Zona Centralnih Djelatnosti-Cetinjski Put“

Glavni grad - Podgorica

DETALJNI URBANISTIČKI PLAN „Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put“

Naručilac: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice Obrađivač: Winsoft d.o.o. i CAU d.o.o.

Podgorica, septembar 2018 god. Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Naslov dokumenta: Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put” u Podgorici Naručilac: Agencija za izgradnju i razvoj Podgorice, Ugovor broj 4501 od 12.05.2016.god Odluka o donošenju: Skupština Glavnog grada, broj 02-030/18-705 od 12.09.2018 god. Obrađivač: WINsoft d.o.o. (lic. br. 01-947/2) i CAU – Centar za arhitekturu i urbanizam d.o.o. (lic. br. 01-187/2)

RADNI TIM

Rukovodilac izrade plana Predrag Bulajić, dipl.inž.el. (lic.br. 01-645/2) Odgovorni planer Marko Martinović, dipl.inž.arh (lic.br. 01-183/2) Saobraćajna infrastruktura Nada Brajović, dipl.inž.građ. (lic.br. 10-4429/1) Elektroenergetska infrastruktura Milanko Džuver, dipl.inž.el. (lic.br. 01-129/2) Telekomunikaciona infrastruktura Predrag Bulajić, dipl.inž.el. (lic.br. 01-645/2)

Hidrotehnička infrastruktura Irena Raonić, dipl.inž.građ. (lic.br 01-950/2) Šumarstvo i pejzažno uređenje Radosav Nikčević,dipl.inž.šum.(lic.br 10-3808/1) Geodezija: mr. Miloš Matković dipl. inž. geod.(lic.br. 01-11/13) Životna sredina dr. Vasilije Radulović, dipl.inž.geol. Privreda i društveni servisi Ivana Janković, dipl.mat (lic.br. 01-644/2) Baza podataka i GIS Ivana Janković, dipl.mat (lic.br. 01-644/2) Ivo Minić, dipl.mat. Tehnička obrada Igor Vlahović, inž.rač. Saša Šljivančanin

Podgorica, septembar 2018 god. Za obrađivača Predrag Bulajić

______

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

SADRŽAJ

LICENCA PRIVREDNOG DRUŠTVA ...... 11 LICENCA ODGOVORNOG PLANERA ...... 12 1. UVOD ...... 13 1.1. Granica i površina zahvata ...... 13 1.2. Pravni osnov za izradu plana ...... 13 1.3. Planski period ...... 14 1.4. Programski zadatak ...... 14 2. ANALITIČKI DIO – POSTOJEĆE STANJE ...... 15 2.1. Ocjena postojećeg stanja prostornog uređenja ...... 15 2.1.1. Prirodni potencijali i ograničenja...... 15 2.1.2. Namjene korišćenja prostora i kapaciteti ...... 18 2.1.3. Infrastrukturni sistemi i komunalna opremljenost ...... 19 2.2. Ekonomsko demografska analiza ...... 25 2.2.1. Stanovništvo, domaćinstva i stanovi ...... 25 2.2.2. Razvoj privrednih grana ...... 25 2.2.3. Društvene djelatnosti ...... 25 2.2.4. Razvoj privrednih grana ...... 25 2.2.5. Društvene djelatnosti ...... 25 2.3. Planska, studijska i tehnička dokumentacija višeg reda i kontaktni planovi ...... 26 2.3.1. Izvod iz GUR-a za plansko područje ...... 26 2.3.2. Izvod iz važećeg plana ...... 29 2.3.3. Izvod iz kontaktnih planova ...... 32 2.4. Prirodna i kulturna baština ...... 32 2.5. Stanje životne sredine ...... 32 2.6. Preuzete međunarodne obaveze ...... 33 2.7. Zahtjevi i potrebe korisnika prostora...... 33 2.8. Sintezni prikaz uređenja prostora ...... 33 3. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI ...... 36 3.1. Opšti ciljevi...... 36

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

3.2. Posebni ciljevi ...... 36 4. PLANIRANO REŠENJE ...... 37 4.1. Planski model – koncept plana...... 37 4.2. Prikaz modela masa novog planskog koncepta ...... 39 4.3. Ekonomsko-tržišna i demografska projekcija ...... 43 4.4. Izgrađenost prostora – stanovanje, djelatnosti i javne funkcije ...... 44 4.5. Infrastrukturni sistemi i komunalna opremljenost ...... 45 4.5.1. Saobraćajna infrasruktura ...... 45 4.5.2. Hidrotehnička infrastruktura ...... 50 4.5.3. Elektroenergetska infrastruktura ...... 53 4.5.4. Telekomunikaciona infrastruktura ...... 62 4.5.5. Upravljanje komunalnim otpadom ...... 64 4.6. Način, faze i dinamika realizacije plana ...... 75 4.7. Planski bilansi i kapaciteti ...... 75 5. SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANA ...... 77 5.1. Smjernice za dalju plansku razradu (oblici intervencija) ...... 77 5.2. Zaštita prirodnih i pejzažnih vrijednosti i kulturne baštine ...... 77 5.2.1. Mjere za unapređenje kulturne baštine ...... 77 5.2.2. Mjere za unapređenje prirodnih i pejzažnih vrijednosti ...... 77 5.3. Zaštita životne sredine ...... 77 5.4. Zaštita od interesa za odbranu zemlje ...... 78 5.5. Zaštita od prirodnih i tehničko-tehnoloških nesreća ...... 78 5.5.1. Zaštita od zemljotresa ...... 78 5.5.2. Zaštita od požara ...... 79 5.6. Energetska efikasnost ...... 80 5.7. Urbanističko tehnički uslovi i smjernice za izgradnju objekata ...... 81 5.7.1. Elementi urbanističke regulacije ...... 81 5.7.2. Pravila za izgradnju objekata ...... 82 6. SEPARAT SA URBANISTIČKO TEHNIČKIM USLOVIMA ...... 90 6.1. Opšti dio uslova ...... 90 6.2. UTU prema namjenama površina ...... 90 6.2.1. Urbanističko tehnički uslovi za objekte na površinama mješovite namjene..... 90 6.2.2. Urbanističko tehnički uslovi za izgradnju saobraćajnica ...... 106 6.2.3. Urbanističko tehnički uslovi za izgradnju objekata elektroenergetske infrastrukture ...... 112

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

7. BIBLIOGRAFIJA ...... 114 8. PRILOZI ...... 116 8.1. Detaljni proračun troškova za opremanje saobraćajnica ...... 116 8.2. Koordinate prelomnih tačaka...... 117 8.2.1. Koordinate zahvata plana ...... 117 8.2.2. Koordinate tačaka urbanističkih parcela ...... 117 8.2.3. Koorrdinate tačaka građevinskih linija GL1 ...... 118 8.2.4. Koordinate građevisnkih linija GL2 ...... 119 8.2.5. Koordinate tačaka regulacionih linija ...... 119 8.3. Odluka o izradi i programski zadatak ...... 120 8.4. Odluka o izradi Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put” 142

INDEKS TABELA Tabela 1 – Izgrađenost prostora ...... 18 Tabela 2 – Prikaz realizacije važećeg DUP-a u odnosu na sadašnje stanje u prostoru ...... 31 Tabela 3 – Urbanistički pokazatelji na nivou plana ...... 43 Tabela 4 – Ukupan proračun infrastrukturnog opremanja ...... 44 Tabela 5 – Analiza isplativosti realizacije plana ...... 44 Tabela 6. Proračun potrebnih količina vode za snabdijevanje vodom ...... 50 Tabela 7 – Potrebe za snagom ...... 54 Tabela 8-13 – Potrebe za snagom u pojedinim trafo-reonima, područja koja pokrivaju, nominalna snaga i angažovanost trafostanica ...... 55 Tabela 9 – Proizvodnja otpada ...... 65 Tabela 10 – Pretpostavke za proračun potrebnog broja kontejnera za otpad koji nije dio selektivnog sakupljanja otpada ...... 65 Tabela 11 – Minimalan procenat ozelenjenosti po kategorijama zelenila ...... 67 Tabela 12 – Aproksimativna vrijednost na pejzažnom uređenju javnih površina i površina od javnog interesa...... 70 Tabela 13 – Tipovi krovnih vrtova...... 74 Tabela 14 – Analitički podaci plana - Urbanistički pokazatelji ...... 76 Tabela 15 – Tipovi krovnih vrtova...... 98

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

INDEKS SLIKA Slika 1 - Pogodnost terena za urbanizaciju – Izvod iz PUP-a Glavnog grada Podgorica ..... 16 Slika 2 - Jednopolna šema postojećeg stanja...... 20 Slika 3 - Zelene i neuređene površine u zahvatu plana ...... 23 Slika 4 - Drvored palmi ...... 23 Slika 5 - Živa ograda i drvored ...... 24 Slika 6 - Stambeno-poslovni objekti u izgradnji- Parcela UP 8 i UP 7 ...... 34 Slika 7 - “Capital plaza” – Izgrađen stambeno-poslovni objekat na UP 1 ...... 35 Slika 8 - Model planiranih masa ...... 41 Slika 9 – Ulični frontovi ...... 42 Slika 10 - Jednopolna šema napajanja novih distributivnih trafostanica na zahvatu DUP-a . 58 Slika 11 - Dimenzije kontejnerskog boksa za 3 kontejnera kapaciteta 1,1m3 ...... 66 Slika 12 - Primjeri uređenja trga ...... 70 Slika 13 - Primjeri uređenja zelenila poslovnih objekata ...... 72 Slika 14 - Primjeri uređenja zelenila na krovovima podzemnih garaža ...... 72 Slika 15 - Ekstenzivni, polu-intenzivni i intenzivni primjeri krovnog zelenila ...... 73 Slika 16 - Poprečni presjek ekstenzivnog ili intenzivnog zelenog krova ...... 74 Slika 17 - Primjeri uređenja zelenila na krovovima podzemnih garaža ...... 97 Slika 18 - Ekstenzivni, polu-intenzivni i intenzivni primjeri krovnog zelenila ...... 98 Slika 19 - Poprečni presjek ekstenzivnog ili intenzivnog zelenog krova ...... 99

GRAFIČKI PRILOZI

POSTOJEĆE STANJE Razmjera 01. GEODETSKA KATASTARSKA PODLOGA SA GRANICOM PLANA 1:1000 01a. GEODETSKO KATASTARSKA PODLOGA SA GRANICOM PLANA- 1:1000 AŽURIRANA 01b. KARTA VLASNIŠTVA 1:1000 01B. IZVOD IZ VAŽEĆEG PUP-a GLAVNOG GRADA PODGORICA 1:1000 02a. IZVOD IZ VAŽEĆEG PLANA I IZVOD IZ KONTAKTNIH DUP-OVA 1:5000 03. POSTOJEĆE STANJE NAMJENA POVRŠINA 1:1000 PLANIRANO STANJE 04. PLAN NAMJENE POVRŠINA 1:1000 05. PLAN PARCELACIJE, NIVELACIJE I REGULACIJE 1:1000 06. PLAN SAOBRAĆAJA 1:1000 07. PLAN PEJZAŽNOG UREĐENJA 1:1000 08. PLAN HIDROTEHNIČKE INFRASTRUKTURE 1:1000 09. PLAN ELEKTROENERGETSKE INFRASTRUKTURE 1:1000 10. PLAN TELEKOMUNIKACIONE INFRASTRUKTURE 1:1000

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

OPŠTA DOKUMENTACIJA:

− LICENCA PRIVREDNOG DRUŠTVA − LICENCA ODGOVORNOG PLANERA

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

LICENCA PRIVREDNOG DRUŠTVA

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

LICENCA ODGOVORNOG PLANERA

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

1. UVOD

1.1. Granica i površina zahvata Granica zahvata plana definisana je Odlukom o izradi izmjena i dopuna DUP-a „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“. Prostor DUP-a "Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put" oivičen je uličnom mrežom koju čine Cetinjski put, Ljubljanska ulica i bulevar Dr Ljubomira Rašovića. U grafičkom prilogu 01 Topografsko katastarska podloga sa prikazom zahvata plana prikazana je granica sa koordinatama. Ukupna površina zahvata iznosi cca 5,9 ha.

1.2. Pravni osnov za izradu plana Pravni osnov za donošenje Odluke o izradi Detaljnog urbanističkog plana „Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put“ u Podgorici, sadržan je u: − Članu 31 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata (’’Službeni list CG” , br. 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14), a u skladu sa Programom uređenja prostora Glavnog grada - Podgorice za 2015. godinu. (’’Službeni list CG – opštinski propisi” , br. 07/15). Članom 31 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata propisano je: ’’Izradi lokalnog planskog dokumenta pristupa se na osnovu odluke koju donosi izvršni organ lokalne samouprave”. − Programu uređenja prostora za 2015. godinu (’’Službeni list CG - opštinski propisi”, br. 07/15), poglavlje III Izrada planske dokumentacije, stavka 3.2. „Izrada planske dokumentacije čije se ugovaranje očekuje u 2016. godini “. − Pravilniku o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (’’Službeni list CG”, broj 24/10 i 33/14).

Na osnovu člana 31 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata („Službeni list CG“, broj 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14) i člana 72 Statuta Glavnog grada - Podgorice („Službeni list RCG – opštinski propisi“, br. 28/06 i „Službeni list CG – opštinski propisi“, br. 39/10, 18/12 i 38/17), Gradonačelnik Glavnog grada Podgorice, donio je Odluku o izmjeni Odluke o izradi izmjena i dopuna Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put” po kome se, prema članu 1, u ostalom tekstu Odluke i Programskom zadatku brišu rijeći “izmjene i dopune”. Gradonačelnik Glavnog grada Podgorice je datu Odluku donio dana 14.09.2017.godine. Cilj izrade Plana je da se prostor u zahvatu planskog dokumenta organizuje i uredi u skladu sa načelima propisanim članom 5 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata (’’Službeni list CG’’, br. 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14), i da se odrede sve specifičnosti područja zahvata i kontaktnih planskih cjelina koje će predstavljati uvodne smjernice za stvaranje odgovarajuće koncepcije planskog rješenja Smjernice za izradu Plana, sadržane su u Prostorno urbanističkom planu Podgorice („Službeni list CG - opštinski propisi“, broj 06/14), kojim su planirane namjene za ovaj prostor: „mješovita namjena“. Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata (’’Službeni list CG”, br. 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14), propisano je da se uređenje prostora zasniva na

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica načelu usaglašavanja interesa korisnika prostora i prioriteta djelovanja u prostoru i privatnog interesa ali ne na štetu javnog interesa. Sredstva za izradu Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put”, u Podgorici, obezbijediće podnosioci inicijative (Zetagradnja d.o.o. Podgorica i Izbor a.d. Bar) prije zaključenja ugovora o izradi planskog dokumenta, između Agencije za izgradnju i razvoj Podgorice d.o.o. i obrađivača Izmjena i dopuna Plana. U cilju sprovođenja postupka izrade i donošenja planske dokumentacije saglasno odredbama Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata, stekli su se uslovi da Gradonačelnik Glavnog grada Podgorice donese Odluku o izradi Izmjena i dopuna Detaljnog urbanističkog plana „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ u Podgorici.

1.3. Planski period DetaljnI urbanističkI plan „„Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put“ donosi se za period od 10 godina.

1.4. Programski zadatak Programski zadatak za područje DUP-a „„Zona centralnih djelatnosti -Cetinjski put“ definisan je na osnovu smjernica iz PUP-a za predmetni prostor. U postupku izrade DUP-a potrebno je obezbjediti sljedeći planerski pristup: − sagledavanje ulaznih podataka iz PUP-a i drugih planova više reda, − analiza i ocjena postojeće planske i studijske dokumentacije, − analiza uticaja kontaktnih zona na ovaj prostor i obrnuto, − analiza i ocjena postojećeg stanja (planski, stvoreni i prirodni uslovi), − sagledavanje mogućnosti realizacije investicionih inicijativa i ideja vlasnika i korisnika prostora u odnosu na opredjeljenja planova višeg reda i potencijale i ograničenja konkretne lokacije. − primijeniti odredbe Pravilnika o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (Pravilnik, Sl.list CG, br.24/10) − planirati ovaj prostor i definisati planska rješenja u skladu sa principima i kriterijumima održivog razvoja. − integrisati rješenja i odredbe iz odgovarajuće planske regulative višeg reda kao i zakonske regulative.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

2. ANALITIČKI DIO – POSTOJEĆE STANJE

2.1. Ocjena postojećeg stanja prostornog uređenja Ocjena postojećeg stanja prostornog uređenja predstavlja analizu i prikaz prirodnih uslova i uređenja prostora kao posledice ljudskih djelatnosti. Analiza postojećeg stanja čini osnovu za dalji razvoj i stvaranje funkcionalnog rješenja urbanističke regulacije, infrastrukture i održivog razvoja. Buduće rješenje se zasniva na uklapanju u već postojeće stanje, kao i promjenu djelova prostora gdje se analizom došlo do zaključka da je moguće sprovesti nove intervencije sa minimalnim uticajem na životnu sredinu.

2.1.1. Prirodni potencijali i ograničenja

2.1.1.1. Geografski položaj Podgorica se nalazi na sjevernom dijelu Zetske ravnice, u kontaktnoj zoni sa brdsko- planinskim zaleđem. Njen geografski lokalitet je određen sa 42°26´ sjeverne geografske širine i 19°16’ istočne geografske dužine. Najveći dio Podgorice leži na fluvioglacijalnim terasama rijeke Morače i njene lijeve pritoke Ribnice, na prosječnoj visini od 44,5 mnm. Zahvat DUP-a "Zona centralnih djelatnosti -Cetinjski put" pripada užem gradskom području, a u morfološkom smislu je dio nekadašnjeg neizgrađenog polja na desnoj obali Morače.

2.1.1.2. Reljef Teren koji DUP obuhvata je u neznatnom padu prema jugozapadu (oko 1%) ili potpuno ravan.

2.1.1.3. Geološke i inženjersko-geološe karakteristike terena Prema karti podobnosti terena za urbanizaciju, (1:5.000) iz PUP-a Glavnog grada ravni prostor koji zahvata najveći dio plana svrstan je u I kategoriju, tj. terene bez ograničenja za urbanizaciju. Geološku građu ovog terena čine šljunkovi i pjeskovi neravnomjernog granulometrijskog sastava i promjenljivog stepena vezivnosti. Nekad su to posve nevezani sedimenti, a nekad pravi konglomerati, praktično nestišljivi, koji se drže u vertikalnim odsjecima i u podkapinama i svodovima. Navedene litološke strukture karakteriše dobra vodopropustljivost, a dubina izdani podzemne vode svuda je veća od 4 m, od nivoa terena. Nosivost terena kreće se od 300-500 kN/m2 za I kategoriju, 120-170 kN/m2 za II kategoriju i 50-100 kN/m2 za III kategoriju >10.000 KN/m2. Zbog neizraženih nagiba, čitav prostor spada u kategoriju stabilnih terena. Sa makroseizmičkog stanovišta Podgorica se nalazi u okviru prostora sa vrlo izraženom seizmičkom aktivnošću. Prema SeizmoloŠkoj karti SFRJ (1:100.000), gradsko područje je obuhvaćeno 8° MCS skale, kao maksimalnog intenziteta očekivanog zemljotresa za povratni period od 100 godina, sa vjerovatnoćom 63 %. Seizmički hazard prostora DUP-a prikazan je na Karti podobnosti terena za urbanizaciju postojećeg plana iz 2005 godine. Parametri, prezentirani na karti odnose se na dva karakteristična modela terena konglomeratisane terase, tj. za model C1 gdje je debljina

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica sedimenata površinskog sloja (do podine) manja od 35 m, i model C2 gdje je ta debljina veća od 35 m. Dobijeni parametri su sledeći: − koeficijent seizmičnosti Ks 0,079 - 0,090 − koeficijent dinamičnosti Kd 1,00 >Kd > 0,47 − ubrzanje tla Qmax(q) 0,288 - 0,360 − intenzitet u I (MCS) 9o MCS

2.1.1.4. Pedološka građa terena Podgorica sa bližom okolinom sa geološkog aspekta leži na terenima koje izgrađuju: mezozoiski sedimenti kredne starosti (brda) i kenozoiski fluvioglacijalni sedimenti kvartara (ravni tereni). Tereni Podgorice podijeljeni su u 4 kategorije: − I stabilni tereni, − II uslovno stabilni tereni, − III nestabilni tereni, i − IV tereni ugroženi plavljenjem. Prema Pedološkoj karti teritorije Glavnog grada Podgorica, na prostoru DUP-a zastupljena su smeđa zemljišta na šljunku i konglomeratu, svrstana u I bonitetnu kategoriju. Prema karti podobnosti za urbanizaciju terena urbanog područja Podgorice prostor Plana spada u I kategoriju, a to su stabilni tereni bez ograničenja za urbanizaciju.

Slika 1 - Pogodnost terena za urbanizaciju – Izvod iz PUP-a Glavnog grada Podgorica

2.1.1.5. Hidrogeološke i hidrološke odlike terena Rijeke Morača i Ribnica koje predstavljaju glavne vodotoke od interesa za grad. Odlikuju se dubokim koritom kanjonskog tipa sa obalama visokim od 15m (Ribnica) do 18 m (Morača). Njihove vode karakteriše izražena erozivna aktivnost, što se manifestuje postojanjem niza potkapina različitih dimenzija. Ovaj fenomen doprinosi specifičnom izgledu i atraktivnosti riječnih korita, ali, istovremeno, nameće potrebu pažljivog tretmana podlokanih odsjeka,

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica obzirom na latentno prisutnu opasnost urušavanja njihovih najisturenijih djelova. U oba vodotoka zabilježene su pojave zagađenja vode. Ka Morači kao primamom vodotoku gravitiraju pritoke: Mala rijeka, Ribnica, Cijevna, Mrtvica, Zeta i Sitnica. Teritorija Glavnog grada Podgorica zahvata i gornje djelove Tare i Mojanske rijeke. U toku Ijeta drastično opada proticaj kod svih rijeka, a u izrazito sušnim godinama većina tokova, pa čak i Morača, presušuje u donjem toku. Rijeka Morača protiče nepsredno pored sjevernog dijela granice plana. Na području Glavnog grada Podgorica se mogu izdvojiti tereni sa sledećim hidrogeološkim karakteristikama: − slabo vodopropusni tereni (hidrogeološki izolatori), − srednje i promjenljivo vodopropusni tereni, i − vodopropusni tereni. Područje zahvata plana potpada u vodopropusne terene koje sa pukotinskom i kaveroznom poroznošću predstavljaju krečnjačke površi. Padavine ubrzo poniru duž pukotina, tako da je površinski sloj bezvodan. Na osnovu analize geološko-hidroloških karakteristika utvrđen je nizak nivo podzemnih voda na prostoru Podgorice koji iznosi 16-20m ispod nivoa terena, što omogućava nesmetanu odvodnju i ne otežava uslove za izgradnju. Vodosnabdijevanje se može ocijeniti kao kvalitetno, jer su u pitanju vode dobrog kvaliteta, dok pojave zagađenja nisu zapažene.

2.1.1.6. Klimatske karakteristike Urbano područje Podgorice karakteriše slabije modifikovan maritimni uticaj Jadranskog mora. Zime su blage, sa rijetkim pojavama mrazeva, dok su Ijeta žarka i suva. Izrazito velike mikroklimatske razlike unutar gradskog područja ne mogu se očekivati s obzirom na relativnu topografsku ujednačenost i ne tako velike i guste komplelcse visoke gradnje. U Podgorici je registrovana srednja godišnja temperatura od 15,5°C. Prosječno najhladniji mjesec je januar sa 5°C, a najtopliji jul sa 26,7°C. Maritimni uticaj mora ogleda se u toplijoj jeseni od proljeća za 2,1°C, sa blažim temperatumim prelazima zime u Ijeto i od Ijeta u zimu. U toku vegetacionog perioda (april - septembar) prosječna temperatura vazduha iznosi 21,8°C, dok se srednje dnevne temperature iznad 14°C javljaju od aprila do oktobra. Srednji vremenski period u kome je potrebno grijanje stambenih i radnih prostorija je od novembra do kraja marta, u ukupnom trajanju od oko 142 dana. Prosječna relativna vlažnost vazduha iznosi 63,6%, sa maksimumom od 77,2%, u novembru i minimumom od 49,4%, u julu. Tokom vegetacionog perioda, prosječna relativna vlažnost vazduha je 56,7%. Srednja godišnja inslolacija iznosi 2.456 časova. Najsunčaniji mjesec je jul sa 344,1, čas, a najkraće osunčanje ima decembar sa 93 časa. U vegetacionom periodu osunčanje traje 1.658 časova. Godišnja oblačnost ima prosječnu vrijednost od 5,2 desetina pokrivenosti neba. Najveća oblačnost je u novembru 7,0, a najmanja u avgustu 2,8. Prosječna vrijednost oblačnosti u vegetacionom periodu je 4,3.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Srednji prosjek padavina iznosi 1.692 mm godišnje, sa maksimumom od 248,4 mm u decembru i minimumom od 42,0 mm u julu. Padavinski režim oslikava neravnomjemost raspodjele po mjesecima, uz razvijanje Ijetnjih lokalnih depresija sa nepogodama i pljuskovima. Vegetacioni period ima 499,1 mm padavina ili 20,6% od srednje godišnje količine. Period javljanja sniježnih padavina traje od novembra do marta, sa prosječnim trajanjem od 5,4 dana, a snijeg se rijetko zadržava duže od jednog dana. Prosječna godišnja čestina pojave magle iznosi 9 dana, sa ekstremima od 1 do 16 dana. Period javljanja magle traje od oktobra do juna, sa najčešćom pojavom u decembru i januaru (po 2,6 dana). Grmljavine se javljaju u toku godine prosječno 53,7 dana, sa maksimumom od 7,7 dana, u junu i minimumom od 1,9 dana, u januaru. Pojava grada registruje se u svega 0,9 dana prosječno godišnje, sa maksimumom od 4 dana. Učestalost vjetrova i tišina izražena je u promilima, pri čemu je ukupan zbir vjetrova iz svih pravaca i tišina uzet kao 1000‰. Najveću učestalost javljanja ima sjevemi vjetar sa 227‰, a najmanju istočni sa 6‰. Sjeverni vjetar se najčešće javlja Ijeti, a najrjeđe u proljeće. Tišine ukupno traju 380‰, sa najvećom učestalošću u decembru, a najmanjom u julu. Najveću srednju brzinu godišnje ima sjeveroistočni vjetar (6,2m/s), koji najveću vrijednost bilježi tokom zime (prosječno 8,9m/s). Maksimalna brzina vjetra od 34,8 m/sec (125,3 km/čas i pritisak od 75,7 kg/m2) zabilježena je kod sjevemog vjetra. Jaki vjetrovi su najčešći u zimskom periodu sa prosječno 20,8 dana, a najrjeđi Ijeti sa 10,8 dana. Tokom vegetacionog perioda jaki vjetrovi se javljaju prosječno 22,1 dan.

2.1.1.7. Flora i fauna S obzirom da se radi o užem centru grada, florisitčki sastav zahvata plana je nemoguće ocijeniti jer je veliki dio izgrađen dok je neizgrađeni dio plana devastiran usled buduće izgradnje. Uz saobraćajnicu kao i u dijelu plana koji nije u izgradnji prožima se livadska vegetacija. Za datu lokaciju nisu rađena istraživanja, pa je nemoguće dati tačne podatke o flori i fauni u zahvatu plana.

2.1.2. Namjene korišćenja prostora i kapaciteti Područje zahvata plana karakteriše potpuno izgradnjen prostor u zoni A starog važećeg plana. U toj zoni je izgradjen objekat Capital Plaza, mješovite namjene i na tom prostoru se ne planiraju nikakve intervencije u ovom Planu. U zoni B je započeta izgradnja poslovno stambenog objekata na UP 10, spratnosti Po+S+P+4, dijela poslovnog objekta na UP9, spratnosti Po+S i poslovno apartmanskog objekta na UP6, spratnosti Po+S+P+4. Ostatak prostora je neuređen i degradiran. Tabela 1 – Izgrađenost prostora

Površina prostora OBJEKAT Površina osnove m2 BRGP Spratnost pod zemljom Poslovni objekat – Capital plaza 7292 29830 54600 do 3Po+Pv+9 UKUPNO 7940 33080 59150

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

2.1.3. Infrastrukturni sistemi i komunalna opremljenost

2.1.3.1. Saobraćajna infrastruktura Prostor u zoni zahvata predmetnog DUP-a ograničen je postojećim saobraćajnicama Ulica Cetinjski Put, Ulica dr.Ljubomira Rašovića i Ulica Ljubljanska. Ove saobraćajnice su opremljene kompletnom saobraćajnom opremom a kolovozni zastor na njima je u dobrom stanju. Saobraćajnica Ulica Šeika Zaida je izvedena uz objekat “Capital Plaza” i povezuje Ulicu “Cetinjski Put” i Ulicu “dr. Ljubomira Rašovića”. U okvirima objekta “Capital Plaza” izvedena je podzemna garaža sa tri nivoa koja obezbjeđuje oko 900 parking mjesta.

2.1.3.2. Hidrotehnička infrastruktura I VODOVOD Na osnovu izdatog Katastara hidrotehničkih instalacija od strane d.o.o. “Vodovod i kanalizacija” Podgorica, prikazano je postojeće stanje. U Ljubljanskoj ulici postoji izgrađen cjevovod AC”C” DN 400mm. Na dijelu Cetinjskog puta postoji izgrađen cjevovod AC”C” DN300. Veza između ovih cjevovoda duž dijela Ljubljanske ulice kojim je oivičen zahvat Plana, je postojeći cjevovod PEHD DN110 i AC”C” DN80. Kroz sam zahvat Plana, tj. ulicom Šeika Zahida postavljen je duktilni cjevovod prečnika DN300. U dijelu bulevara Ljubomira Rašovića postavljan je cjevovod PEHD DN250, koji povezuje duktilni cjevovod u ulici Šeika Zahida i cjevovod DN400 u Ljubljanskoj ulici. Cjevovod u Cetinjskom putu I novoizvedeni cjevovod u ulici Šeika Zahida povezani su sa cjevovodom DN 500mm iz pravca Studentskih domova, odnosno Bloka V. Cjevovod DN400 u Ljubljanskoj ulici povezan je sa cjevovodom DN300, čija je trasa ulicom Ilije Plamenca preko Krivog mosta. Iz navedenog se može zaključiti da su postojeći cjevovodi koji okružuju zahvat Plana ili ga presjecaju značajnih prečnika, iz kojih se može obezbijediti kvalitetno snabdijevanje vodom planiranih sadržaja.

