie mieszkańców gminy w instalacji 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary Rozwój OZE mikroinstalacji OZE typu: kolektory słoneczne, 2020 ramach - mikroinstalcji fotovoltaicznych, czy pomp ciepła. obowiązków Organizowanie systemu współfinansowania i zbiorczych służbowych

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 97 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

zakupów instalacji i ich montażu. pracowników 19. Promocja Gminy w zakresie pozyskania inwestorów dla 2017- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary Rozwój OZE realizacji zadań związanych z OZE na terenie gminy - 2020 ramach - informacja o zapisach Planu zagospodarowania obowiązków przestrzennego – przeznaczających znaczne tereny na służbowych OZE (fotowoltaika) pracowników 20. Prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej 2016- - - Bezkosztowo w Gmina Szaflary Zmniejszenie propagującej optymalizację zużycia wody przez 2020 ramach zużycia energii - indywidualnych użytkowników korzystających z sieci obowiązków elektrycznej w wodociągowej. służbowych SUW i w systemie pracowników oczyszczania ścieków Źródło: Opracowanie własne

Tabela 46. Plan działań dot. ograniczenia emisji CO2 (w ramach PGN) do realizacji przez inne jednostki w Gminie Szaflary Roczna redukcja Planowana Jednostka zużycia en. Szacunkowy Okres redukcja emisji odpowie- Źródło Efekty społeczne Lp. Działanie/obiekt Zakres działania finalnej koszt w tys. realizacji CO2 w Mg dzialna za finansowania działań Produkcja en. PLN CO2/rok realizację elektr. lub cieplnej z OZE Zadania inwestycyjne Budynki mieszkalne, mieszkalno-usługowe i produkcyjne 1. Termomodernizacja budynków 1.1. Termomodernizacja prywatnych budynków 2016- 2 150 GJ 235 Właściciele Środki własne, jednorodzinnych, pensjonatów i innych 2020 (402,8 MWh) nieruchomości BOŚ-Ryś 0 1. 1.2. Sukcesywna wymiana kotłów węglowych na kotły na 2016- 0 210 Właściciele Środki własne biomasę, podłączenie do geotermii, gaz ziemny, w 2020 nieruchomości BOŚ-Ryś 0 wyjątkowych sytuacjach wysokosprawne kotły na ekogroszek z mechanicznym podajnikiem 2. Rozwój mikroinstalacji OZE na potrzeby własne 2.1. Montaż instalacji OZE (kolektory słoneczne, 2016- 0 100 Właściciele BOŚ - fotowoltaika) na potrzeby własne przez właścicieli 2020 nieruchomości Prosument 540 GJ (150 prywatnych budynków na terenie gminy Szaflary MWh) e.c. + 50 Środki własne MWh e.e.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 98 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Energooszczędne inwestycje w przedsiębiorstwach

3. System elektroenergetyczny 3.1. Inwestycje sieciowe na terenie gminy Szaflary 2016- 0 - TAURON Środki własne związane z obniżeniem strat energii w przesyle – 2020 Dystrybucja Inwestora 0 w tym m.in.:, sukcesywna wymiana na izolowane linii S.A. napowietrznych SN i NN, modernizacja sieci NN i SN o zaniżonych parametrach oraz sukcesywna wymiana transformatorów 15/04 kV 4. Scentralizowany system ciepłowniczy (Geotermia Podhalańska) 4.1. Rozbudowa systemu ciepłowniczego o montaż pomp 2015- 0 - 9 000,00 PEC Geotermia Środki własne ciepła o mocy 5,2 MW 2018 Podhalańska Inwestora/ - S.A. środki zewnętrzne 4.2. Rozbudowa sieci ciepłowniczych o długości ok. 5 km 2016- 0 1 402 12 500,00 PEC Geotermia Środki własne wraz z rozbudową przepompowni oraz podłączenie 2020 Podhalańska Inwestora/ 19 440 GJ nowych obiektów o mocy ok. 1,5 MW S.A środki (5 400 MWh) zewnętrzne 4.3. Przebudowa, modernizacja kolektorów i sieci 2016- - - 10 000,00 PEC Geotermia Środki własne ciepłowniczych o długości ok. 3 km 2020 Podhalańska Inwestora/ - S.A środki zewnętrzne 5 System wodociągów i kanalizacji 5.1. Modernizacja Stacji Uzdatniania Wody na terenie 2017- - - Miejski Zakład Środki własne Gminy Szaflary 2020 Wodociągów i Inwestora/ - Kanalizacji w środki Nowym Targu zewnętrzne 6 Rozwój systemu gazowniczego (potencjalnie – brak planów szczegółowych) 6.1. Budowa Stacji redukcyjno – pomiarowej w Maruszynie 2018- 0 - Polska Spółka na gazociągu wysokoprężnym Rabka Poronin – 2020 Gazownictwa 0 budowa gazociągu średnio i niskoprężnego, Sp. z o.o. w podłączanie zainteresowanych nieruchomości do Tarnowie gazociągu. 6.2. Przyłączenie firmy Geotermia Podhalańska S.A. do sieci 2018- 0 - Polska Spółka wysokiego ciśnienia – budowa 950 m gazociągu 2020 Gazownictwa 0 wysokiego ciśnienia, 40 m przyłącza średniego Sp. z o.o. w ciśnienia i budowa stacji I stopnia oraz redukcyjno – Tarnowie pomiarowej II- go stopnia 7. Zmniejszenie natężenia ruchu drogowego 7.1. Modernizacja Drogi Krajowej nr 47 „ Zakopianki”, lub 2017- - - b.d. Generalna Środki własne

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 99 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

budowa nowej „Zakopianki” o nowym przebiegu wraz 2020 0 Dyrekcja Dróg i Inwestora z węzłem dojazdowym – udrożnienie ruchu Autostrad tranzytowego 7.2. Usprawnienie systemu komunikacyjnego - 2017- - - b.d. Starostwo modernizacja, przebudowa nawierzchni, rozbudowa 2020 Powiatowe w 0 dróg powiatowych i gminnych Nowym Targu, Gmina Szaflary Źródło: Opracowanie własne

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 100 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

9.4. Efekt ekologiczny i ekonomiczny

Celem głównym wdrożenia zaplanowanych do realizacji w „Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” działań jest przede wszystkim: redukcja niskiej emisji, w tym głównie emisji CO2, zmniejszenie zużycia energii elektrycznej i cieplnej, ograniczenie strat na przesyle energii, zwiększenie udziału zużycia energii ze źródeł odnawialnych na terenie gminy. Ze względu na duże zagrożenie dla zdrowia ludzi, związanym z zanieczyszczeniami pochodzącymi z niskiej emisji, niniejszy Plan gospodarki niskoemisyjnej został opracowany przede wszystkim z myślą o mieszkańcach Gminy, tak aby przyniósł im widoczne efekty ekologiczne i ekonomiczne: powietrze lepszej jakości, oszczędność energii i kosztów eksploatacji budynków, a także możliwość pozyskania dofinansowania podejmowanych działań inwestycyjnych. Realizacja w latach 2016-2020 wszystkich zaplanowanych w Planie… działań na terenie gminy Szaflary pozwoli na znaczne ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku. Wymaga to podjęcia inwestycji na szacunkową kwotę ok. 60,097 mln zł. Jest to oszacowana suma nakładów, jaka powinna zostać poniesiona przez Gminę, spółki gminne, mieszkańców i prywatnych inwestorów. Realizacja wszystkich działań, dla których ustalono efekt ekologiczny, pozwoliłaby na ograniczenie emisji CO2 na poziomie 3 420 Mg, jednak za bezpieczny cel ustalono redukcję jego emisji o 1 526 Mg. W przypadku braku opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej na poziomie gminnym utrudnione będzie skorzystanie przez samorząd i jednostki gminne, a także lokalnych mieszkańców, z oferowanych zewnętrznych źródeł dofinansowania na zadania związanie z wdrożeniem gospodarki niskoemisyjnej. Przedstawiony w niniejszym dokumencie plan działań pozwoli na osiągnięcie wyznaczonych celów, pod warunkiem konsekwentnej i skutecznej realizacji zaplanowanych zadań.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 101 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

10. Realizacja planu

Realizacja Planu stanowi ważny i dość skomplikowany etap wdrażania zarówno w sensie logistycznym jak i finansowym. Przebieg działań oraz związane z nimi postępy gminy związane są głównie z odpowiednim zarządzaniem w oparciu o wykwalifikowaną kadrę pracowników. W tym przypadku instytucją odpowiedzialną za realizację Planu… jest Gmina Szaflary. Pracownicy Urzędu Gminy – Referatu Planowania Przestrzennego, Budownictwa oraz Gospodarki Komunalnej i Inwestycji, którzy posiadają doświadczenie w zakresie zarządzania energią oraz planowania energetycznego w gminie będą czuwali nad poprawności realizacji zaplanowanych działań. Nadzór nad pracami urzędników sprawował będzie Wójt Gminy Szaflary. Zaznaczyć jednak należy, że wiele z zadań uwzględnionych w harmonogramie działań realizowanych będzie przy współudziale jednostek organizacyjnych Gminy, podmiotów działających na terenie gminy czy przedsiębiorstw komunalnych, a także mieszkańców. Koordynacja realizowanych działań przez pracowników UG polegała będzie na: • gromadzeniu danych niezbędnych do weryfikacji postępów prac oraz aktualizacji internetowej bazy, • corocznym kontrolowaniu stopnia realizacji celów Planu, • przygotowaniu krótkookresowych działań, • sporządzaniu raportów z przeprowadzonych działań, • prowadzeniu działań związanych z realizacją poszczególnych zadań zawartych w PGN, • pozyskaniu środków na realizację zaplanowanych zadań, • monitorowaniu efektów środowiskowych i energetycznych na terenie miasta i gminy,  przygotowywaniu raportów porealizacyjnych,  prowadzeniu działań edukacyjnych, promocyjnych oraz informacyjnych w gminie.

Dla sprawnej realizacji Planu… planuje się powołanie/ustalenie koordynatora odpowiedzialnego za wdrażanie i nadzorowani prac związanych z realizacją działań zapisanych w dokumencie. Osoba ta odpowiedzialna będzie za przygotowanie ww. zadań. Wyniki jej pracy będą stanowiły podstawę dla władz gminy do ewaluacji działań w ramach PGN w celu osiągnięcia wyznaczonego efektu ekologicznego w gminie.

