Osnivač: MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE NR CRNE GORE Prvi broj publikovan: 15. JANUARA 1949. List crnogorskih prosvjetnih, kulturnih i naučnih radnika DOBITNIK „OKTOIHA” „GRLICA”, prva crnogorska periodična publikacija (Cetinje, 1835–1839) „PROSVJETA”, prvo crnogorsko pedagoško glasilo (Cetinje, 1889–1901) 1998. Broj 33 MART 2015. Izlazi mjesečno, cijena 0,80 € ISSN 0033-1686

Podgorički srednjoškolci četvrti na evropskom takmičenju iz robotike: Danilovgradska Gimnazija „Petar I Petrović Njegoš”, ovjenčana „ROBOMONT” USPJEŠNO RIJEŠIO SVE PROBLEME nagradom „Oktoih” za 2014. godinu, već gotovo pola vijeka predstavlja najznačajniji rasadnik znanja bjelopavlićkog kraja i jedan od stamenih U KORAK SA DRUGIM EVROPSKIM ŠKOLAMA stubova crnogorskog školstva NIĐE NIJE TAKO LIJEPA ATMOSFERA KAO OVĐE

■■KLJUČ U POZITIVNOJ ATMOSFERI: Sa proslave Dana škole Str. 3–5 ■■TIMSKI RAD POKAZAO REZULTATE: Ekipa „Robomonta” Str. 25 Profesor Milorad Stojović (1927–2015), jedan od najistaknutijih crnogorskih U aprilu i maju četvrti krug PISA istraživanja u Crnoj Gori intelektualaca i član prvih redakcija POD LUPOM ZNANJE ZA ŽIVOT Str. 10 „Prosvjetnog rada” ODLAZAK LJUDSKOG U Zavodu za školstvo u Podgorici organizovan stručni skup povodom UZORNIKA CRNOGORSKE 20 godina primjene projekta Aktivno učenje/nastava BREMENITE EPOHE TEMELJ SAVREMENOG KONCEPTA OBRAZOVANJA Str. 14 Str. 8 i 9

Izvanredni rezultati u vannastavnim aktivnostima učenika i profesora u Gimnaziji „30. septembar” – Rožaje USPJEH ZA USPJEHOM Str. 16 i 17 I-IV

NAŠ GOST: Dr Aleksandar Čilikov, istoričar umjetnosti, vanredni profesor Umjesto IN MEMORIAMA: Prof. Milorad Stojović o našem listu na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju, dobitnik Trinaestojulske „PROSVJETNI RAD” NIJE SAMO PROSVJETITELJSKI nagrade U PEDAGOŠKOM SMISLU, ON JE PROSVJETITELJSKI CRNOGORSKA UMJETNIČKA KULTURA SE ČESTO TRETIRA I U VISOKO STVARALAČKOJ SFERI KULTURE I NAUKE Str. I ISKLJUČIVO KAO SEGMENT NEKIH DRUGIH SREDINA Str. 33 Sekretarka Sekretarijata za kulturu i sport Glavnog grada mr Nela Savković Vukčević najavljuje obnovu spomenika vojskovođi, državniku, U organizaciji Ogranka Matice crnogorske u danilovgradskom Centru pjesniku i velikom vojvodi Mirku Petroviću, srušenom od strane za kulturu održana promocija knjige „Knjaz Danilo: Politički spisi” pristalica prisajedinjenja Crne Gore Srbiji 1918. godine, kada je i priređivača prof. dr Živka Andrijaševića detronizovana dinastija Petrović Njegoš VLADAR CRNOGORSKE IDEJE Str. 32 POVRATAK CRNOGORSKE NACIONALNE I DRŽAVNE SUSRET: Ivana Mrvaljević, glumica, direktorka Gradskog pozorišta ZNAMENITOSTI Str. I Podgorica Povodom knjige američke istoričarke o Njegošu i Crnoj Gori Nataše R. KULTURNI I OBRAZOVNI BREND KOJI SLUŽI NA PONOS Str. 28 Margulis „Njegoševa Crna Gora, Velike sile i proces modernizacije na Balkanu” u izdanju Matice crnogorske U Podgorici održana Konferencija o unapređenju sistema za osiguranje kvaliteta NJEGOŠ JE ŽELIO DA CRNU GORU PRIBLIŽI EVROPI, A OBEZBIJEDITI KVALITETNO ŠKOLOVANJE ZA SVU ĐECU EVROPU CRNOJ GORI Str. II, III Str. 15 Nikšić INTERVJU: KOMPILACIJA STEĆAKA Str. III Prof. dr Željko Jaćimović, direktor Ispitnog centra Crne Gore Iz narodne (usmene) književnosti Potarja i pljevaljskog kraja (3) JEDNA GLAVA STOTINU JEZIKA Str. IV PISA TESTIRANJE TREBA SHVATITI KAO REPREZENTACIJU ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ CRNE GORE Str. 6 i 7 AKTUELNOSTI Ministarstvo prosvjete i Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije obilježili Dan sigurnog interneta pod sloganom „Kreirajmo siguran internet zajedno” BEZBJEDNOST NA INTERNETU SASTAVNI DIO VASPITANJA I ODR ASTANJA ĐECE – Vujica Lazović, potpredśednik Vlade i ministar za informaciono društvo i telekomunikacije: „Iako živimo u društvu koje spada u red zemalja u razvoju, zahvaljujući fenomenu brzog korišćenja informacione tehnologije mi smo ravnopravni sa razvijenim zemljama. Kada je o informatičkoj pismenosti riječ, crnogorski osnovci i srednjoškolci su na nivou svojih vršnjaka u svijetu” – Marina Matijević, načelnica Odjeljenja za ICT Ministarstva prosvjete: „Uvjereni smo da bezbjednost na internetu predstavlja veoma važnu temu za sve, a posebno za đecu. Stoga, o ovoj temi nije dovoljno govoriti na nekoliko školskih časova, jer je to sastavni dio njihovog odrastanja i vaspitanja”

organizaciji Evropske ternet zajedno”. Budući da se de širom svijeta. Obilježavaju- Crnoj Gori, kao i o planovima Umreže nacionalnih cen- projekat „Osvoji internet sur- ći ovaj datum, Ministarstvo za za naredni period. tara za siguran internet (INSA- fuj pametno” realizuje tri godi- informaciono društvo i teleko- Da mladi vode računa šta postavljaju na društvenim mrežama FE), ministarstva prosvjete i in- ne, njegov cilj bio je promocija munikacije, uputilo je poruku Moramo se sačuvati ■■ formacionog društva i teleko- bezbjednog i odgovornog ko- javnosti o sve aktuelnijoj temi od ovog moćnog, stavljaju na društvenim mre- hovog odrastanja i vaspita- munikacija obilježili su dan si- rišćenja interneta, kao i savre- bezbjednosti na internetu i in- ali kvalitetnog medija žama, jer internet sve pam- nja. Ministarstvo je organizo- gurnog interneta pod sloga- menih tehnologija sa poseb- formisalo o aktivnostima koje ti. Dakle, moramo se sačuva- valo nekoliko konkretnih sa- nom „Kreirajmo siguran in- nim fokusom na đecu i mla- se sprovode na ovom polju u Obraćajući se prisutnima, ti od ovog moćnog, ali i kvali- držaja. Na primjer, organizo- prof. dr Vujica Lazović, pot- tetnog medija”, istakao je mi- vali smo edukaciju nastavni- predśednik Vlade i ministar nistar Lazović. ka, a u tom parvcu saradnja AMBASADORI SIGURNOG INTERNETA za informaciono društvo i te- On je kazao da iako živimo sa kompanijom „Majkrosoft” lekomunikacije, naglasio je da u društvu koje spada u red ze- bila je posebno korisna. Tu je ZADOVOLJNI UČEŠĆEM U PROJEKTU će do kraja ove godine inter- malja u razvoju, zahvaljjući fe- i program „ECDL za digitalnu net širom svijeta brojati tri nomenu brzog korišćenja in- Crnu Goru”. Takođe, Ministar- milijarde korisnika, te da ova formacione tehnologije mi stvo je pružilo podršku rodi- globalna mreža ne povezuje smo ravnopravni sa razvijenim teljima dodatnim uputstvima samo ljude i informacije, već zemljama. Kada je o informa- za korišćenje softvera, koji je u sve većoj mjeri predstavlja tičkoj pismenosti riječ, crno- besplatan. Osim toga, rodite- bazu znanja. gorski osnovci i srednjoškolci lji dodatne informacije mogu „Iako je procjena da sva- su na nivou svojih vršnjaka u pronaći na našem portalu, ali ke godine imamo 200 miliona svijetu. „Ekspanzija digitalne i elektronskom časopisu”, na- novih korisnika, prema mišlje- komunikacije osavremenila je glasila je Matijević. nju stručnjaka internet je mlad naš obrazovni sistem uvođe- Prema njenim riječima, medij, te ga stoga nazivaju tek njem modula i formi elektron- najveća pažnja poklonjena je rođenom bebom. Mladi i đe- skog učenja. Ipak, u tome je edukaciji učenika putem pro- ca, iako broje nešto manje od važno imati mjeru. Neka inter- jekta „Osvoji internet surfuj petine svjetske populacije naj- net ne počne da vlada nad na- pametno”. U njegovoj reali- veći su korisnici interneta. Oni ma, neka bude korisno sred- zaciji pomogli su ambasadori uče starije, jer se u digitalnom stvo u životu „, naglasio je mi- sigurnog interneta, učenici iz okruženju ośećaju sigurno i u nistar Lazović. različitih gradova, što govori prilici su da starijima prenesu On je ukazao i na dinami- o tome da je projekat realizo- moderne metode komunika- čan progres korišćenja mobil- van u cijeloj Crnoj Gori. Tako- cije. Internet postaje dio naših nih telefona. Oko 80 odsto po- đe, ona je izrazila zadovoljstvo 2 Ambasadori sigurnog interneta, učenici iz različitih crnogorskih gradova života, nezaobilazan dio po- pulacije koristi telefon koji je što će se projekat i dalje reali- ■■ slovnog okruženja. Elektron- istovremeno komunikator, na- zovati, a kao važnu novinu na- Una Bošković, učenica barske Gimnazije „Niko Rolović”, doživjela je projekat kao li- sko učenje preuzima primat u vigator, pretraživač, te je stoga javila je organizovanje kviza za jepo iskustvo koje joj je pružilo nova saznanja, poznanstva, kao i druženje. Nađa Stoli- odnosu na tradicionalne obli- pravi naziv smart uređaj. učenike, koji će biti dostupan ca, učenica nikšićke Gimnazije „Stojan Cerović” priznaje da je u početku bilo teško, jer ke ovih aktivnosti zato što po- na svim društvenim mrežama. na radionicama nijesu znali kako će njihovi vršnjaci reagovati, tačnije hoće li ih prihvati- staju sve sigurnije, zastuplje- Podrška roditeljima Majkl Malvebo, izvršni di- ti u ulozi predavača. nije i dostupnije korisnicima. rektor kompanije „Telenor”, „Vremenom smo postali predavači u pravom smislu riječi, budući da smo shvatili naj- Međutim, sve ovo nas upuću- Pozdravljajući prisutne, izrazio je zadovoljstvo što se bolji način kako da im prenesemo znanje”, objasnila je Nađa. je na veoma važno pitanje, a Marina Matijević, načelni- Crna Gora priključila akciji ko- Balša Bošković, učenik podgoričke OŠ „Sutjeska”, izazio je želju da se bavi tehnologi- to je pitanje sigurnosti u digi- ca Odjeljenja za ICT Ministar- ja se organizuje širom svijeta, jom, jer kako kaže, ona predstavlja budućnost. Volio bi da konstruiše telefone i laptopo- talnom svijetu. Naša namjera stva prosvjete, kazala je da be- dok je Adrijana Husić, PR kom- ve. Imao je podršku roditelja, koji su vremenom uz njegova uputstva počeli da koriste in- je da buduće generacije budu zbjednost na internetu pred- panije, podśetila da je u ovim ternet. Anastasija Dukić, učenica kolašinske OŠ „Risto Manojlović”, objašnjava da je radi- aktivni, a ne pasivni korisnici stavlja veoma važnu temu za projektu učestvovalo 9.200 onice veoma ozbiljno shvatila, te je stoga vježbala pred roditeljima pripremajući se. Ta- globalne mreže. Neophodno sve, a posebno za đecu. osnovaca iz 20 gradova, da su kođe, ona smatra da i roditelje treba uputiti u svijet moderne digitalne komunikacije, dok je voditi računa o tome šta tra- „Uvjereni smo da o ovoj upoznali đecu iz 70 škola, što MART je Marko Perunović, učenik podgoričke OŠ „Sutjeska” ukazao da se, zahvaljujući interne- žimo na internetu. Kao peda- temi nije dovoljno govoriti na je za njih to bilo lijepo isku- 2015 tu, mogu raditi i domaći zadaci. gog apelujem na mlade gene- nekoliko školskih časova, jer stvo.

BROJ racije da vode računa šta po- je to pitanje sastavni dio nji- Š. B. 33 U Ministarstvu prosvjete sa predstavnicima četiri vaspitnoobrazove ustanove u Crnoj Gori potpisan Ugovor o donaciji Vlade Japana ULAGANJE ZA KVALITETNIJE USLOVE BOR AVK A I R ADA ĐECE – Vesna Vučurović, pomoćnica ministra prosvjete: „Zahvaljujući sigurnim sredstvima koje je izdvojila Vlada Japana unaprijedićemo uslove boravka i rada đece u vaspitnoobrazovnim ustanovama koje brinu o njhovom odrastanju, napretku, kao i vaspitanju i obrazovanju – Pedstavnici četiri vaspitnoobrazovne ustanove izrazili zadovoljstvo rekavši da kvalitet vaspitnoobrazovnog procesa podrazumijeva prije svega adekvatne uslove rada koje je teško unaprijediti bez pomoći onih koji imaju razumijevanje i spreman duh da je pruže

Ministarstvu prosvje- nu sanitarnog mobilija- resovanja Vlade Japana. Od Ute potpisan je Ugovor o ra, zamjenu podova u ka- 1998. godine realizovano je donaciji Vlade Japana. Mu- binetima i učionicama. OŠ 35 „POPOS” donacija u Cr- safumi Kuroki, ambasador „Štampar Makarije” Podgo- noj Gori. Japana u Crnoj Gori, potpi- rica, donirana su sredstva Izražavajući zahvalnost sao je Ugovor sa predstav- u iznosu 75.393 eura za re- Vladi Japana na humanosti, nicima četiri vaspitnoobra- noviranje fasade i zamjenu Vesna Vučurović, pomoćnica zovne ustanove: Novkom 30 prozora. Za NVO „HELP” ministra prosvjete za predš- Milošević, direktoricom OŠ izdvojen je novac u iznosu kolsko i osnovno obrazo- „Njegoš” Cetinje, Milicom 57.564 eura za nabavku po- vanje, istakla je da će se za- Stanković, direktoricom OŠ lovnog autobusa i seta zim- hvaljujući sigurnim sredstvi- „Štampar Makarije” iz Pod- skih guma, dok je Ugovor o ma unaprijediti uslovi bo- gorice, direktorom NVO donaciji Dnevnom centru ravka i rada đece u vaspitno- „HELP” Klausom R. Mokom, za đecu ometenu u razvoju obrazovnim ustanovama ko- kao i Saidom Čikić, direktori- „Tisa” Bijelo Polje, određen je brinu o njhovom odrasta- com Dnevnog centra za đe- iznos od 48.280 eura za na- nju, napretku, kao i vaspita- cu ometenu u razvoju „Tisa” bavku specijalnog vozila sa nju i obrazovanju. iz Bijelog Polja. rampom, seta zimskih gu- I predstavnici ovih vaspit- Putem ovog Ugovora, ma, kao i renoviranje krov- noobrazovnih ustanova izra- Vlada Japana donira uku- nog pokrivača. zili su zadovoljstvo, rekavši pno 252.170 eura, kao po- Podśetimo, iznos japan- između ostalog da, kvalitet dršku unapređenju siste- ske pomoći od 1998. godi- vaspitnoobrazovnog proce- ma obrazovanja i socijal- ne kroz projekte za osnovne sa podrazumijeva prije sve- nih usluga u Crnoj Gori. Ta- potrebe stanovništva, uklju- ga adekvatne uslove rada ko su Ugovorom o donaci- čujući ovu donaciju, (POPOS) ZAHVALNOST NA HUMANOSTI: Sa potpisivanja Ugovora o donaciji koje je teško unaprijediti bez jama Vlade Japana OŠ „Nje- u Crnoj Gori iznosi oko 2 mi- ■■ pomoći onih koji imaju razu- goš” na Cetinju, donirana liona eura. Ukupan iznos ja- donacije imaju cilj da podr- Japana obezbjeđuje finan- jalnom razvoju zemlje. Ob- mijevanje i spreman duh da sredstva u iznosu 70.933 panske pomoći Crnoj Go- že društveni razvoj kroz pro- sijsku pomoć neophodnu za razovanje, životna sredina, je pruže. eura za rekonstrukciju sa- ri u toku ovog perioda veći jekte za osnovne potrebe realizaciju projekata koji do- zdravstvena i socijalna za- nitarnih prostorija i zamje- je od 15 miliona eura. Inače, stanovništva. Takođe, Vlada prinose ekonomskom i soci- štita glavne su oblasti inte- Š. B. AKTUELNOSTI Danilovgradska Gimnazija „Petar I Petrović Njegoš”, ovjenčana nagradom „Oktoih” za 2014. godinu, već gotovo pola vijeka predstavlja najznačajniji rasadnik znanja bjelopavlićkog kraja i jedan od stamenih stubova crnogorskog školstva NIĐE NIJE TAKO LIJEPA ATMOSFER A K AO OVĐE – Slavica Pavićević, direktorka Gimnazije: Za uspjeh i atmosferu u učionicama, holovima i dvorištu zaslužni su svi – učenici, roditelji, higijeničari, domar, nastavnici i uprava škole. To se postiže velikom posvećenošču profesiji i iskrenom radu svih zaposlenih – Slavica Pavićević, profesorica fizike: Svakodnevna razmjena iskustava iz učionice, sa seminara, saradnja u organizaciji i realizaciji svih aktivnosti u školi, kao i otvoren razgovor o problemima na koje nailazimo, neophodni su za uspješno obavljanje zadataka koji su pred nama – Nada Vujašković, pedagoškinja: Gradeći svoj prepoznatljiv imidž, svakom novom školskom godinom zaposleni u školi trude se da održe i unaprijede kvalitet svog rada. Ono što danas karakteriše našu školu jeste dobro organizovan i osavremenjen nastavni proces – Luka Janković, maturant, predśednik Đačkog parlamenta: Znajući sve ovo što sada znam – koliki je nivo obrazovanja koji stičem ovđe, kakav je odnos profesora i učenika, koliko je škola spremna da izađe u susret svima nama i kakvo je sâmo društvo u Gimnaziji, nikad ne bih doveo u pitanje odabir srednje škole i najiskrenije bih preporučio našu školu svim polumaturantima

ržavne nagrade oduvi- ze: predan rad u oblasti vla- Dobitnik najznačajnije Djek su nosile specifičan stitog djelovanja, te uspje- državne nagrade u oblasti značaj – na izvjestan način, si koji to potvrđuju, nedvo- prosvjete „Oktoih” za 2014. PRVA SVJETOVNA OBRAZOVNA USTANOVA SA IMENOM UTEMELJITELJA CRNOGORSKE DRŽAVE: Zgrada nagrađenima priznanje do- smisleno upućuju na vječi- godinu jeste Gimnazija „Pe- ■■danilovgradske Gimnazije djeljuje cjelokupno druš- to uzlaznu liniju profesio- tar I Petrović Njegoš” iz Da- tvo, u njima su istovreme- nalnog sazrijevanja. Među- nilovgrada, škola koja je ima- cu i piscu. Već 45 godina ona nim radom svih zaposlenih. nja stvaraju pozitivnu atmos- no sadržani amaneti pre- tim, kada državnu nagradu la čast da bude prva svjetov- opravdava svoje postojanje Postiže se i ozbiljnom i pri- feru za rad u učionici. Otvore- daka i očekivanja savreme- dobije jedna institucija, pa na obrazovno-vaspitna usta- visokom reputacijom koju jatnom atmosferom na času, ni razgovori na śednicama, u nih generacija, one nose još ona koja se stara o obra- nova u Crnoj Gori koja je na- uživa ne samo među stanov- izabranom muzikom koja se zbornici, kafeu ili mojoj kan- odgovornost prema proš- zovanju najośetljivije popu- zvana po utemeljitelju crno- nicima danilovgradske opšti- sluša za vrijeme odmora, cvi- celariji samo su neki od nači- losti i sadašnjosti, te obave- lacije – adolescenata, neop- gorske države, njenom pr- ne, već i u obrazovnim kru- jećem, prijatnim ambijentom na da se prevaziđu problemi zu prema budućnosti. Kada hodno je da svi nivoi njenog vom zakonodavcu, proslav- govima na nivou cjelokupne hola koji krase likovni radovi ili prepreke. Poštovanje lično- je nagrađen pojedinac, ne- funkcionisanja budu u savr- ljenom ratniku i vojskovođi, zemlje. učenika, lijepim prostorom za sti kolege, učenika, roditelja ma potrebe za dublje anali- šenoj harmoniji. vizionaru, političkom mislio- rad, nastavnim i pedagoškim najbolji su putevi do suptilnih Sredina koja je od davnina radom, otvorenošću i slobo- i kompleksih ciljeva naše pro- ulagala u obrazovanje dom. A sve to je u funkciji efi- fesije”, naglašava ona i ističe kasnog ostvarivanja nastav- načela vlastitog profesional- Prema riječima direktorke nih programa.” nog djelovanja: „Prioritet da- Slavice Pavićević, Gimnazi- jem nastavi i kontaktu sa uče- ja je imala čast, ali i odgovor- Razmjena učenika nicima, tu je i zadovoljstvo nost da se razvija u zahtjev- sa Gimnazijama u Sežani koje pruža učionica i različita noj i obavezujućoj sredini, ko- i Mostaru metodologija kojom se stiže ja je od davnina ulagala u ob- do ciljeva nastavnog procesa. razovanje, poštujući visoke Nezaobilazan segment Nostalgiju za takvom nepred- standarde obrazovno-vaspit- koji omogućava kontinuiran vidljivom ljepotom ostvaru- 3 ne profesije. napredak jedne škole jesu i jem i sada na oglednim časo- „Zbog bogate tradicije projekti u cilju poboljšanja vima koje pośećujem. Često danilovgradske gimnazije, te nastave, te afirmisanja vanna- ostvarujem kontakte sa uče- zbog činjenice da u njoj ra- stavnih aktivnosti. nicima koji imaju problem na dim od samog početka, na- „Izdvajam projekat iz IPA inicijativu odjeljenskih starje- grada 'Oktoih' za mene pred- – Jadranska regija, koji nam šina, ili roditelja, ili samih uče- stavlja najveću počast i pri- je omogućio razmjenu uče- nika. Takođe, volim da razgo- znanje čitavom kolektivu”, nika. Gosti su nam bili uče- varam i sa dobrim učenici- priznaje ona, te navodi koji je nici iz Gimnazije u Sežani, ma – inicijatorima inovacija to ključ uspješne radne sredi- a naši učenici boravili su tri ili programa koji se realizuju ne: „Za uspjeh i atmosferu u mjeseca u Sežani i Mostaru. u školi. Takav način rada me učionicama, holovima i dvo- Program smo ostvarili u sa- ispunjava i vraća učionici. Za rištu zaslužni su svi – učeni- radnji sa Zavodom za škol- Gimnaziju me veže čitav moj ci, roditelji, higijeničari, do- stvo, mentorstvom se veo- radni vijek, kolege, razgovo- mar, nastavnici i uprava ško- ma uspješno bavila profe- ri o filmovima, knjigama, um- MART le. To se postiže velikom po- sorica Oljenka Zuber. Uče- jetnosti, filozofiji… o prijatelj- 2015

KLJUČ U POZITIVNOJ ATMOSFERI: Sa proslave Dana škole svećenošču profesiji i iskre- nici su pratili programe tre- stvu i vremenu koje prolazi a BROJ ■■ ćih razreda i veoma aktiv- nemjerljivo je, bez obzira na no se uključili u sprovođenje čas od 45 minuta.” 33 Nastavni aktivi vannastavnih aktivnosti, po- sebno sportskih i muzičkih. Zapaženi rezultati učenika Jezička barijera brzo je sa- Luke Glomazića LIKOVNO, MUZIČKO I FIZIČKO VASPITANJE vladana, mladi iz Sežane su za Dan škole u holu pjevali Uspješan kolektiv jedan Kada je riječ o aktivnostima vezanim za likovnu umjet- stvom profesorice Tine Janković. Hor je nastupao i van ško- našu himnu. Uz pomoć pro- je od najznačajnijih stubova nost, pored pripreme izložbe za Dan škole, učenici sa pred- le. Profesorica Janković ulaže mnogo truda da učenike upo- fesorice Tine Janković, naš svake organizacije. To naroči- metnim nastavnikom idu i u pośetu lokalnim izložbama, zna sa različitim muzičkim instrumentima. Pored toga, uče- hor je uzvratio pjesmom na to dolazi do značaja kod vas- van škole i van Danilovgrada. Aktiv, takođe, ima i odličnu nici pośećuju brojne koncerte. slovenačkom jeziku. I u obra- pitno-obrazovnih ustanova, saradnju sa danilovgradskom galerijom. Ove godine orga- Aktiv učestvuje i u pripremi jesenjeg i proljećnjeg zovnom kontekstu razmjena đe od doprinosa cjelokupnog nizovao je i modnu reviju, đe su učenici izrazili svoju kre- krosa. Tu su angažovani profesori fizičkog vaspitanja: je dala prave rezultate – na- kolektiva umnogome zavisi ativnost. U svemu tome pomogla im je profesorica Ljilja- Marijana Stefanović, Radoš Čukić i Dane Žegarac. Uče- ši učenici u Sloveniji su po- budućnost onih zbog kojih na Kolundžić. nici, uz to, učestvuju i u uličnim trkama u Danilovgradu i red nastavnog procesa ima- škola i postoji – učenika. Pro- Aktiv je takođe angažovan u spremanju hora koji je pre- Podgorici. Na atletskim takmičenjima oni postižu zavid- li planinarenje, izlete, uspješ- fesorica fizike u danilovgrad- poznatljiv po svojim nastupima za Dan škole, pod rukovod- ne rezultate. no su savladali nastavne sa- skoj Gimnaziji Svetlana Niko- držaje i sa mnogo lijepih uti- lić podśeća da ova škola važi saka i poznanstava se vratili za jedno od najboljih pripre- ISTORIJA I GEOGR AFIJA kući. Učenici koji su bili gosti mnih polazišta za fakultete. mostarske Gimnazije bili su „Interesovanja naših uče- Ovaj aktiv radi u kontinuitetu od osnivanja Gimnazije. nike na takmičenja, na kojima oni postižu zapažene rezul- smješteni u Internatu Ujedi- nika mnogobrojna su i ra- Čine ga profesori Tatjana Šaletić, Vanja Šćepanović i Ivan tate. Učenici zajedno sa profesorima pośećuju muzeje, ga- njenih svjetskih koledža, pa znovrsna, tako da među nji- Stanišić. U okviru Aktiva postoje sekcije koje rade refera- lerije, pozorišta, arhive i preko jednodnevnih izleta upozna- su samim tim donijeli izuzet- ma uvijek ima i onih koji su te, te učestvuju u obilježavanju značajnih datuma iz istori- ju istoriju i geografiju Crne Gore. na iskustva i prijateljstva dru- zainteresovani za fiziku i je. Profesori ovog aktiva sa zadovoljstvom šalju svoje uče- žeći i učeći sa vršnjacima iz druge prirodne nauke. U po- cijelog svijeta. Ovaj projekat sljednje vrijeme sve ih je vi- unio je inovativni duh i do- še, što dokazuje činjenica da MATEMATIK A prinio sveukupnoj atmosferi smo ove godine imali pove- njegovanja različitosti”, isti- ćano interesovanje za izbor- Okosnicu aktiva matematike dugo su činili profesori zaklјučaka i preporuka za ispravlјenje ili uspješnije relizo- če Pavićević. ne predmete iz oblasti pri- Vidoje Pavićević, Jugoslav Blagojević i Miloje Aranitović, vanje redovnih, dopunskih i dodatnih programa. rodnih nauka, pa i fizike. Ta- a sada su tu i njihove mlađe kolege: Jelena Pajović, Ta- „Sâma činjenica da učenici biraju predmete u kojima Čas traje 45 minuta, kođe je povećano intereso- nja Šutović, Miomir Brajović i Janko Vujović. Nastava se su nadareni rezultira visokom srednjom ocjenom, uglav- ali stvara nemjerljivo vanje za rad u naučnoj sekci- izvodi u osavremenjenim kabinetima, uz pomoć moder- nom stoprocentnom prolaznošću učenika i mogućnošću prijateljstvo ji, u okviru koje učenici mo- nih metoda, korišćenje razne računarske opreme i ogled- da se nakon savladanog redovnog gradiva izučavaju mo- gu samostalno da realizuju nih sredstava. Ovakvi uslovi, uz veliku radnu angažova- derniji informatički i matematički sadržaji. Dva savreme- Kao dugogodišnja uprav- svoje projekte i razmjenjuju nost predmetnih nastavnika, dobar su osnov da učeni- na kabineta informatike, računarska oprema koja omogu- nica jedne uspješne škole, iskustva. Najistaknutiji među ci danilovgradske Gimnazije uče matematiku sa razumi- ćava organizaciju časa prikazivanjem animacija i slajd sa- Slavica Pavićević ukazuje na njima svakako je Luka Glo- jevanjem i zainteresuju se za dodatnu nastavu i izbor- držaja, te nadasve visoko-stručno izvođenje nastave, daju stvari koje rad čine prijatnim, mazić, učenik trećeg razre- ne predmete. nam za pravo da se predstavimo kao aktiv koji dostiže vi- a atmosferu zdravom. da, koji je u prethodne dvije Na stručnim aktivima dominira iskren kolegijalni od- soke evropske standarde rada u učionicama”, ističe profe- „Međuljudski odnosi u ko- godine postigao zapažene nos, kritičko i samokritičko analiziranje rada, izvođenje sor Janko Vujović. lektivu, kolegijalna saradnja u rezultate: 2013. godine osvo- aktivima, povremena druže- jio je prvo, a 2014. AKTUELNOSTI

Rad Đačkog parlamenta Fond „Tomo Dragović” daje nagradu VEZA UČENIK A I ŠKOLSKOG KOLEKTIVA učeniku generacije, a šestoro najboljih učenika dobija stipendiju Opštine Luka Janković, predśednik Đačkog parlamenta: Moram istaći da imamo odličnu saradnju sa kolektivom škole, a naroči- Danilovgrad to sa direktoricom Slavicom Pavićević, koja uvijek ima vremena da popriča sa nama, da podrži naše ideje i da nas posavjetuje OVE GODINE NAJBOLJA Bez uspješnih učenika nema ni uspješne škole. Zato do- „Ono čime se možemo pohvaliti jeste efikasno i brzo stignuća učenika danilovgradske Gimnazije čine nemjerljiv rješavanje svih problema koje imaju učenici, nebitno da li MILICA VOJINOVIĆ doprinos osvajanju nagrade „Oktoih”. Jedan od najvrijed- su to individualni ili neki koji se odnose na veću grupu uče- nijih pregalaca među njenim đacima svakako je i maturant nika. Moram istaći da imamo odličnu saradnju sa kolekti- Danilovgradska gimnazija gaji i jednu posebnost: Luka Janković, predśednik Đačkog parlamenta. vom škole, a naročito sa direktoricom Slavicom Pavićević, naime, najveći broj njenih učenika čine đeca iz Podgo- „Mislim da nagrada ‘Oktoih’ i meni i svima u ško- koja uvijek ima vremena da popriča sa nama, da podrži na- rice, što ovu ustanovu afirmiše kao mjesto spajanja uče- li predstavlja krunu nečega sto je ova Gimnazija stvara- še ideje i da nas posavjetuje”, kaže on. „Mi u Parlamentu od- nika iz različitih miljea. Direktorka naglašava da je nji- la kroz više decenija postojanja. Iskreno, bio sam skepti- lučili smo da budemo incijatori i organizatori akcija pomo- hova saradnja tradicionalno dobra jer je „odavno preva- čan kada je riječ o nastavku školovanja u gimnaziji, jer ni ći i kulturnih događaja u školi. Prvo smo krenuli sa obilje- ziđen stereotip da je provincijalizam karakteristika ma- sam nijesam znao sta ću, i u tom trenutku glavnu ulogu žavanjem svjetskih dana: borbe protiv HIV-a, borbe protiv lih sredina”. odigrala je moja majka koja je isključivo bila za upis u Gi- karcinoma, protiv nasilja nad ženama, borbe protiv puše- „Naši učenici su gimnazijalci sa elitističkim duhom, mnaziju ‘Petar I Petrović Njegoš’. Znajući sve ovo što sada nja, alkoholizma i narkomanije. Bavili smo se i raznim akci- bez obzira na mjesto iz kojeg putuju do škole. Naravno, znam – koliki je nivo obrazovanja koji stičem ovđe, kakav jama – organizovali smo tri akcije sakupljanja odjeće i igra- tu koheziju među njima podstiču i profesori, odjeljenske je odnos profesora i učenika, koliko je škola spremna da čaka, a sav sakupljeni materijal predali smo Crvenom kr- starješine, zaposleni u školi. Poseban podsticaj naši uče- izađe u susret svima nama i kakvo je sâmo društvo u Gi- stu. Vjerovatno najuspješnija akcija jeste sakupljanje nov- nici dobijaju od lokalne uprave, predśednika Brana Đura- mnaziji, nikad ne bih doveo u pitanje odabir srednje ško- ca za žrtve poplava u regionu. Kasnije smo organizovali ak- novića koji svakog 9. decembra prima i nagrađuje odlič- le i najiskrenije bih preporučio našu školu svim poluma- cije sakupljanja novca za osobe kojima je bila hitna hirur- ne maturante knjigom, a lučonoše i knjigom i novčano. turantima”, kaže Luka. ška intervencija, novac se prikupljao kako za učenike iz ško- Naši najbolji učenici (njih šestoro) dobijaju stipendije od On ocjenjuje da najveći značaj Đačkog parlamenta le- le tako i za ljude širom Crne Gore. U planu imamo promo- Opštine Danilovgrad. Pored toga, đak generacije dobija ži u tome što se kroz njegovo djelovanje ostvaruje indirek- visanje kulturnih dešavanja. Jedno od takvih jesu i pjesnič- 1000 eura iz Fonda „Tomo Dragović”. Prije nešto više od tna veza između učenika i školskog kolektiva. ko veče i predstava.” deset godina u našoj školi ustanovljen je taj Fond, koji je upriličio sin Toma Dragovića, Branko. Sada je to nastavi- la Brankova supruga Deidre, profesorka na Sidnejskom Obaveza u pogledu univerzitetu engleskog jezika, koja je na desetoj proslavi NOVČANI DIO budućnosti lično uručila nagradu najboljem učeniku generacije. Ove godine je tu nagradu dobila Milica Vojinović. Ponosimo NAGR ADE Ni profesor crnogorskog se tim učenicima i pratimo njihov život i rad nakon zavr- jezika i književnosti Miro- šene škole. Svih deset nagrađenih učenika i dalje su izu- ZA JAČANJE slav Minić ne krije zadovolj- zetno uspješni u svojim oblastima”, kaže ona. stvo zbog činjenice da je ško- KOLEGIJALNIH la u kojoj radi sa najvišeg ni- voa prepoznata kao kvalite- ODNOSA tan rasadnik znanja. „Nagrada predstavlja po- Najviše državno priznanje podra- tvrdu cijelom kolektivu za ve- zumijeva i novačnu nagradu. Direk- liki trud, požrtvovanje, ljubav, torka danilovgradske Gimnazije odlu- profesionalizam, ali i obavezu čila je da taj dio nagrade uloži u jača- da svi nastavimo tim putem. nje kohezije među kolegama. U vremenima kada roditelji „Nikada nijesmo bili bliži cilju da naporno rade, kada sve ma- kolektivno otputujemo u veliki svi- nje imaju vremena da se bave jet. Odluka da novčani dio nagrade svojom đecom, kada mladi ži- ‘Oktoih’ utrošimo na put u Rim je- ve u virtuelnim svjetovima sa ste ulaganje u kadar, u energiju ko- jedinim prijateljima na druš- ju treba obnoviti spoznajama koje tvenim mrežama, smatram 4 mogu dati samo putovanja. To či- da je uloga nastavnika važni- nimo kako ne bismo sasvim upali u ja nego ikad do sada. Ne sa- klopku virtuelnih svjetova”, ocjenju- mo što moramo da ih učimo je ona. RAD KOJI ISPUNJAVA: Slavica Pavićević predviđenom planu i progra- ■■ mu, da savladaju sve moguće zadatke, moramo i da na naj- četvrto mjesto na Olimpijadi na razmjena iskustava iz uči- Sekcije, izleti… ljepši mogući način utičemo znanja”, ističe ona, navode- onice, sa seminara, saradnja na njihove stavove, da budu ći i karakteristike kvalitetne u organizaciji i realizaciji svih Osvrćući se na svoja rad- humani, obrazovani, ozbiljni međukolegijalne atmosfere: aktivnosti u školi, kao i otvo- na iskustva, Nikolić naglašava i samosvjesni ljudi”, kaže on. „Svakako da su za uspješno ren razgovor o problemima dobru organizaciju, prijatne funkcionisanje nastavničkog na koje nailazimo, neophod- uslove za rad, te marljiv ko- Kad radni dan počne USPJEH NA OLIMPIJADAMA ZNANJA: Luka Glomazić kolektiva neophodni, prije ni su za uspješno obavljanje lektiv sa direktorkom Paviće- raspravom o Borhesu, ■■ svega, međusobno uvažava- zadataka koji su pred nama. vić na čelu. Takvo stanje mo- Kamiju, Bulgakovu, uživa u diskusijama. Pa zami- tanjem, strast koja spasava od nje i tolerancija. To je predu- Ako kolektiv dobro funkcio- že samo biti podstrek za dalji Pekiću, Kišu… slite kad vam radni dan počne svakolike duhovne ljenosti.” MART slov dobre komunikacije koja niše, to se prenosi i na uče- lični i profesionalni napredak. raspravom o Borhesu, Kamiju, 2015 je, opet, osnova dobre sarad- nike i u školi vlada pozitivna „Što se tiče planiranih Svakodnevna komunika- Bulgakovu, Pekiću, Kišu…”, po- Saradnja sa Domom

BROJ nje u kolektivu. Svakodnev- atmosfera.” vannastavnih aktivnosti, one cija sa mladima donosi mno- jašnjava Minić. „Ali, nema dana kulture u Danilovgradu, su usmjerene prvenstveno ga zanimljiva iskustva: kreati- da se ne pripremam za nasta- CNP-om, KIC-om „Budo 33 ka povećanju interesovanja van profesor nalik je dirigen- vu, jer predavanje prvenstve- Tomović”… ŠKOLA BOGATE TR ADICIJE učenika za nastavu fizike, bilo tu koji uvježbava mladi, ta- no mora biti zanimljivo, a uče- kao obavezni, bilo kao izbor- lentovani orkestar. Odgovor- nici, naravno, traže da im neko I on potencira dobru Škola je prošla kroz pet reformskih faza. Uprkos ni predmet. Već sam pome- na je to pozicija, ali i nepresu- ‘osigura’ uživanje prilikom su- atmosferu kao jedan od naj- nula da u školi postoji sekci- šan izvor lične i poslovne sa- sreta sa velikim djelima, da im važnijih preduslova kvaliteta svakoj od njih, bila je dovoljno referentna i ja i u narednom periodu smo, tisfakcije. najavi uzbudljive zaplete, ču- cjelokupne škole. vitalna da sačuva svoju integralnost, ali i da u okviru aktiva, planirali da „Uživam u takvom okruže- desna putovanja tuđim živo- „Radim trinaest godina, podrži i iznese inovativnost i promjene. unaprijedimo njen rad. U pla- nju. Smatram da imam najljep- tima. Zato često tragam za in- promijenio sam nekoliko ‘fir- nu su i izleti, na kojima ćemo ši i najzanimljiviji posao, ali i ve- ventivnim i produktivnim me- mi’, od toga dvije škole i ni- Gimnazija „Petar I Petrović Njegoš” osnovana je 1970. spojiti ugodno i korisno. Rea- oma važan i odgovoran. Jedan todičkim rješenjima. Želim da đe nije bila tako lijepa atmos- godine. Rad je počela sa dva odjeljenja, kao područno lizacija ovih aktivnosti ne za- sam od rijetkih iz mog društva zavole književnost, da shva- fera. Naravno, prvenstveno odjeljenje podgoričke Gimnazije „Slobodan Škerović”, visi samo od nas, ali ćemo se, koji nikad neće reći da im se te koliko je divno čitati knjige. radna, ali i prijateljska – i to je već 1973. godine se osamostalila, a školske 2014/2015. kao i do sada, truditi da se na- ne ide na posao, da jedva če- Pravom preporukom zasigur- ono što je najvažnije. Sa ko- godine ima 600 učenika, 18 odjeljenja i radi u jednoj še ideje ostvare”, kaže Nikolić. kaju vikend, koji od rane zore no će se probuditi strast za či- legama i direktoricom škole smjeni (od 8 do 14 sati). Nastavu izvodi 35 kvalitetnih obožavam da pričam o knji- profesora. ževnosti, filmovima, likovnoj Škola je prošla kroz pet reformskih faza. Uprkos sva- umjetnosti, ali se ne ustru- koj od njih, bila je dovoljno referentna i vitalna da sa- čavam da pitam i za savjete, čuva svoju integralnost, ali i da podrži i iznese inovativ- da ponekad razriješim nedo- nost i promjene. umice. Od njih svakodnevno Peta faza počinje 2005/2006. opštom gimnazijom, vidim šta je profesionalizam, bez smjerova, ali sa izbornim predmetima, koja nudi uče- koji podrazumijeva i huma- niku slobodu u prepoznavanju sebe i izgradnji budućno- nost i toleranciju. A ono što sti. Profesionalni razvoj nastavnog kadra na brojnim se- je najvažnije, zbog ovakvog minarima u školi i van nje, u saradnji sa Ispitnim centrom ambijenta znam da radim i Zavodom za školstvo, a pod ingerencijom Ministarstva pravu stvar i da je profesor- prosvjete i novim udžbenicima Zavoda za udžbenike, vi- ska profesija čarobna”, ka- šestruko obezbjeđuje uspjeh novoj reformi. že on. Kroz učionice škole od osnivanja do danas prošlo je Minić se posebno osvrće 5128 učenika. Najveći broj njih su afirmisani profesori, na značaj vannastavnih ak- pravnici, ekonomisti, inženjeri, ljekari, književnici, novi- tivnosti. nari, likovni i dramski stvaraoci, javni radnici, dobre za- „Moje kolege i ja mno- natlije. Iz godine u godinu sve je više učenika zaintere- go radimo i van časova. Če- sovanih za danilovgradsku Gimnaziju. sto idemo sa učenicima na Reputaciji i afirmaciji škole doprinjeli su, pored na- predstave, koncerte, pośeću- stavnog kadra, svojim rukovođenjem i direktori: Vukašin jemo razne kulturne manife- Radulović, njen utemeljivač i upravnik do 1982. kada je stacije. Pripremamo časopis, izabran za predśednika Opštine Danilovgrad, zatim Sve- predstave, koncerte, izložbe, tislav Bakić koji rukovodi školom od 1982. do 1999. kada modne revije… Imamo sjajnu je izabran za direktora Gimnazije „Slobodan Škerović”, te saradnju sa Domom kulture u Vidoje Pavićević, direktor od 1999. do 2007. kada je iza- Danilovgradu, Crnogorskim bran za potpredśednika Opštine Danilovgrad. narodnim pozorištem, KIC- ■■SARADNJA UČENIKA I NASTAVNIKA: Luka Janković i Miroslav Minić om „Budo Tomović”, kaže on. AKTUELNOSTI Na Ekonomskom fakultetu u Podgorici održano Državno takmičenje učenika osnovnih i srednjih škola NADMETALO SE 747 UČENIK A

■■DOBRI KOLEGIJALNI ODNOSI: Dio kolektiva Sa knjižarom „Karver” radionice kreativnog pisanja Riječ profesora

„Sa knjižarom „Karver” Nada Krivokapić, profesorica ruskog već dvije godine imamo od- jezika: ličnu saradnju. Maturanti idu na radionice kreativnog pisa- PROMOVISANJE LJEPOTE nja koje sa Varjom Đukić vo- de Ognjen Spahić i Vladimir CRNOGORSKE TR ADICIJE Đurišić. Naša gimnazija je dio SEECEL-ovog projekta, regio- U Gimnaziji radim 34 godine. Uspjela sam da učenici- nalnog centra za razvoj pre- ma pokažem da je ruski jezik lijep svjetski jezik i da su na duzetničkih kompetencija, pa njemu napisana remek djela svjetske književnosti. Mo- smo jedna od četiri pilot ško- ji učenici ruski jezik vole i znaju. Dokaz za to su osvoje- le đe se primjenjuje predu- na visoka mjesta na državnim takmičenjima, veliki broj zetništvo u okviru svih pred- maturanata koji biraju ruski jezik kao izborni predmet meta”, navodi Minić. i onih koji idu na studije đe se po znanju ruskog jezika U SKLADU S NASTAVNIM PROGRAMIMA: Detalj sa takmičenja Pedagoškinja Nada Vu- prepoznaje škola iz koje dolaze. Ove školske godine ima- ■■ jašković ukazuje na činjenicu mo odjeljenje prvog razreda koje je odabralo ruski jezik a Ekonomskom fakul- zredu. Srednjoškolci su se srednjoškolca. Oni su se ta- da Gimnazija „Petar I Petrović kao treći strani jezik. Kao predśednik Odbora za prosla- Ntetu u Podgorici odr- takmičili iz matematike, fi- kmičili u rješavanju zadata- Njegoš” još od svog nastanka vu Dana škole učestvujem u svim kulturnim aktivnosti- žano je Državno takmiče- zike, hemije, biologije, pro- ka koji proizilaze iz nastav- veliku pažnju poklanja kvali- ma, đe je posebno bila zapažena predstava povodom nje učenika osnovnih i sred- gramiranja, istorije i stra- nih programa devetogo- tetu nastave. četiri decenije postojanja Gimnazije „Omaž Petru Petro- njih škola iz prirodnih nau- nih jezika u IV razredu, dok dišnje osnovne škole, od- „Gradeći svoj prepoznat- viću Njegošu” i prošlogodišnji program u kojem su uče- ka, stranih jezika i istorije, su se iz geografije nadme- nosno gimnazijskog školo- ljiv imidž, svakom novom go- nici pokazali da znaju i vole vrijednosti i ljepotu crnogor- koje je organizovao Ispitni tali učenici II razreda. Škole vanja, a u saglasnosti sa in- dinom zaposleni u školi tru- ske tradicije. Kao odjeljenski starješina nastojala sam da centar. su za takmičenje mogle pri- formatorom koji je objav- de se da održe i unaprije- učenicima pokažem što više, pa smo često zajedno išli Osnovci su se takmičili javiti i učenike nižih razreda, ljen na veb stranici Ispit- de kvalitet svog rada”, navo- u pozorište, na izložbe, na izlete po Crnoj Gori i van nje. iz matematike u VI razredu ukoliko su učenici dodatnim nog centra. Za takmičare di ona. „Ono što danas ka- i IX razredu, dok su se iz fizi- radom savladali predviđeni čiji je maternji jezik alban- 5 rakteriše našu školu jeste do- Miloje Aranitović, profesor informatike: ke, hemije, biologije, engle- program i osvojili nagradu ski testovi su bili adekvatno bro organizovan i osavreme- skog, ruskog, francuskog, na školskom takmičenju. prevedeni. njen nastavni proces. Pozitiv- PR AĆENJE SAVREMENIH italijanskog i njemačkog je- Na takmičenju su uče- na atmosfera u školi, koja se zika takmičili samo u IX ra- stvovala 484 osnovca i 263 N. N. podstiče dobrim odnosima TEHNOLOGIJA na relaciji nastavnik-nastav- nik, nastavnik-roditelj, na- stavnik-učenik, učenik-uče- U našoj školi velika pažnja se posvjećuje korišćenju i nik, pomaže da naše učenike razvoju IC tehnologija. Učenici, pored redovne nastave U Kelnu pokrenut projekat učenja maternjeg jezika pod nazivom ne samo obrazujemo, već im iz predmeta Informatika, imaju mogućnost odabira oba- „Družimo se – kilometri nijesu prepreka” i pomognemo da se izgrade veznih izbornih predmeta u II, III i IV razredu. To su izbor- u ličnosti koje imaju izgrađe- ni predmeti Poslovna informatika, Računske i Web pre- ne vaspitne i estetske vrijed- zentacije i Algoritmi i programiranje sa kojim se dopu- KOR AK BLIŽE M ATICI nosti, da kod učenika njegu- njava maturski standard za predmet Informatika. Učeni- jemo ideje i vrijednosti mul- ci se veoma rado opredjeljuju za ove programske sadr- Emira M. Ličina, predśednica udruženja MonteKöln: Vjerujemo da pisma koja MART tikulturalnosti i tolerancije.” žaje, tako da u svakoj školskoj godini imamo tri do četi- šalju đeca iz dijaspore mogu takođe doprinijeti novim druženjima, iskustvima 2015 ri obrazovne grupe učenika za ove predmete. Osim re- BROJ Stalna edukacija profesora dovne nastave, naša računarska učionica svakodnevno i u najmanju ruku upoznavanju vršnjaka koji žive neđe tamo ‘iza brijega’ – je na raspolaganju učenicima za realizaciju raznih vanna- naši su, a opet nijesu sa nama 33 Otvorenost nastavnih stavnih aktivnosti. U njoj se redovno prezentuju različiti programa i obavezni izborni obrazovno-vaspitni sadržaji od strane mnogih nevladi- sadržaji koje je donijela refor- nih i drugih organizacija, a tu je i prezentovanje gotovo druženje iseljeni- ma obrazovanja pružaju mo- svih fakulteta našim maturantima. Od kontakata sa dru- Uka MonteKöln iz gućnost za odličnu saradnju gim ustanovama ističe se izvanredna saradnja sa Zavo- njemačkog grada Kel- sa lokalnom i širom sredinom dom za zapošljavanje Crne Gore, jer svake godine obu- na pokrenulo je proje- čije potencijale Škola mak- čimo jednu ili dvije grupe njihovih kandidata iz oblasti kat učenja maternjeg je- simalno koristi u realizaciji informatike i engleskog jezika. zika pod nazivom „Dru- određenih nastavnih i vanna- žimo se – kilometri nije- stavnih sadržaja. su prepreka”. Cilj projek- „Škola daje mogućnost vijeće u velikom broju čine turskog standarda, nego, ka- ta jeste unapređenje zna- učenicima da se opredjeljuju njeni bivši vrhunski đaci. Pro- ko kažu, ‘zato što im ove na- nja maternjeg jezika kroz prema svojim ličnim afiniteti- fesor filosofije i sociologije uke profinjuju dušu i rafinišu komunikaciju među đe- ma i tako nadograđuju svoja Živko Kekić kaže da je takva ukus’. To je profesorima ovog com istog ili približnog znanja iz oblasti koja je njima ustanova, smještena između stručnog aktiva na čast.” uzrasta iz dijaspore i Cr- najzanimljivija. Bez obzira iz dvije velike gimnazije (pod- On ističe kako đaci na ma- ne Gore. kog grada dolaze naši učenici, goričke i nikšićke), imala pra- turskom ispitu i docnije na Tim povodom, Udru- oni ovu školu doživljavaju kao vo samo na velike uspjehe. prijemnim ispitima i studija- ženje je uspostavilo kon- svoju. Na koncu, velika pa- „Na to je obavezivala kul- ma postižu izvanredne rezul- takt sa Osnovnom ško- žnja u školi poklanja se i stal- turna tradicija ovoga kraja, tate. lom „Rifat Burdžović Tr- noj edukaciji profesora, koji, gdje žive gospodstveni i mu- „To potvrđuju inspekcijski šo” iz Bijelog Polja i do- osim prisustva, različitim vi- dri ljudi, obavezivalo je veliko izvještaji i povratne informa- govorilo buduću sarad- dovima predavanja organizo- ime koje nosi i odgovornost cije sa fakulteta. Čast nam je nju koja podrazumijeva vanim od strane nadležnih in- prema đacima, najvećem bla- da je godinama najveći broj da đaci iz ove škole pišu i stitucija i tima za profesional- gu koje se slivalo u njene uči- studenata na filosofiji, soci- šalju pisma đeci crnogor- ni razvoj na nivou škole, svoja onice. Ovđe se ulazi gotovo ologiji i psihologiji u Nikšiću skih iseljenika u Njemač- iskustva razmjenjuju i organi- ‘pobožno’, poštuje se njen ko- dolazio iz ove škole. Naši đa- koj, što će doprinijeti nji- zovanjem uglednih i oglednih deks. U mnogim kabinetima ci imaju na raspolaganju ve- hovoj socijalizaciji i dru- časova”, naglašava Vujašković. inventar traje po dvije deceni- liki korpus predmeta, pa im ženju. je bez ijednog ožiljka”, pojaš- je omogućeno da biraju pre- „Mišljenja smo da ta Profesor Živko Kekić: njava on, dodajući: „Kabinet za ma svojim sklonostima i inte- dopisivanja mogu do- POVEZATI ĐECU IZ CRNE GORE I DIJASPORE: Emira M. Ličina Kabinet za filosofsku filosofsku grupu predmeta đa- resovanjima. U tom smislu je prinijeti đeci ovđe u di- ■■ grupu predmeta đaci ci već odavno nazivaju Akade- ova škola pravo srednjoškol- jaspori, mogu im približiti ljava, stavlja na papir i hitro ku upoznavanju vršnjaka već odavno nazivaju mija (po staroj Platonovoj filo- sko sveučilište. Roditelji naših ono što oni propuštaju i na upućuje poštom svom prija- koji žive neđe tamo ‘iza bri- Akademija sofskoj školi). Tu se izučavaju, đaka su zadovoljni, pa Gimna- taj način ovdašnja đeca mo- telju u Njemačkoj. Naravno, jega’ – naši su, a opet nijesu poštuju i vole filosofija, logika, ziju „Petar I Petrović Njegoš” u gu naučiti neke stvari ko- nije nam želja da dopisiva- sa nama”, ističe predśednica Razvoju Škole naročito su etika, sociologija, sociologija Danilovgradu nazivaju ‘crno- je mi kao roditelji možemo nja koriste samo jednoj stra- udruženja MonteKöln Emira doprinosili svršeni studen- kulture, psihologija, pojedinac gorski srednjoškolski Oksford’ prepričati, ali ni približno ni, mi svakako vjerujemo da M. Ličina i dodaje da im je ti velikih univerziteta neka- u grupi, građansko obrazova- i ‘crnogorska srednjoškolska stvoriti realnu sliku koliko pisma koja šalju đeca iz di- želja da projekat prošire i na dašnje Jugoslavije (beograd- nje i evropske integracije. Na- Sorbona’”, zaključuje on. to može učiniti jedno pismo jaspore mogu takođe do- ostale škole iz Crne Gore. skog, sarajevskog i drugih), a ši đaci rado biraju ove izborne pisano rukom đeteta koje u prinijeti novim druženjima, njeno današnje nastavničko predmete, ne samo zbog ma- N. N. ovom momentu to proživ- iskustvima i u najmanju ru- N. N. INTERVJU Prof. dr Željko Jaćimović, direktor Ispitnog centra Crne Gore PISA TESTIR ANJE TREBA SHVATITI K AO REPREZENTACIJU CRNE GORE − Obrazovne institucije formirale Komisiju za kvalitet, koja se, između ostalog, bavi PISA testiranjem. − Pokušavaćemo da svake godine apliciramo i steknemo uslov da naši učenici iz svih predmeta iz koji se takmiče pođu na međunarodne olimpijade − I više nego što možemo podržavamo nadarene učenike − Čekamo da Univerzitet usvoji Pravilnik o upisu na prvu godinu studija. tj. da univerzitetske jedinice preciziraju koji su to predmeti od važnosti za nastavak studija kako bi ih učenici tokom trećeg i četvrtog razreda izučavali kao izborne − Ima velikih razlika u ocjenama na maloj maturi i u školi − Prema Zakonu o nacionalnim stručnim kvalfikacijama, Ispitni centar je zadužen za testiranja kandidata i obuku licenciranih ispitivača − Posebno želim da istaknem da je saradnju svih obrazovnih institucija forsirao bivši ministar prosvjete Slavoljub Stijepović

„Prosvjetni rad”: Među Drugi važan faktor ko- gramima, a 2018. godine Pripremanje učenika mnogobrojnim aktivnosti- ji je uticao na rezultat na- svi učenici petanestogodiš- za međunarodne Prof. dr Željko Jaćimović rođen je 1966. godine u Bi- ma Ispitnog centra je i spro- ših učenika jeste činjeni- njaci steći će svoje obrazo- olimpijade jelom Polju, gdje je završio osnovnu i srednju školu. Di- vođenje međunarodnog PISA ca da naši đaci i nastavnici vanje po reformisanim pro- plomirao je na Odsjeku za hemiju Prirodno-matemati- testiranja. Na dosadašnjim nemaju često priliku da vi- gramima pa ih onda može- „Prosvjetni rad”: Državno kog fakulteta u Sarajevu kao jedan od najboljih stude- PISA provjerama nijesmo se de zadatke koje daje PISA mo komparirati. Učenici koji takmičenje učenika osnov- nata u generaciji. Magistrirao je 1996. godine na Hemij- proslavili. Vlada Crne Go- a kojima se provjerava re- su učestvovali na PISA 2006. nih i srednjih škola ove godi- skom fakultetu u Beogradu, a doktorirao 1999. na Prirod- re usvojila je Akcioni plan sa alno usvojeno znanje, i ne godine učili su po starom ne je održano krajem februa- no-matematčkom fakultetu u Novom Sadu. Postdoktor- mjerama i aktivnostima za samo iz jednog predme- obrazovnom programu, ra i početkom marta. Ono se ska istraživanja obavljao je na više inostranih univerzite- poboljšanje postignuća uče- ta. Autor je znatnog broja radova publikovanih u vode- nika u sljedećim PISA ciklusi- ćim inostranim časopisima iz oblasti koordinacione i ne- ma. Na kojim aktivnostima je organske hemije i kristalografije. Bio je predśednik Komi- u ovom periodu bio naglasak sije za promjenu nastavnih planova i programa u deveto- i da li će to uticati na bolje re- godišnjoj osnovnoj školi, član Nacionalnog kurikularnog zultate? savjeta i koordinator Savjeta za oblast prirodnih nauka. Redovni je profesor na Univerzitetu Crne Gore i obavlja Jaćimović: PISA testi- funkciju direktora Ispitnog centra. Dobitnik je Državne ranje 2015. je treći ciklus u nagrade „Oktoih” za 2009. godinu. kojem Crna Gora učestvu- je. Ove godine pokušava- mo otkloniti statistički važ- nici na Državnom takmiče- rade sa njima. Tako će biti i ne parametre koji utiču na nju nadmeću i iz stranih je- ove godine. Angažovaćemo loš rezultat naših učenika. zika i istorije, pokušaćemo timove koji će od polovine Prije svega, uočili smo da da ove godine i pobjedni- marta pa sve do olimpijada je veoma važan parametar ci iz tih predmeta aplicira- krajem juna ili početkom koji utiče na ovakav rezultat ju. S tim što je to kod jezi- jula pripremati djecu. Ispit- to što se ovo testiranje ne ka malo komplikovanije, jer ni centar angažuje profe- ocjenjuje. Kada učenicima se ne organizuje samo jed- sore i plaća im za pripremu kažete da se testiranje u ko- na olimpijada, već ih ima učenika u skladu sa zahtje- jem učestvuju ne ocjenjuje, više, pa treba izabrati neku vima olimpijade. Nadam se da rezultat neće vidjeti nji- adekvatnu. Već smo aktivni da i ove kao i ranijih godina hovi profesori, nijesam si- i na tom planu. Od ove go- rezultati neće izostati. To je 6 guran koliko to oni ozbiljno dine će pobjednici takmi- ogroman posao, ali stav Is- prihvataju. Analizirali smo čenja iz ruskog jezika ići na pitnog centra je takav da i rezultate i bili iznenađeni ta, nego interdisciplinarno. 2018. po novom obrazov- već nekoliko godina odvija olimpijadu u Moskvi. Ispit- više nego što možemo po- da učenici nijesu imali str- Recimo, ako dobije da rije- nom programu, pa ćemo po ustaljenom konceptu. Da ni centar će im pomagati u državamo nadarene učeni- pljenja da odsjede do kraja ši ekološki problem, učenik vidjeti šta nam je reforma li će u narednom periodu i tu tome. ke. Nadam se da će i druge testiranja, već su ga posli- treba da upotrijebi sve svo- donijela. Na taj način ocije- biti nekih novina? institucije pomoći da po- je 15 minuta napustili tako je znanje koje je stekao iz fi- nićemo kvalitet implemen- „Prosvjetni rad”: Veća an- šaljemo učenike na olimpi- da je jedan dio sveski njiho- zike, hemije i biologije, ne tirane reforme. Tako se po- Jaćimović: Državno ta- gažovanost Ispitnog centra u jade i adekvatno ih pripre- vih ispita bio prazan. Na ne- pojedinačno. Da bi otklo- daci sa PISA testiranja mo- kmičenje je ove godine or- pripremanju učenika za me- mimo. kima su bili šaljivi odgovori. nio taj problem, Ispitni cen- gu upotrijebiti i za strateš- ganizovano malo ranije ka- đunarodna takmičenja po- To sve ukazuje da je nemo- tar je prije nekoliko godina ke stvari. ko bismo pobjednike što čela je da daje rezultate. Naši Sankcionisanje učenika tivisanost jedan od faktora preveo 300 stranica − kom- kvalitetnije pripremili za učenici osvajaju medalje na koji koriste nedozvoljena koji treba ukloniti. U tom ci- pletne zbirke iz jezičke, či- Nedostatak čitalačke međunarodne olimpijade. tim takmičenjima. Da li će taj sredstva lju, obrazovne institucije su talačke i pismenosti iz pri- pismenosti predstavlja Ne očekujem nikakve pro- trend biti nastavljen? formirale Komisiju za kva- rodnih nauka u elektron- problem mjene u konceptu. Što se „Prosvjetni rad”: Državna MART litet, koja se, između osta- skoj formi i proslijedio ško- tiče novina pokušavaćemo Jaćimović: Priprema matura se već nekoliko go- 2015 log, bavi i PISA testiranjem. lama. Ti zadaci su dostu- „Prosvjetni rad”: Na ovo- da svake godine aplicira- učenika za međunarodne dina uspješno realizuje. Dva

