VARIA ,- ~I

van een teruggetrokken overheid en een Rotterdammers doen het zelf vrije markt veranderden in een streven naar een ander soort overheid. De zach­ te kant van het neoliberalisme kwam Neoliberale oplossingen voor se achterstandsbuurten op: de overheid zou de minstbedeelden in de samenleving de hand reiken. Peck Stedelijke beleidsplannen voor achterstandsbuurten in de Nederlandse steden staan en Tickell noemen dit het 'roll out' neo­ sinds Paars I vol met populaire termen als resultaatgericht werken, eigen verant­ liberalisme met herontdekt overheid­ woordelijkheid, onderlinge competitie en integrale aanpak. De idealen van de verzor­ singrijpen. Het uitgangspunt bleef ech­ gingsstaat met een grote rol voor de centrale overheid verschuiven langzaam naar ter dat maatschappelijke problemen het streven naar een meer teruggetrokken overheid en decentralisatie van bevoegd­ opgelost konden worden via individuele heden naar gemeenten en bewoners. Wat komt hiervan terecht in de Rotterdamse oplossingen. praktijk? Ook in het GSB was een aantal van deze overheidsingrepen te bespeuren. De uit­ MORAC TORRANCE gangssituatie was wel anders in Nederland. Er was geen sprake van een Begin jaren negentig was er in De zachte kant van het neoliberalisme ontwikkeling van minder naar meer Nederland aanleiding voor een nieuw Deze vorm van bestuurlijke vernieuw­ overheid, maar er werd juist gezocht beleid voor stedelijke achterstandsbuur­ ing is een reactie op en tegelijkertijd naar een manier om de publieke sector ten in de vier grootste steden. De grote een voortzetting van het neoliberalisme een minder grote rol te laten spelen in werkloosheid onder de stedelijke bevol­ uit de jaren tachtig. Bij deze term den­ de maatschappij. Er kwam in Nederland king en alle bijkomende problemen ken mensen meteen aan Reagan en in de jaren negentig aandacht voor een werden aangekaart bij de ministers. Die Thatcher die in de Verenigde Staten en nieuwe aanpak van sociale problemen introduceerden in 1994 het Grote het Verenigd Koninkrijk zorgden voor door verantwoording, resultaatgericht­ Steden Beleid I (GSB). Dit beleid sloot aardverschuivingen in de maatschappe­ heid en meetbare doelstellingen ver­ aan op de herstructurering van de ver­ lijke positie van de publieke sector. De plicht te stellen in beleid voor de groot­ zorgingsstaat waar Paars I zich mee politiek-economische visie van ste steden. Deze methoden voor een bezig ging houden. Het doel van het Friedman, de neoliberale econoom bij ander soort overheidsingrijpen kwamen GSB was het vergroten van de economi­ uitstek, werd omgezet in een praktijk onder andere voort uit de derdewegpoli­ sche en sociale vitaliteit van de stad, de van een teruggetrokken overheid en het tiek van de Britse premier Blair en leefbaarheid, de publieke veiligheid, het stimuleren van de vrije markt. Het Clintons 'reinventing government'. Het ondernemersschap en de arbeidsmarkt nastreven van deze idealen door deze 'zachte' neoliberale denken maakte zijn in voornamelijk de achterstandsbuur­ twee politici leidde tot magere publieke entree in Nederland met aandacht voor ten. investeringen, het dwingen tot econo­ 'reinventing government' en 'empower­ Het GSB II werd ingesteld na de komst mische zelfstandigheid en de opkomst ment' in de ge1ntegreerde sociale, eco­ van het tweede Paarse kabinet in 1998, van de gedachte dat iedereen zelf ver­ nomische en fysieke plannen. waarin zelfs een aparte minister voor antwoordelijk is voor zijn ofhaar eigen Bestuurlijke vernieuwing werd verwe­ Grotestedenbeleid zat, Van Boxtel

