Bericht van de redactie doende deskundigheid om het historische karakter van het tijdschrift te garanderen. De kern van dit nummer is een beschrij­ vend overzicht van alle, bekende nieuws­ bladen die sinds 1855 in de contreien van zijn verschenen. De auteurs, Oda Schmalhausen en Hans Koenhein, laten in hun bijdrage een negental bladen de revue passeren. Eén daarvan, voor de inwoners De kranten van Vianen een bekend begrip, heeft zich vanaf het begin tot de dag van vandaag kunnen Inleiding handhaven, zij het dat het zich in de loop der tijd in zijn uiterlijk en karakter sterk Al meer dan drie en een halve eeuw be­ heeft veranderd. Bracht het in het begin staan er kranten in Nederland. Het oudst nieuws uit binnen- en buitenland, tegen­ bewaarde exemplaar van een Neder­ woordig concentreert het zich op de landse krant met de titel Couranten uyt plaatselijke en regionale gebeurtenissen. Italien, Duytslandt etc. is gedateerd mid­ Vroeger moest men zich er op abonneren, den (vermoedelijk 14) juni 1618. Zij werd in nu wordt het gratis huis aan huis verspreid. 1938 aangetroffen in de Koninklijke Biblio­ Alle andere bladen hebben in de loop der theek te Stockholm samen met een groot jaren na kortere of langere tijd het loodje aantal andere kranten van vóór 1665. moeten leggen. Van sommige blijkt overi­ In de 17e en 18e eeuw genoot de Repu­ gens nog maar een enkel nummer be­ bliek der Verenigde Nederlanden de waard. reputatie een eiland van persvrijheid te zijn Ook wordt de in het vorige nummer ge­ temidden van landen waar een strikte starte reeks "Vianen vroeger en nu" controle op de nieuwsgeving werd toege­ voortgezet, deze keer met een kijkje over past. Weliswaar werden ook hier te lande de muren van de binnenstad. De Buiten­ door de overheid regelmatig plakkaten en stad, gelegen aan de weg van het veer en verordeningen uitgevaardigd tegen publi- de annexe haven naar de eigenlijke, katie van onwelgevallige, beledigende of ommuurde stad, kan echter evenzeer op voor het land schadelijke berichten, maar een grote ouderdom bogen. Het karakte­ door de bestuursstructuur van de Repu­ ristieke aangezicht ervan is in de laatste bliek bleef de censuur een dode letter. 100 jaar niet wezenlijk veranderd. Met de Veel meer dan de censuur drukte de zware hulp van een autochtoon op leeftijd wist de belastingen op de courantier, zoals de redactie nog heel wat wetenswaardigs krantenuitgever zich noemde. Om in een naar boven te krijgen. Voor aanvullende stad het alleenrecht te verkrijgen betaalde informatie blijft zij echter open staan. hij jaarlijks een som gelds of recognitie, die Tot slot wordt hierbij een verandering in de kon oplopen tot 5000 gulden. Behalve dat samenstelling van de redactie onder de moest hij ook nog een belasting of zegel­ aandacht gebracht. De heer A.C.N. Koen­ recht betalen voor elke bedrukte pagina, hein zag zich wegens al te drukke werk­ later ook voor de opgenomen adverten­ zaamheden gedwongen zijn redactionele ties. werkzaamheden te beëindigen. De redac­ In de grondwet van 1798 werd de vrijheid tie blijft de hoop koesteren van zijn grote van drukpers formeel als een grondrecht deskundigheid op het gebied van de vastgelegd. Spoedig bleek echter in de geschiedenis van Vianen ook in de toe­ praktijk dat de vrijheid vóór de grondwette­ komst te profiteren, zo mogelijk in de vorm lijke erkenning groter was dan erna. Ook van een of meer bijdragen van zijn hand. werden de belastingen in de vorm van In zijn plaats is mevr. Adrienne Koenhein zegelrechten gehandhaafd, in sommige de gelederen van de redactie komen gevallen zelfs uitgebreid. Een volledige versterken. Onlangs afgestudeerd in de persvrijheid zonder censuur werd pas geschiedenis bezit zij in ieder geval vol­ bereikt bij de vernieuwing van de grondwet