10.1. Harmonogram działań

Realizację działań przewidzianych w niniejszym PGN przewidziano na okres od 2015 do 2020 roku. Tam, gdzie udało się to ustalić z podmiotami realizującymi działania - podano planowany ich termin. Większość z terminów realizacji ulegnie uszczegółowieniu w miarę pozyskiwania przez podmioty środków finansowych i ma obecnie charakter ramowy. Termin ich podjęcia obok uwarunkowań finansowych będzie również uzależniony od konkretnych uwarunkowań organizacyjno-techniczno- finansowych. Harmonogram realizacji działań, nakłady na ich realizację, przewidywane własne środki finansowe podmiotów oraz potencjalne źródła pozyskania środków na ich realizację przedstawiono w tabelach 45 i 46.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 102 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

10.2. Finansowanie przedsięwzięć przyczyniających się do zmniejszenia emisji CO2 - wpisanych do Planu niskiej emisji Gminy Szaflary

10.2.1. Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy Szaflary na lata 2015-2024

Od 01 stycznia 2014 r. w finansach publicznych obowiązuje dopuszczalny indywidualny wskaźnik zadłużenia j.s.t. określony w art. 243 ustawy o finansach publicznych (uofp). Wskaźnik ten - liczony jako stosunek planowanej na rok budżetowy łącznej kwoty spłat rat kredytów i pożyczek oraz wykupów papierów wartościowych i odsetek od zaciągniętych kredytów i pożyczek do dochodów ogółem budżetu w danym roku budżetowym - nie może być większy niż stosunek osiągniętej nadwyżki budżetowej do dochodów ogółem, liczony jako średnia arytmetyczna z trzech poprzednich lat poprzedzających dany rok budżetowy. Wskaźniki ten liczony jest wg wzoru:

gdzie:

R planowana na rok budżetowy łączna kwota z tytułu spłaty rat kredytów i pożyczek o których mowa w art.89 ust 1.pkt.2-4 oraz art.90, oraz wykupów papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89 ust 1 pkt. 2-4 oraz art.90, O planowane na rok budżetowy odsetki od kredytów i pożyczek o których mowa w art. 89 ust.1 i art.90, odsetki i dyskonto od papierów wartościowych emitowanych na cele określone w art. 89ust.1. i art. 90 oraz spłaty kwot wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji, D dochody ogółem budżetu w danym roku budżetowym, Db dochody bieżące, Sm dochody ze sprzedaży majątku, Wb wydatki bieżące n rok budżetowy na który ustalana jest relacja, n-1 rok budżetowy, na który ustalana jest relacja, n-2 rok poprzedzający rok budżetowy o dwa lata, n-3 rok poprzedzający rok budżetowy o trzy lata.

W znowelizowanej ustawie o finansach publicznych (Dz.U.2009 nr 157 poz. 1240), wraz ze zmianami z 2015 r. poz. 238, 532, wkład samorządu niezbędny do realizacji inwestycji finansowanych ze środków unijnych nie jest wliczany do zadłużenia samorządu, pod warunkiem, że dofinansowanie unijne projektu wyniesie co najmniej 60% Dochody i wydatki Gminy Szaflary w latach minionych i w perspektywie lat 2015-2024 kształtują się na poziomie ok. 28,6 – 30,5 mln zł rocznie. Z danych budżetu Gminy Szaflary na 2015 r. wynika, że dochody budżetu Gminy na 2015 r. zaplanowano na poziomie 28 641 129 zł, zaś wydatki na poziomie 27 960 964 zł. Zaplanowana na początku 2015 r. nadwyżka budżetowa to 680 165 zł. Na działalność bieżącą przeznacza się 25 982

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 103 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

931 zł 92,9% wydatków budżetu, a na wydatki majątkowe 1 978 033zł tj. 7,07%. Pozostałą kwotę przeznacza się na obsługę długu. Wg stanu na początek 2015 r. Gmina Szaflary posiadała zadłużenie w wysokości 8,5 mln zł, stanowiące 29,68% dochodów ogółem Gminy, które ma być spłacone do końca 2024 r. Zgodnie z art. 227 Ustawy o finansach publicznych, Wieloletnia Prognoza Finansowa powinna obejmować okres kontynuowanych i planowanych wieloletnich programów, projektów i zadań. WPF sporządzony przez Gminę Szaflary obejmuje okres lat 2015-2024. Z przedstawionego WPF wynika, że w latach 2015-2024 w gminie Szaflary, wskaźnik planowanej łącznej spłaty zobowiązań (obliczony zgodnie z art.243 ust.1. Ustawy o finansach publicznych) mieści się w granicach dopuszczalnego wskaźnika spłaty zobowiązań. Roczny wskaźnik planowanej łącznej kwoty spłaty zobowiązań do dochodów w roku 2015 wynosi 6,37%, a w 2016 r. w wysokości 6,58% i jest niższy o ok. 1,6 – 2,27 pkt. procentowe od dopuszczalnego wskaźnika spłaty zobowiązań, który w roku 2015 szacowany jest na 7,97%, a w 2016r. na 8,85%. Różnica pomiędzy planowanym i dopuszczalnym wskaźnikiem spłaty zobowiązań w latach 2015-2018 jest rzędu 1,6 – 2,28 punkty procentowe, a w latach 2019-2024 waha się od 3,00 do 6,68 punktów procentowych. Gmina Szaflary posiada zatem zdolność kredytową. Poza powyższym w latach 2016 – 2019 Gmina planuje wypracowywać nadwyżki budżetowe rzędu ok. 1,33 mln zł rocznie, co pozwoli na przyśpieszoną spłatę pożyczek lub zaciągnięcie znacznych nowych zobowiązań (kredytowych), przy których spłaty rat kapitałowych i odsetek nie przekroczą dopuszczalnych wskaźników spłaty zobowiązań. Poza powyższym pozyskanie środków unijnych na nowe inwestycje (o ile dofinansowanie projektu wyniesie co najmniej 60% wartości projektu) pozwoli gminie Szaflary na szerszy wachlarz inwestycji, w tym inwestycji zmierzających do ograniczenia niskiej emisji w Gminie. W wykazie przedsięwzięć do WPF na lata 2015-2024 ujęto przedsięwzięcia, których realizacja przyczyni się do ograniczenia niskiej emisji w Gminie. Najważniejsze zadania zestawiono w poniższej tabeli.

Tabela 47. Przedsięwzięcia wpisane do WPF Gminy Szaflary na lata 2015-2024 istotne z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej Okres Łączne Lp. Wyszczególnienie realizacji nakłady [zł] 1. Budowa chodnika wzdłuż Zakopianki 2016-2017 400 000 2. Budowa wodociągu Maruszyna Centrum 2015-2018 2 500 000 3. Dofinansowanie drogi powiatowej w m. Bór, Zaskale, Bańska Niżna 2015-2016 1 000 000 4. Modernizacja ulicy Orkana w Szaflarach z infrastrukturą towarzyszącą 2015-2018 965 000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie WPF Gminy Szaflary na lata 2015-2024

Władze gminy Szaflary przywiązuje dużą wagę do ograniczenia niskiej emisji przez właścicieli nieruchomości (promocja OZE oraz organizacja zakupu niskoemisyjnych źródeł ciepła przez mieszkańców), ale przede wszystkim do ograniczenia uciążliwości transportowych poprzez wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza miasto oraz poprawę drożności ulic i dróg gminnych i powiatowych. Przebudowa dróg służy bezpieczeństwu komunikacyjnemu i usprawnieniu ruchu, co ma zasadniczy wpływ na emisję zanieczyszczeń z pojazdów i dróg. Istotny jest przy tym wzrost

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 104 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” atrakcyjności turystycznej gminy, ponieważ turystyka jest jednym z głównych źródeł dochodów tutejszych mieszkańców. Szereg zadań inwestycyjnych i edukacyjno-promocyjnych dot. ograniczenia niskiej emisji, które realizowane będą przez gminę Szaflary, przedstawione zostały w Planie działań przedmiotowego PGN. Będą one sukcesywnie wpisywane do WPF w miarę pozyskiwanych środków finansowych na ich realizację.

10.2.2. Pomoc publiczna

Przy pozyskiwaniu środków publicznych na realizację przedsięwzięć, m.in. w zakresie ograniczenia niskiej emisji istotne znaczenie ma rodzaj udzielanej pomocy publicznej. Pomoc udzielana przez Państwo podlega przepisom dotyczącym pomocy publicznej. Z uwagi na fakt, że jest to dofinansowanie udzielane na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku i ma charakter selektywny, stawia beneficjenta w uprzywilejowanej pozycji wobec innych podmiotów. Każdorazowo przy ubieganiu się o dofinansowanie projektu, konieczne jest zdefiniowanie, czy przedsięwzięcie to objęte jest pomocą publiczną, czy też jest to projekt nieobjęty pomocą publiczną - a więc nie stwarzający zakłóceń konkurencji na rynku, lub nie wpływający na wymianę handlową miedzy Państwami Członkowskimi UE. Spośród działań ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego wskazanych w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej w zasadzie nie objęte pomocą publiczną są:  projekty dot. szeroko pojętej termomodernizacji budynków, uwzględniające też instalację odnawialnych źródeł energii, ale na potrzeby własne tego budynku, realizowane przez gminę wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie mieszkaniowe itp.,  projekty związane z modernizacją oświetlenia ulicznego będącego własnością gminy i realizowane przez gminę,  projekty dotyczące modernizacji dróg m.in. ścieżki rowerowe - które pośrednio zmniejszają intensywność ruchu samochodowego, a więc emisję spalin. Najistotniejsze obecnie obowiązujące akty prawne dot. pomocy publicznej to: Przepisy unijne

 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art.107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z dnia 24.12.2013 r. str. 1.)  Rozporządzenie Komisji UE nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art.107 i 108 Traktatu (Dz. U. UE L 187 z dnia 26.06.2014 r. str. 1),  Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014-2020 (Dz. Urz. UE C 200, z 28.06.2014 r. str. 1.),  Wytyczne w sprawie pomocy regionalnej na lata 2014-2020 (Dz. Urz. UE C 209 z 23.07.2013 r.),  Decyzja Komisji z dnia 20.12.2011 r. w sprawie stosowania art. 106 ust 2 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy państwa w sprawie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (Dz. Urz. UE L z dnia 11.01.2012 r. str. 8).