BROJ Već godinu radimo u skladu pni. Da bi ih dodatno infor- godišnjem testiranju će pod mo i steknemo uslov da na- olimpijade je ogroman po- ispita učenici polažu ekster- sa preciznim Akcionim pla- misali, dobili smo dozvolu posebnom lupom biti nauč- ši učenici iz svih predmeta sao. Zato smo pomjerili da no kod Ispitnog centra a dva 33 nom. Kako bismo otklonili od OECD-a i preveli zadat- na pismenost (biologija, fizi- iz koji se takmiče pođu na Državno takmičenje bude kod svojih profesora. Da li se ovaj statistički važan faktor, ke koji su bili na pilot testu ka, hemija, geografija). Šta je međunarodne olimpijade. malo ranije, jer pobjednike tu planiraju neke izmjene? nedavno je organizovan sa- prošle godine. Oni su od- urađeno da se ova generacija To smo prošle godine zavr- prema propozicijama tre- stanak sa direktorima svih štampani i biće u elektron- bolje pripremi za tu provjeru? šili sa hemijom i geografi- bamo prijaviti najkasnije u Jaćimović: Prema zako- škola čiji će učenici ove go- skoj formi proslijeđeni ško- jom, tako da sada pobjed- posljednjoj nedjelji marta. nu, na državnoj maturi se dine biti testirani. Imaće- lama. Ispitni centar je zajed- Jaćimović: Na svakom nici državnog takmičenja Onda nam ostaje i dovolj- polažu četiri predmeta − mo sastanke i sa roditelji- no sa ostalim institucijama testiranju u fokusu je jedna iz svih prirodnih nauka i in- no vremena da ih pripre- dva eksterno, a dva izbor- ma i učenicima kada bude- obrazovnog sistema − Mini- od tri pismenosti. Ove go- formatike idu na olimpija- mamo. Svake godine anga- na se realizuju u školi (ek- mo obilazili škole, jer je pla- starstvom prosvjete, Zavo- dine su to prirodne nauke. de − biologija, hemija, ma- žujemo najbolje profesore, sterno se pripremaju za- nom predviđeno da posje- dom za školstvo, Centrom To znači da je ona malo vi- tematika, fizika, geografija. tj. one koji imaju iskustva sa daci a izvode ih profesori timo sve škole u kojima će za stručno obrazovanje i še istaknuta, ali su i druge S obzirom na to da se uče- takmičarskim zadacima, da iz samih škola). Mi smo za- se djeca testirati, razgovo- Zavodom za udžbenike or- na provjeri. Analize su po- ramo sa predstavnicima ro- ganizovao obuku za sve na- kazale da je kod nas pro- ditelja, učenika, te profeso- stavnike čiji će đaci biti te- blem nedostatak čitalačke rima čiji će se đaci testira- stirani. Seminari su organi- pismenosti učenika što uti- VR ATITI NACIONALNA TESTIR ANJA ti. Tom prilikom zamoliće- zovani od 11. do 18. marta. če na loš rezultat iz ostalih mo ih da maksimalno oz- Tom prilikom profesorima oblasti. U tom cilju, Zavod „Prosvjetni rad”: Nacionalna testiranja na kraju III i VI ciklusa prerasla su nacionalne ispite. biljno pristupe ovom ispi- su dati prevedeni zadaci i za školstvo već radi obuku O tome ima polemika. Postoje mišljenja da njihova uloga nije jasna, jer sama forma onemo- tu, jer se na osnovu rezul- pokazano metodski kako nastavnika za povećanje či- gućava u dovoljnoj mjeri uvid u kvalitet. Da li ću tu biti nekih konkretnih promjena? tata koje oni ostvare dobi- da te zadatke približe uče- talačke pisimenosti učenika ja slika o naše obrazovnom nicima. Računamo da ćemo Na PISA testiranju su zada- Jaćimović: Potrebno je da se od naredne školske umjesto nacionalnih ispita u III i VI sistemu, odnosno pravimo uz medijsku kampanju ot- ci i od po pola stranice i na- razredu vrati nacionalno testiranje iz razloga što prvu brojčna ocjenu koju učenici dobi- komparaciju našeg siste- kloniti prvi statistički važan ša djeca nemaju strpljenja ju, dobiju od nas. To sa stanovišta ocjenjivanja nije korektno. A bilo je i zamišljeno da is- ma sa sistemima 70 zema- faktor, a drugi uz metodsko da ih pročitaju, jer su navi- piti u III i VI razredu nijesu ispiti za mjerenje znanja učenika nego za dostignutost stan- lja koje učestvuju u ovom približavanje PISA zadataka kla na kratke, tako da nedo- darda. I prije smo se borili protiv ukidanja takve vrste testa, jer nacionalno testiranje mje- testiranju. Zato ovu provje- profesorima, a oni kroz na- statak čitalačke pismenosti ri obrazovni sistem i dostignutost standarda, pa služi kreatorima obrazovne politike da ru znanja treba shvatiti kao stavni proces učenicima. i koncentracije utiče da oni vide da li je program dobar, da li su standadri dobro definisani, da li su ishodi učenja do- reprezentaciju Crne Gore, a ne riješe neki zadatak. bro definisani, da li nastavnici posjeduju metodičko didaktička znanja, da li su neke te- ne rangiranje škola. Učenici „Prosvjetni rad”: Kao što matske cjeline prezastupljene, a neke nijesu. Kada dobijete informaciju da 20 od 30 uče- na taj način govore o sebi, o je već naglašeno, PISA testi- „Prosvjetni rad”: Predsto- nika u razredu ne zna jednu tematsku cjelinu, nameće se zaključak da, ili je gradivo pre- svojoj školi, o svojoj državi, ranje je korisno za upoređi- jeće testiranje uključiće i tim- teško za đecu na tom uzrastu, ili nastavnik nema vremena da to realizuje pa radi brzo i svom obrazovnom sistemu. vanje našeg obrazovnog si- sko rješavanje problema. Ka- učenici to ne mogu savladati, ili nema didaktičkih sredstava da se to realizuje, ili nastav- Kada đaci test rade tako ka- sitema sa sistemima drugih ko će to prihvati naši učenici? nik nije didaktičko-metodički osposobljen. Onda rješavate jedan po jedan problem Ako ko rade, onda često dobi- zemalja. Koliko nam rezulta- je preteško, treba ga prilagoditi uzrastu djeteta, ako je preobimno redukovati, ako nema jemo komentare tipa „na- ti sa ove provjere znanja mo- Jaćimović: Ove godine didaktičkih sredstava kupiti ih, ako nastavnik nije metodičko-didaktički osposobljen po- ša djeca sigurno znaju vi- gu koristiti u kreiranju obra- je prvi put uvedeno timsko zvati ga u Zavod za školstvo i dati mu preciznu informaciju kako se to didaktičko-meto- še nego što su pokazala na zovne politike? rješavanje problema. To ne- dički realizuje. Ako su dobri rezultati po svakoj tematskoj cjelini, kažete ovaj nastavnik je testu”, pa je vrijeme da ot- će biti problem, s obzirom super. Dakle, prema znanju učenika, imate informaciju o nastavnicima i kvalitetu njiho- klonimo dilemu znaju li vi- Jaćimović: Ove godine na to da je testiranje elek- vog rada. Niko ne može reći da je dobar nastavnik ako 20 učenika iz razreda ne dostigne še nego što su pokazali. Ako se u odnosu na PISA 2012. tronsko i moći ćemo da vi- standarde. Onda mu se mora reći da ide na obuku. Na taj način se podiže kvalitet našeg učenici pristupe ozbiljno te- povećao broj učenika ko- dimo koliko naša djeca ima- obrazovanja. Tražimo da se taj vid provjere vrati. Imamo razumijevanje i nadam se da će stu, imamo osnov da očeku- ji su se do 15 godine školo- ju usvojenih znanja za takve od sljedeće školske godine nacionalni ispiti vratiti kao nacionalna testiranja. jemo da rezultat bude bolji. vali po reformisanim pro- stvari. INTERVJU dovoljni kako to funkcio- nici tokom trećeg i četvr- Oko 70 odsto petica niše. Međutim, ono na šta tog razreda izučavali kao iz- u školi nijesu petice treba obratiti pažnju jeste borne i na taj način dostigli na testu ELEKTRONSKO TESTIR ANJE OGROMAN sankcionisanje učenika koji standard za taj predmet, a I ZAHTJEVAN POSAO koriste nedozvoljena sred- samim i kvalitet svoga zna- „Prosvjetni rad”: Šta je stva. I mi smo u protekloj nja da mogu uspješno slu- pokazala analiza rezultata godini, odnosno na matu- šatai predavanja na prvoj „male mature” − kakvo su „Prosvjetni rad”: Novina je da će učenici ove godine biti elektronski testirani. Koliko je to ri 2014, sankcionisali učeni- godini. Naime, sada svaki znanje pokazali učenici i da tehnički izvodljivo? ke i profesore (disciplinske učenik kada dođe na uni- li ima velikih razlika u ocjena- postupke protiv onih koji verzitet nema potreban ni- ma na maloj maturi i u školi? Jaćimović: Ovogodišnje PISA testiranje biće održano od 14. aprila do 26. maja. Uzorak su pomagali nedozvoljeno vo znanja za slušanje poje- je 6.300 učenika iz 75 škola (50 srednjih i 25 osnovnih). Osnovne škole su uključene zato učenicima), jer nam to Pra- dinih studijskih predmeta, Jaćimović: Kada se ana- što se okviru ovog testiranja provjerava znanja petnaestogodišnjaka, a u 25 osnovnih ško- vilnik i dozvoljava. To je po- Ako neko želi da upiše elek- liziraju rezultati male matu- la ima petnaestogodišnjaka. To su oni koji su ponovili razred i ostali u IX i oni će biti uklju- java koju u začetku treba trotehniku, mašinstvo, ma- re ima velikih razlika u ocje- čeni u testiranje po reprezentativnom uzorku. Uzorak po školi je 235 učenika potpuno sankcionisati tako tematiku, on će birati mate- nama na maloj maturi i u Ono što je novina jeste da ćemo po prvi put raditi elektronsko testiranje, neće biti pa- da će se u narednom pe- matiku, fiziku, prirodne na- školi. Najveće je odstupa- pirnog testa nego će svaki učenik sjesti za računar i raditi test. To je tehnički ogroman riodu fokus staviti upravo uke na većem nivou i zna- nje u školskoj ocjeni i ocje- i zahtjevan posao za Ispitni centar, jer je uzorak 6.300 đaka. Kontaktirali smo škole i ICT na spriječavanje eventual- ti više od prosječnog sred- ni na testu upravo na viso- koordinatore da pregledaju svaki računar, da imamo sliku o svakom kompjuteru u školi. I nih pojava prepisivanja, da njoškolca. Nadam se da će kim ocjenama. Jedinica je zaposleni u Ispitnom centru će obići svaku školu i instalirati program koji može da podr- učenici nose više telefona to biti brzo regulisano i pri- jedinica, dvojka je dvojka, žava test, provjeriti svaki računar prije nego što učenici dođu na testiranje. Takođe, u ne- na ispite, te na upozorava- mjenjivano od 2017. godi- trojka je tu i tako, četvorka kim školama računarske učionice će biti zauzete dva- tri dana zbog testiranja. Nadam se nje nastavnika koji su test- ne, jer je potrebno učenici- se donekle drži, ali iz nekih će Ispitni centar sve završiti prije početka tetsiranja. Biće angažovan veliki broj ljudi, 75 administratori da će ima- ma najaviti da bi znali da bi- predmeta veliki procenat ICT koordinatora iz škola, oko 450 test-administratora. Veoma je bitno to što smo u kate- ti konsekvence ukoliko ne raju predmete. petica u školi nijesu petice goriji zemalja u kojima će učenici elektronski raditi test. poštuju uputstva Ispitnog na testu. Prelaz između če- centra kada je u pitanju re- „Prosvjetni rad”: Prošle tvorke i petice je po analiza- alizacija ispita. Treba upo- godine prva generacija uče- ma problematičan. kacijama. Počeli smo sa tim. zoriti i direktore na takve nika IX razreda polagala je Da li tu ima nepravilno- Izdali smo oko 115 sertifika- stvari. To nije pojava koja bi „malu maturu”. Ispit je bio sti? Nama nije stigla nijed- ta. Za ovo je potrebna veli- PROVJER AVATI ZNANJE zabrinjavala, ali jeste poja- eksterni i služio je kao selek- na prijava. Te testove ocje- ka sprega svih institucija u va koja može narušiti ugled cioni kriterijum za upis u one njuju nastavnici i to je sada procesu koji realizuju naci- IZ SVIH PREDMETA maturskog ispita. Zato će- srednje škole za koje se pri- stvar njihovog odnosa pre- onalne stručne kvalifikaci- mo se svim silama, u sarad- javio veći broj đaka od tra- ma svojoj profesiji. Još jed- je. Prema Zakonu o nacio- „Prosvjetni rad”: Eksternim i nacionalnim testiranjima nji sa Prosvjetnom inspek- ženog. Koliko ste zadovoljni nom želim da naglasim di- nalnim stručnim kvalfikaci- obuhvaćeni su samo određeni predmeti, tako da je pod lu- cijom i Ministarstvom pro- njenom realizacijom? ferencijaciju i opis poslo- jama, Ispitni centar je zadu- pom najčešće provjera učeničkih postignuća a time i kvali- svjete, truditi da i takve po- va. Kako stoji u Pravilniku, žen za testiranja kandidata i teta rada nastavnika iz određenih oblasti. Kako analizirati jedinačne slučajeve sankci- Jaćimović: Mala matu- Ispitni centar priprema za- obuku licenciranih ispitiva- postignuća iz ostalih predmeta? onišemo na adekvatan na- ra na kraju IX razreda, kao i datke i distribuira ih školi. ča. Mi licenciramo ispitiva- čin. Prošle godine smo ima- velika, namijenjena je za se- Oni su do trenutka testira- če. To su kandidati koji ispu- Jaćimović: Svake godine u fokusu su oni predmeti ko- li problem sa Ekonomskom lekcioni kriterijum za upis nja potpuno tajni kao i na njavaju uslove prema tipu ji su zakonom definisani kao bazni za testiranje − u tre- školom. Profesorica je ne- na viši nivo obrazovanja. velikoj maturi. A te testove škole koji su završili. Proces ćem: matematika, crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski dozvoljeno pomagala uče- Ona jeste selekcioni kriteri- ocjenjuju profesori u školi i teče tako što za određenu jezik i književnost i albanski jezik i književnost, u VI − ma- nicima i koliko sam infor- jum, ali samo za one škole mi, po pravilniku, imenuje- kvalifikaciju neformlanog tematika, strani jezik i crnogorski-srpski, bosanski, hrvat- misan sankcionisana. Da li gdje je veći broj prijavljenih mo jednog profesora iz ško- obrazovanja ili obrazovanja ski jezik i književnost i albanski jezik i književnost. Ovo su su sankcije adekvatne nije đaka od raspoloživih mjesta le koji će biti glavni ocjenji- odraslih Centar za stručno bazni predmeti jer daju bazne vještine i oni se moraju te- na nama iz centra da odlu- a tu se radi o nekoliko škola: vač. Sav proces ocjenjiva- obrazovanje priprema pro- stirati. Iz toga proizilazi da ako je neko nastavnik baznog čujemo. Zatim smo 25 uče- Gimnazija. Medicinska ško- nja obavlja se u školi. Ka- gram. U programu se nala- predmeta on je svake godine pod lupom, a recimo, pro- nika udaljili sa ispita. Pravil- la i Ekonomska škola u Pod- ko to škole rade, mi nema- ze i standardi, te ispitni ka- fesori ostalih predmeta su mirni kada je to u pitanju. Za- nik dozvoljava da im damo gorici. U tom smislu ona gu- mo monitoring nad tim. Da talog. Kada Nacionalni sa- to je bilo predviđeno Zakonom i Pravilnikom prepoznato ocjenu jedan. bi na važnosti kao selekcio- li tu treba praviti neku pro- vjet usvoji neki program, re- da provjera znanja iz predmeta koji nijesu bazni spada u Kada realizujemo ispit, ni kriterijum. S druge stra- mjenu, da. Ali, stvar je pro- cimo za raftere, stvorene su grupu nacionalnih testiranja, te je u svim strateškim do- škola je odgovorna koje će ne, Pravilnik je dao jednu fesora i onih koje dežuraju pretpostavke za licenciranje kumentima ostavljena mogućnost da kreatori obrazov- nam predstavnike delegira- klauzulu koju prema mišlje- iz škole gdje se sprovodi is- ispitivača i organizovanje is- ne politike naruče od Ispitnog centra provjeru znanja iz ti, pa je zadužena i za njiho- njima u Ispitnom centru, pit, kako oni to realizuju. Da pita kandidata za dobijanje predmeta koji nijesu bazni. To, prema dokumentima mo- 7 vo ponašanje i ona ih mora nije dobra, jer se na osno- li neko dozvoljava prepisi- državno validnog sertifika- gu da urade Ministarstvo prosvjete i Zavod za školstvo. sankcionisati. Ispitni centar vu člana zakona da se ocje- vanje, da li pomaže. Uradi- ta za kandidate. U progra- Recimo, mogu da traže kakvo je znanje učenika iz geo- angažuje super vizore ko- na sa male mature unosi u ćemo analizu da sagledamo mu stoji koji profil stručne grafije u VII ili VIII razredu. Ispitni centar onda sprovodi is- ji obilaze škole, ali, ako se svjedočanstvo, a ne utiče da li tu ima problema. škole neko mora da ima da pit i daje sliku o tome. Do sada nijesmo imali nijedan za- u jednoj školi ispit polaže u na opšti uspjeh učenika, te- bi bio ispitivač. U Ispitnom htjev po tom pitanju, što ne znači da ih neće biti. Želje- 15 učionica, on ne može u orijski može desiti da učenik Izdato 115 sertifikata centru organizujemo obu- li bismo da se to realizuje, da nam se naruči provjera i da jednom trenutku biti na 15 dobije jedan iz nekog pred- za stručne kvalifikacije ku u okviru koje kandidata vidimo kakvo je znanje iz drugih predmeta koji ne pod- mjesta. Zato smo apelovali meta koji polaže, a da u ško- obučavamo, ne školi i stru- liježu obaveznom testiranju. Na taj način bi dobili sliku na direktore škola da upo- li ima odličan uspjeh. Već „Prosvjetni rad”: Zaživjelo ci, nego kako se metodski kako se oni realizuju i jesu li dostignuti učenički standar- zore nastavnike da ne po- smo razgovarali sa pred- je i eksterno testiranje nefor- radi sa odraslima, kako se di, te da i ti nastavnici budu pod lupom. Jedne godine mažu na taj način učeni- stavnicima Ministarstva i malnog obrazovanja predvi- vrednuje prethodno znanje jedan predmet, druge drugi, ili što da ne zaredom jedan cima. Moguće su neke iz- nadamo se da će to nared- đeno Zakonom o nacional- ili portfolio kandidata i sve predmet ako se vidi da rezultati nijesu dobri. Na taj na- mjene kada je u pitanju po- nim promjenama biti regu- nim kvalifikacijama. Već ste ono što je u skladu sa obra- čin bi ih popravili. Očekujem saradnju i po tom pitanju. laganje dva izborna pred- lisano. Istina, učenik, ako že- počeli da izdajete sertifikate zovanjem odraslih, kako se meta. Željeli bismo da se to li da aplicira u škole za koje za stručne kvalifikacije. Ka- prave validni zadaci kojima MART desi i čekamo da Univerzi- se prijavljuje veliki broj đa- ko ste zadovoljni dinamikom ćete provjeravati kandidate dužno da u roku od 15 da- đuje informacije obrazovnim 2015 tet usvoji Pravilnik o upisu ka sa tom ocjenom se neće tog dijela? jer ćete biti licencirani ispi- na izda licencu ispitivačima institucijama koje su dužne BROJ na prvu godinu studija. tj. upisati. Ali, u cilju korektno- tivač. Nakon toga kandida- koji će u ime Ispitnog cen- da preduzmu mjere da te sla- da univerzitetske jedinice sti ispita i zahtjeva da sva- Jaćimović: Testiranje ne- ti polažu ispit a Ispitni cen- tra ispitivati kandidate. Tako bosti uklone. Kako ta sarad- 33 preciziraju koji su to pred- ki učenik mora položiti is- formalnog obrazovanja de- tar predaje dokumentaci- se pravi lista licenciranih is- nja funkcioniše? meti od važnosti za nasta- pit, smatram da je promje- finisano je Zakonom o naci- ju o položenom ispitu Mi- pitivača. Kada imamo tu li- vak studija kako bi ih uče- na neophodna. onalnim i stručnim kvalifi- nistarstvu prosvjete koje je stu, kandidati mogu pristu- Jaćimović: Saradnja sa piti ispitu. Oni, prema zako- svim institucijama je zado- nu, mogu pristupiti ispitu voljavajuća. Naravno da za preko licenciranog organi- neke oblasti treba da po- zatora obrazovanja odraslih stoji veća koherentnost, ali ili, ako smatraju da sve zna- smo veoma zadovoljni. Po- ju što je definisano progra- sebno smo imali maksimal- mom, ne moraju ići na obu- nu kooperativnost i poveza- ku, nego direktno polaga- nost svih institucija kada su ti kod nas. Mi onda sa liste PISA testiranje, kao i neka licenciranih ispitivača bira- druga testiranja i procesi u mo one koji nijesu u konflik- pitanju. Stručnjaci iz instu- tu interesa jer, ako ste orga- tucija (Ministarstva prosvje- nizator obrazovanja i držite te, Zavoda za školstvo, Cen- nekome obuku, ne možete tra za stručno obrazovanje; ga ispitivati. Kada kandida- Zavoda za udžbenike i na- ti polože ispit koji je defini- stavna sredstva) pomažu u san ispitnim katalogom, on- boljoj pripremi PISA testira- da im Ministarstvo rada i so- nja. Posebno želim da ista- cijalnog staranja izdaje vali- knem da je saradnju forsi- dan državni sertifikat da po- rao bivši ministar prosvjete sjeduju sva znanja i vještine Slavoljub Stijepović. Za vri- i kompetencije, definisane jeme njegovog ministrova- ispitnim programom. Radi- nja ta saradnja je stalno išla li smo puno, 115 kandida- uzlaznom putanjom a sada ta je položilo i ima sertifika- to radi direktorica direkto- te. Zadovoljni smo dinami- rata Nataša Gazivoda, i sada kom ali uvijek može biti bo- smo u nekoj fazi da strateški lje. Pošto je to veliki broj za- ozbiljne stvari promišljamo. nimanja, Ministarstvo pro- Zato je i ministar Stijepović svjete će u skladu sa zahtje- formirao radnu grupu koju vima tržišta napraviti prio- čine predstavnici svih ovih ritet zanimanja i mi ćemo institucija i direktori škola pratiti dinamiku prioritet- koja će se baviti kvalitetom nih zanimanja. obrazovanja i tu svi zajedno možemo pomoći napretku „Prosvjetni rad”: Zadatak obrazovnog sistema. Ispitnog centra je da uočava slabosti i propuste obrazov- Razgovarala: ■■BEZ PROMJENE KONCEPTA: Sa ovogodišnjeg Državnog takmičenja nog sistema i o tome proslje- Ljiljana Vukoslavović AKTUELNOSTI

Profesor Milorad Stojović (1927–2015), jedan od najistaknutijih crnogorskih intelektualaca i član prvih redakcija „Prosvjetnog rada” Komemoracija u Crnogorskom narodnom pozorištu povodom smrti Milorada Stojovića, bivšeg direktora CNP-a, glavnog urednika i direktora „Grafičkog zavoda”, urednika Biblioteke „Luča”, dobitnika Trinaestojulske nagrade ODLAZAK LJUDSKOG UZORNIK A CRNOGORSKE BREMENITE EPOHE – Književnik Sreten Perović: Teško je u crnogorskoj kulturi pronaći drugu stvaralačku ličnost koja je u posljednjih pola vijeka djelovala kao Stojović, sa toliko umješnosti, taktičnosti i dosljednog ljudskog i građanskog dostojanstva. Istovremeno, teško je naći drugog sa toliko odlučnosti i strateške opredijeljenosti za unapređenje institucija crnogorske nacionalne i multinacionalne kulture – Prof. dr Dragan Vukčević: Kao profesor, kao urednik, kao direktor, kao pisac, Stojović je u crnogorsku ideju uložio svoju umnu riječ, dao joj je časno srce i branio ju je dostojanstvenim stavom. Pripadao je generaciji podvižnika, koja je nošena vjerom postavljala temelje drugačijeg svijeta i oblikovala novog čovjeka ■■JEDAN OD NAJBOLJIH MEĐU NAJBOLJIMA: Milorad Stojović

Crnogorskom narod- naslijeđenih slabosti, da bu- rakteru i dolikovalo. To je ve- su samo nade’. Naše nade, mne edicije ‘Luča’, antolo- nih po patriotizmu i rodo- Unom pozorištu u Pod- de više svoja”, kazao je on. liko bogatstvo koje bi svako Miloradove nade, ni tada, gijske biblioteke crnogor- ljublju, po mudrom i siste- gorici održana je komemo- „Nijesmo završili vječitu na- poželio.” ni sada, ni u prošlosti, ni u ske književnosti. Stojović je matičnom odnosu prema rativna śednica povodom šu priču, ali Miloradovi real- sadašnjosti nije uspio da iz- bio višegodišnji saurednik društvenim procesima u Cr- smrti profesora Milorada ni snovi nastavljaju da žive i Za borce vječito mlade briše niko, jer takvo je bilo časopisa ‘Stvaranja’ i dru- noj Gori sigurno nije. On je Stojovića, jednog od naji- traju kroz njegovo djelo ko- trajne su samo nade i ostalo naše vjerovanje da gih umjetničkih publikaci- u tom pogledu imao pret- staknutijih crnogorskih in- je označava moćni putokaz dokle god kreativno misli- ja, te umjetnički direktor i ka u genijalnom kulturolo- telektualaca, bivšeg direk- i primjerenu obavezu za sve „Godinama smo na mo, dobro ljudima želimo upravnik Crnogorskog na- gu i politikologu, profeso- tora ove ustanove, glavnog nas, za sve naše potomke. To istom zadatku istrajavali i – svi smo mi još uvijek mla- rodnog pozorišta punih 16 ru Ratku Đuroviću, ma koli- urednika i direktora „Grafič- primjereno etičko i estetsko jedan drugome i strogi su- di, duhom mladi i odani na- godina, kada je ovaj teatar ko da ga je i od Ratka dije- kog zavoda” Titograd, do- djelo osvjetljava ovaj požr- dije i podrška bili. Nedav- di. Sve ovo se u stvarnom i njegovim predvođenjem lilo opredjeljenje da je ne- bitnika Trinaestojulske na- tvovani, dostojni ljudski ži- no smo u njegovom Dani- simboličnom smislu odnosi izvršio pozorišnu revitali- ophodno biti u centru zbi- grade, književnog istori- vanja. Bilo je potrebno bi- čara i kritičara, antologi- ti u Crnoj Gori, stvarati u čara i esejiste, člana pr- Crnoj Gori, stvarati i jačati vih redakcija „Prosvjet- modernu Crnu Goru i Sto- nog rada”. Na komemo- jović je to potvrđivao svim raciji koju su organizo- svojim opredjeljenjima, du- vali CNP, Crnogorski PEN gogodišnjim životom, vla- centar, Matica crnogor- stitim stvaralaštvom, služ- ska, Fakultet za crnogor- bom i društvenim angažo- ski jezik i književnosti i vanjem. Milorad Stojović, Crnogorsko društvo ne- dakle, pripada onom ma- zavisnih književnika go- njem broju diplomiranih vorili su akademik Sre- crnogorskih studenata be- ten Perović i akademik ogradskog univerziteta koji prof. dr Dragan Vukčević. su se i pored znatne stručne 8 Sreten Perović je ili književne afirmacije u on- podśetio da se u vječni dašnjoj jugoslovenskoj pri- svijet preselio „jedan od jestonici vratili u domovinu, najboljih među najbolji- u svoju Crnu Goru, i deceni- ma, kao čovjek, kao stva- jama doprinosili razbijanju ralac, kao pedagog, kao mitomanskih zabluda, suz- humanista, kao građa- bijali i naučno pobijali priče nin, kao neumorni borac o navodnoj, inače neposto- za zdrave korijene i čisto jećoj istrazi poturica u Crnoj lice moderne Crne Gore”. Gori, o tragičnoj pogibiji ta- „Preselio se u mirnije kozvanog carstva na Koso- doline uporni borac za vu i navodnom preseljenju civilizacijsku i kulturnu Crnogoraca sa tog krvavog preobrazbu Crne Gore, ŽIVOT I DJELO VRIJEDNI DUBOKOG POŠTOVANJA: Sa komemoracije u CNP-u polja u ove slobodne plani- naš prijatelj, naš zname- ■■ ne”, istakao je on. MART niti kolega, ljudski uzor- 2015 nik naše bremenite epo- vot. Ostavio nam je Milorad lovgradu s velikim uvaže- na čovjeka, pisca i vaspita- zaciju crnogorskog dram- Graničnik, temeljnik,

BROJ he. Otišao je za nas iznena- svoje zavještanje, koje moć- njem govorili o ovom ple- ča Milorada Stojovića i nje- skog i drugog književnog baštinik i trpeznik da, jer smo dan ranije, kao i no predstavlja njegova sin- menitom stvaraocu, građa- gove bogate životne priče. klasičnog i savremenog na- crnogorske nacionalne 33 decenije ranije, brižno zbo- tagma ‘nadmoć ljudskosti’. ninu, intelektualcu, pono- Uzorni profesor književno- sljeđa.” kulture rili o zemlji ovoj, o sudbi- Nijedna smrt, naravno, nije snom i časnom Crnogorcu. sti, glavni urednik titograd- ni njenoj, o građanima ko- lijepa, ali je Milorad otišao Izgovorili smo tada u čast skog Grafičkog zavoda i od- Neumorni promoter Navodeći da je doprinos ji je vole ili ne vole, o potre- dostojanstveno kao što je i ovog našeg izuzetnika: ‘Za govorni urednik naučnoi- crnogorske kulture tih naših povratnika iz Beo- bi da se ona oslobodi svojih živio, kako je njegovom ka- borce vječito mlade trajne straživačke osamdesetoto- grada, Zagreba, Ljubljane, Perović je podśetio da je Sarajeva i Skoplja, tih svrše- Milorad Stojović bio član i nih studenata i budućih vi- Marko Špadijer na vijest o smrti Milorada Stojovića predśednik mnogih značaj- sokih stručnjaka, čijim čel- nih žirija, stručnih i društve- nim redovima je pripadao OSTAVIO JE UZOR ANU NJIVU CRNOGORSKE KULTURE nih komisija, a iznad svega Milorad Stojović, trajan je cijenjeni književni i pozoriš- nemjerljiv, Perović je uka- KULTIVISANU ZA NOVE ZASADE ni kritičar, istoričar književ- zao kako se oni nijesu opre- nosti i strogi antologičar, au- dijelili za carstvo nebesko, Milorad Stojović je gotovo šest decenija aktivno prisutan u kulturnom životu Crne Gore i jedan je od tor prve antologije crnogor- nego za prosvjetiteljstvo onih ekskluzivnih stvaralaca koji je svojim životom i djelom zavrijedio duboko poštovanje. Pripada ske poezije, antologije proze zemaljsko, „za obnovu i do- Crne Gore i mnogih drugih stojanstvo Crne Gore, za de- prvoj poslijeratnoj generaciji fakultetski obrazovanih Crnogoraca koji su se vratili iz Beograda i ovđe antoligijskih izvora crnogor- mokratizaciju života i svije- proveli čitav svoj radni vijek. Oni su zaslužni što su moderni kriterijumi vrednovanja postali praksa u ske literature. sti građana, za multietnič- mitovima opterećenoj sredini „Milorad Stojović bio je ki zajednički život – ne suži- visoko uvažavani stvaralac, vot, ne za život jednih pored Istaknuti crnogorski publicista Marko Špadijer kazao je književnosti, koja je pokazala njeno bogatstvo i žanrovsku dobitnik najviših naiconal- drugih nego jednih s drugi- da je iza Milorada Stojovića ostala „uzorana njiva crnogor- raznovrnost, odredila njenu periodizaciju, estetsku i istorij- nih nagrada i drugih druš- ma, za zajednički međunaci- ske literature kultivisana za nove zasade”. sku dimenziju i vrednovala epohe i stvaraoce. Slične podu- tvenih priznanja, inspirativ- onalni, međuvjerski, građan- „Pridružio se sjenima tihi i časni Milorad Stojović. Za sve hvate obavio je i kao umjetnički rukovodilac Crnogorskog ni sagovornik, osvjedočeni ski, socijalni sklad. negove prijatelje to je bilo iznenađenje, jer smo navikli da narodnog pozorišta i urednik časopisa ‘Stvaranje’. Stojović privrženik istorijske i savre- „Ako do ostvarenja tog traje i prkosi godinama. Do posljednjeg časa on je bio ak- se profesionalno bavio književnom istorijom i aktuelnom mene istine i pravde. Bio je ideala nijesmo još stigli, mi tivni učesnik intelektualnih razgovora, strpljiv i tolerantan literarnom produkcijom. U duši je bio redaktor, književni mudar, pouzdan, poučnog s ponosom možemo ustvr- sagovornik, pośetilac pozorišta, kulturnih priredbi, spre- i pozorišni kritičar, čije su se ocjene uvažavale jer počivaju uma i vazda budne kritič- diti da smo ga na čelu sa man da kaže svoj sud, da se poraduje kvalitetu i ohrabri na argumentima i visokim uzorima. Nastojao je da valori- ke svijesti. Teško je u crno- Stojovićem u praksi, u sva- mlade”, naglasio je on. „Milorad Stojović je gotovo šest de- zuje književna djela uz najvišu mjeru objektivnosti. Pored gorskoj kulturi pronaći dru- kodnevnom životu temelji- cenija aktivno prisutan u kulturnom životu Crne Gore i je- znanja, pośedovao je moralnu čvrstinu i gradski senzibili- gu stvaralačku ličnost ko- li i utemeljili, oslanjajući se dan je od onih ekskluzivnih stvaralaca koji je svojim živo- tet, što je njegovim književno- estetskim sudovima davalo ja je u posljednjih pola vi- na humanističko, čojsko i tom i djelom zavrijedio duboko poštovanje. Pripada prvoj uvjerljivost. Milorad Stojović je svojim studijama, ogledima, jeka djelovala kao Stojović, crnogorsko, osvježeno no- poslijeratnoj generaciji fakultetski obrazovanih Crnogoraca kritikama i antologijama stekao ugled rafiniranog poznava- sa toliko umješnosti, taktič- vim idejama. Milorad Stojo- koji su se vratili iz Beograda i ovđe proveli čitav svoj radni oca crnogorske književnosti, a u sav taj rad unio JE moder- nosti i dosljednog ljudskog vić je graničnik, temeljnik, vijek. Oni su zaslužni što su moderni kriterijumi vrednova- na književna shvatanja. Otkrio je vrijednosti mnogih pisa- i građanskog dostojanstva. baštinik i trpeznik crnogor- nja postali praksa u mitovima opterećenoj sredini. Istražu- ca, stručno protumačio njihova djela i odredio im mjesto u Istovremeno, teško je naći ske nacionalne kulture i to jući korijene i puteve kulture i njen dublji i autentični smi- vremenu. Opsesivno se bavio djelom i ličnošću Marka Mi- drugog sa toliko odlučno- mu nijesu mogli ni oduzeti sao, nijesu dozvolili da ostane na provincijskom nivou. Sto- ljanova i međuratnim crnogorskim književnicima. Stojović sti i strateške opredijelje- ni umanjiti ni oni koji su ga jović je bio predodređen za misiju utemeljenja mnogih cr- je bio postojan u uvjerenju da je crnogorski jezik osoben i nosti za unapređenje insti- s rezervom voljeli, ni oni koji nogorskih kulturnih poduhvata. Pokrenuo je i sa sradnici- specifičan u štokavskom sistemu i da se mora kao takav sa- tucija crnogorske nacional- su ga bez rezerve potiskiva- ma vodio biblioteku ‘Luča’, kultnu antologiju crnogorske čuvati i izučavati”, kazao je on. ne i multinacionalne kultu- li. Mi smo sa Stojovićem uvi- re. Ako je i bilo njemu rav- jek bili i pametniji i mudriji i AKTUELNOSTI

Profesor Milorad Stojović (1927–2015), jedan od najistaknutijih crnogorskih intelektualaca i član prvih redakcija „Prosvjetnog rada”

Posljednje riječi oproštaja od čovjeka čiji život ostaje van domašaja smrti NADMOĆ LJUDSKOSTI – OSNOVNA ODREDNICA STOJOVIĆEVE LJUDSKE I STVAR ALAČKE LIČNOSTI – Branko Banjević: Stojović je jedan od stvaralaca koji su izgrađivali našu kulturnu klimu, uvodili estetske i moralne kriterijume, otkrivali milenijumske kontinuitete našeg kulturnog bića, uprkos uslovima, a u skladu sa dugoročnim interesima crnogorskog naroda i njegove kulture – Dr Miodrag Đurović, predśednik SO Danilovgrad: Izgrađivao se na etičkim principima čojstva kao suštine nezaboravnog ljudskog lika, kroz etička pravila zbog kojih se ljudi rađaju i takvi umiru, pa tako kroz cjelinu života u narodu postoje, i takvi ostaju u memoriji, u priči i legendi – Momčilo Šaletić: Jedino u čemu sa Stojovićem nije moglo biti nikakvog kompromisa – to je nepriznavanje i poricanje Crne Gore, crnogorskog naroda, njegove istorije i kulture

Na posljednjem ispraćaju u vječnost Milorada Stojovića, Postavio orijentire crnogorske književnosti zu koja pripada samo odabranima u sudbonosnim vremen- književnik Branko Banjević ga je nazvao jednom od najza- skim prekretnicama. služnijih ličnosti u savremenoj crnogorskoj kulturi. Izdavačka djelatnost Grafičkog zavoda, čiji je direktor i I, još jednom, iz rodnih Martinića i Danilovgrada, iz duše „Naslov njegove knjige ‘Nadmoć ljudskosti’ je, sigurno, glavni i odgovorni urednik bio Milorad Stojović, afirmisala naroda kome je pripadao, iskazujem dužno poštovanje sre- osnovna odrednica njegove ljudske i stvaralačke ličnosti. je Crnu Goru i njene vrijednosti do stepena koji je bio nepo- dine iz koje je ponikao i od koje se nikad nije odvajao”, na- Ovo govorim sa punom odgovornošću poznavaoca njego- znat, preko kojega je Crna Gora postala ravnopravni kultur- glasio je dr Miodrag Đurović. vog djela i njegovog ponašanja kao kulturnog radnika, kao ni činilac u izdavačkoj sferi. Banjević u prvi plan stavlja „Mo- U ime porodice Milorada Stojovića zahvalio se Duško rukovodioca i organizatora značajnih poduhvata u našoj nografiju o Njegošu” kao primjer za tu vrstu izdanja i danas. Stojović. kulturi”, istakao je on, dodajući: „Stojović se ostvarivao na „Ono što kompletira Stojovićev složeni stvaralački lik i što više planova: prosvjetnom, pozorišnom, izdavačkom i kao ga trajno čuva su njegove kritičko-istorijske studije i eseji o Jedan od onih umnih ljudi koji ne umiju samo sami da kritičar i istoričar književnosti. U svakom od ovih poslova ličnostima, djelima i periodima naše kulture. U svojim isto- govore on je ostavio dubok i neizbrisiv trag stvaraoca. On je jedan rijskim prilazima Stojović je prvi naznačio kontinuitete crno- od stvaralaca koji su izgrađivali našu kulturnu klimu, uvodili gorske književnosti i osnovne orijentire koji pokazuju jedin- Posljednje oproštajne riječi u ime najbližih prijatelja i estetske i moralne kriterijume, otkrivali milenijumske konti- stvo njenog duha, estetskog i etičkog, uz svu unutrašnju ra- drugova, o Miloradu Stojoviću, uputio je Momčilo Šaletić. nuitete našeg kulturnog bića, uprkos uslovima, a u skladu sa zuđenost. Stojović je to uspio jer je u njemu spojen dvostruki „Svi mi koji smo sa Miloradom Stojovićem imali prilike dugoročnim interesima crnogorskog naroda i njegove kul- dar: kritičara i istoričara. Samo taj tip dara može da prati isto- da se družimo ostajemo njegovi dužnici za mnogo dobro- ture. Sve što je radio Stojović je činio sa urođenim ośeća- rijske tokove sa estetskog stanovišta, bez kojeg je svaka isto- te, mudrosti i razumijevanja što je prema nama iskazivao – njem mjere, što daje gospodstvenost svakom njegovom či- rija umjetnosti dosadna zbirka podataka i da u umjetničkim bogateći nas na jedan dostojanstven način, poučavajući i nu. On je ljudski nastrojen prema sagovorniku i kad se s njim djelima otkriva istorijske realitete koji čine osnovu kolektiv- hrabreći nas kad nas osvoje sumnje i nedoumice. Milorad je ne slaže, čak i kada ga osporava kao ljudsku i umjetničku vri- ne i individualne podsvijesti. Samo taj rijetki tip dara mogao bio jedan od onih umnih ljudi koji ne umiju samo sami da jednost. I po tom osnovu on je emancipatorski djelovao na je da pravi istorijske periodizacije književnosti i istovremeno govore, nego da i drugoga saslušaju kad govori. Imao je ši- okolinu, često punu bezrazložne vatre. antologije poezije i proze, sa jednako pouzdanom mjerom i roko razumijevanje za sve oko sebe, sa pažnjom i uvažava- Uz tu crtu pitomosti i mjere, postoji i crta hrabrosti koja za istoriju i za umjetnost. Stojovićeve kritike su prve markira- njem se odnosio prema drugačijem mišljenju i stavu, a sam nije Stojoviću nikada dala da odstupi od svojih uvjerenja. To le glavne tokove naše književnosti, kao crnogorske književ- je uvijek ostajao čvrst i nepokolebljiv u svojim uvjerenjima. je uvijek bio rizik, u nerazvijenoj i pogrešno usmjerenoj kli- nosti, i naznačile glavna umjetnička djela koja čine te toko- Jedino u čemu sa njim nije moglo biti nikakvog kompromisa mi, na koji je Stojović bio spreman i naredan.” ve. Po tome su one pionirske. Primijetio sam da mnogi savre- – to je nepriznavanje i poricanje Crne Gore, crnogorskog na- meni kritičari i istoričari, specijalistički se baveći određenim roda, njegove istorije i kulture”, istakao je Momčilo Šaletić. Vječno razumijevanje za učenike periodom ili piscem, na udaljavaju se od Stojovićevog su- da. Stojović je imao sreću, ako je to sreća, da krene sa čistog Slobodan čovjek Banjević je podśetio da generacije đaka podgoričke Gi- polja, da ne kažem praznog polja, ali je i naša kultura imala mnazije pamte Milorada Stojovića kao profesora „koji je na i ima sreću što je Stojović čovjek izuzetne estetske i moralne „Ostalo je zabilježeno da kada je prije mnogo godina, prirodan i nekonvencionalan način, ali sa ozbiljnošću i neop- kulture, rijetkog, višestrukog dara, koji je mogao da sagle- dok je to još bila zabranjena tema, Milorad govorio o crno- hodnom strogošću, izvodio đecu na polja kulturnih i umjet- da kulturno biće svoga naroda i vrijednosti crnogorske kul- gorskom jeziku, jedan nadobudni ideolog mu je rekao: ‘Ti ničkih spoznaja, ali i po razumijevanju koje je uvijek imao za ture ostvarene na crnogorskom jeziku i saopšti ih kao traj- se, Stojoviću, ponašaš kao slobodan strijelac!’ – na šta mu probleme svojih učenika”. nu estetsku i istorijsku vrlinu”, zaključio je Branko Banjević. je Milorad odgovorio: „Ne, ja se ponašam kao slobodan čo- „Desetak godina Stojović je bio gotovo jedini pozoriš- vjek, ako ti to uopšte možeš da razumiješ’. I to je uistinu bio 9 ni kritičar u Crnoj Gori. Na osnovu njegovih kritika može se Dužno poštovanje sredine iz koje je ponikao Milorad Stojović – slobodan čovjek u najširem i najljepšem pisati istorija našeg pozorišta u tom periodu, jer one čuva- smislu te riječi. On je dobro razumio i one koji njega nikad ju istinu o kvalitetu režije, scenografije i glumačkih uloga, U ime zavičajne danilovgradske opštine, od Milorada nijesu htjeli ili nijesu mogli da razumiju. Širinom svoje kul- ali su i „baza podataka” za ukupni pozorišni ambijent. Čo- Stojovića oprostio se predśednik SO Danilovgrada dr Mi- ture i dobrotom svoje duše nikada nije uzvraćao istom mje- vjek koji se stručno bavi istorijom crnogorskog pozorišta re- odrag Đurović rom – a često je mogao, pa i imao razloga za to.” kao je da su Stojovićeve pozorišne kritike ono najbolje što „Ostavio nam je nasljeđe onog vremena iz kojeg oko lju- Šaletić je ukazao da Stojovićeva veličina nije bila u po- imamo u toj oblasti. Kao dugogodišnji upravnik Crnogor- di, kako reče Marko Miljanov ‘Oštri vjetrovi zvižde’, a stame- što-poto pobijediti protivnika, „nego u dostojanstvu, po- skog narodnog pozorišta, Stojović je, pored ostalog, dopri- nošću čovjek sebe nadvisuje i određuje svoje mjesto u pam- stojanosti i čvrstini sopstvenih sudova i uvjerenja, u viso- nio bogatstvu repertoara kuće i njenom prerastanju u na- ćenju. To je dostojno držanje soja ljudi koji i poslije fizičkog koj moralnosti, u patriotizmu bez kolebanja i bez obzira na cionalni teatar. Od izuzetnog značaja za Crnu Goru i njenu nestanka i dalje žive u sjećanju. Život Milorada Stojovića je okolnosti i cijenu koja se plaća i, konačno, u beskrajnoj do- kulturu je i Stojovićeva urednička djelatnost, koja se odvi- tako ovjekovječen pa ostaje izvan domašaja smrti, jer no- broti i čovječnosti njegove ličnosti”. jala na dva plana: časopisnom i izdavačkom. Kao dugogo- si u sebi životopisnu zublju vlastitog uzora, utkanu u etičku dišnji član redakcije časopisa ‘Stvaranje’, doprinio je da on snagu svoje duhovnosti i intelekta. Izgrađivao se na etičkim Ranko Radović i Milorad Stojović bude ozbiljno glasilo i glasilo ozbiljnih stvaralaca, ne samo principima čojstva kao suštine nezaboravnog ljudskog lika, Crnogoraca, nego i svih naroda ondašnje zajedničke drža- kroz etička pravila zbog kojih se ljudi rađaju i takvi umiru, „Takav je ostao do zadnjeg dana života. Čitav život i rad MART ve. Stojović je osnivač prve profesionalne izdavačke kuće u pa tako kroz cjelinu života u narodu postoje, i takvi ostaju u Milorada Stojovića mogao bi se opisati sa samo dvije nje- 2015

našem glavnom gradu, pri ondašnjem Grafičkom zavodu. memoriji, u priči i legendi. gove riječi – ‘nadmoć ljudskosti’. Tako se zove jedna njego- BROJ U formiranim bibliotekama objavljeno je stotine izdanja iz Ovim povodom hoćemo da mu kažemo da poštujemo va knjiga, a tako će pokoljenja nazivati cjelokupno njegovo raznih oblasti, pokrenuta je edicija leksikografije koja je u to što je pripadao svojem nasljeđu, svojim Martinićima, Da- djelo koje je ostavio Crnoj Gori. Danas, na kraju relativno du- 33 jednom trenutku bila najznačajnija u cijeloj zemlji, pokre- nilovgradu i Crnoj Gori, zbog čega je naša obaveza da to gog i stvaralački bogatog Miloradovog životnog puta, mo- nute su edicije koje su omogućile publikovanje i afirmaci- prenosimo i mlađim generacijama, da se u śećanju vraća- žemo reći da je to bio jedan srećan život. Sa divnom poro- ju savremenih stvaralaca i savremenih kritičara, a pokrenu- mo nazad, ali moramo sa pijetetom da znamo i poštujemo dicom u napretku kakav je kao roditelj želio, dočekao je da ta je i prva psihološka biblioteka. Kruna svega bila je bibli- porijeklo i visoke intelektualce koje je s patnjom iz teškog se svi njegovi ljudski, moralni i stvaralački napori krunišu i oteka Luča, koja je u sedamdesetak tomova objedinila vri- života iznjihala majka kolijevka. napretkom njegove samosvojne i dostojanstvene Crne Go- jednosti crnogorske književnosti od jedanaestog do dvade- Protekli život ja teško mogu da iskažem u izvornom do- re. I kada na ovom svetom mjestu tišine i spokoja ne bi poči- setog vijeka. U predgovorima Lučinih izdanja data je kritič- gađanju, ali je Milorad prepoznat i mlađima kao duhovni valo toliko izuzetnih ličnosti naše istorije, koje su junaštvom ka istorija crnogorske književnosti, reinkarnirana je kultur- kreator i do kraja života pravi stvaralac u obrazovnom svije- i mudrošću branile i gradile Crnu Goru, već kada bi na nje- no-istorijska linija kontinuiteta kao dubinska svijest o sebi. tu, sa kojim je komunicirao predstavljajući i grad i Crnu Go- mu vječno počivali samo dva uglednika ovoga kraja iz dru- Na ostvarivanju ovog projekta angažovani su svi stručnja- ru kao civiliziovanu u svakom smislu. Jednostavno, bio je ge polovine dvadesetog vijeka: Ranko Radović i Milorad Sto- ci ondašnje zemlje koji su se bavili Crnom Gorom i njenom predodređen da sa plejadom biranih iz Danilovgrada i Cr- jović – ovo mjesto bi se s razlogom moglo zvati: groblje za- kulturom”, naveo je on. ne Gore kroz vrijeme zemno u sebi drži onu časnu obave- služnika. Svima im duše carevale”, kazao je Momčilo Šaletić. poudzaniji i stameniji i on- Velika životna priča vala mapa poziva kojem se ta znači oblikovanje buduć- iz takvog dodira rađa pleme- poruku da su primjeri čoj- da kada smo bili slabije hra- jednog od časnih on odazvao. Taj poziv je bi- nosti. To pokoljenje posta- nitost. Ona svoje miljenike stva otvorena crnogorska njeni, a samo svojim samo- i umnih Crnogoraca la iskrena i vjerna služba cr- vilo je temelje današnje cr- uvodi u povlašćeni prostor knjiga. Dok budemo mo- pouzdanjem i znanjem op- svoga vremena nogorskoj ideji. Kao profe- nogorske države. Među nji- plemstva duha. Takvim lju- gli da je dopisujemo – biće i stajali. On je, kao malo sta- sor, kao urednik, kao direk- ma je Milorad Stojović bio dima je dato da shvate da je nas. Takvim plemenitim sta- riji, bio tu da nas ponekad i Akademik Prof. dr Dra- tor, kao pisac, u nju je uložio jedan od najprepoznatljivi- zavičaj intelektualaca kultu- vom kao da nam je ostavljao ukori i da nas u našoj brzo- gan Vukčević priśetio se svoju umnu riječ, dao joj je jih”, naveo je on. ra, a da je njihov poziv služ- zavještanje da Crnogorcima pletosti uspori, ali nikad da svog dugogodišnjeg prija- časno srce i branio ju je do- ba njoj. Taj poziv on je ispu- kroz vrijeme nije nedostaja- naše burno maštanje ospo- teljstva sa Stojovićem, ko- stojanstvenim stavom. Pri- Povlašćeni prostor nio nesebičnim radom dok lo hrabrosti da odbrane sebe ri. I to je Stojović učio od sa- jega je nazvao „jednim od padao je generaciji podviž- plemstva duha: je vodio institucije, uređi- od drugih, da su imali i čoj- žetog iskustva svojih preda- časnih i umnih Crnogoraca nika, koja je nošena vjerom Osmijehom je znao vao časopise, zasnivao bibli- stva da sačuvaju i druge od ka, duhovnih srodnika i su- svoga vremena”. postavljala temelje druga- da prekrije ožiljke života oteke, pisao kritike, prikaze sebe, ali da su najrjeđe imali narodnika, od vladike Ra- „Prijateljstvo, taj naji- čijeg svijeta i oblikovala no- i eseje. Na tom putu, njego- umnosti da sačuvaju sebe od da i vojvode Marka, ali sa- skreniji i najčistiji odnos me- vog čovjeka. Oni su razu- Vukčević je naglasio da vu riječ je oblikovala umnost, sebe samih. Stojović je jedna mo od njihovih vrlina. Za- đu ljudima, koj je vezivao mjeli da nekadašnji savez Stojović nije bio od onih ko- vodila dobronamjernost i uz- od onih ličnosti koje su pri- hvalni smo ti, Stojoviću, za nas dvojicu, učinilo mi je hrabrosti i vjere, na kom je ji su „okrenuti krupnoj riječi, dizala otmenost. Idući za tra- padale sebi i sačuvale sebe. ljudskost i prijateljstvo, za čast da svoju riječ priložim dugo stolovala patrijarhal- pretjerani u gestu i prepu- gom vremena, on je izgradio Utoliko je njegov odlazak te- istrajno narodno prosvje- kao tužnu glosu jednoj veli- na Crna Gora, treba dogra- šteni profiterskoj težnji ka osobenu stazu u tom vre- ži. Kada vam je jedna od njih titeljstvo, za kritičku mu- koj životnoj priči. Knjige ži- diti savezom umnosti i zna- jednovečernjim uspjesima”. menu”, kazao je on, doda- prijatelj, onda njegov odla- drost kojom si pospane bu- vih svjedoče da je ta knjiga nja, na kojem se temelje mo- „Umjesto toga, u poslo- jući: „Nije to bio lagani hod zak ośetite kao da se jedna dio, građanski i crnogorski, otvorena davne 1927. godi- derna društva i njhove drža- ve koje je obavljao i u tvore- po utabanom putu. Bilo je svjetiljka na pozornici vašeg u skladu sa značajem tvoje- ne. Od tada pa do prije ne- ve. Bilo je to doba koje je vine koje je ostavljao unosio zluradih osporavanja, čestih života ugasila. Ali ona će se ga imena i prezimena.”, re- koliko dana proteže se njen tražilo pregaoce koji su zna- je duboku temeljitost, nena- podmetanja i mnogo zavisti. pretvoriti u zvijezdu koja će kao je on, zaključujući da luk. Ispod njegovog svoda li da razumiju moderni svi- metljiv ośećaj za red i otme- Umjesto osvete i mržnje, na zasijati na svodu pamćenja. je Milorad Stojović „časno proticalo je vrijeme jednog jet, umjeli da grade institu- no zasnivanje vjere. A kada sve nepravde uzvraćao je ra- Prijatelji traju u nama dok mi i stvaralački kulturi služio i života. Na tom putu datumi cije pod kojima se oblikuje jedan takav čovjek postane zumijevanjem. Osmijehom brojimo svoje korake”, rekao zemlji crnogorskoj se ljud- predstavljaju postaje na ko- duhovnost jednog društva i mjesto susreta urođene vrli- je znao da prekrije ožiljke ži- je na kraju Dragan Vukčević. ski odužio”. jima se postepeno obliko- koji su znali da planiranje eli- ne i stečene kulture onda se vota. Time nam je ostavio N. N. AKTUELNOSTI U aprilu i maju četvrti krug PISA istraživanja u Crnoj Gori POD LUPOM ZNANJE ZA ŽIVOT – Što sve očekuje našu djecu u budućnosti? Da li škola dobro priprema djecu i mlade za budući život, profesiju, rad, učešće u društvu? Što naša djeca mogu da urade sa svim onim što nauče u školi? Kako omogućiti visok kvalitet nastave i učenja svakom djetetu? Kako sistem obrazovanja pomaže djeci iz marginalizovanih društvenih grupa da osvoje bolju budućnosti? Da li su neke nastavne strategije ili metode efikasnije od drugih? – Za odgovore na ova pitanja zainteresovani su roditelji, nastavnici, prosvjetne vlasti. Odgovori na ova pitanja imaju veliku funkcionalnu vrijednost za planiranje politike obrazovanja

Što je PISA? nalnih znanja i vještina koje su neophodne za uspješno PISA je engleski akro- dalje školovanje, ali jednako nim za Međunarodni pro- i za buduću profesiju, lični i gram za procjenu učeničkih društveni život. Zbog toga se postignuća (Programme for svi zadaci u testovima bazi- International Student Asse- raju na konkretnim, realnim ssment). Riječ je o studiji ili životnim situacijama. istraživanju koje se izvodi ci- klično − svake treće godine, PISA je jedinstveno a prvo je bilo 2000. Sem ze- istraživanje malja članica OECD-a (Orga- nizacija za ekonomsku sa- Testovi kojima se služi PI- radnju i razvoj), u istraživa- SA istraživanje nijesu direk- nju mogu učestvovati i dru- tno oslonjeni na nastavne ge zainteresovane države. programe, i njima se ne pro- Odluku o učešću neke ze- cjenjuje koliko učenici zna- mlje u PISA istraživanju do- ju ili koliko su naučili. Testo- nosi ministarstvo obrazova- vi se kreiraju konstruišu ta- nja, a svaka zemlja i finansij- ko da omogućavaju procje- ski doprinosi ovom procesu. nu stepena do kojeg su uče- U PISA istraživanju studi- nici, na kraju obaveznog ob- ji 2012. godine učestvovalo razovanja, sposobni da ste- je 65 zemalja, među kojima i čeno znanje (u školi i van sve članice OECD-a, njih 34. nje) primijene u stvarnim ži- Ove godine očekuje se 70 ze- votnim situacijama i da uče- malja učesnica. Za Crnu Go- stvuju u različitim procesima ru testiranje 2015. godine bi- koji se dešavaju u društvu u će četvrti ciklus ovog istraži- kojem žive. vanja. Osim toga, podaci ko- ji se skupe putem upitnika Petnaestogodišnjaci za učenike i direktore omo- iz cijelog svijeta gućavaju da se upoznaju i analiziraju različiti konteksti PISA je jedino međuna- u kojima učenici uče, što je rodno istraživanje kojim se takođe važno za interpreta- procjenjuje znanje i vješti- ciju postignutih rezultata na Veliko interesovanje javnosti za rezultate testiranja ne petnaestogodišnjaka. To testiranju, na primjer: socio- ■■ je uzrast na kojem u većini ekonomski status porodice, da se razvijaju tokom čitavog ona nesumnjivo znači posje- ka na PISA 2012 može se na- da se stišaju ove reakcije, zemalja učenici završavaju motivacija za učenje i sta- života. Strategije čitanja čine dovanje tih kompetencija. ći na: http: //www. zavodza- onda je mnogo zahtjevniji 10 obavezno obrazovanje. vovi učenika prema učenju, i kognitivni i metakognitivni Matematička pismenost po- skolstvo.gov.me/biblioteka/ posao promišljanje o tome Svaka zemlja, prema za- strategije učenja koje učenik procesi. Kognitivno procesu- drazumijeva kreativno obje- ostalo?pagerIndex=5) kako se rezultati mogu kori- jedničkoj metodologiji, odre- koristi, karakteristike nastav- iranje tokom čitanja različi- dinjavanje svih tih elemena- Proces izrade zadataka stiti za planiranje unapređe- đuje reprezentativni uzorak nika, klima u učionici, škol- to je kod čitaoca početnika ta u odgovoru na zahtjeve ili pitanja povjeren je među- nja različitih aspekata obra- učenika uzrasta 15 godina, ska anksioznost i brojni dru- i kod vještog čitaoca, a kori- nametnute nekom spoljnom koji se redovno školuju. Pri- gi faktori. Neki od ovih fak- sti se tokom čitanja s ciljem situacijom. mjera radi, u PISA 2012. uče- tora daju pouzdane osnove aktivne konstrukcije znače- Pojmom naučne pisme- RJEŠAVANJE PROBLEMA stvavalo je oko 510.000 uče- za procjenu potencijala uče- nja teksta. nosti obuhvaćeni su sadr- nika, koji su predstavljali 28 nika za cjeloživotno učenje. Stoga nije slučajno što se žaji koji se kod nas realizu- Novi ciklusi testiranja donose i nove oblasti iz kojih miliona svojih vršnjaka u ci- u svakom narednom PISA ci- ju u okviru različitih nastav- se provjeravaju učeničke kompetencije. U prethodnom jelom svijetu. Vrste pismenosti klusu širi definicija čitalačke nih predmeta (Biologija, Fi- ciklusu bila je kompetencija rešavanja problema, a u ovo- pismenosti. U ciklusu 2015. zika, Hemija, Geografija). Na- godišnjem – timsko rješavanje problema. To je sposob- Što učenici stvarno mogu Čitalačka pismenost je godine ona glasi: Čitalačka učna pismenost podrazumi- nost pojedinca da se angažuje u kognitivnom, saznaj- s onim što znaju? osnov i uslov za razvoj svih pismenost je razumijevanje i jeva posjedovanje naučnih nom procesu kako bi shvatio i riješio problemsku situa- ostalih pismenosti. Njenim korišćenje napisanih teksto- znanja i njihovu primjenu u ciju, a u kojoj metoda rješavanja nije očigledna. Uključu- MART Pitanje koje je u osnovi usvajanjem omogućava se, va i promišljanje o njima, kao prepoznavanju naučnih pro- je i spremnost pojedinca da se suoči s takvim situacija- 2015 istraživanja jeste: što je važ- između ostalog, učenje či- i angažovanje na napisanim blema, sticanju novih zna- ma kako bi ostvario svoj potencijal građanina koji kon-

BROJ no da znaju i što s tim zna- tanjem i otvara mogućnost tekstovima kako bi se posti- nja, naučnom objašnjavanju struktivno i kritički promišlja. Kao posebna oblast posti- njem mogu da urade mladi za razvijanje ostalih vrsta pi- gli ciljevi i razvili znanje i po- pojava i izvođenju zaključa- gnuća prvi put je ispitivana u ciklusu PISA 2012, i to te- 33 ljudi, budući građani jednog smenosti: matematičke, na- tencijal za aktivno učešće u ka o naučno relevantnim pi- stovima u elektronskom formatu. društva? Cilj istraživanja ni- učne, digitalne, istraživačke. društvu. tanjima. Ona podrazumijeva je da se izmjeri što su i koliko Dobro razvijena čitalačka pi- Matematička pismenost i razumijevanje prirode nau- je sposobnost pojedinca da ke kao oblika ljudskog sazna- narodnim ekspertima za po- zovanja i obrazovne politi- formuliše, upotrijebi i pro- nja i djelatnosti; svijest o to- jedina područja pismeno- ke. Naime, ukupni rezultati – tumači matematiku u razli- me kako nauka i tehnologija sti. Pitanja moraju zadovo- na nivou svih zemalja, poka- ŠTO ZNAČI BITI PISMEN čitim kontekstima. Uključu- oblikuju život u savremenom ljiti sve unaprijed definisa- zuju što je sve moguće po- U 21. VIJEKU? je matematičko rasuđivanje, društvu; spremnost na anga- ne kriterijume. Probno istra- stići u okviru visokokvalitet- upotrebu matematičkih poj- žovanje i davanje ličnog do- živanje, koje prethodi zvanič- nog sistema obrazovanja ili mova, procedura, činjenica prinosa, i formiranje stava u nom PISA istraživanju, upra- – sistema obrazovanja koji Pismenost je interdisciplinarna i funkcionalna kate- i sredstava izražavanja, da rješavanju naučnih pitanja. vo služi da se pitanja provje- se ubrzano i uspješno mije- gorija. U savremenom značenju, to je termin koji ne po- se opišu, objasne i predvi- re – da bi se izbjeglo da neka nja. Nije riječ o gotovim re- kriva samo one kompetencije koje imaju potporu u sa- de pojave. Pomaže pojedin- Nivoi postignuća od njih budu kulturološki ne- ceptima koji se mogu preni- držajima nastavnih predmeta. Inovativni koncept pisme- cu da prepozna ulogu koju na testovima prilagođena, prezahtjevna ili jeti iz jedne zemlje u drugu; nosti odnosi se na umijeće, sposobnost učenika da pri- matematika ima u savreme- suviše laka. riječ je o analitičkom pristu- mijene znanje i vještine iz ključnih predmeta, da efikasno nom svijetu, da donosi do- U PISA testiranju koje Nakon što ocjenjivači u pu vlastitom sistemu obra- analiziraju i rješavaju probleme u različitim situacijama – bro utemeljene matematičke provjera čitalačku, matema- svakoj zemlji učesnici pregle- zovanja i sagledavanju nje- u školi i van nje. Ove kompetencije stiču se i razvijaju u procjene i odluke koje su mu tičku i naučnu pismenost daju testove, rezultati se ša- govih prioritetnih potreba, školi, kao i kroz komunikaciju u društvu i kroz cjelokupan potrebne da bi bio konstruk- zadaci imaju različitu slože- lju Sekretarijatu OECD-a, koji a sve u cilju povećanja kva- kulturološki okvir kojem pojedinac pripada. tivan i odgovoran građanin. nost. Postoji šest nivoa teži- ih i zvanično objavljuje, istog liteta obrazovanja. Poređe- Matematička pismenost ne zadataka. Oni su detalj- dana u svim zemljama. nja s drugim zemljama ni- ne ograničava se samo na nije opisani u izvještaju o PI- Primjeri PISA zadataka jesu cilj sam po sebi; uslo- učenici naučili iz pojedinih smenost omogućava uspješ- poznavanje matematičke SA testiranju iz 2012. godine. mogu se vidjeti na sajtu Is- vi u različitim sistemima ob- predmeta do kraja osnovnog nije učestvovanje pojedinca terminologije, činjenica i po- Laki zadaci su na I i II nivou pitnog centra. razovanja veoma su različiti. obrazovanja. Cilj je procijeni- u savremenom životu. stupaka. Takođe, ni na vješti- zahtjevnosti, srednje teški Ipak, u poređenjima je mo- ti koliko uspješno petnaesto- Nivo razumijevanja pro- ne potrebne za izvršavanje na III i IV nivou, a najslože- Koristi od analize guće uočiti što drugi siste- godišnjaci mogu da primije- čitanog određuju mnoge određenih operacija i primje- niji na V i VI nivou. (Izvještaj rezultata mi imaju ili nemaju, odno- ne ono što znaju, a nauči- tanane aktivnosti čitaoca. nu određenih metoda, iako o postignućima naših učeni- sno – što djeluje na podiza- li su u školi i u životu. Njiho- Osim automatizovanog čina Dan kada se objave final- nje kvaliteta obrazovanja. va postignuća procenjuju se kojim se prepoznaju pročita- ni rezultati PISA istraživanja Odgovorno prihvatanje u oblastima čitalačke, mate- ne riječi, uspješno čitanje za- TR AGOM NAŠIH u svim zemljama obilježen rezultata podrazumijevalo bi matičke i naučne pismeno- htijeva i kontinuirano nad- je velikom medijskom pa- realno planiranje mjera koje sti. U svakom ciklusu domi- gledanje stepena razumije- REZULTATA žnjom i brojnim komenta- mogu da poboljšaju kvali- nantna je jedna od tri pome- vanja, kao i regulisanje pro- rima najšire javnosti. To je tet obrazovanja, ali jednako nute oblasti, a 2015. godine cesa čitanja u skladu s po- Jedan od primjera aktivnosti za poboljšanje kompe- očekivano jer istraživanje i – pravednost obrazovanja, to će biti naučna pismenost. stavljenim ciljevima. Taj sup- tencija naših učenika, a nakon pažljive analize postignu- omogućava svakoj zemlji da tako da svi mladi ljudi imaju PISA istraživanje koristi tilni proces obavljaju strate- ća na PISA 2012, jesu i rezultati projekta Kako učenicima prati napredak svojih učeni- jednake mogućnosti da ra- pojmove pismenost ili kom- gije čitanja, postupci kojima pomoći da uspješno stvaraju usmene i pisane, umjetničke i ka, od ciklusa do ciklusa, i zviju kompetencije za uspje- petencija upravo da bi se na- čitalac pristupa tekstu radi neumjetničke tekstove. Na tom su planu od izuzetne važ- kako oni postižu definisane šan život i uspješnu karijeru. glasilo da je riječ o primje- njegovog boljeg razumije- nosti i seminari obuke nastavnika za razumijevanje PI- ciljeve učenja i nastave. Ne ni znanja ili naučenog. Bi- vanja. Ključna obilježja stra- SA zadataka iz pomenutih oblasti, koje organizuje Za- manje važan motiv ove pa- Priredile: ti pismen, znači posjedova- tegija čitanja jesu da se one vod za školstvo. žnje jeste i upoređivanje re- Anđa Backović ti određeni korpus funkcio- koriste svjesno i namjerno i zultata među zemljama. Ka- Nađa Durković UDŽBENICI PO ECDL STANDARDU (2) VESNA BULATOVIĆ „Prosvjetni rad“ će u nekoliko nastavaka objaviti pojedina poglavlja iz edicije udžbenika po ECDL (European Computer Driving Licence) [email protected] standardu autorke Vesne Bulatović, u izdanju „Narodne knjige“ iz Podgorice. Ediciju čini četiri modula, od kojih se u ovom broju objavljuje dio Modula 2 „Korišćenje računara i rad sa fajlovima“. Prikaz poglavlja omogućava samostalno sticanje vještina korišćenja97 računara različitim uzrasnim kategorijama.

98 Kreiranje novog foldera – Create New Folder I Osobine foldera i fajla – Properties II

Kao što je prikazano u prethodnom dijelu teksta, računar ima formirane osnovne foldere, Veličina fajla ili foldera pokazuje vam koliko memorije zauzima na hard disku. iako korisnik nije kreirao ni jedan svoj folder.

Desnim tasterom kliknite na fajl ili folder i lijevim odaberite Properties. Kliknite desnim tasterom na mjesto gdje želite kreirati novi folder, pa lijevim odaberite opciju New. Otvoriće se prozor u kom možete pročitati osobine fajla: tip fajlaType ( of file), program kojim se otvara fajl (Open with), lokacija (Location), veličina (Size), kad je Lijevim tasterom odaberite Folder, dobićete ikonicu foldera sa kreiran (Created), kad je promijenjen (Modified)... mogućnošću upisa naziva. Ukoliko obilježite opciju Read-only, fajl se može samo čitati, ali ne i mijenjati. Otkucajte naziv foldera. Ukoliko obilježite opciju Hidden, fajl će postati nevidljiv (ili slabo vidljiv). Kliknite na praznu površinu da prihvati novi naziv.

Drugi, brži način jeste da dovedete poziciju pointera na sličicu foldera koji ste vi kreirali. Možete vidjeti: koji je tip, kad je kreiran, koliko memorije zauzima obilježeni folder, kako se zove U jednom folderu možete napraviti potreban broj podfoldera, a u podfolderima nove obilježeni folder i fajl, kao što je prikazano na slici ispod. podfoldere – neograničen broj puta. Mreža foldera sa slikovito može prikazati kao na slici.

Napomena Napomena 1 KB (kilobajt) = 1024 B (bajt) 1 MB (megabajt) = 1024 KB (kilobajt) Osnovna jedinica za mjerenje 11 kapaciteta memorije jeste bajt 1 GB (gigabajt) = 1024 MB (megabajt) (Byte), koji se sastoji od 8 bita. 1 TB (terabajt) = 1024 GB (gigabajt) 103

Mreža foldera

Sortiranje fajlova i foldera – Sort by III Promjena naziva fajlova i foldera – Rename IV

Pored promjene izgleda ikonica fajlova i foldera moguće je mijenjati i njihov raspored po Naziv ikonice (fajla ili foldera) možete promijeniti tako što desnim tasterom miša kliknete nekom kriterijumu. na nju, odaberete opciju Rename, otkucate novo ime i potvrdite klikom na praznu površinu ili kliknete na Enter sa tastature. Drugi način kako možete promijeniti ime je tako što selektujete fajl/folder, sačekate nekoliko MART I način 2015 trenutaka i ponovo kliknete jednom lijevim tasterom miša na ime ikonice. Ime će promijeniti Desnim tasterom kliknite na praznu boju pozadine. Otkucajte novo ime i potvrdite klikom sa strane ili opcijom Enter sa tastature. BROJ površinu foldera čije ikonice želite da Ukoliko ste podesili računar tako da vidite ekstenziju fajla, treba promijeniti dio imena prije 33 aranžirate, pa lijevim odaberite Sort by. tačke. Ako promijenite ekstenziju, mijenjate tip dokumenta, odnosno program koji je zadužen Izaberite neku od ponuđenih mogućno- za obradu tog dokumenta. Npr. ako se tekstualni dokument „proba.txt” preimenuje u „proba1. sti: jpg”, promijeniće se tip dokumenta u sliku. Tako će se dvostrukim klikom pokrenuti program za • Name – sortiranje po imenu, obradu slika, koji će prijaviti grešku. • Date modified – po datumu promjene, Kopiranje i premještanje fajlova i foldera – Copy / Cut • Type – sortiranje po tipu fajla, • Size – sortiranje po veličini, Kopiranje je jedna od najvećih prednosti korišćenja kompjutera. Fajlove i foldere možete • Ascending – rastući niz, kopirati iz jednog foldera u drugi i sa jednog diska na drugi. Kopiranjem na neki prenosni uređaj • Descending – opadajući niz, (CD, DVD, fleš memoriju) fajlove i foldere možete prenijeti na drugi računar, ali original ostaje i • More – više mogućnosti. na početnoj lokaciji. Možete odabrati View. UPOZORENJE Premještanjem na neki prenosni uređaj ne ostavljate fajl ili folder na originalnoj lokaciji. Ako ste obilježili opciju Kliknite Auto arrange icons, ako želite da ih se Auto Arrange, ikonice se ne rasporedite na desktopu, po pravilima računara. mogu pomjerati niti sortirati prema nekom od ponuđenih Desnim tasterom miša obilježite Kliknite na Align icons to grid, ako želite da su kriterijuma. (selektujte) fajl, folder, tekst, sliku i ikonice vezane za nevidljivu mrežu na ekranu. drugo što želite da kopirate. Lijevim tasterom odaberite naredbu Copy, ako hoćete da kopirate, ili Cut, ako hoćete da premještate. Desnim tasterom kliknite na mjesto gdje II način: želite da bude lociran kopirani fajl, pa lijevim odaberite opciju Paste. Napomena Kliknite na Change your Desnim tasterom miša i view. odabirom opcije Properties možete dobiti osobine fajla. Odaberite prikaz Details.