17 in 1848, waarvan artikel 8 luidde: 'Niemand Voor de wegvallende inkomsten werd heeft voorafgaand verlof noodig, om door compensatie gezocht in een verhoging de drukpers gedachten of gevoelens te van de accijns op gedestilleerd. Kortom, er openbaren, behoudens ieders verant­ moest meer gelezen en minder naar de woordelijkheid voor de wet'. jeneverfles gegrepen worden. Een periode Een laatste obstakel voor een volledige van bloei voor de Nederlandse pers begon, ontplooiing van de kranten bleef de hand­ slechts onderbroken door de bezettings­ having van het dagbladzegel, een niet jaren van 1940-19451. onbelangrijke bron van inkomsten voor de Naar de verschijning van couranten in regering ('de vuile vingers van de fiscus Vianen is tot nu toe weinig of geen onder­ onder aan de pagina'). De roep om af­ zoek gedaan. Wij kennen op dit moment schaffing groeide echter met de dag. Als De , die elke week bij de belangrijkste argumenten werden er tegen inwoners van Vianen en omgeving door de in gebracht de strijdigheid met een waar­ bus glijdt. Andere plaatselijke kranten achtige persvrijheid, de onevenredige en bestaan er op dit moment niet. Dit is echter onrechtvaardige belastingdruk op het niet altijd zo geweest. Dit artikel brengt een krantenwezen en de belemmering van de overzicht van de bladen, die in vroegere verspreiding van kennis onder de massa. tijden in Vianen zijn verschenen of ver­ In vergelijking met het buitenland dreigde spreid. Aandacht zal besteed worden aan de Nederlandse pers hopeloos achterop haar eigenaars en aan de doelen die deze te geraken, ook kwalitatief. Zo was in zich stelden. Zo mogelijk zal worden België het aantal kranten sinds 1828 vermeld waar zij werden gedrukt, hoe toegenomen met 310%, in Nederland groot hun verspreidingsgebied en hun slechts met 91%. oplage was en wat voor soort informatie zij Een petitionement in 1867 bracht de brachten. Tenslotte zal iets gezegd wor­ doorbraak. De regering zag zich door de den over de ontwikkeling van de Viaanse toenemende druk gedwongen om per 1 kranten in verhouding tot de landelijke en juli 1869 het dagbladzegel af te schaffen. regionale pers.

Voorstraat met sneldrukkerij. Verzameling Fred Witkamp.

18 No. 8. DE VIJF- IIE £ !! E X E A X I) E X WEEI;BL\D votm VIA\I:\ rcx OMSTIU:I;E\

ZONDAG « Mlïl. Verschijnt iederen Zondag-morgen. ABONNEMENTS-PRIJS. PRIJS DER ADVERTENTIEN. Voor Vianen per drie maanden .... /'0,70 Ac]vertmtien van 1 April tot 1 Julij 1855gratu Voor de omliggende Gemeenten franco p. p./'0,80. I uit.enoinen het zegelregt Uitgever G. S. A. STUART

Op 28 februari 1855 verscheen het eerste zweemt, zal met zorg geweerd worden'. proefnummer van het oudst bekende De inhoud die breed was opgezet, bevatte: 2 weekblad voor Vianen en omstreken . 1. Mededelingen over wat voorde wel­ Gerrit Sarah Antonie Stuart, de uitgever vaart van de streek bevordelijk kon zijn. van het blad, zette in dit nummer uiteen, 2. Een beknopt, alleen feiten bevattend, wat de reden, doel en inhoud van het overzicht van het binnenlandse poli­ weekblad waren. Streekbladen waren tieke nieuws van de voorafgaande geen zeldzaamheid meer rond 1855. Zij week. voorzagen in een bestaande behoefte. En 3. Een soortgelijk overzicht van het bui­ is het niet zo, dat wat er in onze direkte tenlandse nieuws. omgeving geschiedt, voor ons meestal 4. Met zorg gekozen binnen- en buiten­ belangrijker is dan wat ver van ons bed landse nieuwstijdingen. gebeurt? 5. Berichten uit Vianen en omstreken, Daarnaast moesten de inwoners van deze verslagen van verenigingen uit de omgeving op de hoogte gebracht worden streek. over wat de landelijke, gewestelijke en 6. Verslagen van de gemeenteraadsver­ plaatselijke overheid voor hen besliste. gaderingen. 'Verslagen der gemeenten, raads-zittingen 7. Publikaties, opgaven van de burgelijke hebben hunne eigenaardige belangrijk­ stand, marktberichten, advertenties heid. Dit ter kennisse van hun publiek te enz. brengen is de taak der bedoelde nieuws­ De onder 2,3 en 6 opgenomen feiten bladen'. dienden in een logisch verband gebracht Opvallend is, dat gewezen wordt op de te worden. Dit om de kennis van de platte­ nieuwe tijdgeest van openheid. Het blad landsbewoner te verhogen en zijn vorming stelde dan ook zijn kolommen voor eenie­ tot staatsburger te bevorderen. der open voor het doen van mededelingen. De uitgever van het weekblad had een De redaktie wil echter onpartijdig zijn. speciale reden om het blad De Vijfheeren- 'Alles wat naar partijgeest of personaliteit landente noemen. Hij wees op het feit, dat

