Achterhoek Visie 2030

Ruimte voor innovatie, groeien in kwaliteit 2 3 1. Inleiding Inhoud 2. Vertrekpunt

Sinds september 2018 trekken ondernemers, maatschappelijke organisaties en de 1 Inleiding 2 2.1 De wereld om ons heen uitdagingen waar we als Achterhoek 2.2 De Achterhoek een antwoord op moeten zien te vinden. als werelddorp overheid intensief samen op. Het eerste product van de nieuwe samenwerking in 2 Vertrekpunt 3 De Achterhoek staat niet op zichzelf. Denk aan de klimaatverandering, de de Achterhoek ligt voor u: de Achterhoek Visie 2030. De visie is opgesteld door de 2.1 De wereld om ons heen 3 De regio functioneert binnen een dyna- vergrijzing en ontgroening van de bevol- Werelddorp met wortels én vleugels 2.2 De Achterhoek als werelddorp 3 misch speelveld. Op die wereld om ons king, maar ook aan de opkomst van een De context waarbinnen de Achterhoek zes Thematafels en de Achterhoek Board. Naast de Achterhoek Raad hebben zo’n 2.3 Wat willen we bereiken? 6 heen hebben we geen invloed, maar generatie die deels andere waarden zich ontwikkelt is turbulent en uitdagend. 150 bestuurders van Achterhoekse bedrijven, onderwijsinstellingen, gemeenten, ze beïnvloedt wel onze ambities. De heeft, zoals een andere blik op werken en Tegelijkertijd liggen er ook tal van kansen. zorgorganisaties, ziekenhuizen, woningcorporaties, waterschappen, belangenor- 3 Smart economy 7 manier waarop mensen wonen, werken, recreëren en de wens tot flexibilisering. Weliswaar speelt een groot deel van het 3.1 Productieve regio 7 leren en leven verandert steeds sneller. Uiteindelijk hangen de ontwikkeling van de dagelijks leven van de inwoners zich binnen ganisaties en vele anderen hiervoor hun inbreng geleverd. 3.2 Gekwalificeerde regio 8 Digitalisering en robotisering leiden tot Achterhoekse economie en het behouden de Achterhoek af; er zijn echter ook sterke 3.3 Bereikbare regio 9 reshoring en nieuwe businessmodellen van de leefbaarheid af van de inzet van de verbindingen met omliggende regio’s. Zie de visie als een kompas; waarop richten we onze energie de komende jaren bij onze bedrijven en organisaties. Een Achterhoekers en van hen die dat willen Denk daarbij aan contacten met kennisin- 4 Smart living 10 tijdige reactie van de Achterhoek op de worden. De Achterhoek moet mensen zien stellingen, zoals Saxion Hogeschool, de om de Achterhoek het economisch sterke, innovatieve, sociale, prachtige en 4.1 Leefbare regio 10 technologische veranderingen is nood- te binden, niet alleen degenen binnen de Hogeschool Arnhem Nijmegen, de drie eigenwijze gebied te laten blijven dat het is? De visie is een voorwaarde voor de 4.2 Schone regio 12 zakelijk om mee te kunnen blijven doen. regio die geen passend werk hebben, maar universiteiten die Oost-Nederland rijk is 4.3 Gezonde regio 12 Die ontwikkelingen vragen ook om een ook nieuwkomers van buiten. en de Hochschulen net over de grens. Maar flexibele agenda waarmee we inspelen op ontwikkelingen buiten en binnen de andere benadering voor het aantrekken ook de (circulaire) economie en arbeids- Achterhoek. Hierbij is nadrukkelijk aandacht voor samenwerkingskansen met 5 Smart Governance 14 en vasthouden van werknemers. Het In de Achterhoek is deze uitdaging door de markt stoppen niet bij de grens. Er zijn flink andere regio’s in Nederland en over de Duitse grens. 5.1 Drie O-samenwerking 14 succes van technologische innovatie demografische ontwikkelingen (ontgroe- wat innovatieve en exporterende onder- 5.2 De Achterhoek Raad 14 hangt in toenemende mate af van ‘soci- ning en vergrijzing) nog groter dan op nemingen in de Achterhoek gevestigd. En 5.3 Monitoring 14 ale innovatie’, nieuwe manieren om het andere plaatsen in ons land. Zo verwach- vanwege de sterke lokale worteling zullen De zes thematafels hebben een 5.4 Financiën 14 werk te organiseren bij zowel bedrijven, ten we op termijn tekorten aan gekwa- deze bedrijven, die soms wereldwijd actief overheden als andere organisaties.Naast lificeerde mensen als we daar nu niet zijn, niet zomaar vertrekken. Deze binding belangrijke rol in de uitvoering van Bijlage: doelenboom 16 de technologische opgaven zijn er andere voldoende op anticiperen. Aan de slag! heeft te maken met de specifieke regionale deze visie en de vertaling ervan in concrete projecten. En natuurlijk zitten we nu ook niet stil. Er gebeurt Kern van de visie heel veel in de Achterhoek: zo De Achterhoek is een uniek klimaatverandering mobiliteitsoplossingen duurzame en slimme groeien en bloeien de innovatiehubs gebied met een grote potentie en maken onze kernen een levendige energietransitie voor ontwikkeling. Sterke ontwikkeling door. We hebben de stad en platteland waarden zijn de prachtige woon- slimme zorg ambitie om een ‘totaalpakket’ voor digitalisering duurzame en dichter bij elkaar en werkomgeving, de bloeiende open nieuwe inwoners te organiseren: passende en innovatieve economie en innovatie- naast werk ook een passend, verduurzaamd huis, scholen in de buurt, mogelijk- woningen robotisering