Odaberite kriterijum sorti- Napomena Napomena ranja (naziv, veličina, tip ili Ako želite da selektujete Umjesto odabira Napomena datum). više fajlova ili foldera opcije Copy možete istovremeno, treba da istovremeno pritisnuti Umjesto odabira opcije pridržite taster Ctrl sa tastere Ctrl i C, a umjesto Paste, možete istovremeno tastature i odabirate ih. Cut pritisniteCtrl i X. pritisnuti tastere Ctrl i V. AKTUELNOSTI Svečano obilježeno 66 godina „Prosvjetnog rada” PROSVJETNI R ADNICI, NAUČNI I KULTURNI STVAR AOCI DAJU DUŠU NAŠEM LISTU „Prosvjetni rad” je uvijek zavisio, što je prirodno, od saradnika i njihovog stručnog, slobodnog, kritičkog, objektivnog i analitičkog mišljenja

prisustvu predstavnika Svojim nastupom program snici za đecu i mlade, dodijelio Uvaspitno-obrazovnih usta- su upotpunili i učenici Umjet- je nagrade za najbolje učeničke nova i gostiju prigodnom sve- ničke škole za osnovno i sred- radove. Pored nagrađenih đa- čanošću obilježeno je 66 godi- nje obrazovanje za mlade ta- ka, prisustvovali su i roditelji i na postojanja „Prosvjetnog ra- lente „Andre Navara”: Vukica članovi porodica, kao i mento- da”, lista crnogorskih prosvjet- Rašović, violina, (učenica II ra- ri-profesori crnogorskog jezika nih, kulturnih i naučnih radnika. zreda srednje) Emin Nišić, viola i književnosti. Ovogodišnji program proslave (učenik IV razreda) i Tijana Ron- Slobodan Vukanović uručio organizovan je u podgoričkoj čević, violina (učenica II razreda je prvu nagradu Luki Cmiljani- SSŠ „Ivan Uskoković”. Izveden je srednje) sa profesorom Bogda- ću, učeniku VI razreda OŠ „Risto prigodan kulturno-zabavni pro- nom Asanovićem. Ratković”, za pjesmu „Što sve gram koji je organizovala i ure- može lijepa riječ”, drugu Katari- U FUNKCIJI CRNOGORSKE PROSVJETE, NAUKE I KULTURE: Detalj sa svečanosti dila profesorica crnogorskog Uručene i godišnje nagrade ni Marković, učenici VI razreda ■■ jezika i književnosti Olga Anđić, OŠ „Risto Ratković” (Bijelo Po- ka Crne Gore. List je publikovan školstvo i crnogorsku crkvu, ta- menom, okrenuti smo mogućoj koordinatorka novinarske sekci- Nagrada „Dragan Kujović”, lje) (pjesma „Što da budem”). jednom mjesečno, a od 1. marta ko i za crnogorsku kulturu i na- mjeri samoorganizovanja i pre- je škole. Program je počeo izvo- koja nosi ime crnogorskog Treću nagradu ravnopravno je 1958. godine petnaestodnevno. uku. Posebna pažnja je posveće- duzetničkog duha da bi time ko- đenjem crnogorske državne hi- državnika i dugogodišnjeg podijelilo pet učenika: Nasta- Glavni i odgovorni urednici lista na opisima crnogorskih crkava i liko se može pomogli na najbolji mne, a Jelena Jevtović, učenica ministra prosvjete i prvog sja Latković, učenica IX razre- bili su: Danilo Lekić, Đoko Pejo- manastira i sakupljanju građe o način i sebi, i državi, i prosvjeti. SSŠ, bila je u svojstvu voditelja. predśednika Upravnog odbo- da OŠ „Njegoš”, sa Cetinja (pje- vić, Mihailo Čukić, Mirko Banje- njima. Ima pokušaja rada na lek- Nadamo se da ćemo na taj slat- Učenice Jovana Mirković i Mili- ra „Prosvjetnog rada” dodije- sma „Njegošu s ljubavlju”), Đor- vić, Dimitrije Živanović, Radivo- sikografiji, sakupljanja priloga za ki, ali i odgovorni, složeni i nima- ca Radunović kazivale su pje- ljena je Blagoti Koprivici, sa- đe Vulević, učenik V razreda OŠ je Šuković, Nikica Vujović, Jak- rječnike. Danas, kada, nažalost, lo laki izazov moći uspješno od- smu-poslanicu „Crnogorcima” radniku i dopisniku iz Nikši- „Sutjeska”, iz Podgorice (pjesma ša Novaković, Vukale Đerković, još uvijek nemamo crnogorsku govoriti. Naime, poslije jednog Svetog Petra Cetinjskog, stiho- ća, Šavnika i Žabljaka. Uruče- „Čežnja jedne knjige”), Vukman Svetozar Piletić, Milivoje Mišo Enciklopediju i druge crnogor- nepotrebnog zatišja bez krivice ve „Crna Gora” Vladimira Visoc- ne su i tradicionalne nagrade Šćepanović, učenik III razreda Brajović, Radivoje Ostojić i Mi- ske leksikografske publikacije, Redakcije ponovo je list i na tr- kog, koju je prepjevao Vukale za kratku novinsku priču. Ži- OŠ „Risto Manojlović”, iz Kola- roje Vuković. List je dobio na- vidi se koliki značaj u ovom smi- žištu i moguće ga je kupiti kao Đerković, pjesmu „Zavjet” Mir- ri u sastavu: Bogić Rakočević, šina (pjesma „Zima u mom gra- gradu „Oktoih” (1998). Prethod- slu imaju časopisi kao što su bi- i ostalu štampu. Trudimo se da ka Banjevića, „Pjesme Ali Bina- predśednik, dr Goran Sekulo- du”), Vuk Tešović, učenik VII ra- nici „Prosvjetnog rada” bili su li „Grlica” i „Prosvjeta”, ili aktuel- list kao mjesečnik, što nije ni- ku” Radovana Zogovića, kao i vić i Jovanka Vukanović, ista- zreda OŠ „Olga Golović”, Nikšić „Grlica” i „Prosvjeta”. Upravo se ne publikacije „Vaspitanje i ob- malo lako, bude aktuelan, infor- tekst Milorada Stojovića „Naš knuti književnici i književni (pjesma „Cetinje”) i Jovana Bu- navršava 180 godina od publi- razovanje” i „Prosvjetni rad”. Sve mativan, edukativan, zanimljiv, savremenik Marko Miljanov”. kritičari, dodijelili su I nagra- rić, učenica VII razreda OŠ „Olga kovanja prve crnogorske perio- su one ostavile i ostavljaju neiz- svjež i nov. Objavljujemo spe- Osim Sv. Petra Cetinjskog i Vla- du Ninoslavi Zlatković, II Vin- Golović”, iz Nikšića (pjesma „Ra- dične publikacije „Grlica”’ koju brisiv trag u nacionalnoj, drža- cijalne priloge povodom odre- dimira Visockog, riječ je o ista- ki Perišić Šarenac, dok je III pri- zlog za moju pjesmu”). „Prosvjetni rad” takođe baštini. votvornoj i intelektualnoj crno- đenih značajnih jubileja, kao što knutim crnogorskim naučnim i pala Mirsadi Šabotić. Prvu nagradu za sastav do- „Grlica” je izlazila od 1835–1839. gorskoj povijesnici. Svakako tre- je 65 godina Muzičke škole „Va- književnim stvaraocima, dugo- Žiri u sastavu: Dušan Đuri- bila je Marija Pejović, učenica VI- g., i u njoj su se objavljivali i pr- ba posebno naglasiti značaj ča- sa Pavić” na četiri strane kao po- godišnjim glavnim i odgovor- šić, predśednik, i članovi Slobo- II razreda OŠ „Ilija Kišić” iz Zele- vi crnogorski udžbenici i pro- sopisa za pedagošku teoriju i seban dodatak, stalnih manife- nim urednicima i članovima pr- dan Vukanović i Dragiša L. Jo- nike za tekst „Srela sam Mletač- svjetni, kulturni i naučni prilozi. praksu „Vaspitanje i obrazova- stacija „Dani nauke”, „Miločerski vih redakcija „Prosvjetnog rada”. vović, istaknuti crnogorski pje- kog dužda”, druga je pripala Tari „Prosvjetu”, list za crkvu i ško- nje”, koji veoma uspješno dvo- razvojni forum”, itd. Publikova- Tomanović, učenici VIII razreda lu izdavalo je Knj. crn. ministar- mjesečno izlazi od 1975. godine li smo „Studentski informator” OŠ „Orjenski bataljon” iz Bijele stvo prosvjete i crkvenih djela. i koji, zajedno sa „Prosvjetnim prošle i ove godine na po osam 12 Mirsada Šabotić, profesorica za priču „Tri brata”, dok je treća Časopis je izlazio na Cetinju od radom”, treba i ubuduće da bu- strana, prije tri godine uveli stal- crnogorskog – srpskog, bosanskog za sastav u prozi dodijeljena An- 1889. do 1901, sa prekidima, u de predmet adekvatne pažnje ni podlistak „Đečiji svijet” naj- đeli Beladi, učenici V razreda OŠ mjesečnim sveskama, ponekad države u smislu stvaranja pro- prije na dvije, a kasnije na četi- i hrvatskog jezika i književnosti iz Rožaja: „Stefan Mitrov Ljubiša” iz Budve i kao dvobroj. Urednici su bili: stora za njihovu punu afirmaci- ri strane u koloru koji će uskoro Književnost edukuje za priču „Lisac i mačak”. tadašnji ministar za prosvjetu ju”, objasnio je dr Sekulović. prerasti u poseban list za đecu i O istoriji, tradiciji, aktuel- i crkvene poslove Jovan Pavlo- Govoreći o aktuelnom tre- mlade, pokrenuli više novih ru- DOBR A PRIČA ŠALJE nom trenutku i perspektivama vić (1889–1891), Jovan Sunden- nutku Redakcije „Prosvjetni rad”, brika: „Visoko obrazovanje”, „Na- lista „Prosvjetni rad” govorio je čić (1892–1894) i Jovan Ljepava on je ukazao da fokus rada pred- uka”, „Inovacije”, „Digitalni svi- PORUKE LJUDSKOSTI odgovorni urednik dr Goran Se- (1895–1901). Objavljivao je služ- stavlja borba za dostojanstvo jet”, „Mladi i antifašizam”, „Na- kulović. bena akta, stručne i naučne pri- prije svega prosvjetnih radnika, stavnici i đaci pišu”, „Inkluzivno I TOPLINE On je na početku pozdravio loge i svojevrsna je hronika cr- jer, oni utkivaju dušu listu. On se obrazovanje”, „Predškolsko ob- domaćine, goste i članove poro- nogorskog obrazovanja krajem svojom koncepcijom zalaže za razovanje”, „Iz riznica znanja”, U eri tehnologije a posebno interneta dice Dragana Kujovića. 19. vijeka, ostavivši trajan pe- jedinstveni državni, prosvjetni, „Mladi i evropske i evroatlant- kada knjiga polako gubi bitku zaposleni u Podśetio je, da je prvi broj čat na edukaciji čitaoca, osobi- kulturni i naučno-istraživački cr- ske integracije”… Prosvjetnom radu su došli na ideju da realizuju „Prosvjetnog rada” štampan 15. to nastavnika i svještenika. nogorski prostor, za crnogorski MART projekat sa ciljem promovisanja lijepe riječi. januara 1949. godine na Cetinju nacionalni, prosvjetni, građanski „Prosvjetni rad” dobio 2015 kao glasilo, tj. organ Ministar- „Prosvjeta” imala višestruk i državni multikulturalni okvir u i svoju facebook stranu Ovo naše druženje ukazuje da su uspjeli u BROJ stva prosvjete i kulture NR Cr- značaj za crnogorsko kojem nikome neće biti tijesno i svom naumu ne Gore. školstvo i crnogorsku crkvu niko neće imati potrebu da ne- „Prosvjetni rad” je dobio i 33 „Od 1956. godine list izla- đe drugo zadovoljenje svojih in- svoju facebook stranu, TV Cr- zi u Titogradu, kao publikacija Zato je „Prosvjeta” imala vi- teresa, osim onih u funkciji civi- na Gora je snimila dokumentar- strukovnih sindikata prosvjet- šestruk značaj, posebnu ulo- lizacijske i stvaralačke prirodne ni film „Jubilej 125 godina ‘Pro- nih, kulturnih i naučnih radni- gu i misiju, kako za crnogorsko nadogradnje. U skladu sa vre- svjete’ i 65 godina ‘Prosvjet- nog rada’”, održana je promoci- ja jednog od brojeva lista u Na- Riječ direktora podgoričke SSŠ „Ivan Uskoković” profesora Žarka rodnoj biblioteci „Radosav Lju- Borovinića: mović” u Podgorici… S poseb- nom pažnjom pratimo naučno- NEK A LIST TR AJE DOK POSTOJI PROSVJETA tehnološko-ekonomsko-predu- zetničke napore našeg društva, I DOŽIVI BESKONAČNOST u kojima se obrazovanje na kra- ju i efektuira, s ciljem da se i Cr- Novom praksom pro- na Gora nađe u krugu razvijenih slave, list će se još više i prosperitetnih zemalja. Tu su i informacije iz evropskih i evroa- približi prosvjetnim rad- tlantskih integracija u prosvjeti, nicima. „Prosvjetni rad” nauci i kulturi, inkluzivnog ob- je prije svega glasilo razovanja, školskog sporta, pre- prosvjetnih radnika koje duzetništva i društvene odgo- vornosti, društvenog i životnog NIŠTA NE MOŽE ZBLIŽITI LJUDE KAO DOBRA PRIČA: afirmiše naš rad, kao i standarda prosvjetara. Gradimo ■■Mirsada Šabotić uspjehe i talente đece i afirmišemo crnogorske i civili- zacijske vrijednosti antifašizma, U ime nagrađenih za kratku novinsku priču zahvalila se Ovogodišnji program prosla- kreativnosti, inovativno-razvoj- Mirsada Šabotić, profesorica crnogorskog – srpskog, bosan- ve organizovan je u podgoričkoj nog i naučno-istraživačkog du- skog i hrvatskog jezika i književnosti iz Rožaja. Govoreći o vri- SSŠ „Ivan Uskoković”. U ime ko- ha, idejnog, kulturnog, umjet- jednostima priče i književnosti uopšte, ona je istakla da ništa lektiva SSŠ „Ivan Uskoković”, pri- ničkog, sportskog i svakog obli- ne može zbližiti ljude kao dobra priča, a kada se priča pretoči sutnima se obratio Žarko Boro- ka stvaralaštva mladih naše ze- u pisanu riječ i krene na svoje putešestvije od čitaoca do čita- vinić, direktor, izražavajući zado- mlje. Jer, baština, kultura i na- oca, tek onda dobija univerzalne dimenzije. voljsto što je nakon podgoričke sljeđe se čuvaju, ali i stalno stva- „Književnost edukuje. Iz dobre priče možemo saznati šta Gimnazije „Slobodan Škerović” u raju i nadograđuju, te stavljaju to oplemenjuje čovjeka a šta ga odvlači od onog neljudskog. svojstvu domaćina izabrana ova u funkciju razvoja naše zemlje”, Nikakva istorija niti bilo koja nauka ne mogu edukovati čovje- vaspitnoobrazovna ustanova. On naglasio je urednik Sekulović. ka kao književnost, kao dobra priča koja šalje poruke ljudsko- je pohvalio odluku i lijepu prak- U listu se redovno objavlju- sti i topline. U eri tehnologije a posebno interneta kada knji- su da se obilježavanje proslave ju teme o našoj dijaspori i nje- ga polako gubi bitku pod najezdom različitih sajtova, gdje se SA ZADOVOLJSTVOM U SVOJSTVU DOMAĆINA: svake naredne godine održava u nim aktivnostima na planu ob- savremenom čovjeku pruža prilika da čita i ono što je dobro ■■Žarko Borovinić drugoj školi u zemlji. razovanja, kulture i nauke, kao i ono što ne zavređuje čitalačku pažnju, zaposleni u Prosvjet- „'Prosvjetni rad' je prije sve- i redovne priloge o aktivnosti- nom radu su došli na ideju da realizuju projekat sa ciljem pro- ga glasilo prosvjetnih radnika koje afirmiše naš rad, kao i uspjehe i talente đece. Novom prak- ma međunarodnih organizaci- movisanja lijepe riječi. Ovo naše druženje ukazuje da su uspje- som proslave, list će se još više približi prosvjetnim radnicima. Neka ovaj list traje dok postoji ja u Crnoj Gori, a od ovog bro- li u svom naumu”, istakla je profesorica Šabotić. prosvjeta i doživi beskonačnost”, poručio je direktor Borovinić. ja startovao je stalni podlistak „Crnogorski identitetski gla- AKTUELNOSTI

Obrazloženje za dodjelu nagrade „Dragan Kujović” za 2014. godinu Blagoti Koprivici IZ KOPRIVIČINIH TEKSTOVA SE MOŽE UČITI SLOBODARSKI I EVROPSKI IDENTITET CRNOGOR ACA Kao krajnje vrijedni, agilni i inventivni saradnik, Koprivica je u kontinuitetu autor niza tekstova u kojima se očituje njegova visoka predanost i posvećenost afirmaciji crnogorske prosvjete, kulture i nauke Blagota Koprivica zaslužio je da bude treći laureat ugledne nagrade „Dragan Kujović” koju „Pro- – od podmlatka do seniorskih brojnih sekcija – sa kojim se ne mogu ravnati ni mnogi profesional- svjetni rad” dodjeljuje za pregalaštvo posebne vrste u domenu javnog rada, prosvjete, žurnalisti- ci… Nezaustavljivo je ‘Auto na korzu’, guraju ga i pokreću mlade snage–perpetuum mobile, briga- ke, kulture i nauke. de junoša literarnih sekcija svih škola nikšićke regije, te nije nikakvo čudo što živi krilatica: U Crnoj On je stalni saradnik „Prosvjetnog rada” već više od dvadeset godina. Gori svaki drugi je pjesnik… Neka bude tako.” Dugogodišnji je profesor jezika i književnosti koji je sticajem životnih okolnosti prosvjetni poziv I, zaista, neka bude tako, kao što je i Blagota Koprivica zaslužio da bude treći laureat ugledne obavljao u osnovnim i srednjim školama u BiH, a poslije raspada bivše SFRJ isključivo se posvetio nagrade „Dragan Kujović” koju „Prosvjetni rad” dodjeljuje za pregalaštvo posebne vrste u domenu saradnji sa našim listom – u posljednjih nekoliko godina, a naročito u 2014. godini, izuzetno je do- javnog rada, prosvjete, žurnalistike, kulture i nauke”. prinio sadržajnom bogatstvu i kvalitetu „Prosvjetnog rada”. Kao krajnje vrijedni, agilni i inventivni saradnik, Koprivica je u kontinuitetu autor niza tekstova u kojima se očituje njegova visoka preda- nost i posvećenost afirmaciji crnogorske prosvjete, kulture i nauke. Blagota Koprivica je dugogo- Riječ zahvalnosti Blagote Koprivice: Nije teško pisati kada imaš dišnji prosvjetni i kulturni radnik, novinar, književnik, urednik i u informativnim i u izdavačkim ku- o čemu ćama, stalni saradnik i dopisnik „Prosvjetnog rada”, đe je, kako piše, „ostao u vjernoj saradnji više od dvije decenije”. Svoj prosvjetni, stvaralački, intelektualni i humanistički angažman utkao je kako „NOMEN EST OMEN“ u osnovnoškolskom i srednjoškolskom obrazovanju, tako i u radu na mnogim kulturnim projekti- ma, knjigama, redakcijskim zadacima velikog broja časopisa i listova… Koprivica u svojim tekstovi- A IME DR AGAN KUJOVIĆ JE VELIKO ma iz prosvjete, kulture i nauke sa velikog prostora nikšićke, plužinske i šavničke opštine prije sve- ga, ne daje samo šture informativne sadržaje, već se iz njih mogu učiti istorijske lekcije za sve ge- Banjani dobiše prvu školu 1861. godine, a potom otvoriše i nekada velike, neracije. On podśeća na zbivanja od vremena antičke Crne Gore i ilirske i rimske epohe Duklje do a sada male škole velikih uspjeha: Velimlje, Crkvice i Vraćenoviće u kojim perioda druge polovine XIX vijeka kada upravo na ovom crnogorskom području – tik uz granicu sa Bosnom i Hercegovinom koja je tada bila u sastavu Turske carevine – Crnogorci i crnogorska vojska je Vesna Mijušković, direktorica, za nekolike prethodne godine napravila pobjeđuju u odsudnim bitkama za međunarodno utemeljenje i priznanje crnogorske države, kao i pravu renesansu renovirajući seoski dom i napuštenu školu u Pilatovci- do perioda dva Balkanska i dva Svjetska rata, u znamen kojih je na tom prostoru simbolično izgra- ma, obezbijedila interaktivnu đen velikih broj spomeničkih obilježja i nacionalnih i državnih podśetnika na slavne bitke crnogor- tablu, organizovala ljetovanje ske viteško-slobodarsko-odbrambene vojske i na velike istorijske žrtve crnogorskog naroda. O sve- mu tome Blagota Koprivica piše u funkciji prosvjetno-pedagoškog valorizovanja ovih za državu Cr- za đecu iz Bijele nu Goru izuzetno važnih istorijskih događaja i procesa. „Blagota Koprivica u svojim novinskim prilozima za „Prosvjetni rad”, bogatim i po kvantitetu i po Izražavam zahvalnost i naglašavam da kvalitetu, spaja prošlost i sadašnjost, kulturu i prosvjetu, istoriju i budućnost. Krajevi Crne Gore pre- sam do sada dobio mnogo nagrada, ali da ma hercegovačkom dijelu BiH liče, kaže Blagota slikovito i poetično, na ‘kazan u kom je proključala ipak nijesu sve iste po snazi i veličini. Rim- istorija, progovorila pa ućutala prije 180.000 hiljada godina u pećini Crvena Stijena, u kojoj je otkrive- ska krilatica glasi „Nomen est omen!“, da je na mnogoslojna paleolitska rezidencija našeg dalekog pretka od napretka.' Iz njegovih novinskih tek- znak ime, a ime Dragan Kujović je veliko, i stova se može učiti istorija i ono što je najvažnije: slobodarski i evropski identitet Crnogoraca i civili- po njemu nagrada bi imenovana kada je zacijska sadržina i svo bogatstvo, različitost i slojevitost naše zemlje. Crna Gora i crnogorski identitet, ustanovljena. Zahvaljujem žiriju koji me je poručuje Blagota, vjekovima su se branili tu na granici naše zemlje sa raznim nekadašnjim moćnim okitio lovorikom da budem prvi među jed- imperijama i carstvima, na granici na kojoj se vodila dvostruka a jedna jedinstvena bitka, i mačem i nakim u saradničko-novinarskom ansam- perom, za slobodu i državu i za znanje i prosvjetu, za otadžbinu i škole na svom narodnom, crnogor- blu Redakcije 'Prosvjetnog rada'. Nije teško skom jeziku. On vodi računa o, kako piše, ‘malobrojnim učenicima škola duge tradicije na granici – đe pisati kada imaš o čemu. U izobilju aktuel- su udareni postamenti crnogorskoj državnosti'. Đacima ovog istorijskog kraja, piše Blagota, lako je uči- nih tema, dilema nema, jer Banjani dobiše ti istoriju, jer im je podneblje istorijska čitanka u kamenu od kog su sazidani poveći hramovi znanja…” prvu državnu školu 1861. sedamdeset go- I on uporno i stalno brine o prosvjeti, školama, đacima i nastavnicima na ovom dosta velikom i dina prije Nikšića i to bijaše jedina škola od značajnom području naše zemlje i piše hroniku svih tamošnjih zbivanja ne samo u obrazovanju već Cetinja do Mostara i Dubrovnika. U Mana- i u kulturi i svakodnevnom društvenom životu u cjelini. Riječ je o školama među najstarijim u na- stiru Kosijerevo Banjani su se opismenja- šoj zemlji, kao što je škola „Jovan Draganić” u Petrovićima koja postoji već preko vijek i po. Školske vali mnogo ranije, a potom otvarali neka- ustanove u ovim krajevima nijesu samo prosvjetni i kulturni, već sveukupni životni prosvjetiteljski da velike, a sada male škole velikih uspje- i razvojni centri i neophodna pretpostavka za njihov zapravo biološki i populacijski opstanak i tra- ha: Veljimlje, Crkvice i Vraćenoviće u kojim janje. Sve se to očituje u Blagotinim tekstovima i zbog toga je njegov rad još vredniji i tim prije za- je za nekolike prethodne godine napravila 13 služuje svaku podršku i pohvalu. pravu renesansu Vesna Mijušković direk- Kao primjer Blagotinog znalačkog pisanja i o školstvu i o kulturi, i znalačkog povezivanja svog torica, renovirajući seoski dom i napušte- bogatstva crnogorske nacionalne kulture sa njenim širim tokovima i uvijek prisutnim svehumani- nu školu u Pilatovcima, otvorila odjeljenje stičkim, kosmopolitskim i internacionalnim usmjerenjima, neka posluži sljedeći citat iz njegovog da đeca ne pješače kilometrima do škole, zapisa iz Nikšića ‘Auto na korzu’ nije stalo’ koji je objavljen prošle godine u martovskom broju: ‘Od prva u nikšićkoj regiji obezbijedila interak- PREGALAŠTVO POSEBNE VRSTE: Josipa Sladea i njegovog tlocrta prostranog Trga u Nikšiću, kakav nemaju ni mnogo poznatiji gra- tivnu tablu, organizovala ljetovanje za đe- ■■Blagota Koprivica dovi, a kojim dominira bronzani spomenik kralja Nikole na pomamnom „dorinu”, ubrzano se kre- cu iz Doma iz Bijele i Banjaluke na Vraće- talo Tinovo 'Auto na korzu' objavljeno u Štampariji braće Kavaja davnih 30-tih godina prošloga vi- novićima i svojim učenicima ljetovanje na mo- čak pismenosti u Banjanima, Grahovu i Rudini. jeka. A misli, pune slobode, širile su se u „Slobodnoj misli”, znalački koncipiranoj publikaciji Stoja- ru... Kako ne pisati o velikim prosvjetarima kao Treba otvoriti bilježnicu i fotoaparat nad kaza- na Cerovića, dok je i prva „Pobjeda”, pramajka svih crnogorskih glasila, tu objavljena. Sva crnogor- što je Mitar Magovčević, koji je iz škole 'Branko nom u kom je proključala istorija, progovorila, ska informativa od „Pobjede” počinje i njoj se vraća, reformisanoj i uglačanoj, oslobođenoj od na- Božović' organizovao pośetu učenika na Vučiji pa ućutala, prije 180 hilada godina u pećini Cr- truha i novinarskog balasta. Do, đe je stvarana Crna Gora kao država, o Ma- vena stijena u kojoj je otkrivena mnogoslojna Davno je u spletu crnogorskih igara zaigran i crmnički oro na daskama „Zahumlja” koje odoli- nastiru Kosijerevo, odakle je i zasjao prvi zra- paleolitska rezidencija”, naglasio je Koprivica. jeva vremenu i istorijskim izazovima, mijenjajući i vraćajući staro slavno ime na ponos svih članova MART 2015 snik” na četiri strane sa sviješću li novu tradiciju izbora u poseb- je i više što je pred „Prosvjetnim zbilji od vrtića preko osnovnih i bro u radu ranijih Redakcija i drugog najstarijeg printanog, a BROJ da je očuvanje i razvoj crnogor- nim kategorijama najboljih đeč- radom” niz neophodnih, ozbilj- srednjih škola do univerziteta, odgovornih urednika, Uprav- trećeg medija u cjelini u zemlji, skog nacionalnog i građanskog jih poetskih i proznih ostvare- nih, složenih i odgovornih za- istraživačkih i kulturnih instituci- nih odbora i saradnika. A toga uslišiti Ministarstvo prosvjete i 33 multikulturalnog identiteta isto nja na odgovarajućem Konkursu dataka, kao što je dinamičnije ja i akademija nauka i umjetnosti. je neizmjerno puno. Pregaocu i državni crnogorski organi od ko- što i naše dostizanje i jačanje našeg stalnog dodatka „Đečijeg i aktuelnije informisanje, brža i „Prosvjetni rad” je uvijek za- Bog pomaže. Tek, koliko bi tre- jih imamo punu podršku u svom evropskih obrazovnih, naučnih svijeta”. Na ovaj način vraćamo efikasnija štampa, distribucija i visio, što je prirodno, od sarad- balo – ljudi. Uostalom, put bor- radu zahvaljujući kojoj smo i po- i kulturnih standarda u procesu određene, vrlo značajne, simbo- marketinška i radna komunika- nika i njihovog stručnog, slo- be za obnovu crnogorskog su- čeli da izlazimo iz prethodno na- pristupanja Evropskoj uniji. Stal- ličke sadržaje rada koji su činili i cija sa javnošću i društvom, ob- bodnog, kritičkog, objektiv- bjektiviteta, digniteta, dosto- vedenih teškoća. ni saradnici i autori priloga nije- čine „Prosvjetni rad” prepoznat- nova naše evo tri godine ugasle nog i analitičkog mišljenja. Za- janstva i suvereniteta, krenuo je Ne treba se odreći moguć- su samo prosvjetni radnici i đa- ljivom i reprezentativnom crno- izdavačke djelatnosti u kojoj bi to moramo biti potpuno otvo- od koncepta državnog samofi- nosti da se i koriguje nešto što ci iz vrtića, osnovnih i srednjih gorskom nacionalnom i držav- se akcenat dao na, prije svega, reni i omogućiti im da kritički i nansiranja. Potrebno je da ga za se u praksi ne pokaže dobrim. škola, već i profesori i studenti nom, prosvjetnom, medijskom autorske publikacije prosvjet- argumentovano pišu i da ništa dobro upravo crnogorske drža- Sa ciljem da ono što je bilo i što sa sva tri univerziteta, a usposta- i kulturnom institucijom. nih radnika, među kojima ima- nije i ne može biti iznad struke, ve i svih njenih građana slijedi, u jeste dobro i dalje bude 'pred- vili smo i stalnu autorsku sarad- Poslije dvije godine izuzet- mo i one koje valorizuju istori- istine i odgovornosti. Kao i sva- mjeri u kojoj može, svaki odgo- met pažnje i podsticanja nad- nju sa studentima žurnalistike no velikih teškoća u radu lista ju crnogorske prosvjete, kao i na ki medij na svijetu, to ne može- vorni društveni, radni i poslov- ležnih državnih organa' na ko- Fakulteta političkih nauka Uni- od kada smo izgubili svoj raniji knjige iz crnogorske književno- mo u potpunosti postići sve dok ni subjekt, pa i „Prosvjetni rad”, rist i u funkciji dobrobiti čitavog verziteta Crne Gore koji su poče- višedecenijski pravni subjektivi- sti za đecu i mlade, prelazak na u pravnom i organizacionom, a kao što je to godinama uspješ- društva. Na sreću, uvijek je bi- li redovno da pišu za naš i njihov tet i postali jedno od odjeljenja petnaestodnevno izlaženje, po- time i u radno-profesionalnom, no činio. Tako mi u Redakciji li- lo onih koji su viđeli više i dalje list o najinteresantnijim dešava- Zavoda za udžbenike i nastav- kretanje posebnog đečijeg li- nezavisnom i nepristrasnom sta shvatamo našu misiju pro- i zato bili uspješni. Dokaz za to njima u studentskom životu. na sredstva, situacija se promi- sta, jače, redovno i uredno do- pogledu, ponovo ne povrati- svjetiteljskog i stvaralačkog, isti- je i 66 godina od našeg postoja- Naravno, tu su i saradnici jenila sa dolaskom nove ruko- laženje do svih crnogorskih op- mo i obnovimo naš nekadašnji nosnog i moralnog, služenja cr- nja, ne samo sa sadašnjim kvali- iz različitih organa u okviru dr- vodeće garniture u Zavodu pri- ština, škola, ustanova, pojedi- pravni i tržišni subjektivitet. nogorskoj državi, prosvjeti, nau- tetnijim i sadržajnijim člancima žavnih institucija, i to ne samo iz je nepunu godinu dana, kada naca, itd. Da bi se ideja pretoči- ci, kulturi i demokratiji. i prilozima u samom „Prosvjet- prosvjete, nauke i kulture, već iz smo dobili punu podršku, po- la u djelo i stvarnost, potrebna Preduzetnički, profesionalni nom radu”, već i sa sadašnjim skoro svih ministarstava i njima moć i razumijevanje. No, zbog je misao-prestižnica. Trudimo se i istraživački duh, tako Drugi najstariji printani, – što nas dakako veoma raduje pripadajućim zavodima i cen- dijametralne različitosti rad- da budemo jedna od njih, te ako neophodan za savremeno a treći medij u zemlji ali i obavezuje, novim stalnim trima, kao i iz đečjih i omladin- nih i profesionalnih preokupa- smo makar i djelimično u tome novinarstvo i specijalizovanim dodacima – skih saveza i udruženja, kultur- cija „Prosvjetnog rada” i Zavo- uspjeli, to nam čini veliku čast i Zato s pravom vjerujemo i i budućim listovima i časopisi- nih i umjetničkih ustanova i or- da ostaje da se u narednom pe- obavezu. Crna Gora i njene re- Tako će zaživjeti i naš pre- nadamo se da će crnogorski pro- ma, raznovrsnim i popularnim ganizacija, iz civilnog i nevladi- riodu vidi koji je to najbolji rad- prezentativne i simboličke na- duzetnički, odgovorni, radni, svjetni, kulturni i naučni radnici knjigama, publikacijama i va- nog sektora, itd. ni i organizacioni model za po- cionalne, državne, prosvjetne i profesionalni i istraživački duh, ponovo radi racionalnosti i druš- nudžbeničkom literaturom na- stojanje i najefikasnije djelova- kulturne institucije (a bez lažne tako neophodan za savremeno tvene cjelishodnosti imati u pot- mijenjenih prije svega prosvjet- Pokrenuli novu tradiciju nje „Prosvjetnog rada”. Tim prije skromnosti i „Prosvjetni rad”) – novinarstvo. Valjda u vremenu punosti svoj periodičan štampa- nim radnicima, ali i đacima i stu- izbora najboljih đečjih što su iste i slične ustanove u ze- pokazale su se vitalnim, djelo- u kome živimo to ne treba do- ni medij – kao samostalan i rav- dentima, mladima svih uzrasta, ostvarenja mljama u okruženju samostalni tvornim i dugotrajnim zato što datno objašnjavati. nopravan prosvjetni, kulturni i sve u skladu sa zahtjevima sa- pravni subjekti. Države u regi- su njihovi ugledni i jaki muževi- Riječi, vizije, rezultati, pozi- naučni informativni pravni su- vremenosti, sa obavezama do- „Prošle godine smo nasta- onu su se opredijelile za takav čelnici gledali u budućnost. tivna društvena praksa – obave- bjekt sa svim ostalim državnim bitnika „Oktoiha” i što je sva- vili, poslije jednogodišnje pa- koncept, jer su prepoznale zna- Potrebno je dati priznanje zuju. Istorija i svijet ne počinju prosvjetnim i drugim ustanova- kako najvažnije, nepristrasnim uze ne našom krivicom, obilje- čaj ove vrste štampanih medija svačijem dostojanstvu i integri- od nas. Bez napora nekadašnjih ma, koji bi tako obnovio svoje u i strogim kriterijumima, potre- žavanje godišnjice osnivanja li- za očuvanje civilizacijsko-obra- tetu, što bi rekao Njegoš, prene- generacija, vremena, urednika i kontinuitetu višedecenijske in- bama i očekivanjima naših čita- sta i dodjeljivanje naše Nagrade zovnog, nacionalnog, državnog, seno na ljude, svakom članu pri- novinara, naš i vaš list ne bi da- gerencije, ali i odgovornosti za laca i ukupne crnogorske javno- „Dragan Kujović”, a ove, uz to, multikulturalnog i građanskog rode – „kako gordom lafu, tako nas ovako izgledao i ne bi imao svoj krajnje ozbiljan i suptilan dr- sti, zaključio je odgovorni ured- obnovili i tradiciju nagrađivanja identiteta malih naroda i malih i malom mravu”. Toga pravila i šansu da śutra bude još bolji. Mi žavni, društveni, medijski i pro- nik dr Goran Sekulović. radova na Konkursu za najbo- zemalja u procesu globalizacije te mudrosti, drži se i naš list, iz- danas u „Prosvjetnom radu” ba- svjetni zadatak – i da će ovu re- Šerifa Begzić lju novinsku priču, ali i pokrenu- i evropskih integracija. I tim pri- vještavajući o našoj stvaralačkoj štinimo sve ono što je bilo do- alnu potrebu i interes javnosti i Nikola Nikolić AKTUELNOSTI U Zavodu za školstvo u Podgorici organizovan stručni skup povodom 20 godina primjene projekta Aktivno učenje/nastava TEMELJ SAVREMENOG KONCEPTA OBR AZOVANJA – Radoje Novović: Projekat doprinio da veliki broj nastavnika da poseban impuls i energiju reformi obrazovanja Crne Gore – Radoslav Milošević Atos: Riječ je o revolucionarnom projektu u smislu promjene načina rada u nastavi – Radovan Damjanović: Program otvorio vrata uvođenju novina, ne samo kroz ovaj, nego i kroz mnoge druge projekte – Nađa Luteršek: Kroz projekat ukazano na ono što je bila najveća slabost našeg školskog sistema a to je položaj učenika – Tanja Vujović, koordinatorka: Program realizovan bazičnim i supervizijskim seminarima za nastavnike, stručne saradnike, prosvjetne inspektore, direktore osnovnih škola i instruktore – Prof. dr Ivan Ivić: Nažalost, naša škola je dalje mjesto đe se drži nastava. Ima škola đe se primjenjuje aktivna nastava, ali to nije postalo sistem. Obrazovni sistem je veliki sistem i veoma se teško mijenja, inertan je i teško prihvata ■■REFORMA OBRAZOVANJA ZASNOVANA NA POSTULATIMA I PRINCIPIMA AKTIVNOG UČENJA: Sa skupa novine rganizovanjem struč- pomoćnik ministra prosvje- nike u svim regijama u Crnoj učenja. Gotovo da nije bi- mentiran u mnoge procese razvijene sposobnosti uče- Onog skupa Aktivno uče- te Radovan Damjanović ka- Gori. Formirana je mreža M lo škole u Crnoj Gori do ko- u obrazovanju i programe nja, osobine neophodne za nja/nastave: od koncepcije zao je da je, gledano sa stra- 20 plus u kojoj je bilo 14 ško- je na neki način nijesu doš- obuke za nastavnike. stvaralački aktivnost) i dru- do prakse, Zavod za školstvo ne, ovaj projekat bio jedan la iz Srbije i šest iz Crne Go- le ideje projekta. Sve ovo od- Prof. dr Ana Pešikan, član gi: s obzirom na podršku ra- Crne Gore obilježio je dva- mali zemljotres za nastav- re. U svakoj od tih šest škola vijalo se u vrijeme početka i autorskog tima, ukazala je zvoju kritičkog mišljenja da deset godina primjene ovog nu praksu, pa i teoriju. „Bio održani su petodnevni semi- pripreme prve faze reforme da je ovaj projekta ušao u li se nastava kod nastavni- veoma važnog projekta koji je to bazni, početni, inici- nari koji su realizovali autori obrazovanja. Neki ciljevi re- bazu evropskih inovativnih ka obučenih za primjenju je bio preteča novog pristu- jalni program koji je donio projekta, a mi instruktori bi- forme obrazovanja u Crnoj programa iz njega su nikli aktivnh metoda razlikuje pa nastavnoj praksi. Auto- taj svježi dah, a zaposleni u li smo asistenti. Pokrenuta je Gori prepliću se sa ciljevima brojni različiti moduli. Jedna u odnosu na nastavu osta- ri programa i veliki broj na- školama željeli su da se de- velika energija i veliko inte- ovog projekta. Mnogi koji od važnih stavki da bi ove lih nastavnika (oni koji niije- stavnika i stručnih saradni- se neke promjene. Ovaj pro- resovanje. Ta obuka nam je su uključeni u reformu pri- ideje došle do prakse i dru- su pohađali obuke za razvoj ka, koji su bili pioniri njego- jekat je otvorio vrata uvođe- puno značila. Stekli smo zna- mjenjivali su ideje aktivnog gačijih efekata ili postignu- kritičkog mišljenja). Bila su ve primjene u crnogorskom nju tih novina, ne samo kroz nja i vještine koje nismo ima- učenja, oni su i autori udž- ća naših učenika jeste da se dva kriterijuma − u odnosu obrazovnom podśetili su na ovaj, nego i kroz mnoge dru- one izučavaju tokom obra- na aktivnosti učenja na ča- ciljeve ovog projekta, rezul- ge projekte”, smatra Damja- zovanja nastavnika, pa su ih su i kriterij ocjenjivanja. Na- tate i to koliko je on stvarno nović. u Srbiji implementirali u na- stavnici su odgovarali na pi- zaživio u praksi. Savjetnica u Zavodu AKTIVNO UČENJE I UDŽBENIK stavu nekih fakulteta. tanje šta očekuju od svojih Radoje Novović, načelnik za školstvo Nađa Luteršek učenika na času: da slušaju Odsjeka za istraživanje i ra- podśetila je da je proje- O uticaju aktivnog učenja na udžbenike i mjestu udž- Aktivnih metoda ima, predavanja, vode zabilješke, zvoj obrazovnog sistema u kat nastao 1994. godine u benika u savremenoj nastavi govorila je dr Slobodanka ali nedovoljno prepisuju sa table, određene Zavodu za školstvo, ukazao krajnje nepovoljnim uslovi- Antić. Ona je ukazala da je udžbenik jedna od prvih aso- sadržaje uče napamet, da u je da je program teorijski i ma, vremenu, kada je škol- cijacija na obrazovanje i škole. Važan je, jer ima ogroman O tome koliko se meto- vezi s temom isnose svoja praktično razvijan u sarad- ski ambijent bio narušen na tiraž, jedan je od mehanizama aktuelnog obrazovanja, de aktivnog učenja primje- iskustva, ocjenjuju vrijed- nji ministarstava Srbije i Cr- neki način a nezadovljstvo poseban značaj ima u nekim sredinima, često i jedina njuju u nastavi u Crnoj Go- nost i kvalitete nečega, na- 14 ne Gore, te uz podršku Kan- nastavnika bilo veliko uslo- knjiga u nekim porodicama, a i veoma je važan kulturni ri govorio je mr Zoran Lalo- vode argumente. Dobili smo celarije Unicefa u Podgorici i vima rada i primanjima, ali proizvod− njeguje odnosa prema knjizi i važno je sred- vić (Zavod za školstvo). Nje- dva tipa nastave. Oni koji ni- Beogradu. „Mislim da je pro- su, bez obzira na te okolno- stvo učenja/nastave. gov zaključak je da aktivnih su pohađali obuke, češće od gram Akativno učenje dopri- sti, autori projekta smatrali Kada su u pitanju standardi i kvalitet udžbenika veo- metoda u nastavi ima, ali ne- ovih drugih očekuju da nji- nio da veliki broj nastavnika da se i u tom vremenu mo- ma je važno da li on samo prenosi infoprmacije ili obli- dovoljno. hovi učenici slušaju preda- da poseban impuls i energi- že raditi na stručnom usavr- kuje osobu. Često se dešava da je samo operacionaliza- Ovaj zaključak izveden je vanja, vode zabilješke, pre- ju reformi obrazovanja Crne šavanju nastavnika. „Sma- cija programa sa osnovnom fukcijom transmisije i pre- na osnovu istraživanja Od- pisuju sa table, određene Gore, da je on potencirao i tram da je bilo važno što je nošenja znjanja. sjeka za istraživanje i razvoj sadržaje uče napamet. Oni mnoge druge projekte tipa kroz ovaj projekat ukazano Antićka je naglasila, da uvažavajući principe aktivnog obrazovnog sistema Zavoda koji su pohađali obuku če- kritičko mišljenje, da je na- na ono što je bila najveća učenja, udžebnik potpomaže izgradnju navika, stvara se za školstvo, koje je Lalović šće su ili više očekivali, reci- glašavao etnos škole ili vas- slabost našeg školskog si- razvojno-formativna uloga udžebnika, a ne samo da bu- predstavio na skupu. Pored mo, da učenici iznose svoje pitnu ulogu škole, da se ba- stema a to je upravo polo- de izvor znanja. Vrši se pomjeranje sa sadržaja na proces ostalih, to je istraživanje po- prijedloge, ocjenjuju vrijed- vio položajem đeteta u ško- žaj učenika. Tako da je pro- učenja, pomjeranje od izlaganja znanja ka stvaranju si- ložaja učenika 2012. kojim se nost nečega, u vezi s temom li, kao i da je čitava reforma jekat definisao svoje cilje- tuacija za učenje i za samostalnu izgradnju znanja. Sam željelo sagledati iz ugla uče- iznose svoja isksutva iz sva- obrazovanja zasnovana je na ve da prevazilazi te slabosti. udžbenik ne može sve to da ostvari. Zato je neophodan nika kako izgledaju koncepti kodnevnog života. MART postulatima i principima ak- Ciljevi su bili da se obogati udžbenički komplet. koje reforma treba da promi- Drugi kriterij je ocjenjiva- 2015 tivnog učenja”, kazao je No- rad na poboljšanju kvalite- jeni, a to su, prije svega, me- nje − šta očekuju od učeni-

BROJ vović. ta rada i znanja koje učenici tode rada. Pokazalo se da ka, šta je za njih važno kada Otvarajući skup, pomoć- stiču u školi, ali i da se pro- li u svom bazičnom obrazo- benika, recenzenti, a i danas učenici i dalje najčešće uče ocjenjuju. Opet su se iskri- 33 nik direktora Zavoda za škol- mijeni krajnje pasivna ulo- vanju. U potenciranju lično- su nastavnici koji su prošlu putem predavanja. Kada je stalisala dva donekle različi- stvo Radoslav Milošević Atos ga učenika kako bi oni bi- sti učenika vidim najveći do- obuku i primjenjivali aktivno u pitanju učenje putem rje- ta kriterija. Oni koji nisu po- kazao je da riječ o revoluci- li akivni učesnici u nastav- met aktivnog učenja”, rekla učenje među najboljim na- šavanja problema kreativnih hađali obuke više su foku- onarnom poduhvatu u smi- nom procesu. S pravom se je Vujovićka. stavnicma u Crnoj Gori. Tre- zadataka i diskusija situacija, sirani na činjenična znanja. slu promjene načina rada u može reći da je ovo pro- Ona je je istakla da je ća faza traje od 2005. do da- je različita od škole do ško- Ovi drugi, pored toga, oče- nastavi. „Zamisao da uče- gram koji se bavio obrazo- druga faza u ovom projektu nas. To je period u kojem je le, u nekima je ima, ali u ve- kuju da učenici budu aktiv- nik aktivno učestvuje, usva- vanjem za budućnost. On trajala od 2000. do 2005. go- zaživjela reforma. Što se tiče ćini nema. ni, da imaju svoj stav, mišlje- ja znanja i na zanimljiv i kre- je svojom koncepcijom i dine. Tada dolazi do inten- profesionalnog razvoja na- I prošlogodišnje istra- nje. Neke preciznije analize ativan način razvija kritičko svojim metodama nastave/ zivnije realizacije mnogo ve- stavnika u Zavodu za škol- živanje imalo je dva cilja − pokazale su da postoji jedno mišljenje, samopouzdanje i učenja obučavao nastavni- ćeg broja seminara. Kao vid stvo formiran je Odsjek KPR. prvi: u kojoj mjeri nastava tradicionalno jezgro nastav- ličnost prvi su prihvatili pe- ke za primjenu tih metoda obuke bile su realizovane i Razvijen je veliki broj pro- u crnogroskim školama po- nika i da postoji ova druga dagozi i psiholozi koji su na- i istovremeno za promjenu supervizijske pośete škola- grama obuke za nastavnike država razvoj kritičkog mi- grupa koja primjenjue me- kon završene obuke zajedno nastavne prakse”, ocijenila ma. Priređen je i niz zbirki koji su akreditovani. Proje- šljenja kao najviši kognitiv- tode aktivnog učenja. sa nastavnicima radili na nje- je Luteršek. scenarija za časove aktivnog kat aktivno učenje je imple- ni cilj (dobro znanje, dobro Sve to ukazuje na značaj govoj primjeni u praksi. Kao obuka, vezanih za metode sve moderne ideje koje idu u Pokrenuta velika energija nastave i učenja. korak s vremenom i čak malo i interesovanje Govoreći o aktivnom ispred njega, i aktivno uče- učenju i novinama u obra- nje je pratila izvjesna doza Ukazujući na aktivnosti zovanju, prof. dr dr Ivan Ivić skepse, pa i otpora u smislu tokom dvodecenijskog reali- je kazao da je ovo jedini pro- tvrdnje da učenik kao aktiv- zovanja ovog projekta u Cr- jekat u Srbiji koji je imao me- ni učesnik u nastavnom pro- noj Gori, Tanja Vujović, koor- đunarodnu evaluaciju. cesu može umanjiti didaktič- dinatorka projekta, kazala je „Kada je riječ o o praktič- ku komponentu nastave. Vri- da je program realizovan ba- noj primjeni aktivnog uče- jeme je ipak pokazalo da oni zičnim i supervizijskim semi- nja u Srbiji − šta je ispalo od koji su sumnjali u primjenlji- narima za nastavnike, struč- tog projekta? Nažalost, na- vost ideja aktivnog učenja ne saradnike, prosvjetne in- ša škola je dalje mjesto đe nijesu bili u pravu i da su sve spektore, direktore osnov- se drži nastava. Ima škola đe oblasti obrazovanja na svim nih škola, kao za instrukto- se primjenjuje aktivna nasta- uzrastima obogaćenje pri- re. Primjenivani su i moduli va, ali to nije postalo sistem. mjenom principa aktivnog obuke za male škole i kom- Obrazovni sistem je veliki si- učenja. Ono je postalo te- binovana odjeljenja, te za stem i veoma se teško mije- melj savremenog koncep- rad s đecom romske popu- nja, inertan je i teško prihva- ta obrazovanja, reformskih lacije. „Ovaj period se može ta novine”, ocijenio je Ivić. promjena koje su u obrazo- podijeliti u tri faze. Prva je od On je zaključio da je pro- vanju Crne Gore desile kasni- 1995. do 2000, tj. od semina- gram Aktivno učenje/nasta- je”, naglasio je Milošević. ra krajem decembra 1994. va bio program moderniza- godine na Cetinju. Ta prva cije, te ne vidi ništa u obra- Mali zemljotres faza mogla bi se nazvati i ra- zovanju što dovodi u sum- za nastavnu praksu zvojnom fazom. Nakon pi- nju koncepciju i praksu ovog lot seminara na Cetinju usli- projekta. Jedan od aktivnih pro- jedili su bazični seminari za motera ovog projekta, bivši stručne saradnike i nastav- ■■Potenciranje ličnosti učenika najveći domet aktivnog učenja Lj. V. AKTUELNOSTI U Podgorici održana Konferencija o unapređenju sistema za osiguranje kvaliteta OBEZBIJEDITI KVALITETNO ŠKOLOVANJE ZA SVU ĐECU − Pomoćnica ministra prosvjete Vesna Vučurović: Osiguranje kvaliteta jedan od najvažnijih segmenata u obrazovnom sistemu; − Direktorka Britanskog savje- ta Vanja Madžgalj: Kvalitet treba da ima centralno mjesto u svim diskusijama o obrazovanju i on se mora štiti strogim i odlučnim mjerama koje sprovode Zavod za školstvo i druge obrazovne institucije; − Šef predstavništva Unicefa u Crnoj Gori Bendžamin Perks: Jedino izgradnjom obrazovnog sistema svjetske klase, u Crnoj Gori možemo obezbijediti dugoročnu konkurentnost promovisanjem mogućnosti da naša đeca ostvare svoj potencijal i žive produktivne živote; − Gene- ralna direktorica Direktorata za opšte srednje, srednje stručno i obrazovanje odraslih Nataša Gazivoda: Možemo se pohvaliti da smo u kratkom periodu pokre- nuli mnoge inicijative i aktivnosti u cilju poboljšanja kvaliteta obrazovanja; − Standardi i indikatori kvaliteta rada ustanova biće osnova za našu metodologiju utvrđivanja kvaliteta

a konferenciji „Unapređe- Direktorka Britanskog sa- nje odraslih i FOKUS NADZOR A POMJERITI SA ANALIZE Nnje sistema za osiguranje vjeta Vanja Madžgalj istakla je predśednica Rad- kvaliteta”, koja je u organiza- da su u Britanskom savjetu za- ne grupe za una- PEDAGOŠKE DOKUMENTACIJE NA KVALITET ČASA ciji Ministarstva prosvjete, Za- dovoljni što mogu da doprine- pređenje kvali- voda za školstvo, Britanskog se razvoju crnogorskog obra- teta obrazovanja Načelnik Odsjeka za istraživanje i razvoj obra- se iz ugla nastavnika najviše ogledaju u planira- savjeta i kancelarije UNICEF-a zovanja i da su iskreno zain- Nataša Gazivoda zovnog sistema u Zavodu za školstvo Radoje No- nju i pripremanju nastave, na planu kvalitetnog u Crnoj Gori, održana u Pod- tersovani da crnogorske škole govorila je o te- vović predstavio je istraživanje koje je ovaj od- rada u učionici i na planu organizacije rada. Neke gorici sumirane su aktivnosti i učenici što prije ostvare svoj kućim inicijativa- sjek uradio sa nastavnicima o tome koji su efekti od preporuka za nadzor su: odrediti jedinstvene, koje su Ministarstvo prosvje- puni potencijal koji je deceni- ma i planovima za nadzora kod nastavnika, kao šta treba mijenjati u jasne i transparentne kriterijume o kvalitetu ra- te i obrazovne institucije pre- jama bio sputavan ekonom- unapređenje kva- tom sistemu. Prema rezultatima istraživanja u za- da nastavnika i dosljedno ih primjenjivati nezavi- duzele u oblasti unapređenja skim promjenama koje stvara- liteta obrazova- dnjih pet godina, 83 odsto nastavnika je doživje- sno od predmeta i nastavnika; obezbijediti bolju kvaliteta obrazovanja u peri- ju dodatni stres na već optere- nja. Ona se osvr- lo neko lično iskustvo nadzora. Većina njih sma- informisanost nastavnika o kriterijumima nadzo- odu od Konferencije o kvalite- ćen obrazovni sistem. „Ako to- nula na zaključke tra da je nadzor dobra stvar, prije svega, za njih ra: fokus nadzora pomjeriti sa analize pedagoške tu obrazovanja, održane u julu me dodamo i rastuće zahtje- prethodne kon- same, profesionalni razvoj, školu. Polovina njih se dokumentacije na kvalitet časa; prilikom ocjenji- prošle godine. Takođe je uka- ve za reformama u obrazova- fernecije koja je izjasnila da za vrijeme nadzora ośećaju neku vrste vanja rada podjednako ukazivati na dobre i loše zano i na dalje planove i koor- nju, shvatamo da je pred nama organizovana u nelagode, emocionalnog pritiska. Efekti nadzora stvari; jačati samoevaluaicju nastavnika. dinaciju narednih koraka. Po- nimalo lak i veoma odgovoran saradnji sa Unice- sebna pažnja posvećena je na- zadatak i da često nemamo fom, kao i na ak- porima usmjerenim na uspo- odgovore na izazove sa kojima tivnosti koje su uslijedile u ci- sa Centrom za stručno obrazo- sprovesti široku medijsku kam- cija nastavnika u toku studi- stavljanje koherentnog i funk- se susrećemo. Neki od tih iza- lju realizacije zaključaka ovo- vanje urađen je akcioni plan za panju koja će promovisati PISA ja što će kasnije smanjiti broj cionalnog sistema za obezbje- zova su: Kako poboljšati funk- ga skupa. prevazilaženje problema udž- testiranje s ciljem da se poveća neophodnih obuka. Pored to- đenje kvaliteta. cionalna znanja naših učeni- benika za stručne predmete u svijest učenika, stručne i opšte ga, u planu nam je i izrada stra- Pozdravljajući učesnike, ka i učiti ih kako da uče i misle; Kampanja za podizanje stručnom obrazovanju. javnosti o značaju i koristima tegije za poboljšanje kvaliteta pomoćnica ministra prosvje- kako kreirati fleksibilniji obra- svijesti roditelja na śeveru PISA testiranja, odnosno istra- nastavničke profesije”, istakla te Vesna Vučurović naglasila zovni sistem koji će se efikasno Crne Gore za upis đece Umrežavanja rada svih živanja za obrazovnu politiku. je Nataša Gazivoda. je da osiguranje kvaliteta je- prilagođavati društvenim, glo- u predškolske ustanove obrazovnih institucija dan od najvažnijih segmenata balnim i tehnološkim promje- Izrada strategije Akcioni plan u obrazovnom sistemu, kao i u nama; kako harmonizovati ob- „Možemo se pohvaliti da Gazivoda je naglasila da za poboljšanje kvaliteta za unapređenje eksterne drugim sistemima, te da se i na razovanje sa realnim potreba- smo u kratkom periodu pokre- je, prepoznavši značaj čvršćeg nastavničke profesije evaluacije tom polju kod nas dosta uradi- ma ekonomije i razvojnim po- nuli mnoge inicijative i aktiv- povezivanja i umrežavanja ra- lo. „Međutim uvijek je dobro iz trebama zemlje danas, ali i bu- nosti u cilju poboljšanja kvali- da svih obrazovnih instituci- „U narednom periodu na- Načelnica Odsjeka za utvr- početka unapređivati sistem i dućnosti”, rekla je Madžgalj. teta obrazovanja. U Podgorici ja koje su uključene u proces stavićemo da intenzivno radi- đivanje kvaliteta Zavoda za ovaj skup je prilika da svi na- je održana konferencija Stra- reforme i u svjetlu zaključaka mo na daljem unapređivanju i školstvo Vesna Bulatović go- vedeni subjekti razgovaraju o Obezbjeđivanje optimalnog teške vizije sistema predškol- pomenute konferencije, a u ci- osavremenjivanju kompeten- vorila je o unapređvanju meto- povezanom i funkcionalnom rada svake škole u zemlji skog vaspitanja i obrazovanja lju izgradnje što kvalitetnijeg cija nastavnika kako bi pobolj- dologije za obezbjeđenje kva- sisitemu obezbjeđenja kvali- u organizaciji Unicefa i Mini- sistema i jačanja svih njego- šali proces nastave i učenja i ti- liteta. Ona je ukazala na to da teta u oblasti vaspitno-obra- Šef predstavništva Unicefa starstva prosvjete. Predstav- vih djelova, Ministarstvo pro- me kod učenika postigli funk- nadzornici, pored toga što su zovnih ustanova, da se razgo- u Crnoj Gori Bendžamin Perks ljena je i studija o ulaganju u svjete formiralo je međuinsti- cionalna znanja, kao i umije- na terenu izloženi pažnji direk- vara o unapređenju metodolo- je kazao da je obezbjeđivanje rano obrazovanje đece u Cr- tucionalnu radnu grupu, ko- će da rješavaju problem i da ti- tora, nastavnika, učenika, lo- 15 gije rada”, kazala je ona. optimalnog rada svake škole u noj Gori pod nazivom „Otvo- ju osim predstavnika Ministar- me ostvare svoj puni potenci- kalne zajednice, javno objav- „Bez obzira na to koliko je zemlji neophodno iz tri razlo- rimo vrata jednakim moguć- stva, čine i predstavnici osta- jal. U tom smislu prioritet nam ljuju izvještaje o radu škola, zemlja mala ili velika i koliko ga: „Kao prvo treba obezbije- nostima” i predočena anlaiza lih obrazovnih institucija. Ova je da definišemo nacionalne što radi još samo 15 inspekto- novca je u mogućnosti da in- diti kvalitet obrazovanja sva- predškolskog vaspitanja i ob- radna grupa će u naredne če- standarde, odnosno da preci- rata u Evropi. Prema straživa- vestira u obrazovanje, nemo- kom đetetu, bez obzira da li ži- razovanja sa preporukama nju koje je radila njemač- guće je ignorisati činjenicu da vi u siromaštvu ili bogatstvu, za proširivanje obuhvata ka prosvjetna inspekcija je obrazovanje važno i jedan na śeveru ili jugu, na selu ili u đece uzrasta od tri do šest upravo to objavljivanje iz- od centralnih stubova održi- gradu. Moramo učiniti da sva godina. Radnoj grupi Mini- ‘PUT DO DOBROG UDŽBENIK A’ vještaja nosi posebnu od- vih milenijumskih razvojnih ci- đeca ostvare svoje pravo na starstva prosvjete predsto- govornost i nameće ško- ljeva. Ulaganje u kvalitetno ob- najbolje moguće obrazova- ji finalizacija analize stanja Naglasivši da je težak put do dobrog udžbenika, savjetnica lama da unapređuju svoj razovanje nesumnjivo će dati nje i dobiju isti kvalitet nasta- u predškolskim ustanova- za izdavaštvo u Zavodu za udžbenike i nastavna sredstva Na- kvalitet, nadzornicima da izuzetan doprinos društvu. Ne ve, kao i da se njihovo posti- ma u pogledu infrastruk- đa Durković kazala je da su toga u Zavodu svjesni, a u prethod- unapređuju svoj rad i svo- samo kroz ekonomski razvoj, gnuće ocjenjuje u odnosu na turnih kapaciteta, obu- nom periodu trebalo je obezbijediti mnogo naslova u vrlo krat- je kompetencije. To rade i već i kroz jače društveno uče- iste standarde, bez izuzetka. hvata đece, nastavnog ka- kim rokovima. „Nadamo se da ubuduće više nećemo biti pred crnogorski nadzornici. U stvovanje, bolji sistem prav- Jedino izgradnjom obrazov- dra i opremljenosti predš- takvim vremenskim imperativima tako da ćemo biti u moguć- tom cilju urađen je Akcio- MART de i vladavine prava i cjeloku- nog sisitema svjetske klase, u kolskih ustanova. Planira- nosti da radimo na popravljanju kvaliteta udžbenika. Priručnik ni plan za unapređenje ek- 2015

pni razvoj društva. Zato kvali- Crnoj Gori možemo obezbije- na je kampanja za podiza- ‘Put do dobrog udžbenika’ je ozbiljna metodologija, metodo- sterne evaluacije. Značaj- BROJ tet treba da ima centralno mje- diti dugoročnu konkurentnost nje svijesti roditelja na śe- loški okvir koji se tiče izrade, utvrđivanja i praćenja kvaliteta nu podršku u tome imaju sto u svim diskusijama o obra- promovisanjem mogućnosti veru Crne Gore za upis đe- udžbenika i on ima veoma jasno date indikatore. Kao sastavni od Odsjeka za istraživanje i 33 zovanju i on se mora štiti stro- da naša đeca ostvare svoj po- ce u predškolske ustanove, dio ove publikacije biće ti indikatori koji su, prije svega, upuće- razvoj obrazovnog sistema gim i odlučnim mjerama koje tencijal i žive produktivne ži- posebno na uzrastu od če- ni recenzentima udžbenika i autorima. Tu su dvije veoma važne u Zavodu za školstvo, kao i sprovode Zavod za školstvo vote. Treće, socio-ekonomski tiri do šest godina i boljem ankete koje uvažavaju mišljenje i učenika i nastavnika. Jer, mo- Odsjeka za međunarodnu i druge obrazovne instituci- razvoj, izgradnja bolje buduć- razumijevanju značaja ra- žemo učiniti sve da napravimo dobar naslov, ali ako on ne živi saradnju koji im je pomo- je. Međutim, kvalitet u obra- nosti i obezbjeđivanje među- nog obrazovanja. Predsto- u učionici, ako nije dio moderne nastave, onda nijesmo uradili gao da od prošle godine zovanju nije moguće ostvariti genracijske pravde śutrašnjice ji rad na izradi nove strate- ništa”, istakla je Durkovićeva. budu članica SICI-ja, me- bez jakih institucija koje poči- direktno zavisi od optimalnog gije za predškolsko vaspi- đunarodne asocijacije pro- vaju na stručnosti, dobrom li- funkcionisanja obrazovnog si- tanje i obrazovanje. Mini- svjetnih nadzora. derstvu, integritetu, fleksibil- stema današnjice”, kaže Perks. starstvo, kao i do sada očeku- tiri godine biti posvećena in- ziramo šta je to što podrazu- „Standardi i indikatori kva- nosti”, kazao je Jan Viting, am- Generalna direktorica Di- je ekspertsku pomoć Unicefa tenzivnom radu na poboljša- mijevamo pod dobrom ško- liteta rada ustanova biće osno- basador Velike Britanije u Cr- rektorata za opšte srednje, na njenom koncipiranju”, ista- nju kvaliteta obrazovanja. Pri- lom, kao i da definišemo jasne i va za našu metodologiju utvr- noj Gori. srednje stručno i obrazova- kla je Gazivoda oritetne aktivnosti ove radne precizne standarde kakvog na- đivanja kvaliteta. Tu su i nacio- Ona je ukazala da su grupe usmjerene su na izradu stavnika želimo. Ovo podrazu- nalni standardi obrazovnih po- revidirani nastavni pro- Akcionog plana i praćanje rea- mijeva i izmjenu pravilnika ka- stignuća. Takođe je urađena SVEOBUHVATNA grami za osnovno, gi- lizacije Akcionog plana za po- ko bi se vratilo nacionalno te- radna verzija priručnika za ek- mnazijsko obrazovanje i boljšanje postignuća učenika stiranje kojim se mjeri kvalitet sternu evaluaicju i etičkog ko- PODRŠK A KONTINUITETU za opšteobrazovne pro- na PISA testiranju koji je usvo- postignuća učenika koji su de- deksa prosvjetnih nadzornika. grame u stručnim ško- jila Vlada Crne Gore. Do sa- finisani obrazovnim programi- Pošto sada prelazimo na inovi- INKLUZIVNOG OBR AZOVANJA lama. Realizatorima na- da je realizovano niz aktivno- ma. Takođe, Akcionim planom rani model, namjera nam je da stave revidiranih pred- sti. Pored ostalih, organizova- biće predviđena i izmjena pra- vidimo šta su to škole uradile „U okviru projekta Sveobuhvatna podrška kontinuitetu in- metnih programa kroz no je savjetovanje za direktore vilnika o programima i orga- kada su u pitanju naše prepo- kluzivnog obrazovanja, koje Ministarstvo prosvjete sprovodi savjetovanja predstav- vaspitno-obrazovnih ustano- nizaciji oblika stručnog usa- ruke, koliko su uspjele da ih im- uz podršku Kancelarije Unicefa u Crnoj Gori, u toku su aktivno- ljene su izmjene, ukaza- va u kojima će se organizova- vršavanja nastavnika i pravil- plementiraju u cilju unapređe- sti jačanja prelaska učenika sa posebnim obrazovnim potreba- no na aktivne načine im- ti ovogodišnje PISA testiranje. nik o bližim uslovima, načinu nja svog kvaliteta. Isto tako ka- ma iz osnovne u srednju školu. U skladu s tim, razvili smo indi- plementacije i realizacije U toku je intenzivna priprema i postupku sticanja, izdavanja ko su planirali, te kako rade ak- vidualni tranzicioni plan koji se sprovodi u dvije faze: na kraju nastavnog procesa. Na- nastavnika za testiranje koju i obnavljanja licence nastavni- cione planove. Kako je planira- osnovne škole, koji uključuje elemente profesionalne orijenta- stavnici su upućeni ka sprovode Ispitni centar i Zavod ka, direktora i pomoćnika di- no našim i Akcionim planom cije, i na kraju srednjoškolskog obrazovanja koji se fokusira na metodama i pristupima za školstvo. Nastavnici se obu- rektora vaspitno-obrazovnih Minsitarstva prosvjete ići ćemo pripremu za zapošljavanje i vještine za nezavistan život. Orga- koji prevazilaze jedno- čavju za primjenu savremenih ustanova, te sadržaju i obli- u škole. Planirali smo i stručno nizovana je obuka timova osnovnih i srednjih škola i lokalne stavno prepoznavanje i metoda nastave, odnosno uče- ku licence kako bi se precizno usavršavanje nadzornika ali po komiisje za usmjeravanje o individualnom tranzicionom pla- reprodukciju znanja. Za- nja i korišćenje nastavnih sred- utvrdilo, odnosno odredilo ko- SICI principima i očekujuemo nu. Sve veći broj istraživanja ukazuje da veliki broj đece koja vod za udžbenike i na- stava u nastavi prirodnih nau- je programe stručnog usavrša- da na kraju tih usavršavanja postižu dobre ili visoke rezultate na mjerenjima, odnosno te- stavna sredstva pripre- ka, kabineta i laboratorija u ko- vanja je nastavnik dužan poha- nadzornci dobiju SICI sertifi- stovima pośeduje i neke osobine, crte ličnosti ili karaktera koje ma udžbeničke komple- jima se izvode ogledi i ekspe- đati radi obnavljanja licence i kat”, istakla je Vesna Bulatović. podstiču akademsku uspješnost. Spremnost na inicijativu uče- te u skladu sa izmjena- rimenti, kao i za izradu i pri- na koji način. Namjera nam je Ken Bakston, inspektor nika, njihovo samopouzdanje, samosvjesnost, istrajnost, rado- ma obrazovnih progra- mjenu testova znanja kojima da uspostavimo i bolju sarad- Ofsteda upoznao je učesnike znalost, komunikativnost, su samo neke karakterne osobine i ma. Zavod je pripremio se procjenjuje primjena steče- nju sa ustanovama visokog ob- sa sistemom obezbjeđivanja ponašanja koja utiču na kvalitetno učenje. Unicef i Ministar- metodologiju, tj. priruč- nog znanja. Riječ je o izradi za- razovanja koje se bave obrazo- kvaliteta u Engleskoj. On je to- stvo prosvjete zajedno će realizovati program ‘Moje vrline, vri- nik pod naslovom „Put dataka i testova po ugledu na vanjem budućih nastavnika, a kom naredna dva dana radio jednosti i vještine’ koji je upravo usmjeren na razvoj socijalno- do dobrog udžbenika” PISA testove. Ministasrtvo pro- sve u cilju unapređenja inici- sa nadzornicima na reviziji po- emocionalnih umijeća naše đece”, istakla je Nataša Gazivoda. koji uskoro treba da iza- svjete će u saradnji sa relevan- jalnog obrazovanja nastavni- stojećih standarda u nastavi. đe iz štampe. U saradnji tnim institucijama pripremiti i ka i sticanja boljih kompeten- Lj. Vukoslavović AKTUELNOSTI Izvanredni rezultati u vannastavnim aktivnostima učenika i profesora u Gimnaziji „30. septembar” − Rožaje USPJEH ZA USPJEHOM Sve aktivnosti u školi sprovode se uspješno zahvaljujući izuzetno međusoboj saradnji kolega − profesora i učenika, ali najveću zahvalnost kažu, duguju direktoru škole Fejzu Muriću, koji je svaki put tu da ih podrži i u najmanjim obavezama, poduči i pomogne u rješavanju problema

imnazija „30. septem- pić kojoj je 2014. pripalo pr- je Aldina Kajevića i njegovog Gbar” obilježava ove go- vo mjesto. tima, kao i biznis ideja Semi- dine 50 godina rada. Nasta- ra Šutkovića. Njihov mentor va je počela u septembru Učesnici „Berze bila je profesorica sociologi- 1965. godine. preduzetničkih ideja” je Adisa Malagić. Kako je vrijeme prolazi- na UDG u Podgorici lo, nizali su se uspjesi, a naj- Mladi preduzetnici bolji dokaz je to što su nje- Školska 2012/2013. godi- iz Srbije i Crne Gore ni sadašnji profesori, njeni na kao da je bila predviđe- bivši učenici. U školi se trude na samo za uspjeh. Učenici Na sajmu preduzetniš- da đake motivišu kako za re- ove gimnazije bili su učesni- tva 2013. godine u Berana- VELIKI ENTUZIJAZAM I ĐAKA I PROFSORA: Zgrada Gimanzije dovno nastavu tako i vanna- ci „Berze preduzetničkih ide- ma, na kojem su učestvova- ■■ stavne aktivnosti. Dosta pa- ja” u organizaicji UDG Pod- li mladi preduzetnici iz Srbi- njem i prodajom sekundar- načine, dok je sa kolegama Literarna i recitatorska žnje posvećeno je darovo- gorica. Dženel Prentić nov- je i Crne Gore, ova gimnazija nih sirovina. Glavni cilj ovog Seidom Dacić, Suzanom Da- sekcija tim učenicima. Ni rezultati čano je nagrađen od UDG i predstavljena je s četiri pre- preduzeća je očuvanje ži- cić i Seadom Kalačem u ci- ne izostaju. „Zetagradnje” iz Podgorice duzeća: Preduzeće „Lumie- votne sredine. Preduzeće lju edukacije učenika pośe- U školi postoje literar- Na Olimpijadi znanja za ideju „Azil za pse”, koja je re” bavi se kako proizvod- „Gift call” bavi se izradom i tila Biogradsku goru. na i recitatorska sekcija, ko- 2010. godine Armin Korać je su aktivne na svečanosti- je uz pomoć svoje profeso- Istorijska ma, poput obilježavanja Da- rice Suzane Dacić osvojio sekcija na škole, Dana majki, doče- prvo mjesto. Isti rezultat po- ka Nove godine, Dana jezika novio je na ovom nadmeta- Istorijska sek- i autorskih prava. Učenik li- nju i sljedeće godine na ko- cija počela je da terarne sekcije Demir Muje- joj je učenica ove škole Aldi- radi 2006/2007. vić osvojio je drugo mjesto na Bralić bila treća. Ovo kao godine, a nezva- 2014. godine na literarnom da je bio signal za ostale nično i mnogo konkursu „EU vrijednosti” u da učestvuju na Olimpijadi ranije, a za sve Pljevljima (nagrađen je digi- znanja i osvajaju nagrade. to je zaslužna talnim fotoaparatom). Nje- Tako je 2012. godine Aldi- profesorica isto- gov mentor bila je profeso- na Bralić osvojila prvo mje- rije Hasima Kuč, rica maternjeg jezika Ade- sto, a Azra Halilović treće. koja okuplja la Halilović. Na IV Multime- Ove dvije učenice podijelile učenike prvog, dijalnom festivalu „Mladi u su prvu nagradu 2013, dok drugog, trećeg i akciji, učenica Aida Bahović je Naja Zejnelagić zauzela četvrtog razreda temom „Mladi imaju zada- treću poziciju. Uspješna je u cilju pisanja re- tak da očuvaju i njeguju tra- bila i 2014. godina: Redžep ferata, semina- diciju” osvojila je drugu na- Fetahović osvojio je dru- ra, istraživačkih gradu (mentor profesorica gu nagradu; Omar Đečević, projekata. Uče- Adisa Malagić), Drugo mje- Edin Nurković i Murat Đe- nici prikupljaju: sto na istom konkursu, ali za 16 čević su uz pomoć mento- stari novac, le- literarni rad na slobodnu te- ra Dauta Dedeića i Radmile gende i priče o mu, osvojila je Amra Tahiro- Bajrović profesora fizike za- Učenici − učesnici kviza: Spremni za Evropu sa mentorkom Adisom Malagić u pośeti Briselu istorijskim lično- vić (mentor Agim Ljaić, pro- uzeli treće mjesto. Učenici ■■ stima, npr. sek- fesor maternjeg jezika). ove škole postigli su dobre ušla i u knjigu „Berza predu- njom tako i prodajom deko- dostavom poklona, kao i pri- cija ima priče o: Šemsi pa- rezultate i na Državnom ta- zetničkih ideja”; Semra Šut- rativnih, aromatičnih i kla- premom iznenađenja za po- ši Čoloviću, Milunu Đukiću, Međunarodni dan kmičenju iz geografije. Dže- ković osvojila je prvo mjesto sičnih eko svijeća; Preduze- sebne prilike. Jahu Kurtagiću. Učenici ra- ljudskih prava i pośeta neta Hajdarpašić je uz men- na temu „Podzemni kontej- će „Kasia Gim T-shirt” ba- de i na prikupljanju starih Međunarodnom sajmu torstvo profesorice Sabahe- neri” za koju je novčano na- vi se izradom vezenog tek- Ekološka sekcija forografija boraca iz NOB- knjiga u Beogradu te Ramović bila prva (2012. građena, ali i ušla u top-listu sta na majicama; Preduze- a, starih knjiga sa fotografi- godine). Profesorica Ramo- deset najkreativnijih kolega. će „Green and Clean” bavi Aktivna je i Ekološka jajama i fotografije na koji- U cilju da učenici što bo- vić radila je i sa Semrom Pe- Novčano su nagrađene i ide- se sakupljanjem, skladište- sekcija koja iz godine u go- ma se može viđeti: kako su lje upoznaju osnovna ljud- dinu obilježava „Dan vo- nekada izgledale kuće, ka- ska prava, u školi obilježava- da” i „Dan planete Zemlje”. kva je nošnja bila, kako su ju i Međunarodni dan ljud- POBJEDNICI KVIZA „SPREMNI ZA EVROPU” Sa njenim članovima rade se sprovodile svadbe i sa- skih prava u čemu su aktiv- MART profesori: Suzana Dacić (bi- hrane, kao i sve drugo sta- ne profesorice Adisa Mala- 2015 ologija), Sabaheta Ramo- rije od trideset godina. Oni gić i Sabaheta Ramović, or-