19 eeuwen geleden vijf heren hun krachten politie, verkiezingen, de gemeentereke­ bundelden om hun landen gezamenlijk ning of begroting, de patenten, de viering tegen het water te beveiligen. Die vereni­ van zon- en feestdagen, het reinigen van ging ontsproot niet aan een inval van het de straten, de brandweer, markten of ogenblik noch was zij door willekeur kermissen, aanbestedingen, verkopingen ingegeven. De belangen van de heren over en verpachtingen. De mededelingen dit gebied liepen parallel. werden zo mogelijk verkort weergegeven. Daar kon nog aan toe gevoegd worden, Stukken, vóór zaterdag 12 uur aangele­ dat de Vijfheerenlanden het grootste verd, werden de daaropvolgende zondag gedeelte van het kanton Vianen uitmaakt. nog gepubliceerd. De oostelijk daarvan gelegen streken De Vijfheerenlanden had een belangrijke behoorden meer tot en hadden betekenis voor de stad Vianen. Zij noemt daardoor minder belang bij dit blad. zich op donderdag 18 juli 1889 voor het Volgens Stuart was het overigens niet de eerst De Vijfheerenlanden met als onder­ bedoeling om een onderscheid te maken kop Vianensche Couranf. tussen bewoners van deze of gene zijde De uitgever, Gerrit Sarah Antonie Stuart, van een dijk of waterloop, of om bewoners was een kleurrijk figuur. Hij werd in 1830 te van buiten de Vijfheerenlanden uitte Vianen geboren als zoon van Frederik sluiten. Stuart en Cornelia van Duyl5. Zijn vader, in Na twee proefnummers zou het blad 1798 te Weesp geboren, maar verhuisd geregeld verschijnen, te beginnen vanaf naar Vianen, was Frans-kostschoolhouder april. De uitgave vond éénmaal wekelijks, in de Valkenstraat van 19 juli 1822 tot 1 op zondagmorgen plaats. De abonne­ augustus 1855. In 1859 werd Frederik mentsprijs was bepaald op 70 cent per Stuart gekozen tot lid van de gemeente­ drie maanden voor Vianen en op 80 cent raad, op 15 maart 1860 tot wethouder. voor buiten de stad. Afgezien van de aan Beide funkties heeft hij zeer lang uitgeoe­ de overheid verschuldigde zegelkosten fend. Hij was raadslid van 1859 tot 1889 en werden advertenties van april tot juli 1855 wethouder van 1860 tot 1889. gratis opgenomen. Zoon Gerrit, steenfabrikant, volgde zijn vader in diens politieke voetsporen. Van Stuart verkreeg van de gemeenteraad het 6 3 1897 tot 1917 was hij raadslid , in 1899 recht zich stadsdrukker te noemen . Hij 7 ontving jaarlijks ƒ 30-voor zijn werkzaam­ werd hij wethouder . Hij was op dat mo­ heden voor de gemeente. Hij verkreeg ment weduwnaar met drie kinderen. tevens het recht om de met de gemeente Daarnaast was hij schout van de polder verband houdende berichten te publice­ Vianen en van de Kersbergse uiterwaarden ren. Deze hadden betrekking op adverten­ bij . Opmerkelijk was de hoge ties, publicaties, bekendmakingen, afkon­ leeftijd, die in die dagen kennelijk geen digingen van zaken betreffende de secre­ belemmering vormde voor een actieve tarie, op de nationale militie, schutterij, loopbaan in de gemeentelijke politiek. De vader was 91 jaar toen hij zich terugtrok uit de gemeentepolitiek, zijn zoon 87 jaar. Het duizendste nummer van de Vijfheeren­ landen verscheen op zondag 10 mei 18748. Het was dubbel feest, want de verschijning viel samen met het 25-jarig regeringsjubileum van koning Willem III. Het blad werd daarom in het oranje ge­ drukt. De uitgever meldde, dat het met het weekblad voorspoedig was gegaan. 'Veel van hetgeen zonder zijn bestaan onbekend zou zijn gebleven is openbaar geworden, en die openbaarheid maakt dat het zekere voorkomende achting geniet in de kring Interieur drukkerij 'De Vijfheerenlanden'

20 waarin het gelezen wordt'. Tevens 'bevor­ mengde berichten/varia, een feuilleton, dert het daarenboven eenigermate de berichten van de gemeenteraad, ingezon­ kennis van hetgeen zoo al in Nederland den stukken en advertenties. De omvang enz. gedaan, ondernomen en voorgesteld van het blad nam toe van vier tot zes wordt'. pagina's. Op 6 oktober 1878 werd het bedrijf overge­ Zoals valt af te lezen aan het colophon nomen door Gerrits zoon Arend9. Arend onder de krantekoppen moet Johannes Stuart was op 20 september 1855 te Olivierse De Vijfheerenlanden officieel op Vianen geboren10. Hij trouwde op 21 juni donderdag 1 december 1887 hebben 1874 Dirkje Blom uit Ruhrort in Duitsland. overgenomen16. Aanvankelijk zette hij het bedrijf op de­ Johannes Olivierse overleed op 65-jarige zelfde voet voort als zijn vader. Maar op 27 leeftijd op 15 januari 192217. Zijn dochter juli 1883 deed hij het bedrijf over aan Antoinetta Adriana Carolina zette de zaak Philippus Johannes Olivierse en Blom (een voort, vanaf de jaren dertig bijgestaan andere Blom) te Culemborg11 en vertrok door haar broer Jan. Gezamenlijk hebben op 11 juni 1887 naar 's-Hertogenbosch. zij de krant het huidige karakter gegeven18. Als zaakwaarnemer stelden de nieuwe De nadruk kwam nu meer te liggen op eigenaars Petrus Johannes van Weyger- lokaal nieuws. den aan. Per 1 september 1883 kwam Met ingang van 11 juli 1966 ging de firma Johannes Olivierse, broer van Philippus J. Olivierse te Vianen over in handen van 12 Johannes, als bedrijfsleider in de zaak . Ter Haar en Schuit, ook genoemd BV Tot Uit het bevolkingsregister blijkt, dat Johan­ Hoger Streven, gevestigd te Leerdam19. nes Olivierse was geboren op 25 juli 1856 Direkteur was H. ter Haar. De correspon­ 13 te Goes . Als laatste woonplaats gaf hij dent voor Vianen was in die tijd Ph. Baart- niet Culemborg, maar Maassluis op. man. Elke woensdag verscheen het blad Officieel vestigde hij zich op 10 januari huis aan huis in een oplage van 20.000 1884 te Vianen. Vier jaar later, op 7 juni exemplaren. 1888, trouwde hij Sophia Wilhelmien Het verspreidingsgebied omvatte niet Frederika Woldringh, geboren te Nijme­ alleen Vianen, maar ook , Lex- gen. Zij kregen vier kinderen, waarvan mond, Hei- en Boeicop, , Leer­ twee de zaak later zouden voortzetten. broek, , Hoornaar, Noordeloos, De nieuwe eigenaars wilden een frisse Hoogblokland, Nieuwland en . wind door het blad laten waaien, onder Begin 1983 ging BV Tot Hoger Streven meer door het aantal paginas uit te brei­ samen werken met de Rivieren Combinatie den14. Voorlopig werd het blad te Culem­ 20 15 op het gebied van advertenties . Op 9 borg gedrukt . In feite veranderde er aan maart van dat jaar werd zij in het geheel de opzet niet zo veel. Nog steeds trof men door de Rivieren Combinatie overgeno­ er een algemeen binnen- en buitenlands men21 . Deze is tot op heden de eigenaar nieuwsoverzicht, lokaal nieuws, ge­ van het oudste weekblad van Vianen.