II KANALIZACIJA ZA OTPADNE VODE Duž bulevara Ljubomira Rašovića, uz zapadnu ivicu trotoara, izgrađen je ulični kolektor fekalne kanalizacije značajne dubine (7 metara), sa ulivom u glavni gradski kolektor na desnoj obali Morače. Duž Cetinjskog puta pružaju se dva postojeća kolektora AC DN200 i AC DN250. Nakon uliva kolektora iz pravca Bloka V i VI, Cetinjskim putem nastavlja jedan kolektor DN350.Dubina ovog kolektora je oko 5 metra. Duž ulice Šeika Zahida izveden je kolektor prečnika PVC DN315 i uliva se u kolektor u bulevaru Ljubomira Rašovića. Postojeći kolektori koji okružuju zahvat predmetnog plana predstavljaju dobru osnovu za rješavanje kanalisanja otpadnih voda planiranih sadržaja.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

III ATMOSFERSKA KANALIZACIJA Duž zapadne ivice Cetinjskog puta, u kontaktnoj zoni sa predmetnim planom, izgrađen je betonski kolektor atmosferske kanalizacije DN800, koji se nastavlja u kolektor u ulici Marka Radovića i završava ispustom u Moraču. Duž bulevara Ljubomira Rašovića izgrađen je kolektor od betonskih cijevi prečnika DN400. Ovaj kolektor se uliva u kolektor u Ljubljaskoj ulici, a zatim završava ispustom u Moraču. Duž ulice Šeika Zahida izgrađen je novi kolektor atmosferske kanalizacije PEHD R DN400.

2.1.3.3. Elektroenergetska infrastruktura Kao ulazni podaci za postojeće i planirano stanje elektroenergetske infrastrukture na zahvatu Izmjena i dopuna DUP-a “Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put” korišćeni su podaci iz sledećih važećih planskih dokumenata: Prostorni plan Crne Gore do 2020. (Podgorica, mart 2008.), Prostorno-urbanistički plan Glavnog grada Podgorice do 2025. (februar 2014) i Izmjene i dopune DUP „Univerzitetski centar“ (Podgorica, 2009.).

POSTOJEĆA ELEKTROENERGETSKA INFRASTRUKTURA Prema katastru postojeće elektroenergetske infrastrukture, aktuelne potrošače u zoni zahvata DUP-a električnom energijom napaja elektroenergetska mreža 10 kV i trafostanice: • MBTS 10/0.4 kVA "Atlas 1" 1x1000 kVA • TS 10/0.4 kVA "Atlas Centar 1" (1250+1000) kVA • TS 10/0.4 kVA "Atlas Centar 2" (1000+1000) kVA • TS 10/0.4 kVA "Atlas Centar 3" (1250+1250) kVA • TS 10/0.4 kVA "Atlas Centar 4" 1000 kVA • TS 10/0.4 kVA "Kruševac 13" 1000 kVA Sve postojeće trafostanice TS 10/0.4 kV u zoni zahvata plana su prolazne distributivne trafostanice. Jednopolna šema postojećeg stanja data je na slici 2.

Slika 2 - Jednopolna šema postojećeg stanja

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Prema podacima dobijenim od CEDIS-a, postojeće trafostanice u zahvatu plana se napajaju iz TS 110/10 kV „Podgorica 4“, TS 110/10 kV „Podgorica 3“ i TS 35/10 kV „Centar“. Maksimalna vršna snaga u TS 110/10 kV „Podgorica 3“ 40+31,5 MVA (januar 2017.) iznosi 50,494 MVA. Maksimalna vršna snaga u TS 110/10 kV „Podgorica 4“ 2x40 MVA (januar 2017.) iznosi 62,059 MVA. Slijede podaci o tipu 10 kV kablova koji povezuju trafostanice u zahvatu plana, prolazne trafostanice preko kojih se one napajaju, kao i kablova koji se nalaze u zahvatu plana. a) TS 110 /10 kV „Podgorica 4“ – NDTS 10/0,4 kV „Tološi 3A“: XHE 49A 3x1x240 mm2, 20 kV, (10 kV izvod „Tološi 3A“) b) TS 110/10 kV „Podgorica 4“ – NDTS 10/0,4 kV „Tološi 3A“: IPO 13 3x95 mm2, 10 kV, (10 kV izvod „Tološi 3“) c) NDTS 10/0,4 kV „Tološi 3A“ – TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 3“: XHE 49A 3x1x240 mm2, 20 kV, d) TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 3“ – TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 4“: XHE 49A 3x1x240 mm2, 20 kV, e) TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 4“ – TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 1“: XHE 49A 3x1x240 mm2, 20 kV, f) TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 1“ – TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 2“: XHE 49A 3x1x240 mm2, 20 kV, g) TS 10/0,4 kV „Atlas Centar 2“ – TS 110 /10 kV „Podgorica 4“: XHE 49A 3x1x240 mm2, 20 kV, h) TS 110/10 kV „Podgorica 4“ –TS 10/0,4 kV „Duvanski kombinat“: IPO 13 3x95 mm2, 10 kV, i) TS 10/0,4 kV „Duvanski kombinat“ - TS 10/0,4 kV „Montefarm“: IPO 13A 3x120 mm2, 10 kV, j) TS 10/0,4 kV „Montefarm“ - MBTS 10/0,4 kV „Medicinska škola“: IPO 13A 3x120 mm2, 10 kV, k) MBTS 10/0,4 kV „Medicinska škola“ - MBTS 10/0,4 kV „Galenika“: IPO 13A 3x120 mm2, 10 kV, l) MBTS 10/0,4 kV „Galenika“ - 110/10 kV „Podgorica 3“: IPO 13A 3x120 mm2, 10 kV,

Prenosne moći pomenutih kablova pri nominalnom naponu 10 kV su: • XHE 49A 3x1x240 mm2 7,96 MVA • IPO 13 3x95 mm2 4,41 MVA • IPO 13A 3x120 mm2 3,89 MVA

2.1.3.4. Telekomunikaciona infrastruktura Organizacija javnih elektronskih komunikacija fiksne telefonije na području grada Podgorice uglavnom pripada Crnogorskom Telekomu I realizovana je preko četrdeset i dva elektronska komunikaciona čvorišta, koja su povezana pomoću optičkih kablova i odgovarajućih sistema prenosa sa glavnim čvorištem. Usluge fiksne telefonije uglavnom pruža Crnogorski Telekom putem bakarnih i optičkih pristupnih mreža, kao i radio pristupom, i na podrucju Grada Podgorice ima 39660 aktivna priključka. Osim Crnogorskog Telekoma usluge fiksne telefonije pružaju i M-tel, sa 6793 aktivna priključaka, Telemach sa 3882 aktivna prikljucka i Telenor sa 871 prikljuckom. Stanje fiksne elektronske komunikacione mreže u opštini Podgorica analizirano je kapacitetima u pristupnim mrežama krajem 2017. godine, kao i u izgrađenosti mreže optičkih kablova. Usluge fiksnog širokopojasnog pristupa (putem kabla), na području opštine Podgorica, pružaju pored Crnogorskog Telekoma I operatori M-tel, Telemach i Telenor. Crnogorski Telekom ima ukupno 23781 korisnika širokopojasnog pristupa, i to putem xDSL-a 15170 i FTTH pristupom 8611 korisnika, M-tel ima 15574 korisnika i to putem HFC (Hibrid fiber/coaxial) tehnologijom 3741 i FTTH pristupom 11833 korisnika, dok Telemach, putem KDS tehnologije, ima 6499 korisnika i FTTH pristupom 1432 korisnika, tj.ukupno 7931 korisnika i Telenor na podrucju Podgorice ima 46 iznjmljenih linija.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Usluge fiksnog-bežičnog širokopojasnog pristupa, putem WIMAX tehnologije, na području grada Podgorice, pružaju 2 operatora i to: WIMAX Montenegro, koji ima 413 aktivnih korisnika i Mtel sa 1327 korisnika , kao i SBS Net Montenegro sa 11 aktivnih priključaka, putem postojeće satelitske opreme, i Orion Telekom sa 378 prikljucaka putem WiFI tehnoligije . Usluge distribucije AVM sadržaja, na teritoriji opštine Podgorica, pružaju pet operatora :

• Telemach ( tehnologije:KDS-10642; IPTV- 1432; DTH - 19020) sa 31094 korisnika • Crnogorski Telekom (IPTV tehnologija), sa 20094 korisnika, • Mtel (HFC tehnologija) sa 15496 korisnika, • RDC sa 2712 aktivnih prikljucaka ( DVB-T2 tehnologija) • Orion Telekom (IPTV tehnologija) sa 47 korisnika.

Na teritoriji grada Podgorica su prisutna tri operatora mobilne telefonije, „Telenor“ (105178), „Crnogorski Telekom“ (163353) i “M-tel” (86287) sa ukupno 354818 aktivnih SIM kartica . Preko 95% opštinskog prostora je pokriveno signalom i uslugama mobilnih operatera, dok je područje DUP-a pokriveno 100%. Na teritoriji DUP-a “ Zona centralnih djelatnosti - cetinjski put“ nema instalisanih baznih stanica. Planom razvoja nije predviđeno da se na ovoj teritoriji grade nove bazne stanice. Imajući u vidu činjenicu da su usluge fiksne telefonije, fiksnog širokopojasnog pristupa I distribucije AVM sadržaja zastupljene na nivou domaćinstva, došlo se do sledećih podataka na nivou opštine: • Penetracija fiksne telefonije u opštini Podgorica je 74.01 %; • Penetracija fiksnog širokopojasnog pristupa u opštini Podgorica je 52,07 %; • Penetracija broja priključaka usluga distribucije AVM sadržaja u opštini Podgorica je 97.46%; Navedeni podaci ukazuju na činjenicu da je broj priključaka u odnosu na broj domaćinstava I broja stanovnika u opštini Podgorica iznad prosijeka u Crnoj Gori. Prema navedenim podacima, stanje javne elektronske komunikacione mreže može se ocijeniti kao dobro i nije smetnja razvoju opštine i planskog područja. To se ogleda naročito u sledećem: • Izvršena je digitalizacija elektronske komunikacione mreže; • Veoma dobra izgrađenost pristupnih mreže na dijelu teritorije • Dobra izgrađenost spojnih optičkih kablova Treba napomenuti da na tretiranom području ne postoje izgrađeni telekomunikacioni kanalizacioni kapaciteti već ih treba graditi u narednom planskom periodu, u skladu sa razvojnim planovima.

2.1.3.5. Komunalni otpad Komunalni otpad se odlaže u za to predviđene kontejnere, odakle ga gradske komunalne službe odvoze na gradsku deponiju. Odlaganje i sakupljane otpada je neselektivno.

2.1.3.6. Zelene površine Sa urbanističko - arhitektonskog i hortikulturalnog aspekta prostor predmetnog DUP-a predstavlja većim dijelom neuređenu i degradiranu površinu bez biljnog asortimana. Uređena zelena površina nalazi se ispred stambeno poslovnog objekta „Capital plaza“, uz

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica saobraćajnicu, čije je zelenilo sastavljeno od visoko dekorativnih biljnih vrsta (lavanda, ruzmarin, Pinus pinea). Od arhitektonskih detalja postavljena je velika fontana ispred objekta kao fokalna tačka prostora. Kompozicija zelenila uz saobraćajnice je formirana od žive ograde i drvorednih sadnica palmi.

Slika 3 - Zelene i neuređene površine u zahvatu plana

Slika 4 - Drvored palmi

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 5 - Živa ograda i drvored

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

2.2. Ekonomsko demografska analiza Ekonomsko demografska analiza se sastoji od podataka o stanovništvu, stanovima i domaćinstvima i izvršenim analizama po raznim indikatorima demografskog razvoja, privrednih i drugih djelatnosti a sadrži i sintezni prikaz rađen namjenski za potrebe prostornog planiranja.

2.2.1. Stanovništvo, domaćinstva i stanovi Prema postojećem stanju u zahvatu plana postoji izgrađen objekat The Capital Plaza (3Po+P+9) i objekat višeporodičnog stanovanja (Po+P+S+4) , i jedan poslovno-stambeni objekat koji je u izgradnji (Po+S+P+6). Obrađivač ne raspolaže podacima o broju stanovnika u postojećem izgrađenom objektu.

2.2.2. Razvoj privrednih grana U postojećim izgrađenim objektima postoji više vrsta poslovanja: − Trgovina hranom i robom − Ugostiteljstvo − Hotelijerstvo − Finansije i osiguranje − Zdravstvo i kozmetičke usluge, kroz poslovanje apoteke i različitih salona, spa i fitness centara − Automobilski saloni − Prodajni saloni robe − Sport i rekreacija (teretana i fitness) − Galerije − Poštanske usluge

2.2.3. Društvene djelatnosti Prostor zahvata DUP-a nema značajnih društvenih sadržaja koje bi zadovoljile potrebe stanovnika na ovom području, tako da su oni orjentisani na kontaktne zone i njihove sadržaje. Povezivanje na centralne djelatnosti i javne ustanove se ostvaruje kroz oslanjanje na kontaktna područja (osnovne škole i vrtići u Bloku 5 i 6, na različite sadržaje u Staroj Varoši, kao što su trgovina, srednje škole, sportski sadržaji i sl.). Što se tiče rekreacije i boravka u prirodi područje DUP–a je orjentisano prema park šumi Tološi.

2.2.4. Razvoj privrednih grana U zahvatu plana ne postoji razvoj privrednih grana.

2.2.5. Društvene djelatnosti Prostor zahvata DUP-a nema značajnih društvenih sadržaja koje bi zadovoljile potrebe stanovnika na ovom području, tako da su oni orjentisani na kontaktne zone i njihove sadržaje. Povezivanje na centralne djelatnosti i javne ustanove (se ostvaruje kroz oslanjanje na kontaktna područja (osnovne škole i vrtići u Bloku 5 i 6, na različite sadržaje u Staroj Varoši, kao što su trgovina, srednje škole, sportski sadržaji i sl.). Što se tiče rekreacije i boravka u prirodi područje DUP–a je orjentisano prema park šumi Tološi.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

2.3. Planska, studijska i tehnička dokumentacija višeg reda i kontaktni planovi

2.3.1. Izvod iz GUR-a za plansko područje Na osnovu PUP-a, zahvat ovog plana se nalazi u planskoj cjelini Novi Grad. Predmetni plan, PUP prepoznaje kao zonu mješovite namjene sa planiranim objektima u svrhu stanovanja sa centralnim djelatnostima. Izabrani kohezijski scenario predviđa usmjerenje 47% prirasta stanovništva na užem području grada, koje obuhvata planske cjeline: (1) Nova varoš, (2) Novi grad, (3) Stara varoš–Zabjelo i (4) Konik. Usmjeravanje izgradnje grada na dovršavanje već početih područja gradnje doprinijelo bi, svakako, boljoj kohezivnosti fizičkih struktura i razvoju oblikovnog izraza grada. Urbanom revitalizacijom istorijskih cjelina Stare i Nove varoši, urbanom afirmacijom područja Novog grada, Drpe Mandića i područja pod Goricom, u sadržajnom i morfološkom smislu, te urbanom dogradnjom i reurbanizacijom područja Ljubović, Pobrežje, Zabjelo i područja uz Cetinjski put (nekadašnji industrijski kompleksi: Radoje Dakić, Duvanski kombinat), kao i uređenjem atraktivnih obala rijeka Morače i Ribnice, omogućila bi se socijalna i funkcionalna integracija ovih djelova gradskog područja u jedinstven gradski prostor. Centralni gradski prostor povezuje, odnosno definiše saobraćajni magistralni prsten (ring, Bulevar Ivana Crnojevića - most Milenijum - 13. jul - Bulevar Džordža Vašingtona -– 4. jula - Bulevar bratstva i jedinstva), duž kojeg su locirana stambena naselja (Kruševac, Blok 5, Zabjelo 6,7,8, Pobrežje, Blok 35-36, Blok 18 i 19, Drač) i oblikovana je gušća izgrađena supstanca u obliku 'gradskog zida' sa naglašenim 'ulazima' u grad iz regionalnih pravaca. Na magistralni saobraćajni prsten nadovezuje se ortogonalni raster urbanih blokova (Nova varoš, Novi grad, Stara varoš i Zabjelo) sa dvije izražene transverzale u pravcu istok-zapad (Tološi-Kruševac-Novi grad-Nova varoš-Konik i Univerzitet-Novi grad-Stara varoš- saobraćajni terminal). U posljednjih 20 god. Podgorica je, u skladu sa smjernicama GUP-a (1990), postigla u znatnoj mjeri kontinuirani razvoj grada, gradnju bez 'preskakanja' pojedinih područja bližih gradskom jezgru, sa mješovitom namjenom površina (stambeni, radni i drugi sadržaji) i gradskom morfologijom gradnje (gradnja uz ulice, trgove, parkove). Takav gradski režim gradnje sprovodiće se i dalje na užem gradskom području (područje urbaniteta), kao i uz značajne pravce komunikacija (poteze urbaniteta) prema Koniku (Nova varoš-Konik- Ribnica), duž predviđenog produžetka Bulevara sv. Petra Cetinjskog, odnosno V proleterske i prema Duklji (Nova varoš–Zagorič-Duklja uz obalu Morače) Stanka Dragojevića - II crnogorski bataljon. Izgradnjom ovih komunikacija sadržajno i funkcionalno se na uži gradski prostor nadovezuje istočni (Konik) i sjeverni (Zagorič) dio grada, koji će se zbog prirodnih, geomorfoloških (brdo Gorica) i stvorenih barijera (željeznička pruga i postrojenja) razvijati kao izdvojene gradske prostorne cjeline. U užem gradskom području predviđaju se centralne djelatnosti i mješovita namjena površina, a organizacija prostora treba da omogući nastajanje i razvoj poteza i žarišta urbaniteta, kao manjih i većih centara u obliku zona, uličnih poteza i trgova s lokalima i raznolikim intenzivnim korišćenjem prostora. Na područja i poteze urbaniteta vezane su i lokacije centralnih i drugih javnih gradskih sadržaja.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Centralne funkcije Lokacije za proširenje funkcije gradskog centra, pored Nove varoši su: lokacije pored Morače, na desnoj obali kao pojedini, samostojeći objekti u zelenilu u potezu od Ulice 13. jula do Bulevara revolucije, na lijevoj obali na lokaciji nekadašnje kasarne Morača, te u Staroj varoši uz Ribnicu (uređenje „džepova“). Pojedine sadržaje preuzeće dogradnja centra na Kruševcu, lokacije uz Cetinjski put i Bulevar Džordža Vašingtona, u Staroj varoši uz Bulevar bratstva i jedinstva i na Koniku, na trgu na produžetku V proleterske. Najviše funkcije državnog značaja razvijaće se i dalje uz Bulevar svetog Petra Cetinjskog i u kompleksu Univerziteta i Kliničkog centra. Centralne funkcije regionalnog karaktera sa većim zahtjevima za prostor i saobraćajne površine moguće je locirati u centru na Pobrežju, uz ulice Vojislavljevića i Zetskih vladara. Manji lokalni centri, sa osnovnim snabdjevačkim funkcijama, manjim proizvodnim i servisnim sadržajima i uređenim prostorima za druženje stanovnika predviđeni su u prigradskim naseljima individualne gradnje (Tološi, Gornja i Donja Gorica, Zagorič, Masline, Murtovina, Zlatica, Ribnica, Vrela ribnička i Stari aerodrom). Lokalni trgovački centri sa zelenom pijacom planirani su u naselju Zagorič i Zabjelo. Na području grada je već formirano nekoliko specijalizovanih centara – Univerzitet, Klinički centar, srednjoškolski centar. Ovi centri će se i dalje razvijati na postojećim lokacijama koje se nalaze uz samo uže područje grada, na predviđenom saobraćajnom prstenu i dobro su dostupni sredstvima javnog saobraćaja. Stanovanje U posljednjih 20 godina stanogradnja je bila jedan od najzastupljenijih oblika izgradnje grada. Podgorica, u urbanom području, u odnosu na broj domaćinstava danas ima višak od oko 10.000 stanova, što ne znači da svako domaćinstvo ima svoj stan i da nema potrebe za stambenom izgradnjom. Postoji još jedan paradoks, da je u postojećoj planskoj dokumentaciji planirano oko 110.000 stanova, ili oko 35.000 stanova više nego što bi bilo potrebno izgraditi do 2025. Godine, s obzirom na demografske projekcije kohezijskog scenarija. Zato u narednom periodu gradnja stanova mora biti jako selektivna, odnosno potrebno je revidovati postojeće detaljne urbanističke planove, a tipologiju gradnje stambenih agregata prilagoditi morfologiji gradskih prostora, što više sa interpolacijama, dogradnjom i novogradnjom, uglavnom, stambenih objekata i objekata mješovite namjene. Na taj način treba izgrađivati i unapređivati urbanu strukturu grada. Ivična izgradnja objekata i zgusnut poredak gradskih blokova su dvije mogućnosti racionalnijeg korišćenja zemljišta koje treba nastaviti i u sljedećem planskom periodu. Naravno, kao što smo prije istakli, povećanje gustine u postojećim naseljima mora uvažavati postojeći kontekst gradnje i ne smije smanjivati kvalitet života stanovnika. Takav način izgradnje sprovodiće se u užem gradskom području (području urbaniteta) i uz značajne pravce komunikacija (potezi urbaniteta): − Na površinama prestrukturiranja industrije (brownfield): Radoje Dakić, Duvanski kombinat, − Na novim površinama kao dogradnja započete gradnje: centar Kruševac, Zabjelo, centar Konik, Zagorič (uz put za Duklju), − Na površinama urbane dogradnje: Ljubović, Pobrežje, Zabjelo i − Na površinama urbane revitalizacije: Nova varoš, Stara varoš. Izgradnja kolektivnog stanovanja u objektima sa više stanova predviđa se kao oblik povećanja gustine postojećih stambenih naselja individualne i neformalne gradnje: − Uz predviđenu izgradnju društvene infrastrukture u Zagoriču (uz Ulicu II crnogorskog bataljona), Murtovina-Zlatica (uz Ulicu I proleterske), Gornja i Donja Gorica;

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

− Dogradnja postojećih stambenih zona pod Goricom objektima tipologije vila-blok. Individualna stanovanja ili gradnja niskih gustina predviđa se: − U obliku pogušćavanja i dogradnje postojećih naselja, pretežno bespravne gradnje: Momišići, Tološi 2, Gornja Gorica, Donja Gorica, Zagorič, Murtovina-Zlatica, Zabjelo, Zelenika; − U obliku dogradnje, nadgradnje adaptacije potkrovlja u već dovršenim naseljima niske gradnje: Momišići 8, Tološi 1, Masline, Ribnica, Vrela ribnička; − Na novim lokacijama, na padinama Malog brda i Kakaricke gore u obliku fragmenata terasastih kuća i kao sanacija postojećih neformalnih naselja uz uvažavanje mikroseizmične rejonizacije; − U obliku dogradnje seoskih naselja za potrebe autohtonog stanovništva. Proizvodnja Koncepcija prostorne organizacije grada predviđa pretežno mješovitu namjenu gradskog prostora, organizaciju radnih i drugih sadržaja uz stanovanje. Oblici rada koji imaju veće dimenzije, specifične tehnološke i saobraćajne zahtjeve izdvojeni su u proizvodno-servisnim ili komunalnim zonama: − Servisno-skladišna zona uz željeznička postrojenja na Koniku i Pobrežju − Servisno-skladišna zona sa ranžirnom stanicom* − Industrijska zona A* − Agroindustrijska zona − Skladišta i servisi „Cijevna“ 1 − Poslovno-servisna zona Donja Gorica − Komunalne zone (stočna pijaca i klanica na Ćemovskom polju, uz put za Tuzi, sanitarna deponija na Ćemovskom polju i nova lokacija uređaja za prečišćavanje otpadnih voda uz Moraču u blizini KAP-a) Saobraćaj Osnovni koncept saobraćaja razrješava dva bitna problema postojećeg stanja: izmještanje tranzitnog saobraćaja i dogradnje ulične mreže koja omogućava razvoj savremenog javnog saobraćaja. Produžetak južne obilaznice Vojislavljevića i povezivanje sa Ulicom Josipa Broza Tita i I proleterskom dalo je ’mini’ istočnu obilaznicu, tako da se tranzitni saobraćaj izmjestio iz najužeg centra grada. Izgradnjom autoputa Bar-Boljare, Podgorica će dobiti zapadnu i sjevernu obilaznicu. Predviđena je izgradnja i južne obilaznice Ćemovsko polje-Donja Gorica-Gornja Gorica sa priključkom na Cetinjski i Nikšički put. Koncept dogradnje gradske ulične mreže uvažava u najvećoj mjeri već djelimično izgrađene pravce, kao i osnovne elemente matrice prostorne organizacije grada. Dogradnja magistralnih pravaca u magistralni prsten (ring) oko užeg gradskog područja sa dvije transverzale u pravcu istok-zapad i priključcima na uvodno-izvodne pravce, omogućava i dobru organizaciju javnog saobraćaja, te značajno unapređenje prostorne organizacije grada u smislu integracije različitih geometrija grada u organsku cjelinu i dogradnju kontinuiteta slike grada. Dogradnja ulične mreže mora predvidjeti izgradnju/oblikovanje raznolikih elemenata saobraćajnih prostora: ulice, avenije, bulevari, trgovi, skverovi, pješačke i biciklističke staze, koji zajedno

1 Potencijalne lokacije za osnivanje slobodnih zona

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica sa elementima sistema zelenih površina formiraju i daju identitet otvorenom gradskom prostoru. Veliki problem u gradu predstavlja saobraćaj u mirovanju, odnosno parkiranje. Pošto je na području grada za te namjene ekskluzivno obezbijeđeno prostora za oko trećinu potreba, to se ostale potrebe, za oko 40.000 vozila, rješavaju konkurentno i u konfliktu sa ostalim namjenama (pješaci, biciklisti, zelene površine, sport i rekreacija, kao i saobraćaj u kretanju). Rješavanje ovog problema traži izradu posebne studije jer u postojećoj studiji saobraćaja to pitanje nije rješavano. Gradske zelene površine Izgradnja i uređenje zelenih površina u dugoročnom razvoju grada mora biti usmjerena u izgradnju/dogradnju jedinstvenog sistema zelenila. Centralne površine planiranog zelenog pokrivača Podgorice čine površine duž rijeka Morače i Ribnice, posebnih pejzažnih i rekreativnih odlika, na koje se nadovezuje parkovsko zelenilo Nove varoši, Novog grada - Kruševca i Stare varoši i koje se preko predviđenih zelenih prodora (ulično zelenilo, drvoredi, blokovsko zelenilo) povezuje sa park-šumom Gorica, Ljubović i Malo brdo. Ove značajne centralne zelene površine povezuju ostale zelene i sportsko-rekreativne površine grada u jedinstven sistem: na sjeveru sportsko-rekreativna zona Stara Zlatica- Krnjevina, na istoku sportsko-rekreativne površine na Koniku (između naselja Ribnica, Vrela ribnička i centra Konika), na jugu sportski stadion „Zabjelo“ (južno od Ljubovića) i na zapadu park-šuma Kruševac-Tološi, sa manjim sadržajima sporta i rekreacije. Koncept dogradnje zelenog sistema grada predviđa uređenje manjih urbanih parkova uz sadržaje centralnih i miješanih djelatnosti, kao i lokalne parkove unutar građene supstance za potrebe lokalnog stanovništva (veličine do 2 ha, dostupnost 400 m). Jedinstveni sistem zelenih površina zaokružuju predviđene površine namijenjene rekreativnoj poljoprivredi (urbane bašte), postojeće i predviđene zaštitne šume i rekreativne površine bližih izletišta - Mareza, Vrela ribnička i Cijevna.

2.3.2. Izvod iz važećeg plana Predhodni plan Izmjene i dopune Dup-a Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put rađen je na osnovu smjernica tadašnjeg GUP-a, prema potrebama i željama stanovnika i društvenih subjekata i elementima programskog zadatka. Na osnovu zahtjeva iz Programskog zadatka, postavki Generalnog urbanističkog plana i situacije na terenu, koncipirano je prostorno rješenje, obim i struktura pojedinih programskih elemenata koji bi trebalo da zadovolje potrebe zahvata plana, kontaktnih zona i grada za planski period. Obim i distribucija elemenata su definisani na osnovu analiza specifičnosti stečenih, prirodnih, organizacionih i funkcionalnih parametara u zahvatu plana i šireg područja grada, kao i na osnovu prethodnih planova i standarda. Prostor plana je predvi|đen za izgradnju poslovnog centra podijeljenog u dvije zone A i B. Zona A je trouglastog oblika i, u skladu sa postavkama GUP-a, planirana je izgradnja objekata uz saobraćajnice sa kojih je obezbijeđen kolski pristup podrumskim i suterenskim prostorima za garažiranje i snabdijevanje objekata. Spratnost objekata se kreće od 2Po+S+Pv+4 do 2Po+S+Pv+9 spratova. Konceptom plana se predvi|a da se na ovom prostoru izgradi više objekata koji su namijenjeni centralnim funkcijama odnosno poslovnim sadržajima. Ovim planom nije predvi|ena striktna namjena objekata, već, zavisno od potreba grada i investitora mogu se graditi objekti sljedećih namjena: - Poslovno-administrativni sadržaji, Banke i dr., - Hoteli, Poslovni sadržaji sa poslovnim apartmanima,

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

- Sadržaji kulture, objekat kulturnog centra sa pozorišnim i koncertnim salama i pratećim sadržajima, radio i televizija, muzičke, koncertne dvorane, opera izložbeni prostori, multi kino koja sadrži više različitih sala za prikazivanje filmova, - Javni objekti, tržni centri i poslovni objekti zdravstva,

Prostor između ovih objekata je organizovan u pješački trg sa centralnom fontanom. Pod zemljom se predvi|a izgradnja više etaža za potrebe garaže i magacinskih i tehničkih prostorija. U zoni A se ispod zemlje predvi|a izgradnja 2 podruma i 1 suteren, a u zoni B se predvi|a 1 podrum i 1 suteren.