de cultuur van samenwerken systeem reshoring heden voor de eventuele partner, groene Achterhoekse energie en slim vervoer op KRINGLOOPLANDBOUW en vertrouwen. De potentie maat. We hopen dat de visie u en iedereen met hart voor de Achterhoek inspi- arbeidsmarkt inclusieve zien we in de versterking en langer gezond reert en dat hij uitnodigt om onze unieke regio op vele fronten verder tot bloei te sterk netwerk smart verbreding van de Achterhoek brengen! CIRCULAIR als open innovatiesysteem, de economische vergrijzing en sociale ruimte voor experimenteren en ontgroening namens de Achterhoek Board, innovatie flexibilisering in het verhogen van de kwaliteit werk en privé andere balans Mark Boumans van de leefomgeving zoals de voorzitter woningen, het buitengebied en de bereikbaarheid. Ruimte voor 25 maart 2019 innovatie, groeien in kwaliteit! globale netwerken 4 5 cultuur en mentaliteit die er ook voor voorwaarden voor verdere ontwikkeling vastgoed) en mobiliteit (nieuwe vervoers- zorgt dat Achterhoekers na een verblijf in aanwezig zijn. concepten, elektrificatie). Cruciaal naar Bloeiende netwerkregio; voorbeeldregio binnen- of buitenland weer terug willen 2030 toe is de uitbouw van dit open inno- komen. Blijkbaar geldt voor hen het credo Open innovatiesysteem met potentie vatiesysteem in de Achterhoek. Potentie ‘Wie de wereld thuis vindt, voelt zich thuis Het open innovatiesysteem dat de genoeg! in de wereld’. Dat is ook wat we graag Achterhoek al is, vraagt om investerin- willen: een gemêleerde bevolking die de gen om dit uit te bouwen en daarmee te Verbinden over de grenzen heen economie een impuls blijft geven door de versterken. Investeringen niet alleen in de De potentie van de Achterhoek kan alleen kwaliteiten van de regio te koppelen aan zin van geld, maar in het bewustzijn dat ten volle worden benut als we over onze mondiale trends en ontwikkelingen. De we moeten blijven innoveren, investeren grenzen heen durven kijken. Niet alleen Achterhoek vormt eigenlijk een wereld- in onderling vertrouwen om over de grens van het eigen bedrijf of instelling, maar dorp met wortels én vleugels. van het eigen bedrijf of organisatie te ook over de grenzen van onze regio. durven werken en investeren in een hechte Denk daarbij aan de relaties met regio’s Innovatie en samenwerking: cruciaal drie-O samenwerking. De Achterhoek als , Arnhem-Nijmegen, Regio De Achterhoek is een innovatieve en open voldoet aan de factoren van samenwerking Clean Tech, Food Valley en natuurlijk regio. Voor de toekomst zijn er tal van en vertrouwen, maar heeft een uitdaging ook Duitsland. Onze ligging aan de grens mogelijkheden om het gebied verder te om de nabijheid van kennisinstellingen te kunnen we meer benutten om zo ons Daily integreren in wereldwijde netwerken. De organiseren. De samenleving is kennis- en Urban System te vergroten. We zijn onder- Achterhoek vormt steeds meer een open techniekgedreven, digitalisering versterkt deel van de grotere Euregio en kennis innovatiesysteem. ‘Open’ in de betekenis dat nog eens, dus die verbinding is cruci- en handel zijn volop aanwezig in de Duitse van kennisdelen, samenwerking tussen aal. Er zijn al tal van initiatieven en zo is buurregio. Bovendien denken we ‘van bedrijven en kennisinstellingen en met het systeem van samenwerkingsvormen buiten naar binnen’: wat hebben wij ande- steun van overheden ideeën tot ontwik- ontstaan rondom innovatie en product- ren te bieden? De Achterhoek biedt de keling laten komen en naar de markt bren- ontwikkeling. Deze open innovatiebenade- ruimte en de mogelijkheden om te experi- gen. De Achterhoek heeft nichebedrijven ring is in de technische industrie tot bloei menteren; wij nodigen het Rijk en anderen die spelers zijn op de wereldmarkt, hecht gekomen en sluit aan bij de Achterhoekse uit om daarvan gebruik te maken. vanouds veel belang aan innovatie en is maakindustrie. De uitbouw van het open ook nog eens omgeven door toonaange- innovatiesysteem in de Achterhoek is ten Trend en traditie gaan hand in hand vende kennisinstellingen (smart economy). volle nodig voor de schone (circulair, kring- De voortgaande digitalisering biedt kansen Neem daarbij de prachtige omgeving en looplandbouw) en gezonde (zorginnovatie) voor de Achterhoekse dorpen: dankzij- tieven fungeren – en dat alles in een ‘verlandelijken’ met meer aandacht voor extra mogelijkheden voor persoonlijke de krachtige dorpen (smart living) en de regio, maar ook voor wonen (verduurza- breedband kunnen ze in een krachtig prettige en rustige omgeving met veel groen, stadslandbouw en streekproducten, ontwikkeling een plek krijgen. Voor de conclusie kan alleen maar zijn dat alle rand- ming van woningen, transformatie van netwerk opereren en als motor voor initia- groen. Die omgevingskwaliteiten worden terwijl de dorpen ‘verstedelijken’ dankzij Achterhoek is dit bovendien van groot steeds belangrijker: onderzoek laat zien snelle internetverbindingen, slim vervoer economisch belang; ziekteverzuim omlaag, dat buitenlucht, natuur en groen de en grootschalige energieopwekking. Deze betekent arbeidsproductiviteit omhoog. productiviteit van mensen verhoogt en de stad-landrelaties bieden kansen om het Bedrijven die personeel willen trekken en stress verlaagt. Voorbeeld: in Japan zijn er netwerk binnen de Achterhoek en daarbui- houden, zullen moeten inzetten op flexi- al bedrijven die juist in dorpen werkplekken ten verder te verbreden en te verdiepen. bele vormen van wonen en werken. creëren zodat medewerkers zich kunnen concentreren op een klus of nieuwe ideeën Kwaliteit en secundaire Troef is de inclusieve en kunnen bedenken. Als groene regio bij arbeidsvoorwaarden integrale aanpak uitstek heeft de Achterhoek alles in huis De nadruk die steeds meer mensen leggen De Achterhoek onderscheidt zich van om de dorpen een nieuwe rol te geven in op de kwaliteit van leven, de leefomgeving andere regio’s door een inclusieve en inte- de economie – als locaties waar trend en en de herkomst van hun voedsel is van grale aanpak tussen de drie O’s (overheid, traditie hand in hand gaan. Voor het dorp belang voor de Achterhoek. De genera- ondernemingen en maatschappelijke van de toekomst – van domoticadorp, inno- ties geboren na 1990 denken vaak anders organisaties). De kwaliteit zit ‘m in onze vation village tot googletown – moet je in over werk en streven naar een andere houding: we werken samen, boren kansen de Achterhoek zijn! werk-privébalans. Het gaat hen minder om aan en doen dat op een eigenzinnige een baan met prestige en om het verdie- manier. Hiermee zijn we dé voorbeeldregio Verschil stad en platteland nen van veel geld. Juist werk waarin je je in ons land. We bieden een samenhan- wordt kleiner kunt ontplooien en werk dat bijdraagt aan gend pakket van wonen, werken, leren Naast dorpen heeft de Achterhoek twee een persoonlijk doel wordt gewaardeerd. en leven; een mooie werkplek, een fijne regionale centra met regionale voorzienin- Deze ontwikkeling brengt met zich mee leefomgeving en een context waarin werk gen die voor de hele Achterhoek van belang dat bedrijven de komende periode op een en privéleven met elkaar in balans zijn. zijn: en . Maar ook andere manier zullen moeten inzetten Sociale innovatie staat hoog op de agenda, Bocholt, , Arnhem en Enschede op het werven en behouden van mensen we hebben oog voor de (steeds grotere) liggen in de buurt. De verbinding tussen en hierin zullen moeten samenwerken. tweedeling in de maatschappij. Het streven stad en platteland lijkt de laatste tijd Arbeidsvoorwaarden worden een belang- is dat iedereen mee kan doen! weer sterker te worden. De stad is aan het rijke concurrentiefactor. Hierin kunnen 6 7