N\ 15. ZATERDAG 13 MAART 1886, 3d* Jaargang.

WEEKBLAD voor Vianen, Hagestein, , Zijderveld, , Heukelom, Asperen, Heicop, Sclioonrewoeri Meerkerk, Ameide, Leksmond, , Nieuwland en Noordeloos. Abonnementsprijs per jaar rrij aan hoie of franco Hoofd-Correspondent J. VAN WIJNGAARDEN, Afinnderlijfcp Uonaaéri. . / Ö,OÖ. par poet, binnenslands / ü.tM). TE VIANEN. [ per regel ...... 0,10. — Men ftboaneert zich TOOT niet minder Jan Toor een jaar. — Geen Advertentie wordt Toor minder dan Î5 I*esr*-'ls berekend.

21 De Nieuwe Vijfheerenlanden was een 1879 vanuit Vreeswijk metterwoon naar weekblad, dat verscheen in Vianen, Hage- Vianen. stein, Everdingen, Zijderveld, Leerdam, In De Nieuwe Vijfheerenlanden was een Heukelom, Asperen, Hei- en Boeicop, buitenlands- en binnenlands nieuwsover­ , Meerkerk, Ameide, zicht opgenomen. Op 17 september 1892 Lexmond, Nieuwland en Noordeloos. Het startte het een feuilleton "Op leven en was opgericht in 1883 en bestond in ieder dood, eene vertelling naar 't Duitsch van 22 geval nog op 21 april 1906 . Afzonderlijke een militair geneesheer". nummers kostten 5 cent; voor een heel Vermoedelijk hebben we hier te maken jaar betaalde men een abonnementsprijs met een aan de streek aangepaste editie van/2,-. van een landelijk blad, zoals blijkt uit de advertenties. Deze kwamen uit het gehele Wie de uitgever van het blad was, is niet land en besloegen drie van de vier bladzij­ bekend. Wel weten wij, dat de hoofdcor­ den. Het zaterdagsbijvoegsel bevatte respondent te Vianen J. van Wijngaarden23 nieuws over Vianen, Leerdam, Meerkerk was. Deze op de Voorstraat wonende en Vreeswijk. De informatie was echter hulponderwijzer was op 11 mei 1848 te beperkt. In het begin van de twintigste Alkmaar geboren. Op 5 augustus 1863 eeuw verscheen het blad op woensdag en trouwde hij Hendrika Sophia Hendriks in zaterdag. Zeker is, dat het blad van 1904 de Nederlands Hervormde kerk te Vianen. tot 1906 een plaatselijke uitgever gekend Hij kwam echter pas op 14 september heeft, namelijk A.G. Bakker.

1© Jafirg. Dlinsdag- ÏO A-u.gru.stixg 1909. :rxro. a.

Dit blad verschijnt DINSDAG- en VRIJDAGAVOND. Advertentie!] van 1—6 regels 45 Cent. Elke regel meer 71/, Ceat. BUREAU: KOESTRAAT B 236, Abonnementsprijs per 3 maanden 90 Ceat, franco per post. Groote letters naar plaatsruimte. Van 3 plaatsingen worden slechts 2 Men kan sich abonneeren bij alle Boekhandelaren en Postkautore SCHOONHOVEN. berekend, Bij abonnement of herhaalde plaatsing belangrijke korting.