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 105 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Przepisy krajowe

 Ustawa z dn.30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. nr 59 poz. 404 z późn. zmianami),  Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Infrastruktury w sprawie udzielenia pomocy inwestycyjnej w zakresie efektywności energetycznej w ramach regionalnych programów operacyjnych,  Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej na lata 2014-2020 (Dz. U. poz. 878),  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2014 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania horyzontalnej pomocy publicznej na niektóre cele z zakresu ochrony środowiska (Dz. U. z 2014 r. poz. 908),  Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju regionalnego z 19 marca 2015 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014- 2020,  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania regionalnej pomocy publicznej inwestycyjnej na cele z zakresu ochrony Środowiska (Dz. U. z 2015 r. poz. 540). W nowej perspektywie 2014-2020 r., podobnie jak w latach poprzednich, rozróżnia się: pomoc regionalną, pomoc horyzontalną i pomoc de minimis.

Zgodnie z obowiązującą mapą pomocy regionalnej na lata 2014-2020, maksymalna intensywność pomocy regionalnej liczona jako stosunek wartości pomocy, wyrażonej w ekwiwalencie dotacji brutto, do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą dla woj. małopolskiego wynosi 35%. Maksymalną intensywność pomocy regionalnej udzielanej małym przedsiębiorcom podwyższa się o 20 punktów procentowych, a średnim przedsiębiorcom o 10 punktów procentowych. W nowym rozdaniu 2014-2020 nie jest dozwolone udzielanie pomocy regionalnej w sektorze energetyki. W sektorze energetyki, a w nim w większości mają miejsce projekty związane ograniczeniem emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, w tym stosowanie projektów związanych z odnawialnymi źródłami energii (OZE) na skalę przemysłową, zastosowanie ma pomoc horyzontalna, a przy mniejszych projektach pomoc de minimis (równowartość dotacji do 200 000 euro w ciągu 3-ch kolejnych lat). Zgodnie § 4 ust.1 Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2014 r., pomocą horyzontalną objęte są poniższe inwestycje związane z ochroną powietrza, tj.: 2) inwestycje w odnawialne źródła energii lub produkcję biopaliw spełniających kryteria zrównoważonego rozwoju, 3) inwestycje służące wytwarzaniu energii z wysokosprawnej kogeneracji w rozumieniu przepisów ustawy Prawo Energetyczne, 4) inwestycje służące zmniejszeniu zużycia energii, 5) inwestycje związane z ochroną powietrza, 8) inwestycje związane z poprawą jakości paliw innych niż biopaliwa, 9) inwestycje związane ze stosowaniem silników przyjaznych środowisku, 10) inne inwestycje służące zmniejszeniu uciążliwości przedsiębiorstwa dla środowiska.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 106 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

W przypadku powyższych inwestycji koszt realizacji inwestycji i koszty eksploatacyjne realizowanej inwestycji porównuje się z inwestycją referencyjną, która stanowi wiarygodną i ekonomicznie racjonalną alternatywę dla inwestycji (inwestycja w energetykę konwencjonalną). Zdyskontowana wartość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną (horyzontalną) oblicza się ją jako różnicę pomiędzy zdyskontowanymi przychodami i kosztami eksploatacyjnymi danej inwestycji i zdyskontowanymi przychodami i kosztami inwestycji referencyjnej. Intensywność pomocy horyzontalnej nie może przekraczać 60% tak wyliczonych kosztów kwalifikujących się do pomocy powiększonej o 20 punktów procentowych w przypadku małych przedsiębiorstw i o 10 punktów procentowych w przypadku średnich przedsiębiorstw. W gminie wiejskiej Szaflary inwestycje dot. ograniczenia niskiej emisji mogą być realizowane bezpośrednio przez Gminę, jak też przedsiębiorstwa funkcjonujące na jej terenie. Większość realizowanych przedsięwzięć z zakresu ograniczenia niskiej emisji np. termomodernizacje budynków publicznych, czy też mieszkaniowych, nie będzie wpływać na wymianę handlową i nie będzie podlegać pomocy publicznej. Jednakże w przedsiębiorstwach, w których te inwestycje dot. obniżenia zużycia energii generują zyski, niezależnie od statusu własności podlegać będą ograniczeniom dopuszczalnej intensywności pomocy publicznej, zgodnie z „Wytycznymi w zakresie zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód i projektów hybrydowych na lata 2014 – 2020”. Dotyczy to zakładów ciepłowniczych, wodno- ściekowych czy komunikacyjnych mimo, że Gmina posiada 100% udziałów. Przedsiębiorstwa te nie można zaliczyć do małych lub średnich przedsiębiorstw (MŚP), z uwagi na fakt, że jest kontrolowane przez podmiot publiczny, a nie jest nim samorząd lokalny z rocznym budżetem nieprzekraczającym 10 mln euro oraz liczbą mieszkańców poniżej 5 000 osób. Poniżej przedstawiono możliwe źródła pozyskania środków finansowych na realizację zadań w zakresie:  realizacji inwestycji poprawiających efektywność energetyczną z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii,  realizacji inwestycji zmniejszających emisję gazów cieplarnianych,  przekształcenia gospodarki w kierunku środowiskowym i gospodarczy czym. możliwych do wykorzystania w gminie Szaflary wg dostępnych materiałów na dzień 20 grudnia 2015 r.

10.2.3. Przegląd podstawowych programów w zakresie współfinansowania inwestycji dot. ograniczenia niskiej emisji i OZE w latach 2014-2020

Małopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2014-2020

Szczegółowy opis osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020 - Kraków październik, 2015

Podmiotem odpowiedzialnym za nabór i ocenę wniosków jest Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Funduszy Europejskich (UMWM).

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 107 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

4 Oś Priorytetowa: Regionalna polityka energetyczna

Działanie 4.1: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii

Celem tego działania jest wzrost produkcji energii elektrycznej i ciepła pochodzących z odnawialnych zasobów energii. Promowane będzie przede wszystkim wykorzystanie małych źródeł energii, zlokalizowanych blisko odbiorcy, zmniejszających straty przesyłowe oraz zapewniających efekt ekologiczny poprzez wzrost udziału energii odnawialnej w konsumpcji (energetyka rozproszona).

Poddziałanie 4.1.1: Rozwój infrastruktury produkcji energii ze źródeł odnawialnych

Wsparciem zostaną objęte projekty polegające na budowie, rozbudowie oraz przebudowie infrastruktury (w tym zakup niezbędnych urządzeń) mające na celu produkcję energii elektrycznej i/lub cieplnej. Wsparcie będzie skierowane na jednostki o mniejszej mocy wytwarzania: Podział wg mocy: - energia wodna - do 5 MWe, - energia wiatru - do 5 MWe, - energia słoneczna - do 2 MWe/MWth, - energia geotermalna - do 2 MWth, - energia biogazu - do 1 MWe, - energia biomasy - do 5 MWth/MWe, - energia w kogeneracji – do 1 MW. Inwestycje w OZE muszą uwzględniać wymogi wynikające z planów zagospodarowania przestrzennego. W ramach tego poddziałania rozróżnia się projekty dotyczące: A. wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, B. wytwarzanie energii cieplnej ze źródeł odnawialnych, C. wytwarzanie energii w ramach wysokosprawnej kogeneracji ze źródeł odnawialnych, D. projekty kompleksowe wykorzystujące OZE do wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej. Beneficjenci:

 jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia administracja rządowa,  jednostki naukowe,  uczelnie,  spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe,  instytucje kultury,  podmioty lecznicze udzielające świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,  organizacje pozarządowe,  kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych,  spółki prawa handlowego, w których większość udziałów lub akcji posiadają jst lub ich związki. Pomoc publiczna - 40% – w przypadku projektów nie objętych pomocą publiczną

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 108 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Poddziałanie 4.1.2: Rozwój infrastruktury dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych

A. budowa, rozbudowa i przebudowa sieci dystrybucyjnych wraz z niezbędnymi jej elementami

Celem poddziałania jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania sieci elektroenergetycznej umożliwiającego przyłączanie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w rozproszeniu. Wsparcie będzie kierowane na rozwój sieci dystrybucyjnych średniego i niskiego napięcia poniżej 110 kV wraz z niezbędnymi elementami (np. transformatory). Beneficjenci: Operator Systemu Dystrybucyjnego

Działanie 4.2: Eko-przedsiębiorstwa

Zwiększona efektywność energetyczna w przedsiębiorstwach (MŚP)

Celem działania jest zmniejszenia zapotrzebowania na energię i ciepło, jak również ograniczenie zużycia wody, czy zwiększenie wykorzystania ciepła odpadowego. W wyniku realizacji działania nastąpi podniesienie efektywności energetycznej przedsiębiorstw poprzez zmiany w procesach technologiczno-produkcyjnych, kompleksowe modernizacje energochłonnych obiektów, będących zapleczem działalności przedsiębiorstw (np. budynki produkcyjne, usługowe, produkcyjno-usługowe) oraz zwiększone wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Podmiot odpowiedzialny za nabór i ocenę wniosków: Małopolskie Centrum Przedsiębiorczości W ramach eko-przedsiębiorstwa przewiduje się: A. głęboką modernizację energetyczną budynków, B. inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, C. kompleksowy projekt obejmujący: (a) modernizację energetyczną budynków, (b) inwestycje w zakresie instalacji wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, D. rozwój budownictwa energooszczędnego oraz pasywnego. W odniesieniu do projektów dotyczących głębokiej modernizacji energetycznej obowiązkowym warunkiem poprzedzającym realizacje będzie przeprowadzenie audytów energetycznych. Preferowane będą projekty zwiększające efektywność energetyczną powyżej 60%, natomiast projekty z zakresu modernizacji energetycznej zwiększające efektywność energetyczną poniżej 25% nie będą kwalifikowały się do dofinansowania. W ramach działania wsparcie będzie udzielane również w zakresie zastosowania energooszczędnych technologii produkcji (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda, ciepło odpadowe), a także wprowadzania systemów zarządzania energią. Może być dofinansowane np. zastosowanie energooszczędnych technologii produkcji, wymiana maszyn, modernizacja środków produkcji, przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie, zastosowanie technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa, wprowadzenie systemów zarządzania energią. Beneficjenci Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 109 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Pomoc publiczna: Projekty objęte pomocą państwa - pomocą de minimis:  w zakresie odnawialnych źródeł energii, wysokosprawnej kogeneracji oraz infrastruktury energetycznej w ramach regionalnych programów operacyjnych;  w zakresie efektywności energetycznej w ramach regionalnych programów operacyjnych.