Opštu sliku o predviđenim kapacitetima plana ilustruju sljedeći parametri: Površina zahvata plana (PZ) ...... 5.69 ha Ukupna bruto-gradjevinska površina prizemlja (PP) ...... 20685 m2 Ukupna bruto-gradjevinska površina podzemnih prostora (BPP)...... 51360 m2 Ukupna bruto-gradjevinska površina nadzemnih prostora (BPN)...... 101100 m2 Ukupna bruto-gradjevinska razvijena površina (BRP) ...... 152160 m2 Bruto koeficijent iskorišćenosti (PP/PZ)...... 0.36

Bruto koeficijent izgradjenosti NAD ZEMLJOM (BPN/PZ) ...... 1.78

Ukupni bruto koeficijent izgradjenosti (BRP/PZ) ...... 2.67

Površine pod saobraćajnicama ...... 9093 m2 Broj otvorenih parking mjesta ...... 49 Broj garažnih parking mjesta ...... …...... 597+89+639=1325 Površina trotoara, pješačkih staza ...... 13523 m2 Površina pješačkih trgova …………………………...... 3590 m2

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Tabela 2 – Prikaz realizacije važećeg DUP-a u odnosu na sadašnje stanje u prostoru

Povšina Povšina Površina Ukupna Bruto Broj prostora prostora Stepen Zona Namjena Spratnost prizemlja razvjena Broj zaposlenih objekta pod nad realizacije m2 površina m2 zemljom zemljom POSLOVNI OBJEKAT A. 1. 2Po+S+Pv+9 1160 3480 11440 14920 300 Izgrađen

38545 2. POSLOVNI OBJEKAT 2Po+S+P+4 6200 18600 19945 640 Izgrađen

3. POSLOVNI OBJEKAT 2Po+S+P+4 2560 7750 12580 20230 400 Izgrađen Ukupno Zona A: 9920 29830 43965 73695 1340 15825 Neizgrađen B. 4. POSLOVNI OBJEKAT Po+S+P+4 2275 4550 11375 280

5. Neizgrađen POSLOVNI OBJEKAT Po+S+P+4 810 1620 4050 5670 150

1824 6 POSLOVNI OBJEKAT Po+S+P+4 912 4560 6384 160 U izgradnji

Neizgrađen 7 POSLOVNI OBJEKAT Po+S+P+4 2643 5286 13225 18511 300 8800 Neizgrađen 8 POSLOVNI OBJEKAT Po+S+P+7 1100 2200 11000 250

POSLOVNI OBJEKAT U izgradnji 9 Po+S+P+4 2375 4750 11875 16525 220

POSLOVNI OBJEKAT U izgradnji 10 Po+S+P+4 650 1300 3250 4550 110

Ukupno Zona B: 30605 81190 145065 225855 4150

UKUPNO A+B: 20685 51360 101100 152160 2810

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

2.3.3. Izvod iz kontaktnih planova Za veći dio planske dokumentacije koja predstavlja kontaktna područja ovog planskog dokumenta predviđena je revizija Prostorno urbanističkim planom Glavnog Grada Podgorica. PUP-om su predviđene izmjene i dopune skoro svih kontaktnih DUP-ova: - Izmjene i dopune DUP-a „RTV-centralne djelatnosti” - Izmjene i dopune DUP-a „Poslovni centar Kruševac-Zona A“ - Izmjene i dopune „Univerzitetski centar“ - Urbanistički projekat „Industrijska zona Duvanskog kombinata“ - Izmjene i dopune UP-a „ KBC“ - DUP „Prvi maj“ Sjeverozapadnom granicom DUP se oslanja na zonu DUP-a Univerzitetskog centra kojim je predviđen razvoj obrazovnog centra sa objektima univerzitetskih jedinica i dijela stambenih objekata za potrebe Univerziteta CG. Istočnom granicom DUP se oslanja na zonu DUP-a Poslovni centar Kruševac po kome su određene namjene površina centralnih djelatnosti (administracija, trgovina, ugostiteljstvo i uslužne djelatnosti) i zonu oko RTV Crne Gore. Koncept rješenja DUP-a „RTV-centralne djelatnosti“ zasniva se na planiranju gradskih centralnih sadržaja (trgovine, ugostiteljstva, administracije i kulture). Planiran je objekat RTV, gradski park-rekonstruisana zona park- šume, zelenilo duž saobraćajnica i hotel. Zbog važnosti i atraktivnosti lokacije, konačno prostorno i funkcionalno rješavanje kompleksa novog hotela i javnog gradskog parka mora biti predmet arhitektonsko-urbanističkog konkursa. Zona DUP-a „Poslovni centar Kruševac" je izgrađen stambeno poslovnim i poslovnim objektima. U ovoj zoni se osjeća veliki nedostatak parking prostora. Jugoistočna granica započinje UP-om „KBC“, južno je prostor DUP-a „Prvi maj", a na jugozapadu zahvata je prostor UP-a Duvanski kombinat, na čijem prostoru je planirana mješovita namjena i centralne djelatnosti. UP-om „KBC“ izmjenama i dopunama predviđaju se novi objekti kao i nadogradnja ili dogradnja postojećih, u sadržaju i kapacitetima saglasno potrebama korisnika prostora. Na prostoru DUP-a „Prvi maj“ formirana je urbana cjelina kolektivnog stanovanja sa djelatnostima, centralnih djelatnosti, zelenila i sport i rekreacija. Zbog blizine ovih specifičnih zona, međusobne potrebe korisnika ovih prostora će se preklapati, kako potrebe za parking prostorima, tako i za drugim centralnim sadržajima i trgovinom. Sadržaji na prostoru zahvata plana „centralne djelatnosti“ u dijelu poslovanja i stanovanja upućuju na potrebu ostvarenja prožimanja do potpune integracije prostora, ne samo sa kontaktnim područjima nego i cjelokupnim urbanim prostorom grada.

2.4. Prirodna i kulturna baština Na području plana nema registrovanih prirodnih i kulturnih dobara.

2.5. Stanje životne sredine Rezultati monitoringa o stanju segmenata životne sredine koje sprovodi Agencija za zaštitu životne sredine i druge specijalizovane državne instutucije ukazuju da je životna sredina dijelom zagađena. Aerozagađenje je zastupljeno jer područje zahvata plana opterećuje saobraćajna infrastruktura. U području plana postoji kanalizaciona infrastruktura.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

2.6. Preuzete međunarodne obaveze Na području ovog plana nema preuzetih međunarodnih obaveza.

2.7. Zahtjevi i potrebe korisnika prostora Obrađivaču plana je u toku izrade Nacrta dostavljen jedan zahtjev i to preduzeća Zetagradnja u kom se iskazuje želja za prenamjenom urbanističke parcele iz centralnih djelatnosti u mješovitu namjenu kao i zahtjev da se smanji indeks zauzetosti a poveća spratnost tako da BRGP bude kao u važećem planu.

2.8. Sintezni prikaz uređenja prostora Sa aspekta prirodnih uslova, ovo područje ima niz povoljnosti za izgradnju i urbanizaciju: - teren je ravan i spada u I kategoriju terena pogodnih za urbanizaciju. Zbog neizraženih nagiba, čitav prostor spada u kategoriju stabilnih terena; - klimatski uslovi su povoljni tokom cijele godine; - pri izgradnji, odnosno planiranju objekata treba voditi računa o nepovoljnim uslovima vjetra, sunca i kiše; - dobra vodopropustljivost, a dubina izdani podzemne vode svuda je veća od 4 m, od nivoa terena. Na predmetnom području nema objekata za obavljanje društvenih djelatnosti. Postoje izgrađeni objekti u vidu stambeno poslovnog objekta. Zelene površine su slabo zastupljene. Prostor je infrastrukturno dobro opremljen.

Numerički pokazatelji postojećeg stanja: Za ukupnu teritoriju Plana osnovni urbanistički pokazatelji su sljedeći: - broj postojećih stambenih objekata: 1 - broj postojećih poslovno stambenih objekata: 2 - površina pod postojećim objektima: 8 854,52 m2 - BRGP pod postojećim objektima: 62 225,1 m2 - površina pod saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom: 14031 m2 - Spratnost: 3Po+P+9 - indeks zauzetosti na nivou plana: 0,15 - indeks izgrađenost na nivou plana: 1,09

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 6 - Stambeno-poslovni objekti u izgradnji- Parcela UP 8 i UP 7

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 7 - “Capital plaza” – Izgrađen stambeno-poslovni objekat na UP 1

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

3. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI

3.1. Opšti ciljevi Prostor DUP-a “Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put” ima prepoznatljivu ulogu u urbanom sklopu grada. S obzirom da se prostire na samom ulazu u Glavni Grad Podgorica, prostoru je potrebno dati akcenat čime bi se uklopio u postojeće i novoplanirane atraktivne arhitektonske objekte i uređene slobodne površine. Opšti cilj izrade ovog planskog dokumenta je optimizacija prostora i njegovo kvalitetno uređenje kroz stvaranje funkcionalnog rješenja urbanističke regulacije, infrastrukture i zaštite životne sredine. Time će se stvoriti uslovi za dalji razvoj i izgradnju prostora u skladu sa smjernicama plana višeg reda sa ciljem stvaranja kvalitetnog prostora u funkcionalnom, fizičkom, ambijentalnom i u smislu kvaliteta životne sredine ovog područja. Očuvati grad po mjeri čovjeka, povećati kvalitet života, poboljšati standard stanovanja i društvenog standard. Planiranje ovog prostora se mora sprovesti kroz usklađivanje razvojnih potreba i raspoloživih potencijala i kapaciteta ovog prostora kao i potreba i inicijativa zaintersovanih korisnika prostora. Pri planiranju se mora voditi računa o uklapanju u postojeći kontekst grada i predmetnog područja, funkcionalno, oblikovno kao i o obezbjeđivanju maksimalne zaštite životne sredine, zaštitu i unapređenje postojećeg zelenila i ambijentalnih vrijednosti. Ujedno potrebno je uklopiti predhodnu plansku regulativu i njene smjernice u dalji tok planiranja.

3.2. Posebni ciljevi Rezultati provjere osnovnih postavki PUP-a i GUR-a, analiza postojećeg stanja kao i ankete želja zainteresovanih korisnika odredili su pristup izradi ovog plana. Pristup je zasnovan na sljedećim stavovima: - organizovanje sadržaja, - poštovanje potrebnih sanitamo-tehničkih uslova, - uklapanje internog kolskog i pješačkog saobraćaja u šemu saobraćaja datu GUR- om, - obezbjeđivanje mirujućeg saobraćaja dovoljnog broja parking i garažnih mjesta, - obezbjeđivanju neometanog pješačkog kretanja unutar zone i povezivanja sa spoljnim pješačkim komunikacijama, - obezbijeđivanju prečišćavanja otpadnih voda i zaštiti životne sredine, - obezbjeđivanju mreže infrastrukture (vodovod, kanalizacija, elektroenergetika i PTT) kako bi se stvorili potrebni uslovi za nesmetani razvoj predviđene strukture.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

4. PLANIRANO REŠENJE

4.1. Planski model – koncept plana

Analizirajući postojeću namjenu površina ovog planskog poteza i osnovni koncept prostornog uređenja iz važećeg DUP-a, kao i sagledavajući stanje na terenu, može se zaključiti da je prethodni plan samo djelimično zaživio na ovom prostoru. Koncept urbanističkog rešenja detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put” u velikoj mjeri se bazira na planskom rešenju iz prethodnog plana. U prethodnom planu definisani su sobraćajni pravci i blokovi koji su već izgrađeni ili je izgradnja započeta tako da u tom pogledu ne postoji mogućnost za velikim izmjenama. Prostor plana možemo podijeliti na dvije zone tj bloka: - Prva zona (Blok A) obuhvata prostor na kom se nalazi objekat “Captal Plaza” i taj prostor je oivičen saobraćajnicama Cetinjski put, Ulica Šeika Zaida i Ulica dr Ljubomira Rašovića. Na ovom prostoru se ne predviđaju nikakve intervencije iz razloga što se radi o relativno novom objektu sa reprezentativnom arhitekturom a koji je građen na osnovu pobjedničkog rješenja na međunarodnom arhitektonsko- urbanističkom konkursu. - Druga zona (Blok B) obuhvata prostor oivičen Ulicom dr Ljubomira Rašovića, Cetinjskim putem, ulicom Šeika Zaida i Ljubljanskom ulicom. Ova površina je prethodnim planom bila predviđena za objekte centralnih djelatnosti i na ovoj površini je prema prethodnom planu započeta izgradnja dva objekta i to na UP3 i UP5 dok je na urbanističkoj parceli UP6 već izgrađen jedan stambeno-poslovni objekat kompanije “Cijevna Komerc”. Vlasnici parcela su u toku izrade PUP-a Glavnog grada iskazali inicijativu za prenamjenu ovog prostora u mješovitu namjenu što je i usvojeno u konačnom planskom dokumentu. Imajući u vidu prenamjenu prostora, u ovom planu se dijelom zadržavaju prethodno definisane urbanističke parcele i građevinske linije a namjena površina se prilagođava namjenama površina iz plana višeg reda. Za sve objekte koji su izgrađeni ili su otpočeli gradnju se zadržavaju urbanistički bilansi koji su prisutni u izdatim urbanističko-tehničkim uslovima, dok se za ostatak novoplaniranih objekata planiraju indeksi koji prema smjernicama iz PUPa odgovaraju prostoru mješovite namjene, pri čemu je implementirana veća spratnost objekata u odnosu na prethodni plan, kako bi u okviru cjelokupnog zahvata egzistirala univerzalna i skladna “arhitektonika masa”. Na svim parcelama u ovom bloku, prema smjernicama iz plana višeg reda se planiraju objekti mješovite namjene. Površine mješovite namjene su površine koje su predviđene za stanovanje i za druge namjene koje ne predstavljaju značajnu smetnju stanovanju i od kojih ni jedna nije preovlađujuća. Svi objekti osim postojećeg Capital Plaza se planiraju kao objekti mješovite namjene tj stambeno poslovni objekti spratnosti od Po+P+S+4 do 3Po+P+8. Poslovanje se može organizovati samo u prizemlju ili u prizemlju i na prvom spratu. Objekat se može podijeliti i po vertikali na stanovanje i poslovanje. U tom slučaju poslovanje se organizuje u jednom dijelu objekta a u drugom se organizuje stanovanje s tim što se u tom dijelu za stanovanje mora u prizemlju organizovati poslovanje. Objekti na ovim parcelama mogu biti i samo poslovni. U okvirima urbanističkih parcela UP3, UP4 i UP6 predviđa se izgradnja javnog trga sa većim procentom zelenila zbog potrebe korisnika prostora za zelenim površinama kao i malim stepenom ozelenjenosti cijelog plana.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Parkiranje se za sve urbanističke parcele obezbjeđuje u podzemnim parking garažama. Potreban broj garažnih mjesta se obezbjeđuje na urbanističkoj parceli u jednoj ili više podzemnih etaža. Garaže se mogu spajati tako da za više urbanističkih parcela postoji zajednička rampa. Koncept novog planskog rješenja zasnovan je prije svega na smjernicama iz PUP-a kao plana višeg reda kao i postojećeg stanja, prirodnih uslova i potreba lokalnog stanovništva. Prilikom opredjeljenja namjene površina i planiranih kapaciteta vodilo se računa da budu ispoštovani i članovi 75, 76 i 77 Pravilnika o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta. Blizina centra grada, nagib terena i dobra osunčanost čine prostor zahvata plana pogodnim za život i poslovanje i stvaraju mogućnost da se razvije u stambeno poslovnu zonu visokog standarda. Povezanost naselja sa širim okruženjem - kontaktnim zonama predviđena je preko postojećih saobraćajnica: Cetinjskim putem, ulicom dr Ljubomira Rašovića, ulicom Šeika Zaida i Ljubljanskom ulicom kao i novoplaniranom saobraćajnicom „Ulica Nova 1“.

Slika 8 - Namjena površina u zahvatu plana (Izvod iz GUR-a) Za cijelu teritoriju plana i sve planirane sadržaje izvršena je parcelacija i formiranje urbanističkih parcela kao osnovnih planskih jedinica koje omogućavaju njegovu dalju realizaciju. Nova parcelacija, poštovala je postojeće katastarsko stanje u najvećoj mjeri u onim segmentima Plana u kojima ne remeti planirani urbanistički koncept.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Nakon detaljne analize pomenuta namjena je usklađena sa potrebama korisnika prostora i sa urbanističkim pokazateljima iz Pravilnika o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, pri čemu su određene površine za: - Mješovita namjena - Pejzažno uređenje javne namjene - Saobraćajnu i ostalu infrastrukturu Planski dokument u okviru ozelenjavanja bazira se na uređenju atrijumskog trga, uličnim drvoredima i ozelenjavanjem uz višeporodične i poslovne objekte. Ovakav pristup ima za cilj poboljšanje izgleda samih objekata, kao i povezivanje prostora sa površinama za pejzažno uređenje javne namjene.

4.2. Prikaz modela masa novog planskog koncepta

Slika 9 – Model planiranih masa

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 8 - Model planiranih masa

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 9 – Ulični frontovi

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

4.3. Ekonomsko-tržišna i demografska projekcija Na osnovu katastarskih podataka urađena je procjena izgrađenog građevinskog prostora. Obrađivač nije imao podatke o građevinskim dozvolama i uplaćenim komunalijama, pa je procjena naknade za komunalno opremanje pošla od pretpostavke da su naplaćene komunalije za sav izgrađeni prostor. Obračun i naplata naknade se vrši u skladu sa „Odlukom o izmjenama i dopunama Odluke o naknadi za komunalno opremanje građevinskog zemljišta (Sl. List Crne Gore - opštinski propisi, broj 1/2016) – u daljem tekstu „Odluka“, na osnovu koje: - Područje plana pripada zoni I (član 6. Odluke), za koju koeficijent opremljenosti iznosi 1,40 (član 5. Odluke); - Iznos naknade po m2 neto površine objekta odnosno otvorenog prostora na parceli projektovanog za obavljanje djelatnosti se obračunava kao proizvod prosječnih troškova komunalnog opremanja i koeficijenta opremljenosti po zonama, i za zonu I iznosi 136,68€/m2 (član 9. Odluke); - Ako se vrši rekonstrukcija objekta u postojećim gabaritima, kojom se ne dobija novoizgrađena površina, naknada se ne plaća. - Ukoliko se vrši građenje odnosno rekonstrukcija objekta do 500 m2 ukupne neto površine, a nema potrebe za dodatnim komunalnim opremanjem lokacije, investitor plaća 50% naknade utvrđene Odlukom. - Ukoliko se vrši pretvaranje posebnih i zajedničkih djelova stambenog objekta u poslovne prostorije naknada se ne plaća (član 16. Odluke);2 - Iznos naknade utvrđen u skladu sa ovom odlukom umanjuje se za: o objekte za koje je investitor Glavni grad ili privredno društvo čiji je osnivač Glavni grad, za 100%; o otvoreni prostor na parceli koji je projektovan za obavljanje djelatnosti, za 50%; o objekte namijenjene za proizvodnju ili preradu ili skladištenje za 70%; o objekte na zemljištu u svojini Glavnog grada u biznis zoni – 100%, pri čemu Glavni grad nema obavezu komunalnog opremanja; o objekte na kojima su ugrađeni solarni paneli u skladu sa glavnim projektom i građevinskom dozvolom – za 100€ po m2 ugrađenog solarnog panela, a najviše do 50% obračunate naknade; o samostalni objekat podzemne garaže i podzemnu garažu u objektu, za 90%; o samostalni objekat nadzemne garaže i nadzemnu garažu u objektu za 80%. - U slučaju javno-privatnog partnerstva naknada predstavlja učešće Glavnog grada (član 17. Odluke).

Tabela 3 – Urbanistički pokazatelji na nivou plana

URBANISTIČKI POKAZATELJI NA NIVOU PLANA POVRŠINA ZAHVATA PLANA 5,69ha POVRŠINA URBANISTIČKIH PARCELA 38578,18 m2 POVRŠINE POD OBJEKTIMA (PO) 15948 m2 BRUTO RAZVIJENA GRAĐEVINSKA POVRŠINA (BRGP) 115850 m2 BRGP POSLOVNIH PROSTORA – DJELATNOSTI 50212 m2 BRGP STAMBENIH PROSTORA 65594 m2 ORJENTACIONI BROJ STAMBENIH JEDINICA 616 BROJ STANOVNIKA 1848 BROJ ZAPOSLENIH (okvirno) 1653 NETO GUSTINA STANOVANJA 486,00 st/ha

2 U slučajevima alinea 3,4 i 5 Agencija nema obavezu opremanja lokacije investitora (Član 16 Odluke).

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

URBANISTIČKI POKAZATELJI NA NIVOU PLANA BRUTO GUSTINA STANOVANJA 324,00 st/ha INDEKS ZAUZETOSTI NA NIVOU PLANA (IZ) 0.28 INDEKS IZGRAĐENOSTI NA NIVOU PLANA (II) 2.03 Ukupna vrijednost novoizgrađenih objekata se procjenjuje na oko 69.000.000,00€. Vrijednost je računata na osnovu pretpostavke da je prosječna cijena 1110 €/m2 (Izvor: Monstat). Direktan prihod od izgradnje plaćanjem PDV-a (21%) iznosi oko 12.000.000,00€ Procjena naknade za komunalno opremanje novosagrađenih objekata i nadgradnje iznosi oko 8.500.000,00€. Prosječni troškovi komunalnog opremanja građevinskog zemljišta, na osnovu člana 7 Odluke se procjenjuju na oko 2.600.000€. Na osnovu proračuna iz plana ovi troskovi su procijenjeni na oko 1.500.000€. Tabela 4 – Ukupan proračun infrastrukturnog opremanja

INFRASTRUKTURA PRORAČUN Saobraćaj 519.943,47 € Hidrotehnika 200.500 € Elektroenergetika 294.500 € Telekomunikacije 12.708 € Pejzažno uređenje 110.698 € UKUPNO 1.138.349,47 €

U narednom tekstu data je tabela isplativosti realizacije plana. Ista se odnosi na prihode i troškove lokalne samouprave, pa u nju nijesu uključeni prethodno navedeni prihodi od PDV- a i poreza i doprinosa na lične dohotke zaposlenih u zahvatu plana.

Tabela 5 – Analiza isplativosti realizacije plana

Po planskim parametrima Naknade 8.552.887,68 € Troškovi opremanja 1.138.349,47 €

Ostatak 7.434.538,21 €

4.4. Izgrađenost prostora – stanovanje, djelatnosti i javne funkcije

Na urbanističkoj parceli UP1 postojeći objekat se zadržava u postojećim gabaritima i ne dozvoljava se nikakva dogradnja ili nadogradnja. Na urbanističkim parcelama od UP2 do UP6 planiraju se objekti mješovite namjene tj. poslovno stambeni objekti. Poslovanje se može organizovati samo u prizemlju ili u prizemlju i na prvom spratu. Objekat može podijeliti i po vertikali na stanovanje i poslovanje. U tom slučaju poslovanje bi bilo u jednom dijelu objekta a u drugom bi se organizovalo stanovanje s tim što se u tom dijelu za stanovanje mora u prizemlju organizovati poslovanje. Objekti na ovim parcelama mogu biti i samo poslovni. U okvirima urbanističkih parcela UP3, UP4 i UP6 predviđa se izgradnja gradskog javnog trga u funkciji okupljanja korisnika prostora, kako zaposlenih tako i stanovnika bloka.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