De Lekbode verscheen eveneens op moedigheid en zegepraal". woensdag en zaterdag. Het was een In 1897 ging het blad over in handen van nieuws- en advertentieblad voor Vianen en Van Dam en Van der Mark te Culemborg. omstreken. Voor zover ons bekend zijn De inhoud werd uitgebreid met een ver­ maar twee exemplaren van deze krant volgverhaal "Uit het leven van Napoleon". bewaard gebleven: een van 16 augustus 24 1890, een ander van 16 oktober 1897 . Tevens werd op 16 oktober de uitslag Uitgever was G.J. Verkerk te Vianen. De bekend gemaakt van de loting van de inhoud bestond uit gemengde berichten, nationale militie, gehouden op 12 oktober plaatselijk nieuws, de burgelijke stand, te Vianen voor de gemeenten Everdingen, advertenties en een feuilleton "Groot­ Hagestein en Vianen.

GECOMBINEERDE GELDERSCHE BK-ZU1D-H0LLANDSCHE BLADEN. Zaterdag 30 Juli 193S 48e Jaargang. - No.

AGENT VOOR LEXMOND: 1. VAN DIEREN, Hnize „Be Zoom".

waarin opgenomen „VIANENSCH NIEUWSBLAD" Nieuws- en Advertentieblad voor: Tienhoven, Ameide, Lexnwnd, Vianen, Hagestein, Everdingen en Omstreken. VERSCHIJNT WOENSDAGS EN ZATERDAGS IN DRIE COMBINATION. "1 CTTGiVK prijs: ƒ1.25 per 3 maanden. Combinatie Gelderland (Neder-Be rie 20 cl. per reget, met — indien iritdrukkefij; ' TES HAAS S 4CHI7IJT N.' sehe Courant", „De Gddermatser", ,0e Lingebode". •sehe Courant". ook in één tier of beide andere Combinatie! LEECDAM. ' : aar.™ ark e! Ijk lagere prgzen. Combinatie Zuid-Holland (Alb'lasse waard en Vijfheere „De. Leeid-ai»- Ooedkoope Advertenrierubnekei Vraag & Aanbod — Roepertjea — Trekker TELEFOON Cv"TEKC mer", „Vianensch Nieuwsblad", ,De .V.e erker k er", ,De — Sterretjes-, NI Î. • renaehe en Heukelumsche Courant". Vc-r.rU: ip':?_ v = r=chi-rit an dit blad een voordruk op Maandag. Combinatie Bommelerwaard ,Za -Bommelsche Cour ïnt".

22 De , opgericht in 1890, was een uitgave uit dit verspreidingsgebied. Ook dit blad 25 van Ter Haar en Schuit te Leerdam . In dit kende een feuilleton en gemengd nieuws, blad, dat zeker tot 1954 verscheen, was maar bood de lezer rond 1940 tevens het Vianensch Nieuwsblad opgenomen. andere informatie. Zo was er een schaak­ Naast het binnenlandse en buitenlandse en damrubriek, verslagen van rechtsza­ nieuws, bracht het berichten uit de provin­ ken, marktberichten en een wekelijks cies Gelderland en Zuid-Holland en de raadsel. Bommelerwaard. De advertenties kwamen

No. 2 Zaterdas 10 Januari 1935

mimIN VEREENIGINeG MET ÜE .OMLIGGENDE GEMEENTEN

Dit blad verschijnt iederen Zaierdag. Abonnementsprijs voor Vianen « it advf Vreeswijk SO cent per kwartaal. Franco per post f 1.20 per haffjaa s van 1-6 reg^t* 60 cent, iedere Abonnementen en ankerten tien worden dagelijks aangenomen door lie L.' «,«„,. o.uvs.LHuues voor den hun-lel speciaal tanef. Bij nb, m Uitgever, alsook door alle fioekhan del aren en Postkantoorhooders. — t- TELEFOON ISTKRC. So. 26 •TJO <-.a iü.(0 reee-U b.-iUnarüks kmtin; Q-roote iefen 14i- p:,ir.-, 1LQ: Insenden advertentie tot Vrijdagavond"! ingeaondon stukken daags te TOI

Op zaterdag 10 januari 1925 verscheen Interessant zijn de onder de kop van het nr. 2 van de Vianensche Courant, het zou blad uitgegeven vertrektijden van de verder iedere zaterdag verschijnen, zodat bussen. Hieruit blijkt, dat er ieder half uur we mogen aannemen dat het eerste een bus van Vianen via Vreeswijk en nummer een week te voren was uitgeko­ Jutphaas naar vertrok. De reisduur 26 men . De krant was bestemd voor Vianen bedroeg 40 minuten. en de 'omliggende gemeenten'. De abon­ Naast de dienstregeling van Vianen- nementsprijs voor Vianen en Vreeswijk Utrecht en Vianen-Gorinchem troffen wij bedroeg 50 cent per kwartaal. Abonne­ een kolom "Van week tot week" aan. menten konden dagelijks worden opgege­ Verder was het blad gevuld met gemengde ven bij de uitgever en alle boekhandelaren berichten, plaatselijk nieuws van naburige en postkantoren. Helaas is slechts één gemeenten benoorden de Lek, adverten­ exemplaar van dit blad bewaard gebleven, ties en een feuilleton "Gijssie van Everdin- het reeds vermelde tweede nummer. gen en de tafeldans" in dialect. Uitgever van het blad was Lourens van Het bijvoegsel bevatte een tweede feuille­ 27 Dijk . Op 10 september 1913 trouwde hij ton ("Het kasteel Erickdale, of de koop- in Rotterdam met Maria Elisabeth Verstra­ vrouwvan Nieuwpoort"), predikbeurten, ten. Direkt na het huwelijk vestigden zij de burgerlijke stand, ingezonden stukken, zich te Vianen. Volgens het bevolkingsre­ sportnieuws, raadsverslagen, publicaties gister was hij boekhandelaar op de Voor­ en marktberichten en een rubriek "aller­ straat. lei".