Działanie 4.3: Poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym i mieszkaniowym

Głównym celem interwencji realizowanej w ramach działania jest zwiększenie efektywności energetycznej oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii w sektorze mieszkaniowym i budynkach użyteczności publicznej.

Poddziałanie 4.3.2: Głęboka modernizacja energetyczna budynków użyteczności publicznej – SPR

Podmiot odpowiedzialny za nabór i ocenę wniosków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Funduszy Europejskich SPR oznacza ścieżkę subregionalną naboru wniosków, tj. składa się najpierw uproszczony wniosek – propozycja przedsięwzięć, a po jego zaakceptowaniu wniosek zasadniczy – nabór do 200% puli środków finansowych przeznaczonych na to poddziałanie. W ramach poddziałania wspierane będą inwestycje w zakresie głębokiej modernizacji energetycznej budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą źródeł ciepła, w tym z możliwością zastosowania odnawialnych źródeł energii. Warunkiem poprzedzającym realizacje projektów będzie przeprowadzenie audytów energetycznych, W ramach modernizacji energetycznej wsparcie będzie skierowane na bardzo szeroki zakres prac, w tym: g) ocieplenie obiektu, wymianę okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetlenia na energooszczędne; h) przebudowę systemów grzewczych (wraz z wymianą źródła ciepła, podłączeniem do niego lub modernizacją przyłącza, podłączeniem do sieci ciepłowniczej), systemów wentylacji i klimatyzacji, instalacją systemów chłodzących; i) zastosowanie automatyki pogodowej i systemów zarządzania budynkiem; j) budowę lub modernizację wewnętrznych instalacji odbiorczych przy likwidacji dotychczasowych źródeł ciepła; k) instalacja mikrokogeneracji/mikrotrigeneracji na potrzeby własne; l) wykorzystanie technologii OZE w budynkach, przy założeniu iż do sieci dystrybucyjnej oddawana będzie wyłącznie niewykorzystana część energii elektrycznej. Projekty wykorzystujące odnawialne źródła energii będą otrzymywały wyższą punktację podczas oceny (np. pompy ciepła). W odniesieniu do zakresu dotyczącego wymiany/likwidacji starego źródła ciepła (jako element projektu) wsparcie może zostać udzielone wyłącznie na nowe urządzenia grzewcze spalające biomasę lub wykorzystujące paliwa gazowe. Dodatkowo warunkiem wsparcia będzie również konieczność zastosowania indywidualnych liczników ciepła, ciepłej wody oraz chłodu. Montaż liczników nie jest obligatoryjny w przypadku, gdy nie jest to technicznie i ekonomicznie uzasadnione lub gdy budynek będący przedmiotem termomodernizacji został uprzednio wyposażony w ww. urządzenia

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 110 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Istnieje także obowiązek instalacji termostatów i zaworów podpionowych, jeżeli będzie to wynikać z przeprowadzonego audytu energetycznego. Powyższe wydatki będą stanowić koszt kwalifikowany. Preferowane będą projekty z zakresu głębokiej, kompleksowej modernizacji energetycznej zwiększające efektywność energetyczną powyżej 60%, natomiast projekty zwiększające efektywność energetyczną poniżej 25% nie będą kwalifikowały się do dofinansowania. Beneficjenci:

 jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,  jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną,  jednostki naukowe,  uczelnie,  instytucje kultury,  podmioty lecznicze działające w publicznym systemie ochrony zdrowia,  organizacje pozarządowe,  kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych. Pomoc publiczna: 60% – w przypadku projektów nie objętych pomocą publiczną

Poddziałanie 4.3.4: Głęboka modernizacja energetyczna budynków wielorodzinnych mieszkaniowych – instrument finansowy

Celem działania jest utworzenie instrumentu finansowego, który będzie skierowany na udzielanie wsparcia na inwestycje w zakresie głębokiej modernizacji energetycznej budynków wielorodzinnych mieszkaniowych wraz z wymianą źródeł ciepła, w tym z możliwością zastosowania odnawialnych źródeł energii. Warunkiem poprzedzającym realizacje projektów będzie przeprowadzenie przez beneficjentów audytów energetycznych,

Działanie 4.4: Redukcja emisji zanieczyszczeń do powietrza

Podmiot odpowiedzialny za nabór i ocenę wniosków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Funduszy Europejskich

Poddziałanie 4.4.2: Obniżenie poziomu niskiej emisji – SPR

Warunkiem poprzedzającym realizację projektów będzie opracowanie planów gospodarki niskoemisyjnej. Interwencja w działaniu będzie skierowana na wymianę starych kotłów, pieców, urządzeń grzewczych na paliwa stałe wraz z wykonaniem wewnętrznych instalacji w budynku niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania nowego systemu ogrzewania. Wsparcie będzie udzielone na inwestycje w źródła ciepła spalające biomasę lub wykorzystujące paliwa gazowe. Dofinansowanie na nowe urządzenie grzewcze: 350 zł/ kW mocy urządzenia, ale nie więcej niż 8 000 PLN Beneficjent (gmina) będzie zobowiązany do egzekwowania od odbiorców końcowych, wykonania obowiązku likwidacji starego kotła i użytkowania wyłącznie dofinansowanego systemu ogrzewania.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 111 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Wsparte projekty muszą skutkować redukcją CO2 o co najmniej o 30% w odniesieniu do istniejących instalacji. Priorytetowo powinny być wspierane projekty wykorzystujące odnawialne źródła energii (np. pompy ciepła). Wsparcie będzie uwarunkowane wykonaniem w budynku inwestycji zwiększających efektywność energetyczną i ograniczających zapotrzebowanie na energię, czyli przeprowadzenie procesu modernizacji energetycznej. Poza wprowadzeniem minimalnego standardu koniecznego do spełnienia przez budynki (np. wskaźnik zapotrzebowania na ciepło: 120 kWh/(m2/rok), weryfikacja stopnia osiągniętej efektywności energetycznej będzie oceniana także w oparciu o metodę uwzględniającą rodzaj i stan budynku, rok budowy oraz zakres przeprowadzonej wcześniej modernizacji energetycznej. Beneficjenci:

 jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia - odbiorcami końcowymi projektu byliby m.in. mieszkańcy, osoby prawne,  jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną,  podmioty odpowiedzialne za rozwój sieci ciepłowniczych z obszaru objętego SPR. Pomoc publiczna 80% – w przypadku projektów nie objętych pomocą publiczną

Działanie 4.5.: Niskoemisyjny transport miejski

Podmiot odpowiedzialny za nabór i ocenę wniosków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Funduszy Europejskich.

Poddziałanie 4.5.2.: Niskoemisyjny transport miejski – SPR

W ramach tego działania pozostają do rozważenie inwestycje prowadzone łącznie z miastem Nowy Targ. Wsparciem objęte zostaną przedsięwzięcia ukierunkowane na wzmacnianie systemów transportu miejskiego, w tym transportu zbiorowego w miastach oraz na obszarach powiązanych z nimi funkcjonalnie – z wyłączeniem obszarów objętych mechanizmem ZIT, tj. miejskiego obszaru funkcjonalnego Krakowa – Metropolia Krakowska. Wsparcie realizowane w ramach poddziałania dotyczyć będzie następujących obszarów – typów projektów: A. tabor na potrzeby transportu zbiorowego, B. integracja różnych środków transportu oraz obsługa podróżnych, C. ścieżki i infrastruktura rowerowa, D. organizacja i zarządzanie ruchem. Ad A. Tabor na potrzeby transportu zbiorowego: zakup nowego przyjaznego środowisku taboru autobusowego lub modernizacja taboru pod kątem ograniczeń emisji CO2 i innych substancji szkodliwych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 112 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Ad B. Integracja różnych środków transportu oraz obsługa podróżnych: budowa/przebudowa węzłów (centrów) przesiadkowych, systemy Park&Ride (także na potrzeby szybkiej kolei aglomeracyjnej) umiejscowione w racjonalnych lokalizacjach. W ramach parkingów P&R konieczne jest zapewnienie miejsc parkingowych dla rowerów oraz możliwe jest zapewnienie punktu / punktów ładowania pojazdów elektrycznych. Jako niezbędny i uzupełniający (niedominujący) element projektu, możliwe są przedsięwzięcia z zakresu budowy/przebudowy dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych prowadzących do węzłów przesiadkowych oraz parkingów Park&Ride (max. 30% wydatków kwalifikowalnych projektu), infrastruktura obsługi osób korzystających z transportu zbiorowego np. budowa chodników służących poprawie bezpieczeństwa osób korzystających z przystanków transportu zbiorowego, systemy wspólnych opłat za przewozy, organizacja i koordynacja rozkładów jazdy, w tym uruchomienie kompleksowej i interaktywnej informacji pasażerskiej. Ad. C. Ścieżki i infrastruktura rowerowa: budowa, przebudowa oraz wyznaczanie dróg/tras/ścieżek rowerowych/ciągów pieszo-rowerowych w ramach zintegrowanej sieci dróg/tras/ścieżek rowerowych/ciągów pieszo-rowerowych w mieście i jego obszarze funkcjonalnym. Projekt może dotyczyć tylko ścieżek realizowanych zgodnie z projektowaną lub istniejącą funkcjonalną siecią ścieżek rowerowych na terenie miasta i jego obszaru funkcjonalnego, stanowiącą alternatywę dla zdefiniowanych lub istniejących potrzeb transportowych/komunikacyjnych. Ad D. Organizacja i zarządzanie ruchem: rozwiązania z zakresu organizacji ruchu ułatwiające sprawne poruszanie się pojazdów komunikacji zbiorowej (np. budowa tzw. buspasów, czyli wydzielonych pasów ruchu dla autobusów), inwestycje w urządzenia i rozwiązania z zakresu telematycznych systemów zarządzania ruchem, inwestycje i rozwiązania umożliwiające wdrożenie strefy ograniczonej emisji komunikacyjnej. Preferowane będą projekty kompleksowe, tj. obejmujące jak najszerszy zakres, przyczyniające się do osiągnięcia niskoemisyjnej i zrównoważonej mobilności miejskiej, wynikające z przygotowanego przez samorząd planu dotyczącego gospodarki niskoemisyjnej. Dodatkowo, elementem projektu może być zawsze: a) jako niedominujący element, przedsięwzięcie z zakresu modernizacji oświetlenia ulicznego pod kątem zwiększenia jego energooszczędności, przy spełnieniu wymagań technicznych dotyczących oświetlenia dróg, b) komponent z zakresu edukacji ekologicznej, którego celem jest promowanie korzystania z komunikacji zbiorowej, rowerowej lub ruchu pieszego, jako alternatywy dla pojazdów indywidualnych. Beneficjenci:  jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,  jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną,  przedsiębiorstwa - podmioty realizujące obowiązek świadczenia usług publicznych w transporcie zbiorowym,

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 113 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

 przedsiębiorstwa nie spełniające tego wymogu dopuszcza się wyłącznie w przypadku projektów dotyczących węzłów przesiadkowych lub parkingów Park&Ride, pod warunkiem, że projekt realizowany jest w ramach porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego. Pomoc publiczna:

 w przypadku wsparcia stanowiącego pomoc publiczną - pomoc de minimis,  w przypadku projektów nie objętych pomocą publiczną - 85%.