4.5. Infrastrukturni sistemi i komunalna opremljenost

4.5.1. Saobraćajna infrasruktura Koncept saobraćajne mreže u zahvatu predmetnog plana je proistekao iz koncepta planiranih namjena površina predmetnog prostora i mreže saobraćajnica planiranih PUP-om Glavnog grada Podgorica do 2025. god. Saobraćajna mreža je definisana kroz tri kategorije saobraćajnica. To su: - Primarna saobraćajna mreža (Bulevar Svetog Petra Cetinjskog, Bulevar dr. Ljubomira Rašovića i Ulica Ljubljanska) - Sekundarna saobraćajna mreža (Ulica Šeika Zaida i Ulica Nova 1) - Pješačke komunikacije i biciklističke staze Saobraćajnice Bulevar Svetog Petra Cetinjskog, Bulevar dr. Ljubomira Rašovića i Ulica Šeika Zaida su već rekonstruisane i izvedene, tako da su prenijete u ovaj plan prema izvedenom stanju. Ulica Ljubljanska je na dijelu zahvata plana planirana bulevarskog tipa sa po dvije saobraćajne trake u oba pravca širine 3.25m i razdijelnim ostrvom širine 4.0m. Uz ulicu je planiran obostrani trotoar širine po 2.0m i biciklistička staza širine 2.0m. Ulica Nova 1 planirana je uz parcelu UP2 i povezuje Ulicu Ljubljansku sa Ulicom Šeika Zaida. Uz Ulicu Nova 1 planirana su dva upravna parkinga sa ukupno 23 parking mjesta. U poprečnom presjeku saobraćajnica sadrži dvije saobraćajne trake širine po 2.75m i obostrani trotoar širine 4.00m sa jedne strane, 2.0m uz parking i promjenljive širine 4.35-5.60m na sredini. Tehničkom regulacijom saobraćaja predviđeno je da sve ulice budu pod režimom dvosmjernog kretanja vozila. Kategorizacija ulične mreže izvršena je prema funkciji koju pojedine saobraćajnice imaju u mreži, pa su u zavisnosti od toga određeni i različiti poprečni profili. Prilikom projektovanja saobraćajnica sekundarne mreže, trase saobraćajnica u situacionom i nivelacionom planu prilagoditi terenu i kotama izvedenih saobraćajnica. Saobraćajne raskrsnice, koordinate tjemena i centara definisane su u apsolutnom koordinatnom sistemu XYZ, a orjentaciono su date visinske kote raskrsnica. Širina saobraćajnica je različita, a poprečni presjeci prikazani su na grafičkom prilogu. Kolovoznu konstrukciju saobraćajnica utvrditi shodno rangu saobraćajnice, opterećenju i strukturi vozila koja će se njome kretati. Zastori svih ulica su od asfalt betona a parkinzi su od prefabrikovanih betonskih behaton ili raster elemenata. Zastori novih pješačkih staza uz saobraćajnice i van njih su od betona ili prefabrikovanih betonskih behaton-elemenata. Odvodnjavanje ulica riješiti izgradnjom atmosferske kanalizacije. Sve saobraćajnice i pješačke staze treba da budu opremljene odgovarajućom rasvjetom. Saobraćajnice treba opremiti sa odgovarajućom horizontalnom i vertikalnom signalizacijom. Parkiranje Na otvorenom prostoru, uz saobraćajnicu Ulica Nova 1 planirana je izgradnja dva upravna parkinga sa ukupno 24 parking mjesta. U novim objektima je planirana izgradnja podzemnih garažnih parkinga. Mimimalne dimenzije parking mjesta su: širina 2.5m, i dužina 5.0m. Prilikom projektovanja i izvođenja objekata ove vrijednosti je potrebno prilagoditi relevantnim pravilnicima i drugim dokumentima. Pri gradnji novih i rekonstrukciji postojećih objekata obaveza je Investitora da obezbijedi parkiranje na svojoj parceli na kojoj se objekat gradi prema važećem normativu za parkranje.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Planirani kapaciteti za parkiranje projektovani su na bazi slijedećih normativa zasnovanih po normativima Pravilnika o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, a saglasno stepenu motorizacije u Podgorici: − Stanovanje (na 1000 m2) .………….………... 15 parking mjesta; − Poslovanje (na 1000 m2) .....……..………….. 25 parking mjesta; − Trgovina (na 1000 m2 ...………..………..... 43 parking mjesta; − Restorani (na 1000 m2) ..………..………….. 80 parking mjesta; Pri projektovanju garaža u podzemnim etažama objekata poštovati slijedeće elemente: − horizontalni gabarit podzemne garaže definisan je građevinskom linijom ispod zemlje (GL 0) koja je udaljena od granice parcele min 1m a ne može biti veći od 80% površine urbanističke parcele, − širina prave rampe po voznoj traci min. 2,50 m − slobodna visina garaže min. 2,20m, a optimalno 3m (zavisno od namjene objekta i načina korišćenja prizemlja) − dimenzije parking mjesta 2,5 x 5,0 m uz povećanje širine parking mjesta ako uz parking mjesto ima stub, zid ili neki drugi konstruktivni element. − podužni nagib pravih rampi, maks. 12% za otkrivene i 15% za pokrivene. − Potrebno je obezbijediti najmanje 5% parking mjesta za lica smanjene pokretljivosti. Biciklistički saobraćaj Biciklističke staze su PUP-om planirane uz saobraćajnice Bulevar Svetog Petra Cetinjskog i Bulevar dr Ljubomira Rašovića. Biciklistička staza od kružnog toka uz objekat “Capital plaza” do kružnog toka “Delta city” se planira dvosmjerno u trotoaru sa strane bulevara prema Univerzitetu. Ove saobraćajnice imaju već izgrađene dvostrane trotoare dovoljne širine i za biciklističke i za pješačke staze. U slučaju da je postojeća širina trotoara nedovoljna za formiranje biciklističke staze moguće je za njeno formiranje iskoristiti i dio kolovoza a u svemu prema projektu uređenja biciklističkih staza i traka u zahvatu GUR-a Podgorica. Potrebno je obilježiti biciklističke staze na postojećim trotoarima, primjenom odgovarajuće saobraćajne signalizacije, uz minimalne građevinske radove. Pješački saobraćaj Površine rezervisane za kretanje pješaka planirane su uz primarne i sekundarne saobraćajnice, trotoarima, jednostrano ili obostrano, promjenljive širine gdje god je to moguće izvesti. Položaj trotoara, dimenzija i prateća oprema treba da omogući punu fizičku zaštitu pješaka od mehanizovanog saobraćaja. Uzajamni odnos kolovoza i trotoara reguliše se oivičenjem i poprečnim nagibom a sve u cilju bezbjednosti korisnika i odvodnjavanja. U kolsko - pešačkim ulicama, pristupnim ulicama i prolazima sa jedinstvenom pešačkom i kolskom površinom, apsolutni prioritet u kretanju imaju pješaci u odnosu na motorna vozila. Uslovi za kretanje lica smanjene pokretljivosti Pri realizaciji pješačkih prelaza za potrebe savlađivanja visinske razlike trotoara i kolovoza invalidskim kolicima, predvidjeti izgradnju rampi poželjnog nagiba do 5%, maksimum do 8,5%, čija najmanja dozvoljena širina iznosi 1,30 m. Javni masovni prevoz putnika U postojećem stanju linije javnog gradskog prevoza prolaze Bulevarom Svetog Petra Cetinjskog i Bulevarom dr Ljubomira Rašovića a stajališta su locirana van zahvata ovog plana. Stajališta su projektovana u nišama van kolovoza. Kolovoz stajališta obiljeležeti horizontalnom signalizacijom. Na staničnim frontovima postaviti prateću opremu u vidu uniformnih oznaka stajališta i nadstrešnice.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Materijalizacija Saobraćajnice predviđene u okviru plana projektovati sa savremenim fleksibilnim kolovoznim zastorom. Predlažemo konstrukciju Tipa 3 prema JUS standardima. Konstrukcija se sastoji od tri sloja: asfaltni slojevi (zastor+bitumenizirani noseći slojevi), noseći sloj od zrnastog kamenog materijala stabilizovanog cementom ili sličnim hidrauličnim vezivom i treći, noseći sloj od zrnastog kamenog materijala. Debljine pojedinih slojeva zavise od frekvencije saobraćaja i zastupljenosti teških vozila u njegovoj strukturi. Na površinama pod parkinzima predvidjeti primjenu prefabrikovanih betonskih raster elemenata beton-trava koji su u velikoj mjeri zaslužni za mnogo bolji i prihvatljiviji izgled parking površina. Moguće je parkinge izvesti od betonskih behaton elemenata ili od nekog drugog materijala, ukoliko se to uklapa u okolna, već izvedena parking mjesta. Obavezno bi trebalo na svakih 4-5 parking mjesta predvidjeti po jedno stablo nekih od zastupljenijih biljnih vrsta za ovo podneblje. Na trotoarima predvidjeti popločavanje behaton elementima koji imaju dobru trajnost, prilagodljivi su svim oblicima površina pod trotoarom i imaju povoljan vizuelni utisak. Kolsko pješačke površine takođe popločavati ovim elementima, jer se jednostavnom primjenom različitih boja ovih elemenata mogu jasno vizuelno odvojiti sadržaji koji se javljaju na zajedničkim površinama. Na biciklističkim stazama predvidjeti betonske površine ili popločavanje behaton elementima. Oivičenje kolovoza izvesti betonskim ivičnjacima sa vidnim površinama od bijelog ili sivog betona. Završni element sistema odvodnjavanja saobraćajnica i ostalih površina predstavljaju slivnici koji imaju funkciju prihvatanja površinskih tokova voda iz rigola obrazovanog ivičnjakom i kolovoznom površinom. Kako je područje u zahvatu plana locirano na ravnom i blago nagnutom terenu, to su podužni nagibi i nivelete saobraćajnica mali, ali i dovoljni za efikasno odvodnjavanje do kolektora atmosferske kanalizacije. Podužni i poprečni nagibi vođenja treba da budu u rasponu od 1 - 10% da bi se izbjegla spora i prebrza evakuacija površinskih voda. Urbanističko-tehnički uslovi za izgradnju saobraćajnica Tehničku dokumentaciju raditi u skladu sa odredbama ovog Plana, važećom tehničkom regulativom, zakonima, pravilnicima i standardima koji regulišu ovu oblast. Svi putevi utvrđeni Planom su javni putevi i moraju se projektovati po propisima za javne puteve, uz primenu odgovarajućih standarda (poprečni profil puta, situacioni i vertikalni elementi trase, elementi za odvodnjavanje, saobraćajna oprema, signalizacija). Procedure na projektovanju i građenju saobraćajne infrastrukture, instalacija tehničke infrastrukture i regulacija vodotokova, je potrebno objedinjavati. Pored obaveznih uslova od nadležnih institucija, zaduženih na državnom nivou za poslove saobraćaja, za sve radove na izgradnji i rekonstrukciji saobraćajne infrastrukture na području Plana potrebno je pribaviti uslove zaštite prirode i kulturnih dobara od nadležnih institucija. Osovine saobraćajnica, analitičko-geodetski elementi za obilježavanje krivina, karakteristični poprečni profili, širine saobraćajnica, radijusi krivina i orjentacione kote raskršća za svaku saobraćajnicu naznačeni su na grafičkim prilozima ovih uslova. Koordinate presjeka osovina saobraćajnica i koordinate tjemena krivina definisane su u apsolutnom koordinatnom sistemu XYZ i date su uz grafički prilog. Prije izrade Glavnog projekta potrebno je izvršiti geodetsko snimanje u razmjeri 1:250, te podužne profile saobraćajnica prilagoditi terenu i okolnim objektima uz obavezno postizanje podužnih i poprečnih nagiba potrebnih za odvođenje atmosferskih voda. a priključke kotama izvedenih saobraćajnica.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Rješenja saobraćajnica uraditi na osnovu grafičkog priloga sa geometrijskim elementima situacionog plana, nivelacionim kotama i predloženim normalnim poprečnim profilima saobraćajnica. Priključke prilagoditi kotama izvedenih saobraćajnica. Osnova za usvajanje podužnih profila saobraćajnica je osim orjentaciono datih kota nivelete, stvarno stanje na terenu. Sabirne saobraćajnice projektovati tako da maksimalni podužni nagib ne prelazi i=12%. Pristupne saobraćajnice projektovati tako da maksimalni podužni nagib ne prelazi i=12%. Vertikalna zaobljenja nivelete izvesti u zavisnosti od ranga saobraćajnice, odnosno računske brzine. Vitoperenje kolovoza se vrši oko osovine. U slučaju otežanog vitoperenja, moguće je kolovoz izvesti sa kontra nagibom, ali u skladu sa propisima za projektovanje gradskih saobraćajnica Oivičenje kolovoza prema trotoarima projektovati ivičnjacima 20/24cm (24/24 cm) od betona MB 50. Priključenje parcela na kolske saobraćajnice treba riješiti u nivou kolovoza ili oborenim ivičnjacima. Trotoare uraditi od betona ili od prefabrikovanih betonskih "Behaton" elemenata. Na parking prostorima predvidjeti zastore od prefabrikovanih betonskih raster elemenata sa zatravljenim spojnicama (odnos betona i trave 30 : 70) ili od betonskih behaton elemenata a moguće je parkinge izvesti od nekog drugog materijala, ukoliko se to uklapa u okolna, već izvedena parking mjesta. Na parking prostorima predvidjeti drvoredne zasade. Sadnju vrštiti na svaka 2 do 3 parking mjesta sa minimalnim rastojanjem između sadnica od 5m u zavisnosti od biljne vrste. Koristiti zdrave, rasadnički pravilno odnjegovane sadnice min. visine 3 m, prsnog obima stabla min.12 – 14 cm, sa pravim stablom čistim od grana do visine od 2,2 m (kod lišćarskih vrsta). Korisrititi autohtone i odomaćene vrste drveća bujne krošnje, otporne na aerozagađenja i uslove sredine. Na svim pješačkim prelazima sa uzdignutim ivičnjacima treba izvesti rampe za kretanje lica sa otežanim kretanjem a sve u skladu sa Pravilnikom o bližim uslovima i načinu prilagođavanja objekata za pristup i kretanje lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom (Član 115). Pri realizaciji pješačkih prelaza za potrebe savlađivanja visinske razlike trotoara i kolovoza invalidskim kolicima, predvidjeti izgradnju rampi poželjnog nagiba do 5%, maksimum do 8,5%, čija najmanja dozvoljena širina iznosi 1,30 m. Autobuska stajališta projektovati kao izdvojene niše u ravni kolovoza. Ispod pješačkih komunikacija ili odgovarajuće zelene površine uz saobraćajnicu predvidjeti podzemne kontejnere za odlaganje čvrstog otpada. Kolovoznu konstrukciju sračunati na osnovu ranga saobraćajnice, odnosno pretpostavljenog saobraćajnog opterećenja za period od 20 godina, strukturi vozila koja će se po njoj kretati i geološko-geomehaničkog elaborata iz kojeg se vidi nosivost posteljice prirodnog terena a prema metodi JUS.U.C.012. Predviđa se fleksibilna kolovozna konstrukcija s habajućim slojem od asfalt betona. Na djelovima saobraćajnica sa većim nagibom završni sloj raditi od mikroasfalta ili od agregata eruptivnih svojstava kako bi se izbjeglo klizanje i proklizavanje pneumatika vozila pri nepovoljnim vremenskim uslovima ili pri neprilagođenoj brzini. Odvodnjavanje atmosferskih voda riješiti atmosferskom kanalizacijom u skladu sa mogućim tehničkim rješenjem. Prilikom izrade glavnog projekta moguće su manje korekcije trase i poprečnog profila u smislu usklađivanja sa postojećim stanjem i u cilju postizanja boljih saobraćajno-tehničkih rješenja.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Prije izvođenja saobraćajnica izvesti sve potrebne ulične instalacije koje su predviđene planom, a nalaze se u poprečnom profilu.. Glavni projekti uličnih instalacija su posebni projekti, a rade se na osnovu uslova nadležnih institucija i ovog plana. Hidrotehničke instalacije projektovati u skladu sa uslovima koje propiše nadležno preduzeće JP ''Vodovod i kanalizacija''. Javnu rasvjetu projektovati u skladu sa Preporukama za projektovanje, izvođenje i održavanje javne rasvjete. Horizontalnu, vertikalnu i turističko-informativnu saobraćajnu signalizaciju uraditi u skladu sa odredbama Zakona o bezbjednosti saobraćaja na putevima. POSEBNI USLOVI Tehnička dokumentacija za rekonstrukciju i izgradnju saobraćajnica treba da sadrži sve prema važećem Pravilniku o načinu izrade i sadržini tehničke dokumentacije. Svi djelovi tehničke dokumentacije moraju biti međusobno usaglašeni. Projektnu dokumentaciju uraditi u skladu sa UTU–ima, kao i u skladu sa uslovima javnih preduzeća za oblast infrastrukture, važećim tehničkim propisima, normativima i standardima za projektovanje, izgradnju i korišćenje ove vrste objekata a shodno Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata (“Sl. list CG”, broj 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 35/13) i na osnovu projektnog zadatka Investitora. Projektom organizacije i uređenja gradilišta predvidjeti odvoz viška iskopanog materijala na deponiju utvrđenu od strane Komunalnog preduzeća. Shodno Članu 93 Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list CG broj 51/08, 40/10, 34/11, 39/13), građevinska dozvola izdaje se rješenjem na osnovu idejnog, odnosno glavnog projekta sa izvještajem o izvršenoj reviziji, izrađenih u 10 primjeraka od kojih su 7 u zaštićenoj digitalnoj formi, saglasnosti, mišljenja i drugih dokaza utvrđenih posebnim propisima, dokaza o osiguranju od odgovornosti investitora i provrednog društva koje je izradilo, odnosno revidovalo projekat i dokaza o pravu svojine, odnosno drugom pravu na građevinskom zemljištu ili dokaza o pravu građenja, odnosno drugom pravu na objektu ako se radi o rekonstrukciji objekta i kopije plana. Shodno Članu 91 Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list CG br.51/08, 40/10, 34/11), Investitor je dužan pribaviti dozvolu za gradnju od ovog Organa.

ORJENTACIONI TROŠKOVI REALIZACIJE U DOMENU SAOBRAĆAJNE INFRASTRUKTURE PRIPREMNI RADOVI I DONJI STROJ (40%): 205.918,21 € GORNJI STROJ I OSTALI RADOVI (60%): 308.877,31 € UKUPNO GRAĐEVINSKI RADOVI 514.795,52 € SAOBRAĆAJNA OPREMA I SIGNALIZACIJA1%: 5.147,96 € UKUPNO SAOBRAĆAJNA INFRASTRUKTURA 519.943,47 € U poglavlju 8. je data analitika proračuna troškova za pojedinačne ulice.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

4.5.2. Hidrotehnička infrastruktura I VODOVOD Potrebe za vodom: Područje obuhvata DUP-a „Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put“, zauzima površinu od cca 5.9 ha. Na predmetnoj lokaciji planirane su površine: mješovite namjene i pejzažno uređenje javne namjene, kao i saobraćajna i ostala infrastruktura. Usvojene su sljedeće norme specifične potrošnje vode: − stalni stanovnici 250 l/dan/st. − zaposleni 100 l/dan/zap. Smatrajući da navedene vrijednosti specifične potrošnje predstavljaju potrebe za vodom u danu srednje potrošnje vode, vrijednost maksimalne dnevne potrošnje dobijena je uvećanjem srednje potrošnje za usvojeni koeficijent dnevne neravnomjernosti Kdn,max = 1.5, a vrijednost maksimalne časovne potrošnje dobijena je uvećanjem maksimalne dnevne potrošnje za usvojeni koeficijent časovne neravnomjernosti Kh,max = 2.5.

Tabela 6. Proračun potrebnih količina vode za snabdijevanje vodom

poslovanje

potrošnja potrošnja

R.Br.

parcele

(m3/dan)

(l/dan/kor)

Qmax.čas (l/s) Qmax.čas

Qmax.dn. (l/s) Qmax.dn.

Broj stanovnika Broj

Broj radnih mjesta radnih Broj

Qotpadne vode (l/s) vode Qotpadne

Specifična potrošnja potrošnja Specifična Specifična

Namjena urbanističke urbanističke Namjena

(l/dan/kor) (l/dan/kor)

Broj urbanističke parcele urbanističke Broj Dnevne potrebe za vodom vodom za potrebe Dnevne

1 UP 1 MN 270 250 1387 100 206.17 3.58 8.95 7.16 2 UP 2 MN 273 250 75 100 75.72 1.31 3.29 2.63 3 UP 3 MN 257 250 52 100 69.48 1.21 3.02 2.41 4 UP 4 MN 406 250 31 100 104.54 1.82 4.54 3.63 5 UP 5 MN 231 250 28 100 60.68 1.05 2.63 2.11 6 UP 6 MN 411 250 80 100 110.67 1.92 4.80 3.84 UKUPNO 1848 1653 627.25 10.89 27.22 21.78

Prema tome, potrebe za vodom zahvata plana, su: − maksimalna dnevna potrošnja: Q max.dn. = 10.89 l/s − maksimalna časovna potrošnja: Q max.čas. = 27.22 l/s Potrošnja vode za gašenje požara: Za naseljenu zonu ovog tipa treba obezbijediti protivpožarni proticaj za rad dva hidranta po 5.0 l/s, tj. ukupno 10.0 l/s. Potrebe za vodom DUP-om planiranih sadržaja, mogu se u potpunosti obezbijediti iz postojećih obodnih i blokovskih cjevovoda, izgradnjom nedostajućih blokovski cjevovoda. Organizacija mreže, prečnici, materijal: Kao što je već rečeno, postojeći obodni cjevovodi obezbjeđuju uredno snabdijevanje vodom planiranih objekata u zahvatu plana. Postojeći blokovski cjevovod, tj. novoizgrađeni cjevovod u ulici Šeika Zahida obezbjeđuje dobru vezu između postojećih obodnih cjevovoda.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Planirano stanje izgradnje nedostajućih blokovskih cjevovoda ogleda se u izgradnji cjevovoda duž ulice Nova 1, prečnika Ø100, koji će povezati cjevovod u ulici Šeika Zahida (DN300) i cjevovod iz pravca Ljubljanske ulice. Planirana je i izgradnja cjevovoda u dijelu Ljubljanske ulice prečnika Ø100, koji će služiti za snabdijevanje vodom objekata u predmetnom zahvatu. Svi cjevovodi su vezani u prstenove sa cjevovodima većih profila, što obezbjeđuje sigurnost u napajanju. Planirana prstenasta mreža će obezbijediti najpovoljnije hidrauličke uslove i sigurnost u vodosnabdijevanju planiranih objekata. Odabrani profili ulične mreže obezbjeđuju transport vode u količinama potrebnim za uredno vodosnabdijevanje planiranih objekata, uz umjerene brzine i relativno male gubitke pritiska na linijskim otporima, uz ravnomjerni raspored pritisaka u vodovodnoj mreži. Od postojećih cjevovoda u zahvatu plana koji su izgrađeni od azbestcementa (materijala koji se već odavno ne koristi, tj. cjevovoda koji su prilične starosti za ovu vrstu materijala), to je jedino cjevovod u dijelu Ljubljanske ulice (AC”C” DN400), it a dionica je predviđena za zamjenu cjevovodom istog prečnika (Ø400) od savremenih materijala (polietilen visoke gustoće ili duktil). Na blokovskoj mreži prilikom projektovanja treba predvidjeti potreban broj protivpožarnih hidranata, na propisanom rastojanju, u skladu sa zakonom o protivpožarnoj zaštiti. Za izradu ulične vodovodne mreže planirane su PEHD cijevi, klase PE 100, za radni pritisak do 10 bara ili DCI cijevi. Za izradu vodovodnih čvorova planirani su liveno gvozdeni fazonski komadi i armature. Konačan izbor materijala neophodno je konsultovati sa Društvom nadležnim za upravljanje vodovodnom mrežom. Na cjevovodu predvidjeti potrebne sektorske zatvarače, vazdušne ventile i muljne ispuste u skladu sa tehničkim potrebama. Na svim čvorovima predvidjeti šahtove. Kod ukrštanja sa kanalizacijom vodovodna mreža treba da vodi iznad fekalne kanalizacije, odvojena zaštitnim slojem.

II KANALIZACIJA ZA OTPADNE VODE U zoni zahvata predviđa se prikupljanje svih fekalnih voda i njihovo odvođenje separatnim sistemom kanalizacije. Novi kolektori će se kanalisati prema postojećim gradskim kolektorima. Procjena količine otpadnih voda: Količine otpadnih voda su obračunate kao 80% potrošene količine vode, uzimajući u obzir da je za dimenzionisanje kanalizacione infrastrukture mjerodavna maksimalna satna količina potrošene vode. Iz priložene tabele slijedi da je: Qotpadne vode (l/s) = 21.78 l/s Izgrađeni su obodni kolektori u koje je već moguće priključiti veći dio planiranih objekata. Planirana je izgradnja nedostajućeg blokovskog kolektora u ulici Nova 1 i u dijelu ulice Ljubljanske kojim će se otpadne vode uliti u kolektor u Cetinjskom putu. Propusna moć odabranih kolektora za minimalne padove, u potpunosti zadovoljava tražene uslove za odvođenjem otpadnih voda sa prostora zahvata predmetnog DUP-a. Ulična i blokovska mreža fekalne kanalizacije može da se izvede od PVC, PP, PEHD i poliesterskih cijevi ili drugih cijevi za uličnu kanalizaciju u zavisnosti od vrste zemljišta gdje se ugrađuju, nivoa podzemnih voda i vrste opterećanja (konačan izbor materijala neophodno je konsultovati sa Društvom nadležnim za upravljanje kanalizacionom mrežom). Na mjestima priključaka i na rastojanju od 50m planirana je izgradnja revizionih okana sa liveno- gvozdenim poklopcima i penjalicama.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Uličnu mrežu i blokovske kanale kao i priključke budućih objekata treba projektovati na osnovu uslova priključenja pribavljenih od strane d.o.o. “Vodovod i kanalizacija” Podgorica, obaveze koju treba precizirati i urbanističko-tehničkim uslovima. III ATMOSFERSKA KANALIZACIJA S obzirom na već dobru izgrađenost sistema atmosferske kanalizacije na ovom području, planom je predviđena izgradnja kolektora u ulici Nova 1 i u dijelu Ljubljanske ulici kojim će se atmosferska voda sa pripadajućeg dijela ovog područja povezati na kolektor u Cetinjskom putu. Odvođenje atmosferskih i ocjednih voda iz prostora planiranih garaža, mora se rješavati upuštanjem u podzemlje putem upojnih bunara, ili prepumpavanjem na postojeće i planirane ulične kolektore. Prije svakog ispuštanja u recipijent atmosferske vode, koja je zagađena uljem i benzinom, neophodno je stvoriti uslove za ugradnju separatora. Ovi objekti moraju biti redovno održavani, zato je potrebno definisati subjekat koji će preuzeti obavezu održavanja izgrađenih separatora. Usvaja se minimalni prečnik uličnog kolektora atmosferske kanalizacije od Ø300mm. Proračun količine prikupljenih atmosferskih voda: Atmosferska kanalizacija na teritoriji Podgorice dimenzioniše se na mjerodavnu kišu, vjerovatnoće 20%, trajanja 15 minuta i inteziteta oko 264 l/s/ha. Količina površinskih voda računa se prema formuli: Q = F x i x Ψ gdje je : − Q - specifično oticanje sa lokacije − F – slivna površina − i - intezitet kiše − Ψ - koeficijent oticanja Koeficijenti oticaja zavisno od vrste površine imaju sledeće vrijednosti: − za saobraćajne i pješačke površine Ψ=0.75 − za krovove Ψ=0.80 − za zelenilo Ψ=0.10 Ovdje je naveden postupak proračuna količine atmosferskih voda, a detaljne analize i dimenzionisanje odvodnih kanala u zahvatu plana provešće se u narednoj fazi projektovanja, kada je potrebno izvršiti provjeru odabranih profila kroz obradu glavnih projekata. Kanali atmosferske kanalizacije planirani su da se grade od PVC, PP ili PEHD R cijevi (konačan izbor materijala neophodno je konsultovati sa Društvom nadležnim za upravljanje kanalizacionom mrežom), klase prema dubini ukopavanja i od AB cijevi za veće profile. Površinske vode se u odvodne kanale sakupljaju sistemom uličnih četvrtastih i linijskih slivnika. Na cjevovodima projektovati potreban broj slivnika s odgovarajućim rešetkama i šahtove na lomovima, kaskadama i spojnim mjestima, koji će imati LŽ poklopce za odgovarajuće saobraćajno opterećenje. Kod dvostranih nagiba sobraćajnica odvodnjavanje suprotne strane saobraćajnice treba rješavati izgradnjom poprečnih kanala profila DN 250 sa jednodjelnom slivničkom rešetkom. Precizne uslove za obradu projektne dokumentacije treba formirati na osnovu katastara postojećih instalacija, uslova priključenja od d.o.o. “Vodovod i kanalizacija” Podgorica i Generalnog projekta odvođenja atmosferskih voda, što treba precizirati u urbanističko- tehničkim uslovima koje izdaje nadležni opštinski organ.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Aproksimativni predmjer i predračun radova za hidrotehničku infrastrukturu U okviru ukupne cijene sadržani su svi radovi i materijali neophodni za stavljanje u funkciju sistema (iskop, priprema rova, nabavka transport i montaža vodovodnih cijevi sa svim potrebnim armaturama i fazonskim komadima, itd.).

Vodovodni sistem VODOVOD Prečnik Jed. cijena Ukupno (mm) Dužina (m) (€/m’) (€) Ø400 75 350 26.250,00 Ø100 275 90 24.750,00 U K U P N O (€) 51.000,00

Kanalizacioni sistem FEKALNA KANALIZACIJA Duzina Jed. cijena Ukupno Kolektori (m) (€/m’) (€) Ø300 290 150 43.500,00 Ø200 100 130 13.000,00 U K U P N O (€) 56.500,00 ATMOSFERSKA KANALIZACIJA

Prečnik Jed. Cijena Ukupno Dužina (m) (mm) (€) (€) Ø400 180 300 54.000,00 Ø300 150 260 39.000,00 U K U P N O (€) 93.000,00 €

4.5.3. Elektroenergetska infrastruktura

Procjena potrebe za električnom snagom Polaznu osnovu za dugoročno planiranje distributivne mreže u okviru planskog kompleksa predstavlja predviđanje godišnje potrošnje električne energije i godišnjih vršnih opterećenja. Razvoj potrošnje električne energije treba da prati i izgradnja distributivne mreže i transformacije napona. Kako će se povećati potrebe, a s tim i kapacitet opreme zavisi od analize postojećeg stanja i sagledavanja budućeg razvoja potrošnje električne energije. Na zahvatu plana su planirane površine za mješovitu namjenu (MN), Pejzažno uređenje javne namjene (PUJ) i za saobraćajnu i ostalu infrastrukturu. Za procjenu vršne snage planiranih objekata korišćene su vrijednosti specifičnog opterećenja zasnovane na iskustvu i podacima iz literature, koji se kreću u granicama 30-120 W/m2, zavisno od namjene prostora. Za površine planirane za stanovanje vršna snaga je računata korišćenjem formula iz: - Tehničke preporuke 13 Poslovne zajednice EDB Srbije ”Priključci na niskonaponsku mrežu i električne instalacije u zgradama”. - Tehničke preporuke 14b Poslovne zajednice EDB Srbije ”Osnovni tehnički uslovi za planiranje, projektovanje i gradnju niskonaponskih mreža i pripadajućih transformatorskih stanica 10 (20)/0,4 kV stambenih naselja“. Ove formule određuju vršnu snagu mjerodavnu za planiranje objekata na osnovu teorijskih razmatranja, iskustva i snimanja (mjerenja) postojećeg stanja. Razmatrana naselja su klasifikovana u sedam kategorija, zavisno od toga da li su gradska ili prigradska, od gustine stanovanja, načina grijanja.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Formule glase:

1− k eg 0,75 Pvs = Pieg * n *(k eg + ) + 8,5* n *(0,25 + ) , n<20 n n 1− k p Pvs = Pieg * n * (k + eg ) + 2,86 * n0,88 * (1+ )(t−1990) , 20<=n<=500 eg n 100

1− k eg 0,85 (t−1990) Pvs = Pieg * n *(k eg + ) + 7,2* n *(0,15 + ) , 500<=n<=1000 n n gdje je: Pieg - prosječna instalisana snaga sa kojom učestvuje grupa od “n“ domaćinstava u maksimalnom jednovremenom opterećenju - dio koji potiče od potrošnje uređaja za zagrijavanje u stanu (kW/dom), keg -koeficijent jednovremenosti maksimalnog godišnjeg opterećenja zaveoma veliki broj domaćinstava – dio koji se odnosi na instalisanu snagu potrošača koja se koriste za zagrijavanje stanova. Javna rasvjeta je procijenjena na 0,5% snage objekata, uzevši u obzir da će biti korišćeni efikasni izvori svjetlosti (LED, kompakt fluo, natrijumove sijalice visokog pritiska).

Tabela 7 – Potrebe za snagom

Tip naselja Pieg keg p godina (kW) % proračuna Tip 1 i Tip 2 (Uže gradsko područje/šire gradsko područje) 3,5 0,65 1,5 2025

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga (kW) Stanovanje 616 2 2028 2870,68 0,8 2296,55 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 50212 0,07 3514,84 1 3514,84 Suma vršnih Učešće javne Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 6385,52 0,5% 31,93 1 31,93 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 5843,31 VRŠNA SNAGA NA NIVOU ZAHVATA PLANA Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 6150,86

Uz faktor snage cos φ=0.95, ukupna prividna električna snaga na nivou zahvata iznosi:

S= 6.150,86 kVA

Ova električna snaga može da se realizuje izgradnjom novih distributivnih trafostanica TS 10/0,4 kV 1x630 kVA i 1x1000 kVA. Postojeća trafostanica TS 10/0,4 kV “Atlas 1“ se urbanistički ne uklapa u planirani trg, pa je predviđeno njeno izmještanje na novu lokaciju- na UPTS1, datu grafičkim prilogom planiranog stanja. Izračunata jednovremena opterećenja odnose se na krajnji mogući kapacitet, uvažavajući maksimalnu građevinsku zauzetost urbanističkih parcela. Intenzitet izgradnje planiranih

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica objekata, uzimajući u obzir činjenicu da se planirani objekti grade fazno, uslovljava postepeno dostizanje jednovremenog opterećenja. Definisanje broja trafostanica Na osnovu procijenjene snage zahvata plana, urbanističkog rješenja, postojećeg stanja i planirane gradnje objekata, a obzirom da cijelo područje ne može biti obuhvaćeno jednim trafo reonom, vodeći računa o sigurnosti i fleksibilnosti rada elektroenergetskog sistema, za potrebe snadbijevanja električnom energijom planiranih objekata je predviđena izgradnja novih trafostanica 10/0.4 kV. Napominje se da su snage planiranih TS10/0,4kV date na osnovu procijenjenih vršnih snaga, a definitivne snage će se odrediti nakon izrade glavnih projekta. Imena novim trafostanicama su data kao radna, samo za potrebe ovog plana. Imajući u vidu namjenu urbanističkih parcela, veličinu i raspored opterećenja nameće se potreba, uz zadržavanje postojećih, za izgradnjom tri (3) nove distributivne trafostanice 10/0,4 kV, u planiranim objektima, kako je i prikazano u grafičkom prilogu. Trafo reoni su takođe definisani grafičkim prilogom.