VRIJDAG 7 AUGUSTUS 1931 Ie JAARGANG, No. t OPLAAG 1200 EXEMPLAREN llMll!!»l»lil|!!l!!«lllil!lllI«!!!ilïi!l(il!ll!l!I!lll!lil

| GROOTSTE, Dit blad ver- - | | PUBLICITEIT ! ! ! schijnt iederen 1 Vrijdagmiddag. j H Hui3 - aan - huis DE VREVIA H bezorging door HET HANDELSBLAD VOOR Advertentiën I % geheel Vrees­ inzenden vóór | Donderdag- | wijk en Vianen VREESWIJK & VIANEN middag 12 uur. | | UITGAVE: DRUKKERIJ EN BOEKHANDEL J. RATTERMAN . HOEK OUDE SLUIS-LEKSTRAAT - VREESWIJK I !IIII»II«IIIIII iiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiii HUMUM iijiimi iiiiiiiiiiiiii uu i i iiiiiiiinimiii MiMiiiiMtifinMiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiil

23 De Vrevia, handelsblad voor Vreeswijken waardigheden aan. Zo wordt op 17 sep­ Vianen, werd op 7 augustus 1931 voor het tember 1937, melding gemaakt van het eerst uitgebracht28. De uitgever, J. Ratter- feit, dat in de eerste helft van dat jaar het man, bezat een drukkerij annex boekhan­ aantal werkstakingen in de staat New York del op de hoek Oude Sluis-Lekstraat te 2512 bedragen heeft, met bijna 18 miljoen Vreeswijk. Het blad werd huis aan huis verspilde werkuren. Deze berichten waren bezorgd in Vreeswijk en Vianen. overigens meer bedoeld als bladvulling in Vaste rubrieken waren het plaatselijke dit handelsblad. Het woord handelsblad nieuws, predikbeurten en de burgerlijke zegt het al: het was voornamelijk een stand. Verder treft men allerlei wetens­ advertentieblad. laiffiiiKinvwi NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLADEN VOOR IJssehtein, , Vianen, Montfoort. Oodewater, Lopik, Benschop M. 12 saptsmbar 1»79 / 23B jaargang / nurnmar 37

Vsradiijnt hins-aan-tuiis in: MEUWEGÖN-N, NIEUWEBBIH. VIANEN. LEXMOND, HAOBffWl m HBMHNBEN

UITGAVE VAN ZENDERSTBEEKNIEUWS B.V. - HAVENSTRAAT 17 . POSTBUS 19 -1 ISSELSTbIN - TtLEFO«

Zenderstreeknieuws is het nieuws- en tigd in de Havenstraat te IJsselstein. De advertentieblad voor IJsselstein, Nieuwe­ oplage bedroeg toen 18.000 exemplaren. gein, Vianen, Montfoort, Oudewater, Lopik, Benschop e.o.29. Dit huis aan huis Van september 1978 tot eind 1982 ver­ verspreide blad werd in 1956 opgericht te scheen een Viaanse editie, die vooral IJsselstein. In 1980 was de uitgever geves­ plaatselijk nieuws bevatte.

GRATIS WEEKBLAD - verschijnend in Vianen, Hagestein, Everdingen, Lexmond, , m Mrs "-"—-"•'-• Zijderveld, Hei- en Boeicop, Vreeswijk, ^FM ^BP»^ DONMUUa II NOVEMB» tfU - No 1 Culemborg, Beusichem, Aschen Zoelmond.

Huis-aon-huisverspreiding op donderdag iekstroom "~\ in een oplage von 10.100 exemplaren.