2.3 Wat willen we bereiken? Uiteraard is er tussen de zes regionale voor alle vervoersmodaliteiten, en het streefbeelden moeilijk een harde grens op een innovatieve wijze verbinden en 3 Smart Economy Ruimte voor innovatie, aan te geven. Dat willen we ook niet. De integreren hiervan. groeien in kwaliteit productieve regio heeft bijvoorbeeld de • De schone regio gaat over de energie- In 2030 koppelt de Achterhoek een bloei- gekwalificeerde en gezonde regio nodig en transitie, verduurzaming en grootscha- ende en innovatieve economie aan een zo zijn er meer verbindingen. De zes streef- lige energieopwekking, kringloopland- uitstekend werk-, leer- en woonklimaat. beelden sluiten aan bij de zes thema’s en bouw, circulair ondernemen en circulair De Achterhoek staat voor flinke opgaven, laten zich als volgt omschrijven: vastgoed. maar blijft desondanks groeien in kwali- • De leefbare regio gaat over duurzame en teit. Om deze doelstelling te concretiseren • De productieve regio richt zich op de passende woningen en de ontwikkeling zijn zes streefbeelden geformuleerd voor regio als open innovatiesysteem, waarbij van dorpen. Bij die leefbaarheid hoort de Achterhoek die passen in de sterke het gaat om economische én sociale ook aandacht voor vastgoed, voorzienin- combinatie van ‘smart economy’ en ‘smart innovatie. gen, groen en sociale cohesie. living’: • De gekwalificeerde regio richt zich op de • De gezonde regio werkt aan het langer beschikbaarheid van de juiste kwalitei- gezond blijven van mensen door preven- 3.1 Productieve regio Productieve regio ten op de arbeidsmarkt (onderwijs) en tie en zorginnovatie. Gekwalificeerde regio het benutten van talenten. Hieronder Thematafel Smart Werken & Bereikbare regio valt ook de inclusieve arbeidsmarkt, In de volgende hoofdstukken worden de Innovatie Schone regio met als uitgangspunt dat iedereen in de doelstellingen en de aanpak voor de over- Technologische ontwikkelingen vragen om Leefbare regio Achterhoek mee kan doen. koepelende ambitie ‘ruimte voor innovatie, nieuwe organisatie- en verdienmodellen. Gezonde regio • De bereikbare regio richt zich op duur- groeien in kwaliteit’ verder uitgewerkt. Digitalisering en robotisering veranderen zame en slimme mobiliteitsoplossingen onze leef-, leer- en werkomgeving. Om de vergrijzende en ontgroenende Achterhoek verder tot bloei te brengen, zijn innova- tieve oplossingen en smart toepassingen Opgave nodig die in economisch, sociaal en ecologisch opzicht waarde realiseren. Die De Achterhoek is een economisch • De huidige woningvoorraad voldoet • De bereikbaarheid van Achterhoekse oplossingen komen sneller tot stand in een krachtige en innovatieve grensregio niet aan de toekomstige vraag. Het bedrijven en voorzieningen is, zeker open innovatiesysteem waarin overheden, met veel gespecialiseerde maakbe- grootste deel (70%) is particulier voor niet-automobilisten, matig tot ondernemers en onderzoeks- en onder- drijven. Er heerst van oudsher een eigendom, vaak van oudere inwo- slecht. Er zijn slimme en duurzame wijsinstellingen samenwerken en de sterke samenwerkingscultuur, zowel bij ners. Investeren in de broodnodige mobiliteitsoplossingen nodig, onder Achterhoekse bedrijvigheid, naoberschap inwoners als bij maatschappelijke part- kwaliteitsverhoging en duurzaamheid andere om nieuwe arbeidskrachten en vakmanschap maximaal tot uiting bouw, de recreatieve en de creatieve ondernemingen. En bedrijven die willen ners. We zetten onze kracht van open vraagt, zeker voor deze groep, een aan te trekken. komen. sector. Een mooie spin-off en een noodza- groeien (scale-ups) faciliteren we met een innovatie in, om daarmee onze uitdagin- enorme extra inspanning. • De verwachting is dat circa 40% kelijke verbreding van smart werken. versnellingsnetwerk (accelerator). gen aan te gaan. Daarvoor is het nodig • Op basis van de huidige prognoses van de agrariërs in de Achterhoek Wat willen we bereiken? Slim werken krijgt vorm door medewer- productiever, inventiever en gezonder slaat de nu nog lichte huishoudens- in 2030 is gestopt met hun bedrijf. Smart Hub kers te ondersteunen met ‘Leven Lang te worden. groei over tien jaar om in een daling. Tegelijkertijd willen we innoveren en 3% groei van de arbeidsproducti- Inmiddels werken meer dan 140 Ontwikkelen’. Om nieuwe medewerkers te Op dit moment is er een tekort aan inzetten op een circulaire landbouw. viteit in de maakindustrie en de bedrijven samen aan het aantrekken binden, zijn we bezig dé stage- en afstu- Een aantal cijfers op een rij: woningen, op langere termijn lijken agrosector. van (jong) talent, vanuit de filosofie deerregio van Nederland te worden. • De beroepsbevolking neemt hier er minder woningen nodig te zijn. dat ze samen veel meer nieuwe men- veel sneller af dan elders (-12% tot Dit vraagt om een samenhangende sen aan de Achterhoekse economie 2030), digitalisering en robotisering aanpak: het behouden en aantrekken kunnen binden. SmartHub ontsluit een “Noaberschap is een perfect uit- leiden tot reshoring bij bedrijven en van arbeidskrachten betekent nu een Sociale innovatie grote hoeveelheid vacatures, werkt gangspunt voor de verdere uitbouw een groei in vraag naar medewerkers. impuls voor de woningmarkt, tege- Sociale innovatie gaat over slimmer, aan bekendheid bij universiteiten en van een open innovatiesysteem Er ontstaat kortom een toenemend lijkertijd is de uitdaging om toekom- flexibeler en dynamisch organiseren. hogescholen en biedt talentprogram- Achterhoek.” tekort aan personeel. stige leegstand te voorkomen. Om tot technologische innovatie te ma’s voor trainees en afstudeerders. Jan Kaak, voorzitter Smart werken komen is sociale vernieuwing vereist. & Innovatie

Door in te zetten op 35 kennisdeel- en busi- Hoe gaan we dat doen? nessclusters wordt slim innoveren gestimu- Het digitaliseren (smart maken) van de leerd, waarbij we verbinding zoeken met Wat gaat de Achterhoeker maakindustrie en de agrosector heeft de onze Duitse buren (zoals samenwerking merken van de Visie 2030? hoogste prioriteit in het verder ontwikke- met de Duitse Hogescholen) en onze buur- • Economie bloeit len van het Achterhoekse open innovatie- regio’s. Daarnaast faciliteren we startende • Werkgelegenheid voor iedereen systeem. Door slim te werken en slim te bedrijven (start-ups) door het opzetten van • Goede scholing beschikbaar innoveren, worden ook dwarsverbanden broedplaatsen (incubators) voor hightech- gelegd met de digitalisering van de zorg, bedrijven, ondersteund door gevestigde 8 9