Trafostanice 10/0,4kV na zahvatu DUP-a po trafo-reonima:

Trafo reon 1: DTS10/0.4kV (1250+1000) kVA Postojeća TS “Atlas Centar 1” DTS10/0.4kV 2x1000 kVA Postojeća TS “Atlas Centar 2” DTS10/0.4kV (1250+1250) kVA Postojeća TS “Atlas Centar 3” DTS10/0.4kV 1x1000 kVA Postojeća TS “Atlas Centar 4” Trafo reon 2: DTS10/0.4kV 1x1000 kVA Postojeća TS “Atlas 1” Trafo reon 3: NDTS10/0.4kV 1x1000 kVA Nova TS “N1” Trafo reon 4: DTS10/0.4kV 1x1000 kVA Nova TS “N2” Trafo reon 5: DTS10/0.4kV 1x630 kVA Nova TS “N3” Trafo reon 6: DTS10/0.4kV 1x1000 kVA Postojeća TS “Kruševac 13”

Tabela 8-13 – Potrebe za snagom u pojedinim trafo-reonima, područja koja pokrivaju, nominalna snaga i angažovanost trafostanica

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga Stanovanje 90 2 2028 480,50 0,8 384,40 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 41600 0,07 2912,00 1 2912,00 Suma vršnih Učešće j. Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 3392,50 0,5% 16,96 1 16,96 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 3313,36 Snaga Gubici 10 % (kW) 331,34 transformatora TRAFO REON 1 Ukupna snaga sa gubicima (kW) 3644,70 (kVA) (UP 1) Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 3836,52 7750 Zauzetost transformatora (kVA) 49,50%

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga Stanovanje 91 2 2028 485,42 1 485,42 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 2260 0,07 158,20 0,8 126,56 Suma vršnih Učešće j. Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 643,62 0,5% 3,22 1 3,22 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 615,19 Snaga Gubici 10 % (kW) 61,52 transformatora TRAFO REON 2 Ukupna snaga sa gubicima (kW) 676,71 (kVA) (UP 2) Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 712,33 1000 Zauzetost transformatora (kVA) 71,23%

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga Stanovanje 86 2 2028 460,78 1 460,78 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 1560 0,07 109,20 0,8 87,36 Suma vršnih Učešće j. Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 569,98 0,5% 2,85 1 2,85 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 550,99 Snaga Gubici 10 % (kW) 55,10 transformatora TRAFO REON 3 Ukupna snaga sa gubicima (kW) 606,09 (kVA) (UP 3) Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 637,98 1000 Zauzetost transformatora (kVA) 63,80%

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga Stanovanje 135 2 2028 698,73 1 698,73 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 1553 0,07 108,71 0,8 86,97 Suma vršnih Učešće j. Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 807,44 0,5% 4,04 1 4,04 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 789,74 Snaga Gubici 10 % (kW) 78,97 transformatora TRAFO REON 4 Ukupna snaga sa gubicima (kW) 868,71 (kVA) (UP 4) Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 914,43 1000 Zauzetost transformatora (kVA) 91,44%

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga Stanovanje 77 2 2028 416,17 1 416,17 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 846 0,07 59,22 0,8 47,38 Suma vršnih Učešće j. Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 475,39 0,5% 2,38 1 2,38 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 465,92 Snaga Gubici 10 % (kW) 46,59 transformatora TRAFO REON 5 Ukupna snaga sa gubicima (kW) 512,51 (kVA) (UP 5) Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 539,49 630 Zauzetost transformatora (kVA) 85,63%

Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Broj stanova Tip naselja Godina Koef. jedn. 1 (kW) vršna snaga Stanovanje 137 2 2028 708,30 1 708,30 Spec. BGP Vršna snaga Jednovremna Namjena prostora Potrošnja Koef. jedn. 2 (m2) (kW) vršna snaga kW/m2 Poslovanje 2393 0,07 167,51 0,7 117,26 Suma vršnih Učešće j. Snaga J.R. Jednovremna Namjena prostora snaga objekata rasvjete Koef. jedn. 3 (kW) vršna snaga (kW) (%) Javna rasvjeta 875,81 0,5% 4,38 1 4,38 Suma jednovremenih snaga objekata (kW) 829,94 Snaga Gubici 10 % (kW) 82,99 transformatora TRAFO REON 6 Ukupna snaga sa gubicima (kW) 912,93 (kVA) (UP 6) Faktor snage (cos φ) 0,95 Ukupna vršna snaga (kVA) 960,98 1000 Zauzetost transformatora (kVA) 96,10%

Sve planirane trafostanice treba da budu u skladu sa važećom Preporukom TP-1b „Distributivna transformatorska stanica DTS - EPCG 10/0,4 kV“, donesenom od strane Sektora za distribuciju - Podgorica „Elektroprivrede Crne Gore”, AD – Nikšić. Trafostanica je sa srednjenaponskim postrojenjem u SF6 tehnologiji sa stepenom izolacije 24 kV. Treba da bude bar jedan put prolazna na strani srednjeg napona. Primarni namotaj transformatora 10 kV treba da bude prespojiv na napon 20 kV. Sve planirane trafostanice su su planirane za ugradnju u objekte, što je moguće prema tački 2.6 pomenute Preporuke.

Izvor snadbijevanja električnom energijom Svi potrošači u zahvatu DUP-a napajaće se iz TS 110/10 kV „Podgorica 4“, TS 110/10 kV „Podgorica 3“ i TS 35/10 kV „Centar“. Jednopolna šema napajanja novih distributivnih trafostanica na zahvatu DUP-a data je na slici 10.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 10 - Jednopolna šema napajanja novih distributivnih trafostanica na zahvatu DUP-a Analizom procijenjenih opterećenja postojećih trafostanica TS 10/0,4 “Atlas Centar 1”, “TS 10/0,4 “Atlas Centar 2”, TS 10/0,4 “Atlas Centar 3”, TS 10/0,4 “Atlas Centar 4”, kao i planiranih trafostanica TS 10/0,4 “N1”, TS 10/0,4 “N2” i TS 10/0,4 “N3”, može se konstatovati da ukupna vršna snaga potrošača koje one napajaju iznosi 5.582,05 kVA. Obzirom na prenosnu moć napojnih vodova kojima se ove trafostanice napajaju iz TS 110/10 kV “Podgorica 4” XHE 49A 1x240 mm2 (7,96 MVA), i činjenicu da se u TS 10/0,4 kV “Tološi 3A” nalazi jedan transformator 1000 kVA, može se zaključiti da se nove planirane trafostanice TS 10/0,4 “N1”, TS 10/0,4 “N2” i TS 10/0,4 “N3” mogu uvezati u postojeći prsten zajedno sa TS 10/0,4 “Atlas Centar 1”, “TS 10/0,4 “Atlas Centar 2”, TS 10/0,4 “Atlas Centar 3”, TS 10/0,4 “Atlas Centar 4” i TS 10/0,4 “Tološi 3A”. Dodatno osiguranje napajanja ovog prstena se može ostvariti povezivanjem TS 10/0,4 “N1” na postojeću TS 10/0,4 “Unistan 3”, koja sa TS 10/0,4 “Unistan 2” i TS 10/0,4 “Unistan 1” obrazuje prsten koji se napaja iz TS 110/10 kV “Podgorica 4”.

10 kV kablovska mreža Na zahvatu DUP-a izvesti novu kablovsku mrežu po principu otvorenih prstenova i to jednožilnim kablovima sa izolacijom od umreženog polietilena tipa 3 x (XHE 49-A 1x240/25 mm2), 24kV, prenosne moći 7.96 MVA ili prema uslovima lokalne ED “Podgorica”. Preporučuje se da se veze između trafostanica izvedu kablom istog presjeka (zbog unifikacije). Dio trase 10 kV kablova, koji po aktuelnom katastru prelaze kroz UP 2 i UP4, preko lokacija planiranih za gradnju objekta trebaju se izmjestiti duž planiranih saobraćajnica, kako je to dato u grafičkom prilogu, u kome su prikazane lokacije planiranih TS 10/0,4 kV kao i planirane trase 10kV kablovske mreže.

Niskonaponska mreža Kompletna niskonaponska mreža mora biti kablovska (podzemna), radijalnog tipa, bez rezervi, do lokacija priključnih ormarića ili direktno u objekat do glavnih razvodnih tabli.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Mrežu izvesti niskonaponskim kablovima tipa PP00-A, XP00-A i PP00 ili XP00 0,6/1kV, presjeka prema naznačenim snagama pojedinih objekata. NN kablove po mogućnosti polagati u zajedničkom rovu na propisanom odstojanju i uz ispunjenje uslova dozvoljenenog strujnog opterećenja po pojedinim izvodima. Broj niskonaponskih izvoda će se definisati glavnim projektima objekata i trafostanica.

Osvjetljenje otvorenih prostora i saobraćajnica Pošto je javno osvjetljenje sastavni dio urbanističkih parcela, treba ga tako izgraditi da se zadovolje i urbanistički i saobraćajno-tehnički zahtjevi, istovremeno težeći da instalacija osvjetljenja postane integralni element urbane sredine. Mora se voditi računa da osvjetljenje saobraćajnica i ostalih površina osigurava minimalne zahtjeve koji će obezbijediti kretanje uz što veću sigurnost i komfor svih učesnika u noćnom saobraćaju, kao i o tome da instalacija osvjetljenja ima i svoju dekorativnu funkciju. Zato se pri rješavanju uličnog osvjetljenja mora voditi računa o sva četiri osnovna mjerila kvaliteta osvjetljenja: - nivo sjajnosti kolovoza, - podužna i opšta ravnomjernost sjajnosti, - ograničenje zaslepljivanja (smanjenje psihološkog blještanja), - vizuelno vođenje saobraćaja. Saobraćajnice su, prema evropskoj normi EN 13201 svrstane u šest svjetlotehničkih klasa, od M1 do M6, a u zavisnosti od kategorije puta i gustine i složenosti saobraćaja, kao i od postojanja sredstava za kontrolu saobraćaja (semafora, saobraćajnih znakova) i sredstava za odvajanje pojedinih učesnika u saobraćaju. Svim saobraćajnicama na području plana treba odrediti odgovarajuću svjetlotehničku klasu. Na raskrsnicama svih ovih saobraćajnica postići svjetlotehničku klasu za jedan stepen veću od samih ulica koje se ukrštaju. Posebnu pažnju treba posvetiti osvjetljenju unutar blokovskih saobraćajnica i parkinga, prilaza objektima i slično. To osvjetljenje treba rješavati posmatranjem zone kao cjeline, a ne samo kao uređenje terena oko jednog objekta. Rješenjima instalacija osvjetljenja unutar zone omogućiti komforan prilaz pješaka do ulaza svakog objekta i iz svih pravaca.

Uslovi za izgradnju elektroenergetskih objekata Izgradnja 10 kV kablovske mreže Kablove polagati slobodno u kablovskom rovu, dimenzija 0,4 x 0,8 m. Na mjestima prolaza kabla ispod kolovoza saobraćajnica, kao i na svim onim mjestima gdje se može očekivati povećano mehaničko opterećenje kabla (ili kabl treba izolovati od sredine kroz koju prolazi), kablove postaviti kroz kablovsku kanalizaciju, smještenu u rovu dubine 1,0 m. Ukoliko to zahtijevaju tehnički uslovi stručne službe CEDIS-a, zajedno sa kablom (na oko 40 cm dubine) u rov položiti i traku za uzemljenje, Fe-Zn 25x4 mm. Duž trasa kablova ugraditi standardne oznake koje označavaju kabl u rovu, promjenu pravca trase, mjesta kablovskih spojnica, početak i kraj kablovske kanalizacije, ukrštanja, približavanja ili paralelna vođenja kabla sa drugim kablovima i ostalim podzemnim instalacijama. Pri izvođenju radova preduzeti sve potrebne mjere zaštite radnika, građana i vozila, a zaštitnim mjerama omogućiti odvijanje pješačkog i motornog saobraćaja.

Trafostanice 10/0.4kV na području DUP-a Nove trafostanice moraju biti u skladu sa važećom Tehničkom preporukom Tp 1b FC Distribucija EPCG, predviđene za ugradnju u objektima.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Izgradnja niskonaponske mreže Nove niskonaponske mreže i vodove izvesti kao kablovske (podzemne), uz korišćenje kablova tipa PP00 (ili XP00, zavisno od mjesta i načina polaganja), ukoliko stručna služba CEDIS-a ne uslovi drugi tipa kabla. Mreže predvidjeti kao trofazne, radijalnog tipa. Što se tiče izvođenja niskonaponskih mreža i vodova, primjenjuju se uslovi već navedeni pri izgradnji kablovske 10 kV mreže. Tehnički uslovi i mjere koje treba da se primijene pri projektovanju i izgradnji priključka objekata na niskonaponski mrežu definisani su Tehničkom preporukom TP-2 Elektroprivrede Crne Gore. Pri polaganju kablova voditi računa da sva eventualna ukrštanja, približavanja ili paralelna vođenja kablova sa drugim podzemnim instalacijama budu izvedena u skladu sa važećim propisima i preporukama: • Međusobni razmak energetskih kablova niskog napona ne smije biti manji od 7 cm, pri paralelnom vođenju, odnosno 20 cm pri međusobnom ukrštanju. • Kod paralelnog polaganja 10 kV kablova sa niskonaponskim kablovima, isti moraju biti odvojeni opekama, a minimalni međusobni razmak mora iznositi 10 cm. • Pri ukrštanju energetskih kablova istog ili različitog naponskog nivoa razmak između energetskih kablova treba da iznosi najmanje 20 cm. • Nije dozvoljeno paralelno vođenje kabla ispod ili iznad vodovodne ili kanalizacione cijevi (osim pri ukrštanju). Horizontalni razmak između kabla i vodovodne ili kanalizacione cijevi treba da iznosi najmanje 0,40 m. • Pri ukrštanju kablovi mogu biti položeni ispod ili iznad vodovodne ili kanalizacione cijevi, uz rastojanje od 0,30 m. • Ukoliko ovi razmaci ne mogu biti postignuti, tada energetski kabl treba položiti kroz zaštitnu cijev. • Pri paralelnom vođenju kablovskog sa telekomunikacionim kablom najmanji dozvoljeni horizontalni razmak iznosi 0,50 m. • Ukrštanje energetskog i telekomunikacionog kabla izvesti uz međusobni razmak od 0,50 m, s tim što se energetski kabal polaže ispod telekomunikacionog kabla. Ugao ukrštanja treba da bude bliži 90o, ali ne manje od 45o. • Energetske kablove pored zidova i temelja zgrada treba polagati na rastojanju od najmanje 30cm. Ako pored zgrade postoji trotoar onda kabl mora da bude van trotoara.

Elektroinstalacije objekata Elektroinstalacija svih novih objekata mora biti izvedena u skladu sa važećim tehničkim propisima i standardima, a kod stambenih objekata i sa normativima iz plana višeg reda. Instalacije moraju zadovoljavati sada važeće tehničke propise i standarde iz oblasti elektroinstalacija niskog napona. Za zaštitu od indirektnog dodira u objektima primijeniti sistem TN-C-S.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Kao nosače svetiljki koristiti metalne stubove, predviđene za montažu na pripremljenim betonskim temeljima, tako da se po potrebi mogu demontirati, a napajanje javnog osvjetljenja izvoditi kablovski (podzemno), uz primjenu standardnih kablova (PP 00 4x25mm2; 0,6/1 kV za ulično osvjetljenje i PP 00 3(4)x16mm2; 0,6/1 kV za osvjetljenje u sklopu uređenja terena). Pri projektovanju instalacija osvjetljenja u sklopu uređenja terena oko planiranih objekata poseban značaj dati i estetskom izgledu instalacije osvjetljenja. Sistem osvjetljenja, iz razloga energetske efikasnosti, treba da bude automatizovan uz upotrebu energetski efikasnih izvora svjetlosti: natrijumovih sijalica visokog pritiska ili LED, savremenih eksterijerskih, električnih i svjetlotehničkih karakteristika. Pri izboru svetiljki voditi računa o tipizaciji u cilju jednostavnijeg održavanja. Maksimalno dozvoljeni pad napona u instalaciji osvjetljenja, pri radnom režimu, može biti 5%. Kod izvedene instalacije moraju biti u potpunosti primjenjene mjere zaštite od električnog udara (zaštita od direktnog i indirektnog napona). U tom cilju, mora se izvesti polaganje zajedničkog uzemljivača svih stubova instalacije osvjetljenja, polaganjem trake Fe- Zn 25x4 mm i njenim povezivanjem sa stubovima i uzemljenjem napojnih trafostanica. Obezbjediti selektivnu zaštitu kompletnog napojnog voda i pojedinih svjetiljki. Obezbjediti mjerenje utrošene električne energije. Komandovanje uključenjem i isključenjem javnog osvjetljenja obezbjediti preko uklopnog sata ili fotoćelije. Za polaganje napojnih vodova važe isti uslovi kao i kod polaganja ostalih niskonaponskih vodova.

Mjere energetske efikasnosti Poboljšanje energetske efikasnosti posebno se odnosi na: ugradnju ili primjenu: niskoenergetskih zgrada, unapređenje uređaja za klimatizaciju i pripremu tople vode korišćenjem solarnih panela za zagrijavanje, unaprijeđenje rasvjete upotrebom izvora svjetla sa malom instalisanom (LED), korišćenje fotonaponskih panela, koncepte inteligentnih zgrada (upravljanje potrošnjom energije glavnih potrošača s jednog centralnog mjesta). Sve nabrojane mogućnosti se u određenoj mjeri mogu koristiti pri izgradnji objekata na području DUP-a.

Orijentacioni troškovi realizacije planirane elektroenergetske infrastrukture i javnog osvjetljenja Ovim predmjerom se obuhvataju neophodne investicije u okviru zahvata zahvatu Izmjena i dopuna DUP-a “Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put”.

1. Izgradnja DTS 10/0,4 kV; 1x630 kVA kom 1 x 45000,00 € = 45000 € 2. Izgradnja NDTS 10/0,4 kV; 1x1000 kVA kom 1 x 70000,00 € = 70000 € 3. Izgradnja DTS 10/0,4 kV; 1x1000 kVA kom 1 x 60000,00 € = 60000 € 4. Izmještanje postojeće trafostanice 10/0.4 kV, „Atlas 1“ na novu lokaciju kom 1 x 5000,00 € = 5000 € 5. izgradnja 10 kV mreže (Kabl 3 x (XHE 49-A 1x240/25 mm2), 12/20 kV) m 700 x 80,00 €/m = 56000 € 6. Izgradnja instalacije osvjetljenja saobraćajnica u kompleksu (po stubnom mjestu) kom 45 x 1300,00 € = 58500 € UKUPNO za Izmjene i dopune DUP „ Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put”: 294500 €

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

4.5.4. Telekomunikaciona infrastruktura Implementacija novih tehnika i tehnologija, liberalizacija tržišta i konkurencija u sektoru elektronskih komunikacija će doprinijeti bržem razvoju elektronskih komunikacija, povećanju broja servisa, njihovoj ekonomskoj i geografskoj dostupnosti, boljoj i većoj informisanosti kao i bržem razvoju privrede i opštine u cjelini. Jedan od ciljeva izrade ovog DUP-a jeste da se želi obezbjediti planiranje i građenje elektronske komunikacione infrastrukture, koja će zadovoljiti zahtijeve više operatora elektronskih komunikacija, koji će građanima ponuditi kvalitetne savremene elektronske komunikacione usluge , po ekonomski povoljnim uslovima. Treba voditi računa o slijedećem: • da se kod gradnje novih infrastrukturnih objekata posebna pažnja obrati zaštiti postojeće elektronske komunikacione infrastrukture • da se uvjek obezbijede koridori za elektronske komunikacione instalacije duž svih postojećih i novih saobraćajnica, • da se gradnja, rekonstrukcija i zamjena elektronskih komunikacionih sistema mora izvoditi po najvišim tehnološkim, ekonomskim i ekološkim kriterijumima, Instalisani kapacitet pristupnih bakarnih I optičkih mreža u elektronskom komunikacionom čvorištu „Vektra” je optimalan za planski period i duže. Nastavak procesa digitalizacije stvorit će uslove integrisanja telekomunikacija i informatike u telematiku i razvoj digitalnih mreža sa integrisanim službama. Imajući u vidu udaljenost prostora DUP-a “ Zona centralnih djelatnosti cetinjski put“ od navedenog čvorišta, maximalno cca 1000m, kao I započetu implementaciju novih tehnologija preko optičkih pristupnih mreža (FTTx), postoje preduslovi za normalno korišćenje svih eletronskih komunikacionih servisa.

Smjernice i mjere za relizaciju plana telekomunikacija Ovim planom je na teritoriji DUP-a “ Zona centralnih djelatnosti cetinjski put“ planirana izgradnja telekomunikacione kanalizacije u cilju povezivanja tretiranog područja sa postojećom javnom elektronskom komunikacionom infrastrukturom, kao i izgradnju zalazaka tk kanalizacije u pojedine zone unutar posmatranog područja, duž postojećih i planiranih pristupnih saobraćajnica, u zavisnosti od planiranih sadržaja, u cilju efikasnijeg tehničkog riješenja za buduće korisnike sa tog područja. Planirana su i kablovska tk okna, u skladu sa planiranim objektima u zoni obuhvata. Trasa planirane tk kanalizacije je uklopljena u trotoare ulica i zelene površine. Akt kojeg se treba pridržavati prilikom izgradnje nove elektronske komunikacione infrastrukture, jeste Pravilnik o širini zaštitnih zona i vrsti radio-koridora u kojima nije dopuštena planiranje I gradnja drugih objekata (Službeni list Crne Gore" broj 33/14). U odnosu na moguće planove dominantnog operatera fiksne telefonije, Crnogorskog Telekoma, kao i ostalih operatera fiksne i mobilne telefonije, projektant predviđa da se unutar posmatrane zone, u skladu sa planiranim građevinskim objektima i predloženim saobraćajnim rješenjima, izgradi nova telekomunikaciona kanalizacija kapaciteta 2 x PVC cijevi Ø 110mm unutar zone, a koja bi se logički nadovezala na postojeću telekomunikacionu kanalizaciju u posmatranoj zoni. Telekomunikaciona kanalizacija bi se koristila za građenje pristupnih elektronskih mreža različitih kablovskih operatera koji pokažu interesovanje za pružanje elektronskih komunikacionih servisa u ovoj zoni.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Pri planiranju broja PVC cijevi u novoj TK kanalizaciji, moraju se u obzir uzeti podaci o planiranim građevinskim površinama, površinama namijenjenim stambenim, poslovnim i uslužnim djelatnostima, broju stanovnika unutar zone, aktuelnim trendovima u riješavanju pitanja kablovske televizije i dr. Kanalizacioni kapaciteti omogućavaju dalju modernizaciju elektronskih komunikacionih mreža bez potrebe za izvođenjem naknadih građevinskih radova, kojima bi se iznova devastirala postojeća infrastruktura. Planirana je i izgradnja 8 novih telekomunikacionih okana. Shodno Strategiji razvoja informacionog društva do 2020. godine u narednom periodu priopritet dati razvoju servisa prema toj strategiji. Savremene elektronske komunikacije, koje obuhvataju ditribuciju sva tri servisa, telefonije- fiksne i mobilne, prenos podataka i TV signala, omogućavaju više načina povezivanja sa elektronskim komunikacionim operaterima. Imajući u vidu savremene tehnologije kako u dijelu kablova tako i elektronskih komunikacionih servisa , kroz telekomunikacionu kanalizaciju treba graditi savremene pristupne elektronske mreže, optičkim kablovima, u tehnologiji FTTx (Fiber To The Home, Fiber to The Building,...), sa optičkim vlaknom do svakog objekta, odnosno krajnjeg korisnika. Ovo rješenje je u skladu sa dugoročnim rješenjima u oblasti elektronskih komunikacija sa optičkim pristupnim mrežama, a sa čijom implementacijom je u značajnoj mjeri prisutan dominantni elektronski komunikacioni operator, Crnogorski Telekom. Kućnu instalaciju u poslovnim objektima, treba terminirati u RACK ormarima, u zasebnim tehničkim prostorijama . Kućnu instalaciju u svim prostorijama realizovati tipovima kablova koji će omogućavati korišćenje naprednijih servisa koji se pružaju ili čije se pružanje tek planira, FTP kablovima cat 6 i cat 7 I kablovima sa optičkim vlaknima, ili drugim kablovima sličnih karakteristika i provlačiti kroz PVC cijevi, sa ugradnjom odgovarajućeg broja kutija, s tim da u svakom poslovnom prostoru treba predvidjeti minimalno po 4 tk instalacije.Na isti način izvesti i ormariće za koncentraciju instalacije za potrebe kablovske distribucije TV signala, sa opremom za pojačavanje TV signala. U slučaju da se trasa telekomunikacione kanalizacije poklapa sa trasom vodovodne kanalizacije i trasom elektro instalacija, treba poštovati propisana rastojanja, a dinamiku izgradnje vremenski uskladiti. U odnosu na lokaciju postojećih baznih stanica u okruženju, mobilni operatori , u momentu izrade DUP-a, nisu iskazali potrebu za izgradnjom novih baznih stanica na ovom području, tako da nijesu definisane nove lokacije za postavljanje stubova za mobilnu telefoniju. U odnosu na savremene trendove u oblasti mobilne telefonije, projektant naglašava da ovo ne znači da neki od postojećih ili eventualno novih operatora mobilne telefonije neće imati potrebu da u nekom momentu postavi novu baznu stanicu na posmatranom području. Lokalna uprava bi takvim zahtjevima trebala da izađe u susret, sagledavajući sve neophodne parametre. Prilikom određivanja detaljnog položaja bazne stanice mora se voditi računa o njenom ambijentalnom i pejzažnom uklapanju, i pri tome treba izbjeći njihovo lociranje na javnim zelenim površinama u središtu naselja, na istaknutim reljefnim tačkama koje predstavljaju panoramsku i pejsažnu vrijednost, prostorima zaštićenih djelova prirode. Gdje god visina antenskog stuba, u vizualnom smislu ne predstavlja problem (mogučnost zaklanjanja i skrivanja), preporučuje se da se koristi jedan antenski stub za više korisnika. Postavljanjem antenskih stubova ne mijenjati konfiguraciju terena i zadržati tradicionalan način korišćenja terena.Za vizuelnu barijeru prostora antenskog stuba, u zavisnosti od njegove lokacije, koristiti šumsku ili parkovsku vegetaciju.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Trase planirane telekomunikacione kanalizacije potrebno je uklopiti u trase trotoara ili zelenih površina, jer bi se u slučaju da se telekomunikaciona okna grade u trasi saobraćajnice ili parking prostora, morali ugraditi teški poklopci sa ramom i u skladu sa tim uraditi i ojačanje okana, što bi bilo neekonomično. Telekomunikacionu kanalizaciju koja je planirana u okviru ovog DUP-a, kao i telekomunikaciona okna izvoditi u svemu prema planovima višeg reda, važećim propisima u Crnoj Gori i preporukama bivše ZJ PTT iz ove oblasti. Na taj način biće stvoreni optimalni uslovi, kako sa tehničkog, tako i sa ekonomskog stanovišta, koji podrazumijevaju maksimalno iskorištavanje postojeće elektronske komunikacione infrastrukture, gdje je god je to moguće, ili pak građenje nove, gdje god se za tim ukaže potreba. Obaveza budućih investitora planiranih objekata u zoni ovog DUP-a jeste da, u skladu sa Tehničkim uslovima koje izdaje nadležni organ lokalne uprave, od postojećih i novoplaniranih telekomunikacionih okana, projektima za pojedine objekte u zoni obuhvata definišu način priključenja svakog pojedinačnog objekta. Kablovsku kanalizaciju pojedinačnim projektima treba predvidjeti do samih objekata.

PREDMJER I PREDRAČUN MATERIJALA I RADOVA ZA IZGRADNJU TELEKOMUNIKACIONE INFRASTRUKTURE NA PROSTORU DUP-a “ Zona centralnih djelatnosti cetinjski put“ , Podgorica A / MATERIJAL ZA IZGRADNJU TK KANALIZACIJE

1. Isporuka PVC cijevi o 110 Ø mm m 1164x 2,00= 2328,00 2. Isporuka lakih tf poklopaca sa ramom kom 8x 120,00= 960,00

U K U P N O : 3288,00 € B / GRADJEVINSKI I MONTAŽNI RADOVI 1. Izgradnja tk kanalizacije kapaciteta 2 x PVC (m) 582x 10,00= 5820,00 (rov dim. 0,40x0,80 u zemljištu IV kategorije) 2. Izrada tk okna un.dim. 150 x 110 x 100 (kom) 8x 450,00= 3600,00

U K U P N O : 9420,00€ U K U P N O A+B : 12708,00€

4.5.5. Upravljanje komunalnim otpadom Prilikom planiranja upravljanja otpadom rukovodilo se osnovnim postulatom „Uspostavljanje integralnog sistema upravljanja otpadom koji se zasniva na povećanju količine otpada koji se sakuplja, smanjenju količina otpada koji se odlaže, uvođenju reciklaže“. Prema Pravilniku o postupanju sa građevinskim otpadom, načinu i postupku prerade građevinskog otpada, uslovima i načinu odlaganja cement azbestnog građevinskog otpda („Službeni list CG“, broj 50/12), «građevinski otpad na gradilištu potrebno je skladištiti odvojeno po vrstama građevinskog optada u skladu sa katalogom otpada i odvojeno od drugog otpada na način kojim se ne zagađuje životna sredina» Sistem upravljanja opasnim otpadom zasniva se na osnivanju budućeg Centra za tretiranje opasnog otpada i odgovarajuće deponije koja bi opsluživala čitavu teritoriju Crne Gore. U slučaju postojanja azbest cementnog otpada definisanog Pravilnicima („Službeni list CG“, br. 50/12 i 11/13), ovaj otpad je potrebno propisno pakovati u propisne folije, prevoziti zatvorenim vozilima i propisno odlagati na deponiju građevinskog otpada.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Otpad koji sadrži azbest se prije transporta pakuje u kontejnere ili označenu ambalažu. Slabo vezani azbesti otpad se treba pakovati u kese od platna, vještačkog materijala ili polietilenske folije. Transport ovog otpada se vrši bez pretovara do mjesta odstranjivanja – odlaganja na deponiju u posebne kasete ili u poseban dio deponije za sumnjivi otpad, ako ne postoje posebne kasete. Sakupljanje i transport otpada obavljaće se specijalnim komunalnim vozilima do sanitarne deponije, a privremeno deponovanje otpada do transporta je u metalnim sudovima – kontejnerima, lociranim u na području Plana. Broj kontejnerautvrđuje se računski uz poštovanje ostalih sanitarno - tehničkih kriterijuma datih propisima i standardima. Procjene količine otpada u zahvatu plana: Da bi se procjenila količina proizvedenog otpada na godišnjem, odnosno mjesečnom nivou, potrebno je usvojiti količinu otpada proizvedenu po stanovniku. U skladu sa Dr\avnim planom upravljanja otpadom usvojene su približne količine proizvedenog otpada za stanovnike, a za zaposlene orijentaciono procijenjena količina otpada: − 0,6 kg/stan/dan za stanovnike − 0.3 kg/stan/dan za zaposlene

Tabela 9 – Proizvodnja otpada

Norma potrošnje Ukupno otpada Kategorija korisnika Broj korisnika kg/dan t /dan Stanovništvo 1848 0.6 1,108 Zaposleni 1653 0,30 0.496 Ukupno 1,604

U skladu sa prethodno definisanim kriterijumima procijenjena maksimalna količina otpada na godišnjem nivou iznosi 585,46t/god.