De Lekstroom, uitgegeven door de uitge­ is een tweeledige. Op de eerste plaats wil versmaatschappij 'Neerlandia' te Utrecht, het blad de winkelstand de mogelijkheid waarvan het eerste nummer verscheen op bieden haar verzorgende taak optimaal te donderdag 21 november 1968, is vier jaar verrichten. Het wil voldoen aan de, naar de lang in Vianen en omgeving verspreid30. inzichten van uitgever en redaktie, be­ Dit gratis weekblad bereikte Vianen, staande behoefte reclame te maken op de Hagestein, Everdingen, Lexmond, Zijder­ eigen "markt" tegen een aanvaardbare veld, Hei- en Boeipop, Vreeswijk, Culem­ prijs. Daarnaast stellen zij zich voor De borg, Beusichem, Asch en Zoelmond. De Lekstroom te laten fungeren als een oplage bedroeg 10.700 exemplaren. Later contactorgaan, dat de mensen op de werd het verspreidingsgebied in Gelder­ hoogte houdt van alles wat er leeft in hun land uitgebreid met Ravenswaay, Rijswijk, directe omgeving. Beesd en Rhenoy, waardoor de oplage Naast plaatselijk nieuws treffen wij twee zijn top bereikte van 13.100 exemplaren. rubrieken voor de vrouw aan: "Tips voor Redaktie en advertentie-exploitatie was in de vrouw" en "Zonder Beroep". Ook handen van G. Post te Vianen. wordt aandacht besteed aan de hitparade In het eerste nummer worden de doelstel­ (muziek). De advertenties zullen het blad lingen voor de komende jaren duidelijk financieel moeten dragen. uiteengezet. De funktie van De Lekstroom Op 25 mei 1972 deelt de direktie het einde

24 van het blad mede. 'Na de overname, per 1 Andere bladen te Vianen gedrukt oktober 1971 van het nieuws- en adverten­ tieblad De Lekstroom van Uitgeversmij Uit het voorgaande blijkt, dat de hier Neerlandia het Centrum NV te Utrecht genoemde bladen een groter bereik hebben wij in het verspreidingsgebied van hadden dan uitsluitend de plaatselijke dit blad een onderzoek gehouden naar de markt. Bovendien probeerde men ook behoefte die er bestaat o.a. bij de adver­ door de uitgave van andere streekbladen teerders aan de Lekstroom. De uitkomst voet aan de grond te krijgen in de aangren­ van dit onderzoek is voor ons aanleiding zende gebieden. Voor Vianen is De Vijfhee- het verschijnen van de Lekstroom per 26 renlanden op dit gebied het aktiefst ge­ mei 1972 te beëindigen'. weest. Zo werd bij De Vijfheerenlanden in de loop der tijd een aantal streekbladen uitgegeven, als De Vreeswijker, het Jut- phaas Nieuwsblad, De IJsselsteiner, De \ Leerdamse Courant, De Oudewatersche r Couranten De Vechtstreek32. Kenmerkend voor deze bladen was, dat zij alle hetzelfde landelijke, algemene nieuws brachten. Het onderlinge verschil zat hem in het plaatse­ lijke nieuws. L. van Dijk, uitgever van de Vianensche Courant, gaf tevens de Vreeswijksche \ ) Courant uit33. Of hij nog andere bladen nieuws- en advertentieblad voor heeft uitgegeven is ons niet bekend. vianen, hagestein, lexmond, meerkerk en omgeving

redactie en exploitatie: uitgeverij de hagen, seringenstraat 30, vianen telefoon 03473-1952; postgiro 32 05695; bank: ned. middenstandsbank utrecht Conclusie

advertentietarief 29 cent per mm-regel contracten op aanvraag sluitingsdata: advertenties maandagmorgen 12 uur kopij zondagavond 8 uur Op het gebied van nieuwsverspreiding is er sinds 1854 heel wat in Vianen gebeurd. Waarschijnlijk is E 9 het nieuws- en adver­ Op zijn minst 9 bladen waren direkt bij de tentieblad dat het kortst in Vianen en informatievoorziening van plaatselijk omgeving verspreid is. Het bestond van nieuws in Vianen betrokken. Wij hebben 15 oktober tot 17 december 1974 en werd dan de bladen als het Centrum en het in deze periode bezorgd in Vianen, Hage­ Nieuwsblad, die te Utrecht stein, Lexmond, Meerkerk en omstreken31. gedrukt werden, buiten beschouwing Redaktie en exploitatie waren in handen gelaten. Deze brachten ook, zij het op van uitgeverij De Hagen te Vianen. beperkte schaal, nieuws over Vianen. De eerste, niet gedateerde opzet van het Kenmerkend voor al deze kranten was, dat blad is bewaard gebleven. Het zijn koppen, zij aanvankelijk veel landelijk nieuws foto's en uitgeknipte tekst uit andere brachten, maar na verloop van tijd op kranten. De redaktie was in het begin zeer plaatselijk nieuws overstapten. Allen optimistisch. In het eerste nummer schrijft richtten zich tot een eigen doelgroep, die, zij: 'Voortaan elke week in uw bus: E 9, onvermijdelijk, elkaar vaak overlapten. nieuws en advertentieblad voor Vianen en De markt bleef beperkt. Dit leidde tot een omstreken. Met nieuws, interviews, versla­ natuurlijke selektie. Naast het toenemend gen en foto's uit een gebied dat aan de aantal landelijke bladen bleef er evenwel gelijknamige rijksweg zijn snelle groei van een markt bestaan voor plaatselijke de laatste jaren te danken heeft. E 9 gaat nieuwsbladen. Het landelijke nieuws de ontwikkelingen op de voet volgen. verdween echter geleidelijk uit deze Verwacht geen wonderen van dit eerste regionale bladen. nummer. We moeten het nog helemaal In de huidige situatie is er in Vianen plaats maken. Maar leren lopen zal-ie'. Op 17 voor één blad. Deze funktie wordt vervuld december liep het blad voor het laatst. door de oudste krant van Vianen, De