BROJ vić (geografija) i Sead Ka- svake godine organizuju ganizujući prezentacije i fil- lač (matematika). U sklo- jednodnevnu ekskurziju − move na razne teme. Pro- 33 pu vannastavnih aktivno- pośete istorijskim mjestima fesor Agim Ljaić je uz po- sti, profesorice Hasima Kuč i muzejima u našoj državi. moć prof. Sabahete Ramo- i Sabaheta Ramović, a u cilju Članovi sekcije svake godi- vić organizovao jednodnev- upoznavanja kulturno-isto- ne u saradnji sa dramskom i nu pośetu 59. Međunarod- rijskih spomenika obišle su literarnom sekcijom pripre- nom sajmu knjiga u Beogra- Cetinje, Kotor i Budvu upo- maju referat povodom obi- du. Učenici su imali moguć- znavši učenike sa znameni- lježavanja oslobođenja gra- nost da grupno i individual- tostima. U okviru terenske da Rožaja, koji se obilježava no obiđu sve štandove, slu- nastave profesori mater- istog dana kada i Dan ško- šaju predavanja, učestvuju u njeg jezika Agim Ljaić i Ade- le − 30. septembra. Članovi interaktivnim radionicama, la Halilović, kao i profesori- sekcije su raznim eksponati- ali i da na jednom mjestu vi- ca istorije Hasima Kuč vodi- ma ispunili vitrine u hodni- de puno starih i novih izda- li su učenike na jednodnev- cima škole, u kojima se mo- nja. Vratili su se puni utisa- ni izlet u Pljevlja. Sabaheta že viđeti: oružje, oruđe, na- ka i želja da pośeta ovakvih Ramović, profesorica geo- kit, stare fotografije, pisma, skupova postane tradicija u grafije, sa učenicima je obiš- nošnje, elementi iz radioni- našoj školi. la planinu Hajlu i Vrelo Ibra, ca ili domaćinstava koji se Učenici, sada već studenti medicine i elektrotehnike, ponos su, ne samo svojih roditelja, grada iz đe je govorila o važnosti više ne upotrebljavaju, ta- Aktiv stranih jezika ■■kojeg dolaze, nego i cijele Crne Gore voda kao prirodnog resur- ko da vitrine odaju utisak sa i ugroženosti na različite muzeja. Aktiv stranih jezika Učenici ove gimnazije pobjednici su kviza „Spremni za Evropu”. Pobjednička ekipa: (predśednik Ćama Dedić, Kemal Dedeić, Nervina Dedeić, Aldina Kalač i Murat Đečević sa mentorkom Adisom Ma- profesorica ruskog jezika, lagić boravili su u Briselu od 7. do 10. septembra. Sa njima je bila i tročlana ekipa RTCG − FESTIVAL MLADIH Hatidža Dacić i Almera Šabo- koordinator projekta Ivan Maksimović, Vesna Popadić i Peđa Perović, kao i predstavnica tić, profesorice francuskog CGO (Centra za građansko obrazovanje) Ana Vujošević. O njihovom boravku u Briselu sni- GIM FEST jezika; Selma Nokć i Denisa mljen je i dokumentarni film koji je emitovan 28. septembra na RTCG 1. Dacić profesorice engleskog Učenici su pośetili Evropsku komisiju, tačnije Generalni direktorat za regionalnu poli- U školi je 2012. godine održan je trodnevni festival jezika; profesor njemačkog tiku i Generalni direktorat za proširenje, Evropski parlament i Ambasadu Crne Gore i Mi- mladih pod nazivom „Gim fest”. To je bilo edukativno jezika Asmir Nurkovići; Ner- siju Crne Gore pri EU, đe su slušali predavanja eminentnih stručnjaka i sa njima razgo- druženje ispunjeno zabavom, koje su osmislili učenici kesa Kurpejović i Moamer varali o aktuelnim pitanjima vezanim za ulazak Crne Gore u EU, o IPA projektima i mo- parlamentarci Lahira Duraković, Drita Dacić, Brahim Ka- Kalač, profesori turskog je- gućnostima koje EU nudi mladim ljudima. Takođe, pośetili su i atraktivne lokacije Brise- jević i Kenan Nurković, na kojoj je učestvovalo više od zika, koji se u školi izučava la kao što su: Grand Place, fontana Maneken Pis, Atomijum, Parlamentarijum, Malu Evro- stotinu učenika Gimnazije. U okviru dnevnih aktivnosti kao izborni predmet) obilje- pu… i upoznali se sa bogatom istorijom Brisela i prelijepim građevinama različitih arhi- održane su radionice i prezentacije, a večernje aktivno- žili su školske 2013/2014 go- tektonskih stilova. sti bile su zabavnog karaktera i prikazane su brojnoj pu- dine Dan stranih jezika u ci- U školi ističu da su ponosni na ove učenike, koji su uložili veliki trud i pokazali izuzet- blici u velikoj sali Centra za kulturu, i to kroz teme: „Vrš- lju upoznavanja pomenu- no znanje iz oblasti kulture i evropskih integracija, ne samo pred građanima Crne Gore njačko nasilje”, „Poroci među mladima”, „Slobodno vri- tih kultura kroz muziku, pje- nego i pred predstavnicima evropskih institucija. „Sa ovakvim učenicima, sa znanjem ko- jeme mladih”, „Rialiti šou, DA ili NE”. Profesori Adisa Ma- smu, nošnju i hranu. Tim po- je pośeduju, može se reći da smo spremni za Evropu. Ovi učenici, sada već studenti me- lagić, Suzana Dacić, Muhamed Šaljić, Seida Dacić i Edin vodom učenici su pripremi- dicine i elektrotehnike, ponos su, ne samo svojih roditelja, grada iz kojeg dolaze, nego i Kalač neumorno su radili sa učenicima i bili im nepriko- li prigodan program − reci- cijele Crne Gore. Takođe, oni su i dobar primjer mladim ljudima, ali i poruka mladim lju- snovena podrška. Iako je postojala želja da se ova mani- tacije, gluma, igra i pjesma, dima: da rade što više na sebi, da što više uče, stiču nova znanja i iskustva jer znanje uvi- festacija nastavi, finansijska situacija nije dozvolila njeno kao i prezentacije i kratko- jek nađe svoj put ka uspjehu, kažu u školi. organizovanje 2013. i 2014. godine. metražni filmovi. Svaka gru- pa pripremila je i nacionalno AKTUELNOSTI jelo one kulture koju je ima- U Podgorici održan Međunarodni sajam obrazovanja i kurseva jezika la zadatak da što bolje pred- stavi. u inostranstvu „Dani frankofonije” PROZOR U SVIJET Svakog marta u školi se na prigodan način obilje- žavaju „Dani frankofonije”. Najčešće kroz prezenta- cije, a teme su kulturnog, edukativnog i zabavnog karaktera. Đaci ove škole osvajali su takođe nagrade na Danima frankofonije u Podgorici. Sanida Kurpejo- vić i Sanela Zećirović osvo- jile su drugo mjesto na te- mu: „Sveti Valentin”. Druga je bila i Amina Murić na te- mu „Moj pasoš za buduć- nost”.

„Mladi eko reporteri”: Aldina Murić osvojila prvo mjesto na nacionalnom, a drugo na međunarodnom takmičenju NA IZVORU INFORMACIJA: Sajam u KIC „Budo Tomović” Na konkursu „Mladi eko ■■ reporteri” i „Manje smeća”, prostorijama Američ- de, Grčke, Švajcarske Špani- kontakta sa organizatorima koje je organizovala NVO Ukog ugla u KIC „Budo je i Njemačke. kurseva u odnosu na to ka- Ekom-udruženje za ekološ- Tomović” održan je Među- Tatjana Filipović u ime or- da se do podatka dolazi pre- ki konsalting u Crnoj Gori, narodni sajam obrazovanja i ganizatora kazala je da je cilj ko interneta. učenica Aldina Murić osvo- kurseva jezika u inostranstvu manifestacije da đaci i stu- Posebne prezentacije jila je prvo mjesto na naci- „Kub eduko 2015” u organi- denti u neposrednom kon- imali su Univerzitet za me- onalnom takmičenju, a dru- Direktor Fejzo Murić zaciji agencija „Montenegro taktu sa predstavnicima ško- nadžere u svjetskom hoteli- go na međunarodnom ta- ■■ help” iz Podgorice i „Kub” iz la jezika iz inostranstva do- jerstvu i turizmu „SEG Swiss kmičenju iz oblasti zaštite ologije Halil Markišić, sada mad „Predizborna kampa- Beograda. đu do neophodnih infor- Education Group” iz Švajcar- životne sredine u Kopenha- već u penziji, maternjeg je- nja 3” predstavili publici u Na sajmu su se predstavi- macija o usavršavanju u ino- ske i Gimnazija „St. John’s- genu za fotografiju „Što bi zika Mirsada Šabotić i en- Petnjici. le škole stranih jezika, sred- stranstvu. Ravenscourt School” iz Ka- se ti mučio kad rijeka i onako gleskog jezika Selma No- Oni su kroz volonterski nje škole i univerziteti iz Au- Ona je ukazala na zna- nade. nosi sve”, na kojem su uče- kić školske 2008/2009. Po- rad sa pet predstava uče- strije, Velike Britanije, Kana- čaj uspostavljanja direktnog O. Đ. stvovali radovi iz 19 zemalja. sljednji čas tog tipa ima- stvovali na manifestacija- Sa njom su radile profesori- la je profesorica Sabaheta ma posvećenim đeci sa po- ce Sabaheta Ramović i Adi- Ramović. sebnim potrebama i održa- sa Malagić. Učenici Mensur li su dvije humanitarne ak- Školica „Zabavna matematika” u Nikšiću omogućava tamošnjim Murić i Dejvid Kajević osvo- Učenici kao pisci cije, a novac od prodatih ka- osnovcima da se na drugačiji način upoznaju sa tajnama matematike jili su septembru 2012. godi- rata poklonili su bolesnim li- ne zlatne medalje na Juni- Godine 2008. učenik Se- cima za liječenje u inostran- orskom prvenstvu svijeta u ad Šahman objavio zbirku stvu (2010–2014). kik-boksu. pjesama „Sve se okreće”, a Učenici Amra Kalač i ZANIMLJIVIM PRISTUPOM učenik Haris Zekić o zbirke Amin Kardović uz sarad- Međunarodni dan jezika pjesama „Sedam istina uni- nju sa učenicima iz Srednje 17 EU i Međunarodni dan verzuma” i „Tako je govorio stručne škole i profesorima DO KORISNOG ZNANJA porodice odabrani”, dok je Tajla Kur- Hasimom Kuč i Aldemarom Sanja Vahtel, osnivač Školice: Smatrali smo da aktuelni metod nije baš pejović je objavila zbirku Ibrahimovićem, organizova- prilagođen osnovcima i da upravo od toga zavisi kako će se oni odrediti prema Već tri godine u školi obi- pjesama „Palog anđela ne- li su humanitarnu izložbu sli- lježavaju Međunarodni dan ma više”. Takođe, 2011. Haris ka, u cilju pomoći državama ovoj nauci ubuduće porodice na interesantne te- Zekić je objavio zbirku pjesa- u regionu koje su bile po- me. Tim povodom organizu- ma „Jednoj Lejdi”, 2011. Bra- plavljene 2014. godine. Nikšiću već neko vrijeme postoji veli- ju prezentcije, izložbe, prika- him Kajević objavljuje ro- Uki broj mjesta na kojima se zanimljivim zuju filmove i sl. „Idealna po- man „Djeca od plastike”, a „Dani gljiva i ljekovitog putem stiče znanje iz društvenih nauka, pre- rodica strip” (2012), „Mi smo 2012. roman „Dobrodošli u bilja” vashodno jezika. Riječ je o takozvanim „školi- jedna porodica”(2013), uop- Kalvariju”, 2014. Amra Tahi- cama”, a jedna takva odskora se bavi i mate- šteno o međunarodnom da- rović je objavila zbirku pje- Učenici, ali i profesori matikom – to je „Zabavna matematika”, mje- nu i porodici kao osnovnoj sama „Ranjeni stih”, a 2014. ove škole kao da ne znaju sto na kojem osnovci iz grada pod Trebjesom ćeliji društva,(2014) govorili Učenica Aldina Murić obja- šta je to odmor. Oni su 2011. kroz neobičan pedagoški pristup uče kako su učenici uz pomoć profe- vila zbirku pjesama „Pro- i 2012. godine učestvova- napraviti rebus, ukrštenice i ostale enigmat- MART sorice Adise Malagić. Obilje- nadji sebe” i Arijalda Fejzić li na manifestaciji „Dani glji- ske forme. 2015

žili su i Međunarodni dan je- zbirku pjesama „Trag u du- va i ljekovitog bilja”. Profe- Osnivač Školice Sanja Vahtel ističe da su kon- BROJ zika EU, a učenici su kroz pre- ši”. Sa njima su radili kao lek- sorica Suzana Dacić je radila takti sa matematikom u prvim danima osnovne zentaciju, koju su osmislili sa tori, recenzenti Ismet Muje- sa učenicima: Aldinom Bra- škole presudni za dalje izučavanje ovog pred- 33 profesorima Adisom Mala- vić, Mirsada Šabotić i Agim lić, Najom Zejnelagić (2011) meta. gić i Mehdijom Mujevićem, Ljaić, profesori maternjeg je- koji su predstavili florističke „Smatrali smo da aktuelni metod nije baš ukazali kako različitost jezi- zika; dok se kompjuterskom specifičnosti vegetacije Ro- prilagođen osnovcima i da upravo od toga za- ka doprinosi boljem razumi- obradom bavio Sead Kalač, žaja. Sa učenicima Aldinom visi kako će se oni odrediti prema ovoj nau- jevanju. profesor matematike, a iz- Bralić, Azrom Halilović, Sani- ci ubuduće”, ocjenjuje ona, dodajući: „Cilj ove borom fotografija Aldemar tom Šabotić, Alminom Bra- školice jeste da se osnovcima na zabavan, in- Omladinski i Debatni klub Ibrahimović, profesor likov- lić, Najom Zejnelagić i Armi- teraktivan način predstave sve čari i ljepota ne kulture. nom Koraćem (2012 pripre- koju matematika podrazumijeva. Želja nam je Profesorica, muzičke kul- mila je film na temu „Gljive da i osnovcima realno predstavimo prednosti ture, Dženeta Murić vodila je Dramska sekcija i ljekovite biljke kao razvoj- vladanja ovom naukom u njihovom budućem Omladinski klub u okviru ko- na šansa Rožaja i śevera Cr- studiranju, ali i svakodnevnom životu.” jega je radila sa đacima. Po- Dramska sekcija u ško- ne Gore”. I pored uvriježenog mišljenja da su tehno- IGROM DO ZNANJA: Sanja Vahtel seban doprinos bio je rad li uspješno funkcioniše od loške olakšice glavni razlozi pogubnog pada ■■ sa maturantima koje je po- 2000. godine, đe se glum- Disciplina osnova svakog interesovanja za učenje matematike, organi- mo na svaki pojedinačni slučaj. Učenici razli- dučavala različitim vrstama ci smjenjuju s generacijama, uspjeha zatori Školice došli su na ideju da tehnologiju čito percipiraju matematičke pojmove, pone- plesa koji su oni izveli na ma- ali talenat kao da se samo iskoriste upravo u svrhu „reanimacije” njiho- kad izostaje i podrška porodice, a u većini slu- turskoj večeri. povećava tako da se svaki Sve ove i slične aktiv- vog interesovanja za matematiku. Tako đeca, čajeva preovladava stav da je sramota traži- U školi je aktivan i Debat- put čini da su to oni stari do- nosti u školi sprovode se uz upotrebu savremenih didaktičkih sredsta- ti dodatno objašnjenje na školskom času. Če- ni klub sa čijim članovima ra- bri glumci, a ne novi, amate- uspješno zahvaljujući izu- va, kroz nešto drugačije učenje i igru upozna- sti su i slučajevi da domaće zadatke radi neko di profesor Mehdija Mujević. ri. Oni su sa svojom mentor- zetnoj međusobnoj saradnji ju tajne matematike. drugi, samo da bi se zadovoljila forma. Naša je Oni su nedavno organizovali kom Mirsadom Šabotić od kolega, profesora i učenika, „Sve veće interesovanje učenika za ‘Za- škola različita i pravo je mjesto da se uz uzaja- javnu debatu „DA ili NE Crna 2000. do 2014. godine izve- ali najveću zahvalnost, kažu, bavnu matematiku’ dokaz je da smo zasad mno povjerenje nadoknadi izgubljeno znanje Gora u NATO”. Učenici su pri- li dvadeset predstava u Cen- duguju direktoru škole Fej- na dobrom putu. Pažnju posebno usmjerava- i počnu stvarati budući matematičari, budu- premili jake argumente i za tru za kulturu Rožaje. Najin- zu Muriću, koji je uvijek tu ći naučnici”, nagla- zašto da i za zašto ne. teresantniji naslovi su: „Bika da ih podrži, i u najmanjim šava Vahtel. ćera modu”, „Stigla Muhra obavezama, poduči i pomo- „Zabavna ma- Klub volontera iz Frankfurta”, Predizborna gne u rješavanju problema. tematika” podije- i ogledni časovi kampanja (1,2,3)”, „Naš je- Zahvaljujući njemu pobolj- ljena je na dva pro- zik”,” Aktivna nastava”, „Re- šani su uslovi rada, jer je in- grama. Prvi je na- Povodom obilježavanja forme u nastavi”, „Hasanagi- ventar obnovljen, renovira- mijenjen mlađim Dana volontera, učenici su nica”, „Bocko je kriv za neo- ne sanitarne prostorije, or- osnovcima (od pr- sa profesoricom Adisom Ma- pravdane izostanke„” Kada ganizovana je kabinetska vog do petog ra- lagić i profesorom Muhame- lišće pada”, „Fejsbuk”, itd. nastava − svaki kabinet ima zreda) koji kroz dom Šaljićem osnovali Klub računar i projektno platno. adekvatne igre, volontera, čiji je program Na Kotorskom festivalu U školi vlada disciplina koja kvizove i video ma- akreditivan u okviru Zavoda pozorišta sa predstavom je osnova svakog uspjeha. U terijal uče i prihva- za školstvo, a cilj ovog kluba „Fejsbuk” aktivnostima puno pomaže taju osnove mate- jeste podučiti mlade da od- i pedagoškinja škole Sane- matike. Drugi pro- govore na probleme zajed- Članovi ove sekcije uče- la Kalač. gram je usmjeren nice. stvovali su na Kotorskom fe- na osnovce strari- Prvi ogledni čas u ovoj stivalu pozorišta sa predsta- Adela Halilović, jeg uzrasta. školi izveli su profesori bi- vom „Fejsbuk”, dok su ko- profesorica ■■SVE VEĆE INTERESOVANJE: Jedan od reklamnih plakata Školice N. N. AKTUELNOSTI U Miločeru, u organizaciji NVO „Centar za građansko obrazovanje”, Počela druga faza edukativnog projekta „Otvori oči – ti biraš” u kojoj održano okupljanje XX generacije „Škole ljudskih prava” srednjoškolci iz svih krajeva Crne Gore uče o štetnim djejstvima SREDNJOŠKOLCI UČILI konzumiranja psihoaktivnih supstanci O TOLER ANCIJI I SOLIDARNOSTI K AKO PREDUPRIJEDITI Školu je pohađalo 30 učenika srednjih škola iz Podgorice, Tuzi, Bijelog Polja, Danilovgrada, Rožaja, Plava, Tivta, Bara, Mojkovca, Berana, Cetinja, Nikšića BOLESTI ZAVISNOSTI i Pljevalja Osnovni cilj projekta jeste edukacija učenika prvih razreda srednjih škola kroz predavanja stručnih lica iz naše ustanove o problemima koji mogu dovesti do razvoja bolesti zavisnosti, kao i o mehanizmima zaštite i načinima za razvijanje kapaciteta za odupiranje iskušenjima u vrlo specifičnoj fazi razvoja kao što je adolescencija”, navodi se u saopštenju Ustanove za smještaj, rehabilitaciju i resocijalizaciju korisnika psihoaktivnih supstanci „Kakaricka gora”

■■KORISNE LEKCIJE: Sa jednog od predavanja evladina organizaci- „U toku intenzivnog četvo- ju (i to posebno marginalizova- Nja „Centar za građansko rodnevnog nastavnog plana, nih grupa), suočavanje sa proš- obrazovanje” (CGO) iz Pod- srednjoškolci su imali 21 sesi- lošću, multikulturalizam, de- gorice organizovla je u hotelu ju u vidu predavanja, radionica, mokratsku participaciju mladih „Residence” u Miločeru oku- forum teatra, projekcija filmo- i korupciju u obrazovanju”, na- pljanje XX generacije „Ško- va, praktičnog rada u grupama vodi se u saopštenju CGO. le ljudskih prava”, uz podrš- i slično, sa ciljem da im se pruže Predavači su bili u javno- ku Američke ambasade u Cr- znanja o savremenom koncep- sti prepoznate ličnosti iz razli- noj Gori, kroz projekat „Youth tu ljudskih prava, razvoju ideje čitih društvenih oblasti: izvrš- build Montenegro”. Školu je ljudskih prava, zakonodavnim na direktorka Akcije za ljud- pohađalo 30 učenika srednjih i institucionalnim mehanizmi- ska prava Tea Gorjanc Prelević, II FAZA TRAJE DO JUNA: Sa jednog od edukativnih časova škola iz Podgorice, Tuzi, Bije- ma zaštite, kulturi ljudskih pra- predśednik Upravnog odbo- ■■ log Polja, Danilovgrada, Roža- va, principima tolerancije, soli- ra Crnogorske LGBTIQ Asoci- akon uspješno završe- litaciju i resocijalizaciju kori- Uspješan početak ja, Plava, Tivta, Bara, Mojkov- darnosti, nenasilne komunika- jacije „Kvir Montenegro” Dani- Nne I faze edukativnog snika psihoaktivnih supstanci ca, Berana, Cetinja, Nikšića i cije, ali i specifičnim pitanjima jel Kalezić, advokatica Marijana projekta o zavisnosti od psi- „Kakaricka gora”. Druga faza projekta otpo- Pljevalja. koja se odnose na diskriminaci- Laković Drašković, koordinator hoaktivnih supstanci „Otvori čela je predavanjem u Sred- programa u Romskom obra- oči – ti biraš”, sprovedene to- Uticaj životne priče njoj Medicinskoj školi u Pod- zovnom fondu Andrija Đuka- kom prethodne školske godi- gorici, dok je naredna pośeta nović, izvršna direktorka Cen- ne, kojom su bile obuhvaćene Kako ističu, jedan od naj- bila Srednjoj ekonomskoj ško- 18 POŚETA INSTITUCIJAMA tra za ženska prava Maja Rai- 22 srednje škole iz svih krajeva važnijih segmenata predava- li „Mirko Vešović”. KOJE SU KLJUČNE čević, novinar Dragoljub Duš- Crne Gore, otpočela je realiza- nja jeste životna priča, odno- Zaposleni iz Ustanove „Ka- ko Vuković, izvršna direktorka cija II faze ovog projekta. sno ispovijest bivšeg klijenta. karicka gora” odražali su struč- U ZAŠTITI LJUDSKIH PR AVA Udruženja mladih sa hendike- „Imajući u vidu reakcije „Bivši klijent Ustanove, a no predavanje na temu bolesti pom Crne Gore Marina Vuja- ciljne grupe, odnosno petna- danas uspješni apstinent i naš zavisnosti, nakon čega je uslije- Organizatori Škole ističu da ona, pored širokog teorijskog čić, psihološkinja Tamara Mi- estogodišnjaka, kao i nastav- kolega – asistent u tretmanu, dila životna priča bivšeg klijen- i praktičnog znanja o konceptu ljudskih prava, afirmiše kultu- lić, izvršni direktor NVO „4 Life” nog kadra i predstavnika op- govoriće o surovoj istini o ži- ta – asistenta u tretmanu. Uče- ru ljudskih prava, inspirišući i motivišući mlade da se zalažu Saša Mijović, koordinator pro- štinskih kancelarija za preven- votu sa bolešću zavisnosti, od nici su dobili i edukativni mate- za svoja prava, kao i za prava onih koji nijesu u mogućnosti grama u CGO Petar Đukanović, ciju bolesti zavisnosti, jasno je eksperimentisanja pa sve do rijal u obliku brošure koja je kre- da to urade sami i istovremeno ih osnažuje da u budućnosti koordinator Omladinske grupe ukazana potreba za realizaci- dugogodišnje patnje i propa- irana ciljano za njihov uzrast. ostvare direktniji uticaj u društvu. Planirano je da učesnici u u istoj NVO Miloš Knežević, sa- ju II faze projekta kojom će bi- danja, dok će stručna lica iz „Predavanja u trajanju dva narednom periodu pośete neke od institucija koje su ključ- radnica na programima u CGO ti obuhvaćene preostale sred- oblasti psihijatrije, psihologije, školska časa prošla su izuzetno ne u zaštiti ljudskih prava. Pored toga, biće im omogućeno i portparolka Koalicije za Re- nje škole na teritoriji Crne Go- socijalnog rada i defektologi- uspješno. Pedesetak učenika da vlastite ideje pretoče u konkretne aktivnosti usmjerene kom u Crnoj Gori Tamara Milaš re. Osnovni cilj projekta jeste je svojim izlaganjem predoči- prvih razreda navedenih škola ka unapređenju ljudskih prava u svojim lokalnim sredinama. i izvršna direktorka ATAK-a Dra- edukacija učenika prvih razre- ti učenicima osnovne proble- je sa pažnjom i izuzetnom zain- MART gana Tripković. N. N. da srednjih škola kroz preda- me koji mogu dovesti do ra- teresovanošću slušalo predava- 2015 vanja stručnih lica iz naše usta- zvoja bolesti zavisnosti. Pored nje, poslije čega je uslijedio veli-

BROJ nove o problemima koji mogu navedenih aktivnosti predvi- ki broj pitanja. Na kraju, učenici dovesti do razvoja bolesti za- đenih planom i programom, su zahvalili na pośeti i istakli da 33 U Američkoj čitaonici na Cetinju održana konferencija o programima visnosti, kao i o mehanizmima tu je i informisanje nastavni- je ovo za njih bilo korisno isku- razmjene srednjoškolaca u SAD zaštite i načinima za razvijanje ka o mogućnostima tretiranja stvo”, naglašavaju u Ustanovi. kapaciteta za odupiranje isku- bolesti zavisnosti na području Realizacija II faze projek- šenjima u vrlo specifičnoj fazi Crne Gore i u okruženju, uklju- ta „Otvori oči – ti biraš” traja- CRNOGORSKI SREDNJOŠKOLCI razvoja kao što je adolescen- čujući i informacije o tretmanu će do kraja polugodišta, odno- cija”, navodi se u saopštenju u ovoj ustanovi”, dodaje se u sno juna tekuće godine. UPOZNAJU AMERIKU Ustanove za smještaj, rehabi- saopštenju. N. N. Radosav Babić, vlasnik prve crnogorsko-američke agencije za razmjenu srednjoškolaca ISEM: Konferencija je bila prilika da se prisutnima približi američka „Velika srca malim srcima“: Još jedna humanitarna akcija Udruženja kultura, tamošnji način i stil života, obrazovni sistem, jedan tipičan radni dan Crnogoraca Subotice američkog tinejdžera, kao i očekivanja od ovog programa i života u SAD ŠESTORO UČENIK A POHAĐALO rva crnogorsko-američka agencija za raz- Pmjenu srednjoškolaca ISEM (International Student Exchange Montenegro) iz Podgori- ČASOVE PLIVA NJA ce organizovala je u Američkoj čitaonici na Cetinju konferenciju o programima razmje- okviru hu- ne srednjoškolaca u Americi. Umanitarne „Konferencija je bila namijenjena zainte- akcije pod nazi- resovanim đacima i njihovim roditeljima, a vom „Velika sr- prisustvovali su joj i prethodni polaznici ISEM ca malim srci- programa razmjene, učenici koji su ranije bo- ma” u organi- ravili u Americi, kako bi prenijeli svoja isku- zaciji Udruže- stva”, kazao je vlasnik agencije Radosav Ba- nja Crnogora- bić i dodao: „Bila je to prilika da se prisutnima ca Subotice, še- približi američka kultura, tamošnji način i stil storo učenika života, obrazovni sistem, jedan tipičan radni trećeg razreda dan američkog tinejdžera, kao i očekivanja Osnovne škole od ovog programa i života u SAD.” „Sečanji Ištvan” Program koji promoviše ISEM podrazumi- u ovom vojvo- jeva pohađanje američkih državnih srednjih đanskom gradu škola, ali i boravak u volonterskim porodica- AKCENAT NA VANNASTAVNIM AKTIVNOSTIMA: pohađalo je ča- ma što je idealna prilika da crnogorski sred- ■■Radosav Babić sove plivanja. njoškolci iskuse život njihovih američkih vrš- „Drago nam njaka. je Babić, zaključujući da uz sve ove aktivno- je da može- NASTAVAK POMOĆI: Vučković sa osnovcima „Dosadašnja iskustva naših đaka posebno sti, ne manje važne od uobičajenih školskih, mo pomoći na ■■ akcentuju vannastavne aktivnosti kojima se srednjoškolci iz Crne Gore „na najljepši način ovaj način”, kazao je predstavnik Udruže- Iseljeničko udruženje iz Subotice i dosad se oni bave na osnovu svojih afiniteta, kao što doživljavaju ovu zemlju boraveći u njoj jedan nja Branko Vučković i dodao: „Resorni od- isticalo akcijama za pomoć najmlađima. Izme- su gluma, sport, rad na računarima, muzika, semestar ili cijelu školsku godinu”. bor našeg udruženja donio je odluku da i đu ostalih, tu su bili i akcije donacije cipela, no- ali i česta putovanja sa porodicom u kojoj su u narednom periodu pomaže đeci iz ove vogodišnjih i vaskršnjih poklona, kao i zajed- smješteni, školom ili nekim timom”, istakao N. N. škole.” ničkog odlaska u pozorište. N. N. VIJESTI IZ ŠKOLA Profesorica fizike u Srednjoj ekonomsko-ugostiteljskoj školi Crnogorska komercijalna banka donirala računare OŠ „Blažo Jokov u Nikšiću Jasna Perović Bajović na osnovu konkursa Ministarstva Orlandić” u Baru nauke odabrana za učešće u Programu za profesore fizike srednjih škola CERN 2015 NASTAVAK ULAGANJA PRILIK A ZA UNAPREĐENJE U KLJUČNE OBLASTI DRUŠTVA ZNANJA – Direktorka OŠ „Blažo Jokov Orlandić” Svetlana Macanović: Treba istaći da ovo nije prvi put da CKB pomaže našoj školi i nadamo se da će se tradicija – Jasna Perović Bajović je pokazala stručnu i pedagošku spremnost da mladim podrške obrazovno-vaspitnim ustanovama nastaviti generacijama približi svijet nauke, a na olimpijadama znanja iz fizike mnogi – Direktorka Korporativnog sekretarijata CKB Branislava Maja Vukčević: njeni učenici našli su se među najboljima, navodi se u saopštenju Ministarstva Ponosni smo što imamo priliku i mogućnost da pomognemo rad ove škole kroz nauke doniranje računarske opreme – Pored Perović Bajović, na konkurs su se prijavile i Ines Zlatović (Gimnazija „Niko Rolović” Bar), Jeva Šćekić (Srednja elektro-ekonomska škola Bijelo Polje) i Velislavka Tešović (Resursni centar za školovanje i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i govora Kotor)

ne Gore i mr Darko Petrušić, pomoćnik mini- stra nauke, koji je i nacionalna kontakt osoba za saradnju sa CERN-om, odabrao je profeso- ricu fizike u Srednjoj ekonomsko-ugostitelj- skoj školi u Nikšiću Jasnu Perović Bajović za učešće u Programu za profesore fizike sred- njih škola CERN 2015. Ova odluka donešena je na osnovu kon- kursa Ministarstva nauke koji je proistekao iz Ugovora o saradnji između Vlade Republike Crne Gore i CERN-a o naučnoj i tehničkoj sa- radnji u oblasti visokoenergetske fizike, te dogovora postignutih tokom pośete dele- gacije Crne Gore CERN-u u decembru prošle ODGOVORNO POSLOVANJE: Detalj sa uručenja donacije godine, odnosno uzvratne pośete delegacije ■■ CERN-a Crnoj Gori. Pored Perović Bajović, na elegacija Crnogorske je CKB kontinuirano ulaže”, mijenjeni kabinetima stranih konkurs su se prijavile i Ines Zlatović (Gimna- Dkomercijalne banke a. d. kazala je direktorka Korpo- jezika kako bi učenicima bio zija „Niko Rolović” Bar), Jeva Šćekić (Srednja Podgorica pośetila je Osnov- rativnog sekretarijata ove olakšan tok usvajanja zna- elektro-ekonomska škola Bijelo Polje) i Veli- nu školu „Blažo Jokov Orlan- banke Branislava Maja Vuk- nja, a nastava bila očigledni- slavka Tešović (Resursni centar za školovanje dić” u Baru i tom prilikom do- čević. „Ponosni smo što ima- ja i zanimljivija. i rehabilitaciju lica sa poremećajima sluha i nirala računarsku opremu za mo priliku i mogućnost da „Treba istaći da ovo nije govora Kotor). potrebe osavremenjivanja pomognemo rad ove ško- prvi put da CKB pomaže na- „Jasna Perović Bajović je pokazala stručnu nastavnog procesa. U pitanju le kroz doniranje računarske šoj školi i nadamo se da će se i pedagošku spremnost da mladim generaci- su tri računara sa propratnom opreme, te samim tim dopri- tradicija podrške obrazovno- jama približi svijet nauke, a na olimpijadama opremom vrijednom 1.500 nesemo i stvaranju bolje bu- vaspitnim ustanovama na- znanja iz fizike mnogi njeni učenici našli su se eura, što, prema riječima do- dućnosti za sadašnje uče- staviti. CKB ovakvim aktiv- među najboljima”, navodi se u saopštenju Mi- natora, „predstavlja nasta- nike, a buduće stručnjake i nostima pokazuje visok ste- NOVA ISKUSTVA: Jasna Perović Bajović nistarstva nauke. vak prakse društveno odgo- uspješne ljude.” pen društvene odgovorno- ■■ Program za profesore fizike srednjih ško- vornog poslovanja i još jedan Direktorka OŠ „Blažo Jo- sti, a nastavnici i učenici će kspertski tim za saradnju sa Evropskom la u trajanju od tri sedmice održava se tokom primjer posvećenosti banke kov Orlandić” Svetlana Ma- ove investicije valorizovati”, Eorganizacijom za nuklearna istraživanja jula u organizaciji CERN-a. Namijenjen je pro- zajednici kojoj pripada”. canović izrazila je zahval- zaključila je ona. 19 (CERN) u sastavu: prof. dr Dragan Hajduković, fesorima srednjih škola koji žele da unaprije- „Obrazovanje je jedan nost zbog korisne donacije, fizičar, dugogodišnji naučnik u ovoj organiza- de svoja znanja iz oblasti fizike čestica, odgo- od ključnih segmenata u ko- naglasivši da su računari na- N. N. ciji, prof. dr Jovan Mirković, fizičar na Prirod- varajućih tehnologija i ostalih pitanja iz ovih nomatematičkom fakultetu Univerziteta Cr- oblasti. N. N.

U OŠ „Vladislav Sl. Ribnikar” u Bijelom Polju održani tradicionalni susreti „Ljubitelji ruskog jezika” UPOZNAVANJE KULTURE VELIKOG NARODA MART snovna škola „Vladislav zika izvanredno su interpre- vanju kulture jednog velikog 2015 OSl. Ribnikar” u Rasovu tirali đaci od IV-IX razreda. slovenskog naroda i treba ih BROJ bila je domaćin 18-ih susre- Oni su kazivali stihove svo- podržati i nastaviti”, istakli ta „Ljubitelji ruskog jezika”. U jih drugara i nezaobilaznog su direktorica OŠ „Vladislav 33 veoma kreativnom programu Sergeja Jesenjina. Prisutne Sl. Ribnikar” Svetlana Paviće- učestvovali su glumci, plesa- su posebno oduševili pjeva- vić i pomoćnik direktora OŠ či, recitatori, pjevači, šaljivdži- či ruskih izvornih i savreme- „Dušan Korać” Ismet Lukač. je i profesori škola „Vladislav nih pjesama, a šaljivdžije pri- Broj učesnika, kvalitetan i Sl. Ribnikar”, „Risto Ratković”, čom o odnosima u učionici i raznovrstan program nago- „Marko Miljanov”, „Nedakusi”, prilikom druženja – sve iz pe- vještavaju da će susreti do- „Vuk Karadžić” i „Dušan Korać”. ra profesora ruskog jezika. biti međuopštinski karakter, Dramske tekstove A. P. „Ovakvi programi dopri- kakav su nekada imali. Čehova i profesora ruskog je- nose upoznavanju i njego- Radisav Radović ■■KVALITETAN I RAZNOVRSTAN PROGRAM: Učesnici susreta

Škola KSI Montenegro dobila licencu crnogorskog Ministarstva prosvjete za srednju školu OTVOREN PUT K A SVJETSKI PRIZNATIM UNIVERZITETIMA Linda Vinč, direktorka Knightsbridge Schools International Montenegro: Jako nas raduje ovo važno priznanje: to nas čini jedinstvenom školom u Crnoj Gori, koja je međunarodnog karaktera, a koja ima licencu za rad sa učenicima od predškolskog uzrasta sve do upisa na fakultet

Dobra saradnja cima od predškolskog uzra- i program za maturante „Tokom prethodne tri sa lokalnom zajednicom sta sve do upisa na fakultet. (DP), koje od IB organiza- godine, Škola KSI Monte- Naša saradnja sa lokalnom cije Škola očekuje u skori- negro dobila je status pr- Direktorka Škole Linda zajednicom ovim će osta- jem periodu, ova međuna- ve IB škole u Crnoj Go- PRESTIŽNA ŠKOLA: Logo KSI Vinč kazala je da je ovo zna- ti na veoma visokom nivou rodna ustanova će u potpu- ri i postala autorizovana ■■ čajan napredak koji je Škola i, što nas naročito radu- nosti autorizovati svoj me- za primjenu osnovnoš- kola „Najtsbridž” iz Tivta Na taj način je srednjoš- „Najtbridž” ostvarila, te da je, u potpunosti smo otvo- đunarodni obrazovni pro- kolskog programa, otvo- Š(Knightsbridge Schools kolskom programu među- je on kulminacija dvogodiš- reni za sve učenike iz Crne gram, čime će se na najbo- rila prvu školu internat- International Montene- narodne „Najtsbridž” ško- njeg zajedničkog rada škole Gore, bez obzira na njihov lji način zaokružiti obrazo- skog tipa u našoj zemlji i gro), prva škola sa statu- le za učenike uzrasta od 15 i Ministarstva prosvjete Cr- uzrast.” vanje učenika od tri do 18 stekla licencu za predškol- som IB World School u Cr- do 19 godina utvrđena pu- ne Gore. godina života. Prvi matu- ski i osnovnoškolski obra- noj Gori, i zvanično je po- novažnost, to jest jedna- „Veoma nas raduje ovo Prvi maturanti ranti sa međunarodnom di- zovni program kod crno- stala prva međunarodna ka vrijednost sa odgovara- važno priznanje: to nas či- 2017. godine plomom izaći će iz ove ško- gorskog ministarstva pro- srednja škola koju je u pot- jućim obrazovnim progra- ni jedinstvenom školom u le 2017. godine. Oni će tada svjete”, navodi se u saop- punosti licenciralo crno- mom za srednje opšte ob- Crnoj Gori, koja je među- Kroz preostalu očekiva- imati mogućnost da se upi- štenju Škole. gorsko Ministarstvo pro- razovanje – opštu gimna- narodnog karaktera, a koja nu IB autorizaciju za pro- šu na veliki broj svjetski pri- svjete. ziju. ima licencu za rad sa učeni- gram za srednju školu (MYP) znatih univerziteta. N. N. VIJESTI IZ ŠKOLA Polaznici privatnih predškolskih ustanova zimovali na Vučju kod Nikšića R ADOST DRUŽENJA I UČENJA U „ŠKOLICI SLATKIŠA” Privatne predškolske ustanove: „Svetionik” iz Bara, „Artić Pinokio” iz Podgorice, „Osmijeh” iz Kotora i „Vini Pu” iz Budve, organizovale su zimovanje za najmlađe. Ove ustanove pośeduju licencu Ministarstva prosvjete Crne Gore i tokom godine zajedno ostvaruju mnogobrojne zajedničke edukativne projekte

■■Uz maštovite rekvizite i pomoć instruktora lakše se uči ■■Uručene diplome o završenoj ski školici rivatne predškolske usta- gažovanju mr Biljane Nikče- tih crnogorskih opština lije- stepenu završene ski školice, Đečjem proljećnom viken- ju „Pjesmom do Zvijezda” u Pnove „Svetionik” iz Bara, vić, osnivaču Sportsko rekre- ipo družili i radovali čarolija- koja je pored sticanja vještine i du u šoping centru „Delta si- Baru. „Artić Pinokio” iz Podgorice, ativnog društva „Školica slat- ma na snijegu. Prijatnom ośe- prvih koraka na skijama omo- ti” u Podgorici, potom uče- Podśećanja radi, ove usta- „Osmijeh” iz Kotora i „Vini Pu” kiša”, za mališane je organi- ćaju doprinio je i udoban bo- gućila lijepo druženje, kao i šće na tradicionalnom među- nove imaju licencu Ministar- iz Budve, organizovale su zi- zovana škola skijanja, šetnje ravak u kopleksu Ski Centra boravak na čistom vazduhu. narodnom festivalu „Rastimo stva prosvjete i tokom godi- movanje za najmlađe na pa- šumskim stazama, maštovito „Vučje”. Poslednjeg dana zim- Kako saopštavaju pred- uz ples” u Podgorici, a nakon ne zajedno ostvaruju mnogo- dinama planine Vučje nado- osmišljene igre, te su se naj- skog druženja mališanima su stavnici ovih ustanova, pred- toga slijedi priprema za kar- brojne zajedničke edukativne mak Nikšića. Zahvaljujući an- mlađi iz različ uručene diplome o stečenom stoji i zajednicki nastup na neval u Budvi i manifestaci- projekte. Š. B.

Osnovna škola „Mahmut Lekić” − Tuzi: Preduzetnički projekat „Napravljeno s ljubavlju” „PREDUZETKO” ZA BOLJE ŚUTR A Svako odjeljenje je, na osnovu uputstava, izabralo direktora, koji po njihovom mišljenju pośeduje vještine 20 planiranja, organizovanja, analiziranja, komuniciranja, predlaganja i vođenja vanje novim ide- Svako odjeljenje je, na jama i tehnologi- osnovu uputstava, izabralo jama; timski duh, direktora, koji po njihovom kao i motivaci- mišljenju pośeduje vještine ju za dalji razvoj planiranja, organizovanja, preduzetničkih analiziranja, komuniciranja, kompetencija. predlaganja i vođenja. Zatim se sa direktorima prišlo izra- Samostalna di Akcionog plana i izvršio izrada raspored učenika po grupa- proizvoda ma (grupe za izradu čestitki, pokazali sposobnost za rje- Redari su, pored svog kapa, šešira i maski; grupe za šavanje tekućih problema i osnovnog zadatka, motivi- Zadatak uče- vođenje evidencija-blagajni- donošenja zajedničke odlu- sani radom grupa, pokaza- nika je bio da ci; grupe za dizajn i promoci- ke, postigavši time poveza- li spremnost za preuzima- MART naprave čestit- ju; prodavci, redari, kao i dva nost na izradi proizvodnog nje inicijative i rizika, razvi- 2015 ke, kape, šešire i prezentera i dva voditelja za programa u datim rokovima. li samopouzdanje i sigur-

BROJ maske, kao oba- prezentaciju projekta na pre- Grupe za vođenje evi- nost u vlastite sposobnosti, vezni program, i duzetničkom danu, na crno- dencija-blagajnici vodili su pa su svojim idejama i krea- 33 da u slobodnom gorskom i albanskom jeziku), evidenciju o uloženom ma- tivnim rješenjima dali dopri- programu napra- a na osnovu njihovih afinite- terijalu i spisku gotovih pro- nos u proširenju asortimana ve druge proi- ta i sposobnosti. izvoda; procjeni vrijednosti slobodnog programa. Tako- Pokazali vještinu komunikacije zvode za novo- Grupama za izradu čestit- gotovih proizvoda na osno- đe su pokazali interesovanje ■■ godišnju prodaj- ki, kapa, šešira i maski dat je vu utrošenog materijala, ulo- za nove tehnike i primjenu cilju implementaci- ština, koji čine osnovu pre- nu izložbu. Nakon završetka model gotovih proizvoda za ženog rada, istraživanja trži- interneta (origami). Uje preduzetništva, u duzetničkog duha i pona- ovog obaveznog dijela uče- čestitke i maske, kao i šablo- šta i estetskog izgleda proi- Osnovnoj školi „Mahmut Le- šanja, razviju organizacij- nici su upotrebom prethod- ni za izradu kapa i šešira, ko- zvoda; šifrirali gotove proi- Vrednovanje kvaliteta kić” Tuzi osnovan je Predu- ske sposobnosti za dono- no stečenog znanja, vješti- je su oni sami dizajnirali. De- zvode i pravili njihovu evi- svoga rada zetnički klub „Preduzetko” šenje odluka, postavljanje na i stavova, stekli nove pre- monstracijom proizvodnje denciju za prodaju, te vršili u kome su osmišljene aktiv- ciljeva, rješavanje proble- duzetničke kompetencije i data su im kompletna uput- blagajničke poslove tokom Učenici su i do sada radi- nosti, rokovi i neophodni ci- ma, planiranje i vođenje; ra- pristupili samostalnoj izradi stva za završetak zadatka. prodaje. U saradnji sa pro- li i kreativno stvarali na ča- ljevi. Klub obuhvata učenike zviju kreativnost, smisao za proizvoda, pri čemu je doš- Cilj proizvodnje nije bila davcima pravili su evidenci- sovima redovne nastave i u iz različitih razreda, odnosno inicijativu, rizikovanje, sa- la do izražaja njihova indivi- zarada, već razvijanje i usva- ju prodatih i preostalih pro- vannastavnim aktivnostima, različitog uzrasta (V-4, VII-2, mopouzdanje, samokritič- dualna sposobnost, inovativ- janje preduzetničkih znanja, izvoda, kao i pravili analizu ali je ovo prvi put da, kao VII-3, VII-4, VIII-3, VIII-4, VIII-5 nost; smisao za prilagođa- nost, kreativnost itd. vještina i stavova. Pri radu su rezultata. mali preduzetnici, vrednuju i – 189 učenika), đe se nastava Grupe za dizajn i promo- procjenjuju kvalitet svog ra- odvija na crnogorskom i al- ciju izrađivale su postere ispi- da i truda. banskom jeziku. K AKO PRIMJENJIVATI IDEJE sane na tri jezika (crnogorski, Kroz realizaciju ovog pro- Na osnovu Akcionog pla- albanski i engleski) kojima su jekta iskazano je puno razu- na rada Preduzetničkog klu- Sva đeca vole rad kroz slobodne aktivnosti, posebno kada nešto praktično rade što promovisali komercijalnu mijevanje i podrška kolekti- ba započeta realizacija Pre- nije vezano za redovnu nastavu. Učenici su kroz realizaciju Projekta i prodaju naučili šta aktivnost svog odjeljenja sa va, uprave škole, koja je na- duzetničkog projekta „Na- je to preduzetništvo, određenim logom. Učestvo- bavkom dijela materijala, pravljeno s ljubavlju” ko- preduzetničke ideje i vale su u dizajniranju rekla- obezbjeđenjem prostora za ji se zasniva na tri ključna način realizacije ideja. mnog plakata Preduzetnič- rad, informisanjem i poziva- segmenta preduzetničkog Naučili su organizaci- kog kluba na crnogorskom i njem lokalne zajednice Tu- učenja: primjena savreme- ju kojom se povezuju albanskom jeziku; na dizajni- zi, sredstava javnog informi- nih metoda i oblika rada u etape rada, kako bi se ranju pozivnica, pri čemu su sanja Podgorice i Tuzi, kao i nastavi, osnovni ekonomski lakše došlo do konač- primjenjivali praktična zna- štampanju reklamnog mate- koncepti iz svijeta rada (kroz nog proizvoda. Naučili nja o upotrebi IT. Takođe su rijala i pozivnica, pomogla u nastavne i vannastavne ak- su kroz obračun praviti dali svoj doprinos i u aran- realizaciji. Takođe su i rodi- tivnosti), saradnja škole sa razliku između troško- žiranju prodajno-izložbenih telji dali veliki doprinos kroz lokalnom zajednicom (pre- va i prihoda. Razvili su štandova. Dali su i idejni pri- nabavku materijala i kupovi- duzećima, organizacijama i i shvatili važnost do- jedlog za uniformu svih čla- nu gotovih proizvoda. inistitucijama). Učenici kroz bre komunikacije i sa- nova Preduzetničkog kluba. Preduzetnički proje- rad, igru i druženje razvijaju radnje i međusobnog Prodavci su demonstra- kat je završen prezentaci- ključne kompetencije za cje- poštovanja unutar i iz- cijom prije prodaje stekli ve- jom projekta na Preduzet- loživotno učenje (kombina- među grupa. Naučili ću vještinu komunikacije na ničkom danu i prodajnom cija znanja, vještina i stavo- su kako da implemen- crnogorskom, albanskom i izložbom proizvoda malih va). Cilj je bio da se kroz tim- tiraju ideje, kao i nove engleskom jeziku, kao i pro- preduzetnika. ski rad pokažemo kako oni izraze koji se koriste u širili poznavanje kulturnih mogu postići više i da kroz preduzetništvu. Do izražaja došla učenička inovativnost i kreativnost normi i njihovog uticaja na Verica Bušković razvoj ličnih atributa i vje- ■■ poslovanje. Tamara Markovinović VIJESTI IZ ŠKOLA Svečano obilježen 18. februar – dan Gimnazije „Slobodan Škerović” u Podgorici R ASADNIK ZNANJA I ZALOGA CRNOGORSKE BUDUĆNOSTI – „Vrijeme pred nama stalno potvrđuje značaj znanja i obrazovanja, što predstavlja temelj prosperiteta naše Crne Gore”, navodi se u čestitci predśednika Crne Gore Filipa Vujanovića – Radiša Šćekić, direktor Gimnazije: „Bivši učenici podgoričke gimnazije – uspješni profesori, doktori nauka, privrednici u našoj državi i van nje – uvijek su težili razumijevanju i bili prvi na barikadama odbrane naše zemlje, prvi za mir i razumijevanje, kako tada tako i danas, uz skroman doprinos nas, prosvjetnih radnika”

■■AFIRMACIJA UČENIČKOG TALENTA: Detalj sa izložbe List učenika Gimnazije „Slobodan Škerović”, ■■TRAŽILO SE MJESTO VIŠE: Gosti proslave Podgorica svečanoj sali podgorič- la mala da primi sve one ko- gat kulturno-umjetnički pro- čatljiv segment bio je recital Uke Gimnazije „Slobodan ji su svojim prisustvom že- gram koji su za tu priliku pri- pod nazivom „Godine… Tre- KOR ACI Škerović” obilježeno je 108 ljeli da uveličaju tradicional- premili učenici i profesori. U nuci…”. godina postojanja ove obra- ni praznik „Stare dame” – 18. programu je učestvovao hor Direktor Gimnazije Radiša (Br. 40, 2015) zovne ustanove. Sala je bi- februar – i da pogledaju bo- Gimnazije, a posebno upe- Šćekić izrazio je zadovoljstvo što „zajedno slažemo naše „Obraćamo se prijate- godine u drugi vijek posto- ljima obrazovanja i uspje- 21 janja ove zaloge crnogorske ha, vrline i ljepote, razu- budućnosti i krupnim slovi- ma i duha. Na stranama ma ispunjavamo 108. škol- koje slijede, čuvamo śe- ski čas”. ćanja na one koji su i sa- „U zlatno ruho oblačimo mi jednom (ili više puta) ovu damu, čijoj se kruni zna- bili dio tog jedinstvenog nja i skutima vaspitanja kla- vrtloga i koji samim tim, ne zaslužuju drugačiju publiku njaju svi oni koji su i na tre- do one koja je kadra da prepozna da se kult ispravnoga nutak bili dio nje”, kazao je i vrijednoga prepoznaje negdje i još uvijek”, kaže, izme- on. „Evo već drugi vijek ka- đu ostalog, na uvodnoj strani u ime Redakcije lista uče- ko cvjeta ovaj rasadnik zna- nika podgoričke Gimnazije „Koraci” Kristina Dedić, uče- nja, svetilište prosvijećenih, nica IV razreda. drugi vijek kako ona doka- Sadržaj lista čine tekstovi o takmičenjima u znanju, zuje svrhu svoga postojanja. recitacijama, održanim debatama, volonterizmu, kao i O njenoj istoriji neću govori- putovanjima. Zabilježeni su i intervjui sa Radišom Šće- MART ti jer svi mi koji smo sa njom kićem, direktorom Gimnazije, pomoćnicom Jadrankom 2015

i u njoj živjeli imamo svoju Đerković, kao i Marijom Gošović, psihološkinjom škole. BROJ priču u istorijskoj čitanci nje- Predstavljen je rad volonterskog kluba ove vaspitnoo- nog trajanja, a biti dio nje, brazovne ustanove. Uz to, učenici su pisali i o prvoj cr- 33 dio njenog postojanja, izazi- nogorsko-njemačkoj razmjeni učenika, HMC stipendija- va ponos.” ma, učešću na likovnoj koloniji Small Monmartre of Bi- tola u Bitolju. Tu je i prvi Sarajevo MUN (Sarajevo Mo- Doprinos Podgorici del United Nations) koji je okupio oko 300 srednjoško- i državi Crnoj Gori laca iz regiona. Gimnazijalci su se okitili medaljama na sportskim „GODINE… TRENUCI…”: Sa recitala Šćekić je ocijenio da je još takmičenjima, kao što su prvenstvo u fudbalu i košar- ■■ od prve generacije matura- ci. „Koraci” pišu i o Kajakaškom klubu „Morača”, koji po- nata pa sve do današnje u Gi- red takmičarsko-sportskih sadržaja učestvuje i u manife- Časopis učenika podgoričke Gimanzije „Slobodan Škerović” mnaziji odzvanjala mudrost, stacijama, kao što su: „Dani sporta na Morači”, „Kajakaš- da su odjekivali uspjesi, te da ki kup Morača”, „Dani vina i ukljeve”, „Rijekom Zetom”, ZNAK je zvono uvijek najavljivalo eko regate na rijeci Bojani, na Skadarskom jezeru i Boko- (Br. 13, 2014/15) početak nečeg novog. kotorskom zalivu. Tu je i razgovor sa Nikolom Vukčevi- „Nijesmo isti kao naši ćem, režiserom. Gimnazijalci pišu o pravim vrijednosti- Na uvodnoj strani „Znaka”, časopisa učenika podgorič- prethodnici, a isti smo jer su ma CNP-a i podstiču svoje vršnjake da pośećuju ovu in- ke Gimnazije „Slobodan Škerović”, koordinatorke upućuju generacije od 1907. do danas stituciju, kao izvor uzdizanja i oplemenjivanja duha. Ni- poziv čitaocima da upoznaju gimnazijalce kroz literarne i uvijek bile luče puteva zna- jesu izostali ni utisci sa ekskurzija. likovne radove, otkriju tačku gledišta na različite teme − nja, a ne stranputica, nosioci Š. B. pogled na svijet ove generacije. One podśećaju da je ča- progresivnih ideja od težnje sopis nastao iz želje „da se ne izgubimo u pustinji što ra- ka evropskom prosvjetitelj- ste, kao trag učenika”. stvu do značajne uloge u nje- samo one koje će govoriti o pitno-obrazovne institucije „Otvorite njegove korice, i pođite na putovanje. Stići mu. Bivši učenici podgoričke njenom iskustvu i postojano- od velikog društvenog ugle- ćete dalje nego što ste mogli sanjati, jer duh ne poznaje gimnazije – uspješni profeso- sti, jer putevi ka znanju i da- da. Uvjeren sam da ćete, u granice”, poručuju one. ri, doktori nauka, privrednici lje vode ka njoj i iza nje – sa- skladu sa tradicijom, nastavi- Na oko 100 strana ovog časopisa predstavili su se gi- u našoj državi i van nje uvijek da još brojniji. Zato i želim da ti prosvjetnu misiju koja je va- mnazijalci pisci prvog razreda: Milena Ćuković i Nikola Pe- su težili razumijevanju i bi- njena humanost nadjača sve šu školu učinila važnim oslon- tričević (analaiza priča „Konji” „Priče o pečurkama” „Rani li prvi na barikadama odbra- druge vrijednosti, da i dalje cem crnogorskog školstva. jadi” Danila Kiša i Gogoljevog „Šinjela”). Tu su i njihovi stariji drugari III i IV razreda: Nina ne naše zemlje, prvi za mir i pośeduje hrabrost i mudrost Vrijeme pred nama stalno po- Blagojević, (Psihološki plan u Čehovljevoj drami „Ujka Vanja”), Ana Knežević („Nečista krv” razumijevanje, kako tada ta- u borbi za obrazovanje, jer tvrđuje značaj znanja i obra- B. Stankovića socijalni roman), Anđela Perović (Moderna književnost kao izazov… i inspira- ko i danas, uz skroman dopri- jedino je tada svaka pobjeda zovanja, što predstavlja temelj cija), Ana Knežević, Ivana Daković (Jovan Dučić „Selo” i Između jezičke zaokruženosti i sa- nos nas, prosvjetnih radnika. moguća i svaka želja ostvar- prosperiteta naše Crne Gore. držajne labavosti moderne evropske poezije), Nevena Petrović (Lik Lada Tajovića), Anđela Trudili smo se i trudimo se da ljiva”, istakao je on. U to ime, kolektivu Gimnazi- Bulajić (povodom stogodišnjice rođenja Mihaila Lalića „Lelejska Gora”), Sara Stijović i Ma- učenicima pomognemo u ra- je ‘Slobodan Škerović’, njenim rija Savić (Lektiru Puškinovog doba zamijenila je danas televizija). zvijanju sposobnosti i da ih Oslonac crnogorskog učenicama i učenicima upu- Objavljena je reportaža o Tokiu viđenom okom gimnazijalke, koja je učestvovala na usmjerimo prema pravim ži- školstva ćujem srdačne čestitke i želim Svjetskom prvenstvu u stonom tenisu u Japanu. Takođe, tu je i putopis o Sloveniji, tačni- votnim vrijednostima, a oni puno uspjeha u životu i radu”, je Mariboru, a povod za razmišljanje bila je tema „Lektira moje generacije. više od stoljeća odgovaraju Pročitana je i čestitka navodi se u čestitci. Predstavili su se gimnazijalci stvaraoci: „Svarogov san”, „Etonova kazna”, „Kamen”, „Tot”, na istinski način: nepromjen- predśednika Crne Gore Fili- Nakon svečanosti, u gale- „Triglav”, „Opravdavanje zmije”, dok je nekoliko strana posvećeno „pahuljama misli”: nadi, stra- ljivim doprinosom Podgori- pa Vujanovića. riji škole otvorena je izložba hu, opraštanju, umjetnosti komunikacije i iskazivanja emocija, definiciji vremena, inspiraciji. ci i državi Crnoj Gori. Ne po- „Gimnazija ‘Slobodan Ške- učeničkih radova. Uz gotovo sve objavljene priloge stoje i fotografije sa Male izložbe „Znaka”. Š. B. stoje godine koje će Gimna- rović’ već 108 godina pred- ziju učiniti starijom, postoje stavlja primjer uspješne vas- N. N. VIJESTI IZ ŠKOLA ahovske vertikale Đečje pozorište „Stanković” iz Nikšića izvelo predstavu za mališane Š podgoričke predškolske ustanove „Đina Vrbica” Održano Drugo pojedinačno prvenstvo prosvjetnih radnika Podgorice u šahu BAJK AMA DO VAŽNIH POUK A DR AŽEN VUJAČIĆ NAJBOLJI

to one koje se odno- se na „drevnu igru” s obzirom na peda- goški značaj šaha i njegovu popular- nost među prosvjet- nim radnicima. Ovogodišnji šam- pionat igrao se devet kola, po ubrzanom tempu, 15 minuta po igraču, sa deset učesnika. Prvo mje- sto osvojio je Dražen Vujačić (OŠ „Pavle Rovinski”) sa osvo- jenih osam poena. Drugo mjesto pripa- lo je Velimiru Jekni- ću (OŠ „Vojin Popo- vić – Drezga”) a tre- Razumjeti prave vrijednosti poput istine, dobrote i ljubavi ći je bio Andrija Ra- ■■ dulović (OŠ „Branko ikšićko Đečje pozori- štem i dodala da je pred­sta­ je zlo, te tako oblikuju njihov Božović”). Žarko Bu- Nšte „Stanković” izvelo vu od­gle­dao ve­li­ki broj ma- um i usmjeravaju ih da cije- garin (Mašinska ško- je predstavu „Bajkoteka” (po lišana iz de­set vaspit­ ­nih gru­ ne i razvijaju prave vrijedno- la „Ivan Uskoković”), tekstu Tode Nikoletića) za pa. sti poput istine, dobrote i lju- Dragan Čađenović mališane podgoričke predš- „Baj­ko­te­ka” na ša­ljiv i po- bavi. Posebno je vrijedno što (Medicinska škola) kolske ustanove „Đina Vr- učan način najmlađima po- su i sami mališani učestvovali i Nebojša Knežević bica”. De­ja­na Pre­le­vić, vas- maže da razumiju pojam zla u predstavi”, objasnila je Pre- (Gimnazija „Slobo- pitačica i PR ove ustanove, i zlih djela. Ove ta­ko­zva­ne lević. dan Škerović”) podi- podśetila je na dugogodiš- „po­br­ka­ne baj­ke” poučavaju jelili su 4–6 mjesto, s nju saradnju sa ovim pozori- ih da do­bro uvi­jek po­bje­đu­ Š. B. tim što je četvrta na- grada, po dodatnim kriterijumima, pripa- Pilot – projekat „Podrška nastavnicima u identifikaciji i stimulaciji la Žarku Bugarinu. dječije darovitosti” u OŠ „Pavle Rovinski” u Podgorici Dražen Vujačić sa pobjedničkim peharom Četvorici prvo- ■■ plasiranih takmičara organizaciji Opštin- Predśednik Opštinskog uručeni su pobjednički pe- POSEBNA PAŽNJA Uskog odbora Sindikata odbora SPCG Slobodan Sa- hari i novčane nagrade. Su- prosvjete Crne Gore, u pro- vović poželio je takmičarima dija takmičenja fide-majstor storijama podgoričke Medi- uspješan nastup, naglasiv- Srećko Đukanović postarao TALENTOVANIM UČENICIMA 22 cinske škole održano je Dru- ši da će ova opštinski odbor, se da šampionat protekne go pojedinačno prvenstvo shodno svojim mogućnosti- u najboljem redu, a osoblje podgoričkoj osnovnoj ka po aktivima i realizacije Tim koji će raditi na iden- prosvjetnih radnika Podgo- ma, uvijek podržati ovakve i Medicinske škole bilo je do- U školi „Pavle Rovinski” u kreativne radionice za uče- tifikaciji i stimulaciji đečije rice u šahu. slične manifestacije a naroči- bar domaćin. N. K. toku je realizacija projekta, nike. darovitosti s posebnim na- koji ima za cilj značajniji tre- „Podržavam sve aktivno- glaskom na naučne oblasti tman darovitosti kod đece. sti vezane za darovite učeni- čine psiholog škole, mr An- Škola šaha (15) Učenici su putem flajera po- ke. U našoj školi najviše su ot- drijana Nikolić i osam na- zvani da se obrate školskom krivani talenti iz oblasti mu- stavnika iz predmetne i ra- psihologu ukoliko smatra- zičke i likovne umjetnosti i zredne nastave. Nakon zavr- ZAROBLJAVANJE SKAKAČA ju da pośeduju talenat ko- robotike. Poručujem učeni- šetka projekta planirano je ji još nije otkriven. Kroz an- cima da je za uspjeh u životu štampanje zbornika učenič- a se jedna od najpokretljivijih figura, nepredvidivi skakač, može zarobiti već u ranoj fa- ketiranja učenika i nastavni- potreban talenat, ali bez vri- kih radova i foto-zapisa ko- Dzi igre uvjerljivo je demonstrirao češki velemajstor Hort u partiji protiv Medine. Iznudiv- ka, razgovore sa učeničkim jednog rada ostaje neiskori- ji će sadržavati priznanja ko- ši sa jednostavnim i jakim 15. Dh3! izmjenu dama praktično je zarobio protivničkog skakača, roditeljima prikupiće se po- šćen,” kaže direktorica Mari- ja su učenici ove škole dobi- prinudivši tako svog suparnika na kapitulaciju već u 19. potezu. daci o otkrivenim talentima jana Papić. li na različitim takmičenjima i MART ali će se, doći i do novih po- U cilju da se ovaj posao konkursima. 2015 Hort – Medina dataka – novootkrivenih da- obavi što kvalitetnije pridru-

BROJ Slovenska odbrana rovitih učenika. Nakon toga žili su nam se članovi Savjeta Mr Rada Vlahović, 1974 godina počeće edukacija nastavni- roditelja škole. psiholog škole 33 Komentari: A. Rojzman

1. d4 d5 2. c4 c6 3. Sc3 Sf6 4. Sf3 dc4 5. a4 Lf5 6. e3 e6 7. Lxc4 Lb4 8. 0–0 Sbd7 9. Sh4 Lg4 10. f3 Sd5? Učenici OŠ „Luka Simonović” u Nikšiću pośetili bolnicu Brezovik i Pogrešan manevar. Trebalo je igrati 10… Lh5 organizovali pres konferenciju na kojoj su govorili o svojim brojnim 11. fg4! Dxh4 12. Df3 0–0–0?! Upornije je bilo projektima 12… 0–0, mada bi i u tom slučaju poslije 13 e4 ili 13 Ld2 bijeli imao prednost. USKORO U DVORIŠTU ŠKOLE 13. e4 S5f6. Ovaj pokušaj kontraigre LJETNJA POZORNICA efektno se obara. 14. g5 Sg4 Kako je nastavnim planom i programom predviđeno podsticanje učenika Crni se spremao da na sa smetnjama u razvoju da budu dio svih sadržaja, učenici su istakli glavne 15. h3 odgovori 15… h5 sa aktivnosti koje se svode na pośete Dnevnih centara za đecu sa smetnjama u izvjesnim kontra šansama razvoju u Crnoj Gori, kreiranje video zapisa, kao i pośete kulturno-istorijskih DIJAGRAM spomenika iz raznih vremenskih epoha

15. Dh3! astojeći da šire obrazuju učenike IX razreda iranje video zapisa, kao i pośete kulturno-isto- Jednostavno i veoma ja- Nkoji pohađaju dodatnu nastavu iz biologi- rijskih spomenika iz raznih vremenskih epoha. ko. Gubitak figure do crnog je i izražavaju želju da saznaju više, uprava nik- Prema njihovim riječima, krajnji rezultat pro- je neizbježan. šićke OŠ „Luka Simonović” organizovala je posje- jekta biće ljetnja pozornica za čiju je izgradnju i 15… Dxh3 16. gh3 c5 tu bolnici Brezovik. Budući da su na prethodnim ukrašavanje je neophodno obezbjediti materijal. 17. hg4 cd4 18. Sa2 Ld6 časovima izučavali disajne organe i bolesti disaj- Učenici su izrazili zadovoljstvo što će njihova vas- 19. Txf7 nih puteva, to je bila prilika da prošire znanja iz pitnoobrazovna ustanova biti prva u Crnoj Gori te oblasti. Učenici u pratnji Snežane Janković, na- koja će u dvorištu škole imati ljetnju pozornicu. Crni predaje stavnice biologije, iz prve ruke su videli i dublje Takođe, istakli da su da su jedna od osam razumjeli pojam spirometrije, alergo testova, kao škola u kojoj se od početka školske 2014- 15. go- i rendgenskih snimaka pluća zdravih, kao i pacije- dine realizuje dio projekta preduzetničko uče- nata sa malignim oboljenjima. Takođe, saznali su nje u okviru kojeg su iskazali sposobnosti i vje- koliko neadekvatna ishrana, način života i zaga- štine sprovodeći raznovrsne osmišljene sadrža- Šahovske zanimljivosti đen vazduh negativno utiču na disajne puteve. je: izrada i prodaja razglednica, čestitki, kolači- Učenici VIII i IX razreda ove vaspitnoobra- ća tokom Novogodišnjih praznika. Tu je i bazar GETINGENŠKI RUKOPIS zovne ustanove organizovali su pres konferen- organizovan povodom obilježavanja Međuna- ciju na kojoj su široj javnost predstavili projek- rodnog praznika 8. marta. U dvorištu škole uče- njemačkom gradu Getingenu, u univer- gen je dospio 1752. godine, kao poklon ne- te koje realizuju. Kako je nastavnim planom i nici su izlagali nakit, kolačiće, sapune, ukrasne Uzitetskoj biblioteci, čuva se šahovski ru- poznatog studenta. Sami rukopis ima 30 stra- programom predviđeno podsticanje učenika čaše, vaze koje su napravili uz pomoić nastav- kopis iz 1490. godine. nica od pergamenta, na kojima je prikazano sa smetnjama u razvoju da budu dio svih sadr- nika. Takođe, u narednom periodu organizova- Rukopis se jedno vrijeme nalazio u Češkoj, 12 šahovskih otvaranja i 30 dijagrama. žaja, učenici su istakli glavne aktivnosti projek- će proljećni kros i maskenbal, kao i Sajam knji- ali se smatra da potiče iz Francuske. U Getin- ta koje se svode na pośete Dnevnih centara za ga: prodaja ručno izrađenih knjiga i prodaja pro- Priredio: Nebojša Knežević đecu sa smetnjama u razvoju u Crnoj Gori, kre- izvoda kreativne radionice. Š. B. VIJESTI IZ ŠKOLA Dejan Baletić, učenik IX razreda podgoričke OŠ „21. maj” R ADOM I TALENTOM DO VRHUNSKIH REZULTATA Tokom školovanja iskazao talenat i svestranost u različitim oblastima umjetnosti poput slikarstva, glume i muzike, a postigao je zapažene rezultate u sportskim disciplinama, prirodnim naukama – matematici, kao i drevnoj igri − šahu

Dječijeg saveza Pod- dvije bronzane medelje na gorica i NVO „Djetinj- državnim takmičenjima. stvo” proglašen je za Dejan pośeduje i talenat „Svestrano dijete go- za glumu. To svoje glumačko dine”. Bio je član Li- umijeće potvrdio je glumeći kovnog ateljea „Tač- u pozorišnoj predstavi „Post ka”. Svoje likovne ra- scriptum”, rađenoj po djelima dove izlagao je dva Danila Kiša Crnogorskog na- puta na kolektivnim rodnog pozorišta u adaptaci- izložbama slika u Ga- ji i režiji Varje Đukić. Predsta- leriji Kuslevova kuća, va je oko 20 puta izvođena u kao i na tri samostal- CNP-u, a sa istom je gostovao ne izložbe, od kojih na Festivalu u Podgorici i BI- su dvije bile u školi, a TEF-u u Narodnom pozorištu jedna u KIC-u „Budo u Beogradu. Tokom školske Tomović”. 2013/14. godine učestvovao Govoreći o njego- je u radionicama koje vodi vom likovnom izrazu, Varja Đukic, glumica, dok je Ela Božović, akadem- ove školske godine glumio u ska slikarka, smatra predstavi „Romeo i Julija”. Simetrija i harmonija da ovaj dječak uvijek Da je Dejan vrijedan stva- ■■ razmišlja o simetriji i ralac, talentovan i nadasve harmoniji. uspješan, govori i podatak da „Njegovi pejza- je nekoliko puta bio korisnik BOGATSTVO MEDALJA I PRIZNANJA ži nose lirski, emotiv- stipendije koja se dodjeljuje ni ritam. Preciznost najtalentovanijim učenicima. Školske 2008. godine Dejan je proglašen za svestrano dijete godine. Na Preciznost definisanja u mrtvoj prirodi definisanja prisutna Nagrađivan je na školskim ta- Međunarodnom konkursu „Susreti pod starom maslinom” osvojio – III mje- ■■ je na portretima, mr- kmičenjima, a njegovi radovi sto za grupnu kolekciju radova, a 2010/2011. godine dodijeljena mu je sti- ejan Baletić, odličan učenik tvim prirodama i pejzažima. Njego- objavljivani su u školskim ča- pendija, kao najtalentovanijem učeniku. Takođe, 2012–2014. godine bio ko- DIX razreda podgoričke OŠ vi radovi prikazuju sopstveni život i sopisima i dnevnim novina- risnik godišnje nagrade iz oblasti nauke, umjetnosti i sporta Fondacije Ra- „21. maj”, pohađa i VI razred Ni- intimni pogled na svijet”, istakla je ma. Dejan skromno priznaje stemo zajedno”, Komercijalne banke AD Budva. Školske 2011/2012. godine že muzičke škole „Vasa Pavić” od- Božovićka. da su za njegov uspjeh pre- nagrađen je krstarenjem za učešće na nagradnom konkursu povodom 80- sjek harmonika. Tokom školova- Ovaj talentovani dječak voli i sudni podrška njegove maj- godišnjice Školskog broda „Jadran”. nja iskazao je talenat i svestranost sport. Već osam godina trenira ko- ke, kao i svih predmetnih na- Školske 2013/2014. godine osvojio je III mjesto na Likovnoj koloniji (OŠ u različitim oblastima umjetnosti šarku u KK „Junior”, a od 2014. go- stavnika. Iako bi mogao na- „21. maj”). poput slikarstva, glume i muzike, dine član je KK „Joker” i do sada je staviti putanjom uspješnog Tu su i nagrade osvojene na šahovskim turnirima: 2011. godine osvojio a postigao je zapažene rezultate osvojio dvije zlatne i jednu bronza- umjetnika, ipak kaže da ga III mjesto na državnom takmičenju u šahu i 2012. III mjesto na opštinskom u sportskim disciplinama, prirod- nu medalju. Bio je član i ŠK „Buduć- više privlači košarka. takmičenju. Na finalnom turniru za pionire u košarci 2012. osvojio je III mje- nim naukama – matematici, kao i nost”, a od 2012/13. član je ŠK „Dija- sto, dok mu je 2013. pripalo I mjesto na finalnom turniru za pionire u košarci. drevnoj igri − šahu. U organizaciji gonale”, sa kojim je takođe osvojio Š. B.