Hoe gaan we dat doen? blijven we investeren in de ruggengraat Voldoende gekwalificeerd personeel Onder het motto ‘De Achterhoek werkt het van het openbaar vervoer in de Achterhoek Voldoende gekwalificeerd personeel fijnst’ gaan we met twee hoofdthema’s aan en willen we verbindingen versnellen door de slag: de Human Capital Agenda en de betere over- en instapmogelijkheden. Het inclusieve arbeidsmarkt. Voor een even- opheffen van de belemmeringen voor wichtige arbeidsmarkt moet de aansluiting reizigers tussen Nederland en Duitsland van het onderwijs op de arbeidsmarkt (zowel regionale verbindingen als goede optimaal zijn. Anders gezegd: de instroom aansluiting op internationale spoorverbin- vanuit het onderwijs naar moeilijk vervul- dingen) heeft daarbij onze aandacht. bare vacatures moet groter worden. Hiervoor wordt onder andere ingezet op Bij ‘duurzaam’ werken we toe naar duur- het doorontwikkelen van hybride leer- zame vervoerswijzen die bijdragen aan systemen klimaatadaptatie. Daartoe investeren we in energieneutraal mobiliteitsgedrag en een veilig en fijnmazig fietsnetwerk. De “De thematafel gaat ervoor zor- opkomst van de e-bike biedt in een gebied gen dat de jeugd kennismaakt met als de Achterhoek kansen om de fiets als techniek en zorg en dat er voldoende alternatief vervoermiddel in te zetten. en geschikte praktijkleerplekken We stimuleren en faciliteren emissieloos en stageplekken zijn. Ook maken Met de Human Capital Agenda zetten we Wat willen we bereiken? vervoer, onder andere door het realiseren we ons sterk voor een Leven Lang in op een leven lang ontwikkelen van de van voldoende laadstations voor duurzame Ontwikkelen, het reduceren van beschikbare beroepsbevolking, instroom In 2030 is er energieneutraal, betaal- energie. 3.2 Gekwalificeerde regio moet ongeveer 7.000 universitair of hbo taalarmheid en voor grensoverschrij- van jong talent en het benutten van baar en betrouwbaar vervoer voor geschoold zijn, 14.000 mbo geschoold en dende samenwerking. Verder zetten grensoverschrijdende mogelijkheden voor iedereen die zich vanuit, naar en ‘Slim’ richt zich op betaalbare en slimme Thematafel Onderwijs & 6.000 vmbo geschoold. Hierbij kiezen we we ons in voor een betere beeldvor- scholing. De negatieve arbeidspendel door de Achterhoek wil verplaatsen. vervoersvoorzieningen. We willen Arbeidsmarkt de komende jaren expliciet voor de secto- ming rondom inclusief werkgeven die de Achterhoek op dit moment kent vooroplopen in slimme en sociale mobili- De arbeidsmarkt is voortdurend in bewe- ren Techniek (waaronder naast de maakin- en werknemen en het borgen van de (mensen die in de Achterhoek wonen, maar Hiervoor moeten zowel de hoofdinfra- teit en de eerste rurale MaaS-pilotregio ging. Er ontstaan nieuwe beroepen, terwijl dustrie ook de bouw en logistiek vallen) en formele basis van het Werkbedrijf.” buiten de Achterhoek werken) zouden structuur als de regionale en lokale infra- worden. Het concept Mobility as a Service andere typen werk verdwijnen. De banen Zorg. Voor de overige sectoren worden de Karel Bonsen, voorzitter Onderwijs & we graag willen keren naar een positieve structuur kwalitatief en kwantitatief op (MaaS) zal als een soort marktplaats voor van de toekomst brengen andere, vaak ontwikkelingen goed in de gaten gehou- Arbeidsmarkt arbeidspendel. Bij deze doelstelling ligt er orde zijn. Het is de bedoeling dat reizigers mobiliteit gaan fungeren. Reizigers kiezen, hogere eisen met zich mee. Daarbij zien den en wordt zo nodig actie ondernomen. een relatie met Smart werken. hun reis straks eenvoudig kunnen plannen plannen en betalen bijvoorbeeld via de we vooral een verschuiving richting het Om een inclusieve arbeidsmarkt te bevor- via telefoon en internet. En idealiter zijn smartphone zelf de optimale vervoersop- hogere mbo-niveau en het hbo. De arbeids- deren, geven we invulling aan het sociaal er in de Achterhoek geen belemmeringen lossing. Ook zetten we ons in voor slimme markt is in veel gevallen zelfredzaam en akkoord van 2013. We maken ons sterk meer voor reizigers en vervoerders tussen oplossingen die het goederenvervoer reguleert zich deels zelf. Soms is er echter voor iedereen die ondersteuning nodig Nederland en Duitsland. efficiënter en duurzamer maken. Zo een vraagstuk waarvoor de arbeidsmarkt heeft bij het vinden van een plek op de werken we aan een sluitend netwerk voor niet zelf met een oplossing kan komen. De arbeidsmarkt. Door een gezonde leefstijl “In 2030 moet het voor iedereen Langere en Zwaardere Vrachtautocombi- banengroei is omvangrijk genoeg om de te stimuleren, kan de arbeidsparticipatie mogelijk zijn een reis te boeken en te naties (LZV’s), waarmee we de efficiëntie werkloosheid te laten dalen. Tegelijkertijd groter worden, meer mensen kunnen plannen via één digitaal loket van en en de duurzaamheid van het goederen- is de groei niet sterk genoeg om kansen aan het werk en het ziekteverzuim gaat naar elke locatie in de Achterhoek.” vervoer verhogen. aan iedereen te kunnen bieden. Zo vormen omlaag. Hier liggen duidelijke verbindin- Rens Steintjes, voorzitter Mobiliteit & mensen met een vmbo-opleiding, 55-plus- gen met De Gezondste Regio. Bereikbaarheid Netmobil: Mobility as a Service sers, arbeidsbeperkten en degenen met Met het project Mobillity as a Service een minder courant beroep kwetsbare 3.3 Bereikbare regio Hoe gaan we dat doen? (MaaS) verkleinen we de vervoers- groepen. We sluiten aan bij de drie hoofdthema’s in amoede in de Achterhoek. Door het Thematafel Mobiliteit & de Mobiliteitsvisie 2030; Betrouwbaar & ontwikkelen en testen van slimme, Wat willen we bereiken? Bereikbaarheid robuust, duurzaam en slim. genetwerkte en participatieve Een goede bereikbaarheid is voor de ‘Betrouwbaar en robuust’ gaat over het mobiliteit kunnen vraag en aanbod in In 2030 zijn vraag en aanbod op de Achterhoek een essentiële voorwaarde realiseren van betrouwbare vervoersvoor- de Achterhoek veel beter op elkaar arbeidsmarkt meer in evenwicht om economisch te kunnen groeien en de zieningen. Om dit te bereiken zijn een worden afgestemd. Met als beoogd leefbaarheid in het gebied en de aantrek- goed doorstromend hoofdwegennet, het effect het verbeteren van de leefbaar- Om deze ambitie te bereiken zullen we de kelijkheid voor toeristen op peil te houden. versnellen van OV-connecties en regio- heid in de regio voor alle inwoners, kwantitatieve opgave binnen het scenario Dat geldt zeker in de huidige tijd waarin de nale fietsverbindingen nodig. We willen jong en oud. ‘talent benutten’ uit de Transitieatlas afstand tot voorzieningen op het platte- van de N18 een toekomstgerichte ‘Smart Beroepsonderwijs (2017) moeten realise- land groeit. Ook goede (OV) verbindingen N18’ (2x2 rijstroken, 100 km/h en ongelijk- ren. In totaal gaat het om het aantrekken met Duitsland zijn voor ons als grensregio vloerse kruisingen) maken en we treffen van ruim 27.000 arbeidskrachten in de van groot belang. Zonder vervoer staat de maatregelen om een vlotte aansluiting periode 2018-2025. Van deze groep regio letterlijk en figuurlijk stil. van de A12 op de A18 te bevorderen. Ook 10 11