Działanie 7.1: Infrastruktura drogowa

Podmiot odpowiedzialny za nabór i ocenę wniosków: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Funduszy Europejskich W ramach działania realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu: budowy i przebudowy dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, wraz z towarzyszącą infrastrukturą, budowy i przebudowy obiektów inżynieryjnych zlokalizowanych w ciągach w/w dróg, wraz z towarzyszącą infrastrukturą, nowoczesnych systemów zarządzania ruchem i infrastrukturą, przyczyniających się do usprawnienia ruchu oraz zwiększania bezpieczeństwa na drogach o znaczeniu regionalnym.

Poddziałanie 7.1.3: Drogi subregionalne – SPR

W ramach poddziałania realizowane będą przedsięwzięcia z zakresu rozwoju infrastruktury dróg o znaczeniu subregionalnym, tj. dróg zaliczanych do kategorii powiatowych lub gminnych, ujętych w wykazie przedsięwzięć uzgodnionych dla danego subregionu, z uwzględnieniem warunków wskazanych w Umowie Partnerstwa dotyczących ww. inwestycji. Są to przedsięwzięcia z zakresu: budowy i przebudowy dróg, w tym również budowy obwodnic, wraz z towarzyszącą infrastrukturą, budowy i przebudowy obiektów inżynieryjnych, w tym m.in. mostów, wiaduktów, estakad, tuneli drogowych, zlokalizowanych w ciągach dróg o znaczeniu subregionalnym, wraz z towarzyszącą infrastrukturą. Pomoc publiczna w przypadku projektów nie objętych pomocą publiczną - 75% Beneficjenci

 jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia,  jednostki organizacyjne JST posiadające osobowość prawną.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 114 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko 2014-2020” W ramach POIiŚ działania związane z ograniczeniem zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego będą: Priorytet inwestycyjny 4.III: „Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym”. Beneficjentami tego projektu będą:

 Państwowe jednostki budżetowe,  Administracja rządowa oraz podległe jej organy i jednostki organizacyjne,  Spółdzielnie mieszkaniowe,  Wspólnoty mieszkaniowe. W odniesieniu do spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych priorytet dotyczyć będzie dużych projektów, których wartość przekracza 50 mln euro.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (wersja z 12 grudnia 2014 r.)

W ramach PROW 2014-2020 dwa priorytety pośrednio dotyczą zmniejszenia energochłonności gospodarstw rolnych. Są to:

Priorytet P5: Promowanie efektywnego gospodarowania zasobami i wspieranie przechodzenia w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu.

Celem tego priorytetu jest wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych poprzez realizowanie inwestycji, które przyczyniać się będą do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa rolnego. Tym samym będą wpływać na poprawę konkurencyjności i rentowności gospodarstwa.

W ramach działania „ Modernizacja gospodarstw rolnych”

Poddziałanie 4.1. „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych”

W ramach tego poddziałania pomoc udzielana jest na materialne lub niematerialne inwestycje poprawiające ogólne wyniki (ogólna wydajność) gospodarstw rolnych prowadzących zarobkową działalność rolniczą. We wszystkich działaniach dotyczących modernizacji gospodarstw rolnych mieszczą się inwestycje dot. poprawy ogólnych wyników gospodarstwa rolnego, przez co rozumie się poprawę konkurencyjności i zwiększenie rentowności gospodarstwa w wyniku jego restrukturyzacji. Restrukturyzacją rolnictwa jest także racjonalizacja technologii produkcji lub zwiększenie wartości dodanej co najmniej o 10% w odniesieniu do roku bazowego. Poprawa ogólnych wyników gospodarstwa rolnego fakultatywnie może dotyczyć także:  poprawy efektywności wykorzystania energii w gospodarstwie,  zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gospodarstwie,

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 115 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

 redukcji emisji gazów cieplarnianych i amoniaku z rolnictwa w gospodarstwie, W ramach tego instrumentu wsparcia będą realizowane również inwestycje zbiorowe (co najmniej dwóch gospodarstw rolników). Elementem poprawy, uzasadnionym ekonomicznie, może być też wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. W części gospodarstw rolno - hodowlanych gminy Szaflary obserwuje się duże zużycie energii elektrycznej na potrzeby hodowli bydła (mechaniczne dojarki, chłodzenie mleka, podgrzewanie pomieszczeń cielętników jak i przygotowanie c.w.u. na potrzeby hodowli i na cele bytowe). Stąd też pojawić może się zainteresowanie rolników instalacją kolektorów słonecznych, fotowoltaiki, ale i mikro elektrowni wiatrowych na potrzeby własne tych gospodarstw. Nabory wniosków w tym poddziałaniu odbywać się będą w obszarach:

 rozwój produkcji prosiąt,  rozwój produkcji mleka krowiego,  rozwój produkcji bydła mięsnego,  operacje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu. Forma dofinansowania: refundacja części kosztów kwalifikowanych.

Finansowanie inwestycji z zakresu ograniczenia emisji zanieczyszczeń z NFOŚiGW

Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii „PROSUMENT”

Najbardziej propagowaną obecnie formą wspierania rozproszonych, odnawialnych źródeł energii dla mieszkańców jest program NFOŚiGW „Prosument”. Finansowanie działań z tego programu odbywa się w 3-ch liniach: 1. bezpośrednio przez NFOŚiGW dla samorządów terytorialnych – wnioski powyżej 200 tys. zł dofinansowania (kwota pożyczki wraz z dotacją), 2. przez Bank Ochrony Środowiska S.A. dla klientów indywidualnych i spółdzielni mieszkaniowych i wspólnot mieszkaniowych oraz przedsiębiorstw, 3. przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska, które zawarły umowy z NFOŚiGW. Przedmiotem dofinansowania w ramach Programu PROSUMENT są przedsięwzięcia polegające na zakupie i montażu małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł do produkcji energii elektrycznej lub do produkcji ciepła i energii dla osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych i spółdzielni mieszkaniowych oraz od lipca 2015 r. także dla przedsiębiorców. Zgodnie z ust.7.5 Programu, dofinansowaniu podlegają: a) źródła ciepła opalane biomasą - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, b) pompy ciepła - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, c) kolektory słoneczne - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, d) systemy fotowoltaiczne - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40kWp, e) małe elektrownie wiatrowe - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40kWe, f) mikrokogeneracja - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe,

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 116 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” przeznaczone dla budynków mieszkalnych, znajdujących się na terenie jednostki samorządu terytorialnego lub związku jednostek samorządu terytorialnego, będącej beneficjentem programu; Okres kwalifikowalności kosztów liczy się od 01.01.2015 r. do 31.12.2022 r., przy czym podpisanie umowy z kredytodawcą musi nastąpić do 31.12.2020 r. Intensywność dofinansowania: dofinansowanie w formie pożyczki wraz z dotacją łącznie do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji wchodzących w skład przedsięwzięcia, w tym w formie dotacji:  do 15% dofinansowania dla instalacji, o których mowa w lit. a, b, c, a w okresie lat 2015 – 2016 do 20% dofinansowania,  do 30% dofinansowania dla instalacji, o których mowa w lit. d, e, f, a w okresie lat 2015 – 2016 do 40% dofinansowania; Maksymalna wysokość kosztów kwalifikowanych zakupu i montażu instalacji o których mowa w ust.7.5 na potrzeby jednego budynku mieszkalnego wynosi: a) 100 tys. zł – z zastrzeżeniem pkt. b) i c), b) 300 tys. zł - w przypadku budynku mieszkalnego wielorodzinnego zarządzanego przez wspólnotę lub spółdzielnię mieszkaniową, c) 500 tys. zł przypadku instalacji układu mikrokogeneracyjnego na biogaz; Maksymalna wysokość kosztów kwalifikowanych zakupu i montażu instalacji, równolegle wykorzystującej więcej niż jedno odnawialne źródło energii elektrycznej lub ciepła dla jednego budynku mieszkalnego wynosi: a) 150 tys. zł - zastrzeżeniem pkt. b) i c), b) 450 tys. zł - w przypadku budynku mieszkalnego wielorodzinnego zarządzanego przez wspólnotę lub spółdzielnię mieszkaniową, c) 500 tys. zł instalacji UW skład której wchodzi układ mikrokogeneracyjny na biogaz; Oprocentowanie pożyczki w skali roku wynosi 1% Okres kredytowania do 15 lat Program określa warunki, które musza spełniać instalowane urządzenia oraz maksymalne jednostkowe koszty kwalifikowane tych instalacji, np.:  dla kolektorów słonecznych jest to kwota 2000,00 zł /kW,  dla systemów fotowoltaicznych o mocy do 5 kW 7000,00 zł/kWp, dla instalacji o mocy od 5- 40kW 6000 zł/kWp,  dla kotłów z załadunkiem ręcznym 1000,00 zł/kW,  dla kotłów z załadunkiem mechanicznym 1600 zł/kW. W przypadku urządzeń produkujących energię elektryczną z fotowoltaiki o mocy do 3 kW, zgodnie z zapisami Ustawy o OZE, istnieje możliwość sprzedaży nadwyżek energii elektrycznej na podstawie taryf gwarantowanych w wysokości 0,64 do 0,76 zł za kWh, zaś Prosumenci, którzy zainwestują w instalację fotowoltaiczną od 3 do 10 kW otrzymają taryfę w przedziale 0,49 –do 0,65 zł/ kWh. Aby jednak otrzymać wsparcie maksymalne Prosument będzie musiał przedstawić w Urzędzie Regulacji Energii odpowiednie wyliczenia.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 117 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Zaznaczyć należy, że od 01.01.2016 r. zgodnie z przepisami dot. pomocy publicznej nie można korzystać z dotacji na inwestycje i ze sprzedaży energii po preferencyjnych taryfach. Trzeba będzie dokonać wyboru: I wariant: inwestycja ze środków własnych lub z kredytu komercyjnego + taryfy gwarantowane; II wariant: inwestycja z uzyskaniem dotacji lub preferencyjnie oprocentowany kredyt + sprzedaż energii wg średniej ceny rynkowej + net metering (rozliczenie energii w półroczu: energia wytworzona minus energia zużyta). W obu przypadkach jest porównywalny czas zwrotu inwestycji tj. kilkanaście lat. część 2a) „Prosument” linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii dla samorządów