U OŠ „Narodni heroj Savo Ilić” (Dobrota − Kotor) počela primjena Osavremenjen nastavni proces za učenike II razreda pljevaljske OŠ projekta „Online multimedijalni plakati u nastavi kao zamjena za „Salko Aljković” 23 hamer plakate” VEĆE MOGUĆNOSTI DONACIJA VRIJEDNA PAŽNJE ZA KREATIVAN R AD „Najveće prednosti ovakvog načina predstavljanja školskih radova su sigurno internet okruženje, kreiranje portfolija i mogućnost publiciranja radova. Za navedeni projekat Ministarstvo prosvjete je obezbijedilo je finansijska sredstva za otvaranje GlogsterEdu naloga za 10 nastavnika i 300 učenika

naše škole, na period od godinu dana. Ovaj projekat predstavlja primjer MART neminovnog procesa digitalizacije u svim segmentima obrazovanja”, kaže 2015

Dijana Milošević, jedan od autora projekta BROJ 33 OŠ „Narodni heroj Sa- Uvo Ilić” počela je primje- na jednogodišnjeg projekta BESPLATNA VERZIJA, „Online multimedijalni plaka- LICENCE I CIJENE ti u nastavi kao zamjena za ha- mer plakate”, čiji su autori Di- jana Milošević i Damir Draško- Program je u svojoj osnovnoj verziji besplatan, dok se vić. Projekat je zbog svoje eko- za korištenje GlogsterEdu platforme plaća licenca na mje- OBRADOVANI POKLONOM: Učenicima II razreda omogućeno da na inovativan način stiču nomičnosti i integracije digi- sečnoj ili godišnjoj bazi. Svaki nastavnik nakon registra- ■■nova znanja talnih i ekoloških komponen- cije dobija svoj nastavnički kod i mogućnost upisa svo- ti prihvaćen i finansijski po- jih prvih 10 učenika – za besplatnu verziju ograničen je pljevaljskoj OŠ„Salko Aljković” nastav- stvima kupili su projektor, te je tako komplet- držan od strane Ministarstva broj učenika koji se mogu prijaviti na Glogster Edu nalog. Uni proces je od nedavno osavremenjen. nom opremom unaprijeđen kvalitet nastave. prosvjete Crne Gore. Hipo Alpe Adria banka izdvojila je novac za Dženana Bojadžić, učiteljica, izrazila je zado- Kako kaže Dijana Miloše- nabavku kompjutera i štampača i tako učeni- voljstvo, kao i zahvalnost, rekavši da u eri mo- vić, cilj projekta je da se pu- korišenje online multimedi- se, osim uštede potrošnje cima II razreda ove vaspitnoobrazovne usta- derne digitalne komunikacije i učenici II ra- tem edukativnog GlogsterE- jalnih plakata koji bi zamije- papira i sredstava za izradu nove omogućila savremeniji pristup sadržaji- zreda na inovativan način mogu sticati no- du servisa, namjenjenog is- nili dosadašnje hamer pla- papirnih plakata, i u moguć- ma predviđenim nastavnim planom i progra- va znanja. ključivo za nastavu, nastav- kate. „Funkcionalnost Glog- nostima ugradnje slika, tek- mom. Uz to, i roditelji učenika svojim sred- Š. B. nici i učenici preorijentišu na sterEdu platforme ogleda sta, video i audio zapisa, lin- kova i grafičkih elemenata u sadržajima plakata. Najveće PREDNOSTI PROGR AMA prednosti ovakvog načina Ministarstvo je obezbijedilo predstavlja primjer nemi- na platformi Glogster Edu, a predstavljanja školskih rado- finansijska sredstva za otva- novnog procesa digitaliza- kako kažu koordinatori pro- I NAČIN KORIŠĆENJA va su sigurno internet okru- ranje GlogsterEdu naloga za cije svim segmentima obra- jekta, namjera im je da ovu ženje, kreiranje portfolija i 10 nastavnika i 300 učeni- zovanja”, ističe Miloševićka. ideju prihvate sve crnogor- U NASTAVI mogućnost publiciranja ra- ka naše škole, na period od Započeta je i školska obu- ske škole. dova. Za navedeni projekat godinu dana. Ovaj projekat ka nastavnika i učenika za rad Š. B. Veliki problem s kojim se nastavnici susrijeću je i ve- liki broj hamer plakata koji se čuva po aneksima ili uči- onicama, uništavanje izloženih radova, slaba publikacija Što je GlogsterEdu? radova, potrebna materijalna sredstva za izradu i nemo- tivisanost pojedinih učenika za ovakav vid predstavlja- JEDAN OD NAJZNAČAJNIJIH ALATA ZA OBR AZOVANJE nja nastavnih sadržaja. Česta je i slika dugotrajnih izlaga- nja istih panoa u školskim hodnicima (nekad godinama 21. VIJEK A ostaju nepromijenjeni) koji na taj način gube svoj zna- čaj i svrhu. GlogsterEdu je web platforma za izradu interaktivnih onli- GlogsterEdu predstavlja sigurnu platformu za učenje na- Glogster Edu, ne samo da u potpunosti može zami- ne plakata u kojem nastavnici i učenici mogu na kreativan način mijenjenu nastavnicima i učenicima. jeniti hamer plakat, već ima i veliku prednost u samom izrađivati plakate sa ugrađenim tekstom, fotografijama, audio i GlogsterEdu danas broji preko 740.000 nastavni- kreativnom izražavanju učenika zbog mogućnosti ugra- video zapisima, grafičkim dodacima i linkovima zavisno od teme. ka, 8.000.000 učenika, 10.000.000 blogova, tako da je đivanja multimedije u radnom prostoru, publikacije i do- Ovaj multimedijalni alat 21. vijeka već uveliko postaje dio nastav- GlogsterEdu postao jedan od najznačajnijih alata za obra- stupnosti širokom dijelu korisnika. nog procesa zamjenjujući klasičan format papirnatih plakata. zovanje 21. vijeka. VIJESTI IZ ŠKOLA Uspostavljena saradnja između podgoričke Škole za srednje i više Rječnik frazema (8) stručno obrazovanje „Sergije Stanić” i Hotela „Regent” u Tivtu CRNA PRILIK A ZA USAVRŠAVANJE M ARICA VJEŠTINA vaj frazem, odomaćen i raši- Oren i kod nas, preuzet iz en- „Cilj jeste saradnja Hotela i naše škole u vidu realizacije profesionalne prakse, gleskog jezika, nastao je u Sje- tako da će se naši učenici i studenti već ovog ljeta naći u prestižnom tivatskom dinjenim Američkim Državama i hotelu”, navodi se u saopštenju Škole to od vlastitog imena jedne že- ne: Black Marie ili u prevodu Cr- na Marica. Bilo je to popularno ime jed- ne američke Crnkinje koja je svo- jevremeno u lučkom gradu Bo- stonu držala mornarsku krčmu. Njeno pravo ime bilo joj je Marie ili Maria Lee (Marica, odnosno Marija Li). Bila ska kola koja su odvodila uhapšene u zatvor je krupna i jaka, pa je često pomagala policaj- po njoj prozvali – crna Marica. Ovaj izraz se cima tako što je nemirne goste iz svog loka- ubrzo proširio i izvan Amerike, pa je i kod nas la i sama ubacivala u policijska kola. Po tome odomaćen kao „Crna Marica” ili jednostavni- je postala poznata i u Bostonu, ali i u okolnim je – Marica. gradovima i državama SAD, pa su ljudi policij- Pripremio: N. Knežević

Učenici OŠ „Nikola Đurković” iz Radovića kod Kotora učestvovali na Sajmu masline i vina MLADI MASLINARI Đaci šestog razreda predstavili temu „Šta mladi znaju o maslini?” koja je bila podijeljena u tri dijela: simbolika masline, maslina kao zimzeleno drvo i koristi od masline ■■ZANIMLJIVA LEKCIJA: Detalj sa predavanja predstavnika hotelskog menadžmenta odgoričku Školu za sred- „Cilj ove pośete jeste sa- tima koji su na kraju školova- Pnje i više stručno obrazo- radnja Hotela i naše škole u nja organizovani su i inter- vanje „Sergije Stanić” pośeti- vidu realizacije profesionalne vjui za zapošljavanje. la je delegacija menadžmen- prakse, tako da će se naši uče- Prvobitna inicijativa se ta Hotela „Regent” koji se na- nici i studenti već ovog ljeta pokazala veoma korisnom, lazi u okviru kompleksa Por- naći u prestižnom tivatskom pa je nedugo nakon ove or- to Montenegru u Tivtu. Oni hotelu”, navodi se u saopšte- ganizovana uzvratna pośeta, su za učenike i studente ove nju Škole. „Iskreno se raduje- kada su studenti sa grupom ustanove organizovali zani- mo saradnji sa Hotelom ‘Re- profesora obišli hotel „Re- mljiva predavanja o savre- gent’ koji će, uz ostale hotele gent” i iz prve ruke se upo- menim turističkim tokovima. sa crnogorskog primorja, bi- znali sa savremenim funkci- Tim predavača činili su ti prilika da naši učenici i stu- onisanjem svih njegovih se- 24 menadžer za ljudske resur- denti usavrše svoje vještine.” gmenata. se, menadžer sektora hrane Pored zanimljivog preda- i pića i zamjenik šefa kuhinje. vanja, sa učenicima i studen- N. N.

U Podgorici održan V međunarodni simpozijum saobraćajnih inženjera „Interdisciplinarnost logistike i saobraćaja” u organizaciji Srednje stručne škole „Ivan Uskoković”

OSNOVA ZA DUBLJE ■■Bogatstvo likovnih radova i plakata na štandu okviru manifestacije: OŠ „Nikola Đurković” mu, učenika VIII razreda Da- ISTRAŽIVANJE SAOBRAĆAJA U„Velika bokeška fešta”, predstavila se na pomenu- nila Mrvaljevića. MART održan je Sajam masline i vi- tom sajmu i svojim štan- „Prvo učešće naše škole 2015 Srećko Kljajić, pomoćnik direktora SSŠ „Ivan Uskoković” u Podgorici: na, na kojem su učestvova- dom, na kome su bili plaka- na Sajmu masline i vina bi-

BROJ Atmosfera u kojoj radimo kad se sastanemo je prijateljska i jako prisna, o čemu li učenici prvog i šestog ra- ti sa prezentacije, radovi li- lo je veoma uspješno. Uče- govori činjenica da smo se ove godine rastali uz suze u očima naših gostiju, što zreda Osnovne škole „Niko- kovne sekcije za niže i više nicima su u prezentaciji ško- 33 la Đurković”, iz Radanovića u razrede. Štand su ukrašava- le pomogli Slobodanka Mr- je najbolji pokazatelj kakvi smo bili domaćini Kotoru, na poziv direkortice le diplome za osvojeno pr- valjević, profesorica razred- maslinarskog društva „Boka” vo mjesto za grupni likov- ne nastave, Olivera Milinović rajem prošle godine u Saobraćaj je oblast koja di do toga da bar na ovim Vesne Đukić. ni rad učenika od V do IX ra- i Dubravka Milivojević, profe- KPodgorici je održan V zahtijeva svakodnevno pra- prostorima, đe imamo slič- Učenici šestog razreda zreda sa internacionalnog sorice engleskog jezika, i Iva- međunarodni simpozijum ćenje i pojavu situacija ko- ne probleme i skoro isto go- predstavili su temu ’Šta mla- festivala ’Susreti ispod sta- na Bajović, vaspitačica i pro- saobraćajnih inženjera „In- je su tehnički i pravno zrele vorno područje, ujednači- di znaju o maslini?’ koja je bila re masline’, koji se održao u fesorica likovne umjetnosti”, terdisciplinarnost logistike za sagledavanje sa više as- mo kriterijume i jednu situ- podjeljena u tri dijela: simboli- Baru na temu ’Šapat masli- objasnila je Slobodanka Mr- i saobraćaja”. Ova inicijativa pekata, a kako navodi po- aciju sagledamo jednako”. ka masline, maslina kao zimze- ne’, i diploma za treće mje- valjević, profesorica. nastala je kao rezultat po- moćnik direktora podgo- leno drvo, i koristi od masline. sto za literarni rad na istu te- Š. B. trebe za razmjenom znanja ričke Srednje stručne škole U fokusu srednjoškolski i iskustava iz oblasti saobra- „Ivan Uskoković” (organiza- nivo ćaja na teritoriji država koje tora V simpozijuma) Srećko ma jeste da postavimo do- u standardu i da fer odno- smo se ove godine rastali su nastale na prostoru bivše Kljajić „rješavanje jedne si- „Svrha našeg sastajanja bru osnovu za neko dublje som raspolažemo podjed- uz suze u očima naših go- Jugoslavije. tuacije na više načina dovo- na godišnjim simpozijumi- istraživanje i ozbiljnije sa- nakom količinom informa- stiju, što je najbolji pokaza- gledavanje saobraćaja, pr- cija iz ove oblasti.” telj kakvi smo bili domaći- venstveno na početnom ni”, kaže on. nivou, što nam je u kraj- Vrsni poznavaoci oblasti Simpozijum se dosad njem slučaju i povjereni za- pokazao kao veoma plodo- datak jer u školama radimo Za realizaciju simpoziju- tvorna inicijativa. Između sa učenicima koji svoja pr- ma bili su zaduženi organi- ostalih, realizovani su pro- va ozbiljnija znanja o sao- zacioni i programski odbor, jekti: Engleski rječnik sao- braćaju stiču upravo na na- koje je činilo 12 članova – iz braćajnih pojmova prezen- šim časovima”, ističe on. svake države po dva člana. tovan u Ohridu 2010. godi- Simpozijum je organi- Pored domaćih, učestvova- ne, učešće učenika Mašin- zaciono i programski zami- li su vrsni poznavaoci ove ske škole na Danu otvo- šljen kao i mnogi drugi iz oblasti iz svih krajeva bivše renih vrata Cestovne ško- ove oblasti, sa tom razlikom Jugoslavije, od Celja, preko le iz Zagreba, zatim „Kre- što jedini prvenstveno treti- Zagreba i Sarajeva do Bitole nimo zajedno, na semafo- ra nivo srednjoškolskog ob- i Prilepa. Radovi su se pre- ru je zeleno” 2011. godine, razovanja, pa tek onda više zentovali po agendi tokom pośeta profesora iz Celja nivoe problematike koja se prvog dana, a naredna dva Mašinskoj školi 2012. godi- javlja u saobraćaju. su iskorišćena za druženje i ne i drugi. „Takođe, jedan od za- predstavljanje države u ko- Radovi predstavljeni na dataka mu je da se među- joj se održava simpozijum. Simpozijumu objavljuju se sobnim povezivanjem ško- Kljajić naročito ističe prijat- u specijalnom zborniku koji la nesebično razmjenjuju i nu atmosferu koja je obi- se može naći u Cobis-u, ta- koriste nastavni materija- lježila ovaj i svaki prethod- ko da su dostupni i u digi- li na pomenutoj teritoriji”, ni skup. talnoj verziji. Planirano je da naglašava Kljajić i dodaje: „Atmosfera u kojoj ra- se naredno okupljanje ove „Svakodnevnim kontaktom dimo kad se sastanemo je vrste održi u Zagrebu. uspjeli smo da prevaziđe- prijateljska i jako prisna, o ■■PRIJATNA ATMOSFERA: Sa simpozijuma mo jaz ekonomskih razlika čemu govori činjenica da N. N. VIJESTI IZ ŠKOLA Podgorički srednjoškolci četvrti na evropskom takmičenju iz robotike: „ROBOMONT” USPJEŠNO RIJEŠIO SVE PROBLEME U KOR AK SA DRUGIM EVROPSKIM ŠKOLAMA

dužine i visine odgovarajuće cijevi u koje su smještene ku- glice na kraju meča. Kraj meča: U ovom dijelu to- kom zadnjih tri- deset sekun- di roboti mo- gu da smještaju loptice i u cen- tralnom dijelu i u odgovaraju- će cijevi. Timovi takođe dobijaju poene ako robot i cijevi ne padnu Sa takmičenja na pod tokom ■■ takmičenja. rnogorski tim „ROBOMONT” ko- kundi robotom se nije upravljalo, već Robotom su upravljala dva učeni- Cga čine učenici Srednje elektro- se on pokretao na osnovu unaprijed ka: jedan je bio zadužen za kretanje, a tehničke škole „Vaso Aligrudić” i Sred- učitanog programa i instrukcija. Cen- drugi za mehaniku kao što je podiza- nje stručne škole „Ivan Uskoković” iz tralna struktura se rotira na jednu od nje/spuštanje korpe, podizanje/spu- Podgorice: Boris Bićanin, Stefan Vulin, tri pozicije. Bodovi se dodjeljuju ako štanje rampe, startovanje četkica za TIMSKI RAD POKAZAO REZULTATE: Ekipa „Robomonta” Nikša Čvorović, Veljko Pokić, Danilo robot izvrši određene zadatke kao kupljenje… ■■ Šestović i Lazar Lukić osvojio je četvr- što je npr. smiještanje loptica u cije- Tokom takmičenja „ROBOMONT” dokaz da srednje stručne škole mo- čenju koje će se u martu održati u to mjesto na takmičenju iz robotike vi i/ili cetralni dio, robot se pomjeri je nailazio na probleme, ali ih je uspi- gu biti konkurencija bilo kojoj školi Holandiji, a koje se ujedno boduje održanom u Pragu krajem februara. sa platforme, oslobodi lopticu u po- jevao timskim radom i da riješi. Na pi- u Evropi. Ono što bih posebno ista- za odlazak na Svjetsko prvenstvo To je drugi put da ove dvije ško- lje za igru i pomjeri cijevi u zonu za tanje da li su zadovoljni plasmanom kao je da su učenici bili pravi profe- u robotici, koje će se održati u Mi- le učestvuju zajedno na jednom ova- parkiranje. direktor Elektrotehničke škole Vese- sionalci i kao što ja to volim da na- suriju. kvom takmičenju, na kojem je uče- U naredna dva minuta, u okvi- lin Pićurić je rekao: glasim timski rad mora da pokaže re- stvovalo 13 timova iz 14 škola iz Evro- ru kojih se upravlja robotom, ro- „Naravno da smo zadovoljni što zultate.” Mileva Lučić, pe. boti trebaju da prikupe loptice smo i ove godine ostvarili zapaženi Ovaj plasman nije ostao neza- profesorica Nadmetanje se sastojalo iz tri di- i smjeste ih na određene pozici- rezultat na jednom ovakvom evrop- pažen tako da je tim „ROBOMONT” u Elektrotehničkoj školi jela. U prvom dijelu u okviru 30 se- je. Tim dobija bodove na osnovu skom takmičenju. Ovo je još jedan dobio poziv da učestvuje na takmi- „Vaso Aligrudić”, Podgorica

Nikola Rašović, dobitnik nagrade Ministarstva nauke kao najuspješniji mladi istraživač – talenat u 2014. godini NAJVAŽNIJI SU VOLJA I R AD „Lijep je ośećaj kad vidite da ljudi prepoznaju vaš napor i trud da date svoj maksimum iz oblasti kojom se bavite”, kaže Nikola Rašović, učenik III razreda 25 Elektrotehničke škole „Vaso Aligrudić” u Podgorici inistarstvo nauke je Ni- Imao je samo 15 godina kada lekom Innovation Contest” Mkolu Rašovića učenika je održao prvo predavanje na dobio je drugu nagradu, a na III razreda Srednje elektroteh- Fakultetu tehničkih nauka u „Star Trek-u” koji se organizuje ničke škole „Vaso Aligrudić” u Novom Sadu na temu „Bitco- kao dvanaestodnevno puto- Podgorici proglasilo za naju- in Mining” i bio je prvi na Bal- vanje kroz šest gradova koji su spješnijeg mladog istraživača kanu koji je u tom uzrastu po- prepoznati kao centri startup – talenta u 2014. godini. ložio CCNA sertifikat, a zatim dešavanja u regiji, održanom Za njega se može reći da je i MCSA sertifikat. Uslijedila su u oktobru 2014. godine u Pod- u grupi izuzetnih mladih ljudi takmičenja. Na Sajmu mla- gorici, Nikola Rašović je osvo- koji pomjeraju granice u nau- dih pronalazača, dobio je pr- jio prvo mjesto sa startup-om ci. Velika je čast i zadovoljstvo vu nagradu i nagradu za naj- „Home Automation for 50 eu- SA PREDAVANJA NA FAKULTETU TEHNIČKIH NAUKA U NOVOM SADU: Nikola Rašović nagraditi njihova postignuća kompleksniji pronalazak. Nje- ros”. Za nagradu Ministarstva ■■ i podstaći ih da u budućno- gov pronalazak „Agnec nao- nauke, vrijednu 1.000 eura, sle toga dolazi rad i trud. I kad U današnjem vremenu sko- Što se tiče planova za bu- MART sti nastave da koračaju putem čare”, koje pomažu osobama predložila ga je Škola. nešto zavolite, mnogo vam je ro sve je dostupno na inter- dućnost kada je o riječ o na- 2015

uspjeha. sa smetnjama u razvoju, pred- „Ovakvo priznanje za me- lakše da pokazujete rezultate”, netu, tako da ukoliko ne mo- uci, Nikola je kratko odgovo- BROJ Nikola je kao devetogo- stavio je na UNICEF-ovoj kon- ne predstavlja podsticaj da kaže Nikola. gu da nađu određenu knjigu, rio: „Ne volim da pričam stva- dišnjak počeo da se interesu- ferenciji „Active Talks”. Zatim budem još bolji i vrijedni- On smatra da talentovani dokumenat, naći će ga na in- ri unaprijed, kad ih realizujem, 33 je za nauku kada je od oca do- je na takmičenju „Hakaton”, ji u narednom periodu. Lijep učenici u Crnoj Gori imaju mo- ternetu. Ja volim samostalan mogu o tome da govorim”. Ia- bio prvi kompjuter. Već slede- održanom na Fakutetu za in- je ośećaj kad vidite da ljudi gućnosti da iskažu i unaprije- rad a ukoliko baš imam neki ko nije previše govorljiv on je će godine su o njemu pisale formacione tehnologije Uni- prepoznaju vaš napor i trud de svoja znanja i u školama i veći problem, onda tu imam inteligentan, bistar, kreativan, hrvatske novine „Enter” jer je verziteta „Mediteran” dobio da date svoj maksimum da iz uz pomoć raznih nevladinih podršku određenih profeso- ambiciozan i sposoban da ma- u programskom jeziku C isko- prvu nagradu za najbolju ino- oblasti kojom se bavite. Prvo organizacija. ra sa univerziteta u Oxfordu i kar udvostruči broj nagrada dirao kalkulator. Sa 12 godi- vaciju u kategoriji do 21 godi- i osnovno je volja koja dolazi „Ima dovoljno literature Birminghamu”, napominje sa- koje je do sada osvojio. na položio je sertifikat ECDL. ne starosti. Na takmičenju „Te- tako što nađete svoj put, a po- kao i laboratorijskih uslova. govornik „Prosvjetnog rada”. O. Đ.

U OŠ „Kekec” u Sutomoru organizovana akcija „Poklon knjige školskoj biblioteci” UPORNOŠĆU I ZNANJEM DO RJEŠENJA PROBLEMA

okviru saradnje Usa lokalnom za- jednicom, OŠ „Kekec” iz Sutomora organi- zovala je poseban dan koji je bio posvećen preduzetništvu. Bu- dući da u ovoj vaspit- noobrazovnoj ustano- vi smatrajaju ovaj vid učenja ključnom kom- petencijom cjeloživot- nog učenja učenici su uz pomoć nastavnika Uspješno realizovali akciju prezentovali rezultate ■■ rada u duhu ove ideje. teci, čime bi obogatili knjižni fond nje i sigurnost u vlastite sposobno- „Inicijativa je potekla od učeni- škole. Njihova akcija promovisana sti. Svjetski dan knjige je obilježen u ka, a njihova ideja je pretočena u ak- je u okviru obilježavanja Svjetskog biblioteci škole u prisustvu članova ciju 'Poklon knjige školskoj bibliote- dana knjige. Učenici i članovi đač- Đačkog parlamenta i njihovih pro- ci'. Učenici sedmih, osmih i devetih kog parlamenta škole pokazali su fesorica Suzane Maraš i Zorke Rado- razreda odlučili su da prikupe odre- da upornošću i znanjem mogu ra- njć, kao i drugih zaposlenih u školi”, đeni broj primjeraka 'Gorskog vijen- zvijati inicijativu, inovativnost u rje- naglasila je Mirjana Lučić, direktori- ■■Podrška nastavnika neophodna ca' i da ih poklone školskoj biblio- šavanju problema, samopouzda- ca škole. Š. B. VISOKO OBRAZOVANJE Predśednik Crne Gore Filip Vujanović zajedno sa ambasadorom Kine Sjednica Upravnog odbora Univerziteta Crne Gore Cuiem Dživeiem otvorio Institut Konfucije na Univerzitetu Crne Gore USVOJEN PR AVILNIK O NAČINU SNAŽAN MOST SA KINOM KORIŠĆENJA NOVCA OD ŠKOLARINA Rektorka Univerziteta Crne Gore prof. Radmila Vojvodić rekla je da otvaranjem Instituta Univerzitet Crne Gore afirmiše otvorenost, djelovanje pravni odbor Univer- ju se pitanja racionalizacije, Upravni odbor je usvo- kroz pokretački duh, saradnju i udruživanje na svim poljima obrazovanja i Uziteta Crne Gore ime- reorganizacije i integrisa- jio novo rješenje znaka Uni- naučnoistraživačkog rada novao je dr Momčila D. Pe- nog modela funkcionisanja verziteta Crne Gore, u skla- jovića za direktora Istorij- Univerziteta i svih organi- du sa zaključkom žirija za iz- skog instituta, a prof. dr zacionih jedinica, što su bi- bor najboljeg rješenja. Au- Anu Lalević Filipović za de- le i preporuke spoljnih eva- tor izabranog rješenja je kana Ekonomskog fakulte- luatora. Slobodan Vukićević. ta. Prof. dr Željko Jaćimović Usvojen je, takođe, Pra- Članu Upravnog odbora imenovan je za v. d. deka- vilnik o načinu korišće- Srđanu Kovačeviću, delegi- na Metalurško-tehnološkog nja sredstava prihodova- ranom od strane osnivača, fakulteta, i tu će funkciju nih od školarina, sa tržišta konstatovan je prestanak obavljati do izbora novog i drugih izvora, koji se pr- članstva u tom tijelu, na lič- dekana, a najduže šest mje- vi put donosi jedinstveno ni zahtjev. seci. Iz Rektorata podśećaju za cijeli Univerzitet i pre- Upravni odbor dao je da je dosadašnji dekan Me- cizno definiše način raspo- pozitivno mišljenje na osni- talurško-tehnološkog fakul- djele sredstava koje priho- vanje Instituta Konfucije teta prof. dr Darko Vuksa- duju univerzitetske jedini- na Univerzitetu Crne Go- nović podnio je ostavku na ce. „Upravni odbor je za- re i upoznao se sa planira- tu funkciju. Takođe, pokre- ključio i da su organizaci- nim aktivnostima Instituta, nut je postupak za izbor de- one jedinice dužne da se a Biotehnički fakultet do- kana Instituta za strane je- striktno pridržavaju pravi- bio je saglasnost za zaklju- zike, shodno novom Statu- la kojima je regulisano pla- čenje ugovora u okviru pro- tu. Na prijedlog Vijeća Fa- ćanje školarina i drugih na- jekta „Katun”. Pozitivno mi- kulteta primijenjene fizio- knada koje plaćaju studen- šljenje, na osnovu odluke terapije, Upravni odbor je ti. Oslobađanje od školari- Senata, dato je i za reakre- donio privremeno rješenje na mora se vršiti isključivo ditaciju osnovnog i magi- kojim se pitanje izbora de- u skladu sa Zakonom i pra- starskog akademskog stu- kana odlaže na određeno vilima Univerziteta, a svaki dijskog programa Mehatro- vrijeme, dok se ne sagle- akt za koji su utvrdi da nije nika, kao i osnovnog, spe- SA OTVARANJA U REKTORATU: Organizovaće brojne kulturne i obrazovne aktivnosti da osnovanost eventualnih u skladu sa Zakonom, Sta- cijalističkog i magistarskog ■■ statusnih promjena tog fa- tutom Univerziteta i po- studijskog programa Drum- večanom ceremonijom u Rektorka Univerziteta Cr- prednost u oblasti ekonomi- kulteta, u svjetlu intenziv- sebnim odlukama Uprav- ski saobraćaj na Mašinskom SRektoratu Univerziteta Cr- ne Gore prof. Radmila Vojvo- je, inženjerstva, tehnologije, nog rada na izradi strate- nog odbora, smatra se ni- fakultetu, dodaje se u saop- ne Gore, kojoj su prisustvo- dić rekla je da otvaranjem In- građevinarstva, elektroteh- gije razvoja Univerziteta. U štavnim”, navodi se u saop- štenju. vali prestavnici Vlade, aka- stituta Univerzitet Crne Gore nike i energetike. Prorektor okviru strategije sagledava- štenju. O. Đ. demske zajednice, državnih afirmiše otvorenost, djelova- Čangša Univerziteta, prof. Ji- institucija i kineskih partne- nje kroz pokretački duh, sa- ang Changbo pozvao je stu- ra otvoren je Institut Konfu- radnju i udruživanje na svim dente da upoznaju i uče ki- cije, koji postoji u više od 100 poljima obrazovanja i nauč- neski jezik, otkriju kinesku Senat Univerziteta Crne Gore usvojio nova pravila studiranja zemalja i bavi se promocijom noistraživačkog rada. „Kon- kulturu i nauku, i tako posta- kineskog jezika i kulture. fučijevim imenom rad Insti- nu nosioci kulturne i naučne Predśednik Crne Gore Fi- tuta i simbolički i stvarno te- razmjene između Crne Gore lip Vujanović, koji je zajedno melji i propagira osnovna i Kine. NOVA RJEŠENJA sa ambasadorom Kine Cui- načela konfučijanske filozo- Na izučavanje kineskih em Dživeiem otvorio Insti- fije života – čovjekoljublje, kulturnih vrijednosti pozvao 26 tut, kazao je da to predstav- ispravnost i savjesnost”, ista- je i ambasador Kine u Crnoj ZA KVALITETNIJE STUDIJE lja nastavak dobre saradnje kla je ona. Gori, Cui Dživei, istakavši ulo- Crne Gore i Kine. Osim izučavanja kine- gu i posvećenost Instituta i Podśetivši na to da inten- skog jezika, upoznavanja sa Kine izgradnji harmonijske zivno prijateljstvo Crne Gore tradicionalnim vrijednostima raznolikosti svijeta, zasno- i Kine već postoji, predśed- i savremenim tokovima kine- vane na učenju, jednakosti i nik Vujanović rekao je da In- ske kulture, instituti „Konfu- međusobnom povjerenju. stitut Konfucije predstavlja cije” služe i njegovanju prija- Institut Konfucije orga- još jedan snažan most sa Ki- teljskih odnosa Kine i država nizovaće brojne kulturne i nom, sada i kroz Univerzitet. u kojima djeluju. obrazovne aktivnosti, nuditi „Očekujem da će Institut bi- Institut Konfucije na Uni- stipendije i mogućnost raz- ti novo ohrabrenje i nova po- verzitetu Crne Gore osnovan mjene studenata i nastav- drška, a u mnogo čemu i ini- je kroz partnerstvo sa Čang- nika. Direktori Instiuta su cijativa za dalju saradnju u ša Univerzitetom nauke i dr Milena Đukanović i prof. mnogim oblastima”, rekao je tehnologije, koji već 60 go- Deng Rong. MART Vujanović. dina gradi svoju obrazovnu O. Đ. 2015

BROJ 33 Na Univerztitetu Donja Gorica obilježili dan knjige I SVI OSTALI NAŠI DANI DA BUDU SA KNJIGOM ■■ZAVRŠETAK STUDIJA NEĆE SE PROLONGIRATI: Univerzitet Crne Gore Knjiga je jedna od tvorevina kojima je čovjek pokušao da dosegne tajne enat Univerziteta Crne Go- za izlazak na završni ispit, sa- teta u međunarodnim okviri- vremena, prostora i duha Sre usvojio je na jučerašnjoj opšteno je iz Rektorata. ma, bolje povezivanje sa pri- śednici pravila studiranja na I pravila studiranja na vrednom i društvenom za- osnovnim, postdiplomskim postdiplomskim studijama jednicom i njegovanje multi- an knjige na Univer- i doktorskim studijama, ko- donose novine u podizanju disciplinarnog pristupa dok- Dzitetu Donja Gorica ja jasnije definišu postojeća kvaliteta. U okviru Centra za torskim studijama, vodeći (UDG) obilježen je 3. mar- i uvode nova rješenja, umje- studije i kontrolu kvaliteta su zadaci na kojima će radi- ta u biblioteci te univerzi- sto onih koja su se u primje- biće formiran odbor za mo- ti Centar. Novim pravilima pr- tetske jedinice. ni Bolonjske deklaracije po- nitoring magistarskih studi- vi put se definišu i uslovi koje Rektor UDG prof. dr Ve- kazala kao nedovoljno pre- ja, čiji će zadatak biti da Vi- moraju da ispune mentori za selin Vukotić je istakao da cizna, i koja je trebalo prila- jeću fakulteta daje mišljenje izradu doktorskih disertacija. je to dan koji podśeća da je goditi standardima kvaliteta, na prijavu teme magistar- Da bi se izabrao za mentora, u temeljima UDG-a knjiga. potrebama studenata i efika- skog rada. Odbor će anali- nastavnik mora imati odgo- „Dan knjige na UDG-u je snijoj organizaciji studija. zirati metodološke princi- varajući broj objavljenih ra- dan kada će svi koji to že- Što se tiče osnovnih stu- pe naučnoistraživačkog ra- dova u relevantnim međuna- le, Univerzitetu pokloniti dija, predviđeno je organizo- da i predstavljaće još jednu rodnim časopisima. Tom nor- knjigu. Dan kada će svi za- vanje dodatnog ispitnog ro- instancu koja će doprinije- mom trebalo bi da konačno početi da čitaju novu knji- ka, koji je od ove godine utvr- ti kvalitetnijim magistarskim zažive rješenja predviđena gu. Dan koji budi i održa- đen i Zakonom o visokom radovima. Osim Vijeća i pro- Pravilnikom za akreditovanje va vjeru u knjigu. Dan ko- obrazovanju. Studenti u tom dekana za nastavu, u oga- studijskih programa doktor- ji nas opominje da ne gu- roku mogu polagati završni nizovanju i vođenju postdi- skih studija, koja do sada nisu bimo radoznalost i ljubav ispit iz svih predmeta prijav- plomskih studija pomagaće poštovana. Prema novim Pra- prema tišini i dan koji nas ljenih na početku studijske i komisija za postdiplomske vilima, doktorske studije mo- opominje da i svi ostali na- godine, uz priznavanje svih studije, umjesto dosadaš- gu se organizovati i na stra- ši dani treba da budu sa stečenih bodova. Oni kojima njeg rukovodioca. nom jeziku. knjigom”, rekao je Vukotić. KNJIGA JE U TEMELJIMA UDG-a: Sa skupa u univerzitetskoj je, nakon junskog i avgustov- Prema novim pravilima Nova pravila studiranja Dekan Fakulteta prav- ■■biblioteci skog ispitnog roka, do zavr- doktorskih studija osniva se fokusirana su na povećanje nih nauka i glavni urednik šetka osnovnih studija ostao Centar za doktorske studi- kvaliteta i jasno definisanje i izdavačke kuće CID prof. dr Dra- Druga tvorevina ljudskog ro- da dosegne tajne vremena, samo jedan nepoložen ispit, je. Centar će, između osta- primjenu svih, do sada razli- gan K. Vukčević je istakao da u da kojom je čovjek pokušao da prostora i duha”, istakao je on. moći će da ga polažu u zim- log, definisati oblasti dok- čito tumačenih pravila i prin- civilizaciji koju je napravio ljud- premreži prostor i koja se nazi- Za sve studente koji su skom semestru. Na taj način, torskih studija, organizova- cipa Bolonjske deklaracije, ski rod, po njegovom mišlje- va geografska karta, i treća tvo- imali predavanja na fakulte- završetak studija neće se pro- ti nastavu, pratiti prolaznost univerzitetskih vrijednosti i nju, postoje tri tvorevine veće revina kojom je čovjek pokušao tima bio je organizovan kviz longirati. Odobreno je i ku- studenata, predlagati upi- standarda evropskog obra- od ostalih. „Prva je ona kojom da uđe u svijet duha, jeste knji- znanja, a najuspješniji su na- mulativno sakupljanje bo- snu kvotu. Poboljšanje kva- zovanja, ističu u Rektoratu. je čovjek pokušao da premreži ga. Ove tri tvorevine su tvore- građeni knjigom. dova, što znači da više nema liteta doktorskih studija, ve- vrijeme i ona se zove kalendar. vine kojima je čovjek pokušao O. Đ. uslovljenosti brojem bodova ća prepoznatljivost Univerzi- O. Đ. NAUKA Okrugli sto o povezanosti privrede i univerziteta u Crnoj Gori održan u Privrednoj komori Crne Gore NAUK A JE ULAGANJE U BUDUĆNOST Bilo je riječi o upravljanju i zaštiti intelektualne svojine, jačanju kapaciteta za finansiranje inovacija i istraživanja, metodama za kreativno rešavanje problema u procesu inovacija, trendovima u razvoju biznis inkubatora i naučno-tehnoloških parkova u Evropi i širom svijeta, kao i o trenutnom stanju ovih organizacija u regionu

krugli sto „Jačanje ka- jeta, kao i o trenutnom sta- čanje kapaciteta univerziteta Opaciteta naučno-teh- nju ovih organizacija u regi- za podršku razvoju biznis in- noloških parkova, biznis in- onu. Bilo je riječi i o strateš- kubatora i naučno-tehnološ- kubatora i drugih organiza- ko-razvojnom planu za po- kih parkova”, objasnio je Jo- cija u cilju podrške inovacija- slovne inkubatore i naučno- nes. ma i transferu znanja između tehnološke parkove u regio- privrede i univerziteta u Cr- nu zapadnog Balkana, koji je Savremeni obrazovni noj Gori”, održan je krajem razvijen na WBCInno projek- sistem za bolju budućnost februara u Privrednoj komo- tu. Predstavljen je i strateški ri Crne Gore (PK CG). dokument „Regionalna uni- Predstavnica PK CG Mar- To je rezultat sarad- verzitetska inovativna plat- ga Koković je govorila o sa- nje Univerziteta Crne Gore forma u regionu zapadnog radnji privrede i obrazovnog i Komore u okviru TEMPUS Balkana” i softverski alat za sistema u Crnoj Gori. Ona je WBCInno projekta, koji spro- upravljanje inovacijama. ocijenila izuzetno važnim vodi 16 partnera iz Velike održavanje kontinuiteta ak- Britanije, Njemačke, Austrije, Podsticati kreativnost tivnosti na uspostavljanju Španije, Srbije, Crne Gore i kvalitetnog sistema obra- Bosne i Hercegovine. Riječ je Rukovodilac sektora za zovanja i zapošljavanja, kao o pet institucija EU, pet WBC edukaciju Privredne komo- i Nacionalnog okvira kvali- univerziteta, pet biznis inku- re dr Mladen Perazić kazao fikacija, jer će to biti osnov batora i jednom preduzeću. je da su prioriteti privrede u PARTNERSTVO OBRAZOVANJA I BIZNISA: Sa skupa za prepoznatljivost kvaliteta Učesnici su imali priliku odnosu na obrazovanje stva- ■■ radne snage i njenu pokret- da saznaju više o upravljanju ranje ljudskih resursa za bu- snagu. Crna Gora pred so- će iz akademskog okruže- Prof. dr Mileta Janjić, ko- ljivost, ne samo u okviru Cr- i zaštiti intelektualne svoji- dućnost u kojoj će mjesto za- bom ima veliki posao a ma- nja i istraživačkih laborato- ordinator za Univerzitet Crne ne Gore, nego i u EU. ne, jačanju kapaciteta za fi- uzeti ekonomija znanja, in- le resurse. Pored nedostat- rija. Ako unaprijedimo na- Gore naveo je da je riječ je o „Uprkos nedostatku ek- nansiranje inovacija i istra- formatičko društvo i evrop- ka novca i adekvatne infra- stavne programe da se više projektu vrijednom 766.094 splicitnih podsticaja i tradi- živanja, metodama za kre- sko tržište. strukture, veliki izazov pred- fokusiraju na razvoj kreativ- eura koji se realizuje od 2012. cije saradnje, Crna Gora je ativno rješavanje problema „Moramo biti svjesni da stavlja i odnos našeg društva nosti, na dobrom smo pu- godine. u poslednjoj dekadi lansira- u procesu inovacija, trendo- je nauka investicija u bu- prema obrazovanju. Potre- tu da odgovorimo na budu- „Cilj je da se univerziteti la širok spektar oblika par- vima u razvoju biznis inku- dućnost. Konkurentnost ze- ban je drugačiji pristup kre- će izazove izrazito promjen- transformišu od čisto preda- terstva obrazovanja i bizni- batora i naučno-tehnoloških mlje mjeri se sposobnošću ativnosti i inovacijama. Ra- ljivog ekonomskog, ekološ- vačkih ka jakim istraživačkim sa. Trebalo bi sprovoditi ak- parkova u Evropi i širom svi- da proizvodi stručnu radnu zvoj novih tehnologija kre- kog i socijalnog okruženja”, organizacijama koje podsti- tivnosti u cilju uspostavljava- rekao je Perazić. ču i podržavaju preduzetnič- nja bolje koordinacije na po- On je dodao da je Uni- ke i inovativne poduhvate. dručju istraživanja i razvoja, PREZENTACIJE, IZLAGANJA… verzitet Crne Gore pouzdan Potrebno je, takođe, razviti sprovođenja aktivnosti na i nezamjenljiv partner u za- regionalnu univerzitetsku podizanje svijesti kod poslo- Međunarodna vidljivost i umrežavanje između biznis inkubatora i univerziteta na lo- htjevu da se ukaže na po- inovativnu platformu po- davaca i menadžera u kom- kalnom, regionalnom i međunarodnom nivou tema je predavanja koje je održao Mario trebu za institucionalizova- držanu kolaborativnim sof- panijama, uvođenju vješti- Fallast sa Univerziteta za tehnologiju iz Graca. Regina Grussenmeyer, sa Univerziteta za nom naučnom komunikaci- tverskim alatom za upravlja- ne za razvoj ljudskih resur- tehnologiju u Hamburgu, govorila je o unapređenju organizacionih i finansijskih okvira jom, kroz različite interaktiv- nje inovacijama da se identi- sa u visokoškolske progra- za biznis inkubatore i naučno-tehnološke parkove i programa usluga za korisnike. O us- ne modele direktne komuni- fikuju i podrže ideje univer- me obuke, jačanju veze pri- postavljanju kreativnog i pregovaračkog okvira sa školama i univerzitetima prezentaciju kacije, koji će probuditi veće zitetskih istraživača i stude- vrednog sektora i obrazov- je imala Ines Marković iz Bečkog centra za društvene inovacije. Denise Galvin, predstav- interesovanje privrede za na- nata i potpomogne transfer nog sistema. Poreskom poli- 27 nica Naučnog parka Univerziteta Alikante, govorila je o dodatnim uslugama i vrijednosti- uku i inspirisati mlade ljude znanja i komercijalizacija tikom potrebno je stimulisati ma biznis inkubacije, dok je kreiranje mehanizama i strukture za visoko tehnološke ino- da se opredijele za put zna- istraživačkih rezultata”, ista- organizacije i kompanije koje vacije u biznis inkubatorima i naučno-tehnološkim parkovima u saradnji sa univerziteti- nja i karijere u nauci. kao je Janjić. ulažu u obrazovanje i razvoj ma bila tema prezentacije Jelene Jevtović, sa Univerziteta u Kragujevcu. Velibor Boško- Dekan Mašinskog fakul- O Regionalnoj univerzi- ljudskih resursa. Potrebni su vić iz Biznis inkubatora Podgorica govorio je o razvoju naučno-tehnološkog parka u Crnoj teta prof. dr Sreten Saviće- tetskoj inovacionoj platformi i podsticaji za lokalne zajed- Gori, dok je o razvoju kancelarije za transfer tehnologija na Ekonomskom fakultetu go- vić ocijenio je da je projekat (UIP) govorio je dr Mark Jo- nice da u saradnji sa poslo- vorio predstavnik te institucije Radivoje Drobnjak. Redovni profesor i šef katedre za tele- Modernizacija univerziteta nes sa Univerziteta Brajton. davcima učestvuju u pripre- komunikacije i obradu signala na Fakultetu tehničkih nauka u Novom Sadu Prof. dr Vojin zemalja zapadnog Balkana „Ključni ciljevi UIP-a su mi godišnjih planova obra- Šenk, održao je prezentaciju na temu Kreativno rješavanje problema i predstavio Nauč- kroz jačanje struktura i uslu- komercijalizacija rezultata zovanja odraslih. Utičući na no- tehnološki park u Novom Sadu. Jačanje kapaciteta za finansiranje inovacija i istraži- ga za transfer znanja, istraži- istraživanja i njihova tran- izgradnju savremenog obra- vanja bilo je tema prezentacije Milana Radovanovića sa Univerziteta u Novom Sadu, dok vanje i inovacije (WBCInno) sformacija u inovacije, za- zovnog sistema i na razvoj je Dušanka Perović iz Zavoda za intelektualnu svojinu Crne Gore govorila o razvoju inte- od izuzetnog značaja za Uni- tim razvijanje saradnje iz- ljudskih resursa u zemlji uti- lektualne svojine kod nas, kao i o nacionalnom postupku zaštite patenata. Đorđe Ćelić, verzitet Crne Gore i privred- među univerziteta i predu- čemo na bolju budućnost”, Poslovni inkubator Novi Sad, predstavio je prednosti biznis inkubacije za start-up predu- no okruženje te da predstav- zeća, ohrabrivanje studena- zaključila je Koković. zeća, kao i mapu puta za start-up. lja doprinos razvoju odnosa ta/istraživača da uspostave MART ove dvije institucije. start-up i spin-off biznise i ja- O. Đ. 2015

BROJ 33 ZANIMLJIVA FIZIKA (9) PITANJA I ODGOVORI 81. Šta će prije potonuti u vo- – pređe duži put? 72. U toku dana, kopno se br- 75. Prema zakonu održanja 78. Vodena para koja okružuje du, stakleni kliker ili metalni nov- že zagrije nego voda. Zagrijani vaz- energije, energija se nikada ne mo- voće kondenzuje se na njemu. čić, ako se nalaze u satelitu koji je 86. Kako svetlost može da „pu- duh je lakši od hladnog i zato se on že uništiti. Kada se govori o potroš- geostacioniran? tuje” kroz vakuum ako u njemu podiže, a na njegovo mjesto s mo- nji energije, podrazumijeva se oslo- 79. Kugla će biti negativno nae- ne postoje „čestice” na koje sve- ra dolazi hladniji vazduh (dnevni bađanje energije u neodgovaraju- lektrisana, a listići pozitivno. 82. Sila kojom Sunce privlači tlost može da „prenese” svoje povjetarac). ćem obliku prilikom transformacije Mjesec je dva puta veća od sile ko- naelektrisanje? energije, te se kao takva ne može 80. Folija postane provodnik jom Sunce privlači Zemlju. Zašto je dalje upotrijebiti. Dakle, potrošnja zbog toga što negativno naelek- Mjesec satelit Zemlje, a nije samo- 87. Zašto ne primjećujemo kre- energije ne postoji. trisane čestice (elektroni) lako pre- stalna planeta? tanje Zemlje oko Sunca iako je nje- Slično važi i za proizvodnju laze pod uticajem električnog po- na brzina skoro 30 kilometara u energije. lja na stranu pozitivno naelektrisa- 83. Kako možemo smanjiti silu sekundi? ne šipke. Na foliji se koncentriše na udara teške lopte („medicinke”) ka- 76. Ne, zato što se strujanje jednoj strani negativno, a na dru- da je hvatamo? 88. Čovjek u čamcu dođe do ostvaruje na račun Arhimedove si- goj pozitivno naelektrisanje. Djelo- obale. On se nalazi na zadnjem di- VODA KOPNO le, a ona ne postoji u bestežinskom vanje električnog polja šipke je na 84. Drvena kocka je okačena za jelu čamca. Da bi sišao, on prelazi stanju. negativno naelektrisanje jače nego balon koji se diže konstantnom br- na prednji kraj. Međutim, primjeću- na pozitivno zbog toga što je ono zinom. Kako će se kretati kocka ako je da se čamac udaljio od obale. Za- 77. Na slici je shematski prikaza- bliže šipki. se presiječe uže koje je drži? Zane- što? Zanemariti silu trenja između 73. Gornja granica za kinetič- na lađa koja pliva u vodi. Zapremi- mariti otpor vazduha. čamca i vode. ke energije čestica ne postoji, da- na vode istisnute lađom označena kle nema gornje granice za tem- je isprekidanom linijom i vidi se da 85. U avionu, koji leti pravo- 89. Rijeke teku prema jezeru, peraturu. Na primjer, temperatu- je mnogo veća od zapremine pla- linijski konstantnom brzinom iz moru ili okeanu, iako nemaju ne- ra u centru Sunca je oko 15 milio- stelina od kojeg je napravljena lađa. Podgorice u Ljubljanu, stjuarde- kog posebnog pokretača. Na ra- na stepeni, a kada dođe do eksplo- A Arhimedova sila jednaka je teži- sa se kreće od pilotske kabine čun čega? zije zvijezde, dostiže i nekoliko de- ni lađom istisnute vode. Upravo za- + − + → + prema repu aviona. Neka je jed- setina milijardi stepeni. hvaljujući obliku lađe ova sila je do- − ← − + no referentno tijelo avion, a dru- 90. Kada vjetar, zimi ili ljeti, pri voljno velika da može uravnotežiti − + → + − ← − go zemlja. istoj brzini ima veću snagu? 74. Tečnosti i gasovi unutar ri- silu teže koja djeluje na lađu. + a) Da li se stjuardesa kreće u be su pod istim toliko velikim priti- istom smjeru u odnosu na oba re- Odgovori na pitanja skom kao i voda oko nje. U batiska- ferentna tijela? iz prošlog broja fu su ljudi, tako da pritisak u njemu b) U odnosu na koje od njih mora biti atmosferski koji je 1000 stjuardesa: 71. Metal ima veću toplotnu puta manji od pritiska vode na du- Priredio: – ima veću brzinu; provodljivost nego porcelan. bini od 10 km. Radovan Ognjanović KULTURA SUSRET: Ivana Mrvaljević, glumica, direktorka Gradskog pozorišta Podgorica Antologija „Prosvjetnog rada” KULTURNI I OBR AZOVNI BREND MIODRAG PAVLOVIĆ Treba ponovo pronaći nadu i list sa korenom na humci kraja KOJI SLUŽI NA PONOS treba zatvoriti kapije na gradu „Kroz akciju kao što je ‘Dobrodošlica prvacima’, i braniti se protiv novog zmaja. koju u saradnji i pod pokroviteljstvom Ministarstva Treba ponovo pronaći nadu. prosvjete sprovodimo već četvrtu godinu zaredom, Utehe nema bez vrha od koplja ali i kroz konstantnu saradnju sa svim osnovnim ni jutra bez kremena koji se laktom tuče školama u Podgorici i drugim gradovima Crne ni žetve nema dok se na oplaču snoplja Gore, predstave Gradskog pozorišta godišnje vidi ni vazduha dok se mehom ne povuče. Nema utehe bez drške od koplja zavidan broj učenika. Pozorište za odrasle ne može mijenjati svijet, ali pozorište za đecu, s obzirom Treba ponovo pronaći put na to da nas upravo utisci iz đetinjstva suštinski i poziv zemlje i pravac daha određuju kao ljude – može! Zato je nezaobilazno!” na raskrsnici plod treba uzbrati žut kolenu hitrom ostaviti maha i čeznući za krilima, krenuti na put. ada god u medijima sluša- stora, uprkos činjenici da je još Kmo o tome šta bi u nekom uvijek podstanar, najbolji pri- ek sedam godi- našem gradu trebalo promijeni- mjer kako se uz volju i iskre- Tna nakon svjet- ti, jedna od glavnih zamjerki od- no zalaganje može postići veli- USPJEH ZAVISI OD MNOGO TOGA: Ivana Mrvaljević ske kataklizme po- nosi se na manjak kulturnih de- ki uspjeh. Zahvaljujući kvalitet- ■■ znate kao Drugi šavanja. Pored posla, odnosno noj politici, unutrašnjoj kohezi- ve, kao i odabira onoga što bi i postupak za odabir projektne svjetski rat, moćni obezbjeđivanja osnovnih uslova ji i dobrim umjetničkim vezama, za kolege i za publiku bilo zna- organizacije za tehničku kon- pjesnički glas Mi- za egzistenciju, kultura se navo- Gradsko pozorište postalo je re- čajno. Međutim, postoji i druga trolu, to jest revizije projekta, odraga Pavlovića di kao nužna karika iole kvalitet- nomiran centar kulture ne sa- strana – posebna empatija pre- koja je u toku. Dotle se stiglo, a (1928–2014) ogla- nog života. To se naročito odno- mo u crnogorskim, već i u širim ma kolegama koja se očekuje da li će doći do početka izgrad- sio se čuvenom si na mlade ljude. Upravo su oni okvirima. Prema riječima nje- od glumice-upravnice. nje i konačno i do njenog zavr- zbirkom „87 pje- ti koji se najviše žale na jedno- gove direktorke, glumice Ivane „Administracija, najmanje šetka, pitanje je na koje nemam sama” i antalogij- ličnu dinamiku urbane stvarno- Mrvaljević, sve zavisi od onoga kreativan posao, jednoj glumici ingerencije da dajem konkret- skom pjesmom „Treba ponovo pronaći nadu”… sti, koja je, istini za volju, jedan što se dešava na sceni. uzima i vrijeme i svježinu, ogro- ne odgovore. Mišljenja sam da Priredio: Nebojša Knežević od glavnih okidača za napušta- „Naš proizvod je predstava man dio posvećenosti koje bi bi možda i kvalitetna adaptaci- nje određene sredine. Čini se da i na kulturnom tržištu smo kon- inače posvetila radu na ulozi. ja sadašnjeg KIC-a ‘Budo Tomo- nije problem u nedostatku sred- kurentni onoliko koliko je naš Ali, tješim se uvjerenjem da sam vić’ bila odlično rješenje.” va ‘Ružno pače’ koju je po tek- narodnom festivalu glumca u stava koliko u nedostatku onog proizvod dobar. U startu sam se ove velike obaveze prihvatila Mrvaljević dodaje da je pra- stu dramskog pisca Igora Bojo- Nikšiću osvojili Nagradu za par- pokretačkog entuzijazma – naj- donijela odluku da svoju ener- na samo četiri godine i da je do- vi dom za Gradsko pozorište vića režirao poljski reditelj Jaro- tnersku igru u predstavi ‘Slasti bolji pokazatelj za to jesu svirke, giju usmjerim ka što kvalitetni- bro da imam i to u iskustvu. Tru- potreban Glavnom gradu i nje- slaw Antoniuk, na brojnim festi- slave’. Ove godine jedan od vo- izložbe, književne večeri, te broj- jim pozorišnim komadima koje dim se da mi sav rad oko Pozo- govim građanima, a pozorište valima (Kotorskom festivalu po- dećih evropskih reditelja Alek- ni drugi umjetnički performan- ćemo postavljati na scenu, kako rišta ostane u lijepom sjećanju je, kako kaže, svoj dom odavno zorišta za djecu; III Međunarod- sandar Popovski postaviće Mo- si koji, tek s vremena na vrijeme, za djecu tako i za odrasle, i za i vjerujem da ću na kraju man- zaslužilo kao visoko profesiona- nom festivalu lutkarstva Podgo- lijerovog Tartifa, Gorčin Stojano- prodrmaju grad i njegovu mla- koje smo sigurni da su dio kul- data moći pobrojati dosta po- lan kulturni brend koji može da rica; 21 Internacionalnom festi- vić režiraće komad Igora Bojovi- dost istinski zadovolje. turnih potreba naših sugrađa- zitivnih stvari iako sam već sa- služi na ponos. valu pozorišta za djecu u Subo- ća ‘Mačor u čizmama’ a priznati da svjesna činjenice da će i iza mene ostati dosta toga što će se u Gradskom pozoristu mora- BEZ KULTURE I OBR AZOVANJA DRUŠTVO ti unapređivati”, kaže ona. NEMA PERSPEKTIVU Zgrada Gradskog pozorišta 28 je nužnost Osvrćući se na stanje kulture u Crnoj Gori, Mrvaljević sa žaljenjem konstatuje da je, usljed ekonomskih problema, ona sve manje važna onima koji odlučuju o budžetima za Jedna od stvari koje bi se kulturne programe. morale čim prije unaprijediti „U ovakvom stanju mnogi mogu pomisliti da kultura nije vazna, što je vrlo opasno za svakako je već pomenuti nedo- jedno društvo. Opasno, jer ako se ozbiljno ne posveti pažnja obrazovanju i kulturi ovaj na- statak zgrade koja bi dugoroč- rod činiće neobrazovani, needukovani, neprosvijećeni ljudi i stvoriće društvo koje kao takvo no podmirila potrebe ovog tea- nema perspektivu”, kaže ona, uz zaključak da se „bez kulturnog identiteta ne može stvara- tra. Ovaj problem postoji još od ti i čuvati tradicija kao što ne može biti tradicije u kulturi bez jačanja kulturnih institucija”. njegovog osnivanja (1951. godi- ne), a još uvijek nema konkret- nijeg pomaka iako su gotovo Gostovanja, nagrade, tici; 13. Međunarodnom festiva- ruski reditelj Evgenij Ibragimov sve dosadašnje gradske uprave planovi… lu pozorišta za djecu u Banjalu- postaviće na scenu Puškinovu i mnogi drugi politički subjekti ci, Reviji lutkarskih kazališta na ‘Bajku o ribaru i ribici’”. u svojim političkim planovima Govoreći o predstavama, Rijeci…) osvojila je ukupno čak MAGIJA NA SCENI: Detalj iz predstave „Čarobnjak iz Oza” uvrstili ovaj projekat kao priori- direktorka Gradskog pozori- osam nagrada, od kojih tri pri- Nedostaje specijalizovani MART ■■ tet u oblasti kulture. šta napominje da je repertoar znanja za glumačko majstor- teatar za djecu 2015 A da je publika gladna kultu- na”, ističe ona, dodajući: „Sarad- „Međutim, zasad imamo skrojen po mjeri teatarskih obli- stvo glumcu Branku Iliću, Igoru

BROJ re možda i najbolji pokazatelj je- nike na čelu sa rediteljima koji samo maketu budućeg Pozo- ka formulisanih kroz Lutkarsku, Bojoviću za dramaturgiju, Jaro- Nezaobilazan dio reperto- ste pozorište. Uzmemo li za pri- jesu i koji će biti gosti Gradskog rišta koju je uradila kompanija Dramsku scenu za djecu i Večer- slawu Antoniuku nagrada za re- ara Gradskog pozorišta Podgo- 33 mjer Glavni grad, primijetićemo pozorišta birali smo i biraćemo ‘Ing Invest’, odnosno tim mla- nju scenu, te da je on „aktuelan, žiju, Evi Farkašovoj nagrada za rica čine i predstave za najmla- ohrabrujuću tendenciju: naime, zbog njihovih jedinstvenih po- dih arhitekata koji su i donirali živ, dinamičan, ambiciozan, za- scenografiju, Grand Prix za naj- đe. Ono je jedino pozorište ko- gotovo za svaku predstavu, film- etika i već ostvarenih rezultata projekat za njegovu izgradnju”, snovan na visokom umjetnič- bolju predstavu i Nagradu dječ- je se u kontinuitetu bavi pro- sku projekciju ili koncert koji se koji mogu pomoći i Gradskom podśeća Mrvaljević. „Po ovom kom nivou i različitim reditelj- jeg žirija. Predstava ‘Filomena dukcijom za djecu, ali od tran- održavaju u Crnogorskom narod- pozoristu da unaprijedi svoju projektu, buduća zgrada plani- skim poetikama, sudeći po bro- Marturano’, prošlogodišnja ko- sformacije iz Dječijeg pozorišta nom pozorištu traži se mjesto vi- osnovnu djelatnost. Na kraju, a rana je na 5.000 m2. Pozorište će ju gledalaca u protekloj godini produkcija sa Centrom za kul- u Gradsko (1999) to je samo je- še. To i ne treba da čudi, imajući u možda i najvažnije, glumci kao imati dvije scene, i to veliku sa (više od 23.000) i da je definitiv- turu Tivat, prema mišljenju blo- dan dio repertoara. Ivana Mrva- vidu da je pored „Zetskog doma”, dio stalnog ansambla Gradskog ljević ukazuje na ovu činjenicu riječ o jedinom nacionalnom te- pozorišta za mene su posebna budući da je naša zemlja jedna atru, sa cjelokupnom neophod- briga jer je njihov dar, svakog od rijetkih koja na nacionalnom nom infrastrukturom i da su sve od njih ponaosob, važan mo- nivou nema pozorište za djecu. oči, na neki način, uperene baš u tiv da se stvori pozorišni proje- „Zbog toga većina djece mi- zdanje koje dominira Bulevarom kat u kome bi on došao do izra- mo Podgorice ima priliku da vi- Stanka Dragojevića. No, ništa ma- žaja kroz kvalitetnu pozorišnu di jednu, dvije ili nijednu pred- nje poštovanje, ako ne i veće, za- ulogu.” stavu godišnje. Interesovanje je, služuje jedna druga ustanova – naravno, ogromno i u Podgorici Gradsko pozorište Podgorica. Glumica na čelu teatra i u drugim gradovima Crne Go- re, ali je ogromna i odgovornost Konkurentnost zavisi Uzimajući u obzir da se već Gradskog pozorišta prema dje- od kvaliteta ostvarila kao glumica, Mrvalje- ci i mladima”, ističe ona. „Kako vić ističe da joj ta činjenica po- na Dramskoj sceni za djecu, ta- Teatar koji baštini tradici- maže u smislu poznavanja po- ko i na Lutkarskoj sceni, imamo ju dužu od pola vijeka je, upr- sla, tehničko-tehnološkog ra- veliki broj kvalitetnih i nagrađi- kos nepostojanju matičnog pro- da na stvaranju jedne predsta- vanih komada poput predstava ‘Ružno pače’, ‘Čarobnjak iz Oza’, ‘Pinokio’; ‘Dobro drvo’ i drugih. POZORIŠTE OTVAR A VR ATA PLODOTVORAN ODNOS: Ansambl Gradskog pozorišta Kroz akciju kao što je ‘Dobro- ■■ došlica prvacima’, koju u sarad- MAŠTE 250 mjesta i malu sa 150, kao i no dotakao osnovne preokupa- ga Belgrade Edt Culture progla- nji i pod pokroviteljstvom Mini- sve potrebne prateće sadržaje. cije naše male i velike publike”. šena je najboljom gostujućom starstva prosvjete sprovodimo Čelnica Gradskog pozorišta ima i originalan poziv za Objekat je zamišljen kao jedno- „Naročito uspješnim po- predstavom u Srbiji u protekloj već četvrtu godinu za redom, svu djecu, u kojem obrazlaže zašto treba da posjećuju stavna forma sa obilježjima Gra- kazale su se predstave ‘Slasti godini. Na Festivalu mediteran- ali i kroz konstantnu saradnju sa predstave: da Podgorice i Gradskog pozo- slave’, ‘Ružno pače’ ‘Filomena skog teatra ‘Purgatorije’ osvo- svim osnovnim školama u Pod- „Zato jer je pozorište najbolji način da se ispriča priča. rišta. Urađeni su geomehanič- Marturano’, ‘Hormoni’, ‘Kinez’, jila je specijalnu nagradu. Uče- gorici, ali i u drugim gradovima Zato jer je pozorište ključ koji otvara vrata mašte. Zato što ki elaborat i ostale podloge ne- ‘Čarobnjak iz Oza’. U pitanju su šće na Jugoslovenskom festiva- Crne Gore, predstave Gradskog ćete se osjetiti dijelom magije koja se odvija na sceni. Za- ophodne za završetak glavnog predstave za koje se i u Podgori- lu pozorišta u Užicu donijelo joj pozorišta godišnje vidi zavidan to jer jednu predstavu možete pogledati i više puta, ali će projekta i dobijanje građevin- ci ali i bilo gdje na gostovanjima je do sada nezabilježenu ocjenu broj učenika. Pozorište za odra- ona svaki put biti drugačija. Zato što se uz pozorište ljep- ske dozvole. Kako je kod ovako traži karta više”, naglašava ona. publike (4,81), kao i ‘Ardalion’ za sle ne može mijenjati svijet, ali še i bolje sazrijeva. Zato što imate priliku da prisustvujete specifičnih i zahtjevnih objeka- „Rad Gradskog pozorišta u 2014. najbolju mušku ulogu Branimi- pozorište za djecu, s obzirom na nevjerovatnim glumačkim transformacijama. Zato što ne- ta praksa da se revizija projekta godini nagrađen je brojnim pri- ru Popoviću i nagradu za naj- to da nas upravo utisci iz djetinj- ke predstave mogu da vam promijene životne stavove. I vrši dok je tehnička dokumen- znanjima u zemlji i van njenih boljeg mladog glumca Momči- stva suštinski određuju kao lju- na kraju, zato što je vrlo uzbudljivo i aplaudirati.” tacija u izradi, Agencija za iz- granica. Prošlogodišnja produk- lu Otaševiću. Dubravka Drakić i de – može! Zato je nezaobila- gradnju pokrenula je tenderski cija na Lutkarskoj sceni, predsta- Mladen Nelević su na XI Među- zno!” N. N. KULTURA Grafičar Aleksandar Đuravčević predstavlja Crnu Goru na Venecijanskom bijenalu bude selektor nacionalne postav- nih migracija do specifičnih mi- ke Venecijanskog bijenala – naj- gracija mentaliteta.” veće i najprestižnije smotre likov- PRIČA O DUGOJ CRNOGORSKOJ ne umjetnosti na svijetu”, kazala Kombinacija pet videa, crteža je ona. i instalacije TR ADICIJI U skladu sa temom Bijenala Umjetnik koji živi na relaciji „Sve budućnosti svijeta” Njujork−Crna Gora i čiju je izlož- – Aleksandar Đuravčević: Radovi su direktno vezani za crnogorsku priču. Video-rad (kolaž), koji bu publika mogla pogledati kra- ću izložiti, nastajao je od 1992. do 2002. i rađen je u Crnoj Gori Miranović je istakla da Đurav- jem prošle godine u Dvorcu Pe- – Nacionalna selektorka, istoričarka umjetnosti i direktorka Uprave za zaštitu kulturnih doba- čevićev rad „u potpunosti kores- trovića na Kruševcu otkrio je da će pondira sa temom ovogodišnjeg predstavljeni rad biti kombinacija ra mr Anastazija Miranović: Bijenala koja nosi naziv ‘Sve bu- pet videa, crteža i instalacije. San svakog istoričara um- dućnosti svijeta’, a koju je odre- „Sve se slaže i prožima sa te- jetnosti i likovnog kritičara dio ovogodišnji direktor likov- matikom ovogodišnjeg Bijena- jeste da bude selektor naci- ne smotre savremene umjetnosti la – ‘Sve budućnosti svijeta’, ko- Okvi Envezor”. je su bazirane na spoznaji prošlo- onalne postavke Venecijan- „Projekat je baziran na pseu- sti. Radovi su direktno vezani za skog bijenala – najveće i naj- do-dokumentaciji ponovo pro- crnogorsku priču. Video-rad (ko- prestižnije smotre likovne duktivnog śećanja. Istovremeno, laž), koji ću izložiti, nastajao je od umjetnosti na svijetu predstavlja način i priliku da se 1992. do 2002. i rađen je u Crnoj individualnim ekspresionističkim Gori”, rekao je Đuravčević. zaranjanjem u prošlost vlastite Ministarstvo kulture Crne Go- a predstojećem 56. Veneci- porodice ispriča priča duge crno- re, koje je i pokrovitelj nacional- Njanskom bijenalu Crnu Goru gorske tradicije, usmenog preda- nog predstavljanja na Venecijan- će predstavljati Aleksandar Đurav- nja, ‘malih’ i ‘velikih’ istorija”, na- skom bijenalu, produžilo je ugo- čević, grafičar čiji je rad poznat po glasila je ona, dodajući: „Time on vor za prostor u palati Malipjero, neobičnim instalacijama i umjetnič- biva simulakrum istorije, nepreci- đe će biti crnogorska postavka. kim intervencijama u prostoru, sa zno i neformalno sakupljenih fra- U pitanju je prostor nalik manjoj radom pod nazivom „Sjećaš li se” gmenata prošlosti, kojima pozor- crnogorskoj kući, koji će uz rad („Ti Ricordi”). Nacionalna selektor- nici života tvore svojevrsan teatar ovogodišnjeg predstavnika ne- ka bila je istoričarka umjetnosti i di- memorije. ‘Sjećaš li se’ predstavlja sumnjivo doprinijeti promovisa- rektorka Uprave za zaštitu kulturnih pokušaj da se u određeni memo- nju naše zemlje u međunarodnim dobara mr Anastazija Miranović. rijski i istorijski kontekst smjesti/ kulturnim okvirima. „San svakog istoričara umjet- izmjesti ‘kapital’ memografskih ■■SPOZNAJA PROŠLOSTI: Aleksandar Đuravčević nosti i likovnog kritičara jeste da zapisa u amplitudi ličnih mental- N. N.