Hoe gaan we wat doen? Waar mogelijk zorgen we voor trans­ nieuwste technieken en innovaties op het 4 Smart Living Voor de toekomst van de Achterhoek ligt formatie van leegstaand vastgoed naar gebied van duurzaam en tijdelijk bouwen de focus op de bestaande woningvoorraad. een woonbestemming – zo benutten we en installeren.­ Verduurzamen van woningen krijgt de bestaande stenen. Daarbij spannen we ons Uitgangspunt vormen dus lokale trends hoogste prioriteit, omdat het een vliegwiel gezamenlijk in om bepaalde woningen, die en maatwerk. We baseren ons daarbij op is voor kwaliteitsverbetering. Ook richten niet aan de eisen van de tijd voldoen, uit de feiten en trends om op basis van actuele we ons op het levensloopbestendig maken markt te laten verdwijnen. gegevens te kunnen sturen. We denken van woningen, zodat meerdere doelgroe­ Bij extra nieuwbouw geldt het credo ‘van daarbij vanuit de regio en haar kernen en pen bediend kunnen worden. Daarnaast kwantiteit naar kwaliteit’. We streven naar niet vanuit gemeentegrenzen. Jaarlijks zien we een opgave om te voorzien in het de juiste woning op de juiste plek op de vindt er op regionaal niveau monitoring tekort aan woningen op de korte termijn. korte termijn (2-5 jaar), de middellange (en indien nodig bijsturing) plaats. Er is De Achterhoek is bereid naar verhouding in termijn (5-10 jaar) én de lange termijn (10 experimenteerruimte voor vernieuwende, de Gelderse opgave voor 100.000 nieuwe jaar en langer). Het overgrote deel van flexibele en tijdelijke woonvormen. woningen te gaan voorzien. de woningen in de Achterhoek staat er al. Ten slotte gaan we een transformatie-en 4.1 Leefbare regio Op korte termijn zien we extra vraag naar sloopstrategie voor leegstaand en leegko- “Onze gezamenlijke prioriteit ligt woningen ontstaan. We gaan voor een mend vastgoed ontwikkelen en uitvoeren Thematafel Wonen & Vastgoed bij de bestaande woningvoorraad en flexibel woonbeleid, gericht op het oplos­ (agrarische bebouwing, kantoren, detail- De woningmarkt anno 2019 is dynamisch de verduurzaming daarvan. Ook het sen van knelpunten. We voegen alleen handel, maatschappelijk vastgoed). Ook en niet alle veranderingen zijn beïnvloed- verhogen van kwaliteit en het levens- extra nieuwbouw toe als dit bijdraagt aan zetten we actief in op het verkleinen en baar. Voorop staat dat we willen dat de loopbestendig maken van woningen het oplossen van de mismatch op de lokale transformeren van de kernwinkelgebieden Achterhoek een aantrekkelijk woongebied hoort hierbij. Daarnaast zien we dat er woningmark. Er komt een regionale set aan in de centra om leegstand te beperken. blijft. In het Achterhoeks Woonwensen- en vraag is naar nieuwe woningen. Onze kwaliteitscriteria op basis waarvan nieuwe Inbreiden gaat boven uitbreiden. In prin- Leefbaarheidsonderzoek (2018) geven aandacht gaat daarbij uit naar het woningbouwplannen worden beoordeeld. cipe komen er geen nieuwe uitbreidingslo- inwoners hun woonomgeving een 7,8. Het in beeld brengen van de behoefte en caties meer bij. Bij deze aanpak hoort kleinschalige, groene landschap en de agrarische bebouwing en de noodzaak van energieneutraal en levensloopbesten- lokaal maatwerk: voor wie is wat waar Bijsturing vindt plaats door fasering natuurlijk ook het ontwikkelen van nieuwe karakteristieke dorpen en steden leveren grootschalige asbestsanering. dig worden. Omdat veel bewoners geen nodig? We gaan voor slim wonen in de (kwantitatief) en/of het aanpassen van verdien­modellen. We onderzoeken of en een grote bijdrage aan het woongenot. Dat urgentie voelen om hun huis aan te passen, Achterhoek.” woningbouwplannen (kwalitatief). Op hoe er een transformatie- en sloopfonds is iets om te koesteren, zeker nu bij steeds Juist in een regio waar het accent ligt op de willen we investeren in financiële of prakti- Els Birkenhäger, vice-voorzitter deze manier zorgen we voor een evenwich- kan komen. meer mensen de kwaliteit van hun leefom- bestaande woningen, zijn er volop kansen sche ondersteuning daarbij. Wonen & Vastgoed tige toevoeging van het aantal nieuw te geving hoog op het prioriteitenlijstje staat. voor creativiteit en innovatie. Hoe kunnen bouwen woningen. Hierbij gebruiken we de we een leegstaand gebouw omvormen tot Wat willen we bereiken? Om de aantrekkelijkheid van de bijvoorbeeld (starters)woningen? Welke Achterhoek te waarborgen, liggen er mogelijkheden zijn er voor ‘erfdelen’ in De score voor leefbaarheid in de uitdagingen in de centra van steden en het landelijk gebied? De Achterhoek is een Achterhoek blijft minimaal op het dorpen en het buitengebied. Denk aan het proeftuin voor nieuwe woonconcepten. De gemiddelde van een 7,8. verkleinen van kernwinkelgebieden om energietransitie en vergrijzing zijn van leegstand te voorkomen, nieuwe bestem- blijvende invloed op de woningmarkt. Met mingen voor of sloop van vrijkomende het oog op de toekomst moeten woningen We willen een woningvoorraad die meebe- weegt met de demografische ontwikke- lingen en die kwalitatief en kwantitatief Investeren in kwaliteit voldoet. Een aantrekkelijke en passende woningvoorraad is ook belangrijk voor het behouden en aantrekken van arbeidskrach- ten. We willen leegstand voorkomen en ruimte bieden aan nieuwe en bijzondere manieren van wonen. De verbinding tussen wonen, werken en aspecten als cultuur, recreatie, voorzieningen en sociale cohesie willen we versterken.