Powyższa forma finansowania inwestycji realizowana jest dla samorządów terytorialnych, które występują zbiorczo w imieniu właścicieli obiektów zlokalizowanych na terenie Gminy (wniosek o wartości min 0,5 mln zł) Wypłata transz pożyczki w formie zaliczek lub refundacji. Okres trwałości i rozliczania efektu ekologicznego 5 lat. część 2b) „Prosument” linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł poprzez bank

Bankiem który podpisał umowę o realizacji tego programu jest wyłącznie Bank Ochrony Środowiska S.A. Obsługuje on klientów indywidualnych, wspólnoty mieszkaniowe i spółdzielnie mieszkaniowe zarządzające wielorodzinnymi budynkami mieszkalnymi. Warunki udzielenia kredytu są analogiczne jak powyżej opisane, przy czym:  wypłata kredytu następuje na podstawie faktur potwierdzających poniesienie kosztów kwalifikowanych,  dotację otrzymuje się po okresie potwierdzenia uzyskania efektu ekologicznego tj. po 3-ch latach od dnia zrealizowania przedsięwzięcia. część 2 c) „Prosument” linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł poprzez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Aktualnie NFOŚiGW zawarł umowy na finansowanie tego programu tylko z kilkoma wojewódzkimi funduszami. Jednym z nich jest Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie, który od marca 2015 r. prowadzi nabór. W ramach dofinansowania z NFOŚiGW, Beneficjenci mają do dyspozycji w formie pożyczki 6 704 000,00 zł oraz 3 296 000,00 zł. Beneficjentami programu mogą być spółdzielnie oraz wspólnoty mieszkaniowe. Wnioski o dofinansowanie rozpatrywane są w trybie ciągłym do wyczerpania środków.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 118 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Poprawa efektywności energetycznej Część 4) Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach

Rodzaje przedsięwzięć kwalifikujących się do dofinansowania: 1. działania inwestycyjne w zakresie poprawy efektywności energetycznej i/lub zastosowania odnawialnych źródeł energii (minimalny efekt energetyczny 20%), 2. termomodernizacja budynków i/lub zastosowanie odnawialnych źródeł energii (minimalny efekt energetyczny 30%), Beneficjenci: Prywatne podmioty prawne (przedsiębiorstwa) utworzone na mocy polskiego prawa i działające w Polsce. Warunki dofinansowania: Kredyt z dotacją do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Dotacja dotyczy częściowej spłaty kapitału kredytów bankowych realizowane za pośrednictwem banku na podstawie umowy o współpracę zawartej z NFOŚiGW. Dotacja udzielana jest (przy ustaleniu dopuszczalnej pomocy publicznej) w wysokości: a) 10% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięć obejmujących realizację działań inwestycyjnych w zakresie poprawy efektywności energetycznej, b) 10% kapitału kredytu bankowego, wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięć obejmujących realizację działań inwestycyjnych w zakresie termomodernizacji budynku/ów, c) 15% kapitału kredytu bankowego, wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięć wymienionych w lit. a) lub b), w przypadku, gdy inwestycja została poprzedzona audytem energetycznym. Zakres rzeczowy zrealizowanego przedsięwzięcia musi wynikać z przeprowadzonego audytu energetycznego, d) dodatkowo do 15% kapitału kredytu bankowego na pokrycie poniesionych kosztów wdrożenia systemu zarządzania energią (SZE), jednak nie więcej niż 10 000 złotych, jeśli w ramach zrealizowanego przedsięwzięcia beneficjent wdroży SZE według zasad określonych przez NFOŚiGW;

Część 3) Dopłaty do kredytów na budowę domów energooszczędnych

Korzyści programu dla gospodarstw domowych:

 dopłaty do kredytu, pokrywające część wyższych kosztów inwestycyjnych oraz koszty weryfikacji projektu budowlanego i potwierdzenia osiągniętego standardu energetycznego,  niższe koszty eksploatacji budynku,  podniesienie wartości budynku.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 119 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rodzaje przedsięwzięć: 1) budowa domu jednorodzinnego, 2) zakup nowego domu jednorodzinnego, 3) zakup lokalu mieszkalnego w nowym budynku mieszkalnym wielorodzinnym. Przedsięwzięcie musi spełniać założony standard energetyczny. Przez dom jednorodzinny należy rozumieć budynek wolnostojący albo samodzielną część domu bliźniaczego albo szeregowego, przeznaczony i wykorzystywany na cele mieszkaniowe beneficjenta, co najmniej w połowie powierzchni całkowitej. Wykaz banków z którymi NFOŚiGW zawarł umowy o współfinansowaniu:

 Bank Ochrony Środowiska S.A.,  Bank Polskiej Spółdzielczości S.A.,  Deutsche Bank PBC S.A.,  Getin Noble Bank S.A.,  SGB-Bank S.A.,  Bank Zachodni WBK S.A. Wysokość dofinansowania: 1) Wysokość dofinansowania jest uzależniona od uzyskanego wskaźnika rocznego jednostkowego zapotrzebowania na energię użytkową do celów ogrzewania i wentylacji (EUco), 2) Wysokość dofinansowania wynosi: • w przypadku domów jednorodzinnych: a) standard NF40 – EUco ≤ 40 kWh/(m2*rok) – dotacja 30 000 zł brutto; b) standard NF15 – EUco ≤ 15 kWh/(m2*rok) – dotacja 50 000 zł brutto; • w przypadku lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych: c) standard NF40 – EUco ≤ 40 kWh/(m2*rok) – dotacja 11 000 zł brutto; d) standard NF15 – EUco ≤ 15 kWh/(m2*rok) – dotacja 16 000 zł brutto. Beneficjenci: 1) osoby fizyczne dysponujące prawomocnym pozwoleniem na budowę oraz posiadające prawo do dysponowania nieruchomością, na której będą budowały budynek mieszkalny. Przez „dysponowanie” nieruchomością należy rozumieć: a) prawo własności (w tym współwłasność); b) użytkowanie wieczyste; 2) osoby fizyczne dysponujące uprawnieniem do przeniesienia przez dewelopera na swoją rzecz: a) prawa własności nieruchomości, wraz z domem jednorodzinnym, który deweloper na niej wybuduje albo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego, który będzie na niej posadowiony i stanowić będzie odrębną nieruchomość, b) własność lokalu mieszkalnego. Przez dewelopera rozumie się także spółdzielnię mieszkaniową.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 120 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Poprawa efektywności energetycznej Część 4) Ryś – termomodernizacja budynków jednorodzinnych – Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej (poprzez banki)

Program realizowany będzie w latach 2016-2023, za pośrednictwem wyłonionych przez NFOŚiGW banków oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, z którymi NFOŚiGW zawrze stosowne umowy. Nabór dla osób fizycznych i innych uprawnionych jednostek odbywać się będzie w trybie ciągłym. Rozpoczęcie naboru wniosków dla beneficjentów – spodziewany termin to I kwartał 2016 r. Beneficjentami programu są:

 osoby fizyczne,  jednostki samorządu terytorialnego,  organizacje pozarządowe. posiadające prawo własności do jednorodzinnego budynku mieszkalnego. Dofinansowanie oferowane w programie Ryś obejmuje wykonanie prac termoizolacyjnych, modernizację instalacji wewnętrznych i wymianę źródeł ciepła. Finansowane są następujące prace remontowe: Grupa I. Prace termoizolacyjne  Ocieplenie ścian zewnętrznych;  Ocieplenie dachu / stropodachu;  Ocieplenie podłogi na gruncie / stropu nad nieogrzewaną piwnicą;  Wymiana okien, drzwi zewnętrznych, bramy garażowej. Grupa II. Instalacje wewnętrzne  Instalacja wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła;  Instalacja wewnętrzna ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. Grupa III. Wymiana źródeł ciepła, zastosowanie odnawialnych źródeł energii cieplnej  Instalacja kotła kondensacyjnego;  Instalacja węzła cieplnego;  Instalacja kotła na biomasę;  Instalacja pompy ciepła;  Instalacja kolektorów słonecznych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 121 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Rysunek 20. Schemat kolejności działań dofinansowywanych w programie Ryś Źródło: https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/srodki-krajowe/programy-priorytetowe/rys--- termomodernizacja-budynko-jednorodzinnych/informacje-o-programie/

Warunki dofinansowania:

 kredyt / pożyczka preferencyjna wraz z dotacją udzielana będzie łącznie do 100% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia;  oprocentowanie stałe pożyczki wynosi nie więcej niż 4% rocznie w pierwszym roku finansowania i nie więcej niż 2,5% rocznie w każdym kolejnym rozpoczętym okresie rocznym finansowania;  maksymalny okres finansowania kredytem / pożyczką: 15 lat;  maksymalny okres realizacji przedsięwzięcia: 36 miesięcy;  Beneficjent będzie miał możliwość decyzji co do zakresu wykonywanych prac modernizacyjnych, wybierając realizację jednego lub kilku elementów, przy zachowaniu właściwej kolejności prac. Połączenie elementów w zakresie prac termoizolacyjnych będzie premiowane wyższą dotacją;  dotacja do prac remontowych wynosi 20% lub 40% dofinansowania (dla źródeł OZE - 15% po 2016 r.);  dla jednego budynku możliwe jest więcej niż jedno dofinansowanie w ramach programu;  dla każdego rodzaju wykonywanych prac określono minimalny wymagany standard techniczny;  Beneficjent ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego od otrzymanej dotacji.