U zgradi nekadašnjeg nikšićkog Doma vojske svečano otvoren Kulturni centar „PuNKt” INICIJATIVA KOJA POMJER A GR ANICE UMJETNIČKOG IZR AZA – Zdravko Delibašić Beli, direktor KC „PuNKt„: Ljudi još uvijek vole obilježja svojih gradova, a Nikšić je uvijek bio pun takvih zdanja i prostora i Nikšićani, čini se, jedva čekaju da im se vrate, pa makar i izgledali ovako zapušteno, zaprljano, urušeno – „Lokacije aktivnosti Kulturnog centra biće birane u saradnji sa Opštinom i zavisiće od pristupačnosti određenog prostora”, navode iz NVU „Civis Diversus”

a su kreativne ideje ne- nika, prošlogodišnjeg pobjed- Jedan od umjetnika ko- Međutim, kada ih obogatite Dophodan impuls u kul- nika Zaječarske gitarijade. ji su izložili svoje radove, i oplemenite ovakvim mani- turnom razvoju svakog druš- umjetnički direktor PuN- festacijama, izložbom i kon- tva potvrdila je neobična inici- Oživljavanje Kt-a Zdravko Delibašić Beli, certom, nema toga ko ne bi jativa mladih nikšićkih umjet- ruiniranih prostora priznaje da je očekivao ve- htio da doprinese svojim pri- nika i entuzijasta, koja je u liki odziv zaintersovanih za sustvom”, kaže on. 29 svim krajevima Crne Gore iza- Kako su istakli iz NVU „Ci- nešto drugačiji umjetnički zvala pozitivne reakcije. Riječ vis Diversus”, cilj ovog projek- izraz. Povratak subkulturi je o Kulturnom centru „PuN- ta, koji je mnoge podśetio na „Poslali smo zvučnu po- Kt” koji je u organizaciji ne- kulturno-diverzantsku akci- ruku koja je odjeknula na ve- Delibašić pojašnjava zašto vladinih udruženja „Civis Di- ju „Okupacija bioskopa ‘Zve- ćem području kad je Crna Go- su se odlučili baš za „PuNKt” versus” i „Tunjel” iz grada pod zda’” u Beogradu, jeste oživ- ra u pitanju, čak smo i izašli iz kao naziv svoje kulturne geril- Trebjesom svečano otvoren u ljavanje ruiniranih prostora u okvira naše države, pa smo ske grupe. ruiniranom zdanju tamošnjeg gradu kroz niz planiranih kul- dobili podršku i iz Hrvatske „Naziv ‘PuNKt’ simbolizuje Doma vojske. turnih sadržaja u budućnosti. i drugih zemalja. Očekivali tačku sa koje krećemo u ovu Pośetioci ove nesvakidaš- „Moramo istaći da naš smo, naravno, da ćemo po- priču i kojoj se vraćamo kako nje manifestacije mogli su u vi- dom može biti svuda i da naša mjeriti granice kada su ova- bismo sumirali iskustva. Tako- še prostorija nekadašnjeg epi- kreativnost i volja mogu i žele kve izložbe nestandardnog đe, u nazivu je i službena skra- centra kulturnog života u Nik- nadomjestiti nedostatak teh- tipa u pitanju, a to je upravo ćenica našeg grada. Još jedna šiću pogledati izložbe crteža, ničkih uslova određene loka- oživljavanje nekih zaborav- bitna karakteristika ovog na- fotografija, slika, stripa, grafita cije kao i nepośedovanje sop- ljenih mjesta u gradu. Ljudi ziva je to što ona na simboli- MART i skulptura. Pored toga, orga- stvene zgrade u kojoj bismo još uvijek vole obilježja svo- čan način predstavlja ‘punk’ 2015

nizovana je i projekcija ekspe- sprovodili planirani program. jih gradova, a Nikšić je uvijek (pank), subkulturni i muzički BROJ rimentalnih filmova, a događaj Lokacije aktivnosti kulturnog bio pun takvih zdanja i pro- pravac koji ima jako uporiše u PODRŠKA I IZ REGIONA: Detalj sa otvaranja je uveličao nastup nikšićkih al- centra biće birane u saradnji sa stora i Nikšićani, čini se, jed- Nikšiću još od 80-ih godina pa ■■ 33 ternativnih bendova Mangrov Opštinom i zavisiće od pristu- va čekaju da im se vrate, pa do danas”, naglašava on. Vemić, Milka Delibašić, Marko lić, Miloš Zvicer, David Deliba- i Manitou, te benda Human pačnosti određenog prostora”, makar i izgledali ovako za- Pored Delibašića, svoje ra- Petrović Njegoš, Ilija Nikčević, šić i Petar Babić. Holographic Element iz Trav- naveli su iz ovog udruženja. pušteno, zaprljano, urušeno. dove predstavili su i: Marija Marko Janjušević, Radomir Mi- N. N.

Kotorski festival pozorišta za djecu poziva U Nikšiću održana izložba slikara amatera iz likovne radionice sve zainteresovane da se prijave za učešće „Otvoreni atelje” koju vodi akademska slikarka Vesna Sušić u Pratećem programu STROŽIJI KRITERIJUMI PREZENTACIJA R ADA I TALENTA I BROJNE INOVACIJE Slaviša Grubiša, PR Kotor Arta: Pravo prijav- ljivanja za Program imaju sve javne i privatne ustanove, nevladine organizacije, umjetnička udruženja i organizacije, kao i pojedinci koji rade sa đecom i mladima, za đecu i mlade, ili su inspirisani đecom i mladima iz cijelog svijeta

rateći program Kotorskog festivala pozori- klo una- Logo Festivala Pšta za djecu (KFPD) već godinama je pre- pređenje ■■ poznat kao značajan segment i svojevrstan umjetničkog rada sa đecom i mladima. ukras, a ujedno i najobimniji dio Festivala. „Pravo prijavljivanja za Prateći program Ovogodišnji 23. Festival trajaće od prvog do KFPD imaju sve javne i privatne ustanove, ne- 10. jula u okviru Kotor Arta, a PR manifestaci- vladine organizacije, umjetnička udruženja i or- je Slaviša Grubiša poziva sve zainteresovane ganizacije, kao i pojedinci koji rade sa đecom i da se prijave za učešće u Pratećem programu. mladima, za đecu i mlade, ili su inspirisani đe- „Uz bogatu glavnu selekciju i ove godine pri- com i mladima iz cijelog svijeta. Čini ga deset premamo pregršt radionica i iznenađenja u sklo- segmenata: Dječje scensko stvaralaštvo, Off pu pratećih aktivnosti tokom festivalskih dana. program, Scena za mlade, Edukativni program, Prošle godine je, u sklopu pomenutog segmenta, Likovni program, Muzički program, Zabavno- VELIKO INTERESOVANJE: Sa otvaranja izložbe izvedeno 69 premijernih programa. Osim lokal- književni program, Ekološki program, Teorijski ■■ nih trupa, Festival ugošćava stvaraoce i izvođače program i Animacija”, kaže on. gostionici „Pasha” u Sušić. Vrijedna slikarka Ve- de u malim grupama, poka- iz cijele zemlje i regiona, a posljednjih par godi- Zainteresovani za Kotorski festival pozo- UNikšiću održana je izlož- sna otvorila je u svom ate- zujući dobre rezultate rada u na tendencija je – internacionalizacija”, ističe on. rišta za djecu detalje o svakom od programa, ba slika nikšićkih amate- ljeu školu slikanja za odrasle, svim tehnikama. To je potvr- Grubiša naglašava da su kriterijumi za aktu- kao i prijavni formular, mogu pronaći na inter- ra, slikara iz likovne radioni- a za đecu osnovce tečajeve: dila i ova izložba, koja je bila elnu selekciju strožiji, kako bi se kvalitet progra- net stranici www.kotorskifestival.me. ce „Otvoreni atelje” koju vo- crtanja, slikanja i vajanja. Oni dobro pośećena. ma uzdigao na viši nivo i istovremeno podsta- N. N. di akademska slikarka Vesna su veoma zainteresovani i ra- Bl. Koprivica KULTURA U Bijelom Polju svečano uručena nagrada „Miroslavljevo jevanđelje” pjesniku Pavlu Goranoviću za knjigu „Grad punog mjeseca” POEZIJA K AO PAMĆENJE SRCA – Predśednik žirija Zuvdija Hodžić: Knjigom ‘Grad punog mjeseca’, krunom svog stvaralačkog uzleta, obogaćen životnim iskustvom, poznavanjem modernih poetskih strujanja i postmodernističkih poetika, zaljubljen u knjige koje mirišu svaka na svoj način – Goranović je daleko odmakao na putu kojeg je odabrao – Gradonačelnik Bijelog Polja Aleksandar Žurić: Od postanka prvog klinastog pisma, odabrani predstavnici ljudskog roda ostavljali su zapise o sebi, o svojim savremenicima i precima i o značajnim događajima – Pavle Goranović: Miroslavljevo jevanđelje sa pravom i ponosom pripada odabranom registru pamćenja svijeta. Moji rukopisi, s druge strane, predstavljaju pamćenje srca

stanka prvog klinastog pi- (predśednik), Jovanka Vuka- du, našli su se na istoj stra- KRUNA STVARALAČKOG UZLETA: Sa dodjele nagrade sma odabrani predstavnici nović, Mladen Lompar, Živ- ni, doživljavaju to prirodnim. ■■ ljudskog roda ostavljali zapi- ko Andrijašević i Bogić Ra- Dva su razloga za to: etički i ržavna nagrada „Miro- „To je državna nagra- ćenja svijeta. Moji rukopisi, se o sebi, o svojim savreme- kočević. Pojašnjavajući odlu- estetski. Cijenjen kao izuze- Dslavljevo jevanđelje” za da koja simbolizuje postoja- s druge strane, predstavljaju nicima i precima i o značaj- ku, Hodžić je naglasio da ima tan čovjek, moralan, vrije- proteklu godinu uručena je nost crnogorksog bića i te- pamćenje srca. Rečeno je da nim događajima. nagrada koje dođu u pogreš- dan, tih i nenametljiv, obra- književniku Pavlu Goranoviću žnju za knjigom i znanjem. je poezija produžetak pam- „U tom nepreglednom ne ruke, koje izmaknu zaslu- zovan, Pavle Goranović je na svečanosti u Bijelom Polju. Moje prepiske sa Mjesecom ćenja. Kada ulazite u svijet li- moru djela, svojom vrijed- ženima, ima i onih dobijenih već svojim prvim knjigama Goranović je nagradu dobio ovim su ovjenčali stvaraoci iz terature nadate se da se svi- nošću, vječnim neprolaznim preglasavanjem članova žiri- izborio visoko mjesto na ex- za knjigu poezije „Grad pu- žirija, a to je nagrada za moj jet pretvori u stranice knji- mislima, ukupnim uticajem ja, onih koje čine čast dobit- jugoslovenskoj književnoj nog mjeseca” u izdanju Crno- dvadesetogodišnji književni ge – moguće da je ova na- na duhovnost i kulturu čo- nicima, ali i dobitnika koji či- sceni. A knjigom ‘Grad pu- gorskog P. E. N. centra i Crno- angažman. I posebno mi je grada povratila nešto od tih vječanstva, izdvojilo se sve- ne čast nagradi. nog mjeseca’, krunom svog gorskog društva nezavisnih drago što se ova nagrada do- nadanja.” ga nekoliko univerzalnih pi- „Koliko znam, kod nas u stvaralačkog uzleta, oboga- književnika, a uručio mu ju djeljuje u Bijelom Polju, mo- smena, za koje se sa sigur- Crnoj Gori nijedna nagrada ćen životnim iskustvom, po- je potpredśednik Vlade Crne jem posebno dragom gradu, U odabranim naslovima nošću može tvrditi da zau- nije data a da dobitnik ni- znavanjem modernih poet- Gore i rukovodilac Ministar- gradu Avda Međedovića, Ri- istorije zimaju prestižno mjesto me- je od nekih bio kuđen, od skih strujanja i postmoder- stva kulture Duško Marković. sta Ratkovića, Ćamila Sijari- đu najodabranijim naslovi- drugih hvaljen”, kazao je on. nističkih poetika, zaljubljen Izražavajući zadovoljstvo ća, Miodraga Bulatovića, ali Domaćin svečanosti koja ma istorije”, kazao je on. „Nagrada ‘Miroslavljevo je- u knjige koje mirišu sva- zbog vrijednog priznanja, i gradu Miroslaljevog jevan- je održana u rodnoj kući ve- vanđelje’ za 2014. godinu ka na svoj način – daleko je Goranović je ukazao na ra- đelja”, kazao je on i dodao: likog crnogorskog pisca Ri- Etička i estetska vrijednost dodijeljena Pavlu Goranovi- odmakao na putu kojeg je zloge zbog kojih „Miroslav- „Miroslavljevo jevanđelje sa sta Ratkovića gradonačelnik ću je i po tome izuzetak. Ži- odabrao.” ljevo jevanđelje” prima sa pravom i ponosom pripada Bijelog Polja Aleksandar Žu- Laureata je odabrao ži- ri, književni kritičari, čitaoci, osobitom radošću i čašću. odabranom registru pam- rić podśetio je da su od po- ri u sastavu: Zuvdija Hodžić pa čak i kandidati za nagra- N. N.

Novoizabrana sekretarka Sekretarijata za kulturu i sport Podgorice mr Nela Savković Vukčević najavila realizaciju nekoliko značajnih projekata 30 ODGOVOR NA R ASTUĆE KULTURNE POTREBE GLAVNOG GR ADA Sekretarijat za kulturu inicirao je, između ostalog, pokretanje „Podgoričke knjižare” koja će imati za cilj da objedini manje zastupljena i dostupna izdanja sa tematikom iz Crne Gore, a koja su iz domena književnosti, pozorišta, filma, muzike, istorije, arhitekture, politike, medicine, sporta ekretarka Sekretarijata za nogorsku kulturu. Prvi od njih re, a koja su iz domena knji- Skulturu i sport Glavnog gra- jeste obnova nekadašnjeg ževnosti, pozorišta, filma, mu- da mr Nela Savković Vukčević obeliska posvećenog velikom zike, istorije, arhitekture, poli- održala je pres konferenciju na vojvodi Mirku Petroviću, ocu tike, medicine, sporta i drugih NOVI IMPULS KULTURI: Sa konferencije platou pored zgrade Narodne kralja Nikole, po kojem je no- društvenih sfera. ■■ bibilioteke „Radosav Ljumo- viji dio grada na lijevoj obali „Knjižara će okupiti naju- mjeraju da se u našim knjižara- čajnijih autora u zemlji i ino- pratećim programima, Sajam MART vić” u Podgorici. Novoizabrana Morače dugo nosio ime Mir- glednije crnogorske autore iz ma ne mogu naći djela doma- stranstvu. će zajedno sa crnogorskim iz- 2015 sekretarka iskoristila je ovu pri- kova Varoš. ovih oblasti, a prostor će bi- ćih književnika i želimo da to „Osim navedenog, Sajam davačima predstaviti savre-

BROJ liku da javnost upozna sa am- ti otvoren i za organizovanje promijenimo.” će otvoriti nove mogućnosti menu crnogorsku izdavačku i bicioznim projektima koje Se- „Podgorička knjižara”: okruglih stolova, tribina i ra- saradnje između organizato- autorsku scenu i time posta- 33 kretarijat ima u planu planira Promocije, tribine, okrugli sprava na različite teme”, ka- Promocija crnogorske ra poznatih književnih mani- ti mjesto đe se otvaraju mo- da sprovede u narednom pe- stolovi… zala je ona, dodajući: „Planira- izdavačke i autorske scene festacija, književnih agenata, gućnosti prevođenja djela cr- riodu i koji će, po njenim rije- mo da u okviru knjižare otvo- prevodilaca, urednika, izdava- nogorskih autora na strane je- čima, doprinijeti obogaćivanju Pored toga, Sekretarijat za rimo i kafe klub đe bi pośetioci Savković Vukčević je naja- ča i autora iz Crne Gore, Evro- zike, kao i mogućnosti njiho- kulturnog života Podgorice. kulturu inicirao je i pokretanje mogli da u razgovoru sa pisci- vila i projekat Internacional- pe i svijeta. U projektu poseb- voga predstavljanja na dru- Ona je najavila realizaciju „Podgoričke knjižare” koja će ma i drugim čitaocima razmi- nog sajma knjige u Podgorici no mjesto zauzimaju prateći gim značajnim regionalnim, tri veoma značajna projekta imati za cilj da objedini manje jene mišljanja. Naša iskustva 2015. godine, što će biti novi programi Sajma, koji su kon- evropskim i svjetskim književ- koji će, kako je navela, umno- zastupljena i dostupna izda- pokazuju da knjižare jesu tra- koncept afirmacije produkcije cipirani slojevito i tematski”, nim festivalima.” gome afirmisati sveukupnu cr- nja sa tematikom iz Crne Go- žene, ali nam ljudi sa strane za- izdavačkog sektora i najzna- istakla je ona. „Zahvaljujući N. N.

U Nikšiću otvorena izložba starih crnogorskih udžbenika od 1836–1916. BOGATSTVO I R AZNOVRSNOST IZDAVAČKE PRODUKCIJE CRNOGORSKOG NAJR ANIJEG OBR AZOVNOG SISTEMA – Direktorica CNB „Đurđe Crnojević” Jelena Đurović: Izložba sadrži više od 70 naslova, prvenstveno crnogorskih udžbenika, ali i školskih programa, nastavnih planova, izvještaja, zakona i pravilnika, kao i prosvjetne periodike – Izloženi bibliofilski rariteti: Bukvar iz Njegoševe štamparije (izdanje iz 1836. godine), Geografska čitanka za osnovne škole štampana 1871. u Beogradu, kao i Zemljopis (1894. na Cetinju)

galeriji „Ilija Šobajić” ra ove izložbe da prikaže bo- turno-prosvjetnim blagom potvrđuju Pravila za polaga- Uu Nikšiću nedavno je gatstvo i raznovrsnost izda- istorijske prošlosti u kom se nje učiteljskih ispita, Knjiga otvorena „Izložba starih cr- vačke produkcije našeg naj- nalazi više udžbenika starih za doškolovavanje iz 1907. nogorskih udžbenika”, koju ranijeg obrazovnog sistema. blizu dva vijeka. Tu su izlože- godine za sve one koji nije- su organizovali Nacionalna Izložba sadrži više od 70 na- ni bibliofilski rariteti: Bukvar su završili zakonom propisa- biblioteka Crne Gore „Đur- slova, prvenstveno crnogor- iz Njegoševe štamparije (iz- ne škole, a bili su preteden- đe Crnojević” i Centar za kul- skih udžbenika, ali i škol- danje iz 1836. godine), Geo- ti da se bave učiteljskim po- turu Nikšić u okviru Progra- skih programa, nastavnih grafska čitanka za osnovne slom. Pažnju je plijenila i pri- ma podrške razvoju kulture planova, izvještaja, zakona škole štampana 1871. u Beo- lično očuvana knjiga „Pravi- u Nikšiću. i pravilnika, kao i prosvjetne gradu, kao i Zemljopis (1894. la za ispit zrelosti” iz 1900. Otvarajući izložbu, di- periodike. na Cetinju). godine. rektorica CNB-e Jelena Đu- Brojni pośetioci bili su u Razvoj obrazovnovaspit- rović kazala je da je namje- prilici da se upoznaju sa kul- nog stepena tog vremena Bl. Koprivica ■■BOGATO NASLJEĐE: Sa otvaranja KULTURA Kapitalna knjiga prof. dr Radovana Radonjića „Socijalizam u Crnoj Gori” promovisana u Matici crnogorskoj u Podgorici CRNOGORCI PRIHVATILI SOCIJALIZAM ZBOG NJEGOVE HUM ANE IDEJE – Vlatko Simunović, književni kritičar i publicista: I u herojskoj i u socijalističkoj Crnoj Gori jednakost je činila osnovu identiteta zajednice. Birajući socijalizam, Crnogorci su izabrali svoja svojstva – Marko Špadijer, publicista i urednik izdavačke djelatnosti Matice: Radonjić je ostavio izvanrednu građu za istraživanje sukoba tradicije i modernosti. On u ovoj knjizi nije samo naučnik, već i aktivan sudionik opisanih događaja – Prof. dr Dušan Ičević: Ova knjiga je cjelovit prikaz čovjekovog traganja za srećnim društvom i uspješno sažima svo bogatstvo evropske i svjetske socijalističke misli – Prof. dr Radovan Radonjić: Pisanju ove knjige pristupio sam iz obzira prema državi u kojoj sam proveo najveći dio života i obaveze prema ideji za koju sam se borio

Matici crnogorskoj u Gore bila tek malo smanjena neuspješan, već zato što se UPodgorici promovisana u odnosu na period heroj- urušio na širem niovu i što je je knjiga prof. dr Radovana ske Crne Gore. I u herojskoj smetao pojedinim uskim in- Radonjića „Socijalizam u Cr- i u socijalističkoj Crnoj Go- teresima. U tom smislu, Ra- noj Gori”. Riječ je o jednom ri jednakost je činila osnovu dovan Radonjić je bespo- o novijih izdanja Matice, ka- identiteta zajednice. Biraju- štedni kritičar svega posto- pitalnoj analizi perioda ko- ći socijalizam, Crnogorci su jećeg – on ne okoliši, on, ka- ji je Crna Gora provela u so- izabrali svoja svojstva. Zato ko se kaže, ‘bije u sridu’. Ba- cijalističkom sistemu, analizi je ovđe socijalizam bio tako vi se činjenicama, nije ugod- uzoraka koji su doveli do nje- plodotvoran i dugovijek. Za- nik ni sebi ni vlasti. On uka- govog stvaranja i kraha, te o to ovđe, za razliku od Istoč- zuje na aktuelni problem ro- perspektivi današnje Crne ne Evrope, socijalizam nema vite državnosti. On svojim Gore kroz vizuru socijalistič- elemente tragizma. Mi u Cr- djelom pravi zadužbinu Cr- kog iskustva. O ovom obi- noj Gori danas sa finom śe- noj Gori.” mnom Radonjićevom dje- tom živimo sa śećanjem na lu govorili su: književni kriti- socijalizam.” Đe je danas Crna Gora čar i publicista Vlatko Simu- nović, publicista i urednik iz- Ogledalo jednog vremena Zahvalivši se Matici što je davačke djelatnosti Matice pokazala vjeru u autora i po- crnogorske Marko Špadijer, Simunović je naglasio da mogla njegov naučni podu- prof. dr Dušan Ičević i autor. je autor posebnu pažnju po- hvat, te uz zahvalnost pro- Voditelj je bio Ilija Despoto- svetio vremenu, oblicima i moterima knjige, prof. dr Ra- vić, koji je Radonjića nazvao učesnicima socijalizma u na- dovan Radonjić je priznao da „drugom političke teorije”. šoj zemlji. Prema njegovom PROTIV ZLOUPOTREBA ISTORIJE: Sa promocije je pisanju ovakve studije pri- Ocjenjujući da je crno- mišljenju, Radonjić je posta- ■■ stupio „iz obzira prema drža- gorsko izdavaštvo postalo vio brojna pitanja, a značaj jeno u paramparčad, ali ko- je obuhvatio sve njene as- „On piše o tome kako vi u kojoj sam proveo najve- bogatije za još jednu vrijed- njegovog postupka je u to- je omogućava da se ogleda- pekte”, naveo je on, dodaju- se Crna Gora ‘rvala’ sa tuđi- ći dio života i obaveze pre- nu studiju, Vlatko Simunović me što je on vidno ideološ- mo u njemu. Nijesmo se do- ći da je socijalizam bio ideja nom, ali i sama sa sobom. ma ideji za koju sam se bo- je izrazio uvjerenje da će ona ki rasterećen. voljno izmakli od tog perio- koja se nije ostvarila u prak- Radonjić neprekidno vodi rio, te duga prema onom di- umnogome doprinijeti one- Urednik izdanja Marko da istorije kako bismo valja- si, a da danas imamo ostva- dokazni postupak, što čita- jelu mog rada koji se parcijal- mogućavanju zloupotrebe Špadijer ukazao je na činjeni- no sagledali sve procese ko- reni liberalni kapitalizam ko- ocima omogućuje da pro- no bavio ovom temom i koji istorije. cu da Radovan Radonjić nije ji su tada vladali. Crna Gora jem fali vizija. suđuju sva otvorena pita- sam htio da na najbolji način „Ova knjiga nas ne uči napisao lament nad jednom je prihvatila socijalizam jer nja”, istakao je on. „Nauč- zaokružim.” zašto više nema socijalizma epohom, već ozbiljno djelo je on imao nadasve huma- Bespoštedni kritičar no je uputno da se socijali- „Želio sam, konačno, da u Crnoj Gori, već zašto ne- koje će mladima pomoći da nu osnovu koja je ovđe mo- svega postojećeg zam konstantno ispituje, bez odgovorim na pitanje: đe je 31 ma shvatanja da bez mora- formiraju vlastiti sud o ovom gla da se primi. Radonjić je obzira na njegovu sudbinu. Crna Gora danas u odnosu la i drugih zanemarenih vri- fenomenu. ostavio izvanrednu građu za Prof. dr Dušan Ičević opi- Ova knjiga je cjelovit prikaz na najveću ideju koju je čo- jednosti nije moguć napre- „Ova knjiga nije ni op- istraživanje sukoba tradicije i sao je „Socijalizam u Cr- čovjekovog traganja za sreć- vječanstvo imalo i zašto ta dak”, kazao je on. „Ideja ko- tužba nekadašnjeg siste- modernosti. On u ovoj knjizi noj Gori” kao sveobuhvatnu nim društvom i uspješno sa- ideja, još dok se nalazila u lektivne slobode temeljno je ma, već objektivna slika Cr- nije samo naučnik, već i akti- istoriju Crne Gore u razvoju, žima svo bogatstvo evrop- povoju, nije mimoišla ni na- određivala političku kulturu ne Gore od 1945. do 1989. van sudionik opisanih doga- a autora nazvao čovjekom ske i svjetske socijalističke šu zemlju”, zaključio je on. Crne Gore. Međutim, ona je godine. Ona je ogledalo jed- đaja. Hrabro se nosio sa tom oprobane naučne metodo- misli. Socijalizam u Crnoj Go- u periodu socijalističke Crne nog vremena – istina, razbi- problematikom i uspješno logije i velikog iskustva. ri nije propao zato što je bio N. N.

Esej AUTENTIČNO I DR AGOCJENO DOKUMENTARNO DJELO MART Nad knjigom Slobodana Slovinića: „ARS LIBRIS” (1999–2012), „Daily press”, Podgorica, 2013. 2015

BROJ Slobodanu Sloviniću prvi put odgovornošću istoričara umjetno- nost, bez koje nije moguće kompe- vi tekstovi ubjedljivi, dokumentar- 33 Osam pisao u predgovoru kata- sti. Čitajući „ARS LIBRIS” – knjigu o tentno kazivati mišljenje. ni, enciklopedijski pouzdani. loga njegove samostalne izložbe umjetnosti, impresivno se dojmi vi- u Titogradu 1986. godine, objav- sok nivo obrazovanja, kulture i elo- Perfektno poznavanje likovnih Slikar kultnog stvaralačkog ljenom i u „Pobjedi”, koji završa- kventnosti njenog autora. Nije jed- tehnika opusa va: „Slikarstvo Slobodana Slovini- nostavno izuzetno uspješno uklju- ća je u punom usponu, sa ostvare- čiti se u tokove nevjerovatne, izne- Posebno treba istaći Slovinićevo U nedavnom razgovoru sa Slo- nim vrhunskim dometom. U pro- nađujuće, provokativne, hazarder- perfektno poznavanje likovnih teh- vinićem upitno smo razmijenili mi- teklih dvadeset i pet godina izgra- ske, hiperapstraktne likovne scene nika i tehnologija slikarstva, što mu sli o svrsishodnosti, polodotvorno- dio je svoju umjetničku individual- kakva je upravo još u toku i pri tom je omogućilo analizu umjetničkih sti, opravdanosti, o uticaju intenziv- nost, prepoznatiljivu i značajnu, ne zadržati nivo kritičarskog iskaza i djela, ne samo na osnovu vizuelnih nog bavljenja likovnom kritikom na samo u okviru crnogorske, već i ju- još ispoljiti svoj prepoznatljiv per- imperesija i optičkih markiranosti, sopstveni neposredni slikarski rad. goslovenske umjetnosti. Ova pre- ceptivni prilaz, uvid i izraz. već i objašnjavanje procesa nasta- Objavljivati deceniju i po, skoro re- zentacija je još jedan prilog afirma- janja djela. Posljednjih decenija u dovno, sedmično kritiku ili esej, zna- ski, prije svega, o akterima perioda ciji umjetnika kojega naša likovna Veoma ozbiljan i odgovoran likovnoj umjetnosti neslućeno se či uskratiti, oduzeti sebi od drago- razvoja crnogorske likovne umjet- umjetnost može reprezentativno pristup pisanju ravzvilo upražnjavanje inovativnih cjenog vremena posvećenog svojoj nosti 20. vijeka, od početka do da- da tretira.” ali i često začuđujućih, nelogičnih osnovnoj preokupaciji. U Sloviniće- nas, bogatog raznovrsnošću izraza, Sada je povod da se o Slovini- Ovi, sada objedinjeni teksto- neumjetničkih materijala, čak i go- vom primjeru došlo je do harmo- burnog po dinamici, diskutabilnog ću govori kao o likovnom kritiča- vi, bezmalo svi su mi poznati još iz tovih stvari i predmeta, s pretenzi- ničnog sklada i uzajamnog dejstva kad-kad, po djejstvu; o periodu ka- ru i esejisti. Pojavivši se prije dece- vremena njihovog objavljivanja. Ni- jama stvaranja umjetničkog dje- visokih obrazovnih i intelektualnih da Fakultet likovnih umjetnosti na niju i po na stranicama „Vijesti”, on jesam ih pratio samo iz profesional- la. Slovinić sigurno i lako diferenci- svojstava njegove kompleksne lič- Cetinju završavaju i uključuju se u ostvaruje novu stvaralačku dimen- ne radoznalosti, već i stoga što sam ra viđeno – iskrenost i posvećenost nosti. Samo slikar kultnog stvaralač- umjetnički život brojni slikari, vaja- ziju svoje ličnosti, koja se po opse- u Sloviniću zapažao i prepoznavao, od zabluda. Analitički vidi likovno kog opusa, visokih znanstvenih ka- ri i grafičari, novi članovi ULUCG-a, gu, kvalitetu, doživljaju, svestra- još na samom početku, od prvog djelo i ispod njegove površine, što paciteta mogao se upustiti u spisa- kojih sada ima skoro pet stotina; o nom sagledavanju ostvarenja, od- objavljenog napisa krajem 1999. je osobina iznimnih likovnih kriti- teljsku kritičarsku avanturu. U stvari, periodu kada izdavačka djelatnost govornošću, studioznošću, najzad godine, pa do posljednjih, publiko- čara, kojom se bitno razlikuje, ko- Slovinićeva kritičarsko-esejistička ri- u oblasti crnogorske likovne um- uticaju, može s uvjerenjem ozna- vanih poslije objavljivanja knjige, jom je prepoznatljiv. Impozantan ječ i slikarski iskaz su jedna energet- jetnosti cvjeta: objavljeno je preko čiti kao izuzetno značajna; još vi- veoma ozbiljan i odgovoran pri- je obim objavljenih napisa, blizu se- ska snaga međusobno podsticajna, deset autorskih knjiga, skoro 20 obi- še, jer tretira kulminantnu fazu no- stup pisanju. Iskazujem sada uvje- dam stotina, od kojih je samo 320 kohezivna. Ona potvrđuje da se ve- mnih, luksuznih monografija, mno- ve etape u razvoju crnogorske li- renje da je dinamizam, velika plod- u knjizi. Pisao je Slovinić, ne samo liko umjetničko djelo gradi, ne sa- go kvalitetnih publikacija i kataloga. kovne umjetnosti začete prije dvije nost, unutrašnja eksplozivnost, spi- o izložbama, nego i o temama nje- mo talentom i intenzivnim radom, Izvjesno je da je ova knjiga, na i po decenije otvaranjem Fakulteta sateljska eruptivnost uslijedila na- mu takođe profesionalno bliskim, iz već da je u njega utkana i misao i skoro 700 strana, uz do sada objav- likovnih umjetnosti na Cetinju. Vr- kon veoma dugog prethodnog pe- oblasti arhitekture: sakralnim zda- izuzetni intelekt, iskustvo i znanje, ljene Olge Perović, Mladena Lompa- lo dinamična raznovrsna, intrigan- rioda u kojemu je vršena akumula- njima, urbanističkim cjelinama, kao što se manifestuje mnogostrukim ra, Ljiljane Zeković, Milana Marovića, tna, burna, recentna izlagačka zbilja cija saznanja o umjetnosti i umjet- i sadržajima iz primijenjene umjet- specifičnim i autentičnim vidovima. Ognjena Radulovića i dr. autentično koja ište i nudi kritičarima nove iza- ninama u našoj zemlji, Evropi i svi- nosti. I ovaj dio njegovih intereso- Pretpostavljam, s puno uvjerenja, i dragocjeno dokumentarno djelo zove, zahtjeve i dodatnu odgovor- jetu uopšte. Tako je knjiga „ARA LI- vanja karakteriše: visoka profesio- da je slikarstvo Slovinića ovakvim koje revnosno, obimno, autoritativ- nost i posvećenost, našla je i u Slo- BRIS” logičan slijed afirmacije izu- nalnost, bogatstvo adekvatne ter- odnosom i sadjejstvom sa njego- no, u cjelosti pokriva vrijeme koje viniću veoma ozbiljnog, savjesnog zetnih sposobnosti i stvaralačkih minologije, personalna percepcija i vim pisanim iskazom dobijalo. Da- tretira. Ono jeste i ostaje dio istorije i nadasve kompetentnog tumača kapaciteta njenog autora. Ona do- istorijske činjenice. Kao autor broj- kako, samo knjiga „ARS LIBRIS” sta- crnogorske likovne umjetnosti. Biće i hroničara. Uvažavao je odgovor- datno potvrđuje umjetničku, teo- nih projekata iz ovih oblasti mogao meno govori o markantnom forma- izvorna i nezaobilazna sadašnjim i nost pisane riječi slikara kao likov- retsku i opšteobrazovnu, izvjesno je suvereno s kompetentnošću i au- tu stvaralačke ličnosti njenog auto- budućim kritičarima i istraživačima. nog kritičara, smatrajući je bliskom bogatu predspremu i informisa- toritativno da piše. Zato su njego- ra. Govori i dokumentarno i akribij- Nikola Vujošević KULTURA U organizaciji Ogranka Matice crnogorske u danilovgradskom Centru za kulturu održana promocija knjige „Knjaz Danilo: Politički spisi” priređivača prof. dr Živka Andrijaševića VLADAR CRNOGORSKE IDEJE – Dr Dragutin Papović: Naučni rad profesora Andrijaševića od početka je obilježen novim pristupom u istoriografiji. Taj pristup bazira se na: intenzivnom proučavanju arhivske građe i literature, bavljenju velikim, značajnim i istovremeno kontroverznim temama i modernom iskazu u pisanju istorijskih djela – Mr Ivan Jovović: Ovu knjigu, prije svega, treba posmatrati kao naučnu verifikaciju državotvorne misli i pregnuća crnogorskog knjaza. Istovremeno, ona je izazov plemenskom partikularizmu, koji i danas postoji, naravno, u različitim formama, u čijim osnovama se nalazi nekritički, romantičarski, a počesto i fabrikovani pristup u poimanju vlastite istorije – Prof. dr Živko Andrijašević: Tragajući za korijenima animoziteta prema knjazu Danilu, došao sam do uvjerenja da se time prvenstveno želi iskazati negativan stav prema političkoj ideji koju on personifikuje. A to je – crnogorska ideja ■■PROMIŠLJANJE NA OSNOVU ČINJENICA: Sa promocije

granak Matice crno- vog naučnog rada. To je čla- vić je postigao da njegovo tice crnogorske u domaćoj žaj. Preko prezentirane do- la promociju baš u gradu ko- Ogorske u Danilovgra- nak ‘Vladika Danilo Petrović naučno istraživanje ne bu- stručnoj i široj javnosti naj- kumentarne građe dolazi- ji nosi Danilovo ime, prof. dr du i tamošnji Centar za kul- Njegoš – Izbor novog puta’, de samo prepisivanje činje- bolje ogleda preko izdavač- mo do zaključka da je riječ Živko Andrijašević je podśe- turu organizovali su promo- objavljen u ‘Istorijskim zapi- nica iz arhivskih dokumena- ke produkcije, što zasigur- o vladaru snažnog karakte- tio da je ujedno riječ o obla- ciju knjige „Knjaz Danilo: Po- sima’ 1995. godine. Od tada ta, već istorijsko promišlja- no predstavlja i knjiga po- ra i intelekta, koji se direktno sti „đe odavno postoji ani- litički spisi”, objavljenu u iz- se profesor Andrijašević in- nje na osnovu tih činjenica, litičkih spisa jedne od naj- hvatao u koštac sa naslije- mozitet prema ovoj ličnosti”. danju Matice crnogorske, či- tenzivno bavi istorijom Cr- ukazivanje na fenomene, značajnijih ličnosti crnogor- đenim unutrašnjim proble- „Obično vjerujemo da ji je priređivač prof. dr Živko ne Gore. Do danas je objavio procese i osobenosti crno- ske istorije – knjaza Danila mima, te istovremeno razu- što vrijeme duže ide naš M. Andrijašević. Pored An- više od 150 naučnih radova: gorske istorije i njenih naj- Petrovića Njegoša. mijevao diplomatske princi- sud o jednoj ličnosti po- drijaševića, koje je ujedno i monografija, članaka, zborni- značajnijih aktera”, istakao „Ovu knjigu, prije svega, pe velikih sila u međunarod- staje objektivniji. U sluča- autor uvodne studije, o knji- ka dokumenata i priloga”, ka- je on, dodajući: „Iako je od treba posmatrati kao nauč- nim odnosima.” ju knjaza Danila to baš i ni- zi su govorili dr Dragutin Pa- zao je on. početka nastojao da afirmi- nu verifikaciju državotvor- Jovović je naglasio da je je tako. Negativni sud o nje- pović i mr Ivan Jovović. še crnogorsku istoriju, nije je ne misli i pregnuća crnogor- priređivač ove knjige nasta- mu koji postoji i danas uko- Osvrćući se na novo iz- Kritička zapažanja idealizovao. Smatrao je da je skog knjaza. Istovremeno, vio da unapređuje crnogor- rijenjen je i prisutan u svi- danje prof. dr Živka Andrija- i afirmativni zaključci ta istorija toliko velika i zna- ona je izazov plemenskom sku istorijsku misao. jesti većinskog dijela cr- ševića, dr Dragutin Papović čajna da joj nijesu potrebne partikularizmu, koji i danas „Konkretno, u predgo- nogorskog društva, većin- je istakao da se njegov izla- Papović je ukazao da nacionalne mitomanije. Po- postoji, naravno, u različi- voru knjige izvršena je re- skog dijela tradicionalne zak poklapa sa dva jubileja kao najkraći opis Andrijaše- svećeno je proučavao pe- tim formama, u čijim osno- kognacija dosadašnjih sa- Crne Gore. Tragajući za ko- u radu ovog istaknutog isto- vićevog dvodecenijskog ra- riod vladavine dinastije Pe- vama se nalazi nekritički, ro- znanja o periodu vladavi- rijenima tog animoziteta, ričara. da može poslužiti sintagma trović-Njegoš i o toj dinasti- mantičarski, a počesto i fa- ne knjaza Danila i, konačno, došao sam do uvjerenja da „Objavljivanje knjige iz njegovog prvog naučnog ji izrekao brojne afirmativne brikovan pristup u poima- na jednom mjestu našla se se time prema knjazu Dani- 2013. godine poklopilo se sa članka – „izbor novog puta”. zaključke, ali je iznio i kraj- nju vlastite istorije”, kazao sva relavantna politička ko- lu prvenstveno želi iskaza- dvadesetogodišnjicom nje- „Naučni rad profesora nje kritička zapažanja o to- je on. „Iako je knjiga prven- respondencija crnogorskog ti negativan stav prema po- govog nastavnog rada. Pro- Andrijaševića od početka je me periodu, o vladarima iz stveno namijenjena nauč- knjaza, čime je otvorena litičkoj ideji koju on perso- fesor Andrijašević je 1993. obilježen novim pristupom dinastije kao i o državi koju noj javnosti, profesor Andri- perspektiva za dalja inter- nifikuje. A to je – crnogor- godine počeo da radi na Filo- u istoriografiji. Taj pristup su stvorili.” ješević je odabirom politič- disciplinarna istraživanja”, ska ideja. On je svim svojim 32 zofskom fakultetu, i od tada bazira se na: intenzivnom kih spisa i sintezom društve- zaključio je on. političkim i državničkim bi- je biran u akademska zvanja proučavanju arhivske gra- Doprinos unapređenju nih zbivanja datih u predgo- ćem bio vladar crnogorske na Univerzitetu, od asistenta đe i literature, bavljenju ve- crnogorske istorijske voru predočio prośečno in- Političko i državničko ideje. To je učinilo da ga da- do, uskoro, redovnog profe- likim, značajnim i istovreme- misli formisanom čitaocu kako je biće nas mrze, a posredno, to ga sora. Ova promocija poklapa no kontroverznim temama i Crna Gora za nepunu dece- je i koštalo života”, naglasio se i sa dvadesetogodišnjicom modernom iskazu u pisanju Mr Ivan Jovović je oci- niju Danilove vladavine do- Izrazivši zadovoljstvo što je on. od objavljivanja njegovog pr- istorijskih djela. Andrijaše- jenio da se djelatnost Ma- živjela sveukupni preobra- je Matica crnogorska inicira- N. N.

U galeriji Porto Montenegra u Tivtu otvorena izložba učenika iz četiri crnogorske srednje škole pod nazivom „Lubarda kao inspiracija”

MART PRVA NAGR ADA MARIJI MARKOVIĆ 2015 – Đina Lazar, predśednica Fondacije „Petar Lubarda”: Lubardi je bilo važno da čuje mišljenje đece BROJ o njegovom radu i hvala vam, mladi umjetnici, što ste podarili svoje radove ovoj fondaciji 33 – Ljiljana Zeković, istoričarka umjetnosti: Gledali smo da radovi budu kreativni, ali i da imaju nešto novo unijeto u Lubardino slikarstvo – Marija Marković: Presrećna sam zbog nagrade, jer je nijesam očekivala, a u izložbi učestvujem drugi put

ikovna izložba učenika da” i uz podršku kompanije Prva nagrada izložbe pri- je treću dobila Ve- Lčetiri crnogorske sred- „Adriatic Marinas”. Riječ je pala je Mariji Marković, uče- sna Petović iz SMŠ nje škole pod nazivom „Lu- o svojevrsnom omažu veli- nici Srednje likovne škole „Mladost” iz Tivta barda kao inspiracija” sve- kom slikaru u kojem su uče- „Petar Lubarda” sa Cetinja, za rad „Igra konja”. KREATORI VLASTITE STVARNOSTI: Marija Marković čano je otvorena u okviru stvovali učenici SMŠ „Mla- za rad „Da se prestrojim u ■■ Zbirke pomorskog nasljeđa dost” iz Tivta, SMŠ „Ivan Go- tvoje jato”. Druga nagrada Kreativna sloboda Predśednica Fondaci- je primjetna razlika u pristu- u galeriji Porto Montenegra ran Kovačić” iz Herceg No- otišla je u ruke Ivane Vuja- je „Petar Lubarda” Đina La- pu temi, mada je najviše slo- u Tivtu. Izložba je realizova- vog, SLŠ „Petar Lubarda” sa čić iz hercegnovske Srednje Dobitnica prve nagrade zar ukazala je na potrebu da bode u radovima učenika Li- na na inicijativu i u organiza- Cetinja i nikšićke Gimnazije mješovite škole „Ivan Goran Marija Marković nije krila za- se očuva śećanje na slikara kovne škole sa Cetinja. ciji Fondacije „Petar Lubar- „Stojan Cerović”. Kovačić” za „Sanjarenje”, dok dovoljstvo zbog vrijednog svjetskog renomea, a mladi „Druga đeca fokusira- priznanja. upoznaju sa likom i djelom la su se na djelo Lubarde. „Presrećna sam zbog čovjeka „koji je posvetio ži- Tu ima toliko dobrih radova nagra­de, jer je nijesam oče- vot tragajući za pravdom i da čovjek može biti veoma kivala, a u izložbi učestvu- mirom na ovoj planeti”. zadovoljan, jer je to likovna jem drugi put. Mislim da „Lubarda nije imao svo- budućnost Crne Gore. Vrlo smo svi kreatori svoje stvar- je đece i kad bi vas vidio da- je teško odvajati radove, ali nosti. Kad mi je saopštena nas bio bi srećan zbog omla- odlučivale su nijanse. Gleda- tema, prvo što mi je palo na dine koja se družila s njim li smo da oni budu kreativ- pamet bila je indijanska pri- par mjeseci i nastojala da na ni, ali i da imaju nešto novo ča o dva vuka koji predstav- svoj način uđe u njegove mi- unijeto u Lubardino slikar- ljaju borbu u svakom od nas. sli i duh, kao što je on ušao stvo”, rekla je ona i doda- Jedan je zao, drugi je loš, i na u njihovu svijest. Zamišljam la, ističući ulogu Fondacije: kraju će pobijediti onaj ko- kako bi se nasmijao blagim „Crna Gora je jedna kultur- jeg hranim”, istakla je ona. osmijehom i pomilovao vas na adresa i ako postoji jed- U saopštenju organiza- po ramenu. Uvijek mu je bilo na institucija koja će sve to tora izložbe navodi se da su važno da čuje mišljenje đe- da okuplja, to je onda nešto učenici u skladu sa savreme- ce o njegovom radu i hvala najpozitivnije što može da nom likovnom praksom po- vam, mladi umjetnici, što ste se dešava.” kazali kreativnu slobodu ko- podarili svoje radove ovoj Prije otvaranja izložbe, risteći razne materijale i mo- fondaciji”, kazala je ona. predstavnici Fondacije i Ško- gućnosti savremenih medi- le „Ivan Goran Kovačić” po- ja: fotografije, dizajna, kon- Likovna budućnost ložili su cvijeće na spomen ceptualne umjetnosti, ali su Crne Gore bisti Petra Lubarde u Herceg i ostali vjerni crtežu i slici na Novom. kojoj je Lubardin svijet sim- Istoričarka umjetnosti Lji- ■■OTKRIVANJE LUBARDINOG DUHA: Sa otvaranja izložbe bola. ljana Zeković ocijenila je da N. N. KULTURA NAŠ GOST: Dr Aleksandar Čilikov, istoričar umjetnosti, vanredni profesor na Fakultetu likovnih umjetnosti na Cetinju, dobitnik Trinaestojulske nagrade CRNOGORSK A UMJETNIČK A KULTUR A ČESTO SE TRETIR A ISKLJUČIVO K AO SEGMENT NEKIH DRUGIH SREDINA U tranzicionim procesima kultura kao da se tretira poput neke kolateralne štete, ali podśećam da su u njima najbolje prošle zemlje koje su izdvajale najveći procenat za potrebe kulture. Ja sam ubijeđen da u državi sa nedovoljno razvijenom kulturom ne može biti značajnog ekonomskog napretka – ta dva elementa moraju da se prate i razvijaju istim BIOGR AFIJA intenzitetom

brojnim projektima. Veliku pomoć imao sam i od strane Crnogorske akademije nauka i umjetnosti koja je finansirala dvogodišnje terenske radove u organizaciji akademika mr CETINJE I CRNA GOR A Anke Burić, koja je i urednik NAJVAŽNIJI DIO IDENTITETA izdanja. Zahvalan sam odgo- vornim ljudima u CANU ko- ji su shvatili da monografija PROSVJETNI RAD: Od đetinjstva živite u crnogorskoj pri- mora imati kvalitetan grafič- jestonici – Cetinju. Kako je na Vas uticalo odrastanje i sta- ki dizajn, visokokvalitetnu fo- savanje u ambijentu bogatom spomenicima kulture iz ra- tografiju i najbolju štampu – znih epoha? sve navedeno maksimalno je ispoštovano uz moj zahtjev ČILIKOV: Cetinje i, naravno, Crna Gora najvažniji su za paralelnim tekstom na en- dio mog indetiteta. Iako sam imao više prilika da radim gleskom jeziku. mnogo bolje plaćene poslove u inostranstvu nikada mi nije padalo na pamet da ih prihvatim. Pored cetinjskog PROSVJETNI RAD: Angažo- ambijenta, na moj životni profesionalni put veoma je uti- vani ste kao predavač na ne- cala i uža i šira porodica u kojoj ima puno istoričara um- koliko univerzitetskih jedinica jetnosti i likovnih umjetnika tako da sam od đetinjstva – od Fakulteta likovnih, pre- bio predisponiran za neku od umjetničkih djelatnosti. ko Fakulteta dramskih umjet- nosti, do akademija likovnih umjetnosti u Trebinju i Kosov- cilj imaju unapređenje kulture i bolje prošle zemlje koje su iz- skoj Mitrovici. Šta za Vas pred- očuvanje kulturne baštine, kao dvajale najveći procenat za ŽIVOT POSVEĆEN AFIRMACIJI CRNOGORSKOG KULTURNOG BLAGA: Dr Aleksandar Čilikov stavlja rad sa studentima i ko- što su: Umjetnički savjet Na- potrebe kulture. Ja sam ubi- ■■ jih se sve načela pridržavate u rodnog muzeja Crne Gore, Na- jeđen da u državi sa nedo- tom procesu? učni savjet Nacionalnih par- voljno razvijenom kulturom Dr Aleksandar Čilikov rođen je 1950. godine u Beogradu. Kao sin ruskog emigranta i kova Crne Gore, Savjet grado- ne može biti značajnog eko- Cetinjanke, u najranijem đetinjstvu dolazi u Cetinje i tu ostaje čitav život. Diplomirao je ČILIKOV: Radi se o izuzet- načelnika Prijestonice Cetinje i nomskog napretka – ta dva 1977. godine na Filozofskom fakultetu u Beogradu – grupa za istoriju umjetnosti – sa te- no kompleksnom poslu – drugi. Koji su, po Vašem mišlje- elementa moraju da se pra- mom „Ikonostas Manastira Morače”, a na istoj univerzitetskoj jedinici magistrirao deset pogotovo kada je riječ o pe- nju, načini da se poboljša sta- te i razviju istim intenzitetom. 33 godina kasnije. Tema njegovog magistarskog rada bila je „Manastir Podlastva”. Doktori- dagoškom radu na umjetnič- nje naših kulturnih dobara? rao je 2008. godine. Zaposlen je kao vanredni profesor na Fakultetu likovnih umjetnosti kim visokim školama. S obzi- PROSVJETNI RAD: Nedav- na Cetinju, a predaje na još nekoliko fakulteta i umjetničkih akademija u zemlji i regionu. rom na to da predajem teo- ČILIKOV: Pored naučnog i no ste ukazali na djelimičan Autor je brojnih elaborata, tekstova i knjiga na temu kulturne baštine Crne Gore, kao i te- rijske predmete, rad na fa- pedagoškog rada stižem ne- zaborav koji obavija četiri cr- orije i istorije umjetnosti. Čilikov se, pored toga, ističe i kao organizator i voditelj arheo- kultetima zahtijeva stalno kako da se bavim i nizom dru- nogorske dinastije, u prvom liških iskopavanja, odnosno učesnik brojnih simpozijuma i tribina u Crnoj Gori i inostran- usavršavanje, maksimalnu gih poslova – od pisanja TV redu Balšiće. Šta treba učini- stvu. U okviru rada na prezentaciji crnogorske umjetničke kulture, pored niza obavljenih koncentraciju i ozbiljnu pri- scenarija, do rada u raznim ti da bi se tu stanje promijeni- arhivskih i terenskih istraživanja publikovanih u stručnoj i dnevnoj štampi, uradio je i više premu za nastavu. Ono što stručnim tijelima, predśeda- lo i koji su to glavni problemi s od dvadeset scenarija za dokumentarne i TV filmove. Visoka profesionalnost i postignuti ovaj naporan posao poseb- vanjem Društvom istoričara kojima se suočava crnogorska rezultati u oblasti zaštite spomenika kulture obezbijedili su Čilikovu najveće zvanje – sa- no olakšava jeste izuzetan umjetnosti i Fondacijom „Gu- kultura uopšte? vjetnik konzervator i istraživač savjetnik. Obavljao je i obavlja niz društvenih angažma- talenat i posvećenost većine vernaduri Radonjići” – na ža- na: član Umjetničkog Savjeta Narodnog muzeja Crne Gore, član Naučnog Savjeta Nacio- studenata u malim klasama lost, nijesam zasnovao poro- ČILIKOV: U toku rada sa nalnih parkova Crne Gore, član Savjeta gradonačelnika Prijestonice Cetinje, predśednik sa kojima je moguće raditi i dicu pa tako imam nešto vi- studentima bio sam frapi- Društva istoričara umjetnosti Crne Gore, predśednik Fondacije „Guvernaduri Radonjići”, pojedinačno. Ono što mom še slobodnog vremena za na- ran neznanjem o mnogim član brojnih stručnih komisija Ministarstva kulture, selektor Hercegnoskog i Cetinjskog pedagoškom radu najviše brojane aktivnosti. Priča o ra- važnim informacijama ve- MART salona, član Savjeta Galerije crnogorske umjetnosti „Miodrag Dado Đurić” itd. nedostaje jeste niz stručnih znim strategijama u vezi kul- zanim za crnogorsku istori- 2015

ekskurzija u zemlji i inostran- turno-istorijske baštine po- ju i umjetnost. Prije nekoli- BROJ stvu gdje bi se umjetničke staje na izvjestan način bizar- ko godina naišao sam na ra- edan od trojice laureata Crne Gore čiji značaj daleko literature, i iz moje lične arhi- pojave i kreacije komentari- na – samo gomilamo admini- zumijevanje organa Univer- 33 JTrinaestojulske nagrade prevazilazi domicilne okvire. ve stvarane decenijama to- sale uživo. Škole na kojima strativne akte (naravno, i oni ziteta Crne Gore koji je odo- za prošlu godinu jeste ista- kom obilaska brojnih lokaci- radim nemaju sredstava za su važni), no u cilju njenog brio uvođenje predmeta pod knuti istoričar umjetnosti dr PROSVJETNI RAD: Nagra- ja u skadarskom regionu. Po- finansiranje ovog izuzetno očuvanja najvažnije je finan- imenom Istorija umjetnosti Aleksandar Čilikov. On je to du ste zavrijedili monografi- seban problem predstavljalo važnog segmenta nastave. siranje projekata, a to je na Crne Gore u aktivnu nasta- prestižno priznanje zavrije- jom „Crkve i manastiri basena je fotografsko snimanje ko- nedopustivo niskom nivou. vu. Interesovanje studenata dio kapitalnom monografi- Skadarskog jezera”. Šta Vas je je je trajalo nekoliko godina, PROSVJETNI RAD: Pored U tranzicionim procesima za ovaj predmet prevazišlo jom „Crkve i manastiri base- navelo da kao predmet svog urađeno majstorskom rukom pedagoškog rada, u Vašoj bo- kultura kao da se tretira po- je sva moja očekivanja. Kako na Skadarskog jezera”. Tim istraživanja odaberete baš mr Lazara Pejovića, mog naj- gatoj biografiji su i angažma- put neke kolateralne štete, ali se često krećem po raznim povodom, sa gospodinom ovaj region? bližeg saradnika i kolege na ni u brojnim savjetima koji za podśećam da su u njima naj- djelovima Crne Gore, naila- Čilikovim razgovarali smo zim na slično stanje i kod ve- o brojnim temama – od na- ČILIKOV: Skadarski regi- ćine crnogorskih stanovnika. građene studije, preko anga- on predstavlja prostor đe se Crna Gora ima kadra koji bi žmana na zaštiti i promociji vjekovima odvijala hetero- ovo otužno stanje promije- kulturne baštine Crne Gore, gena umjetnička kultura u nio, no ponovo se vraćamo do naučno-istraživačkih pla- izuzetnom prirodnom ambi- na pitanje finansiranja koje nova u budućnosti. jentu, neobično značajan za je više nego bijedno. sve periode crnogorske isto- PROSVJETNI RAD: Protekle rije, počevši od Vojislavljevi- PROSVJETNI RAD: Šta je godine ste, uz Gojka Kastrato- ća, preko Nemanjića, pa do naredno u planu kada je riječ vića i Nika Martinovića, dobili Balšića, Crnojevića i Petro- o vašoj naučno-istraživačkoj Trinaestojulsku nagradu, naj- vića. Dobrim dijelom je nei- djelatnosti? značajnije državno priznanje. stražen i monografija posve- Šta za Vas predstavlja ova na- ćena sakralnoj kulturnoj ba- ČILIKOV: Godinama ra- grada, kao i datum po kojem štini, zasnovana na raspo- dim na projektu koji bi tre- ona nosi ime? loživim izvorima i personal- balo da bude najvažniji ka- nim istraživanjima, predstav- da je u pitanju moj profesio- ČILIKOV: Dobiti najveće lja inicijalan korak ka nekim nalni rad. Riječ je o obimnoj priznanje u domovini đe ste budućim kompleksnim istra- monografiji „Istorija umjet- gotovo četiri decenije profe- živanjima – arheološkim, ar- nosti Crne Gore – od praisto- sionalnog rada posvetili pro- hivskim, etnološkim, istorij- rije do početka XX vijeka”. učavanju njene umjetničke sko-umjetničkim… Nadam se da će za nekih go- kulture predstavlja najveću dinu, dvije ovaj projekat bi- životnu satisfakciju. Posebno PROSVJETNI RAD: Kako je ti realizovan. U pitanju je pu- me raduje što sam nagradu teklo istraživanje i prikuplja- blikacija tipa opštih istorija dobio u tako uglednom druš- nje materijala za monografi- umjetnosti – krajnje je vrije- tvu sa gospodom Kastratovi- ju? Sa kakvim ste se sve pro- me da Crna Gora prezentira ćem i Martinovićem, a to je blemima susretali i koja su to svoju izvanrednu umjetnič- istovremeno i priznanje svim iskustva sa terena na Vas osta- ku kulturu u svim bitnim ele- crnogorskim istoričarima um- vila najviše utiska? mentima, koja se često treti- jetnosti. 13. jul je jedan od ra isključivo kao segment ne- najznačajnijih događaja u mi- ČILIKOV: Niz podataka po- kih drugih sredina. lenijumskoj istoriji državnosti tiču, pored postojeće stručne ■■NAGRAĐENI TROJAC: Čilikov sa Kastratovićem i Martinovićem N. N. IN MEMORIAM JOVICA DR AŠKOVIĆ TATJANA BULATOVIĆ

U martu prošle godine prestalo je da kuca toplo i pleme- Tatjana Bulatović, rođena Cvetković, preminula je iznena- nito srce Jovice Draškovića, profesora i dugogodišnjeg direk- da prije nekoliko mjeseci u Bijelom Polju u 46. godini. tora OŠ „Aleksa Đilas Bećo”, Mojkovac. Tatjana-Tanja rođena je u Vranju 1967. godine. Tu je zavr- Jovica je rođen 1948. godine u Oštroj Stijeni, opština Pri- šila osnovnu i srednju školu, a zvanje profesora stekla je na jepolje, Republika Srbija. Fakultetu za fizičku kulturu u Nišu. Prvi radni dani bili su joj u Rijetki su prosvjetni radnici koji su, kao Jovica Drašković, Mješovitoj školi u Bijelom Polju. U OŠ „Vladislav Sl. Ribnikar” ostavili toliko dubok trag u vaspitno-obrazovnoj istoriji Crne u Rasovu počela je da radi kao učiteljica u Područnom odje- Gore. Završivši učiteljsku školu u Prijepolju, on je poput na- ljenju Zminac, da bi zatim prešla u matičnu školu i radila kao ših velikih prosvjetitelja došao u mojkovački kraj sa željom profesor fizičkog vaspitanja. da nastavi opismenjavanje mojkovačkih mališana. Želja za neprestanim sticanjem znanja i Prerana smrt je prekinula entuzijazam, upornost i odgovornost koje su krasile ovog dobrog profesionalnim usavršavanjem nikada ga nije napuštala tako da je nastavio svoje obrazov- pedagoga. Učenici će je pamtiti kao blagu, pažljivu, korektni i iznad svega skromnu i izuzetnu no usavršavanje i diplomirao na Učiteljskom fakultetu čime je stekao zvanje profesor razred- radnu učiteljicu i profesoricu fizičkog vaspitanja. ne nastave. Tačna, odgovorna i istrajna Tanja je sa puno ljubavi vodila sekciju plesa i folklora u školi, Prosvetiteljsku misiju obavljao je sve do 2001. godine kada je imenovan za direktora OŠ a polaznici su imali običaj da kažu „kada bi ona šćela da se naljuti i zagalami, ja bih više vjež- „Aleksa Đilas Bećo”. Na toj funkciji bio je sve dok nije nastupila teška bolest i omela ga u obav- bao”. Sve učenike je doživljavala i pratila na isti način i neprestano ponavljala kako su „to sa- ljanju iste. mo mališani, ali sa osobinama dobrih ljudi”. Vrsni pedagog, uzorni predavač, stručan, tačan i doslijedan, široke lične kulture sjedinjene Poštovanje kolega, roditelja i učenika zasluživala je skromnošću, blagošću i upornim ra- s plemenitošću, osobine su koje su krasile profesora Draškovića. dom. Obrazovanje i vaspitanje su izgubili dobrog radnika, a porodica divnu majku i suprugu. Iako nas je rano napustio, svoju visoku mjeru prema životu i intelektualnom poslu ispu- Radisav Radović nio je pošteno, zasluživši dugo trajanje u istoriji pedagoškog rada mojkovačkog kraja i škol- stva uopšte. Za sve nas koji smo ga poznavali ostaće najbolji svjedok da su odmjerenost i ute- meljena sigurnost put do kvaliteta i cilja. I životom i radom služio je na ponos porodici, ško- li, prijateljima i sredini. mr Veselin Bulatović DR AGOJLA POPOVIĆ