Wat gaat de Achterhoeker merken van de Visie 2030? • Passende woningen voor iedereen • Minder asbest, meer zonne- panelen 12 13

4.2 Schone regio om nieuwe, circulaire verdienmodellen te In 2030 is de Achterhoek koploper in de investeren in leefstijl, preventie, gezond- kunnen ontwikkelen. kringlooplandbouw, doordat 80% van heid en gedrag kan een groot deel van Thematafel Circulaire economie & de agrarische ondernemingen hierbij is de ziekte- en behandelkosten vermeden Energietransitie Hoe gaan we dat doen? aangesloten. De Achterhoek loopt nu al worden. Extra aandacht gaat daarbij uit In het Akkoord van is afgesproken Het landelijk klimaatakkoord wordt door voorop dankzij projecten als de Vruchtbare naar mensen met de grootste gezond- om als Achterhoek al in 2030 energieneu- dertig regio’s uitgewerkt naar regio- Kringloop (deelname door circa 300 heidsachterstand, zoals de groep met een traal te zijn. Het omgaan met grondstoffen nale doelen voor energiebesparing en agrarische bedrijven), Kunstmestvrije lage sociaaleconomische status. Door het en afval volgens het kringloopprincipe is grootschalige energieopwekking. Om de Achterhoek, Groene Kenniswerkplaats stimuleren van een gezonde leefstijl hopen een essentieel onderdeel van een klimaat- Achterhoek aardgasloos te maken, wordt met het Zone.college en Proefboerderij De we het ziekteverzuim terug te dringen en vriendelijke economie. Gerelateerd hieraan een regionaal warmteplan opgesteld; voor Marke. Deze projecten worden dooront- daarmee de arbeidsparticipatie te verho- is onze ambitie om voorop te blijven lopen wijken en dorpen wordt gekeken wat nodig wikkeld tot een vitaal ecosysteem voor gen. op het gebied van circulaire landbouw. is. Ook komt er een regionaal windtur- kringlooplandbouw, met De Marke als bineplan. Het (verbrede) energieloket open innovatie- en kenniscentrum. We Wat willen we bereiken? zorgt voor bewustwording bij inwoners en blijven nieuwe pilots op het gebied van In beweging naar een gezondere bedrijven, geeft integrale adviezen over de kringlooplandbouw ontwikkelen en bevor- generatie In 2030 wekt de Achterhoek haar woning en begeleidt inwoners bij de reali- deren daarmee de biodiversiteit. Door vanuit het gezin, de school en eigen energie op, is afval een grond- satie. De focus ligt daarbij op de bestaande de woon- en sportomgeving gezond stof geworden en is er meer biodi- woningvoorraad om zo de energiedoelstel- Kunstmestvrije Achterhoek gedrag bij jonge tieners te bevor- versiteit door minder emissies ling te kunnen halen. De Achterhoek is experimenteer- deren kunnen we voorkomen dat ze regio voor de EU op het gebied van het ongezonde gewoontes ontwikkelen Met deze ambitie groeit de Achterhoek “De Thematafel Circulaire economie winnen van kunstmest uit natuurlijke zoals roken, overmatig drinken en uit tot de schoonste regio van het land. en Energietransitie maakt van de mest. Hiermee wordt het probleem onvoldoende bewegen. Dit vraagt om In 2030 wordt afval niet langer als een Achterhoek de schoonste regio van van ‘restmest’ opgelost en hoeft er een integrale, gezamenlijke en lange probleem of als een kostenpost gezien, het land, met een circulaire land- geen kunstmest geproduceerd te termijnaanpak vanuit het sociaal maar als een nuttige grondstof. Energie bouw, duurzame ondernemingen, worden. Er ontstaan een productie- domein, cure en care. De gezondheids- wordt duurzaam opgewekt en bij het hergebruik van bouwmaterialen en methode en een product die ook nog effecten zijn echter groot en zullen gebruik ervan staat besparing centraal. We schone Achterhoekse energie!” eens geschikt zijn voor de export. op de lange duur veel impact hebben. verminderen emissies en creëren zo ruimte Paul Hofman, voorzitter Circulaire In de Achterhoek gaan we dit doen voor een grotere biodiversiteit. Ook voor economie & Energietransitie De bedijvenparken dragen bij door circulair met het project ‘In beweging naar een (agrarische) bedrijven is dit interessant te worden als efficiënt werkende en zelf- tes voorkomen, waardoor minder ingrijpen vermogen van mensen zich aan te passen gezondere generatie’, geïnspireerd voorzienende ecosystemen; als eerste drie nodig is. Door een gezonde leefstijl en zelf regie te voeren in het licht van door goede ervaringen die met deze bedrijvenparken in , Doetinchem (gezonde voeding, niet roken, matig met fysieke, emotionele en sociale uitdagingen aanpak zijn opgedaan in IJsland. en . Ook de bouw draagt bij aan alcohol en voldoende bewegen) in het van het leven. circulaire economie; door het vroegtijdig dagelijks leven te integreren, zal op de inventariseren van te slopen gebouwen lange termijn minder zorg (ingrepen, medi- Hoe gaan we dat doen? wordt duidelijk hoeveel en welke mate- cijnen, hulpmiddelen) nodig zijn. “De gezondste regio is een fantas- We werken aan verbindingen tussen het rialen voorhanden zijn voor hergebruik. Daarnaast biedt zorginnovatie de mogelijk- tische ambitie en tegelijkertijd een zorgen voor de gevolgen van een aandoe- De opzet van een Grondstoffenbank en heid voor slimme oplossingen zodat alle grote opgave voor ons allemaal. We ning (care), het genezen van een aandoe- een Materialenwerkplaats zijn hiervoor in inwoners van de Achterhoek goede zorg weten dat gezondheidsproblemen ning (cure) en het voorkomen van een voorbereiding. kunnen blijven ontvangen, ook in 2030. deels onvermijdelijk zijn door aanleg, aandoening (preventie), zodat een inte- Denk aan zorg op afstand via computer of pech of een hoge leeftijd. Maar een grale aanpak ontstaat. Hierbij investeren 4.3 Gezonde Regio tablet en de ontwikkeling van een digitale, belangrijk deel is te voorkomen of te we in de samenwerking tussen partijen en veilige en persoonlijke gezondheidsomge- beperken. Het is toch geweldig als we aanbieders die op verschillende plaatsen Thematafel Gezondste Regio ving. niet alleen onze toekomst, maar ook in de keten werken. Op deze wijze is het De gezondheidszorg in de Achterhoek is die van onze ouderen, kinderen en mogelijk kennis en middelen richting van hoog niveau. Maar om voorbereid te Wat willen we bereiken? werknemers gezonder kunnen maken. preventie te verschuiven. De projecten die zijn op de toekomst, waarbij er meer oude- Dat is mogelijk door onze eigen er komen, worden getoetst op hun ren zijn en minder personeel, zullen we nog Er heeft in 2030 een verschuiving inzet en innovaties voor mensen met bijdrage aan een gezonde leefstijl, vitale iets anders moeten doen. We richten ons plaatsgevonden naar slimmere zorg beperkingen. We gaan echt niet wach- gemeenschappen en het slim begeleiden op vernieuwing en verbetering binnen zorg en het voorkomen van ziekten ten op 2030. Gewoon elke dag ‘d’ran’.” van gezondheidsproblemen. Een mooi en welzijn zodat de gezondheid van de Dick ten Brinke, voorzitter Gezondste voorbeeld is Achterhoek in Beweging, een Achterhoekse inwoners kan toenemen. We Regio project dat nauw aansluit bij de doelstel- werken hiervoor aan een integrale agenda Het zogenoemde ‘prevent model’ geeft ling van de Thematafel. Het verzamelen en met doelen voor de lange termijn. aan hoe preventie op alle groepen binnen De ‘gezondheidspiramide’ geeft een analyseren van data over leefstijl, de samenleving kan worden toegepast en nieuwe visie op de organisatie rondom gedrag en gezondheid van de bevolking We hanteren twee pijlers: preventie en welke resultaten behaald kunnen worden. gezondheid en zorg. Het vertrekpunt is zijn belangrijk, zodat we weten waar we zorginnovatie. Door te investeren in We zetten in op de filosofie van ‘positieve voorkomen dat mensen ziek worden en staan en waaraan we moeten werken. preventie kunnen we een groot aantal ziek- gezondheid’, met andere woorden het zorg nodig hebben. Door op alle niveaus te 14 15 5. Smart Governance Samenwerken in de Achterhoek