Program Priorytetowy część 1) LEMUR – Energooszczędne budynki użyteczności publicznej

Celem programu jest zmniejszenie zużycia energii, a w konsekwencji ograniczenie lub uniknięcie emisji CO2 w związku z projektowaniem i budową nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego. Rodzaje przedsięwzięć: Inwestycje polegające na projektowaniu i budowie lub tylko na budowie nowych budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 122 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Terminy i sposób składania wniosków: Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Formy dofinansowania:

 Dotacja  Pożyczka Beneficjenci:

 podmioty sektora finansów publicznych, z wyłączeniem państwowych jednostek budżetowych,  samorządowe osoby prawne, spółki prawa handlowego, w których jednostki samorządu terytorialnego posiadają 100% udziałów lub akcji i które powołane są do realizacji zadań własnych j.s.t. wskazanych w ustawach,  organizacje pozarządowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, a także kościoły i inne związki wyznaniowe wpisane do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych oraz kościelne osoby prawne, które realizują zadania publiczne na podstawie odrębnych przepisów. Intensywność dofinansowania: 1) dofinansowanie w formie dotacji wynosi do 20%, 40% albo 60% kosztów wykonania i weryfikacji dokumentacji projektowej, w zależności od klasy energooszczędności projektowanego budynku. Wyróżnia się trzy klasy energooszczędności A, B i C w zależności od stopnia redukcji zapotrzebowania budynku na energię użytkową (Eu) i energię pierwotną (Ep) zgodnie z wartościami podanymi w poniższej tabeli.

Dla dotacji: poziom Zmniejszenie Zmniejszenie dofinansowania kosztów zapotrzebowania zapotrzebowania dokumentacji projekto- budynku na energię budynku na energię wej i jej weryfikacji Klasa budynku użytkową (Eu) w pierwotną (Ep) w Dla pożyczki: odniesieniu do budynku odniesieniu do budynku poziom umorzenia referencyjnego referencyjnego pożyczki (%) (%) (%) 1 2 3 4 A ≥ 60 ≥ 20 do 60 B ≥ 45 ≥ 15 do 40 C ≥ 30 ≥ 10 do 20 Dofinansowanie w formie pożyczki udziela się na budowę nowych energooszczędnych budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego i wynosi:  dla klasy A: do 1200 zł na 1 m2 powierzchni,  dla klasy B i C do 1000 zł na 1 m2 powierzchni użytkowej o regulowanej temperaturze powietrza w budynku.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 123 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii Część 1) BOCIAN – Rozproszone, odnawialne źródła energii

Rodzaje przedsięwzięć: Budowa, rozbudowa lub przebudowa instalacji odnawialnych źródeł energii o mocach mieszczących się w poniższych przedziałach i maksymalnym koszcie jednostkowym brutto kwalifikowanym do dofinansowania.

Maksymalny jednostkowy koszt inwestycyjny brutto kwalifiko- Lp. Rodzaj przedsięwzięcia wany do dofinansowania ze śro- dków NFOŚiGW (w mln zł/MW) 1 elektrownie wiatrowe – o zainstalowanej mocy elektrycznej 6,0 powyżej 40 kWe do 3 MWe 2 systemy fotowoltaiczne – o zainstalowanej mocy elektrycznej:  powyżej 40 kWp do 200 kWp, 8,0  powyżej 200 kWp do 1 MWp – na budynku, 8,5  powyżej 200 kWp do 1 MWp – na gruncie. 6,0 3 pozyskiwanie energii z wód geotermalnych – o zainstalowanej 3,5 mocy cieplnej od 5 MWt do 20 MWt 4 małe elektrownie wodne – o zainstalowanej mocy elektrycznej  do 5 MWe 12,0  do 1 MWe 15,0 5 źródła ciepła opalane biomasą – źródła rozproszone o mocy:  powyżej 300 kWt do 1 MWt bez układów przygotowania 1,6 paliwa, kondycjonowania spalin, magazynowania ciepła;  powyżej 300 kWt do 1 MWt z układami przygotowania paliwa, 6,0 kondycjonowania spalin, magazynowania ciepła;  powyżej 1 MWt do 20 MWt 12,0 6 wielkoformatowe kolektory słoneczne wraz z akumulatorem ciepła:  wielkoformatowe kolektory słoneczne 3,5  akumulator ciepła 0,3 7 biogazownie rozumiane jako obiekty wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła z wykorzystaniem biogazu rolniczego o mocy elektrycznej:  powyżej 40 kWe do 100 kWe, 25,0  powyżej 100 kWe do 300 kWe, 20,0  powyżej 300 kWe do 2 MWe 16,0 oraz instalacje wytwarzania biogazu rolniczego celem wprowadzenia go do sieci gazowej dystrybucyjnej i bezpośredniej 8 wytwarzanie energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji na biomasę o mocy elektrycznej:  powyżej 40 kWe do 500 kWe 7,0; 7,0  powyżej 500 kWe do 5 MWe 15,0; 15,0  dla układów ORC. 20,0

Formy dofinansowania – Pożyczka Nabór ciągły od 17.04.2015 r. do 29.12.2015 r.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 124 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Intensywność dofinansowania: dofinansowanie w formie pożyczki do 85% kosztów kwalifikowanych zastrzeżeniem dopuszczalnej intensywności pomocy publicznej (pomoc de minimis i pomoc horyzontalna). Istnieje też możliwość udzielenia pożyczki na warunkach rynkowych (nie stanowi pomocy publicznej). Warunki dofinansowania: kwota pożyczki: do 40 mln zł, wypłata transz pożyczki w formie refundacji. Oprocentowanie: WIBOR 3M, nie mniej niż 2% (w skali roku).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

WFOŚiGW w Krakowie współfinansuje przedsięwzięcia zmierzające do ochrony powietrza atmosferycznego na terenie województwa. Fundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnie oprocentowanych pożyczek do 100 % kosztów kwalifikowanych.

1. Okres kredytowania wynosi 10 lat, chociaż w przypadku jst. dopuszcza się wydłużenie okresu spłaty pożyczki i karencji w spłacie rat kapitałowych do 12 lat 2. Karencja w spłacie rat kapitałowych pożyczki nie może być dłuższa niż 2 lata, przy czym nie dłuższa niż 1 rok od zakończenia zadania. 3. Oprocentowanie wynosi 0,6 stopy redyskonta weksli w stosunku rocznym, lecz nie mniej niż 3,6%. 4. W przypadku przedsięwzięć dofinansowywanych ze środków zagranicznych niepodlegających zwrotowi, fundusz udziela nieumarzanych pożyczek z oprocentowaniem 0,6 stopy redyskonta weksli lecz nie mniej niż 3,6% na okres do 15 lat. Na wniosek Beneficjenta, Fundusz może umorzyć pożyczkę:

 do wysokości 40% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących ochrony powietrza i odnawialnych źródeł energii, z wyjątkiem inwestycji z zastosowaniem paneli fotowoltaicznych, związanych ze sprzedażą (komercyjną) energii elektrycznej do sieci,  35% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji pozostałych zadań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych,  20% kwoty wykorzystanej pożyczki w przypadku realizacji zadań dotyczących inwestycji z zastosowaniem paneli fotowoltaicznych związanych ze sprzedażą (komercyjną) energii elektrycznej do sieci WFOŚiGW w Krakowie może udzielić też dotacji na likwidację niskiej emisji, budowę odnawialnych źródeł energii i termomodernizację oraz zadania związane z oszczędnością energii, które realizowane są w budynkach oświatowych, domach pomocy społecznej, strażnicach OSP, budynkach administracyjnych i obiektach sportowych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 125 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Beneficjentami tej pomocy mogą być:

 jednostki samorządu terytorialnego,  szpitale oraz podmioty lecznicze, których założycielem lub większościowym udziałowcem jest jednostka samorządu terytorialnego,  hospicja,  instytucje kultury (państwowe i samorządowe),  kościelne osoby prawne. Dotacja może być udzielona do 40% kosztów kwalifikowanych, a w przypadku hospicjum nawet do 80% kosztów kwalifikowanych. W przypadku zadań związanych z modernizacją kotłowni (pomp ciepła, węzłów cieplnych) Fundusz udziela pomocy finansowej na zadania, w których moc budowanych kotłowni wynosi minimum 40 kW. Dla kolektorów słonecznych lub ogniw fotowoltaicznych montowanych samodzielnie (bez kotłowni) minimalna moc wynosi 10 kW, a w przypadku zadań związanych z termomodernizacją Fundusz udziela pomocy finansowej na docieplenie przegród budowlanych o powierzchni powyżej 600 m2.