Tabela 10 – Pretpostavke za proračun potrebnog broja kontejnera za otpad koji nije dio selektivnog sakupljanja otpada

Parametar Iznos

Količina 1.51t/dan

Zapremina kontejnera 1,1 m3

Predpostavljena gustina (zbijenost) 0.1 t/ m3

Učestalost pražnjenja jednom dnevno

Potreban broj kontejnera 14

Izimajući u obzir procjenjeno povećanje količine otpada na godišnjem nivou od 5 % (što dovodi do količine otpada od 2,047t/dan u periodu od 5 godina), usvaja se da je za područje DUP-a Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put potrebno 18 kontejnera. Kontejneri će biti postavljeni na, u projektu saobraćajnica tačno određenim lokacijama (nišama). Odvoženje otpada vršiće se specijalnim vozilima do sanitarne deponije. Sakupljanje i transprt otpada je potrebno organizovati u kasnim večernjim ili ranim jutarnjim časovima. Preporuka je da se prilikom izgradnje novih saobraćajnica projektuju podzemni kontejneri za odlaganje čvrstog otpada

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Upravljanje ostalim vrstama otpada vršiće se u skladu sa Lokalnim planom upravljanja otpadom Glavnog grada

Urbanističko – tehnički uslovi za uređenje lokacija za postavljanje kontejnera Lokacije su u vidu niša ili kao podzemni kontejneri u koridorima planiranih saobraćajnica i u zavisnosti od potreba u njima je predviđeno 2,3 ili 4 kontejnera Kao tipski uzet je kontejner kapaciteta 1,1 m3. Prilikom realizacije ovih kontejnerskih mesta voditi računa da kontejneri budu smešteni na izbetoniranim platoima ili u posebno izgrađenim nišama (betonskim boksovima). Lokacije odrediti u okviru regulacije osnovnih saobraćajnica, kao izdvojene niše sa upuštenim ivičnjakom tako da maksimalno ručno guranje kontejnera ne bude veće od 15m, po ravnoj podlozi sa usponom do 3%. Za neometano obavljanje iznošenja smeća svim nišama obezbeđen direktan prilaz komunalnog vozila. U daljem tekstu date su skice sa orjentacionim dimenzijama kontejnerkih mesta sa 3 i 4 kontejnera (tipski, kapaciteta 1,1m3).

Slika 11 - Dimenzije kontejnerskog boksa za 3 kontejnera kapaciteta 1,1m3

Pejzažno uređenje Izvod iz GUR-a Podgorica (PUP Podgorica) “Kičmeni stub i osnovu sistema predstavljaju površine uz tokove rijeka Morače i Ribnice na koje se nadovezuju ostale parkovske cjeline. Cijelu osnovu sistema potrebno je upotpuniti prodorima zelenih koridora, drvoreda, trgova, skverova, urbanih džepova, kao i blokovskog zelenila. Povezivanjem zelenila stvara se ne samo olakšano funkcionisanje čovjeka kao jednog od glavnih aktera prostora, već se i životinjama omogućava nesmetano funkcionisanje kroz cjelokupan prostor stvarajući se time harmoničan odnos čovjeka i prirode. Ujedno takav sistem zadovoljava ambijentalne, estetske i socijalne aspekte. Iako na cijeloj teritoriji Podgorice postoji 10 parkova većih i manjih

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica površina, stanje na terenu pokazuje da je većina parkovskih površina u degradiranom stadijumu koje egzistiraju kao nepovezani fragmenti. Operativni ciljevi: − dogradnja i izgradnja zelenog infrastrukturnog sistema − revitalizacija i rekonstrukcija − stvaranje mreže infrastrukturnog sistema zelenila − podsticanje bioekološke raznovrsnosti – obezbjeđenje stabilnosti ekosistema − povećanje ekonomske dobiti kroz estetsko-dekorativni efekat zelenila Zelenilo administrativnih i poslovnih objekata, prije svega, ima estetsko-dekorativnu funkciju, u službi naglaska objekta. Koristiti visokodekorativne alohtone i autohtone vrste. Preporučuje se solitarna sadnja visokodekorativnih vrsta koje naglašavaju funkciju objekata. Izbjegavati vrste sa plodovima, šarenim listovima, toksične vrste kao i vrste sa trnovima i bodljama. Ujedno, izbjegavati prenatrpavanje prostora sadnjom biljaka, dati akcenat na travnjak kao bitan estetski element uređenja administrativnih i stambenih objekata. Najvažniji segment uređenja jeste travnjak koji naglašava uniformnost objekata. Pri parternom uređenju koristiti prirodne materijale geometrijskih oblika. Minimum 20% od ukupne površine mora biti pod zelenilom. Potrebno je urediti parking prostore linearnom sadnjom drvoreda. Na površinama gdje je prostorno moguće preporučuje se stvaranje prostora za miran odmor. Prostore je potrebno opremiti pratećim mobilijarom - kante za smeće, rasvjeta itd.“ Zelenilo u poslovnim zonama i zonama centralnih i drugih djelatnosti predstavlja značajni dio u zelenim površinama grada. Oblikovanje ovih zelenih povrsina mora biti u funkciji osnovne namjene prostora-javne namjene. U osnovnoj matrici gradnje preporučuje se primjenjivanje tipologije “zeleni blok” (prostor u zelenilu). U sklopu oblikovanja gradskih ulica predviđa se značajan prostor drvoreda. Izmjenom i dopunom DUP-a Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put obuhvata područje površine cca 5,5ha od toga je planirano 1,3 ha zelene povrsine (PUO+PUJ). Nivo ozelenjenosti plana iznosi 24%, dok stepen ozelenjenosti plana iznosi 7,0m2 po stanovniku odnosno korisniku. Uprkos postavci površine trga na kojoj je određeno da 50% površine bude zelenilo, u sklopu bloka, nedostatak zelenih površina je evidentan usled manjka istih prilikom izgradnje poslovno stambenog objekta na UP1 čija je zauzetost objekta 52% parcele, dok je ostatak pokriven parterom i omanjim zelenim površinama, pri čemu zelenilo na ovoj parceli egzisitra samo u vidu zelenila uz saobraćajnice i u žardinjerama u atrijumskom dijelu objekta, na osnovu čega se može zaključiti da je procenat zelenila ovog poslovnog objekta oko 12% ukupne površine parcele. Nadoknadu zelenih površina čine parkovske površine u kontaktnim zonama (“Dječiji park “ i park ispred Univerziteta Crna Gora).

Tabela 11 – Minimalan procenat ozelenjenosti po kategorijama zelenila

Površine po Max. indeks Minimalni procenat Zelene Namjena površina namjenama zauzetosti ozelenjenosti Površine (m2) (m2)

Trg (PUJ) 3.414,25 0,30 50% 1.707,12 Zelenilo uz 2.254,50 0 100% 2.254,50 saobraćajnice (PUJ)

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Zelenilo poslovnih 14.173,49 0,80 20% 2.834,69 objekata (PUO)

Zelenilo stambenih objekata i blokova 20.946,47 0,50 30% 6.283,94 (PUO) UKUPNO ZELENIH POVRŠINA 13.080,25 Planom je predviđeno : − uspostavljanje optimalnog odnosa između izgrađenih i slobodnih zelenih površina, − usklađivanje ukupne zelene površine sa brojem korisnika, − funkcionalno zoniranje slobodnih površina, − nadoknada procenata zelenila kroz projektovanje vertikalnog ozlenjevanja gdje je to moguće, − usklađivanje kompozicionog rješenja zelenila sa namjenom (kategorija zelenih površina). − korišćenje vrsta otpornih na ekološke uslove sredine i usklađivanje sa kompozicionim i funkcionalnim zahtjevima. Prilikom planiranja zelenih površina izvršena je podjela po sljedećim kategorijama : 1. Objekti pejzažne arhitkture javne namjene: − trg, − zelenilo uz saobraćajnice, 2. Objekti pejzažne arhitekture ograničene namjene: − zelenilo poslovnih objekata − zelenilo stambenih objekata i blokova − krovno zelenilo 3. Objekti pejzažne arhitekture specijalne namjene: − Zelenilo infrastrukturnih objekata

Smjernice za pejzažno uređenje: Trg je površina javnog karaktera koja predstavlja fokalnu tačku pri planiranju stambenog bloka planskim dokumentom. To je slobodan pješački prostor povezan pješačkim ulicama. Poželjno je da ima aktivne rubove, odnosno da ga definišu javni programi. Iako je u većini slučajeva najveći procenat površine trga popločan sa pratećim mobilijarom (klupe, rasvjeta, fontane) uz mogućnost postavke skulpture, statue, česme itd. u ovom slučaju je odnos poroznih i neporoznih površina 50:50. Odnos je postavljen zbog nedostatka zelenih površina na nivou plana kao i stepena ozelenjenosti po korisniku prosotra. Elementi pejzažne arhitekture trga su faktori orijentacije i prepoznavanja trga. Površina u namjeni trga je planirana u atrijumskom dijelu predmetnog zahvata obuhvatajući parterno uređenje urbanističkih parcela UP3, UP4 i UP6. Prilikom realizacije trga voditi se planom predloženim kompozicionim rešenjem i priloženim smjernicama za ozelenjavanje, materijalizaciju, urbani mobilijar i sl. Planirati:

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

− sadnju visoko dekorativnih autohtonih i alohtonih vrsta drveća koje bi se povezalo sa ostalim linearnim zelenilom bloka, koje bi se takođe nadovezalo na linearno zelenilo grada čime bi se planski dokument uklopio u planiranu zelenu mrežu grada, − uokviriti trg sa formiranim zelenim površinama visokog ili niskog rastinja, − ukoliko je glavnim projektom planirano podzemno garažiranje u dijelu trga napominjemo da se mora obezbijediti dovoljna visina supstrata (od 1,4m minimum) kako bi se ispunili uslovi za ozelenjavanje trga u smislu sadnje niskog, srednjeg i visokog rastinja a ne putem izdignutih žardinjera. − centralno postaviti fontanu ili skulpturu koja bi činila fokalnu tačku prostora, spomenici ili fontane se mogu postaviti simetrično u odnsou na glavno pročelje trga ili prema smjeru vizure koja se želi istaknuti. − Zadržati se u određenim normativima pri projektovanju fontana - ne zauzimati velike površine i uskladiti arhitekturu sa arhitekturom okolnih objekata, − projektovati prostor sa otvorenim vizurama ka značajnim objektima ili djelovima grada − voditi računa da se sade vrste koje mogu da rastu u sijenci i polusjenci, − predlaže se sadnja vrsta koje su otporne na sušu, usled manje potražnje za vodom i održavanjem − predvidjeti sisteme za zalivanje − predvidjeti održavanje zelenih površina i cjelokupnog trga Prilikom izrade urbanističkog rješenja trga preporučuje se: − analiza šireg prostora, izgradnje,saobraćaja, oblikovanja, − analiza istorijskog naslijeđa i planirane uloge trga u razvitku grada, − definisanje uslova i načina povezivanja ivične izgradnje sa površinom trga (posebno zajedničkih nivoa prizemlja, podruma i spratova), − saobraćajno rješenje trga, koje obuhvata sve oblike pristupnog saobraćaja, saobraćaja koji tangira trg

Zelenilo uz saobraćajnice (linerano zelenilo, parterno zelenilo, zelenilo parkig prostora)- predstavlja bitan segment uređenja prostora jer vizuelno, prostorno i higijenski odvaja saobraćaj od stambenih cjelina. U svrhu palnirane namjene prostora preporučuje se sadnja drvoreda. Duž saobraćajnica zelenilo treba riješiti linearno ili sa potrebnim prostornim akcentima koji bi prekidali monotone nizove drvoreda. Ovo se sprovodi na razne načine, promjenom biljnog materijala, kombinacijom masiva različitog habitusa itd. Linearno zelenilo pored navedenih funkcija treba da obezbijedi zasenu duž pravca kretanja. Treba primijeniti sve kategorije zelenila (visoko, srednje, nisko) da bi se omogućilo strujanje zagađenog vazduha duž kolovoza i parkinga.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 12 - Primjeri uređenja trga Za formiranje drvoreda značajnu ulogu ima i izbor biljnih vrsta, odabrane vrste moraju da imaju: − rastojanje između drvorednih sadica 5 m, − minimalna visina stabla do krošnje, bez grana, minimum 2-2,2m, − otvori na pločnicima za sadna mjesta minimum 1,0 x 1,0m (za sadnju na pločnicima), − obezbijediti zaštitne ograde za sadnice u drvoredu (za sadnju na pločnicima). Na parking prostorima obavezno predvidjeti drvorede. Prilikom formiranja drvoreda na parkinzima trebalo bi osigurati na dva parking mjesta po jedno drvo, a kod podužnog parkiranja na jedno parking mjesto po jedno drvo. Površine koje su nastale regulacijom saobraćajnica, na raskrnicama istih urediti kao skverove otvorenog tipa. To podrazumjeva parterno uređenje pri čemu se mora voditi računa o otvorenim saobraćajnim vizurama. Naime, neophodno je koristiti perene, sukulente, nisko šiblje, sezonsko cvijeće itd, odnosno da visina biljaka na raskrsnicama ne prelazi 50cm. Međutim, moguća je drvoredna sadnja ili soliterna gdje površina skvera dozvoljava. Napomena: Potrebno je očuvati postojeće kvalitetno zelenilo uz saobraćajnice (zasadi palmi, zelenilo u razdjelnim trakama) uz mogućnost njihove rekonstrukcije.

Red. br. Opis Jed. mjere površina jed.cijena Ukupna cijena Površine javne namjene-PUJ 1 Trg3 m2 3258,67 20 € 65.173 € Zelenilo uz 2 m2 4552,45 10 € 45.525 € saobraćajnice Ukupno za PUJ m2 7811,12 110.698 € Tabela 12 – Aproksimativna vrijednost na pejzažnom uređenju javnih površina i površina od javnog interesa

3 Vrijednost popločanja trga računata je u sklopu troškova opremanja saobraćajnica

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica biljnog materijala. Površine namijenjene ovoj kategoriji zelenila nikad se ne pretrpavaju zasadom. Izbjegavati šarenilo vrsta i strogo voditi računa o vizurama prema fasadama. Travnjaci su važan estetski element ove kategorije. Ovaj tip zelenih površina je od posebnog značaja za javni prostor koji se, najčešće, formira u zonama glavnih ulaza u adminitrativno-poslovne objekte tzv. skverovi administativnih i poslovnih objekata. Ova vrsta skverova često nastaje povlačenjem objekata ili nekih njegovih djelova u odnosu na glavni ulični front, čime se značajno proširuje prostor trotoara i formira se prostor sa zelenilom, prostrom za sjedenje i ostalim elementima javnog prostora, u zavisnosti od veličine i položaja skvera. Značaj ovako formiranih prostora je dvostruko pozitivan: − Daje dodatni kvalitet glavnom ulazu u objekat i pozitivno utiče na zaposlene, − Daje dodatni kvalitet javnom prostoru ulice i pješacima, jer postaje mjesto za kraće zadržavanje i eventualni odmor. Smjernice za pejzažno uređenje: − minimalna površina pod zelenilom 20% u odnosu na urb. parcelu, − sadnju vršiti u manjim grupama (drvenasto-žbunasti zasadi) i u vidu solitera u kombinaciji sa parternim zasadima, − kod kompozicije zasada voditi računa o spratnosti, ritmu i koloritu, − u kombinaciji sa zelenilom moguće je koristiti i građevinski materijal (kamen, rizla, drvo, staklo i td.), − predvidjeti fontane ili skulpture, − staze i platoi moraju biti od prirodnih materijala, − sadnice drveća koje se koriste za ozelenjavanje moraju biti min. visine od 2,50-3,00m i obima stabla, na visini od 1m, min. 10-15cm, − ovu zelenu površinu tretirati kao zelenilo najviše kategorije održavanja i njege tj. zelenilo sa najvećim stepenom održavanja, − sačuvati i uklopiti svako zdravo i funkcionalno stablo, − kao dopuna ozelenjavanja mogu se koristiti žardinjere ili saksije, − predvidjeti hidrantsku mrežu, − predvidjeti osvetljenje zelene površine, − predvidjeti održavanje zelene površine.

Napomena: Kod svih pješačkih zona (trotoara) koji imaju širinu veću od 2,5m predvidjeti drvorede.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 13 - Primjeri uređenja zelenila poslovnih objekata

Zelenilo stambenih objekata i blokova S obzirom da se radi o stambeno poslovnim objektima, tačnije objektima mješovite namjene, zelenilo stambenih objekata i blokova za predmetni prostor potrebno je urediti kao zelenilo poslovnih objekata. Time se stvara ujednačen blok mješovite namjene, čije će uređenje biti usklađeno sa uređenjem stambeno poslovnog kompleksa „Capital plaza“. Preuzeti smjernice iz zelenila za poslovne objekte. Napomena: Kod svih pješačkih zona (trotoara) koji imaju širinu veću od 2,5m predvidjeti drvorede.

Krovno zelenilo Površine podzemnih garaža i ravnih krovova potrebno je urediti parternim zelenilom i biljkama koje nemaju dubok korijenov sistem. Slika 14 - Primjeri uređenja zelenila na krovovima podzemnih garaža

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Krovni vrtovi- Već pri građevinskom projektu objekata potrebno je znati kakav krovni vrt želimo kako bi se statički osigurala nosivost za željenu debljinu supstrata, a građevinski omogućila njegova postava (rubni zidići krova). Ukoliko se glavnim projektom planira podzemno garažiranje u dijelu trga napominjemo da se mora obezbijediti dovoljna visina supstrata (od 1,4m minimum) kako bi se ispunili uslovi za ozelenjavanje trga u smislu sadnje niskog, srednjeg i visokog rastinja a ne putem izdignutih žardinjera. Prednosti krovnih vrtova Ekološke prednosti krovnih vrtova : − Efekat prečišćavanja vazduha i poboljšanje njegovog kvaliteta − Smanjenje efekta gradskog ostrva toplote − Stvaranje mikroklime na krovu − Termička izolacija – efekat hlađenja − Zvučna izolacija – zaštita od buke − Zaštita od Sunca − Zaštita od kiše i zadržavanje padavinskih voda − Stvaranje urbanog ekosistema (urbanog habitata)

Ekonomske prednosti krovnih vrtova: − Produžavanje životnog veka krova − Ušteda novca za vlasnike komercijalnih objekata − Nova radna mjesta − Produkcija hrane − Unapređenje toplotnih performansi objekta

Slika 15 - Ekstenzivni, polu-intenzivni i intenzivni primjeri krovnog zelenila

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

Slika 16 - Poprečni presjek ekstenzivnog ili intenzivnog zelenog krova

Tabela 13 – Tipovi krovnih vrtova

EKSTENZIVNI KROVNI POLU-INTENZIVNI KROVNI KRITERIJUMI INTENZIVNI KROVNI VRTOVI VRTOVI VRTOVI Održavanje vrta Nisko Povremeno Visoko Navodnjavanje vrta Nepotrebno Povremeno Redovno Biljne zajednice u krovnom Travne mešavine, Mahovina, Trava, žbunje, nisko drveće, Travnjak, perenjak, žbunje , vrtu Sedum vrste aromatično i začinsko bilje drveće Visina izgrađenog sistema 150-400 mm na podzemnim 60-200 mm 120-250 mm zelenog krova garažama >1000 mm Težina krovnog vrta 60-150 kg/m2 120-200 kg/m2 180-500 kg/m2 Cena podizanja Niska Srednja Visoka Ekološka funkcija, korišćenje Veliki broj funkcija za boravak i Koristi od krovnog vrta nije predviđeno, uslovno Estetska i dekorativna funkcija rekreaciju prohodan

Predlog biljnih vrsta Pored autohtonih biljnih vrsta, prilikom izbora biljnog materijala mogu se koristiti i introdukovane vrste, koje su pored svoje dekorativnosti na ovom području pokazale dobre rezultate. Izbjegavati korišćenje invazivnih biljnih vrsta i vrsta iz drugih areala. Četinarsko drveće: Cupressus sempervirens var. pyramidalis, Cupressus arizonica 'Glauca', Pinus maritima, Cedrus deodara, Cedrus atlantica 'Glauca', Cupressocyparis leylandii, Ginkgo biloba .Listopadno drveće: Quercus pubescens, Celtis australis, Ficus carica, Albizzia julibrissin, Platanus acerifolia, Tilia cordata, Tilia argentea, Acer pseudoplatanus, Acer platanoides, Aesculus hippocastanum, Fraxinus americana,Lagerstroemi aindica, Liriodendron tulipifera, Morus sp., Cercis siliquastrum, Melia azedarach, Prunus pisardii. Žbunaste vrste: Arbutus unedo, Callistemon citrinus, Laurus nobilis, Ligustrum ovalifolium, Nerium oleander,Pittosporum tobira, Pyracantha coccinea, Prunus laurocerassus, Berberis thunbergii 'Atropurpurea', Forsythia suspense, Spirea sp., Buxus sempervirens, Cotoneaster dammeri, Viburnum tinus, Yucca sp. Puzavice: Hedera helix 'Variegata', Lonicera caprifolia, L. implexa, Rhyncospermum jasminoides, Tecoma radicans,Wisteria sinensis, Parthenocissus tricuspidata, P. quinquefolia. Palme. Phoenix canariensis, Chamaerops humilis, Chamaerops excelsa. Perene: Lavandula spicata, Rosmarinus officinalis, Santolina viridis, Santolina chamaecyparissus, Hydrangea hortensis.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ Podgorica

BILJKE OTPORNE NA SUŠU - REGIONALNOG I LOKALNOG KARAKTERA Fraxinus ornus, Quercus borealis, Robinia hispida, Magnolia grandiflora,Magnolia liliflora, Acer rubrum, Arbutus unedo, Acer tataricum, Celtis australis, Cercis siliquastrum, Cornus mas, Crataegus monogyna, Sorbus domestica, Symphoricarpus orbiculatus, Acacia dealbata, Castanea sativa, Olea europea, Koelreuteria paniculata, Pinus nigra, Cupressus sempervirens var. pyramidalis, Pinus wallichiana, Juniperus virginiana,Buxus sempervirens topiary, Cotoneaster horizontalis, Eleagnus Ligustrum vulgare, Pyracanta coccinea, Nerium oleander, Punica granatum, Chaenomeles japonica, Buddleja davidi, Yucca, Lantana spp., Achillea millefolium, Rosa rugosa, Althea spp., Lavandula officinalis, Acanthus mollis, Artcium lappa, Serpemvirum tectorum, Thymus serpyllum, Santolina sp., Salvia officinalis, Valeriana officinalis, Rosmarinus officinalis, Aubrieta coltorum, Helianthemum sp., Lonicera tatarica, Pachysandra terminalis, Campanula graganica, Bougainvillea sp., Clematis sp., Hedera helix, etc.

4.6. Način, faze i dinamika realizacije plana Prva faza realizacije plana traba da bude infrastrukturno opremanje predmetnog prostora i definisanje javnih površina. Predloženim rješenjem za teritoriju plana postavljena je primarna ulična mreža, formirana blokovska struktura i definisan osnovni pravac daljeg urbanog razvoja ovog područja. Da bi proces realizacije Plana po pojedinačnim parcelama započeo svakako neophodno je da se opremi zemljište potrebno za javne namjene, u smislu rekonstrukcije postojećih i izgradnje novih saobraćajnica i tehničke infrastrukture čime bi se aktivirale sve lokacije. Osim postojanjem pristupnih ulica nova izgradnja nije planski uslovljena određenim fazama, već će se odvijati sukcesivno a u skladu sa razvojem i potrebama ovog područja. Realizacija sekundarnih saobraćajnica se sprovodi u skladu sa finansijskim mogućnostima Glavnog grada i stvarnim potrebama korisnika prostora za realizaciju istih, a prema postojećem stanju na terenu. Građevinska dozvola se može izdavati za one urbanističke parcele koje imaju direktan pristup sa postojećih i/ili izvedenih planiranih javnih saobraćajnica.

4.7. Planski bilansi i kapaciteti Za ukupnu površinu plana osnovni urbanistički pokazatelji su sledeći: − Površina pod planiranim objektima: 15.948,00m2 − Spratnost: Po+S+P+4 do 3Po+P+9 − Indeks zauzetosti u odnosu na građevinsko zemljište: 0,41 − Indeks izgađenosti u odnosu na građevinsko zemljište 3,00 − Indeks izgrađenosti na nivou plana:2,03 − Indeks zauzetosti na nivou plana: 0,28 − Broj stanovnika: 1884 − Broj radnih mjesta: 1653 − Neto gustina stanovanja: 486 st/ha − Bruto gustina stanovanja: 324 st/ha

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Tabela 14 – Analitički podaci plana - Urbanistički pokazatelji

IDENTIFIKACIJA NUMERIČKI POKAZATELJI PARKING MJESTA

roj stanova roj

dio) dio)

izgrađenosti

parcele objekta

intervencije

Broj stanovnika

BRGP djelatnost BRGP

Indeks Indeks zauzetosti

BRGP stanovanje BRGP

Index Index mjesta Broj radnih

ukupno potrebno PM potrebno ukupno

Površina urb. Parcele urb. Površina

Namjena urbanističke urbanističke Namjena

Maksimalna spratnost spratnost Maksimalna

Max površina prizemlja Max površina

Max površina etaža GL2 etaža Max površina

Status objekta i moguće moguće i objekta Status

Broj urbanističke parcele Broj urbanističke

Orjentacioni Orjentacioni

BRGP Ukupno (nadzemni (nadzemni Ukupno BRGP potreban broj PM poslovanje PM broj potreban R.Br. stanovanje PM broj potreban 1 UP 1 MN 14173.49 7292 7292 3Po+P+9 13000 41600 54600 0.51 3.85 90 270 1387 195 1040 1235 2 UP 2 MN 5255.27 2260 2260 Po+S+P+4 9091 2260 11351 0.43 2.16 91 273 75 N 136 57 193 3 UP 3 MN 4224.00 1937 1560 Po+S+P+6 9000 1560 10560 0.39 2.50 90 270 52 N 135 39 174 4 UP 4 MN 5859.66 2022 1553 3Po+P+8 13097 1553 14650 0.26 2.50 131 393 31 N 197 39 236 5 UP5 MN 2587.78 1102 846 3Po+P+7 7714 846 8560 0.43 3.31 77 231 28 N 116 21 137 6 UP 6 MN 6434.01 3026 2393 Po+S+P+5 13693 2393 16085 0.37 2.50 137 411 80 N 205 60 265 7 UPTS 1 IOE 43.97 44 44 P 0 0 44 1.00 1.00 0 0 0 N 0 0 0 UKUPNO 38578.18 17682 15948 65595 50212 115850 0.41 3.00 616 1848 1653 984 1255 2240

N – Novi objekti

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

5. SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANA

5.1. Smjernice za dalju plansku razradu (oblici intervencija) Ovim planom se ne predviđa dalja detaljna planska razrada. Svi urbanističko tehnički uslovi se izdaju direktno iz ovog planskog dokumenta.

5.2. Zaštita prirodnih i pejzažnih vrijednosti i kulturne baštine

5.2.1. Mjere za unapređenje kulturne baštine Prema zakonskoj evidenciji zaštićenih spomenika kulture u Crnoj Gori po kategorijama i vrstama u zahvatu plana nije registrovan nijedan spomenik kulture I,II ili III kategorije. U zahvatu plana ne postoje evidentirana arheološka nalazišta. Za potrebe zaštite kulturnih dobara primenjuje se metodologija koja je definisana Zakonom o zaštiti kulturnih dobara,prema odredbama čl.87 i 88 („Sl.list CG“ 49/10 i 40/11). Prilikom izgradnje novih objekata, ukoliko se tokom izvođenja zemljanih radova naiđe na materijalne ostatke, radove treba obustaviti i o tome obavestiti nadležni Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture.

5.2.2. Mjere za unapređenje prirodnih i pejzažnih vrijednosti Pri rješavanju dispozicije dijela iz oblasti likovnih primijenjenih umjetnosti na području zahvata zone DUP-a težilo se da se zadovolje sljedeći uslovi: − Perceptivno sagledavanje u kretanju, − Skladno egzistiranje arhitektonike oblika, − Položaj čovjeka u prostoru, − Postojeći kvalitet izgrađenosti. Parternom materijalizacijom prostora, pješačkih tokova, ulica, parkovskih staza, kao i mjesta susreta građana i posjetilaca daje se nova likovna nota. Razmiještajam drvoreda, ukrasnog zelenila, očuvanjem starih stabala, doprinos vizuelnom interesu urbane sredine je veći. Dobro riješena urbana oprema sa uličnim osvjetljenjem daje svoj poseban udio u vizuelnim efektima, pa je treba kontrolisati. Prostor zaštitnog zelenila, posebnim elementima kroz parkovsku arhitekturu treba oplemeniti sadržajem atraktivnog izgleda ka poboljšanju funkcije i estetike. Na ovaj način će se realizovati želje i ideje programa plana i zahtjeva građana.