samenwerking is vernieuwend vormge- agenda, die weliswaar richting en kaders geven met het grensoverschrijdende geeft, maar waarbinnen ruimte is voor het Gemeenteraden en colleges Grenzhopper netwerk en bijbehorende inspelen op actuele ontwikkelingen op bestuurlijke samenwerking met de Duitse programmaniveau. buren. Berkelland We hebben de samenwerking nu vernieu- Starten met een nulmeting 27 raadsleden Gemeenteraden wend ingericht, maar daarmee zijn we De volgende stap is het komen tot een vaardigen af er nog niet. De komende jaren willen we adequate monitoring om op systemati- 25 raadsleden Achterhoek Raad gebruiken om deze vernieuwende manier sche wijze te volgen of de inspanningen 49 raadsleden van samenwerken in de praktijk vorm te en acties ook tot de gewenste effecten Oost Gelre Winterswijk 21 raadsleden geven. Zo werken we de komende jaren leiden. Dit vraagt een vertaling van elke 21 raadsleden

aan besluitvorming waarbij het verschil in geformuleerde concrete doelstelling naar Doetinchem tempo van partijen (denk aan een gemeen- indicatoren die te monitoren zijn op basis 31 raadsleden De samenwerking in de Achterhoek is telijk democratisch besluitvormingsproces van bestaande bronnen en, waar nodig 21 raadsleden Oude in september 2018 in de nieuwe vorm versus een besluit van een ondernemer) en mogelijk, aanvullend onderzoek. Deze Ondernemers IJsselstreek van start gegaan. Ondernemers, maat- gerespecteerd en positief gebruikt wordt. monitoring helpt ons de volgende vragen 25 raadsleden VNO-NCW, SIKA, MKB Achterhoek Raad benoemt leden schappelijke organisaties en de overheid We blijven daarbij inzetten op de verbin- periodiek te kunnen beantwoorden: Hoe Board Organisaties werken samen in de Achterhoek Raad, ding met partijen en thema’s die raken aan staan we ervoor? Wat gaat goed? Wat Wethouders onderwijs, (voorgedragen door AB) woningbouw, de Achterhoek Board en aan de zes onze agenda, zoals de sterke vrijetijds- gaat niet goed? Waar moeten we bijstu- zorg Thematafels. Deze samenwerking is inge- economie in de Achterhoek en initiatieven ren? Daarbij hebben we een helder en richt om de opgaven waar de Achterhoek zoals Achterhoek in Beweging. concreet vertrekpunt nodig. Daarom start Gemeenteraden dragen leden 3 voor staat gezamenlijk op te pakken. Geen de monitoringscyclus met een nulmeting. AB voor 3 van de partijen kan dat alleen, ze hebben 5.2 De Achterhoek Raad Nadrukkelijk willen we hier ook de drie-O 3 elkaar nodig. samenwerking zelf in meenemen. Gemeenteraadsleden hebben een promi- 5.1 Drie-O samenwerking nente en proactieve rol in de samenwer- 5.4 Financiën Achterhoek Board king. In de Achterhoek Raad hebben alle Gedeputeerde provincie 10 leden + vz De drie O-samenwerking in de Achterhoek fracties van de zeven gemeenten een De financiering van de projecten en gaat verder dan een samenwerking vertegenwoordiger afgevaardigd. programma’s van de Achterhoek Visie 2030 tussen ondernemers en onderwijs, zoals De Achterhoek Raad geeft in een vroeg loopt via verschillende lijnen en financie- gebruikelijk in een economic board. In de stadium richting aan visie, begrotingen en ringsbronnen, zoals de investeringsagenda, 1 Achterhoek Board én in de Thematafels plannen. de Gebiedsopgave, de Regio Deal, Interreg nemen naast onderwijs ook andere maat- en programma’s bij de provincie zoals Regio Achterhoek schappelijke organisaties (ziekenhuizen, 5.3 Monitoring Steengoed benutten. Coördinatie hiervan algemeen bestuur zorgaanbieders, woningcorporaties etc.) ligt bij Regio Achterhoek; de Achterhoek 6 leden + VZ (burgemeesters) 1 deel. Daarmee is ook onze governance te Doelen gesteld Board is bestuurlijk verantwoordelijk. Een zien als een vorm van open innovatie: we Vanuit de visie zijn doelen geformu- en ander komt samen in de jaarplannen en delen kennis, maken gebruik van elkaars leerd over wat we willen bereiken. Aan bij de reguliere begrotingen. Board netwerken en leren van slimme oplos- de Thematafels is een eerste vertaling AB kiest bewaakt leden DB voortgang singen die onze partners bedenken en gemaakt om deze doelen concreet en toepassen. Daarnaast reikt de invloed van toetsbaar te maken. Een uitwerking Thematafel 1 Thematafel 2 Thematafel 3 Thematafel 4 de Board verder dan gebruikelijk; er wordt hiervan is te vinden in de doelenboom op Smart werken Onderwijs & Vastgoed & Mobiliteit & in gezamenlijkheid besloten over de gehele pagina 16. & Innovatie Arbeidsmarkt Woningmarkt Bereikbaarheid breedte van de ruimtelijke- en sociaal- Regio Achterhoek economische agenda (dus niet alleen over Uitwerking en uitvoering in de dagelijks bestuur de economische agenda), over de rich- Thematafels 2 leden + VZ ting die we kiezen en de visie die hieraan Volgens het drie-O principe zijn de Thematafel 5 Thematafel 6 ten grondslag ligt. De Achterhoek loopt Thematafels verantwoordelijk voor de Circulaire De Gezondste economie & Regio voorop in Nederland met deze nieuwe vertaling van deze visie in jaarplannen, met Energietransitie vorm van bestuurlijke samenwerking, vast- een bijbehorende begroting. Tevens zijn ze gelegd in de gemeenschappelijke regeling. verantwoordelijk voor de uitvoering. De Publieke samenwerking en publiek-private Achterhoek Visie 2030 is nog niet op alle samenwerking vinden in gelijkwaardigheid onderdelen even ver uitgewerkt in subdoe- plaats. Ook onze grensoverschrijdende len. Zie de Visie 2030 als een flexibele 16 17 AMBITIE OPGAVE! ACHTERHOEK: TRIPLE SMART Ruimte voor innovatie, Groeien in kwaliteit. - 11% bevolkingsdaling tot 2040; ontgroening en vergrijzing (in 2035 is 32% van de inwoners In 2030 heeft de Achterhoek een nog sterker bloeiende en ouder dan 65 jaar). innovatieve economie en een uitstekend werk-, leer-, woon- en - Digitalisering en robotisering leiden tot reshoring en groei in vraag naar medewerkers leefklimaat. - Afnemende beroepsbevolking (-12% tot 2030) en minder VO-leerlingen (-30% tot 2025). - Huidige woningvoorraad voldoet niet aan de (toekomstige) behoefte. - Verduurzamingsopgave tot 2030: 115.000 woningen. - De verwachting is dat 40% van de agrariërs in 2030 is gestopt; dit geeft 1,6 miljoen m2 vrijkomende bebouwing. SMART GOVERNANCE