Termomodernizacja budynków spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych

Przedmiot dofinansowania: WFOŚiGW w Krakowie udziela pożyczek na termomodernizację budynków mieszkalnych polegającą na dociepleniu przegród zewnętrznych. W zakres projektu może wchodzić wymiana okien i drzwi pod warunkiem jednoczesnego docieplania budynku. Minimalna powierzchnia całkowita przegród budowlanych do docieplenia (ściany i stropy) to 600 m2. Warunkiem ubiegania się o dofinansowanie jest uzyskanie minimum 25% ograniczenia zużycia energii. Warunki kredytowania: Preferencyjnie oprocentowana pożyczka na poziomie 0,6 stopy redyskonta weksli nie mniej niż 4%. Pożyczka udzielana jest do 100% kwoty kosztów kwalifikowalnych inwestycji netto z uwzględnieniem wskaźników stosowanych przez Fundusz. Pożyczka może zostać umorzona do 35% pod warunkiem zakończenia inwestycji w terminie, osiągniecia rzeczowych i ekologicznych efektów zadania, terminowa spłata minimum 50% wykorzystanej pożyczki. Termin składania wniosków: 30 września 2015 r. Dofinansowanie dla osób fizycznych Wojewódzki Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie podpisał umowy określające współpracę w 2015 r. w zakresie udzielania dotacji ze środków Funduszu na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych udzielanych na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa małopolskiego z następującymi bankami: 1. Bankiem Ochrony Środowiska S.A., 2. Bankiem Spółdzielczym w Zatorze. Banki zobowiązały się do udzielania ze środków własnych kredytów dla osób fizycznych z dotacją przeznaczoną na częściową spłatę kapitału ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 126 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie na inwestycje w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa małopolskiego, które nie są realizowane w ramach prowadzonej przez te osoby działalności gospodarczej. W 2015 roku WFOŚiGW w Krakowie przeznaczył na ten cel 3 000 000,00 zł. Przedmiotem kredytowania są przedsięwzięcia polegające na: a) wymianie kotłów grzewczych węglowych na kotły gazowe i olejowe o mocy do 40 kW. Koszty kwalifikowane do 1 100,00 zł za 1 kW/mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 50% kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 6 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 50% kwoty kredytu; b) zakup i montaż pompy ciepła o mocy do 40 kW Koszty kwalifikowane do 3 000,00 zł za 1 kW/mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 50% kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 10 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 50% kwoty kredytu; c) zakupie i instalacji rekuperatorów z odzyskiem ciepła w celu zminimalizowania zużycia energii. Koszty kwalifikowane do 15 000,00 zł za 1 szt. rekuperatora. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 20 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 3 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 20 % kwoty kredytu; d) zakupie i instalacji kolektorów słonecznych (bez kotłowni) o mocy nie większej niż 10 kW, w wyniku których zostanie uzyskany efekt ekologiczny określony zainstalowaną powierzchnią kolektorów słonecznych wyrażoną w m² oraz zainstalowaną mocą wyrażoną w kW. Koszty kwalifikowane do 4 000,00 zł za 1 kW mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 30 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 4 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 30 % kwoty kredytu; e) zakupie i instalacji ogniw fotowoltaicznych o mocy nie większej niż 10 kW w wyniku których zostanie uzyskany efekt ekologiczny określony mocą wyrażoną w kW. Koszty kwalifikowane do 5 000,00 zł za 1 kW/mocy. Dotacja na częściową spłatę kapitału nie może przekroczyć 30 % kosztów kwalifikowanych zadania i nie więcej niż 6 000,00 zł na jedno zadanie oraz nie więcej niż 30 % kwoty kredytu. Fundusz zastrzega, że udzielanie dotacji ze środków Funduszu na przedsięwzięcia, o których mowa powyżej odbywać się będzie w zależności od możliwości finansowych Funduszu w granicach limitu, który na rok 2015 dla Banków wynosi: 3 000 000,00 zł (słownie złotych: trzy miliony 00/100). Limit przeznaczony jest na poszczególne przedsięwzięcia podlegające kredytowaniu w następujących kwotach: wymiana kotłów grzewczych węglowych na kotły gazowe i olejowe – 1 800 000,00 zł. Banki udzielać będą kredytów na okres nie przekraczający 8 lat, a maksymalny okres realizacji inwestycji nie może przekroczyć 6 miesięcy, przy czym inwestycja winna zostać zakończona

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 127 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” w terminie umożliwiającym przeprowadzenie kontroli przez Bank oraz złożenie przez Bank do Funduszu dokumentów wymaganych do rozliczenia dotacji przez Fundusz w terminie do dnia 10.12.2015 r. W przypadku nieterminowego złożenia dokumentów, Fundusz może odmówić wypłaty dotacji.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 128 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

11. Podsumowanie

1. Opracowany „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020” odpowiada wymaganiom postawionym przez Zleceniodawcę – Gminę Szaflary i zawiera treść niezbędną dla tego typu dokumentu. 2. Podstawą do realizacji PGN były zebrane i opracowane przez Wykonawcę dane i informacje dotyczące wartości zużycia paliw i energii, lub też dane pozwalające oszacować te zużycie, dla

roku bazowego 2008 oraz roku 2014, co pozwoliło przeprowadzić inwentaryzację emisji CO2 do atmosfery w gminie w oparciu o uzyskany bilans energetyczny.

3. Inwentaryzacja emisji CO2 dla roku bazowego - 2008 została wykonana zgodnie z wytycznymi Porozumienia Burmistrzów określonymi w dokumencie „Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)?”.

4. Wyróżniono następujące obszary, z których dokonano wyliczeń emisji CO2: budownictwo mieszkaniowe (ogrzewanie pomieszczeń i przygotowanie c.w.u. w budynkach mieszkalnych, przygotowanie posiłków), budynki użyteczności publicznej, ogrzewanie budynków przemysłowych oraz biurowych i handlowo-usługowych, transport, emisja związana ze zużyciem energii elektrycznej (w tym m.in. w przemyśle, gospodarstwach domowych, rolnictwie i transporcie), gospodarka wodno-ściekowa.

5. Łączna emisja CO2 z analizowanych źródeł w roku bazowym 2008 wynosiła 50 864,899Mg. Głównym źródłem emisji jest energia zużywana w gospodarstwach domowych na ogrzewanie pomieszczeń i przygotowanie ciepłej wody użytkowej, a także emisja wynikająca ze zużycia energii elektrycznej. 6. Na bazie działań potencjalnych wybrano i przewidziano do realizacji w niniejszym PGN działania obejmujące te obszary, dla których działania mogą być przedmiotem oceny, monitoringu i ewaluacji ze strony władz gminy. Głównymi obszarami działań są: - budynki, - transport, - montaż instalacji OZE, - oświetlenie ulic. 7. Obok działań inwestycyjnych dodatkowo wzięto pod uwagę działania nieinwestycyjne o charakterze promocyjno-szkoleniowym, planistycznym i organizacyjnym, pozwalające władzom gminy prowadzić właściwą, ze względu na cel działań zawartych w PGN, politykę w zakresie planowania przestrzennego, zamówień publicznych, gospodarki energetycznej dla promowania oszczędności paliw i energii, stosowania paliw odnawialnych i OZE. 8. W wyniku realizacji działań objętych PGN planuje się do 2020 roku osiągnąć następujące jakościowe rezultaty w odniesieniu do roku bazowego i użytkowników objętych PGN:

- obniżenie emisji CO2, - obniżenie zużycia energii elektrycznej, - wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych. 9. Ustalono, że przy zrealizowaniu wszystkich zaplanowanych działań, skutkujących obniżeniem

emisji CO2,i dla których ustalono efekt ekologiczny, możliwa jest redukcja jego emisji o 3 420 Mg, czyli o 6,72% w stosunku do roku bazowego 2008. Największa redukcja jest jednak możliwa

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 129 „Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Szaflary na lata 2016-2020”

w przypadku zrealizowania inwestycji przez prywatnych inwestorów, na co gmina ma ograniczony wpływ. Ponadto część działań jest ze sobą wzajemnie powiązanych. Z drugiej jednak strony dla części z działań, które wpłyną na ograniczenie niskiej emisji, nie określono konkretnego efektu ekologicznego. 10. Czynnikiem zwiększającym możliwości ograniczenia niskiej emisji na obszarze gminy są działania pośrednio na to wpływające, takie jak edukacja mieszkańców. Zwiększa to świadomość ekologiczną, uzmysławia możliwości zdobycia środków na inwestycje, a przez to wpływa na realizację działań zapisanych w Planie. 11. Biorąc pod uwagę wszystkie działania inwestycyjne i nieinwestycyjne, a także duże uzależnienie

od inwestycji przeprowadzanych przez prywatnych inwestorów, realny cel redukcji emisji CO2 do roku 2020 ustalono na poziomie co najmniej 3% w stosunku do roku bazowego. Zakłada się przy tym ostrożnie, że część z planowanych działań może się nie urzeczywistnić, lub też zostać okrojona w swoim zakresie. Do osiągnięcia wyznaczonego celu konieczna jest redukcja emisji

CO2 o 1 526 Mg. 12. Realizacja zadań zapisanych w planie działań pozwoliłaby na wzrost produkcji energii ze źródeł odnawialnych o ok. 8 238,9 MWh, w tym energii cieplnej o 8 188,9 MWh (29 480 GJ – głównie geotermia) i energii elektrycznej o 50 MWh. Zużycie energii geotermalnej na obszarze gminy w roku 2014 wynosiło 22 338 GJ, stąd też realizacja zaplanowanych działań pozwoliłaby podwoić tę ilość. Dodatkowo w 2015 do użytku oddane zostały Termy „Gorący Potok”, które również znacząco zwiększają wykorzystanie energii geotermalnej na obszarze gminy, jednocześnie istotnie zwiększając zużycie energii elektrycznej. 13. Jako cel do osiągnięcia w perspektywie do 2020 r. ustalono zwiększenie udziału energii geotermalnej i słonecznej w strukturze zużycia źródeł ciepła na potrzeby ogrzewania pomieszczeń i przygotowania c.w.u. do poziomu 6% (obecny udział to 2%). 14. Planowana redukcja zużycia energii cieplnej w wyniku realizacji zadań przewidzianych w planie, dla których ustalono efekt ekologiczny, wynosi 3 750 GJ (1 041,6 MWh). Jest to ok. 1,44% zużycia energii cieplnej na ogrzewanie pomieszczeń i przygotowania c.w.u. w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej na obszarze gminy w roku bazowym. 15. Możliwa redukcja zużycia energii finalnej w wyniku realizacji zadań przewidzianych w planie, dla których ustalono efekt ekologiczny, wynosi 1 187 MWh. Biorąc pod uwagę wszystkie analizowane obszary, pozwoliłoby to na zmniejszenie zużycia energii finalnej w stosunku do roku bazowego jedynie o ok. 1,0%. Większość działań skupiona była jednak na ograniczeniu emisji

CO2, a nie ograniczeniu zużycia energii finalnej. 16. Cel redukcji zużycia energii finalnej w gminie Szaflary do roku 2020 ustalono na poziomie 1,0% w stosunku do roku bazowego, tj. o ok. 1 180 MWh. Do osiągnięcia tego celu przyczynić się powinno głównie ograniczenie zużycia energii cieplnej na ogrzewanie pomieszczeń i przygotowanie c.w.u. w wyniku działań termomodernizacyjnych. 17. Planowane całkowite koszty działań przewidzianych w PGN wyniosą ok. 60,098 mln zł. Kwota ta obejmuje nakłady, które powinna ponieść nie tylko Gmina, ale także pozostali inwestorzy. Wiele zadań może również liczyć na dofinansowanie ze środków zewnętrznych.

Eko-Efekt Sp. z o.o., ul. Modzelewskiego 58a/89, 02-679 Warszawa 130