5.3. Zaštita životne sredine Jedan od osnovnih ciljeva je zaštita i očuvanje životne sredine kao i očuvanje ekološke ravnoteže. Zahvat DUP-a „Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put“, je podložan zagađenjima tla, vazduha i podzemnih voda. Osnovni cilj planskog razvoja ovog područja treba uskladiti sa zdravom životnom sredinom. Problem zaštite područja zahvaćenog DUP-om treba posmatrati u okviru prostora Glavnog grada Podgorice i čitavu problematiku rješavati na tom nivou.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Ključni problemi su otpadne vode, zagađivanje tla i aerozagađenja. Da bi se obezbijedila zdrava životna sredina neophodno je obezbijediti: − zaštitu podzemnih voda (ugradnjom uređaja za prečišćavanje kanalizacije, uključivanje na gradsku kanalizacionu mrežu, vodovod i dr), − zaštita tla od zagađenja (septičke jame treba izbjegavati i omogućiti priključke na gradsku kanalizaciju, treba regulisati odnošenje smeća), − zaštitu vazduha od zagađenja (neophodna je toplifikacija i izbjegavanje individuainih sistema grijanja na goriva koja zagađuju vazduh). Problem zaštite životne sredine nije takvog stepena da se zacrtanim smjemicama i predviđenim mjerama ne može adekvatno riješiti. Uz relativno mala ulaganja područje plana će predstavljati prostor pogodan za život sa visokim stepenom pogodnosti, što uz pejzažne, prirodne i Ijudske potencijale daje posebnu vrijednost za budući razvoj ovog područja. Otuda program aktivnosti na zaštiti i unapređenju životne sredine treba tretirati kao integralni dio društveno-ekonomskog razvoja ove zajednice.

5.4. Zaštita od interesa za odbranu zemlje Osnovna mjera civilne zaštite je izgradnja skloništa u skladu sa Pravilnikom o tehničkim normativima za izgradnju skloništa (Sl. list SFRJ br. 55/83). Da bi se povredivost prostora svela na najmanju moguću mjeru, pri organizaciji prostora naročita pažnja je posvećena: − smanjenju obima i stepena razaranja uslijed elementarnih nepogoda i ratnih opasnosti; − smanjenju obima ruševina i stepenu zakrčenosti od rušenja; − povećanju prohodnosti poslije razaranja za evakuaciju stanovništva i sl.; − sprječavanju zagađivanja tla, površinskih i podzemnih voda; − izdvajanju i stavljanju izvorišta vode pod poseban režim; − osiguranju alternativnih izvora energije; − stavljanju pod zaštitu ugroženog poljoprivrednog zemljišta, posebno zaštita najkvalitetnijeg poljoprivrednog zemljišta i šuma; − izbjegavanju prevelikih koncentracija stambene izgradnje; − ravnomjernom raspoređivanju stanovništva na način da se osigura korišćenje ukupnog prostora; − osiguranje odgovarajuće organizacije saobraćaja; − polaganju trasa i objekata vodoprivrednih sistema (vodosnabdijevanje i odvodnja); − planiranju mreže skloništa i drugih zaštitnih objekata; − osiguranje prilaza vatrogasnim vozilima i vozilima hitne pomoći do svakog objekta; − osiguranje dovoljnih količina vode za zaštitu od požara. 5.5. Zaštita od prirodnih i tehničko-tehnoloških nesreća

5.5.1. Zaštita od zemljotresa Preporuke za projektovanje objekata aseizmičnih konstrukcija: − Mogu se graditi objekti različite spratnosti uz pravilan (optimalan) izbor konstruktivnih sistema i materijala. − Horizontalni gabarit objekta u osnovi treba da ima pravilnu geometrijsku formu, koja je simetrična u odnosu na glavne ose objekta, npr. pravougaona, kvadratna i sl..

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− Principijelno izbjegavati rekonstrukciju sa nadogradnjom objekta gdje se mjenja postojeći konstruktivni sistem, u protivnom obavezna je prethodna statička i seizmičkih analiza, sa ciljem obezbjeđivanja dokaza o mogućnosti pristupanja rekonstrukciji. − Izbor i kvalitet materijala i način izvođenja objekta od bitnog su značaja za sigurnost i ponašanje objekta, izloženih seizmičkom dejstvu. − Armirano-betonske i čelične konstrukcije posjeduju visoku seizmičku otpornost. Pored ramovskih armirano-betonskih konstrukcija može biti primjenjena izgradnja objekata ramovskih konstruktivnih sistema ojačanih sa armirano-betonskim dijafragmama (jezgrima), kao i konstrukcija sa armirano-betonskim platnima. Ove konstrukcije su naročito ekonomične za visine objekata do 15 spratova. − Kod zidanih konstrukcija preporučuje se primjena zidanja, ojačanog horizontalnim i vertikalnim serklažima i armirane konstrukcije različitog tipa. Obično zidanje, samo sa horizontalnim i vertikalnim serklažima treba primjenjivati za objekte manjeg značaja i manje visine (do 2 sprata visine). − Kod projektovanja konstrukcija temelja prednost imaju one konstrukcije koje sprečavaju klizanja u kontaktu sa tlom i pojavu neravnomjernih slijeganja. Opterećenje koje se prenosi preko temeljne konstrukcije na tlo mora da bude homogeno raspoređeno po cijeloj kontaktnoj površini. Treba obezbjediti dovoljnu krutost temeljne konstrukcije, a posebno na spojevima temeljnih greda sa stubovima konstrukcije. Preporuke za projektovanje infrastrukturnih sistema: − Pri projektovanju vodova infrastrukture, a naročito glavnih dovoda potrebno je posebnu pažnju posvetiti inženjersko-geološkim i seizmološkim uslovima terena i tla. − Za izradu vodova infrastrukture treba koristiti fleksibilne konstrukcije, koje mogu da slede deformacije tla. Izbjegavati upotrebu krutih materijala (nearmiran beton, azbest-cementne cijevi i sl.) za izradu vodova infrastrukture. − Izbjegavati nasipne, močvarne i nestabilne terene za postavljanje trasa glavnih vodova svih instalacija. − Podzemne električne instalacije treba obezbjediti uređajima za isključenje pojedinih rejona. − Projektovanju saobraćajnica treba prići ne samo sa ekonomsko-saobraćajnog već i sa aspekta planiranja i projektovanja saobraćaja na seizmički aktivnim područjima. − U sistemu saobraćajnica poželjno je obezbjediti paralelne veze tako da u slučaju da jedna postane neprohodna, postoji mogućnost da se preko druge obezbjedi nesmetano odvijanje saobraćaja. − U cilju zaštite od zemljotresa, postupiti u skladu sa odredbama Pravilnika o tehničkim normativima za izgradnju objekata u seizmičkim područjima (Službeni list SFRJ br. 52/90). − Sve proračune seizmičke stabilnosti zasnivati na posebno izrađenim podacima mikroseizmičke rejonizacije, a objekte od zajedničkog značaja računati za 1 stepen više od seizmičkog kompleksa.

5.5.2. Zaštita od požara

Preventivna mjera zaštite od požara je postavljanje objekata na što većem međusobnom rastojanju kako bi se sprečilo prenošenje požara. Takođe, obavezno je planirati i obezbediti prilaz vatrogasnih vozila objektu. Izgrađeni dijelovi razmatranog prostora moraju biti opremljeni funkcionalnom hidrantskom mrežom koja će omogućiti efikasnu zaštitu, odnosno gašenje nastalih požara.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Planirani objekat mora biti pokriven spoljnom hidrantskom mrežom regulisanom na nivou kompleksa u skladu sa Pravilnikom o tehničkim normativima za hidrantsku mrežu i gašenje požara (Sl. list SFRJ broj 30/91). Tamo gdje se to zahtjeva treba se pridržavati Pravilnika o tehničkim normativima za pristupne puteve, okretnice i uređene platoe za vatrogasna vozila u blizini objekata povećanog rizika od požara (Sl.list SFRJ, br 8/95); Pravilnika o tehničkim normativima za zaštitu visokih objekata od požara (Sl.list SFRJ, br 24/87); Pravilnika o izgradnji postrojenja za zapaljive tečnosti i o uskladištenju i pretakanju zapaljivih tečnosti (Sl.list SFRJ, br 20/71 i 23/71); Pravilnika o izgradnji stanica za snadbijevanje gorivom motornih vozila i o uskladištenju i pretakanju goriva (Sl.list SFRJ, br 27/11), Pravilnik o izgradnji postrojenja za tečni naftni gas i o uskladištavanju i pretakanju tečnog naftnog gasa (Sl.list SFRJ, br 24/71 i 26/71).

5.6. Energetska efikasnost U procesu uspostavljanja održive potrošnje energije prioritet treba dati racionalnom planiranju potrošnje, tj. implementaciji mjera energetske efikasnosti u sve segmente energetskog sistema. Održiva gradnja je svakako jedan od značajnijih segmenata održivog razvoja koji uključuje: − Upotrebu građevinskih materijala koji nisu štetni po životnu sredinu; − Energetsku efikasnost zgrada; − Upravljanje otpadom nastalim prilikom izgradnje ili rušenja objekata.

Energetski i ekološki održivo graditeljstvo teži: − Smanjenju gubitaka toplote iz objekta poboljšanjem toplotne zaštite spoljnih elemenata i povoljnim odnosom osnove i volumena zgrade; − Povećanju toplotnih dobitaka u objektu povoljnom orijentacijom zgrade i korišćenjem sunčeve energije; − Korišćenju obnovljivih izvora energije u zgradama (sunce, vjetar, biomasa itd.); − Povećanju energetske efikasnosti termoenergetskih sistema. Cilj sveobuhvatne uštede energije, a time i zaštite životne sredine je stvoriti preduslove za sistemsku sanaciju i rekonstrukciju postojećih zgrada, a zatim i povećanje obavezne toplotne zaštite novih objekata. Prosječni stariji postojeći objekti godišnje troše 200-300 kWh/m2 energije za grijanje, standardno izolovane kuće ispod 100, savremene niskoenergetske kuće oko 40, a pasivne 15 kWh/m2 i manje. Nedovoljna toplotna izolacija dovodi do povećanih toplotnih gubitaka zimi, hladnih spoljnih konstrukcija, oštećenja nastalih vlagom (kondenzacijom) kao i pregrijavanja prostora ljeti. Posljedice su oštećenja konstrukcije, nekonforno i nezdravo stanovanje i rad. Zagrijavanje takvih prostora zahtjeva veću količinu energije što dovodi do povećanja cijene korišćenja i održavanja prostora, ali i do većeg zagađenja životne sredine. Poboljšanjem toplotno izolacionih karakteristika zgrade moguće je postići smanjenje ukupnih gubitaka toplote za prosječno 40 do 80%. Kod gradnje novih objekata važno je već u fazi idejnog projekta u saradnji sa projektantom predvidjeti sve što je potrebno da se dobije kvalitetna i optimalna energetski efikasna zgrada. Uvođenjem energetske komponente u arhitektonsko projektovanje težilo bi se postizanju optimalnih odnosa između arhitekture i potrebne energije objekta. Veza između arhitekture i energije može se analizirati kroz sljedeće:

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− Analizirati lokaciju, orjentaciju i dispoziciju objekta; − Voditi računa o obliku i boji objekta, nagibu krovnih površina − Primjeniti visoki nivo toplotne izolacije kompletnog spoljnjeg omotača objekta i izbjegavati toplotne mostove; − Iskoristiti toplotne dobitke od sunca i zaštititi se od pretjeranog osunčanja; − Koristiti energetski efikasan sistem grijanja, hlađenja i ventilacije, i kombinovati ga sa obnovljivim izvorima energije; U čitavom navedenom spektru različitih mogućnosti koje se planerima u prostornom i urbanističkom planiranju pružaju da svojim rješenjima doprinesu smanjivanje utrošene energije mogu se istaći dva koji mogu bitno uticati na potrošnju energije a to su: toplotna izolacija objekta, koncept oblikovanja objekata prilagođenih za korišćenje sunčeve energije. Ova akcija se može izvesti u trenutku rekonstrukcije, prilikom tekućeg održavanja fasada, krovova i sl.

5.7. Urbanističko tehnički uslovi i smjernice za izgradnju objekata

5.7.1. Elementi urbanističke regulacije Elementi urbanističke regulacije su: Urbanistička parcela kao osnovna i najmanja jedinica građevinskog zemljišta. Urbanističke parcele su formirane od jedne ili više katastarskih parcela ili njihovih djelova na način da zadovoljavaju uslove izgradnje propisane ovim planskim dokumentom. Pri formiranju urbanističkih parcela naročito je uzeta u obzir postojeća urbanistička parcelacija koja je usvojena Detaljnim urbanističkim planom „Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put“ iz 2005. godine, posebno kada se radilo o već izgrađenim parcelama. Na pojedinim parcelama na kojima do sada nijesu izgrađeni objekti došlo je do preparcelacije najčešće zbog trasa planirane saobraćajne infrastrukture kao i zbog optimalnijeg formiranja urbanističkih parcela (povoljniji oblik, veličina, i sl.) kao i na inicijativu zainteresovanih korisnika prostora tj vlasnika katastarskih parcela. Na ovaj način se olakšava sprovođenje ovog plana. Takođe, vodilo se računa da se očuva planski koncept koji je prethodni plan uspostavio za ovo područje tako da su i u ovom planu osim postojećih prepoznate i sačuvane površine za razvoj novih djelatnosti. Veličina novoformiranih urbanistčkih parcela prilagođena je planiranim namjenama. Veličine urbanističke parcele proistekle su iz smjernica PUP-a Glavnog grada Podgorica do 2025, iz prethodnog detaljnog plana za ovo područje. Pri formiranju parcela vodilo se računa da se formiraju urbanističke parcela na kojima bi se mogli graditi objekti sa optimalnim gabaritima za svoje namjene. Na jednoj urbanističkoj parceli se može podići drugi objekat, ukoliko ukupna gradnja na parceli zadovoljava propisane urbanističke parametre. Za cijelu teritoriju plana definisane su i numerisane urbanističke parcele obeležene oznakom UP - broj urbanističke parcele. Sve urbanističke parcele su tačkama sa koordinatama definisane na grafičkom prilogu. Ukoliko na postojećim granicama parcela dođe do neslaganja između zvaničnog katastra i plana, mjerodavan je postojeći katastar. Namjena parcele definiše namjenu i sadržaj koji se na urbanističkoj parceli mogu odvijajati, a što je detaljnije opisano u tekstualnom dijelu plana, poglavlje 4.1 „Planski model – koncept plana“.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Regulaciona linija dijeli javnu površinu od površina namjenjenih za druge namjene. Rastojanje između dvije regulacione linije definiše profil saobraćajno infrastrukturnog koridora. Građevinska linija (GL 1) leži na zemlji i pretstavlja liniju do koje se može graditi. Građevinska linija je predstavljena na grafičkom prilogu 05 „Plan parcelacije, regulacije i nivelacije“. Vertikalni gabarit, ovim planskim dokumentom, određen je kroz dva parametra. Prvi parametar definiše spratnost objekta - kao broj nadzemnih etaža, a drugi parametar predstavlja maksimalno dozvoljenu visinu objekta koja se izražava u metrima i znači distancu od najniže kote okolnog konačno uređenog i nivelisanog terena ili trotoara uz objekat do kote sljemena ili vijenca ravnog krova. Prema položaju u objektu etaže mogu biti podzemne i to je podrum, i nadzemne tj. suteren, prizemlje, sprat(ovi) i potkrovlje. Oznake etaža su: Po (podrum), S (suteren) P (prizemlje), 1 do N (spratovi), Pk (potkrovlje). Najveća visina etaže za obračun visine građevine, mjerena između gornjih kota međuetažnih konstrukcija iznosi: − za garaže i tehničke prostorije do 3,0 m; − za stambene etaže do 3,5 m; − za poslovne etaže do 4,5 m; − izuzetno za osiguranje prolaza za pristup interventnih i dostavnih vozila, najveća visina prizemne etaže na mjestu prolaza iznosi 4,5 m. Maksimalno dozvoljeni kapacitet objekta definisan je površinom pod objektom i bruto građevinskom površinom objekta. Površinu pod objektom čini zbir površina prizemlja svih objekata na urbanističkoj parceli. Bruto građevinsku površinu parcele čini zbir bruto površina svih izgrađenih etaža (podzemnih i nadzemnih) svih objekata na parceli. Površina obuhvaćena erkerima, lođama i balkonoma dio je bruto razvijene građevinske površine definisane planskim parametrima za tretiranu parcelu. U proračun bruto građevinske površine sve etaže uračunavaju se sa 100% (uključujući i suterenske, podrumske i potkrovne etaže). U bruto građevinsku površinu ne uračunavaju se djelovi podzemnih etaža koji služe za obezbjeđenje kapaciteta mirujućeg saobraćaja, servisni prostori neophodni za funkcionisanje podzemne garaže i tehnički sistemi objekta. Indeks zauzetosti zemljišta je parametar koji pokazuje zauzetost građevinskog zemljišta na nivou urbanističke parcele. Indeks izgrađenosti zemljišta je parametar koji pokazuje intenzitet izgrađenosti, odnosno iskorišćenosti građevinskog zemljišta na nivou urbanističke parcele i bloka.

5.7.2. Pravila za izgradnju objekata U okviru granica plana, izgradnja novih objekata vrši se u skladu sa kapacitetima i urbanističko-tehničkim uslovima gradnje koji su definisani u daljem tekstu za svaku od planiranih namena pojedinačno. Pod postojećim objektima se podrazumjevaju svi zatečeni objekti na terenu koji su evidentirani na topografsko-katastarskoj podlozi snimljenoj za potrebe izrade ovog Plana. Uvidom na terenu konstatovano je da ne postoje izgrađeni objekti na terenu a da nisu evidentirani ovom podlogom.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

5.7.2.1. Uslovi za utvrđivanje budućeg statusa postojećih objekata Ovim planom zadržani su svi zatečeni objekti koji su izgrađeni u skladu sa prethodnim detaljnim planom za ovo područje. Objekti koji nijesu izgrađeni po prethodnom planu a koji se nijesu mogli uklopiti u koncept ovog plana nijesu planirani za zadržavanje. 5.7.2.2. Uslovi za intervencije na postojećim objektima Postojeći objekti koji se ne uklapaju u koncept plana i nisu predviđeni za zadržavanje Objekti koji nijesu predviđeni za zadržavanje biće uklonjeni tek kad se steknu uslovi za privođenje prostora definisanoj namjeni. Za ove objekte važi pravilo da je dozvoljeno tekuće održavanje i sanacija objekata, ukoliko ne postoji drugi zakonski osnov za rušenje (npr. bespravna gradnja) do privođenja zemljišta namjeni u smislu realizacije saobraćajnica ili drugih objekata prema planu Postojeći objekti koji se uklapaju u koncept plana Za intervencije na ovim objektima važe sledeća pravila: − objekti se mogu zamjeniti novim, uz striktno poštovanje planskih parametara i građevinskih linija, kao i ostalih UTU uslova definisanih za pojedine namjene. − mogu se vršiti rekonstrukcija, dogradnja i adaptacija do kapaciteta i građevinskih linija planiranih ovim Planom i u skladu sa pravilima građenja. − postojeći objekti koji pri izgradnji nijesu obezbjedili neophodan broj parking mjesta prema ostvarenim kapacitetima potrebno je da u okviru svoje parcele, prema raspoloživim prostornim mogućnostima na slobodnoj površini ili u okviru objekta podzemne ili prizemne etaže, organizuju parking prostor. − Ukoliko se na jednoj urbanističkoj parceli nalazi dva ili više postojećih objekata, planom se oni zadržavaju i dozvoljena je njihova dogradnja i nadogradnja uz uslov da zbirno ne premaše ukupan planirani kapacitet parcele. − Maksimalna planirana BRGP i maksimalna zauzetost parcele uključuju i pomoćne objekte, što znači da se u slučaju dogradnje osnovnog objekta na parceli, od maksimalne dozvoljene zauzetosti osnove i maksimalne BRGP oduzima površina postojećeg osnovnog objekta i površina svih pomoćnih objekata, pa se urbanističko tehnički uslovi za dogradnju izdaju na osnovu tako dobijene razlike. − Ukoliko novoplanirane građevinske linije sijeku postojeći objekat, dogradnja i nadogradnja kao i sve druge intervencije se mogu vršiti samo do definisane građevinske linije. Sve vrste intervencija u ovom smislu moraju se vršiti u skladu sa pravilima izgradnje objekata definisanim za pojedine tipove stambene izgradnje, a koji se odnose na minimalna rastojanja, rješavanje parkiranja i ozelenjavanje parcele. − Visina nadzidanog dijela objekta ne smije preći planom definisanu spratnost i visinu za određeni tip izgradnje. − Prije zahtjeva za izdavanje rješenja za intevenciju na postojećem objektu potrebno je provjeriti statičku stabilnost objekta, geomehanička svojstva terena na mikrolokaciji.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

5.7.2.3. Pravila za izgadnju novih objekata prema namjenama korišćenja prostora

PRAVILA ZA IZGRADNJU OBJEKATA MJEŠOVITE NAMJENE U ovom planu površine mješovite namjene su predviđene na urbanističkim parcelama od UP1 do UP6. Površine mješovite namjene su površine koje su predviđene za stanovanje i za druge namjene koje ne predstavljaju značajnu smetnju stanovanju od kojih ni jedna nije preovlađujuća. Svi objekti se planiraju kao objekti mješovite namjene tj stambeno poslovni objekti spratnosti od Po+S+P+4 do 3Po+P+9. Napomena: − Na urbanističkoj parceli UP4, maksimalne spratnosti 3Po+P+8, je obavezno “kaskadno” snižavanje spratnosti objekta na P+6 u dijelu koji gravitira ka urbanističkoj parceli UP3, iz razloga da se u arhitektonskom oblikovanju datog prostora dobije umjeren rast visina koje diriguju međuodnos “masa” orjentisanih ka ulici Cetinjski put) − Maksimalna visinska kota krovih vijenaca novoplaniranih objekata i dogradnji iznosi 38m − Prilikom izrade Glavnog projekta arhitekture za novoplanirane objekte na UP4 i UP5 ne dozvoliti da objekat poziciran na parceli UP4 nadvisi objekat na parceli UP5 (objekte je potrebno tretirati kao jedinstvenu cjelinu pri čemu je dozvoljeno da objekat na parceli UP5 „igra ulogu“ dominantnog modela i da nadvisi objekat na parceli UP4) Poslovanje se može organizovati samo u prizemlju ili u prizemlju i na prvom spratu. Objekat može podijeliti i po vertikali na stanovanje i poslovanje. U tom slučaju poslovanje se organizuje u jednom dijelu objekta a u drugom se organizuje stanovanje s tim što se u vertikali predviđenoj za stanovanje mora u prizemlju organizovati poslovanje. Objekti na ovim parcelama mogu biti i samo poslovni. Obavezna je izgradnja suterenskih ili podrumskih etaža. Obavezno je uređenje površine za okupljanje stanovnika i korisnika datog prostora (TRG) u centralnom atrijumskom dijelu zahvata u okvirima urbanističkih parcela UP3, UP4 i UP6. Primjeri i smjernice za uređenja trga su dati u poglavlju PRAVILA ZA IZGRADNJU NA POVRŠINAMA ZA PEJZAŽNO UREĐENJE JAVNE NAMJENE .

Maksimalna visina objekta je uslovljena maksimalnim visinama etaža, mjerenim između gornjih kota međuspratnih konstrukcija. Maksimalna visina etaža za poslovne objekte je 4.50m a za stambene objekte do 3.50m Ukoliko se podzemna etaža koristi za garažiranje i tehničke prostorije onda njena površina ne ulazi u obračun BRGP. Dozvoljene površine objekta, za svaku pojedinačnu parcelu, su date u tabeli u poglavlju 4.7 – „Planski bilansi i kapaciteti“, koji predstavljaju maksimalne parametre izgradnje za konkretnu lokaciju. Objekat može biti i manjeg kapaciteta od datog ili se može realizovati fazno do maksimalnih parametara. Potrebno je obezbijediti nesmetan pristup u svim djelovima objekta za lica smanjene pokretljivosti. Rampa za potrebe savladavanja visinske razlike do 120 cm, u unutrašnjem ili spoljašnjem prostoru može imati dopušteni nagib do 1:20 (5%), a izuzetno, za visinsku razliku do 76 cm, dopušteni nagib smije biti do 1:12 (8,3%).

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Parkiranje i garažiranje Potrebu za parking mjestima računati u zavisnosti od namjene planiranih sadržaja; − stanovanje (na 1000 m2) ------15 pm − poslovanje (na 1000 m2) ------25 pm Rampe za pristup do parkirališta i garaža u podzemnim ili nadzemnim objektima kapaciteta do 1500 m2 imaju maksimalne podužne padove: − za pokrivene prave rampe: 18% − za otvorene prave rampe: 15% − za pokrivene kruzne rampe: 15% − za otkrivene kruzne rampe: 12% − za parkirališta do 4 vozila: 20% Najveći nagib rampi za pristup parkinzima u podzemnim ili nadzemnim parkiralištima ili garažama kapaciteta iznad 40 vozila iznose: − za otvorene prave rampe: 12% − za kružne rampe: 12% − za pokrivene rampe: 15% Izuzetno, građevinska linija ispod površine zemlje GL0, ukoliko je prostor namijenjen za garažiranje, može biti na min 1m od granice susjedne urbanističke parcele, ukoliko to dozvoljavaju karakteristike terena (uslov - prethodna ispitivanja terena i ozelenjavanje površine iznad garaže). Garaže se mogu spajati tako da za više urbanističkih parcela postoji zajednička rampa. Potreban broj parking mjesta za svaku parcelu je dat u tabeli 13 Analitički podaci plana i u separatu sa UTU. Prilikom projektovanja i izgradnje garaže pridržavati se pravilnika o tehničkim zahtjevima za zaštitu garaža za putničke automobile od požara i eksplozija (Službeni list CG, br13/07 i 32/11) Minimalno parking mjesto je 2,30x4,80 kod upravnog parkiranja na otvorenom. Minimalna širina komunikacija do parking mjesta pod uglom od 90o je 5.5m. Za paralelno parkiranje minimalne dimenzije parking mjesta su 2,00x5,50m Najmanje 5% parking mjesta mora biti namjenjeno licima smanjene pokretljivosti.

Uslovi za izgradnju, oblikovanje i materijalizaciju objekta

Osnovna stanovišta U uslovima savremene domaće arhitektonske prakse, inspirisane i vođene nedovoljno formiranim principima tržišta, primjetan je negativan trend razvoja arhitektonskih oblika i formi. Sveopšta transformacija društva, tržišta, ponude i potražnje neminovno je uslovila transformaciju arhitektonskog izraza. Objekti koji u poslednje vrijeme nastaju u velikom broju slučajeva obiluju ne baš racionalnim rešenjima, kako sa aspekta volumetrije već i kontekstualnosti objekta, odnosa prema neposrednom okruženju, materijalizacije, kolorita i primjenjivanih elemenata sekundarne plastike i aplikacija (reklame, akcenti..). Koriste se elementi savremenog arhitektonskog jezika, ali sa čestom interpretacijom oblika, elemenata i likovnog izraza koji nije karakterističan za zastupljena područja.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

U tom kontekstu neophodno je zaustaviti narastajuću pojavu arhitektonske distorzije, a odgovarajućim arhitektonskim jezikom, koji se bazira na bogatom iskustvu lokalne graditeljske prakse, pokušati stvoriti jasan, određen i prepoznatljiv karakter Glavnog grada.

Identitet i odnos prema okruženju Prepoznavanje tradicionalnih formi, njihovim transponovanjem i implementacijom u sadašnji kontekst svakako bi se moglo uticati na ujednačavanje globalne slike grada. Ovdje se pri tom ne misli na puko kopiranje prošlosti, već na racionalno i taktičko prepoznavanje osnovnih zakonitosti tradicionalnih objekata, njihovih proporcija, volumena i međuodnosa. Interpretacija iskustava prošlosti neophodno mora sadržati elemente sadašnjosti i budućnosti. Poštovanje principa identiteta, kako za objekte kao nezavisne činioce, tako i za kontekst ukupnog gradskog ambijenta, svakako je neobično važno u procesu stvaranja gradskog prostora. Novi objekti moraju doprinijeti jačanju karaktera lokalnih ambijenata u kojima nastaju, ali svakako veliku pažnju treba posvetiti njihovom učešću u slici globalnog-gradskog ambijenta. U cilju maksimalnog iskorištavanja prednosti podneblja i lokalnog klimata, sugeriše se primjena elemenata bioklimatskog principa građenja koji se baziraju na tradiciji i iskustvu življenja u datim prirodnim uslovima, a iskazuju kroz pravilnu orijentaciju objekata, primjenu odgovarajućih građevinskih materijala, korišćenje elemenata zaštite od sunca, korišćenje principa aktivnog zahvata sunčeve energije, itd.