Prije dvije godine preminula je Dragojla Popović, penzio- nisana profesorica ruskog jezika. SVETOZAR JOVANOV Rođena je u Podborovu kod Pljevalja 1945. godine. Osnov- nu školu završila je u Vrulji, gimnaziju u Pljevljima, a Pedagoš- ku akademiju i Filozofski fakultet u Nikšiću. BOJANIĆ Radni vijek počela je u Osnovnoj školi u Ravnoj Rijeci kod Bijelog Polja, đe je radila jednu godinu. Zatim prelazi u Osnov- U Podgorici je 4. marta ove godine preminuo istaknuti i nu školu „Milan Vukotić” u Golubovcima. Tu je ostala do odla- uzorni prosvjetni radnik, profesor i direktor Svetozar Jova- ska u penziju 2010. godine. nov Bojanić. Na vijest o njenoj smrti veliki broj njenih bivših učenika Rođen je u Briđima kod Podgorice 1947. godine u broj- požurio je da se pokloni svojoj dragoj nastavnici u znak za- noj porodici. hvalnosti za njen nesebični i visokokvalitetni rad, tokom čita- Završio je Ekonomsku školu i Ekonomski fakultet u Podgo- vog radnog vijeka. Zahvaljujući svojoj upornosti, pedagoškoj taktičnosti i psihološkoj pronic- rici. Čitav radni vijek proveo je u prosvjeti. ljivosti u nastavi je postizala natprośečne rezultate, pa je za svoj rad pohvaljivana i predlaga- Pune četiri decenije je savjesno, posvećeno i profesional- na za pedagoškog savjetnika, a njeni učenici osvajali su prva mjesta na opštinskim i republič- no prenosio svoje ogromno znanje na brojne generacije uče- kim takmičenjima. U školi je vodila literarnu i dramsku sekciju. nika. Na školu je gledao kao na svoju kuću, kao njen nekadašnji đak, kao profesor i kao direk- Profesorica Popović je mnogo vodila računa o svom stručnom usavršavanju, pa je tri puta tor. Stalno je težio da unaprijedi uslove u njoj. Svjedoci smo nesebičnog truda, energije koju bila na seminaru u Lenjingradu i jednom u Jerivanju sa pionirima Titograda, kao prevodilac. je uložio, kao i svoj lični uticaj kojim je omogućio da Ekonomska škola napokon dobije novu Inače je voljela da putuje i da sklapa prijateljstva, pa je njenom domu u Mahali ugostila dosta zgradu kakvu zaslužuju takva ustanova, njeni profesori i učenici. prijatelja iz Rusije, Poljske, Rumunije i iz zemalja okruženja. Imao je sve dragocjene osobine zbog kojih je svojim kolegama bio omiljeni drug i prijatelj. Bavila se i humanitarnim radom, pomažući materijalno siromašne učenike i nezbrinuto Svetovo ime i život ostaće zauvijek utkano u ime i život Ekonomske škole, na ponos nama, stanovništvo. tvojim kolegama, generacijama učenika i brojnim prijateljima škole. Śećanje na tebe čuvaće- Dragoslava je bila vesela i druželjubiva, i uvijek prijatna. Mi, koji smo s njom radili i družili mo zauvijek u našim srcima. se, ośećali smo se privlilegovanim. 34 Kolektiv Srednje ekonomske škole „Mirko Vešović” Danilo Pajović

MILOR AD MUR AT ŠUKOVIĆ NOVI LISTOVI Početkom februara umro je Milorad Šuković – Murat, dugogodišnji radnik Osnovne škole „Lovćenski partizanski odred”, Cetinje. Milorad je rođen prije skoro 75 godina na Cetinju i najve- ći dio života je proveo je u njemu. Poslije završene Više škole KOMUNA 1964. godine počeo je da radi u Kruševu, nedaleko od Pljeva- lja, kao nastavnik geografije. Sljedeće godine se vraća na Ce- (Časopis za lokalnu samou- tinje i zapošljava se u ATUP „TARA”. pravu i njegovanje baštine Početkom 1982. godine prelazi u Osnovnu školu „Lovćen- Crne Gore br. 14, 2015) MART ski partizanski odred” đe radi kao njen sekretar nešto više od 2015 20 godina, sve do odlaska u penziju 2013. godine. Novi broj časopisa za lokal-

BROJ Čitav svoj radni vijek proveo je radeći sa ljudima, što nije nu samoupravu i njegovanje nimalo lako. Trebalo je uvijek imati strpljenja, razumijevanja i baštine Crne Gore „Komuna” 33 naći vremena za sve one koji su mu se obraćali. Milorad je bio čitaocima donosi niz informa- upravo takva osoba, umio je razgovarati i sa đecom i sa odra- tivnih priloga iz ove oblasti. Ta- slima, uputiti ih na pravo mjesto, dati koristan savjet i pomo- ko, na primjer, mr Radoslav Mi- ći ako je potrebno. lošević Atos piše o cetinjskom Svi oni koji su bolje poznavali Murata uvjerili su se u njegovu stručnost u poslu i ljudske zatvoru, kao najupečatljivijoj kvalitete. Povjerene zadatke je obavljao stručno, precizno i objektivno. Uvijek je znao što i ka- ustanovi te vrste u Evropi, dok ko treba raditi i kao sekretar Škole nikada nije dozvoljavao da se nešto uradi mimo zakona. Danilo Burzan u tekstu o kultur- Bio je pravičan – jednak prema svima i znao je svakome da kaže što je ispravno, a što nije. Po- noj baštini koju su ostavile de- sebna njegova odlika bila je preciznost u poslu koja ga je pratila do posljednjeg radnog dana. setine generacija upućuje apel Murat će živjeti u našim śećanjima zbog svoje dobrote, poštenja, iskrenosti, pravednosti, da se ovo nasljeđe i ostavšti- a posebno druželjubivosti. na sačuva za mlada pokoljenja. Veljko Đukanović Dejan Vuković podśetio je čita- oce na preteče crnogorskih di- plomata, a Ivana Tatar o vještim diplomatskim manevrima voj- GOŠO ĆUPIĆ vode Gavra Vukovića. Da važ- ne istorijske datume ne smije- U Spužu je nedavno preminuo Gošo Perov Ćupić, na- mo zaboraviti naglasio je Ran- stavnik matematike u Osnovnoj školi „Vuko Jovović” u ko Kovačević ukazujući da su Danilovgradu. Podgorica i Zeta prije 136 godi- Rođen je 1954. godine u Dečanima na Kosovu, u ugled- na postali dio crnogorske države, Veselin Pavlićević pisao je o liku i djelu Milovana Đila- noj porodici Petra Markova Ćupića, porijeklom iz Donjeg Za- sa. Ramiz Hadžibegović objašnjava simboliku kućnog praga, a mr Željko Rutović o pre- garača, opština Danilovgrad. Osnovnu i srednju školu završio vaziđenom i zaboravljenom komunikativnom toposu − telefonskoj kabini. Novak Ruto- je u Dečanima, a Višu pedagošku školu u Gnjilanu. Nastavnič- vić podśetio je na isčezli običaj provodadžisanja, Marijan Miljić o otmici đevojaka u Cr- ku karijeru započeo je u Osnovnoj školi „Petar Prlja” u Rzniću, noj Gori, a Abdulah Abdić o podgoričkim pričama koje su se odnosile na mostove. Dr a nastavio u Osnovnoj školi „Stefan Dečanski” u Dečanima. Miroslav Doderović i mr Sait Šabotić pisali su o plemenitosti doktora Ali Rize, odnosno Zajedno sa porodicom i suprugom Ljiljanom, nastavnikom o trgovačkom centru na Goransku u Pivi. Branka Bogavac objavila je tekst o času crno- razredne nastave, dvoje đece i majkom, vratio se 1998. godine gorskog jezika u Parizu Roni Su Boa, a dr Marijan Premović iznosi dragocjene podatke u, kako je govorio „svoju Crnu Goru”, u svoju staru postojbi- o naseljima i stanovništvu u Plavu. Dejan Miličić predstavio je Husein pašinu džamiju nu, Katunsku nahiju i Zagarački krš, a napustio Dečane, đe mu u Pljevljima. Željko Milović piše o selu Donji Turčini nadomak Bara, Nevenka Jovović o je sahranjen otac, ostale mladalačke uspomene i dio sebe.” značaju ostataka cetinjske štamparije „Obod”, dok Radmila Perović ukazuje na značaj Po povratku u Grnu Goru zaposlio se u Osnovnoj školi stećaka, kao posebne specifičnosti u kulturnom i istorijskom nasljeđu balkanskih pro- „Mojsije Stefanović” u Manastiru Morači, a potom je prešao u Osnovnu školu „Vuko Jovović” u stora srednjeg vijeka. Vesko Baltić upoznao je čitaoce sa arheološkom riznicom utvrđe- Danilovgradu, đe je radio sve do prerane smrti, prouzrokovane teškom bolešću. nja Brskovo, đe je otkriverna srebrna rimska kovanica s kraja prvog vijeka, mr Amer Ra- Gošo je pośedovao prirodni dar za rad sa đecom, koju je volio, razumio i uvažavao. I musović predstavio je Željka Šapurića, fotografa iz Nikšića, dok je prof. dr Dragan Ko- ona su njega voljela, razumjela i cijenila. I u Rzniću, i u Manastiru Morači, i u Dečanima, i u privica ukazao na potrebu ulaganja u podgorički KIC „Budo Tomović” koji se stečenim Danilovgradu, uživao je ugled i kao čovjek, i kao nastavnik, i kao pedagog. U svim mjesti- imidžom izdvaja kao važna kulturna institucija. ma đe je radio imao je veliki broj prijatelja, koje je svuda sticao zahvaljujući svojoj dobroti i Željko Milović i Radomir Petričić pišu o drevnom običaju u novom izdanju „Spičan- plemenitosti. ske svadbe”, Mirko Jakovljević o botaničkoj bašti u Dulovinama kod Kolašina, Maja Gru- Njegovi učenici, kolege, đački roditelji i svi koji su sa njim na bilo koji način kontaktirali, sa gorović o kotorskoj poetesi Ani Mariji Marović. O staroj crkvi u Prčanju ili kako je mješta- poštovanjem i ljubavlju čuvaju śećanje na njegov dragi lik i neizmjernu dobrotu. ni zovu Gornja crkva pisao je Miroslav Marušić, Vlado Duletić o Jegoru Stroganovu, ofi- ciru carske Rusije, a Husein Tuzović piše o velikom jubileju − 90 godina FK „Budućnost”. Slavko Šćepanović Š. B. NOVE KNJIGE VERIFIK ACIJA DRŽAVOTVORNE MISLI I PREGNUĆA CRNOGORSKOG KNJAZA (Živko Andrijašević: „Politički spisi knjaza Danila Petrovića Njegoša”, Matica crnogorska, Podgorica, 2013)

jerovatno da se dje- Definitivan raskid sa ta- Petra I ne mogu biti me- doči potrebu knjaza Dani- vratničke namjere tražili Vlatnost Matice crno- kvom plemenskom sviješ- todologija izvršne vlasti la da internacionalizuje cr- i dobili logističku podrš- gorske u domaćoj struč- ću započeo je knjaz Dani- u drugoj polovini XIX vije- nogorsko pitanje, pri čemu ku u Osmanskoj carevini noj i široj javnosti najbolje lo, stvarajući organe cen- ka. Uostalom, mora se sa- su njegove političke pro- i Habsburškoj monarhi- ogleda preko izdavačake tralne vlasti, odnosno Cr- gledati društveni kontekst jekcije usmjerene na obe- ji. Teško se bilo odbrani- produkcije, što zasigurno nu Goru, što mu mnogi ni- tog vremena, s obzirom da zbjeđenje egzistencije cr- ti od komplota u kojem je predstavlja i knjiga Politič- jesu oprostili. Kako se mo- su sve nacionalne države u nogorskom narodu, što je bio involviran i sam knja- ki spisi Knjaza Danila Petro- gu objasniti porivi onih, Evropi u XIX vijeku stvore- podrazumijevalo teritori- žev sekretar Medaković, vića Njegoša, čiji je priređi- čak autora sa akademskim ne na sličan način. jalno proširenje Crne Go- a o njegovim krivotvo- vač univerzitetski profesor titulama, koji režim knja- Iako je ova knjiga pr- re, od Bara, prema Limu i renjima odredbi Zakoni- Živko Andrijašević. Upravo za Danila nazivaju zloči- venstveno namijenjena Tari, pa do Sutorine. Upo- ka knjaza Danila, osobi- preko ovakvih i sličnih pu- načkim, zbog akcija u na- naučnoj javnosti, profesor rište ovog državotvornog to člana 92, nauka nas je blikacija čuva se memorija rodu prozvanih pohare, Andriješević je odabirom programa počiva na teš- upoznala tek prije neku crnogorskog naroda, a Ma- pri čemu se u tim pripovi- političkih spisa i sintezom ko stečenom kapitalu cr- deceniju. tica crnogorska, od svog jedanjima namjerno izo- društvenih zbivanja da- nogorskog naroda tokom Upravo ovi dokumenti osnivanja, shodno mogu- stavlja činjenica o viteš- tih u predgovoru predočio viševjekovne borbe pro- upečatljivo svjedoče spolj- ćim kapacitetima, daje do- kom odnosu te iste crno- prośečno informisanom či- tiv Osmanlija za krst časni nopolitički diskontinuitet, prinos u interpretaciji cr- gorske vojske prema tur- taocu kako je Crna Gora za i slobodu zlatnu. Sadrži- odnosno vezivanje crno- nogorske prošlosti, baveći skim zarobljenicima posli- nepunu deceniju Danilo- na spomenutog programa gorskog knjaza za Francu- se onim temama kojim se je bitke na Grahovcu. Ne- ve vladavine doživjela sve- nalazi se u Memoradumu sku, što je negativno pri- afirmiše nacionalni i savre- će biti da je komanda cr- ukupni preobražaj. Preko knjaza Danila adresiranom mljeno u ruskim krugovi- interesovana javnost mo- meni građanski identitet nogorske vojske pokazala prezentirane dokumentar- ministrima velikih sila, ko- ma. Ovakvo stanovište ru- že susresti sa mnoštvom crnogorskog društva. više milosti prema turskim ne građe, dolazimo do za- ji sa ostalim spisima u ovoj ske politike samo je ubr- neobjavljene građe. Kon- Ovu knjigu, prije sve- bašibozucima nego li pre- ključka da je riječ o vlada- knjizi, manifestuju njego- zalo već započeti proces kretno, u predgovoru knji- ga, treba posmatrati kao ma svojoj braći u Brdima, ru snažnog karaktera i inte- vu političku misiju i repre- nasilnog uklanjanja knja- ge izvršena je rekognaci- naučnu verifikaciju drža- već je po srijedi nešto dru- lekta, koji se direktno hva- zentuju ga kao zrelog dr- za Danila sa vlasti. Objaš- ja dosadašnjih saznanja o votvorne misli i pregnuća go, na što ova knjiga daje tao u koštac sa nasljeđe- žavnika. njenja uzroka smrti knjaza periodu vladavine knjaza crnogorskog knjaza. Isto- eksplicitan odgovor. Nes- nim unutrašnjim proble- Nažalost, prosec Danila detaljno su prikaza- Danila, i konačno, na jed- vremeno, ona je izazov poreći surovu odmazdu mima, istovremeno razu- emancipacije crnogor- na u predgovoru knjige. nom mjestu, našla se sva plemenskom partikula- za iskazanu neposlušnost mijevao diplomatske prin- skog društva nije se kre- Na istraživačkom po- relavantna politička ko- rizmu, koji i danas posto- prema pojedincima, đe je cipe velikih sila u međuna- tao potrebnom dinami- lju druge polovine XIX vi- respondencija crnogor- ji, naravno, u različitim bilo i nevinih žrtava, ipak rodnim odnosima. kom, tj. nailazio je na kru- jeka, profesor Andrijaše- skog knjaza, čime je otvo- formama, u čijim osno- knjaz Danilo je dobro po- Objavljena korespon- pne zapreke, inicirane od vić je i ovom knjigom, ali rena perspektiva za dalja vama se nalazi nekritič- znavao narodno bilo, znao dencija, ovđe izložena u svakojakih nezadovolj- i svojim prethodnim rad- interdisciplinarna istraži- ki, romantičarski, a poče- je da molba i kletva ko- hronološkom nizu, naro- nika, plaćenika i protiv- njama unaprijedio crno- vanja. sto i fabrikovan pristup u je su u političke svrhe pri- čito ona upućena na ino- nika knjaževe orijenata- gorsku istorijsku misao, s poimanju vlastite istorije. mjenjivane za vladavine strane adrese, jasno svje- cije, koji su za svoje pre- obzirom da se u njima za- Ivan Jovović

HUMANE, SOCIJALNE BLAGOTVORNI SVJEDOK 35 I MOR ALNE PORUKE (Vladimir Keković: „25 godina poslije”, Crnogorska izdanja, Podgorica, 2014) (Dr Mile Bakić: „Majci”, Grafo Bale, Podgorica, 2014) oslije objavljene tri knji- ća sličnog posla? Razlog je Pge dokumenata i śećanja jednostavan: prevrat 1989. alo je, ili skoro nima- stiti utisak, kazati kako je u na jedno vrijeme koje je mož- godina zatekao je autora Mlo, crnogorskih pisa- mom uhu odzvanjao eho ri- da trajno ponizilo Crnu Goru, knjiga na mjestu rukovodi- ca i pjesnika, koji su knjigu ječi i stihova koje je Mile Ba- na doba takozvane Antibiro- oca SDB u Ministarstvu unu- posvetili svojoj majci. Dr Mi- kić posvetio majci, bolje re- kratske revolucije i vremenu trašnjih poslova Republike le Bakić je svoj intelekt, svoj ći svim majkama, svim maj- crnogorskog učešća i neos- Crne Gore. Kako je sa svojim umni senzor, oživotvorio u kama svijeta. porno fašističkom projektu i ocjenama crnogrske Služ- svojoj najnovijoj i neoubiča- Zar stihovi: Majko/mate- Slobodana Miloševića i srp- be javno istupio u Skupšti- jenoj zbirci poezije posveće- re ti/što ode/nečujno/bez ske nacionalističke elite: Vrije- ni Jugoslavije, na njen poziv, noj majci. Stavio je na uzdar- glasa/nekako iznenada/ko me meteža, Grke godine i Bilje- upao je u klupko događa- je ženi koja mu je život dala, odavno/da ti se živjelo nije ili zi vremena – Vladimir Keković ja potpuno nedužan, sa do- ženama koje su mu otvarale majko/matere ti/je li ti hlad- u novoj knjizi „25 godina po- brim izgledima da mu i gla- MART vidike, pobuđivale instikte, no/mračno/matere ti/je li ti slije” nastavlja da objavljuje va ne bude zagarantovana. 2015

pružale zadovoljstva, moral- hladno/mlačno/jesi li poči- dokumenta, śećanja i vlastita Bio je sigurno najpouzdani- BROJ no i estetski ga usmjeravale. nula/il se ko prije, mučiš ili ni- razmišljana o uzrocima i po- ji svjedok svega što se u pri- Teoretičari književnosti, šta/nije ko prije/s tobom/sve sljedicama pomenutih doga- premi za puč i pridruživanje 33 oni koji se ozbiljno bave do- je bilo lakše… ne otkrivaju, djaja, najviše, kako sam kaže, novog crnogrskog rukovod- gađajima na književno-pje- ne kazuju, vječitu ljubav sina zbog novih generacija koje stva Miloševićevom pogub- tivni pogled na decenije ko- sničkoj sceni Crne Gore, ima- prema majci, ne potśećaju nijesu mogle ni učestvovati, nom projektu događalo i do- je su prohujale Crnom Go- ju šansu da proniknu u pje- na životne tegobe rastanja, ni pośedovati śećanja na do- godilo. Služba je cjelokupne rom poslije Drugog svjet- sničku misao Mila Bakića, da odgajanja i trpljenja. ba u kojem je Crna Gora te- pripreme prevrata imala kao skog rata, a u vezi sa pora- je vrednuju u svoj svojoj pu- Bakićeva poezija opred- ski potok/što žubori/lučama meljno jurišala na sebe. na tanjiru, znala sve pojedi- zom države i naroda deve- noći – pogotovo što je neo- mećena u „Majci” i rijedak sunca obasjan, jasno je da Ako se, u odnosu, na nosti, centre i ličnosti koje desetih, nesporno je uteme- bična i neuobičajena – rijet- primjer humanih, socijal- njegov senzor nije utonuo objavljeno, autor donekle su u ovom procesu prednja- ljen. ka. nih, zavičajnih, prirodnjač- u śećanje, u živitno priśeća- ponavlja, nije mu zamjeri- čile, pažljivo bilježila i pratila Ne mora Vladimir Keko- Iz rakusa novinara i pu- kih i moralnih poruka – ge- nje, već da je pored umira- ti, jer još uvijek korijeni slič- bukvalno sve što je prevra- vić biti preveliki majstor sti- bliciste, koji je imao priliku neracijskih pripadanja, lju- nja i žaljenja pronikao u ži- ne svijesti nijesu iščupani, još tom uslijedilo. Naravno, to la i kompozicije, ali jeste ne- da više od dvije decenije bi- bavi i sviđanja. Kad on kaže votnu zbilju rađanja, odra- uvijek to nesrećno parče cr- nemoćnom starom komuni- potkupljivi svjedok i osoba ra i štampa pjesničko umije- cio/svijet je moj/i na dlanu/ stanja, stasavanja, ljubavi i nogorske istorije nije doživje- stičkom vođstvu Crne Gore koja ispravno misli. „25 godi- će brojnih i istaknutih, jugo- kapi piše/ i duga na negu/ življenja. lo relevantnu osudu, ni istin- nije moglo mnogo pomoći. na poslije” je još jedna knjiga slovenskih, pa i crnogorskih ja sam, napokon u slobodi/i ski preokret u glavama bar Stvari je trebalo ranije pred- o bjelodanom crnogorskom pjesnika, mogu saopštiti vla- svoj/i ptica u letu/ i planin- Čedomir Lješević ni malo zanemarljivog dijela viđeti i djelovati, o čemu Ke- sramoćenju krajem prošlog domaćeg stanovništva. ković, iz današnje perspekti- vijeka. Ako, nikad ih nije do- Otkuda to da se Vladimir ve, a posebno i svoga više- sta. Keković, koji nije slovio kao decenijskog iskustva, pravil- VRIJEDNA pisac ili publicista, danas la- no sudi. Njegov retrospek- Rajko Cerović

ISTORIOGR AFSK A nilom i Jovanom Popovi- gađaji u Crnoj Gori u prvoj studiju o životu i djelu ge- ćem, koji saopštavaju svoja polovini 20. vijeka, sa po- nerala Krsta Zrnova Popo- saznanja i stavove o ličnosti sebnim akcentom na pe- vića, koja je prilog za što STUDIJA i djelu proslavljenog crno- riod nestanka crnogorske vjerodostojnije opservira- (Veselin Konjević: „Ispovijesti posljednjih zelenaša gorskog komandanta Krsta države (1918). Audio zapisi nje njegove ličnosti i zna- Popovića. vođenih razgovora sa po- čaja, njegovog angažma- Krsta Popovića”, Obod, Cetinje, 2014) U odvojenom dodatku sljednjim zelenašima-fede- na u vojno-političkoj isto- knjige su fotografije oružja, ralistima, kao poseban pri- riji Crne Gore prve polovi- ličnih stvari i odlikovanja Kr- log štampani su na CD-u uz ne XX vijeka… U Konjevi- re sa trojicom posljednjih proslavljenog crnogorskog sta Zrnova, njegovog brata ovu knjigu. ćevoj knjizi sadržani su sta- preživjelih zelenaša-fede- oficira, vojnog vođe Božić- – Boška Zrnova, te njihovog Predgovor za knjigu na- vovi njegovih sagovornika, ralista Krsta Popovića (Vu- nog ustanka 1919. godine i oca – Todora – Zrna Nikoli- pisao je istoričar dr Novak ali i autorovi, o istoriograf- kašinom Spasojevim Draš- vođe zelenaškog pokreta u na Popovića. Adžić, a recenzenti su aka- skim kontroverzama u vezi edavno je objavljena kovićem sa Čeva, Veljkom Crnoj Gori (1941–1945) đe- U knjizi su, u fusnota- demik prof. dr Božidar Še- sa djelovanjem Krsta Popo- Nknjiga „Ispovijesti po- Jovovim Vujačićem iz Cr- nerala Krsta Zrnova Popo- ma i u posebnim prilozima, kularac i prof. Marijan Ma- vića u periodu 1941–1947”, sljednjih zelenaša Krsta Po- mnice i Novicom Jevtovim vića. obrađeni svi bitniji pojmo- šo Miljić. navodi Adžić u predgovo- povića”, autora novinara i Vujičićem sa Grahova), ko- U drugom dijelu su raz- vi i ličnosti zelenaškog, par- „Novinar i publicista ru knjige. publiciste Veselina Konje- ji su tokom Drugog svjet- govori za dvojicom bliskih tizanskog i četničkog po- Veselin Konjević napisao vića. Knjiga sadrži razgovo- skog rata bili u redovima rođaka Krsta Zrnova – Da- kreta, kao i svi bitniji do- je vrijednu istoriografsku Š. B. U Lovćencu počela nastava u školi crnogorskog jezika i kulture „Crna U toku prvi krug nacionalnog takmičenja za srednjoškolce ALIANTE Gora moja postojbina” 2015 JAČANJE SVIJESTI MLADI SVE VIŠE O CRNOGORSKOM PORIJEKLU ZAINTERESOVANI ZA NATO Riječ je o četvrtoj generaciji učenika ove škole koji će tokom 80 časova, dva Koordinator nacionalnog takmičenja Miloš Perović: Koncept ovog takmičenja puta sedmično, izučavati predmete: crnogorski jezik, crnogorska književnost, srednjoškolcima omogućava da ispitaju i svoju fizičku i mentalnu izdržljivost istorija, geografija, muzika i baština Crne Gore u otežanim uslovima, da se upoznaju sa vršnjacima iz velikog broja zemalja, takmiče u streljaštvu, savladavanju prirodnih i pješadijskih prepreka, ali i da mnogo nauče o pitanjima odbrane i bezbjednosti

ZAPAŽENI REZULTATI NAŠIH UČENIKA: Sa jednog od prethodnih takmičenja PODRŠKA MINISTARSTVA PROSVJETE I UPRAVE ZA DIJASPORU CRNE GORE: Sa otvaranja Škole ■■ ■■ rna Gora šesti put učestvuje na takmiče- mentalnu izdržljivost u otežanim uslovima, Crnogorskom kultur- te: crnogorski jezik, crnogor- Gore. On je poželio učenici- Cnju ALIANTE 2015 za srednjoškolce uzra- da se upoznaju sa vršnjacima iz velikog bro- Unom centru u Lovćen- ska književnost, istorija, geo- ma uspješnu školsku godinu sta od 15 do 19 godina, čija je svrha da se po- ja zemalja, takmiče u streljaštvu, savladava- cu počela je nastava u ško- grafija, muzika i baština Crne i poklonio im primjerke svih digne nivo informisanosti mladih o karakteru, nju prirodnih i pješadijskih prepreka, ali i li crnogorskog jezika i kul- Gore. Učenici su prije počet- do sada objavljenih izdanja istoriji, geografiji, politici i bezbjednosnim pi- da mnogo nauče o pitanjima odbrane i be- ture pod nazivom „Crna Go- ka nastave preuzeli posebne časopisa. tanjima Sjeveroatlantskog saveza. Nakon re- zbjednosti. Na ovogodišnjem svjetskom ta- ra moja postojbina”. Preda- užbenike za crnogorsku di- Radović je istakao da je gistracije ekipa, započet je prvi krug takmiče- kmičenju koje će se održati u Litvaniji na- vač je profesorica književno- jasporu i upoznali se sa pro- sa zadovoljstvom prihvaćen nja koji će trajati mjesec dana. stupiće ekipe iz 11 zemalja”, ističe koordi- sti Aleksandra Vučinić. Školu gramom i načinom rada. predlog šefa odśeka za iden- Nacionalni organizator takmičenja ALFA nator nacionalnog takmičenja Miloš Pero- organizuje Udruženje Crno- Prvom času prisustvo- titetska pitanja u Upravi za Centar organizovao je prije pet godina pr- vić, dodajući: „Partneri na realizaciji takmi- goraca Srbije „Krstaš” uz po- vao je Miladin Radović, glav- dijasporu Crne Gore Nenada vo nadmetanje na nacionalnom nivou, a Cr- čenja su Ministarstvo odbrane, Komunika- dršku Ministarstva prosvje- ni i odgovorni urednik đeč- Stevovića da već od nared- na Gora je imala svoje predstavnike na me- cioni tim Savjeta za članstvo u NATO i ISIC te i Uprave za dijasporu Cr- jih časopisa „Đače”, „Igra slo- nog broja stranice časopisa đunarodnom takmičenju u Gruziji. Naša ze- Montenegro. Interesovanje za učešće mla- ne Gore. va” i „Petica”, koji se koriste u budu otvorene i za literarne mlja je već sljedeće, 2011. godine, bila orga- dih na ovom takmičenju iz godine u godi- Riječ je o četvrtoj genera- osnovnim školama u Crnoj i likovne priloge đece iz cijele nizator međunarodnog takmičenja i ugostila nu je sve veće, a samim tim raste i intere- ciji učenika ove škole koji će Gori, saglasno planu i pro- crnogorske dijaspore. 32 ekipe iz deset zemalja. Od 2010. do 2014. sovanje za ove teme. Zadovoljstvo nam je tokom 80 časova, dva puta gramu Ministarstva prosvje- pobjednici nacionalnog ALIANTE takmičenja da po šesti put pokrećemo ovo takmičenje sedmično, izučavati predme- te i Zavoda za školstvo Crne N. N. postizali su zapažene uspjehe na međuna- u Crnoj Gori i to upravo u fazi kada je Cr- rodnim takmičenjima u Ostravi, Stokholmu na Gora pred dobijanjem pozivnice za član- i Lešteu. stvo u NATO.” „Koncept ovog takmičenja srednjoškol- Međunarodni džudo turnir „Mladost open kup” održan u Podgorici cima omogućava da ispitaju i svoju fizičku i N. N.

KOTOR ANI SE OKITILI Ambasador Japana u Crnoj Gori pośetio Dječji vrtić „Zagorka MEDALJAMA Ivanović” na Cetinju VO „Centar” za unap- ko je u kategoriji poletara- la Nikčević, dok su bronzane MALIŠANI IZVELI DOPADLJIV Nređenje džudo spor- ca Petar Pajović iz ovog klu- medalje ravnopravno podi- ta i džudo klub „Mladost” iz ba osvojio zlatnu medalju, jelili Strahinja Ratković i Vuk Podgorice organizovali su Đorđe Perišić srebrnu, dok Radonjić. Zavidne rezulta- PROGR AM ZA GOSTE u Podgorici Međunarodni su Vidaku Miljenoviću, Bog- te u dvije takmičarske kate- džudo turnir „Mladost open danu Vučeljiću i Petru Grže- gorije ostvarili su i takmičari ovodom do- kup” na kom je učestvovalo tiću pripale bronzane meda- podgoričkih klubova „Nenad Pnacije koju oko 300 takmičara iz 25 klu- lje. U kategoriji kadeta zlatna Sinanović” i „Kodokan”, kao i je Vlada Japa- bova. U jakoj konkurenciji medalja pripala je Blažu Ku- klub„Trebjesa” iz Nikšića. na uputila Dječ- kotorski džudo klub ostva- studiću, srebrnu je osvojio jem vrtiću „Za- rio je najbolje rezultate. Ta- njegov klubski kolega Niko- Š. B. gorka Ivanović” na Cetinju, am- basador Japa- na u Crnoj Gori Masafumi Kuro- ki pośetio je ovu vaspitnoo- brazovnu usta- novu. Tim po- vodom mališa- ni odjeveni u japanska kimo- na živih boja izveli su dopad- ljiv program, uz pomoć vaspi- tačica. Amba- sador Kuroki je Vjerno predstavili japansku kulturu podśetio da je ■■ Vlada Japana u proteklom kao i dijela krovne konstruk- Vuksanović, direktorica ove periodu ovoj vaspitnoobra- cije. Programu su prisustvo- vaspitnoobrazovne ustano- zovnoj ustanovi donirala su- vali i Vesna Vučurović, po- ve, zahvalila je na humanosti, mu u iznosu od 90.000 eura moćnica ministra prosvje- izražavajući nadu da će se sa- koja je upotrijebljena za ob- te i Aleksandar Bogdanović, radnja sa Vladom Japana na- ■■Ostvarili najbolje rezultate u jakoj konkurenciji novu stolarije, namještaja, gradonačelnik Cetinja. Senka staviti. Š. B.

LIST CRNOGORSKIH PROSVJETNIH, KULTURNIH I NAUČNIH RADNIKA IZDAVAČ: ZAVOD ZA UDŽBENIKE I NASTAVNA SREDSTVA PODGORICA ODGOVORNI UREDNIK: dr Goran Sekulović List izlazi mjesečno. Godišnja pretplata 6,40 eura, polugodišnja 3,20 eura Broj žiro računa: 510 - 267 - 15 VEB-SAJT: www.zuns.me/prosvjetnirad List crnogorskih prosvjetnih, kulturnih i naučnih radnika UREDNIŠTVO I ADMINISTRACIJA: Ulica Balšića br. 4 tel/fax: 020/ 231-254 i 020/ 231-255; mob: 067/ 222-982; e-mail: [email protected] Rukopisi se ne vraćaju Umjesto IN MEMORIAMA: Prof. Milorad Stojović o našem listu „PROSVJETNI RAD” NIJE SAMO PROSVJETITELJSKI U PEDAGOŠKOM SMISLU, ON JE PROSVJETITELJSKI I U VISOKO STVARALAČKOJ SFERI KULTURE I NAUKE Prof. Milorad Stojović je više decenija jedan od najbriljantnijih crnogorskih intelektualaca i stvaralaca, utemeljivača montenegristike i član prvih Redak- cija „Prosvjetnog rada”

edavno nas je napustio sa- turi i nauci treba takav list, a ne gola sta- Danas je „Prosvjetni rad” mo fizički profesor Milorad tistika. Svi ovakvu koncepciju treba da prerastao u list evropskog kalibra Stojović, književni i pozoriš- podrže. I prosvjetni, i naučni i kulturni ni esejista, književni istori- radnici. Treba podržati duhovno profili- Na promociji septembarskog broja iz čar i kritičar, antologičar, je- sanje, usavršavanje, oplemenjivanje i na- 2014. godine u Narodnoj biblioteci „Ra- Ndan od pokretača i urednika kultne i re- predovanje prosvjetnih radnika. List tre- dosav Ljumović” u Podgorici, prof. Milo- prezentativne identitetske i prepoznat- ba sačuvati i omogućiti njegovo redovno rad Stojović je rekao sljedeće: „‘Prosvjet- ljivo crnogorske biblioteke „Luča” i naj- izlaženje, da bude prisutan u javnosti i ni rad’ je prije 65 godina započeo svoju briljantnijih crnogorskih intelektualaca da se može kupiti, jer je dobar u svakom misiju bez pretenzija i velikih ambicija. i stvaralaca, utemeljivača montenegri- pogledu. Ko to ne može da uoči, muka Danas je njegova stvarnost i perspekti- stike i član prvih Redakcija „Prosvjet- je i s njim i sa nama. Jer, list „Prosvjet- va potpuno drugačija. Ovaj list se vre- nog rada”. Ovom prilikom podśećamo ni rad” je doveden do vrlo visokog nivoa menom razvijao i postajao sve bolji. Pro- čitaoce i javnost na njegovo mišljenje o koji je dragocjen i za prosvjetu i kulturu te vrste. Sekulović je od njega napravio svjetni radnici nekada nijesu imali širih aktuelnom izgledu i sadržaju i perspek- i nauku. On nije samo prosvjetiteljski u jedan potpuno moderan list, oslobođen mogućnosti za praćenje tema iz sopstve- tivama „Prosvjetnog rada”. Na početku pedagoškom smislu, on je prosvjetitelj- svih premisa. To je slobodna publikaci- ne oblasti. Danas je ‘Prosvjetni rad’ pre- citiramo njegov odgovor na pitanje o li- ski i u visoko stvaralačkoj sferi kulture ja koja je interesantna za čitaoce u naj- rastao u list evropskog kalibra. Miroje stu prilikom intervjua „U NEKIM GLA- i nauke. Saradnici su obogatili ovaj list i širim krugovima. U njemu svako može Vuković je odlično promovisao duhovne VAMA SE JOŠ VIJE 1918. GODINA” donijeli zanimljive tekstove. Nešto slič- naći za sebe poneko interesantno štivo. vrijednosti dok je bio na njegovom čelu, a objavljenog u septembru 2013. godine. no se dešava sa saradnicima publikacije Moderan je, koristan, u svakom pogledu dr Goran Sekulović uspješno koristi svo- „Komuna” koja je, takođe, unijela svježi- poučan − i u estetskom, i u etičkom, i u je veliko uređivačko iskustvo i čini ‘Pro- U susret jubileju: Dragocjenost nu i kvalitet u crnogorskoj javnosti. Po- organizacionom. Izražavam svoje ogro- svjetni rad’ otvorenim za sve stvaraoce. „Prosvjetnog rada” noviću, smatram da je vaša urednička mno zadovoljstvo što danas imamo ta- Zbog toga je riječ o publikaciji najvišeg koncepcija „Prosvjetnog rada” potpuno kav list, jer takve publikacije u Crnoj Go- nivoa. Izražavam uvjerenje da će ovaj list Prosvjetni rad: Bili ste nekada član Re- savremena i dobra. ri nemamo. Ona je zaista avangardna u nastaviti da se razvija i prati duh vreme- dakcije „Prosvjetnog rada”. Uskoro naš za- najljepšem smislu riječi. Tako da čovjek na.” jednički list slavi 65 godina, a njegov pret- Slobodna publikacija, zaista koji to vodi zaslužuje pohvalu. ‘Prosvjet- Bila je velika privilegija imati prof. hodnik „Prosvjeta” 125 godina od prvog bro- avangardna u najljepšem smislu ni rad’ pratim skoro od osnivanja, a bio Milorada Stojovića kao svog saradnika. I ja. Kako vidite njegovu ulogu u crnogorskoj riječi sam i član njegovih prvih redakcija. U Još veća biti u prilici da se čuje njegova prosvjeti, kulturi i nauci? jednom periodu ‘Prosvjetni rad’ je bio umna i mudra riječ, korisno zapaženje, A na konferenciji za štampu uoči pro- dosta monoton i velikim dijelom ideolo- vrijedan prijedlog, poučan savjet. U ime Stojović: Vidim da list nastaje i uređu- slave 65. godina, u KIC-u „Budo Tomo- giziran. To je nametalo i vrijeme u kojem svih naših čitalaca i saradnika zahvalju- je se u novom duhu. Oplemenjen je mno- vić” u Podgorici, izrekao je sud o na- je nastao i u kojem je djelovao. Ali je i ta- jemo mu na svemu što je u svom dugom gim saradnicima, dobio je i u sadržajnoj šem listu kao sintezi pameti, obrazova- kav bio koristan za čitalačku publiku, za i plodnom stvaralačkom životu uradio za aktuelnosti i u estetskom, stručnom po- nja, slobodnog izraza. „‘Prosvjetni rad’ je prosvjetne radnike i oni su ga čitali. ‘Pro- crnogorsku nauku, kulturu i prosvjetu i gledu. Sa pažnjom čitam posljednje bro- dolaskom nove generacije, na čijem čelu svjetni rad’ je dosta dobio na značaju i za „Prosvjetni rad”. Za svoj stvaralački jeve. U koncepciji nije potrebno mijenjati je Goran Sekulović. postao prava sinte- na programu dolaskom Miroja Vukovića doprinos i učinak zavrijedio je naše du- ništa. Vrlo je moderan list, najljepša no- za pameti, obrazovanja, slobodnog izra- za glavnog urednika, koji je list oslobo- boko poštovanje i pijetet. Neka je vječ- vina je u Crnoj Gori, po duhu i onome što za. To je danas najistaknutija publikaci- dio dogmatike i okrenuo ga prema publi- na slava i hvala profesoru Miloradu Sto- ona donosi. Crnogorskoj prosvjeti, kul- ja koju Crna Gora ima te vrste, i ne samo ci i prema modernom vremen.” joviću.

MART 2015

Sekretarka Sekretarijata za kulturu i sport Glavnog grada mr Nela Savković Vukčević najavljuje obnovu spomenika vojskovođi, BROJ državniku, pjesniku i velikom vojvodi Mirku Petroviću, srušenom od strane pristalica prisajedinjenja Crne Gore Srbiji 1918. godine, 33 kada je i detronizovana dinastija Petrović Njegoš POVRATAK CRNOGORSKE NACIONALNE I DRŽAVNE ZNAMENITOSTI Autor ranijeg spomenika je bio jedan od najznačajnijih graditelja sa kraja XIX i početka XX vijeka, koji je Visoke škole završio u Parizu, predśednik crnogor- skog Senata i jedan od organizatora Božićnog ustanka – Marko Đukanović

ovoizabrana sekretarka Mirkova Varoš, da bi kasnije bio prei- menta i biblioteke ‘Radosav Ljumović’ pored Josipa Sladea i vojvode Maša Vr- Sekretarijata za kulturu i menovan u Novu Varoš. već postoji jedan arhitektonski segment bice jedan od najznačajnijih crnogorskih sport Glavnog grada mr Ne- Riječ je o monumentalnom obelisku obložen bijelo-sivim mermerom, koji graditelja sa kraja XIX i početka XX vi- la Savković Vukčević najav- koji je krasio śeverni dio današnjeg Trga idealno može poslužiti kao postament”, jeka, koji je Visoke škole završio u Pari- ljuje ponovno postavljanje Republike, prostor koji je danas između ističe ona i izražava nadu da će se upra- zu, predśednik crnogorskog Senata i je- Nspomenika posvećenog velikom vojvodi Societe Generale banke i kafea „Forum” vo na tom mjestu naći novi spomenik. dan od organizatora Božićnog ustanka Mirku Petroviću Njegošu, ocu crnogor- i čija će obnova nesumnjivo doprinijeti Govoreći o starom obelisku, koji će – Marko Đukanović. Spomenik je sru- skog kralja Nikole, po kojem je dio gra- estetskom oplemenjivanju najužeg grad- poslužiti kao model za najavljeni mo- šen nakon prisajedinjenja Crne Gore Sr- da omeđen desnom obalom Ribnice i li- skog jezgra. nument, Savković Vukčević navodi da biji 1918. godine, kada je i detronizova- jevom obalom Morače dugo nosio ime je njegova obnova jedan od odraza že- na dinastija Petrović Njegoš. Pristalice Nova lokacija lje da se unaprijedi i afirmiše kultura u prisajedinjenja srušile su spomenik veli- Podgorici. kom vojvodi Mirku i njegove dijelove po- Savković Vukče- tom razbacali po okolini i u korito Mo- vić navodi da je stara Knjaz Nikola zajedno rače”, naglašava ona i napominje da je, znamenitost bila vi- sa svještenstvom Crnogorske pored vojvode Mirka, spomenik bio po- soka 10 metara, te da pravoslavne crkve otkrio svećen i crnogorskim junacima iz čuve- njena obnovljena ver- spomenik ne bitke na Grahovcu. zija zbog transforma- Srušeni obelisk bio je napravljen od cija urbanog prostora „Spomenik vojvodi Mirku podignut lokalnog bijelog kamena, ali sekretarka neće biti postavljena je 1886. godine u slavu velikog vojsko- za kulturu i sport precizira da, za razli- na nekadašnjem mje- vođe, državnika, pjesnika, oca knjaza i ku od njega, obnovljeni istorijski podśet- stu. kralja Nikole i brata knjaza Danila. No- nik neće biti ograđen. Spomenik vojvo- „Znamo da je i va, Mirkova Varoš je otvorena na velikoj di Mirku pojavljuje se na mnogim sta- Trg Republike arhi- svečanosti kada je knjaz Nikola zajedno rim fotografijama Podgorice, koje svje- tektonski riješen, ali sa svještenstvom Crnogorske pravoslav- doče da je on bio svojevrsni centar okup- između nove zgra- ne crkve otkrio spomenik. Njegov autor ljanja ondašnjeg stanovništva. SIMBOL STARE PODGORICE: Slika nekadašnjeg obeliska de opštinskog parla- je prvi crnogorski građevinski inžinjer, N. N. Povodom knjige američke istoričarke o Njegošu i Crnoj Gori Nataše R. Margulis „Njegoševa Crna Gora, Velike sile i proces modernizacije na Balkanu” u izdanju Matice crnogorske NJEGOŠ JE ŽELIO DA CRNU GORU PRIBLIŽI EVROPI, A EVROPU CRNOJ GORI Margulis prati napore mladog i harizmatičnog crnogorskog vladara da svoju zemlju uredi kao državu, da ojača centralnu vlast i suzbije plemenski partikularizam, da reformiše njene državne organe, ustanovi nove i, primjereno evropskim obrascima, izgradi čvršću strukturu vlasti i unutrašnjeg uređenja, polazeći od konkretnog sta- nja, uprkos otporima stvaranju države, s kojima se nosio i stalno borio, pod stalnom ratnom opasnošću ili političkim pritiskom

izdanju Matice crnogorske Stanje u zemlji, istorijsko objavljen je prijevod studi- i državnopravno nasljeđe OSLANJANJE NA PROVJERENE PODATKE je američke istoričarke Na- taše R. Margulis – Njegoševa U prvom poglavlju, koje je, u stva- Nataša R. Margulis je naučnica koja ima širok dijapazon interesovanja. Crna Gora, Velike sile i proces ri, uvod u Njegoševu Crnu Goru, nepo- Specijalizovala se i afirmisala na temama koje se odnose na srednjovjekov- Umodernizacije na Balkanu (1830–1851). sredno prije i u vrijeme stupanja Radi- nu i modernu Evropu, Jugoistočnu Evropu i balkansku antropologiju. Iz tih Tekst je, pod uredništvom prof. dr Ve- voja-Rada Tomova Petrovića na crnogor- oblasti objavila je više zapaženih i naučno vrijednih radova. Posebno inte- sne Kilibarde, sa engleskog na crnogor- ski vladičanski prijesto nakon smrti nje- resovanje je pokazala za Njegoša, Crnu Goru i Balkan, što ju je podstaklo ski jezik preveo Goran Martinović. govog strica vladike Petra I, 30. oktobra da i tema njene doktorske disertacije bude vezana za taj prostor i posljed- Knjiga je višestruko interesantna, 1830. godine, američka istoričarka uka- njeg vladajućeg vladiku crnogorskog. Autorka se oslanja, uglavnom, na vje- vrijedna i značajna. Pored njene nesum- zuje na stanje u zemlji, na istorijsko i dr- rodostojne i provjerene podatke, na relevantne dostupne izvore i literatu- njive naučne vrijednosti i pristupa Petru žavnopravno nasljeđe na koje se mladi ru, čuvajući se onih koji izvitoperuju istorijsku realnost. Ona nije optere- II Petroviću Njegošu kao vladaru i re- vladika oslanja, kao i druge prilike u ko- ćena nikakvim haloefektima u svome pisanju i promišljanju. formatoru i Crnoj Gori, u sprezi intere- jima se našao i teškoće i iskušenja koji O njenom naučnom pregnuću i naučnom odnosu u obradi teme ove stu- sa velikih sila i unutrašnjih otpora saz- su ga pratili. dije svjedoči i vrlo obiman bibliografski popis korišćene literature i izvora. danju države, kao i procesima moderni- U narednom poglavlju govori se o zacije na Balkanu, ona je posebno zna- prvim godinama Njegoševe vladavine čajna kao, vjerovatno, prva monografi- (1830–1833) od stupanja na tron Petra ljalo, po Nataši R. Margulis, „odlučuju- ja na engleskom jeziku koja se sa isto- I, zakaluđerenja, te proizvođenja u čin ći momenat” kao gospodara Crne Gore. riografskog stanovišta, svestrano i sve- arhimandrita u crkvi na ostrvu Kom u Njegovom rukopoloženju (18. avgusta obuhvatno bavi Njegošem i Crnom Go- februaru 1831. godine, kada je uzeo ime 1833. u Spasopreobraženskom saboru) rom njegovog doba. Petar, preko ukidanja guvernadurstva – za mitropolita prisustvovao je ruski im- sve do njegovog prvog odlaska u Rusi- perator sa dvorskom svitom, kao i dru- O političkim strujanjima ju (1833). ge visoke ličnosti. To je značilo priznanje Petar II je morao da se oslobodi glav- njegovog položaja od strane ruskog ca- U ovoj studiji, koja je, u stvari, za nog političkog rivala, guvernadura Vu- ra Nikolaja I i nastavak ruske finansijske knjigu preuređena doktorska disertacija kolaja Radonjića. Stara institucija guver- pomoći za održavanje državnih organa i (odbranjena 1994. godine, za koju je gra- nadurstva, uvedena u vrijeme vladike učvršćivanje svjetovne vlasti. Susret sa đu i izvore prikupljala u Crnoj Gori), au- Danila (1717) pod mletačkim pritiskom Evropom i Rusijom za Njegoša je bio izu- II torka nastoji da Crnu Goru druge četvr- zetno važan i za njegov dalji državnički tine 19. vijeka, što se podudara sa vlada- rad i za književno stvaranje. Na tome pu- vinom Petra II Petrovića Njegoša, pred- tu za Njegoša Beč je bio sudbinsko čvo- stavi i naučno sagleda u širem kontekstu rište. U njemu je upoznao važne evrop- ondašnjih balkanskih i evropskih okol- ske ličnosti, kao i neke sa južnosloven- nosti i zbivanja i osvijetli njihov odraz skog prostora, posebno Vuka Karadžića. na stanje u Crnoj Gori, priklještenoj iz- U ovome poglavlju, koje obuhvata period među dva carstva, austrijskog i osman- 1834–1836. godine glavna pažnja je po- skog, a pod pokroviteljstvom trećeg, ru- svećena Njegoševim reformama i pokro- NJEGOŠ KAO UTEMLJIVAČ CRNOGORSKIH skog. Ona prati napore mladog i hariz- viteljskom stavu Rusije, otvaranju prve DRŽAVNIH, PROSVJETNIH I KULTURNIH matičnog crnogorskog vladara da svoju osnovne škole na Cetinju (1834) i počet- USTANOVA: Nataša R. Margulis zemlju uredi kao državu, da ojača cen- ku rada štamparije na Cetinju iste godi- tralnu vlast i suzbije plemenski partiku- ne. U njoj su štampana njegova prva dje- Autorka knjige o Crnoj Gori i Njego-

MART larizam, da reformiše njene državne or- la, kalendar Grlica i nekoliko knjiga. Na- šu piše i o teškom stanju u zemlji po nje- 2015 gane, ustanovi nove i, primjereno evrop- ročita pažnja je posvećena proglašenju govom povratku, što je od njega sve više skim obrascima, izgradi čvršću struktu- vladike Petra I za sveca, na Lučindan, 30. pravilo svjetovnog gospodara. BROJ ru vlasti i unutrašnjeg uređenja, polaze- oktobra 1834. godine. U ovaj period spa- U četvrtom poglavlju data je slika 33 ći od konkretnog stanja, uprkos otpori- da i poraz crnogorske vojske na Grahovu Njegoša i Crne Gore u naredne dvije go- ma stvaranju države, s kojima se nosio i 1836. godine. Tom prilikom je poginulo dine – 1837–1839. Njegoš je bio pod stal- stalno borio, pod stalnom ratnom opa- nekoliko vladičinih bliskih rođaka i brat nim ruskim nadzorom. Tako je sa njim snošću ili političkim pritiskom. Joko, što je crnogorski vladika nosio kao na povratku u Crnu Goru u avgustu Autorka u predgovoru, šest poglavlja živu ranu cijelog života. 1837. stigao ruski agent potpukovnik i zaključku nastoji da, kao vrsni istori- Jakov Ozereckovski. Od sredstava koje čar, predstavi Crnu Goru i Njegoša kao Drugo putovanje u Rusiju je donio Ozereckovski Njegoš je planirao vladara i na unutrašnjem i na spoljaš- da podigne novu zgradu Senata i maga- njem planu. a kasnije se odomaćila, ukinuta je odlu- Ugled koji je Njegoš stekao kod ru- cin za žito, te finansiranje reformisane Ona želi da američkom i zapadno­ kom Senata 17. novembra 1830. godine, skog cara i vlade bio je ugrožen kleveta- uprave (vlade). U septembru 1837. Nje- evropskom čitaocu približi i prikaže poli- dok je guvernadur crnogorski Vukolaj – ma i lažima koje je po njegovom povrat- goš je uveo plaćanje poreza na svako do- tička strujanja u Crnoj Gori u to vrijeme, Vuko Radonjić, takođe odlukom Senata ku iz Rusije širio Ivan Vukotić, što je mo- maćinstvo. To je naišlo na otvoreno pro- sukobe i pregnuća, život naroda u teš- 4. januara 1831. godine, prvo proglašen glo da dovede u pitanje i njegov položaj i tivljenje i otpore, što je sve pratio ruski kom istorijskim i životnim okolnostima, za „izdajnika”, osuđen na smrt, zatvoren reforme koje je bio započeo, zahvaljuju- izaslanik. Međutim, njegovi izvještaji su položaj i misiju Njegoša kao vladara, teš- u tamnicu pa pomilovan i, na kraju, u to- ći ruskoj finansijskoj pomoći. ubijedili rusku vladu da pruži značajni- koće i probleme na koje je nailazio i koje ku istog mjeseca proćeran iz Crne Gore. Da bi se opravdao, krenuo je na svo- ju materijalnu podršku Crnoj Gori i da je kao državnik morao da savlada, njego- U međuvremenu, mladi vladika, koji je drugo putovanje u Rusiju, 1. decem- odobri znatne količine žita za narod. Po- vu diplomatsku aktivnost i vještinu vla- je u dostojanstvu svoje titule objedinja- bra 1836. godine, bez saglasnosti ruske što su Austrijanci pravili smetnje u tran- danja. N. Margulis posebno ističe Njego- vao svjetovnu i duhovnu vlast, na Op- strane. Čekajući dugo odgovor ruske vla- sportu žita, uz brojne peripetije, na kra- ša kao državnika, reformatora i prosvje- štecrnogorskom zboru, sazvanom za 2. de, Njegoš je u Beču upoznao vrlo važ- ju je odlučeno da se Crnoj Gori umjesto titelja, utemeljivača crnogorskih držav- oktobar 1831. godine, objavio je formi- ne ličnosti, među kojima je bilo poseb- žita pošalje 20.000 rubalja, koje su ispo- nih, prosvjetnih i kulturnih ustanova. ranje državnih organa: Senata (reformi- no značajno njegovo poznanstvo sa au- ručene u dvije rate. Ali, ipak, Rusi nijesu U predgovoru za knjigu autorka je sanog), Gvardije i Perjanika. Vladika je strijskim državnim kancelarom, kne- razumjeli teškoće na koje su Crnogorci izložila suštinu svoga metoda i pristupa ustanovio novu vladu, uveo Ishodjašči zom Meternihom. Iako je po odobrenju nailazili povodom slanja žita iz Odese. temi – obradi Njegoševe vladavine Cr- žurnal, što predstavlja začetak vođenja napustio Beč 19. II 1837. bio je zadržan nom Gorom, ističući neke kontroverze administracije i sastavni dio zamišlje- u Pskovu od marta do maja iste godine. Otpor plaćanju poreza, pogranični i stereotipe u vezi sa harizmatičnim cr- nih reformi. Petar II je 15. juna 1833. Nakon što je ruski konzul Gagić posli- sporovi na crnogorsko-austrijskoj nogorskim vladarem-pjesnikom kao i ze- godine, po odluci „Sveopšteg narodnog je putovanja u Crnu Goru utvrdio da su granici mljom kojom je upravljao pune dvije de- sobranija” i novoustanovljenog Pravitelj- optužbe protiv Njegoša bile lažne, što je cenije, nastojeći da je reformiše i uvede stva crnogorskog (Senata), pošao u Ru- naveo u izvještaju ruskoj vladi, Njegoš Pored crnogorskog održanja u teš- među prosvijećene evropske države. Me- siju da ga „car učini mitropolitom Crne je dobio odgovor da može da krene da- kim vremenima Petra II su pratili i dru- đutim, ona ponekad ni sama nije mogla Gore”. Kroz kotorsku mediteransku ka- lje, tako da je, konačno, u rusku prijesto- gi problemi i teškoće: otpor plaćanju po- da izbjegne stereotipe, oslanjajući se na piju Njegoš se prvi put otisnuo u veliki nicu stigao 30. maja 1837. godine. On se reza, pogranični sporovi na crnogorsko- istoriografsku literaturu koja Njegoša i svijet: ploveći duž Dalmacije došao je do opravdao i nanovo stekao povjerenje ca- austrijskoj granici itd. Crnu Goru vidi kroz velikosrpsku diop- Trsta i, preko Beča, stigao u Petrograd. ra i ruske vlade, a dobio je i značajnu fi- U prevazilaženju izolacije Crne Gore triju i aksiomatiku koja, pod vidom nau- To putovanje, kome je posvećeno skoro nansijsku pomoć – 80.000 rubalja u na- i njenom predstavljanju Evropi izuzetan ke, sve posvaja i prisvaja puna dva vijeka. cijelo III poglavlje, za njega je predstav- rednih deset godina. značaj imala je pośeta saksonskog kra- lja Fridriha II krajem 1838. godine pri- raz. Turski napadi su se iz Skadra na- likom njegove botaničke ekspedicije po stavljali. Nikšić Istri i Dalmaciji. Kralj je bio fasciniran Ovaj period obilježilo je i ubistvo Crnom Gorom kao botaničkom oazom. Smail-age Čengića na Mljetičku, u Drob- Ona je posebno oduševila njegovog sa- njaku, 5. oktobra 1840. godine. KOMPILACIJA STEĆAKA putnika, botaničara Bartolomea Bjazo- Njegoš je vodio pregovore o miru sa leta. Dolazak tako visokih gostiju na Ce- Ali-pašom Stočevićem. Mir je sklopljen U zadnja dva vijeka stećci su postali „meta” arheološko-istorijske nauke, a o tinje podstakao je početak izgradnje Bi- u septembru 1842. u Dubrovniku. Osta- značajnim nekropolama-gradovima mrtvih napisane su brojne publikacije, ljarde. Ona je započeta 1837. a završena la je pod velom tajne pogibija Ali-paši- disertacije i knjige, novinski članci, TV reportaže i filmski zapisi 1841. godine, što je, po autorki ove knji- nih izaslanika blizu Ostroga, pošto je ge, bio očigledan znak da vladika kori- Njegoš doznao da je Osman-paša Sko- sti novac za stvaranje stabilne i pouzda- pljak „naredio” Ali-paši Stočeviću da ne vlasti u Crnoj Gori. Biljarda je, u stva- ga ubije. Osman-paša Skopljak je zau- ri, bila dvorac i rezidencija crnogorskog zeo dva mala ostrva u Skadarskom jeze- gospodara i njegove vlade, ali pripodo- ru – Vranjinu i Lesendro. Petar II Petro- bljena i da može primati i visoke strane vić Njegoš nije uspio ni da ih povrati ni goste. U tom cetinjskom ambijentu str- da ih preboli. čala je Tablja sa neprijateljskim glava- Usljed velike oskudice i prijetnji od ma, koje su Crnogorci donosili iz bojeva gladi Njegoš je zatražio pomoć od Au- kao ratne trofeje. Ruski car i ruska vlada strije, ali je nije dobio. Zato je 9. janua- su 1838. godine u Crnu Goru poslali ru- ra 1844. godine krenuo u Beč, s namje- darskog inženjera Jegora Petroviča Ko- rom da pođe u Rusiju i da preko ruske valjevskog koji je, po izvještaju Ozerec- vlade izdjejstvuje povraćaj Vranjine i kovskog, trebalo da ispita tvrdnje o po- Lesendra Crnoj Gori, ali u tome nije us- stojanju zlata u Crnoj Gori i rudnog bla- pio. Austrijansci ne dozvoljavaju kupovi- ga uopšte, ali se te pretpostavke, po nje- nu oružja Crnoj Gori. Osman-paša Sko- govoj obavljenoj misiji, nijesu potvrdile. pljak je preko proturske struje u Kuči- Pošto se, greškom, Kovaljevski upleo ma, Piperima, Bjelopavlićima i Crmnici u austro-crnogorske odnose u avgustu izazvao pobunu, a turske pazare zatvo- 1838. godine prilikom jednog granič- rio za Crnogorce. nog okršaja i pregovora o miru s austrij- Njegoševa molba da pośeti Petrograd skom stranom, ruski izaslanik je zbog bila je odbijena. Iz Beča se u Crnu Goru toga morao, nakon četiri mjeseca, da se vratio u aprilu 1846. godine. Tokom nje- smjesta vrati u Petrograd. govog boravka u Beču štampan je „Gor- Naredno, peto, poglavlje posvećeno ski vijenac” – jedno od najvećih djela juž- je spoljnopolitičkim odnosima Crne Go- noslovenskih književnosti. za Dvorca Kralja Nikole u Nikši- oštećenih i nestalih, dok su brojni uzi- re i njenog gospodara sa Austrijskom ca- ću formirana je nova nekropola dani u mnoge crkve i druge građevin- revinom i Osmanskom imperijom. Ru- Posljednje godine Njegoševog od starih srednjevjekovnih nad- ske objekte, a mnogi su spašeni odvo- ska vlada je vršila pritisak na Crnu Go- života grobnih spomenika zapadne Cr- ženjem u Nikšić, đe su bili razasuti po ru, odnosno njenog vladara, da pregova- ne Gore. dvorištu dvorca kralja Nikole i obo- ra o mirovnim sporazumima sa oba car- U završnom, šestom, poglavlju auto- IZapadna i sjeverna Crna Gora, kao du parka, donedavno kad su sortira- stva. rica knjige, piše o posljednjim godinama i jugoistočna Bosna i Stara Hercegovi- ni i kada je formirana nova nekropola Međutim, i pored sprovedenih refor- Njegoševa života i vladavine 1847–1851. na – zemlje nekropola. Ispod zvjezda- na novoj lokaciji iza dvorca kralja Ni- mi Crna Gora nije još uvijek imala unu- koje su obilježile suša, velika oskudica, no ukrašenog neba dolje na zemlji sija- kole, u kom se nalazi galerija i Zavi- trašnju neophodnu stabilnost niti naj- unutrašnje nezadovoljstvo i prijetnje iz ju srednjevjekovni nadgrobni spome- čajni muzej. nužnije uslove za samoodržanje. Skadra. nici, koje Austrijanci dolaskom u Bo- Nikšićki kraj može se uporediti po III Skadarski vezir Osman-paša Sko- snu i Hercegovinu 1878. godine ime- broju stećaka i njihovom umjetničkom Pregovori sa Austrijom pljak je koristio Njegoševo odsustvo iz novahu stećcima, a koji se do današ- vrijednošću sa Stocem i vodećom ne- zemlje, podmićivao je glavare i viđeni- njeg dana u lokalističkom žargonu na- kropolom sa stećcima – Radimlja. Naj- Nakon spora oko crnogorskih mana- je Crnogorce raznim poklonima da mu zivaju: mešeta, sanduci, ploče, krsto- bogatije mjesne zajednice nikšićke op- stira Maine i Stanjevići između Crne Go- se priklone, da se pobune i odmetnu od vi, mramorje i slično, a za koje su ve- štine su: Grahovo, Velimlje, Vilusi, Žu- re i Austrije, obrazovana je komisija za Crne Gore. Usljed vladičinog dugog od- zane mitomanske priče, legende o lje- pa, Vraćenovići i Lukovo, đe se nalaze granična pitanja između dvije zemlje. sustva, Senat je morao preduzimati mje- kovitosti, donosiocima sreće i zla – ka- brojne nekropole visoko dubećih san- Crna Gora je bila prinuđena da velikoj re da to spriječi, čak i vojnu silu. Njegoš ko kome odgovara. Rađeni višeoblično duka, ležećih šljemenika i sanduka sili proda ta dva svoja manastira. Ali to se iz Beča vratio na Cetinje i bio prinu- od kamena na kamenu, sa natpisima a ukrašenih dubokim arkadama iznad je bio početak prekograničnih pregovo- đen da i sam primijeni silu protiv pobu- više bez natpisa, ravnih stranica grbo kojih su bareljefu udubljenja kružnih ra. Međutim, došlo je do okršaja između njenih plemena i kolovođa pobune. Po- glačano viševjekovnom obradom eol- oblika spojena sa tjemenom arkade. Paštrovića i Crmničana, a potom izme- gubljen je piperski senator Todor Muši- skih sila i atmosferskih padavina nego Nešto rjeđi su stećci koji su ukraše-

đu crnogorske i austrijske vojske krajem kin Božović s braćom. Ugušena je pobu- rukom drevnog majstora neimara. U ni maštovito sa motivima lova i rata MART jula 1838. godine. Borba je trajala pet na u Crmnici, a jedan od vođa, Markiša zadnja dva vijeka postali su „meta” ar- đe su umjetnički stilizovani štit i mač 2015 dana i završena crnogorskom pobjedom. Plamenac ubijen. Odnosi s Austrijom su heološko-istorijske nauke, a o značaj- obilježje blaženopočivših ratnika ko- BROJ Pregovori sa Austrijom oko granice se pogoršali. nim nekropolama-gradovima mrtvih ji „zgiboše” braneći svoj narod i svoju 33 trajali su nekoliko godina. Njegoš je bio U to vrijeme Njegoš je počeo da po- napisane su brojne publikacije, diser- državu preteču sadašnje moderne i su- glavni pregovarač s crnogorske strane. bolijeva i da radi liječenja napušta svoju tacije i knjige, novinski članci, TV re- verene Crne Gore koja se brine o isto- Pregovori su završeni u julu 1841. na- zemlju. Testament je napisao u Prčanju portaže i filmski zapisi. rijskom nasljedstvu srednjovjekovne kon čega je utvrđena granica. Sporazum 20. maja 1850. godine. Liječio se u Ita- Izloženi zubu vremena, nehaju i kulture. o razgraničenju sa Austrijom je, u stva- liji. Vratio se u ljeto 1851. godine. Ośe- nemaru čovjeka mnogo ih i sada ima Blagota Koprivica ri, uveo Crnu Goru u evropske diplomat- ćao je da mu je kraj blizu, pa nije želio ske krugove, smatra Nataša R. Margulis. da umre u tuđini. Nakon ponovnog po- Međutim, pregovori sa predstavnici- goršanja zdravlja, Petar II Petrović Nje- ma otomanskih vezira bosanskog i her- goš je umro 30. oktobra 1851. na Ceti- političkom planu, na kulturnom i obra- vorio da bi volio da se malo kasnije rodio cegovačkog, nijesu išli glatko, dok ska- nju, u 10 sati ujutru. Vijest o Njegoševoj zovnom polju. kako bi ostvario svoje ideje, da bi ga po- darski vezir nije htio da pošalje svoga smrti primljena je bolno i u Crnoj Gori i Ona ističe potpunu zapostavljenost tomci shvatili kad ne mogu savremenici. predstavnika na pregovore u Cetinje. U u okruženju. Crne Gore u istraživanjima Balkana, po- Iz našeg okruženja ni danas, pogo- pojedinačnim pregovorima postignuti U zaključku, na kraju knjige, Nataša sebno na engleskom jeziku. tovo onog koje nastoji da sopstvene dr- su sporazumi u kojima je Crna Gora tre- R. Margulis sumira rezultate Njegoševe Na kraju je data zamašna bibliogra- žavnopravne i nacionalne hijatuse po- tirana kao „nezavisna” država. vladavine, ističući njegov državnički do- fija koju je autorka koristila u pisanju punjava tuđim nasljeđem i pregnući- Skadarski vezir je u ljeto 1839. godi- prinos Crnoj Gori u svim sferama druš- doktorske disertacije, koja je osnova ove ma, ne prestaju posezanja za Njegošem, ne napao Bjelopavliće, ali je pretrpio po- tvenog života, na unutrašnjem i spoljno- knjige u prevodu na crnogorski jezik. njegovim djelom, zemljom i narodom, po nekoj ustaljenoj balkanskoj alhemi- Njegoš je, simbolično kazano, bio ji. To „kićenje tuđim perjem”, „krečenje” za glavu viši od svojih podanika prošlosti, Nataša R. Margulis je delikat- no prepoznala, bez obzira na to što se Knjiga je mnogo više studija o Nje- ponekad oslanja i na neke stereotipe u gošu kao vladaru i državniku, a znat- odnosu prema Crnoj Gori i njenoj proš- no manje o velikom pjesniku i mislio- losti i na literaturu slične provenijenci- cu. Studija Nataše R. Margulis o Nje- je. Ona je uspjela da Crnu Goru i Njego- gošu kao vladaru i državniku, u odno- ša predstavi u pravom svijetlu, objektiv- su na neka osporavanja njegove veliči- no i kritički. ne i značaja kao vladaoca u poređenju sa Knjiga potvrđuje Njegoševa reforma- njegovim genijalnim književnim djelom, torska nastojanja iskazana u njegovim s distance i vrlo objektivno sugeriše da riječima kako želi da Crnu Goru približi su vladičina državnička i književna veli- Evropi, a Evropu Crnoj Gori. čina neodvojive, da se prožimaju. Matica crnogorska je imala i naučnog Njegoš je, simbolično kazano, bio za sluha i izdavačkog duha da se studija glavu viši od svojih podanika. On je od američke naučnice, u prijevodu na crno- njih dalje vidio i kao pjesnik i kao vla- gorski jezik, objavi u jubilarnoj „Njego- dalac, više zagledan u budućnost nego u ševoj godini”. VLADIČINA DRŽAVNIČKA I KNJIŽEVNA VELIČINA NEODVOJIVE: Cetinje krajem 19. vijeka prošlost. Bio je među rijetkima koji je go- Marijan Mašo Miljić Iz narodne (usmene) književnosti Potarja i pljevaljskog kraja (3) Sakupio i priredio: Zoran Raonić JEDNA GLAVA STOTINU JEZIKA