JAARGANG 20 - NUMMER l - 2004 - AGORA 45 pen in bijvoorbeeld het en zijn bij de start van de MOP-opzet alleen gevraagd ideeen aan te leveren. Ze werden verder ook nau­ welijks betrokken bij het maken van de individuele SWA-plannen en zeker niet bij de uitvoering van de plannen. Zoals een opbouwwerkster in Delfshaven zich De Millinxbuurt, een achterstandswijk in De in Rotterdam-Zuid. herinnerde: ,,In het eerste jaar was Rotterdam-Zuid. iedereen hier enthousiast plannen aan eerd die zich intensief ging bezighou­ het maken, in het tweede jaar vroeg den tot problemen ih achterstandswij­ den met het sturen van de geintegreer­ iedereen zich af waar de ideeen die we ken. Nog meer clan tijdens het Bouwen de plannen in de gebieden: het Bureau hadden aangedragen iiberhaupt geble­ voor de Buurt en de Sociale Stedelijke Visie. Ook werden zes stuur­ ven waren." Bewonersgroepen hadden Vemieuwing werd de aandacht in het groepen, in ieder SWA-gebied een, het gevoel dat het extra geld gebruikt GSB I en GSB II specifiek gericht op de opgezet om alle plannen in goede werd voor onderzoek en extra personeel integratie van de aandacht voor sociale, banen te leiden. Deze groepen bevatten en juist niet voor de bewoners. Andere economische en fysieke problemen. De afgevaardigden van de gemeente, zoals bewoners stelden dat er pas hulp aan gemeente Rotterdam was enthousiast wethouders, opbouwwerkers, raadsle­ bewoners gevraagd werd nadat de plan­ over het maken van het gemeentelijke den van de deelgemeenten, beleidsme­ nen gemaakt waren. De opbouwwerk­ Meerjaren Ontwikkelingsplan Visie dewerkers van de sociale dienst, plano­ ster: ,,Als je met mensen praat dan is 2oro (MOP) met sociale, economische logen en medewerkers van de dienst het duidelijk dat de decentralisatie van en fysieke pijlers en twaalf samenhan­ stedelijke vemieuwing. Ieder 'strate­ verantwoordelijkheden naar bewoners gende programma's. Dit plan was een gisch wijkaanpak gebied' heeft ook een niet gebeurd is. Ambtenaren en experts vereiste om de reguliere subsidies te manager die de plannen van de stuur­ weten op de gebruikelijke manier nog ontvangen. Daamaast werd nog eens groep uitvoert, maar geen invloed heeft altijd wat het beste is voor de mensen." 500 miljoen euro extra vrijgemaakt op de totstandkoming van de beleids­ Ook leeft er in Delfshaven het gevoel door de gemeente Rotterdam. Zes plannen. Er zitten echter geen bewo­ dat er naast te veel controle ook soms Rotterdamse achterstandswijken wer­ ners in de stuurgroepen. sprake is van aandacht op de verkeerde den aangewezen als 'strategische wijk­ plekken. Dit alles heeft geleid tot aanpak gebieden' (SW A). Het idee was Veel woorden en weinig daden frustraties, demoralisatie en weinig

46 AGORA - JAARGANG 20 - NUMMER I - 2004 ~ .... - VARIA ~ c.>' re doelstellingen, resultaten, overeen­ teerd met de voor hen problematische Literatuurselectie stemmingen, publieke verantwoorde­ dagelijkse werkelijkheid. Als het 'empo­ Andersen, H.T & R. Van Kempen (2003) New lijkheid, effectmetingen en transparan­ werment' concept geintroduceerd wordt trends in urban policies in Europe: evidence tie bereiken met het GSB II." De wijk­ dan is een eerste voorwaarde voor het from the and Denmark. Cities manager van Feijenoord was echter niet gebruik van de term

De GSB-retoriek is er een van een ver­ nieuwde overheid met meer verant­ woordelijkheden voor bewoners, een efficientere en effectievere werkwijze en concurrentie voor overheidsgeld. Ondanks de vervaardiging van een aan­ tal interessante en goede projecten in Rotterdamse achterstandswijken is het erg moeilijk gebleken om deze verande­ ringen door te voeren. Er zijn proble­ men met de afstemming en uitvoering van ideeen en plannen. De 'zachte' neo­ liberale gedachten zijn aanwezig via de 'empowerment' en 'reinventing govern­ ment' taal van ambtenaren op het niveau van gemeente en Rijk, maar er is geen sprake van neoliberale uitvoering. Echter, wanneer beloftes worden gemaakt aan bewoners over deelname in het buurtverbeteringsproces, moet er ook hard gewerkt worden aan de daad­ werkelijke interesse in en de opname van de ideeen van bewoners in plannen. Zij zijn degenen die worden geconfron-

JAARGANG 20 • NUMMER I· 2004 · AGORA 47