25 Vijfheerenlanden. Ook zij wordt niet meer 24. l.v.P., inv. nr. 4629. door een plaatselijke drukker uitgegeven. 25. l.v.P., inv. nr. 10198, DeLek, 30 juli 1938,30 Zij maakt deel uit van de Rivierenperscom­ maart 1940. binatie. 26. l.v.P., inv. nr. 7427, Vianensche Courant. 27. GAV, Bevolkingsregister 1900-1925. 28. l.v.P., inv. nr. 9882, De Vrevia, 7 aug. 1931, OdaSmalhausen 8 april 1932,17 sept. 1937. Hans Koenhein 29. GAV, Zenderstreeknieuws, 1978-1982. 30. GAV, De Lekstroom, 21 nov. 1968 - 25 mei 1972. Noten 31. GAV, E 9,15 okt. 1974-17 dec. 1974. 32. GAV, VHL, 4 maart 1922; l.v.P., Jutphaas 1. Dit overzicht is grotendeels ontleend aan Nieuwsblad, 31 dec. 1938. Maarten Schneider, De Nederlandse krant 33. l.v.P., inv. nr. 7429,13jan. 1917. Van "Nieuwstydinghe" tot dagbladconcen­ tratie (3e dr.; Amsterdam, 1968). Zie ook J.M.H.J. Hemels en M. Schneider, De Nederlandse krant 1618-1978 (Baarn, 1978). 2. Gemeente Archief Vianen (GAV), De Vijfhee­ renlanden (VHL), 28 febr. 1855. Vianen toen en nu 3. GAV, Notulenboek gemeenteraad, 12 nov. 1855. 4. GAV, VHL, 18 juli 1889. De tweede aflevering van onze beschrij­ 5. GAV, bevolkingsregister 1850-1860, vende reeks van oude foto's van Vianen Valkenstraat no. 107 (eerder 190). De toont een blik op de Buitenstad, zoals hierna volgende gegevens zijn beschikbaar deze er ongeveer 100 jaar geleden uitzag. gesteld door Dr. J. Heniger. Bij de beschrijving ervan werden wij 6. GAV, jaarverslag gemeente 1897, Staat van bijgestaan door de Hr. A. van Rooyen, het personeel 1917. oud-typograaf bij de drukkerij Van Dijk-Oli- 7. GAV, jaarverslag 1899. 8. GAV, VHL, 10 mei 1874. vierse. Zijn informatie is afgestemd op de 9. GAV, VHL, 6 okt. 1878. toestand rond 1910. De linker foto moet 10. GAV, Bevolkingsregister 1860-1900. echter ongeveer een kwart eeuw vroeger 11. GAV, VHL, 8 juli 1883. Eerste uitgave door zijn gemaakt. Blom en Oliviersete Culemborg. Een Richten wij allereerst onze blik op de voorvader, Johan Olivierse, had in 1786 te Kleine Klok. Daar was het klokkenrepara- Zaltbommel de Geldersch-Historische tiebedrijf gevestigd van Theunissen, Courant uitgegeven, een prinsgezind blad, waaraan o.a. Gijsbert Karel van Hogendorp bijgenaamd de "bonenbuik". De stads­ zijn medewerking verleende. poortmuren, in het Viaans "de beren" 12. Privé-archief O. Schmalhausen. genoemd, volgen daarop. We gaan links 13. GAV, bevolkingsregister 1860-1900. verder en stuiten na de stadsmuren op de 14. GAV, l/HL,8juli1883. tuin van "Pietje Pak". In het eerste huis na 15. GAV, VHL, 27 jan. 1884. In dit nummer de tuin was een kruidenierswinkel geves­ wordt medegedeeld, dat de volgende VHL tigd. Het zal niet de laatste winkel zijn die weer te Vianen gedrukt zal worden. we tegenkomen. In totaal waren er liefst 22 -16.- GAVr VHL, 1 dec, t887, - - 17. GAV, Registers van overlijden, 15 jan. 1922. winkels en zaakjes in de Buitenstad geves­ 18. Mededelingen O. Schmalhausen. tigd! Na de kruidenierswinkel volgt een 19. GAV, VHL, 11 juli 1966. pand met een naar boven gemetselde 20. GAV, VHL, 2 febr. 1983. trap. Dit was het pand van Labrie, die met 21. GAV, VHL, 9 maart 1983. Op 30 maart 1983 de stadsvroedvrouw juffrouw Prins ge­ wordt de VHL voor het eerst door de trouwd was. Rivierenpers uitgegeven. De drukker is Heusden pers BV. Op de hoek Buitenstad Zomerdijk woon­ 22. Instituut voor Perswetenschappen (l.v.P), den de dames Van Eijck. In dit hoekpand inv. nr. 4630, De Nieuwe Vijfheerenlanden, dreef de moeder met behulp van haar 13 maart 1886,17 sept. 1892,21 april 1906. twee dochters een hoedenwinkel. Nu 23. GAV, bevolkingsregister 1860-1900. steken we de Zomerdijk over. In het hoek-

26