NARODNE PRIČE – Kamen ti u vilice (šta to kažeš, GAZDA JOVO KLETVE što lažeš?); – Bože ti iz groba lajalo (kletva, I JEDNA I ZAKLETVE za gazdu – domaćina, da njegovo U SVATOVIMA pašče, pseto, koje neprekidno la- – Krv ti se u srce usirila (kletva; je, laje mu iz groba, za osvetu što ĐAVOLJIM VJEŠTICA da taj kome je upućena dobije infar- nas na ovom svijetu njime uznemi- kt); rava); ekome neđe velikome do- – Krv ti se u srce salila (da tome, – Prslo ti sirište, da bog da (koli- BITI maćinu Jovu, po imenu, kome je kletva upućena pukne srce, ko jedeš; đe ti više staje); eto, izumio sam kako se srčana aorta); – Na jade ti dolazilo; ekakav domaćin imenom prezivo – a znao sam do – Krv ti oči zalila (da taj kome – Dabogda ti (ili: dabogda mi – Boško, sa Pirlitora je bio skora, te zime se uvukao je kletva upućena dobije moždani ako sam) koru ljeba sa srga dodava- spavao u kućaru kod tora, Npomor u staje, pa odnosi ovce i ja- udar); li (srg je motka; tako su nekada do- kod ovaca, neđe u Među- ganjce, sve jedno za drugijem, kako – Udarac te udario (da prokleto- davali hranu oboljelima od kuge – da žvaljama. Strašivoća bila nikada nikome nije. Puni su potoci ga „ubije kap”); ne pređe infekcija); Nvelika, pa se Boško u postelji vrtio, strvina, uživahu samo vuci, psi i ga- – Za vrat ti se (usta) okrenula (da – Od mene ti Bog i sveti Jovan niti da zaspi niti budan da ostane, te vranovi. taj dobije parezu ili paralizu, zbog (učini mi to, ili – nemoj mi to ura- se sa snom varako do neka doba no- Vidi Jovo da ima neka viša sila i ri- neke loše izgovorene riječi, zbog la- diti); ći. I taman ga bio san prenio kad ga ješi da je nađe i da se s njom obraču- ži); – Ako sam – slijep ti na vrata do- neko za rame drmne! Nepoznat čoek na. Dan uoči Marta (noć između 13. i – Zmija ti u nos umiljela; lazio; ali kao da mu je nekako blizak, kao 14. marta – kad se vještice obavezno – Pas ti se mesa nabio (najeo); – Ako sam, na žive mi rane izla- rod rođeni. I taj kaže, više naređuje: pokreću i kad najveća zla čine), Jovo – Oči ti ispale (kad ti ničemu ne zilo; – Diži se, Boško, noćas ženim sina, unio što mu za noć treba u ovčijoj sta- služe, kad ništa ne vidiš, ali – i zato – Ako sam – išla kuda i one idu pa oću da mi ideš u svatove! ji, pa se pred mrak neopaženo iskrao što radiš nešto nevaljalo); (pare, novac). – Ja da idem? U svatove? – čudio iz kuće i kroz šumu se prikrao staji i se Boško. u njoj ostao skriven da čeka i vidi koja ne bi. Pričao bi, ali mu niko neće vjero- ostavi upaljenu krpetinu i pobjegne – Skidaj se, presvuci se! – naredi mu onamona dolazi i radi to što radi. vati, a ni sam sebi više ništa ne vjeru- nazad uz konopac. Pčele se uznemi- onaj, i tresnu pred Boška zamotuljak Oko neko doba noći naglo se otva- je. Dok oko neko doba zazvaše iz sela: re, stanu bježati iz dima koji je obila- koji se sam razveza i otvori, pa se uka- raju vrata i u staju ulazi gola golcijata Umrla baba Magda! Ona ružna skore- to stvarao trud, ali ih je na izlazu če- za zlatno crnogorsko odijelo! žena, gola kao od majke rođena. Go- la, smežurana babetina, koja godina- kao otrovan dim i vatra od krpe, koja – Ajde, ajde, brže! – požurivao ga la ko ikona, lijepa ko vila, dugih kosa ma nije izašla iz kuće i za koju se odu- im je spaljivala krila. Kao brašno ispod onaj. niz leđa a jaše na vratilu! Počne da kr- vijek šuškalo da bi mogla biti vještica, vodeničkog kamena, jedna po jedna, a Ne bilo Bošku druge, no da se obla- stari stajom, iz ćoška u ćošak, izme- ali je niko do Jova kao takvu nije vi- onda i u mlazevima, bez krila i opije- či kako nikad nije, kako nije mogao ni đu ovaca, a nešto nasijava iz šake, pe- dio, da može dokazati, a on je i na dje- ne dimom, sipale su, sipljele i padale sanjati, u zlatno crnogorsko odijelo, peo šta li, jadi joj ga znali, pa još i pje- lu uhvatio … Ona onakva poganulja, a dolje niz liticu. kao da je neki glavar sa dvora cetinj- va: „Sve nekome nekoliko – samo Jo- sinoć je više na vilu ličila … Ako je to Kad se uvjerio da pčele više ne izli- IV skog. Dok se on presvlačio, oko nje- vu svekoliko”! Ponovi ona to neko- bila ona? jeću, onaj se opet spustio niz kono- ga se okupilo svatova i svatova, da ne liko puta i uto naiđe pored Jova do- pac, đipi se i sa krajem konopca usko- znaš koji je od koga ljepši i silniji, i na- bro sakrivenog ispod džoka a iza jasa- či u usta pećine. Kroz razrijeđene pra- ređeniji. I oni mu po nešto od robe do- la. Jovo poskoči kao soko sivi, doko- menove dima ugledao je ogromno sa- daju i požuruju ga: Ajde, Boško, brže, pa je za kosu, primota čuperke oko ru- ZIMNICA će meda, naslagano i nagomilano kao brže, nemamo te kad čekati! Uto do- ke, pa već spremljenim kepom raspa- kakvi suncem obasjani oblaci kad na- vode i konja vilu, bijelca, ne da se gle- li po njoj ko po pranju: dupa-dupa; du- legnu na planinske vrhove. dati, ljepotan kakvog nijesu ni kralje- pa-dupa i dupa-dupa, dok je duše i du- S MEDOM Onaj iz pećine je zadrmao konopac, vi jahali, ravan možda samo Jabučilu šice u njoj čuo. Kofistala se vještica ko što je onima gore bio dogovoreni znak Vojvode Momčila! Može li i ovaj leće- zmija, jedno vrijeme, pa onda pala ko Pronađu neki, dok su tražili ne- da ga povuku pa da na kraj konopca ti, šće da pita Boško, no ne može do ri- svijeća. Mrtva je, pomisli Jovo, i neka kakvu ljekovitu travku, u jednoj liti- zavežu jedan veliki bakrač, koji mu ječi da dođe. Sve jedanak pristižu silni je, ali vještičini nije vjerovati, ona ima ci izviše Tare, pećinu punu pčela i me- potom lagano spuste dolje do pećine. konji i svatovi, huka i zveket, pjesma nekoliko života, ko mačka. Uhvati je da. I ranije su znali naći divlje pče- Napuni ga on začas onim saćem me-

MART i arata, pro Durmitora veselje preba- on ponovo za kosu i povuče za sobom le, ali za toliko pčelinje društvo nika- da, zadrma konopac i oni gore izvuku 2015 cuje. ko kakvu dronju, do na bunjak i baci je da nijesu ni čuli a ni sanjali nijesu da bakrač pa med preruče u druge posu- Obuko se Boško, spreman i on, ali na ono đubre ko baljegu. tako nešto može postojati. Ko zna od de. Napuni ga on i drugi put, i treći, BROJ se bijelac na da uzjahati, krila da ima Ponosan Jovo da je đavola nadvla- kad je tu i koliko četvrti, peti i še- 33 ne bi mu se mogo leđa i rbata dovati- dao, zadovoljan da se zla konačno rije- se dugo razvija- sti put! Uto od- ti. Skače Boško a skače i bjeličko, vršu šio pa otišao kući sa velikim olakšajem lo, a moglo je, jer nekud dođe glas, ukrug a svatovi uokolo trkaju konje i na duši. Veliki mu kamen sa srca pao je pećina bila na iz pećine, odozgo pjesme popjevkuju: „Pođosmo li pođo- ali kad je legao u krevet sna mu ne bi- sred litice i nije ili odozdo, ili ko smo, joj milo janje moje … „! Usred tog lo na oči, zamislio se: pa ja sam nečiju joj mogla prići ni zna, ali glas jasan čuda ko da mu neko došapnu, Boško ženu, nečiju majku, šćer, ubio, pa ne- zvijer ni čoek. Bio ko dan: se pribra pa se prekrsti i poviče: „Bog ka je i đavo! Šta to uradi crni Jovo, jesi je to nezapamćen – Nemoj sed- s nama i anđeli Boži, šta je ovo, no- li je moro baš namrtvo ubiti? – kao da ulov, činilo se da mi put – biće ti ćas?”! je nekoga drugoga Jova ovaj Jovo pito, svo brdo nad sti- za sedmicu! Stane vriska konja i svatova, bje- vrtio se u krevetu, ali sad mu nije bi- jenom leži na me- – Šta reče, žanija i dovikivanje: znao sam, zna- lo druge. Ustajao, pušio cigaru za ciga- du, da će ga i biti šta?! – pitao ovaj li smo, auuu! Uuuuu! Bjeličko se ritnu rom, ali ništa pametno nije smislio sve za svo selo. u nevjerici, ali zadnjijem nogama, poskoči i nestade do zore. Kako bilo da bilo, istina će se Okupilo se glas se nije pono- ga, ko da ga nije ni bilo, ko da na ne- saznati. Naći će je mrtvu na njegovom njih sedam rođa- vio. bo uzleće. đubretu, a onda … ka i komšija, pa – Jeste li ne- Bješe počelo svitati kad Boško do- Čim su prvi zraci svjetlosti pro pla- vijećali kako naj- što rekli? – izde- đe sebi, razgleda, prisjeća se, i u ne- nine granuli, Jovo je iskočio pro vra- lakše da se do- rao se medar oni- ko doba shvati đe je i šta mu se desilo. ta kuće, ko da ga je neko izbacio. Čuo mognu meda iz ma gore. Bio je go, kao od majke rođen, a uzja- neko od familije pa za njim dovikivao: pećine. Niko se – Ne, ništa, hao na nekakvu krlju nad jednom li- Đećeš to noćas, jutros, šta ti je? Ov- lako ne usuđu- ne! Daj bakrač, ticom kojoj se dna ne vidi. Ko da je iz ca se jedna jagnji, spavaj tamo i šuti! je na takav po- „Pričaoc” (prof. dr Novak Kilibarda), narodni daj i sedmi, ajde nebesa nikla nad ambisom. Dolje hu- – obrecnuo se domaćin i ne okrenuv- hod i poduhvat, pripovijedač Janja Raonić iz Đurđevića Tare, dalje! – dovikiva- či Tara valovita i kao da mami: odi mi, ši se. ali se uvijek na- snimljena 1984. u 85-oj godini li oni odozgo. dođi mi. A tri života da ima do Tare bi Kad tamo – vještice niđe! Ni na đu- đe jedan koji će Medar napu- sva tri potrošio, da stane padati. Jed- bretu, ni oko staje, ni u staji. Čak joj na kraju kazati: E, ako ne smije niko ni i sedmi kotao, oni ga izvuci, pa mu va je nekako ovariso da okrene sentu, se ni tragovi u snijegu ne poznaju, ni – smijem ja! pruži konopac da se i sam uzvere uz fatajući goru na sebe, sam sebe se sti- kad je došla ni kad je otišla. O, Bože, Sakupe oni sve konopce i sve alatke liticu. Pa svih sedam sa dobrim ulo- deći i plašeći. mislio Jovo, hvatao se za glavu, jesam koje su imali i koje bi im mogle poslu- vom krenu svojim kućama, sa slatkom Đavoli su Boška toliko za jednu noć li ovo ja poludio, kukala mi majka, ka žiti, svi ponesu suđa za prihvat meda zimnicom koja im je mirisala na sve izmučili, da je pola godine na poste- mi je! Je li moguće da ništa nije ni bilo, i ranom zorom stignu na stijenu izviše cvjetove što postoje i ne postoje. lji ležo. Za njega su se stalno raspiti- da mi se sve priviđelo, ili mi se svijest ulaza u pećinu. Povežu konopce, pred- Sjutri dan na sahranu a sedmi dan vale nekakve kiridžije, svaki put kad presvrnula? Jes da su stari ljudi priča- vostruče i upredu, zavežu jedan kraj za na sedmicu, došla su ona šestorica bi naišle tijem krajevima. Pričali su: u li da vještice na vratilu mogu i lećeti, bor na stijeni a drugi pruže do na ulaz svome medaru. Na sedmici je služen mrkloj noći na sred druma sretosmo ali ona je išla zemljom, vidio sam, ko- u pećinu. Onaj hrabri se spusti konop- i med iz sedmoga kotla. Boška, go golcit, nekud ode, ni zdravo liko su mi oči mogle pomoći… cem do na usta pećine, lako ko vjeve- Medar je već bio ukućanima ispri- nam ne kaza, niti nas viđe. Šta mu je, Vratio se Jovo kući, nema mira, ne rica, potpali pripremljenu guku truda čao šta mu se u pećini kazalo ili prika- znate li, da nije s uma šenuo. može jesti, ne može piti, i bi pričao i i ubaci u otvor pećine a na sam otvor zalo, pa je priča preživjela i do danas. ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Уређује: Слободан Вукановић

Гости „Просвјетног рада” ДОБИТНИЦИ ЛИТЕРАРНОГ КОНКУРСА

На прослави „Просвјетног рада”, 66 годи- Пегаз је спреман да нам се врати, на постојања, Златна кочија полако креће, поред оста- И блага вијест која их прати лих званица из Долази радост, стиже прољеће. културног, об- разовног и по- Зиму са крила стресају свраке, литичког жи- Пјесма се ори у моме крају, вота, били су и Са неба сунце просипа зраке наши најдра- И слави живот у пуном сјају. жи гости, до- битници ли- Све се покреће и све се буди, терарног кон- Пјевају шеве, цвркућу ласте, курса „Ђечијег А мајка земља отвара груди свијета”. Мла- И храни свако биће што расте. дост је уље- пшала наше Облак на трешњи, облак на небу, празновање. Сунце их спаја чаробном дугом, Награде и ди- Раскошно перје на тетријебу, Награђени са уредником „Ђечијег свијета” пломе уру- ■■ Љубав трепери зеленим лугом. чио је Слобо- дан Вукановић, уредник Тешовић (ОШ „Олга Голо- „Ђечији свијет” се зах- Само на углу у мрачној кући, „Ђечијег свијета”. Првона- вић” из Никшића) и Јова- ваљује Дјечјем савезу Изван свијета у свом свијету, 1 грађени су, за поезију Лу- на Бурић (ОШ „Олга Голо- Подгорице који је обез- Бескрајно „сурфа” и себе мучи ка Цмиљанић (ОШ„Ристо вић” из Никшића). биједио двије прве на- Убоги „сурфер” на интернету. Ратковић” из Бијелог Трећу награду за причу граде, зимовање на Ве- Поља), за причу Марија добила је Анђела Бела- руши, као и двије дру- Јована Драганић, IX- 2 Пејовић (ОШ „Илија Ки- да (ОШ „Стефан Митров ге награде, комплет ЦД ОШ „Орјенски батаљон” шић” из Зеленике). Добит- Љубиша” из Будве). Фестивала „Наша ра- Бијела ница друге награде за по- Из оправданих раз- дост”. езију Катарина Марко- лога нијесу дошли: Тара Још једном добитници- вић (ОШ „Ристо Ратковић” Томановић, друга награ- ма – СРЕЋНО ! из Бијелог Поља). Трећу да за причу (ОШ „Орјен- Захваљујемо се и оста- награду су добили: за по- ски батаљон” из Бијеле) лим учесницима који су MART 2015 езију, Настасја Латковић и Вукман Шћепановић, учествовали на конкур- (ОШ „Његош” са Цетиња), трећа награда за поезију су. Надамо се, да ће на BROJ Ђорђе Вулевић (ОШ „Су- (ОШ „Ристо Манојловић” сљедећем конкурсу има- 33 тјеска” из Подгорице), Вук из Колашина). ти успјешније радове.

- Прољеће је најљепше доба у години. У тамној ос Тада се отварају пупољци разних биљака. У то доба тави заборављен природа се буди и све оживљава. Прољећне боје су:- од свих, стајао један роза, љубичаста, зелена, жута… Код њега највише во мали кишобран. Оста- - лим што се животиње буде из зимских снова и цвјета вили су га ту јер је јед прво прољећно цвијеће. на жица била мало сломље- - Све је оживило инсекти и остале животиње су на на. Марија је добила други кишобран, а њена ма све стране. Ливада носи нови тепих, пун шарених ма је онај стари оставила у остави. Нико није ни слутио колико је тај боја. Ђеца су истрчала из кућа, жељом да виде први- мали кишобран био тужан и усамљен. Зашто га је Марија заборавилa? прољећни дан. Сви облаче: мајице са кратким рукави А тако би радо прошетао са Маријом по овом кишном дану до школе. ма, хеланке, бермуде, јапанке, и патике. Све је весело -и А онда се десило чудо ! Мама је отишла у оставу и узела кишобран. срећно. Лрптирићи су навукли нове огртаче и спреми Рекла је „Па овај кишобран је добар. Може послужити Марији јер је ли се за лет. Пчелице и бумбари су изашли, трагајући свој заборавила код другарице”. Заборављени кишобран је заблистао за поленом. Мрави су се не чекајући бацили на посао. у Маријиним рукама. Све дригарице су примијетиле њен кишобран. Правили су нове јзабине, а неки би доносили храну. Није био баш нов, али је био нешто посебан. Можда зато што је срећан Птице су се из својих јазбина винуле у небо. Људи на- јер више није заборављен. - селу, очекује много рада око башта и прве прољећ Мислим, да се тако осјећамо сви ми кад схватимо да смо неком по не садње. Ја волим прољеће јер тада све се рађа, све цвјета требни и корисни. Нико не заслужује да буде заборављен.Ања Дракић и мирише. ОШ „Милан Вукотић” Лана Станишић Голубовци ОШ „Максим Горки” Подгорица ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

Радован Вујадиновић Блага Журић ЗЕМЉА СНОВА

Има по једна Земља снова, ла пуна сласти, као У свакој кући Има велика крила, као у ле- да је сисала саће меда. Испод крова. птира. Пресијавају му се на Вила је пратила коњица, У ту сам земљу ја пошао, сунцу, сјајна, у више боја. Лети а коњиц је гледао вилу у ли- Али ме стражар дочекао: око потока, по барама, слијеће це. Улазницу да ми платиш, с трске на трску, прелијеће с И вила се заљубила у ње- Ако желиш да се вратиш ! врбе на врбу. Мува се око го- га. Ја не хтједох да му платим. лишавих дјечака. Мој коњиц, мој коњиц !- – Хоћу кући да се вратим. Баба им је причала: понављала је у себи. Нек је крива земља снова „Давно, врло давно, слетио И док је, тако, гледала у Што је испод мога крова. вили на раме, љуљушкао се. њега, дивила се његовој ље- ђипао се испред виле. И она му Крила су му бљештала, сунце поти, учинило јој се: расте, раз- се бацила на рамена, а он је по- је жегло. Вила се загледала и вија се, добија нове контуре. нио према планини. Она га је коњица, дивила се његовој ље- Слетио јој с рамена и стао загрлила око врата, држала му поти, учинило јој се да је љеп- испред ње. се за густу, црну гриву. Коњ је ши и од ње саме. Уживала је у Али то више није био коњиц, срзао, па стао. Вила је сјахала, бојама његових крила, које су већ лијеп, танак коњ ! Извио се па га пољубила. Коњ је почео се мијешале, од затворено- зе- на предње ноге и хтио да јој заносно да игра, да плеше. Вила лене, преко модро-плаве, до их баци на рамена. Пружила је раширила крила, обухватила пурппурно- црвене. Није хтјела је обје руке, као да га је хтјела га око врата и рукама и крили- да га оћера, ни да на њега мах- да загрли и да га стави себи у ма. И коњ је пољубио вилу. не руком, па ни оком да трепне. њедра. Али био је виши од ње. Отуда је коњић – постао ви- Опијала је уснама, уста су јој би- Витак и круг, као велика риба, лин коњић.”

Рајко Јоличић Тата је диригент КРУГ ПОРОДИЧНИ И виче на сав глас: Био брат или друг 2 Ође нешто фали, Живот нам је један круг. ОРКЕСТАР Дајте контрабас ! Кад сагледаш опште стање, Цио живот круговање. Ко овој музици У мом топлом дому, Ако пратиш кишну дугу, Може наћи ману Као у опери, Поново је све у кругу. Препале се ноте, Музичким се метром Плава, роза, жута дуга, Па стркле у страну. И гледа и мјери. Све се врти око круга. Био орач или плуг А ја желим само, Ђедо воли гусле, Живот ти је један круг. да ли се то може, Баба окарину, у нашем оркестру Мама хармонику да се ноте сложе. MART А ја виолину. 2015 Мијушко Дакић BROJ 33

ИЗ АЗЕРБЕЈЏАНСКЕ КЊИЖЕВНОСТИ Превео на црногорски: ПРОЉЕЋНИ ДАНИ МРАВИ Душан ЂУРИШИЋ Дођи, прољеће, што прије ! КОЊАНИЦИ Срцу нема доба милијег !

Истопи снијег на висовима, ДОЛАЗЕ КИШЕ Истопи снијег у вртовима, Ријеке ће да зашуме жуборљиве, Једног дана Ђултенина мајка погледа у даљину и рече: Наоколо поља да оживе, Долазе кише. Како је лијепо. Дрвеће ће се напити воде ко- Дрвеће ће процвјетат одиста лико жели. И све ће свуда да заблиста. Какве кише? – упита Ђултена и седе у мајчино крило. И она погледа у даљину. Поче да размишља: како може да Мирза Алекпер Сабир дође киша? Није човјек да долази ходајући. Постоје такви мрави, Добро, мама, ђе је киша о којој си ми говорила? Нијесам Мрави коњаници. је виђела. МАК Јуре около по трави, Како је нијеси виђела?… Видиш ли онај црни облак изнад планине? О, цвијетак мојих поља ! Ко нечији огласници. Видим, па што? Неугасле ватре знамен. То је киша. Сишла је на планину, сада пада без прекида. Касније ће Разгори се – не утрне, Све вријеме скачу млади доћи и у наш град. Нашем дрвећу и цвијећу у башти дароваће нову Сваки листић као пламен ! На зеленој, на ливади. снагу. Прољећа је ведри знак, Можда сјашу кад је ноћ Ђултена је била мала. Још није знала да се вода испарава, да се па- И црвени, ко застава На забаву желе поћ ра претвара у облак, а кад се облаци згусну- поново пада киша. Што се вије, уљепшава Како је то чудно! Нашу земљу – црвен мак ! Гашам Наџафзаде Азиза Ахмедова Мехти Сеидзе ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

И цетињски основци у хуманитарној акцији MËSUESIT TIM ЗА ПОМОЋ МАРИЈИ Si pranvera kur mbushet me lule, ashtu fytyra e tij mbushet me buzëqeshje, Ангажовањем бројних установа, ор- e nga zëri i tij, vjen një butësi; ганизација, спортских клубова Цетиња si përkëdhelja e erës nën nxehtësi. и саме Пријестонице прикупљено је до- вољно новца за пут и боравак осмого- E ndodh, ndodh, дишње Цетињанке Марије Мартиновић, të vyshken lulet në fytyrën e tij; која болује од тумора бубрега и пред- se ndoshta unë apo shokët e mi, стоји јој операција у Сједињеним Аме- ne vend se të mësojmë, lozim në shtëpi. ричким Државама. У Основној школи „Ловћенски пар- Oh, sa e tmerrshme dhe e nënçmuar do isha, тизански одред” чија је ученица Марија kur nuk do te dija të shkruaj dhe lexoj, Мартиновић, прикупљено је и уплаће- ца донирали 1.100 еура, а пјевали су: Да- me mua do të qeshej shitësi në shitore, но готово 3.000 €, а акција прикупљања нијел Алибабић, Божо Булатовић, Игор nuk do dija të paguaj një akullore. прилога и даље тече. Наиме, колектив Ђуровић, Дарко Мартиновић, Марија- Школе одлучио је да се традиционални на Мартиновић, Ивана Поповић Мар- E për këtë kujdeset mësuesi im, синдикални осмомартовски као и дру- тиновић, Лука Радовић, Светлана Раич- se Toka rrotullohet dhe na duket ги поклони преусмјере на рачун за лије- ковић, Драгана Ракчевић, Тања Шетер, se Dielli shkon ne perëndim, чење дјевојчице, а додатним ангажо- Нина Жижић, оркестар „Добри момци”, e kush flijon vetëm për arsim, вањем просвјетних радника и ученика дјечја група „Зумбалице”, као и чланови le t'ia japim të madh, të madh një përqafim! обезбијеђено је и више него што су сами КУД „Његош” (Цетиње) и АЦНИП „Искра” Zana Shabaj, очекивали. По ријечима директорице (Подгорица). "Mahmut Lekiq", Tuz школе, Сандре Сјеклоће овом хуманом Марији Мартиновић неопходна је акцијом, Маријини другари, и сви који су операција у болници Ст. Јуде у Мемфису саставни дио колектива и града покло- (САД). Марији је, када је имала осам мје- нили су дио своје осјећајности у вјерова- сеци, већ одстрањен један бубрег. Бо- њу да је живот ђетета непроцјењив и да лест је захватила и други, па је током де- Марија као и сва ђеца заслужује радости цембра и јануара била на хемотерапији. дјетињства, одрастања и зрелости. (Трошкови путовања и боравка у И Фитнес центар Бодy Зоне, који САД износе око 20 хиљада еура, а по- дјелује при Школи и са којим је до са- родица Марије Мартиновић отвори- да спроведено више успјешних хума- ла је донаторски рачун за уплате из нитарних активности, организовао је Црне Горе (540-3209731697, Ерсте), у сарадњи са Пријестоницом и Спорт- као и за уплате из иностранства (ME ским центром, трочасовни хуманитар- 25540000003209731697, OPPOMEPG Ер- ни концерт, насловљен „Заједно за Ма- сте Банк АД Подгорица, МЕ). рију”. Цетињани су куповином улазни- С. Вујовић 3

Ученици III-2 ОШ „Максим Горки” из Подгорице снимили емисију „Здравље на уста улази” НЕСВАКИДАШЊИ ДОДАТАК НАСТАВИ Тема емисије јесте очување здравља, а њен значај је у томе што је уско повезана са образовним циљевима наставног предмета Природа и друштво

MART 2015

Невена Јосиповић, BROJ ■■ОШ „Ратко Жарић“, Никшић 33

У вртићу „Цицибан” ПРЕДСТАВА „ЏЕПОВИ ПУНИ ЖЕЉА”

Поводом Нове годи- У представи су игра- не васпитачице из ни- ле васпитачице Невен- кшићког вртића „Цици- ка Перутић, Тамара Ман- бан” поклониле су мали- дић, Ивана Перовић, На- шанима представу „Џепо- таша Карадзић и меди- ви ми пуни жеља” аутора цинска сестра Николета ■■КАКО СЕ САЧУВАТИ ОД МИКРОБА: Са емитовања емисије Наташе Караџић. Асис- Маројевић. Ђеца су има- тент представе је Марија ла прилику да чују при- Ученици одјељења III-2 подгоричке сти, јер су и сами убијеђени да је ово Балетић, а сценографију родну и вјештачку Јелу, Основне школе „Максим Горки”, зајед- један од најбољих начина да својим вр- је урадила Јелена Ивано- Пипи дугу чарапу, Ђе- но са учитељицом Маријом Радуновић, шњацима пренесу поруке о очувању вић, док су костиме вас- да Мраза и Баку Мра- креирали су своју прву видео емиси- здравља. питачице саме прави- зицу. Представа је апел ју под називом „Здравље на уста ула- „Да бисмо знали како да се сачува- ле и креирале. Сцена је да се не сијеку четина- зи”. Она је снимљена и монтирана као мо од микроба, морамо знати како они приказала ведре зелене ри. Кроз текст представе ђечија ТВ емисија која има своје води- доспијевају у наше тијело. Јер, ако зна- боје шуме као доказ да ђеци је такође упућено теље, спикере, метеоролога, анкета- мо куда они улазе у наше организам, и у хладним зимским да- пуно честитки, здравља, ра, експерте, јављања уживо и слично. можда можемо то да спријечимо”, чује нима шума може бити и среће и смјеха. На крају Овог пута тема је очување здравља, а се, између осталог, у овој несвакида- зелена ако сачувамо ње- представе била је и по- њен значај је у томе што је уско повеза- шњој емисији, која је свим заинтересо- но дрвеће. На крају пред- рука родитељма да ни- на са образовним циљевима наставног ванима доступна путем Youtube серви- ставе малишани из вр- када не забораве да су предмета Природа и друштво, тако да је са. Водитељи емисије били су ученици тића у хору су пјевали но- ђеца украс свијета. превасходно едукативне природе. Михаило Поповић и Вук Живковић. вогодишње пјесме, а Ђед Због свих ових чињеница ученици су Мраз је дијелио поклоне. Ш. Б. жељели да емисију представе и јавно- Н. Н. ЂЕЧИЈИ СВИЈЕТ

ЦРНОГОРСКИ ИСТОРИЈСКИ ЂАЧКИ ХУМОР – „Перице, волиш ли ићи у школу?” КАЛЕНДАР – „Лијепо је ићи у школу, лијепо је враћати се из 4. март 1949. школе, само ми се не свиђа оно између!” *** ОСНОВАН „ЛОВЋЕН ФИЛМ” Ученици осмога разреда с разредном разгова- Прво предузеће за прозводњу филмова у Црној Гори са сједиштем на Цетињу рају о екскурзији (ђе ће ићи, како ће то проћи и формирано је рјешењем Министарства за просвјету и Владе НР Црне Горе. За хоће ли бити проблема). првог директора именован је Симо Чоловић, дотадашњи директор Предузећа Разредна: за расподјелу филмова. Међу првим запосленим у „Ловћен филму” били су и – „Немојте носити пуно редитељи Бранислав Бане Бастаћ и Ђорђе Вујовић, сниматељи Стево Лепетић новца јер има лопова који вас и Миодраг Томашевић, и монтажери Свето Бушковић и Милорад Ајдић. могу покрасти, и не само они, Први дугометражни играни филм снимљен је 1955. године „Лажни цар”, по него и чистачице.” сценарију Ратка Ђуровића, у режији Велимира Веља Стојановића. Од оснивања Ученик: до 1966, када је угашен, „Ловћен филм” је снимио 78 документарних и 11 игра- – „Зар ће и оне ићи?” них филмова у сопственој продукцији. *** Пита учитељ Ивицу: 8. март 1910. – „Када пишемо велико слово?” МЕЂУНАРОДНИ ДАН ЖЕНА Ивица одговара: На иницијативу Кларе Цеткин, политичке раднице њемачког и међународ- – „Кад је неко кратковид“ ног радничког покрета, Друга међународна конференција жена у Копенхагену *** прихватила је 1910. приједлог да се 8. март празнује као Међународни дан же- На часу математике учитељица пита Ивицу: на. Већ наредне године, иако је неколико година касније (19. марта), у Аустрији, – „Колико је 5-5?” Данској, Њемачкој и Швајцарској на улицама се окупило мноштво жена које су – „Не знам.” осим права гласа захтијевале и право на рад, као и престанак дискриминације – „Па, ако имаш 5 шљива и 5 шљива поједеш ко- на послу. лико ти остане?” – „Па, пет коштица.” 10. март 1976. *** Зашто је рачунар најбољи човјеков пријатељ? ОСНОВАНА ЦАНУ Зато што на њега увијек можеш рачунати. Преузимајући позитивне резултате, идеје и акције Друштва за науку и умјет- ност Црне Горе (основаног 1973) које је њеним оснивањем престало да постоји, Црногорска академија наука и умјетности (ЦАНУ) проширила је програм дје- латности одвијајући активности кроз три одјељења и покривањем трију обла- сти: друштвених наука, природних наука и умјетности. Први предсједник ЦА- НУ био је др Бранко Павићевић, потпредсједници Михаило Лалић и др Мило- 4 рад Мијушковић а секретар Драгутин Вукотић.

11. март 1947 МУЗИЧКА ШКОЛА У КОТОРУ Прва државна музичка школа основана је одлуком Среског народног одбо- ра Котор као Нижа музичка школа. Са Средњом музичком школом, основана је 6. Јуна 1986, спојена је 1997. године. Дала је велики допринос истакнутих педа- гога и музичара (Дара Матић Маровић, Трипо Симонути, Мирослав Хомен, Ра- тимир Мартиновић) који су се професионално ангажовали као солисти, дири- генти, музичари у оркестрима у земљи и иностранству. MART Уна Станковић, I-2, ОШ „Павле Ровински“, Подгорица 2015 ■■ 21. март 1754. BROJ 33 „ИСТОРИЈА О ЧЕРНОЈ ГОРИ” Василије Петровић, црногорски владика и господар, завршио је у Москви ру- копис књиге „Историја о Черној Гори”. То дјело, штампано у Русији и преведено на многе стране језике, имало је огроман значај за формирање свијести Црно- гораца о вишевјековној независности. Представља прву штампану црногорс- ку историју. Зато се, без обзира на значајна историјска дјела настала прије ње, Василије као њен аутор може сматрати оснивачем црногорске историографије. Први пут је прештампана у Бечу (1845). а код нас тек 1884. У пријеводу Мар- ка Драговића.

■■Сара Антовић, ОШ „Олга Головић“, Никшић

■■Сара Ковачевић, III-4, ОШ „Блажо Јоков Орландић“, Бар ■■Марија Татар, ОШ „Његош“, Цетиње ZA NASTAVU Godina XXII ////////////////////////////////// MART 2015 \\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\ Broj 162 ISTORIJA

PRIPREMA ZA ČAS zatim iznesemo teze za prvi dio tj. Uspon Makedonije za vrijeme Filipa II. To su slijedeće teze:

Škola: JU Gimnazija „Stojan Cerović” – položaj Antičke Makedonije prije IV v. p. n. e Predmet: Istorija – Makedonci narod srodan Grcima Tema: Antička Grčka – preko grčkih kolonija poprimili elemente grčke kulture – privreda- razvoj zemljoradnje, stočarstva, izvoz drvene građe, razvoj Nastavnik-pripravnik: Biljana Sekulović rudarstva – društveno uređenje-vojno kraljestvo – kralj Filip II 359-336 g. p. n. e Cilj: – ujedinitelj makedonskih plemena – stvaranje jake vojske Učenici saznaju o usponu makedonske države za vrijeme Filipa II i na- – falange stanku imperije Aleksandra Makedonskog, njenoj veličini i značaju. Upo- – osvajanje makedonske i tračke obale, pokorio grčke kolonije znaju se sa pojmom helenističkog doba. – izgradnja flote na Egejskom moru – Filipov politički cilj-hegemonija nad Grcima – uplitanje u grčke prilike Aktivnost nastavnika: – pridobijanje pristalica u grčkim polisima – povod za uplitanje dali sami Grci, kad je polis Fokide zauzeo Delfe Osvješćuje potrebu učenika za saznanjem o jačanju Makedonije pod – protiv Fokide, ujedinjenje Tebe i Tesalije koje pozivaju u pomoć Filipom II, stvaranju velike države pod Aleksandrom Makedonskim, o Makedoniju stvaranju helenistički država poslije smrti Aleksandra Makedonskog i – Filip II porazio Fokidu i zauzeo Tesaliju stvaranju helenističke kulture. Stavlja se akcenat na komunikaciju sa uče- – u grčkim polisima stvaranje makedonske stranke-pristalice nicima, stimulišu se da iznesu svoja saznanja o Makedoniji i šta bi želje- aristokrate li da saznaju. – stvaranje antimakedonske stranke-pristalice demokrate – Demosten, vatreni goveri-Filipike – savez Atine i Tebe protiv Makedonije Aktivnost učenika: – bitka kod Heroneje 338 g. p. n. e – skup na Korintu, hegemonija Makedonije, mir i savez u borbi pro- Uključuju se u nastavni proces kroz iznošenje svojih saznanja o poli- tiv Persije tičkim, privrednim i društvenim prilikama u grčkim polisima poslije Pe- – polisima ostavljena unutrašnja samostalnost loponeskog rata. Iznose svoje stavove o pročitanom tekstu datom iz go- – ubistvo Filipa II vora Demostena protiv Filipa II. Učenicima objasnimo teze, objasnimo pojam falange, zatim im proči- tamo tekst tj, dio Demostenovog govora, poznate Filipike. Zatim nastavni profesor izlaže svoj dio, a poslije nastavnik- pripravnik STRUKTURA ČASA izlaže dio Helenističke države. Objasnimo učenicima stanje kakvo je bilo u makedonskoj državi poslije smrti Aleksandra Makedonskog, upoznje- mo ih sa društvenim uređenjem helenističkih država i iznosimo odgova- Nastavna cjelina: Helenističko doba rajuće teze, a to su: Tip časa: Redovni – unutrašnji sukobi Oblici rada: Frontalni, rad u paru – vlast diadosa Nastavna sredstva: Tabla, kreda, udžbenik, istorijski tekst – plaćeni činovnici – najamnička vojska Metode: Dijaloški, monološki, rad na tekstu – Helenističke države – u Evropi-Makedonija sa Grčkom-dinastija Antigonida – u Aziji-Sirija-dinastija Seleukida Evokacija: – Egipat-dinastija Ptolomeida – u Maloj Aziji: Pergam, Pont, Vatinija, Rodos Učenici se upoznaju sa temom i ciljem časa. Uvodimo ih u čas sa – putevi iz istočne Azije prema Persijskom zalivu, Crnom moru i iznošenjem njihovi znanja o privrednim, političkim i društvenim prilika- Sredozemlju ma u grčkim polisima poslije Peloponeskog rata. – glavna radna snaga seljaci – II i I v. p. ne pokorili ih Rimljani Realizacija: Učenicima objasnimo teze, upoznajemo ih sa pojmom dijadosa i sa društvenim slojevima u helanističkim državama. U slučaju da učenicima Za ovaj čas koristimo metod rada u paru, tako da smo ovu nastav- nije sve jasno dajemo im dodatna objašnjenja. nu cjelinu podijelili u dva dijela. Prvi dio, koji iznosi nastavnik-pripravnik je Uspon Makedonije za vrijeme Filipa II, zatim predmetni profesor izno- si dio Osvajanje Aleksandra Makedonskog (336-323 g. p. n. e.) i Posljedi- ZAKLJUČAK ce osvajanja, pa zatim nastavnik pripravnik iznosi dio Helenističke države. Ovo je priprema za čas nastavnika-pripravnika. Učenicima prvo postavlja- Učenici iznose svoje stavove o tome šta su naučili, daju svoje komen- mo pitanja o političkim, privrednim i društvenim prilikama u grčkim po- tare o poznatim govorima Filipikama, iznose svoja zapažanja o Makedon- lisima poslije Peloponeskog rata. Postavljanjem tih pitanja uvodimo ih u skoj državi. nastavnu cijelinu, Helinističko doba. Učenike upoznajemo sa ciljem časa, Dajemo učenicima domaći zadatak. 1 Atinjani! Ja vas, Atinjani, molim da ce ne Gotovo u svakoj skupštini ljutite na mene ako istinu slobodno govori ce mnogo o nepravda- izrečem. ma što ih Filip, otkako je mir Preći ću preko toga što je Filip, ne- zaključio, čini ne samo vama kada tako malen, postao veliki i silan, već i ostalim Jelinima i svi ka- kao i preko toga da Jelini među sobom žu, iako to ne izvršuju, da tre- i nesložno žive. Preći ću i preko toga, ba i govoriti i raditi na tome što je mnogo čudnije, da ce Filip ni iz kako bi on prestao biti ohol čega dotle podigao, tolike zemlje poo- i kako bi kažnjen bio. Ja već svajao i još osvaja. Ali ja vidim da je sav vidim da ce naš položaj toli- svet, a vi među prvima, ustupio njemu ko pogoršao i daje toliko iz- ono zbog čega su u celoj prošlosti svi gubljeno da ce bojim nije li grčki ratovi vođeni. A šta je to? Eto to da on može činiti što god hoće, da jed- to istina, iako je tugaljivo re- nog po jednog Jelina slabi i pleni, a nji- ći. Ako budete dobro ispitiva- hove gradove napada i osvaja. li, uvidećete da su najviše krivi Ako li mislite da će Jeladu spasti oni koji više vole ugađati ma- Halkićani ili Megarani, a vi da ćete iz- si no predlagati ono što je naj- beći tegobe, ljuto ce varate. Ta oni su bolje. Od ovih, Atinjani, jedni zadovoljni ako svako sebe spase. Sami ce, čuvajući svoj sjajni položaj ste dužni to učiniti, vama su vaši stari i svoj uticaj, ništa za buduć- taj dar stekli i u mnogim i velikim opa- nost ne brinu, a drugi, optu- snostima ostavili. Eto, to ja savetujem, žujući i ocrnjujući one kojima to predlažem i, bude li tako, mislim da je do opšteg dobra stalo, ništa drugo ne čine već dovode državu u polo- ce naš položaj može popraviti. Ako ko žaj da sama sebe kazni, baveći ce samo oko toga, a Filipu daju mogućnost ima od ovoga što bolje reći i savetova- da govori i radi što god mu je volja. Ha takvo državništvo vi ste navikli, ali ti, neka to učini. I što god budete vi od- ono je ujedno i uzrok nesreće. lučili – neka izađe na dobro, o svekoliki bogovi.

ПРИМЈЕНА ПРЕДУЗЕТНИЧКОГ УЧЕЊА У НАСТАВНОМ ПЛАНУ И РАЗВОЈУ

У наставном плану и програму за школску 2014/2015. годину за своје одјељење I a сам назначио поједине циљеве који могу да се реализују у облику предузетничког учења. То сам учинио поштујући правило и захтјев Министарства за основно образовање Црне Горе да се из појединих наставних предмета одреди пар оперативних циљева који би се могли остварити примјеном предузетништва. Тиме се остварује више компоненти: наставни процес је квалитетнији, реализује се активна настава, примјењују се теоријска знања кроз активе методе директно на часу, развијају се позитивне особине личности (одговорност, иновативност, самосвјесност, лијепо бесједовање…)… Поштујући наведено, облик предузетничког учења сам укључио у неколико наставних циљева из свих препоручених наставних предмета. Дајем преглед примјене предузетништва по наставним предметима и оперативним циљевима у табели, са назнаком шта је од тога већ реализовано по мјесецима.

Реализовани циљеви до 31. 12. Наставни предмет Оперативни циљеви који се реализују примјеном облика предузетничког учења 2014. године по мјесецима Црногорски – српски, Слуша и препознаје различите звукове на селу септембар босански, хрватски Препознаје различите звукове (на инструментима које су сами произвели) септембар језик и књижевност Упознаје правила лијепога понашања и употребљава одговарајуће изразе (кад и како се коме октобар упућује честитка и изриче признање) Уочава ко су главни ликови у позоришној представи; непосредно након слушања/гледања октобар позоришне/луткарске представе изражава своје разумијевање текста Развија способност доживљавања књижевнога дјела (саопштава шта му се допало у дјелу и новембар зашто) Развија способност слушања, доживљавања и разговора о умјетничким текстовима новембар прилагођеним узрасту Уочава разлику између ликова (бајке) који су носиоци позитивних и негативних особина новембар Препознаје и доживљава мелодичност пјесме приликом слушања интерпретативнога читања новембар (наставник, звучна читанка); током слушања развија асоцијативне способности Оспособљава се да уочи и разумије догађаје у представи; непосредно након слушања/гледања децембар позоришне/луткарске представе изражава своје разумијевање текста Развија вјештину слушања и анализе краћих неумјетничких текстова прилагођених узрасту; децембар развија способност усменог изражавања Упознаје правила лијепога понашања и употребљава одговарајуће изразе (кад и како се коме децембар упућује честитка и изриче признање Оспособљава се да разумије и доживи бајку Развија интересовање за читање умјетничких текстова

2 Оспособљава се да прати позоришне и луткарске представе (или видео снимак); уочава ко су главни ликови у позоришној представи Разумије садржај умјетничкога текста и развија способност његова представљања на нелитерарне начине Уочава разлику између ликова који су носиоци позитивних и негативних особина Препознаје бајку на основу њених особина: устаљени почетак и особени тон приповиједања („Некада давно…”) „Првоаприлске шале”, мала одјељењска приредба Оспособљава се да саопшти шта му се допало у (књижевном) дјелу и зашто Учествује у одјељењској позоришној представи Оспособљава се да истакне шта му се у дјелу допало и зашто Математика Зна да упореди и групише на конкретном и очигледном примјеру (час у дворишту школе) октобар Израђује моделе од картона, колаж папира, (обичног) папира (троугао, квадрат, круг, октобар правоугаоник) Примјењује знања уочавања, упоређивања и груписања облика (геометријских) користећи октобар саобраћајне знаке Усваја појам праве и криве линије као путање покретне тачке; запажа линије у непосредној новембар околини Сабира бројеве до 10 децембар Разумије улогу 0 у сабирању и одузимању; записује бројеве као збир и као разлику децембар Записује, сабира, одузима и упоређује бројеве до 10 Разврстава предмете, тијела, гигуре и тако формира скупове; користи различите врсте табела Примјењује стечена знања о бројевима 11 и 12 Гост на часу – трговац Мјери нестандардним мјерама: дужину, масу и запремину Природа и друштво Развија осјећај себе као дио разреда септембар Зна да су неки дани у години посебно важни јер су им људи дали посебан значај (рођендан, септембар полазак у школу, Дан дјетета) Развија способност посматрања и праћења промјена у природи у складу са годишњим добом октобар Зна шта је и умије да користи семафор и знаке на њему (за пјешаке и за возаче) новембар Угошћавамо саобраћајца новембар Умије да уочава и схвата важност редовне његе тијела децембар Зна да су неки дани у години посебно важни јер су им људи дали посебан значај (Нова година) децембар Угошћавање љекара специјалисте педијатра (или неког спортисте) Зна да су неки дани у години посебно важни јер су им људи дали посебан значај (Дан школе) Зна значај правила понашања (од правила игре до правила у породици и школи) Зна да су неки дани у години посебно важни јер су људи дали посебан значај (Осми март) Препознаје поступке за обраду материјала; зна да након рада треба поспремити Зна да су неки дани у години посебно важни јер су људи дали посебан значај (Ускрс) Зна школско двориште Развија радне навике и навике уреднога одржавања школскога простора Физичко васпитање Овладава основним положајима руку, ногу и тијела септембар Упознаје једноставни дјечји плес и дјечју игру октобар Развија орјентацију у простору октобар Упознаје моторичка кретања једноставних елементарних игара и њихових правила децембар Упознаје основне навике личне хигијене тијела децембар Изводи вјежбе равнотеже (ходање по линији – напријед, странце и назад) Упознаје једноставни дјечји плес и дјечју игру Опонаша појмове, појаве, предмете и животиње помоћу игре (пантомима) Упознаје моторичка кретања једноставних елементарних игара и њихових правила Упознаје навике основне личне хигијене Изводи једноставне покрете уз музичку пратњу Ликовна култура Овладавање прибором за ликовну културу септембар Прави флајере и захвалнице за учешће на манифестацији „Специјална олимпијада 2014„ септембар Упознаје појмове: умјетничко дјело, изложба, галерија октобар Упознаје културно насљеђе Црне Горе октобар Зна да изабере примјере украсних предмета у простору децембар Прави новогодишње украсе; естетски уређује свој школски простор децембар Креира и прави костиме за учешће на приредби за предстојећи Дан школе Упознаје појам слика и сликар Прави честитке мајци за Осми март

3 Прави честитке, плакате, слике, наљепнице, украсе поводом празника Ускрс Упознаје појам вајар; упознаје вајарске материјале Осмишљава и прави костиме за учешће на IX међународном дјечијем карневалу у Херцег Новом Музичка култура Оспособљава се за јавне наступе (Дјечија недеља, Специјална олимпијада) октобар Оспособљава се за јавне наступе (Дан дјечије радости) децембар Оспособљава се за јавне наступе (Дан школе) Зна да се звук може произвести на предметима који нас окружују Разумије шта нам прича музика; стиче знања да постоје кораци који су осмишљени уз дату музику

Дробњак Горан проф. разредне наставе Зелениka

CRNOGORSKI – SRPSKI, BOSANSKI, HRVATSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST

PISMENA PRIPREMA ZA REALIZACIJU ČASA ne uvijek očekivala nešto drugačije, orginalnije. Nikada mi nije bilo ja- IZ NASTAVE CRNOGORSKOG-SRPSKOG, BOSANSKOG, HRVATSKOG sno zašto? Šta sada originalno da prepričam? Biće tu „Harija Potera” (od JEZIKA I KNJIŽEVNOSTI „Kamena mudrosti”, „Dvorane tajni”, „Vatrenog pehara” do „Reda fenik- sa”), Marica, Jovana i Ivana neće zaboraviti neku od španskih serija (ne zato što ne razlikuju film od serije, već što misle da će njihov izliv emo- Profesorica: Svetlana Bajić cija ganuti ove koji ih slušaju – pa uvijek plaču kada ih gledaju), Đorđe Nastavni predmet: Crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski jezik i Aco obožavaju „Šerloka Holmsa”, Vuk, Stefan i Dijana će prepričati „Mi i književnost nismo anđeli”, i prvi i drugi dio, samo ih meni prepričaše po 100 puta. Nastavno područje: Jezik O čemu da pišem? Svoju dilemu saopštih tati. Kao zapeta puška, sav Nastavna cjelina: Glagolski oblik srećan, ali jedva čujnim glasom, odgovori: „Alan Ford, Teks Viler, De- Nastavna jedinica: Aorist nis – pa sve te kolekcionarske vrijednosti imaš u kutiji u podrumu. A šta Tip nastavnog sata: Obrada novog gradiva je strip, a ne film, nema veze. Tražim da budeš originalna”. „Bilo mi je ja- Nastavni oblici: a) frontalni sno zašto tata šapuće – mama nije imala razumijevanja za njegove „ko- b) individualni lekcionarske rijetkosti”. Govorila je da samo sakupljaju prašinu, pa ih je Nastavne metode: a) govorna (dijaloška i monološka) metoda b) metoda čitanja tata čuvao u podrumu. Strčah u podrum na zaprepašćenje majke. Do- c) metoda rada na tekstu nijeh kutiju i počeh da čitam. Tata je s pobjedonosnim smješkom gle- d) metoda objašnjavanja dao u majku koja nije mogla da vjeruje šta čitam, uporno govoreći: „Mi- e) metoda pisanja na tabli lena, zaboga, ostavi to. Pa ti si djevojčica”. Alan Ford je odmah „otpao”. Nastavni zadaci: I pored ubjeđivanja brata i oca da je taj strip dughovit, ja nijesam ništa a) Obrazovni: usvajanje aorista, prepoznavanje i razumijevanje aori- shvatila. Denis mi je bio veoma zanimljiv, ali malo „bebast” – ima samo sta, učenici poznaju razlike između crnogorskog i drugih glagolskih obli- pet i po godina. Teks je predstavljen kao zaštitnik Indijanaca, tačnije ple- ka za prošlo vrijeme mena Navaho. Žena mu je bila iz tog plemena, imao je sina Kita, a nje- b) Funkcionalni: učenik pomoću teksta primjenjuje aoristne glagol- govo indijansko ime je Noćni Orao. Pravdoljubiv je, vjeran prijatelj, tvr- ske oblike doglavo juri u susret opasnosti, uvijek spreman da pomogne slabijima. c) Vaspitni: motivisanje učenika u učenju glagolskih vremena Htjedoh da pišem o njemu. Tata me podrža. Iako je on glava porodice, Nastavna sredstva: udžbenik, tabla, nastavni listić, kreda zna da je mamina zadnja. Ona reče: „Denis”. Prvo smo se protivili, ali na Korelacija: Engleski jezik porodičnom zasijedanju jednoglasno odlučismo da to bude Denis. Ta- ta, mama i brat su iznosili argumente za svoje favorite. Nećete vjerovati, Nastavnik: mama je prvi put čitala te stripove, smijala se i snagom argumenata ubi- jedila i nas da je najbolje da pišemo o Denisu. Rekla je da je Denis stal- 1. Motivacija: Pitam učenike šta su glagoli? Koliko glagolskih oblika na opasnost po imovinu i duševno spokojstvo roditelja, da može da slu- ima u našem jeziku? Koje glagolske oblike smo učili? ša Margaretino sviranje na klaviru dok ima kolača, da stalno gnjavi kom- šiju Vilsona… Argument koji je prevagnuo bio je taj što njegova druga- Učenici: Odgovaraju na pitanja rica Đina (zbog koje se „čudno” osjeća u stomaku) ne plaši paukova, bu- ba, guštera pa mora da joj kaže: „Pa ti si sjajna! Da li si sigurna da si dje- 2. Čitanje teksta: Učenicima saopštim da ćemo za početak školskog vojčica”? Iz razmišljanja me prenu glas nastavnice: „Nije reko, nego re- časa pročitati tekst iz Udžbenika, str. 38 i 39. Onda zamolim jednog uče- kao”. Njen glas mi zazvuča nježnije, ljepše – valjda zbog radosti što sju- nika da glasno pročita tekst, a ostalim kažem da pažljivo slušaju i da bu- tra više neću slušati o perfektu. du obazrivi na glagolsko vrijeme, (domaći zadatak učenice Milene Petrović)

Tekst: Učenici: Pažljivo slušaju ODJEDNOM KRENUŠE SJEĆANJA 3. Zapažanje nove jezičke jedinice: Učenike pitam da li se radnja Prije nego što je počela da govoru o perfektu, nastavnica je objaš- teksta dešava u prošlosti, sadašnjosti ili budućnosti? njavala šta treba za domaći zadatak: „Milena, očekujem da i ovaj do- U primjeru da odgovore pravilno, pohvalim ih. U primjeru da odgovo- maći odlično uradiš – reče obraćajući se meni jer sam mislima bila od- re pogrešno, popravim ih (odg. Aorist). lutala ko zna gdje. Klimnuh glavom, a ona poče predavanje. Značenje Učenike pitam koja prošla glagolska vremena poznaje crnogorski-srp- i građenje perfekta me baš nimalo nije interesovalo. Drug do mene je ski, bosanski, hrvatski jezik? radio domaći za sjutra. Odjednom, sjetih se domaćeg zadatka iz proš- Učenicima kažem da crnogorski-srpski, bosanski, hrvatski jezik pozna- le godine. Trebalo je da prepričamo tekst, knjigu ili film po izboru. Na je još dva prošla vremena (aorist i imperfekat). Aorist je prošlo svršeno putu do kuće razmišljala sam šta da prepričam. Nastavnica je od me- vrijeme, a imperfekat prošlo nesvršeno vrijeme. 4 Učenicima kažem da je priča koju su čitala i čuli pisana u aoristu i im- ge. Marica je prva dotakla bovu i još jednom dokazala da je najbrža. Ja perfektu. Kažem im da ćemo danas odraditi aorist, a imperfekat ćemo sam lagano krenuo nazad. Nijesmo čuli da su nas s obale upozorili da na- obraditi na sledećem školskom času. ilazi čamac. Navedeni tekst prepiši tako da oblike perfekta zamijeniš aoristom. Učenici: Odgovaraju (pluskvamperfekat i perfekat) i slušaju. ______4. Otkrivanje obilježja nove jezičke jedinice: Učenicima kažem da ______aorist imaju svršeni i neki nesvršeni (o tome nećemo sada) glagoli i da se ______gradi od infinitivne osnove s dvije vrste nastavka. Na tabli napišem i pri- tom objašnjavam nastavke za aorist pomoću glagola biti i htjeti. 2. sanjati, skočiti, prići, dolaziti Učenici: Slušaju i gledaju. Napiši sve oblike aorista od glagola svršenoga vida 5. Sinteza: Učenicima podijelim nastavne listiće, gdje je sažetak svih važnih podataka o danas obrađenoj temi. Prvo ih pitam koliko glagolskih Jednina: 1. Množina: 1. oblika poznaje crnogorski – srpski, bosanski, hrvatski jezik? Kao drugo ih 2. 2. pitam definiciuju aorista. Kao treće zamolim jednog od učenika neka ko- 3. 3. njugira glagol biti u aoristu. Na kraju pokažem primjer komnjugacije ao- rista pomoću proizviljnog glagola iz teksta 3. Dopuni sledeće rečenice oblicima aorista glagola u zagradi:

Učenici: Odgovaraju na pitanja. Slušaju primjer konjugacije aorista iz a) ______majka i otac novog kućnog ljubimca. teksta. (donijeti)

6. Provjera: Nastavne listiće koje su primili obuhvataju i vježbe. Učeni- b) Ja ______, ______, ______. cima kažem da stvae glagole u zagradama koji su zapisani u infinitivu i ao- (doći) (vidjeti) (pobijediti) ristu. Kažem im da imaju 5 minita i da radi svako za sebe. Pustim učenike da rade vježbu. Po isteku vremena zamolim da pročitaju svoja rješenja i vjež- c) Ana i ja ______jedno u drugo i ______prema kući be. Poppravim moguće greške učenika i pohvalim ih za pravilna rješenja. (pogledati) (potrčati)

Učenici: Rade vježbu. Čitaju svoja rješenja i popravljaju moguće 4. Dovrši priču iz prvog zadatka upotrebljavajući aorist i prezent. greške. ______7. Zadavanje domaćeg zadatka: U prvom zadatku trebaju rečenice ______koje su napisane u perfektu staviti u aoristu. ______U drugom zadatku trebaju odabrati 5 proizvoljnih glagola koje prije još nijesmo pominjali i napraviti iz njih rečenice u aoristu.

Učenici: Slušaju i pitaju što im je nejasno. Aorist je prost i ličan glagolski oblik. Označava radnju koja se desila u prošlosti prije neke druge radnje u prošlosti (prošlo svršeno vrijeme). Gra- PLAN TABLE: di se od glagola nesvršenog vida, tako što se na imfimitivnu osnovu do- daju nastavci za lica u jednini i množini. Nastavci s osnovom na samoglasnik: DOMAĆI ZADATAK: Jednina: 1. -ih Množina: 1. -smo 2. - 2. -ste Vježba 1: 3. - 3. -še Staviti glagole u zagradama koji su zapisani u infinitivu u aorist! Nastavci s osnovom na suglasnik: 1. ______(govoriti) li ti njemu o tome. 2. ______(pisati) li Marku? Jednina: 1. -oh Množina: 1. -osmo 3. Bilo je dobro, ali kratko ______(trajati). 2. -e 2. -oste 4. ______(mučiti) ga dugo. 3. -e 3. -oše 5. ______(zadržati) nas dva sata u razgovoru.

Aorist pomoćnih glagola biti i htjeti: Vježba 2: Jednina: 1. bih Množina: 1. bismo 2. bi 2. biste Rečenice koje su napisane u perfektu stavite u aorist! 3. bi 3. bi/biše Marina je pogledala kroz prozor Jednina: 1. htjedoh Množina: 1. htjedosmo 2. htjede 2. htjedoste ______3. htjede 3. htjedoše Marko je pao na glavu Primjer konjugacije aorista: ______Infinitiv: ustati Autobus je stao na autobuskoj stanici

Jednina: 1. ustadoh Množina: 1. ustadosmo ______2. ustade 2. ustadoste 3. ustade 3. ustadoše Majka im je spremila večeru

______NASTAVNI LISTIĆ Jasmina je poljubila Jovana 1. Zaplivali smo prema bovama. Snažnim zamasima grabili smo da po- stignemo što bolje vrijeme. Prskali smo na sve strane i ometali jedni dru- ______5 CRNOGORSKI – SRPSKI, BOSANSKI, HRVATSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST

OGLEDNI ČAS (PRVI RAZRED) Aktivnosti učenika: * Učenici pjevaju i izvode odgovarajuće pokrete uz muziku Predmet: Crnogorski – srpski, bosanski, hrvatski je- * Učestvuju u razgovoru odgovarajući na zik i književnost pitanja * Izvode predstavu „Novogodišnje čarolije” Nastavnik: Olivera Mićović – Klovn Pele se predstavlja i vodi program – Predstavlja se Stara godina, Nova godi- Tema: Djeca usvajaju osnovna načela dijaloškog na, pahuljice, Djeda Mraz i Lijepa Mrazica sporazumijevanja * Učestvuju u podjeli grupa * Izgrađuju ukrase, kite jelku, ukrašavaju Tip časa: Sistematizacija svoje čestitke * Crtaju prave poklone i ukrašavaju ih Cilj časa: – Razlikuju se kada se i kako nekom upuću- * Ukrašavaju zvončiće, oživljavaju i pišu sli- je čestitka, upotrebljavaju izraze za česti- kovne poruke tanje, razlikuju usmenu od pisane čestitke. * Izlažu svoje radove, komentarišu, kazu- – Upoznaju se sa činjenicama da su neki ju svoje želje. dani u godini posebno važni jer su im lju- di pripisali značaj. Oblici rada: Frontalni, Grupni, Aktivnosti nastavnika: * Daje uputstva djeci i organizuje igru uz Indivudalni pjesmu „Kad si srećan” * Vodi razgovor o predstojećem prazniku Metode rada: Verbalna, objašnjenje, pisanih radova, ilu- * Daje uputstva i organizuje predstavu strativno-demonstrativna, izlaganje meto- „Novogodišnje čarolije” de divergentnog učenja… * Organizuje grupni rad * Objasnjava način rada Nastavna sredstva Kolaž papir, ukrasi, vata, mašne, ukrasni * Obilazi djecu dok rade i pomaže im (materijali): papir, kutijice, makaze, ljepilo, kostimi, pa- * Motiviše učenike no, čestitke, muzički prilozi, tekst „Novo- * Podstiče na saradnju u radu godišnje čarolije” * Pomaže da zalijepe svoje radove na za- jedničkom panou Korelacija: Priroda i društvo, fizičko vaspitanje, muzič- * Pohvaljuje njhov rad i poziva ih na ka kultura, likovna kultura žurkijadu „Novogodišnje čarolije”. Napomena: Cilj se realizuje dva nastavna časa.

1. GRUPA (NOVOGODIŠNJE JELKE)

Objašnjavam rad grupe uz popratni tekst.

Jedna prava, vitka dama iz šume je išetala i u našu učionicu došetala. Zvjezdicama obasjana, veselo je djecu zvala: „Ukrase pripremite i lijepo me okitite!”

(Djeca prave ukrase, kite jelku i tako ukrašavaju svoje čestitke)

6 2. GRUPA (DJEDA MRAZIĆI)

Čitam tekst vezan za drugu grupu.

Djeda mraze, molim te mojim prvacima želju ispuni i nesto im lijepo pokloni! Oni ne znaju pisati pa će svoju zelju nacrtati.

(Crtaju poklone koje bi željeli dobiti od Djeda Mraza)

3. GRUPA (POKLONČIĆI)

Dajem objašnjenje šta trebaju raditi.

Djeco, poklon je divno dobiti, ali je ljepše drugome darivati! Poklone napravite, drugome poklonite i tako ih za Novu godinu usrećite!

(Učenici prave poklone i ukrašavaju ih)

4. GRUPA (NOVOGODIŠNJI ZVONČIĆI)

Čitam tekst i dajem instrukcije.

Vaši zvončići zvone cijelu noć i najavljuju da ce nova godina ubrzo doći! Ukrasite ih zvjedicama, pahuljicama i svojim željicama!

(Učenici ih ukrasavaju, oživljavavaju i pišu slikovne poruke)

DJEČIJE STVARALAŠTVO: Izložba radova na panou, komentari njihove želje.

POHVALJUJEM RAD GRUPA I POZIVAM NA ŽURKIJADU „NOVOGODIŠNJE ČAROLIJE” 7 CRTANJE – razmišljaju o liniji kojom crtaju i njenom kvalitetu: PISMENA PRIPREMA ZA REALIZACIJU NASTAVNE JEDINICE – razmišljaju o svjetlosti i sjenci i načinu na koji ih primjenjuju na IZ CRTANJA crtežu; – primjenjuju materijalizaciju i teksturu različitih materijala; – studiozno obrađuju detalje; Srednja likovna škola „Petar Lubarda” – Cetinje – traže osobeno i ubjedljivo likovno rješenje crteža.

Predmet: Crtanje UVODNI DIO ČASA

Tema: Mrtva priroda Na uvodnom dijelu časa provjeravam da li svi učenici imaju potreban pribor i najavljujem prvu vježbu: crtanje krokija. Razred: II (drugi) Kroki (riječ francuskog porijekla čije je značenje: nacrt, skica) predstav- lja brzi crtež ljudske figure po živom modelu; jedna poza po pravilu tra- Profesorica: Šćekić Ana je od pet minuta do petnaest sekundi, nakon čega model mijenja polo- Nastavne metode: žaj tijela. – metoda pokazivanja, Slijedi dogovor sa učenicima o koncipiranju prve vježbe: učenici se do- – korektura, brovoljno javljaju da poziraju. – metoda objašnjavanja, Izbor materijala za ovu vježbu je slobodan (ugljen, presovani ugljen, – metoda razgovora. sepia, sangvina, tuš-četka, tuš-pero, grafit…)

Oblici rada: GLAVNI DIO ČASA – individualni i frontalni Učenik zauzima pozu za crtanje; Standardi znanja: Učenici posjeduju potrebno znanje o pravilima po- zajedno diskutujemo (kratko) da li poza odgovara ostalim učenicima; stavke crteža: komponovanja (smještanja crtajućih predmeta u format) i učenici crtaju jednu pozu dva minuta; mjerenja proporcija (viziranja), sposobnost da upoređuju i analitički sa- prilazim svakom učeniku pojedinačno i vršim korekturu; gledaju međusobne odnose između predmeta kao i odnos cjeline pre- razgovaram sa učenicima o problemima koje imaju na crtežu i na šta ma istima, sposobnost sagledavanja planova (uspješno rješavaju problem trebaju da obrate pažnju na narednom crtežu; perspektive). usmjeravam ih na likovni problem i podstičem ih na rad; postepeno skraćujem vrijeme poziranja; Opšti ciljevi: Poznavanje proporcionalnosti, shvatanje značajnosti nakon određenog broja krokija, prelazimo na drugu vježbu koja po- kompozicije, razvoj likovnog razmišljanja i stvaralačkog gledanja. drazumijeva crtanje izdvojenog predmeta, pri čemu ne smiju da gledaju papir na kome nastaje crtež. U ovom slučaju treba ih ohrabriti i sugerisati Informativni ciljevi: Učenik se upoznaje sa vrstama perspektive i za- im da konačan rezultat grafičkog prikaza nije važan, i da na taj način oslo- konitostima materijalizacije. bađaju ruku i uče da fiksiraju pogled, što im omogućava brže i kvalitetni- je zapažanje bitnih elemenata jer ovaj način utiče vizuelno polje što je ja- Formativni ciljevi: Učenik analizira karakter kompozicije i njene me- ko važno za proces crtanja i gledanja (prirodno je da nijesu zadovoljni is- đusobne odnose i razvija sistematičnost i postupnost u građenju crteža. hodom, odnosno crtežom koji je nastao bez gledanja papira). Po završetku druge vježbe, učenici nastavljaju sa analitičkom studijom Socijalizacijski ciljevi: Učenik razvija sposobnost istraživačkog gle- mrtve prirode započetom prethodnog časa; danja kao i samokritičnost u radu. podstičem učenike na analizu crteža; upućujem na detaljnu obradu kompozicionih djelova i cjeline; Specifičnosti u izvođenju:Mrtva priproda (kompozicija) i dio mrtve prirode (izdvojen jedan predmet za odr. vježbu), papir i table za crtanje, razgovaram sa učenicima o liniji, površini i valeru tj. količini svijetla; ugljen, tuš, štafelaji, praktičan rad. Prije nego počnem sa korekturom svakog crteža ponaosob, navodim učenike da jedni drugima vrše korekturu, i to je ono što ih često ohrabru- Korelacija: Principi kompozicije. je i znatno utiče na njihovo samopouzdanje. Uočavanje grešaka na tiu- đem crtežu olakšava im sagledavanje svojih, a u isto vrijeme utiče na smi- Aktivnosti: saonu komunikaciju među učenicima i odnos prema sopstvenom radu. – realizacijom krokija učenici stiču brzinu uočavanja grešaka, potreb- Prilagođavam se individualnim razlikama učenika, podstičem na oso- nu prilikom postavke crteža (cjelokupnog procesa crtanja); bena rješenja i ohrabrujem učenike koji zaostaju u radu; ponovo prilazim – crtanjem izdvojenog upotrebnog predmeta, pri čemu ne gledaju onim učenicima kojima je potrebna pomoć. svoj crtež manjeg formata (pogled je fiksiran isključivo na crtajući pred- met) razvijaju analitičnost i istraživačko gledanje; ZAVRŠNI DIO ČASA – na većem formatu primjenjuju prethodno iskustvo, analiziraju formu postavljenog crteža, uočavaju i ispravljaju moguće greške; Izvodim zaključke sa časa i dajem uputstva za idući čas (učenici će na- – analitički posmatraju, analiziraju kompoziciju i proporcije; redni čas dio vremena posvetiti crtanju krokija, s tim što se trajanje pozi- – posmatraju i analiziraju svoj, ali i crtež drugih učenika; ranja postepeno smanjuje na petnaest sekundi i nastavljaju studiju mrtve – razmišljaju i raspravljaju o likovnom rješenju crteža; prirode – donose isti materijal). 8