SMART ECONOMY SMART LIVING Ruimte voor innovatie, groeien in kwaliteit Ruimte voor innovatie, groeien in kwaliteit AMBITIE Een sterke economie, uitgaande van eigen kracht Een uitstekend werk-, leer-, woon- en leefklimaat

Gekwalificeerde regio Productieve regio Bereikbare regio Schone regio Leefbare regio Gezonde regio

In 2030 zijn vraag en aanbod op de 3% groei van de arbeidsproduc- In 2030 is er energieneutraal, De score voor leefbaarheid in de Er heeft in 2030 een verschuiving In 2030 wekt de Achterhoek haar eigen arbeidsmarkt meer in evenwicht. tiviteit in de maakindustrie en de betaalbaar en betrouwbaar Achterhoek blijft minimaal op het plaatsgevonden naar slimmere zorg en energie op, is afval een grondstof agrosector. vervoer voor iedereen die zich gemiddelde van 7,8. het voorkomen van ziekten.

DOELEN geworden en is er meer biodiversiteit vanuit, naar en door de Achterhoek door minder emissies. wil verplaatsen.

Onderwijs & Arbeidsmarkt Smart werken & Innovatie Mobiliteit & Bereikbaarheid Circulaire economie & Wonen & Vastgoed Gezondste regio Energietransitie 1 Talenten op de arbeidsmarkt 1 Op het gebied van de maakindustrie 1 Duurzaam: In de Achterhoek is het 1 De woningvoorraad beweegt mee met de 1 De Achterhoek is de gezondste regio zijn benut v.w.b. vervangings- en en de agro-sector is de Achterhoek vervoer in 2030 energieneutraal 1 De Achterhoek is energieneutraal. demografische ontwikkelingen en draagt van Nederland door preventie en uitbreidingsvraag (aantrekken van hét open innovatiesysteem van en energieneutraal reizen wordt 2 De Achterhoek is koploper gebleven in tegelijkertijd bij aan het behouden en zorginnovatie. ruim 27.000 mensen) met de focus Nederland. gefaciliteerd. de kringlooplandbouw. aantrekken van arbeidskrachten. 2 Achterhoekers zijn zelf (langer) op de sectoren techniek en zorg. 2 De Achterhoek beschikt over de 2 Betrouwbaar en Robuust: De 3 Bedrijvenparken zijn efficiënt werkende 2 De bestaande woningvoorraad verantwoordelijk voor hun gezondheid. 2 Er functioneert een inclusieve inventieve vakman/vakvrouw van hoofd-, regionale en lokale ecosystemen en zijn zelfvoorzienend. is in 2030 duurzamer en meer 3 Er is een stimulerend, bereikbaar en arbeidsmarkt, waarbij er oog is voor de toekomst (slim werken/sociale infrastructuur is kwantitatief en 4 In de Achterhoek wordt circulair levensloopbestendig. betaalbaar netwerk van gezondheids- en de gehele beroepsbevolking. innovatie). kwalitatief op orde en zonder omgegaan met vastgoed en 3 Leegstaand vastgoed is getransformeerd ondersteuningsdiensten beschikbaar

SUBDOELEN 3 De grensoverschrijdende 3 De Achterhoek ontwikkelt en belemmeringen voor reizigers en infrastructuur. naar een andere functie (indien passend voor de Achterhoeker. samenwerking is toegenomen implementeert de productie van vervoerders tussen Duitsland en woningen) of gesloopt. en belemmeringen van de grens de toekomst (slim innoveren/ Nederland. 4 Er zijn nieuwe en bijzondere manieren rondom deze samenwerking zijn economische innovatie). 3 Slim: Er zijn slimme vervoersvoor- van wonen die aansluiten bij de vraag en weggenomen. 4 De Achterhoek is dé stage- en zieningen die gebruik maken van het bestaande aanbod. afstudeerregio van Nederland. telefoon en internet. 5 De leefbaarheid blijft op peil door een integrale aanpak met aspecten als cultuur, voorzieningen en sociale cohesie.

1 Arbeidsparticipatie naar 73% (nu 1 3% groei van de arbeidsproductivi- 1 Mate waarin het vervoer in de 1 Hoeveelheid energie die verbruikt wordt Er is nog nadere uitwerking nodig maar de Meten ervaren gezondheid via model 66%) teit in de maakindustrie en agro- Achterhoek energieneutraal is in de Achterhoek, die nog niet in de indicatoren kunnen betrekking hebben op: positieve gezondheid. Vergelijking met 2 Meten instroom uit het onderwijs sector, gemeten als toegevoegde 2 Aantal laadpalen en groei naar een regio met hernieuwbare bronnen wordt - Passende woningvoorraad Nederland en andere regio’s. (mbo+) en uit de pendel waarde per medewerker per tijd (en dekkend net opgewekt (bron is beschikbaar). - Kwaliteit van de woningvoorraad 1 Gezonde leefstijl 3 Monitoring banenafspraak v.w.b. 2% voor alle andere sectoren). 3 Afname van het aantal 2 Aantal agrarische ondernemingen dat - Woningmarkt • 95% van de jeugd heeft in 2025 een inclusieve arbeidsmarkt 2 35 kennisdeel- en businessclusters voertuigverliesuren hun activiteiten koppelt aan verantwoord - Leegstand gezonde leefstijl in 2025 4 Reistijd op de ruggengraat van het omgaan met bodem-water-lucht en - Duurzaamheid • 72% van de Achterhoekers beweegt in 3 40 start-ups en 20 scale-ups in 2025 OV in de Achterhoek natuurkwaliteit is opgelopen tot 80% (nu 2025 voldoende (2016: 66,7%). 4 250 bedrijven hebben slim werken 5 Tijd waarin Regionaal verzorgende 10%). 2 Zelfredzaamheid en sociale omgeving en innovatie doorgevoerd voorzieningen met de beschikbare 3 Aantal bedrijvenparken (ondernemingen) 94% van de Achterhoekers voelt zich in 5 40% van de deelnemende studenten OV-modaliteiten bereikbaar zijn dat individueel en/of samen in de directe 2025 verbonden met anderen. aan SmartHub/Innovatiehubs komt (doel: binnen 20 minuten) omgeving en met hun ketenpartners 3 Chronisch zieken die gebruik maken van van buiten de Achterhoek met 10% verantwoord omgaat met grondstoffen, zorg op afstand gebruiken 30% minder internationale achtergrond en afval tot een minimum beperken. medische zorg en ervaren meer regie 4 Aantal gebouwen en infrastructurele over hun eigen gezondheid.

TOETSBAARHEID/INDICATOR projecten dat circulair ontwikkeld, 4 Het ziekteverzuim ligt in de Achterhoek gebruikt en hergebruikt wordt. lager dan bij soortgelijke bedrijven elders.