Principi oblikovanja Arhitekturom objekata treba težiti stvaranju savremenog arhitektonskog i likovnog izraza karakterističnog za urbani gradski prostor u kome novi objekti nastaju, vodeći se pri tom već zatečenim i zadatim formama kako bi se izbjeglo narušavanje postojećih proporcija, volumena i međuodnosa. Oblikovanje planiranih objekata mora biti usklađeno sa kontekstom u kome objekat nastaje, predviđenom namjenom i osnovnim principima razvoja. Neka od polazišta koja se u procesu izgradnje neizostavno moraju primijeniti svakako jesu i : − ambijentalno uklapanje u urbani kontekst − poštovanje i zaštita postojeći likovnih i urbanih vrijednosti − prepoznavanje važnosti uloge objekta u gradskom tkivu u zavisnosti od namjene i pozicije − racionalno planiranje izgrađenih prostora kroz odnos izgrađeno-neizgrađeno − odnos prema prirodnom okruženju izražen kroz afirmaciju otvorenih i zelenih prostora oko objekata − poštovanje izvornog arhitektonskog stila u slučajevima izvođenja naknadnih radova na objektima, a ukoliko se o objektima izrazitih arhitektonskih vrednosti − korišćenje svedenih jednostavnih formi − korišćenje kvalitetnih i trajnih materijala − korišćenje prirodnih lokalnih materijala

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica izbor materijala, zaštite objekata od pregrijavanja u ljetnjem periodu…). Ukoliko bi se morao izabrati jedan od karakterističnih elemenata oblikovanja objekata u ovom kontekstu, onda bi izbor svakako pao na elemente krova. Implementacijom ravnih krovova u predmetnom zahvatu potrebno je, pri zadatim maksimalnim spratnostima 3Po+P+8, pratiti već prisutnu maksimalnu visinsku kotu krovnih vijenaca koja iznosi 38m. Tokom samog procesa gradnje novoplaniranih objekata predmetnog zahvata obavezno je poštovanje napomena, koje sačinjavaju sastavni dio Pravila za izgradnju objekata mješovite namjene (str 85), radi očuvanja zadatih međuodnosa arhitektonskih objekata kao i ostvarivanja skladne volumetrije i jasnog likovnog izraza. U cilju očuvanja, u većem dijelu nastalog prostorno-arhitektonskog ambijenta, poželjna je primjena prirodnih, lokalnih građevinskih materijala vodeći se pri tom zatečenim dimenzijama i bojama materijala koji su prisutni na postojećim objektima u okviru datog zahvata. Sugeriše se primjena građevinskog kamena za oblaganje fasada u kombinaciji sa strukturalnim staklenim fasadama u boji i dimenziji koja je u skladu sa zatečenim okruženjem, sa brisolejima kao elemetima u funkciji dekoracije fasade i za zaštitu od sunčevih zraka. Široka primjena kamena očekuje se i prilikom uređenja slobodnih površina na parceli, naročito prilikom parternog uređenja planiranog trga situiranog u atrijumskom dijelu zadatog zahvata (na parcelama UP3 i UP4). Prilikom materijalizacije objekata izbjegavati materijale kao što su termoizolacione fasade, INOX limovi, vještački materijali i proizvodi na bazi plastike i sl. Gradacija izbora materijala svakako treba da bude u saglasnosti sa planiranim namjenama objekata. Distinkcija po namjeni svakako je neophodna budući da pozicija i namjena objekata u velikoj mjeri određuju izbor elemenata oblikovanja i izbor materijalizacije. Objekti višeporodičnog stanovanja sa pratećim komercijalnim sadržajima svakako imaju značajnu ulogu u formiranju identiteta gradskog prostora, što direktno proističe iz njihove pozicije u gradu, ali i planiranih namjena. U skladu sa tim neophodno je posvetiti posebnu pažnju oblikovanju i materijalizaciji koje moraju manifestovati odmjeren, ali prepoznatljiv urbani karakter.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Oblikovanje objekata treba da bude u skladu sa njihovom namjenom i sa strukturama iz neposrednog okruženja u pogledu osnovnih parametara forme i principa organizovanja fizičke sredine. Dozvoljeno je planirati konzolne ispuste - erkere i balkone maksimalne dubine 2,0 m. Površina obuhvaćena erkerima, lođama i balkonima dio je bruto razvijene građevinske površine definisane planskim parametrima za tretiranu parcelu. Erkeri, balkoni i drugi ispusti ne smiju prelaziti definisane građevinske linije. Proporciju i veličinu otvora (prozora i vrata) dimenzionisati u skladu sa klimatskim uslovima i tradicijom. Preporučuju se ravni krovovi, prohodni ili neprohodni. Enterijeri poslovnih prostora moraju biti u odgovarajućem odnosu sa objektom u kome se nalaze. Izlozi treba da su u skladu sa susjednim izlozima i u skladu sa arhitekturom konkretnog objekta. Komercijalni natpisi i panoi moraju biti realizovani na visokom likovnom nivou. Urbana oprema mora biti projektovana, birana i koordinirana sa požnjom, posebnu u okviru prostora gdje se predviđa veće okupljanje.

PRAVILA ZA IZGRADNJU NA POVRŠINAMA ZA PEJZAŽNO UREĐENJE JAVNE NAMJENE Trg je površina javnog karaktera koja predstavlja fokalnu tačku pri planiranju stambenog bloka planskim dokumentom. Elementi pejzažne arhitekture trga su faktori orijentacije i prepoznavanja trga. To je slobodan pješački prostor povezan pješačkim ulicama. Poželjno je da ima aktivne rubove, odnosno da ga definišu javni programi. Iako je u većini slučajeva najveći procenat površine trga popločan sa pratećim mobilijarom (klupe, rasvjeta, fontane) uz mogućnost postavke skulpture, statue, česme itd. u ovom slučaju je odnos poroznih i neporoznih površina 50:50. Odnos je postavljen zbog nedostatka zelenih površina na nivou plana kao i niskog stepena ozelenjenosti po korisniku prostora. Površina u namjeni trga je planirana u atrijumskom dijelu predmetnog zahvata obuhvatajući parterno uređenje urbanističkih parcela UP3, UP4 i UP6. Prilikom realizacije trga voditi se planom predloženim kompozicionim rešenjem i priloženim smjernicama za ozelenjavanje, materijalizaciju, urbani mobilijar i sl. Planirati: − sadnju visoko dekorativnih autohtonih i alohtonih vrsta drveća koje bi se povezalo sa ostalim linearnim zelenilom bloka, koje bi se takođe nadovezalo na linearno zelenilo grada čime bi se planski dokument uklopio u planiranu zelenu mrežu grada, − uokviriti trg sa formiranim zelenim površinama visokog ili niskog rastinja, − ukoliko je glavnim projektom planirano podzemno garažiranje u dijelu tgra napominjemo da se mora obezbijediti dovoljna visina supstrata (od 1,4m minimum) kako bi se ispunili uslovi za ozelenjavanje trga u smislu sanje niskog, srednjeg i visokog rastinja a ne putem izdignutih žardinjera. − centralno postaviti fontanu ili skulpturu koja bi činila fokalnu tačku prostora, spomenici ili fontane se mogu postaviti simetrično u odnsou na glavno pročelje trga ili prema smjeru vizure koja se želi istaknuti. − Zadržati se u određenim normativima pri projektovanju fontana - ne zauzimati velike površine i uskladiti arhitekturu sa arhitekturom okolnih objekata, − projektovati prostor sa otvorenim vizurama ka značajnim objektima − voditi računa da se sade vrste koje mogu d arastu u sijenci i polusjenci,

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− predlaže se sadnja vrsta koje su otporne na susu, usled manje potražnej za voodm i održavanjem − predvidjeti sisteme za zalivanje − predvidjeti održavanje zelenih površina i cjelokupnog trga Prilikom izrade urbanističkog rješenja trga preporučuje se: − analiza šireg prostora, izgradnje,saobraćaja, oblikovanja, − analiza istorijskog naslijeđa i planiran euloge trga u razvitku grada, − definisanje uslova i načina povezivanja ivične izgradnje sa površinom trga (posebno zajedničkih nivoa prizemlja, podruma i spratova), − saobraćajno rješenje trga, koje obuhvata sve oblike pristupnog saobraćaja, saobraćaja koji tangira trg itd. Zelenilo uz saobraćajnice (linerano zelenilo, parterno zelenilo, zelenilo parkig prostora)- predstavlja bitan segment uređenja prostora jer vizuelno, prostorno i higijenski odvaja saobraćaj od stambenih cjelina. U svrhu palnirane namjene prostora preporučuje se sadnja drvoreda. Duž saobraćajnica zelenilo treba riješiti linearno ili sa potrebnim prostornim akcentima koji bi prekidali monotone nizove drvoreda. Ovo se sprovodi na razne načine, promjenom biljnog materijala, kombinacijom masiva različitog habitusa itd. Linearno zelenilo pored navedenih funkcija treba da obezbijedi zasenu duž pravca kretanja. Treba primjeniti sve kategorije zelenila (visoko, srednje, nisko) da bi se omogućilo strujanje zagađenog vazduha duž kolovoza i parkinga. Preporučuje se uklapanje planiranih vrsta drvoreda sa drvoredima kontaktnih zona kako bi se formirao jedinstven prostor. Za formiranje drvoreda značajnu ulogu ima i izbor biljnih vrsta, odabrane vrste moraju da imaju: − rastojanje između drvorednih sadica 5 m, − minimalna visina stabla do krošnje, bez grana, minimum 2-2,2m, − otvori na pločnicima za sadna mjesta minimum 1,0 x 1,0m (za sadnju na pločnicima), − obezbijediti zaštitne ograde za sadnice u drvoredu (za sadnju na pločnicima),

Na parking prostorima obavezno predvidjeti drvorede. Prilikom formiranja drvoreda na parkinzima trebalo bi osigurati na dva parking mjesta po jedno drvo, a kod podužnog parkiranja na jedno parking mjesto po jedno drvo. Površine koje su nastale regulacijom saobraćajnica, na raskrnicama istih urediti kao skverove otvorenog tipa. To podrazumjeva parterno uređenje pri čemu se mora voditi računa o otvorenim saobraćajnim vizurama. Naime, neophodno je koristiti perene, sukulente, nisko šiblje, sezonsko cvijeće itd, odnosno da visina biljaka na raskrsnicama ne prelazi 50cm. Međutim, moguća je drvoredna sadnja ili soliterna gdje površina skvera dozvoljava.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

6. SEPARAT SA URBANISTIČKO TEHNIČKIM USLOVIMA

6.1. Opšti dio uslova Na prostoru DUP-a Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put dio nalazi se 7 urbanističkih parcela sa jednakim namjenama korišćenja prostora i za koje se u nastavku daju urbanističko tehnički uslovi. Sastavni dio ovih uslova čini i način priključivanja objekata na tehničku infrastrukturu što je dato u grafičkim prilozima koji su sastavni dio ovog plana. Za svaku od namjena površina su dati urbanističko-tehnički uslovi koji se kombinuju i dopunjavaju za konkretnu lokaciju koja će se utvrditi nakon zahtjeva zainteresovanog vlasnika ili korisnika prostora. Lokacija u skladu sa važećim propisima može biti urbanistička parcela, dio urbanističke parcele ili više povezanih urbanističkih parcela.

6.2. UTU prema namjenama površina

6.2.1. Urbanističko tehnički uslovi za objekte na površinama mješovite namjene Opšti uslovi za izgradnju objekata mješovite namjene U okviru granica plana, izgradnja novih objekata kao i rekonstukcija, dogaradnja i nadogradnja vrši se u skladu sa kapacitetima i urbanističko-tehničkim uslovima gradnje koji su u ovom planu definisani za svaku od planiranih namjena pojedinačno.

OPŠTI USLOVI ZA IZGRADNJU OBJEKATA

Planom predviđeni urbanistički parametri određuju maksimalne dozvoljene površine objekta, za svaku pojedinačnu parcelu, i oni su dati u tabelama u poglavlju 4.7 – “Planski bilansi i kapaciteti”. Objekat može biti i manjeg kapaciteta od datog ili se može realizovati fazno do maksimalnih parametara. Površine mješovite namjene su površine koje su predviđene za stanovanje i za druge namjene koje ne predstavljaju značajnu smetnju stanovanju od kojih ni jedna nije preovlađujuća. Svi objekti se planiraju kao objekti mješovite namjene tj stambeno poslovni objekti spratnosti od Po+P+S+4 do 3Po+P+9. (Napomena: Na urbanističkoj parceli UP4, maksimalne spratnosti 3Po+P+8 prema UP5, je obavezno “kaskadno” snižavanje spratnosti objekta do P+6 u dijelu koji gravitira ka urbanističkoj parceli UP3, iz razloga da se u arhitektonskom oblikovanju datog prostora dobije umjeren rast visina koje diriguju međuodnos “masa” orjentisanih ka ulici Cetinjski put) Poslovanje se može organizovati samo u prizemlju ili u prizemlju i na prvom spratu. Objekat se može podijeliti i po vertikali na stanovanje i poslovanje. U tom slučaju poslovanje se organizuje u jednom dijelu objekta a u drugom se organizuje stanovanje s tim što prizemna eteža mora biti predviđena isključivo za poslovanje. Objekti na ovim parcelama mogu biti i samo poslovni. Obavezna je izgradnja suterenskih ili podrumskih etaža. Za sve urbanističke parcele u predmetnom zahvatu moguća je fazna gradnja podzemnih i nadzemnih etaža novolaniranih objekata. Obavezno je uređenje površine za okupljanje stanovnika i korisnika datog prostora (TRG) u centralnom atrijumskom dijelu zahvata u dijelu urbanističkih parcela UP3, UP4 i UP6. Primjeri i smjernice za uređenja trga su dati u poglavlju PRAVILA ZA IZGRADNJU NA POVRŠINAMA ZA PEJZAŽNO UREĐENJE JAVNE NAMJENE.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

U slučaju kada je postojeći objekat dotrajao, ili kada Investitor odluči da ga ruši, objekat se može srušiti po prethodno pribavljenom odobrenju nadležnog organa i na parceli izgraditi novi, prema uslovima ovog Plana.

USLOVI PARCELACIJE, REGULACIJE, NIVELACIJE I MAKSIMALNI KAPACITETI

U grafičkom prilogu br 05.Parcelacija, nivelacija i regulacija su prikazane granice i površine urbanističkih parcela. Formirane granice urbanističkih parcela su definisane koordinatama prelomnih tačaka. Regulacija ukupnog zahvata plana počiva na saobraćajnim rješenjima, koordinatama UP, GL, RL i drugim podacima koji omogućavaju tačnost prenošenja na teren. Urbanistička parcela – UP Urbanistička parcela je osnovna i najmanja jedinica građevinskog zemljišta. Urbanističke parcele su formirane od jedne ili više katastarskih parcela ili njihovih djelova na način da zadovoljavaju uslove izgradnje propisane ovim planskim dokumentom. Za cijelu teritoriju Plana definisane su i numerisane urbanističke parcele obilježene oznakom UP 1 do UP-n. U slučajevima kada granica UP neznatno odstupa od granice katastarske parcele, organ lokalne uprave nadležan za poslove uređenja prostora prilikom izdavanja UTU može izvršiti usklađivanje UP sa zvaničnim katastarskim operatom. Na urbanističkim parcelama od UP1 do UP6 opredeljenim za ovu namjenu predviđena je izgradnja objekata višeporodičnog stanovanja sa poslovanjem ili samo poslovnih objekata. Sve urbanističke parcele imaju direktan pristup sa javnih kolskih površina. Površine urbanističkih parcela za ovu namjenu kreću se od 2587,78m2 do 14 173,49m2. Regulaciona linija - RL Regulaciona linija je linija koja dijeli javnu površinu od površina namjenjenih za druge namjene. Regulaciona linija je predstavljena na grafičkom prilogu br. 05 Plan parcelacije, nivelacije i regulacije a koordinate prelomnih tačaka regulacione linije su numerički date u prilogu 8.2 Koordinate prelomnih tačaka građevinskih i regulacionih linija. Građevinska linija – GL Građevinska linija GL1 je linija na zemlji i predstavlja liniju do koje se može graditi. Definisana je na grafičkom prilogu br.05 Parcelacija, nivelacija i regulacija a koordinate prelomnih tačaka građevinske linije su numerički date u prilogu 8.2 Koordinate prelomnih tačaka građevinskih i regulacionih linija. Građevinska linija iznad zemlje (GL2) je linija kojom se utvrđuje gabarit za nadzemni dio objekta iznad prizemlja kao i za nadzemne objekte koji ne sadrže prizemnu etažu (pasarele, nadzemni koridori i pješački prelazi). Izuzetno, građevinska linija ispod površine zemlje GL0, ukoliko je prostor namijenjen za garažiranje, a na tom prostoru je degradirana vegetacija, može biti min do 1,0m od granice urbanističke parcele, ukoliko to dozvoljavaju karakteristike terena (uslov - prethodna ispitivanja terena i ozelenjavanje površine iznad garaže). Kota prizemlja za poslovne objekte iznosi max. 0,20 m iznad kote konačno uređenog i nivelisanog terena oko objekta. Indeks zauzetosti i indeks izgrađenosti Ovi prostorni pokazatelji su zadati i iskazani na nivou urbanističke parcele kao planske jedinice, u odnosu na planirane namjene, na način da je definisana njihova maksimalna vrijednost koja se ne smije prekoračiti.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Postignute vrijednosti su rezultat kombinacije svih drugih uslova u odnosu na prostorne mogućnosti urbanističke parcele i njenu površinu. Površine za obračun indeksa se obračunavaju u skladu sa Pravilnikom o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (Sl.list CG 24/10, 33/14) Pravilnikom o načinu obračuna površine i zapremine objekata -Službeni list Crne Gore br.47/2013 i Crnogorskim standardom MEST EN 15221-6 Svi potrebni urbanistički parametri (Broj urbanističke parcele, namjena parcele, površina parcele, površina pod postojećim objektima, maksimalna dozvoljena spratnost objekta, maksimalna BRGP, maksimalni indeksi zauzetosti i izgrađenosti, i ostali) su dati u poglavlju 4.7 – “Planski bilansi i kapaciteti” Br. parcele UP 1 UP 2 UP 3 UP 4 UP 5 UP 6 Indeks zauzetosti 0,51 0,43 0,39 0,26 0,43 0,37 Indeks izgrađenosti 3,85 2,16 2,50 2,50 3,31 2,50

Vertikalni gabarit objekta Spratnost objekata je posljedica kombinacije dozvoljenih indeksa u odnosu na površinu parcele i primjene svih ostalih uslova zadatih Planom (Saobraćaj, Pejzažna arhitektura, Elektroenergetika, Hidrotehničke instalacije,Telekomunikaciona infrastruktura). Prema položaju u objektu, etaže mogu biti podzemne i to je podrum (Po) i nadzemne - suteren (Su), prizemlje (P), sprat(ovi) (1 do n) i potkrovlje Pk. Podzemne etaže u kojima je organizovano parkiranje, garažiranje ili ekonomski i pomoćni sadržaji u službi osnovne funkcije objekta, ne ulaze u obračun bruto gradjevinske površine objekta. Spratnost objekata data je kao maksimalni broj nadzemnih etaža. Ukoliko to uslovi terena dozvoljavaju, što će se provjeriti prethodnim geotehničkim ispitivanjima za konkretnu lokaciju, može se odobriti izgradnja podzemne etaže Po. Najveća visina etaže za obračun visine građevine, mjerena između gornjih kota međuetažnih konstrukcija iznosi: − za garaže i tehničke prostorije do 3,0 m; − za stambene etaže do 3,5 m; − za poslovne etaže do 4,5 m; − izuzetno za osiguranje prolaza za pristup interventnih i dostavnih vozila, najveća visina prizemne etaže na mjestu prolaza iznosi 4,5 m, odnosno primjenjuju se odredbe Pravilnika o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (Sl.list CG 24/10, 33/14)

Br. UP 1 UP 2 UP 3 UP 4 UP 5 UP 6 parcele Max Po+S+P+ Po+S+P+ Po+S+P+ 3Po+P+9 3Po+P+8 3Po +P+7 spratnost 4 6 5

Napomene: − Maksimalna visinska kota krovih vijenaca novoplaniranih objekata i dogradnji iznosi 38m.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− Prilikom izrade Glavnog projekta arhitekture za novoplanirane objekte na UP4 i UP5 ne dozvoliti da objekat poziciran na parceli UP4 nadvisi objekat na parceli UP5 (objekte je potrebno tretirati kao jedinstvenu cjelinu pri čemu je dozvoljeno da objekat na parceli UP5 „igra ulogu“ dominantnog modela i da nadvisi objekat na parceli UP4) Ukoliko se podzemna etaža koristi za garažiranje i za tehničke prostorije onda njena površina ne ulazi u obračun BRGP.

SMJERNICE ZA OBLIKOVANJE I MATERIJALIZACIJU OBJEKATA

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica u kome objekat nastaje, predviđenom namjenom i osnovnim principima razvoja. Neka od polazišta koja se u procesu izgradnje neizostavno moraju primijeniti svakako jesu i : - ambijentalno uklapanje u urbani kontekst - poštovanje i zaštita postojeći likovnih i urbanih vrijednosti - prepoznavanje važnosti uloge objekta u gradskom tkivu u zavisnosti od namjene i pozicije - racionalno planiranje izgrađenih prostora kroz odnos izgrađeno-neizgrađeno - odnos prema prirodnom okruženju izražen kroz afirmaciju otvorenih i zelenih prostora oko objekata - poštovanje izvornog arhitektonskog stila u slučajevima izvođenja naknadnih radova na objektima, a ukoliko se o objektima izrazitih arhitektonskih vrednosti - korišćenje svedenih jednostavnih formi - korišćenje kvalitetnih i trajnih materijala - korišćenje prirodnih lokalnih materijala

Materijalizacija Bogata građevinska tradicija izražena kroz odnos prema prirodnom i stvorenom okruženju, lokalnom klimatu, način organizacije prostora, materijalizaciju objekata i otvorenih prostora, daje kvalitetan osnov za dalje planiranje i građenje. Jedna od presudnih karakteristika prostora jesu svakako njegove lokalne klimatske karakteristike, koje unaprijed definišu određene zahtjeve koji se stavljaju pred objekte u cilju ostvarivanja maksimalnog komfora (izbor tipa i elemenata konstrukcije, tehnologije građenja, izbor materijala, zaštite objekata od pregrijavanja u ljetnjem periodu…). Ukoliko bi se morao izabrati jedan od karakterističnih elemenata oblikovanja objekata u ovom kontekstu, onda bi izbor svakako pao na elemente krova. Implementacija ravnih krovova u ovom zahvatu, prateći isključivo zadate maksimalne visinske kote krovnih vijenaca i vodeći se susjednim postojećim objektima radi očuvanja međuodnosa, bi svojom zastupljenošću i ozelenjavanjem oplemenila dati zahvat kako u pogledu ostvarivanja skladne volumetrije tako i u ostvarivanju jasnog likovnog izraza. U cilju očuvanja, u većem dijelu nastalog prostorno-arhitektonskog ambijenta, poželjna je primjena prirodnih, lokalnih građevinskih materijala vodeći se pri tom zatečenim dimenzijama i bojama materijala koji su prisutni na postojećim objektima u okviru datog zahvata. Sugeriše se primjena građevinskog kamena za oblaganje fasada u kombinaciji sa strukturalnim staklenim fasadama u boji i dimenziji koja je u skladu sa zatečenim okruženjem, sa brisolejima kao elemetima u funkciji dekoracije fasade i za zaštitu od sunčevih zraka. Široka primjena kamena očekuje se i prilikom uređenja slobodnih površina na parceli, naročito prilikom parternog uređenja planiranog trga situiranog u atrijumskom dijelu zadatog zahvata (na parcelama UP3 i UP4). Prilikom materijalizacije objekata izbjegavati materijale kao što su termoizolacione fasade, INOX limovi, vještački materijali i proizvodi na bazi plastike i sl. Gradacija izbora materijala svakako treba da bude u saglasnosti sa planiranim namjenama objekata. Distinkcija po namjeni svakako je neophodna budući da pozicija i namjena objekata u velikoj mjeri određuju izbor elemenata oblikovanja i izbor materijalizacije. Objekti višeporodičnog stanovanja sa pratećim komercijalnim sadržajima svakako imaju značajnu ulogu u formiranju identiteta gradskog prostora, što direktno proističe iz njihove pozicije u gradu, ali i planiranih namjena. U skladu sa tim neophodno je posvetiti posebnu pažnju oblikovanju i materijalizaciji koje moraju manifestovati odmjeren, ali prepoznatljiv urbani karakter.

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Tehničke karakteristike Dozvoljena je izgradnja podrumskih etaža koje ne smiju nadvisiti relevantnu kotu terena 0,00m. Ukoliko se radi o denivelisanom terenu, relevantnom kotom terena smatra se najniža kota konačno uređenog i nivelisanog terenaoko objekta. Dozvoljena je izgradnja suterena. Kod suterena na ravnom terenu vertikalni gabarit ne može nadvisiti kotu terena više od 1,00m konačno nivelisanog i uređenog terena oko objekta. Suteren na denivelisanom terenu je sa 3 strane ugrađen u teren, s tim što se kota poda suterena na jednoj strani objekta poklapa sa kotom terena ili odstupa od kote terena maksimalno 1,00m. Podrumske i suterenske etaže ulaze u obračun BRGP, osim ako se koriste za garažiranje i tehničke i magacinske prostorije. Na parceli se može podići drugi objekat, ukoliko ukupna gradnja na parceli zadovoljava propisane urbanističke parametre. Minimalno rastojanje objekta od bočnih granica parcele je 5m osim ako nije drugačije definisano građevinskom linijom, pri čemu se takođe objekti mogu spajati po bočnim stranama uz saglasnost vlasnika urbanističkih parcela. Kota poda prizemlja može biti za komercijalne sadržaje maksimalno 0,2 m od kote konačno uređenog i nivelisanog terena oko objekta Oblikovanje objekata treba da bude u skladu sa njihovom namjenom i sa strukturama iz neposrednog okruženja u pogledu osnovnih parametara forme i principa organizovanja fizičke sredine. Dozvoljeno je planirati konzolne ispuste - erkere i balkone maksimalne dubine 2,0 m. Površina obuhvaćena erkerima, lođama i balkonima dio je bruto razvijene građevinske površine definisane planskim parametrima za tretiranu parcelu. Erkeri, balkoni i drugi ispusti ne smiju prelaziti definisane građevinske linije. Proporciju i veličinu otvora (prozora i vrata) dimenzionisati u skladu sa klimatskim uslovima i tradicijom. Preporučuju se ravni krovovi, prohodni ili neprohodni. Enterijeri poslovnih prostora moraju biti u odgovarajućem odnosu sa objektom u kome se nalaze. Izlozi treba da su u skladu sa susjednim izlozima i u skladu sa arhitekturom konkretnog objekta. Komercijalni natpisi i panoi moraju biti realizovani na visokom likovnom nivou. Urbana oprema mora biti projektovana, birana i koordinirana sa požnjom, posebnu u okviru prostora gdje se predviđa veće okupljanje.

USLOVI ZA PARKIRANJE I GARAŽIRANJE

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− za otkrivene kruzne rampe: 12% − za parkirališta do 4 vozila: 20% Najveći nagib rampi za pristup parkinzima u podzemnim ili nadzemnim parkiralištima ili garažama kapaciteta iznad 40 vozila iznose: − za otvorene prave rampe: 12% − za kružne rampe: 12% − za pokrivene rampe: 15% Izuzetno, građevinska linija ispod površine zemlje GL0, ukoliko je prostor namijenjen za garažiranje, može biti do granice urbanističke parcele, ukoliko to dozvoljavaju karakteristike terena (uslov - prethodna ispitivanja terena i ozelenjavanje površine iznad garaže). Garaže se mogu spajati tako da za više urbanističkih parcela postoji zajednička rampa. Poreban broj parking mjesta za svaku parcelu pojedinacno iznosi: UP UP1 UP2 UP3 UP4 UP5 UP6 PM 1235 193 168 242 137 265

Prilikom projektovanja i izgradnje garaže pridržavati se pravilnika o tehničkim zahtjevima za zaštitu garaža za putničke automobile od požara i eksplozija (Službeni list CG, br13/07 i 32/11) Minimalno parking mjesto je 2,30x4,80 kod upravnog parkiranja na otvorenom. Minimalna širina komunikacija do parking mjesta pod uglom od 90o je 5.5m. Za paralelno parkiranje minimalne dimenzije parking mjesta su 2,00x5,50m Najmanje 5% parking mjesta mora biti namjenjeno licima smanjene pokretljivosti.

USLOVI ZA PEJZAŽNO UREĐENJE

Zelenilo poslovnih objekata-(administarativni, kulturno-prosvjetni, trgovačko-uslužni)- Za promociju poslovnih objekata naročito je važan izgled zelene površine oko ulaza u objekat i prilazi. Površina ispred poslovnih objekata najčečće se uređuju parterno ili u kombinaciji sa soliternom sadnjom. Osnovne karakteristike ove kategorije je upotreba najdekorativnijeg biljnog materijala. Površine namijenjene ovoj kategoriji zelenila nikad se ne pretrpavaju zasadom. Izbjegavati šarenilo vrsta i strogo voditi računa o vizurama prema fasadama. Travnjaci su važan estetski element ove kategorije. Ovaj tip zelenih površina je od posebnog značaja za javni prostor koji se, najčešće, formira u zonama glavnih ulaza u adminitrativno-poslovne objekte tzv. skverovi administativnih i poslovnih objekata. Ova vrsta skverova često nastaje povlačenjem objekata ili nekih njegovih djelova u odnosu na glavni ulični front, čime se značajno proširuje prostor trotoara i formira se prostor sa zelenilom, prostrom za sjedenje i ostalim elementima javnog prostora, u zavisnosti od veličine i položaja skvera. Značaj ovako formiranih prostora je dvostruko pozitivan: − Daje dodatni kvalitet glavnom ulazu u objekat i pozitivno utiče na zaposlene, − Daje dodatni kvalitet javnom prostoru ulice i pješacima, jer postaje mjesto za kraće zadržavanje i eventualni odmor. Smjernice za pejzažno uređenje: − minimalna površina pod zelenilom 20% u odnosu na urb. parcelu,

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− sadnju vršiti u manjim grupama (drvenasto-žbunasti zasadi) i u vidu solitera u kombinaciji sa parternim zasadima, − kod kompozicije zasada voditi računa o spratnosti, ritmu i koloritu, − u kombinaciji sa zelenilom moguće je koristiti i građevinski materijal (kamen, rizla, drvo, staklo i td.), − predvidjeti fontane ili sculpture, − steze i platoi moraju biti od prirodnih materijala, − sadnice drveća koje se koriste za ozelenjavanje moraju biti min. visine od 2,50-3,00m i obima stabla, na visini od 1m, min. 10-15cm, − ovu zelenu površinu tretirati kao zelenilo najviše kategorije održavanja i njege tj. zelenilo sa najvećim stepenom održavanja, − sačuvati i uklopiti svako zdravo i funkcionalno stablo, − kao dopuna ozelenjavanja mogu se koristiti žardinjere ili saksije, − predvidjeti hidrantsku mrežu, − predvidjeti osvetljenje zelene površine, − predvidjeti održavanje zelene površine. Zelenilo stambenih objekata i blokova S obzirom da se radi o stambeno poslovnim objektima, tačnije objektima mješovite namjene, zelenilo stambenih objekata i blokova za predmetni prostor potrebno je urediti kao zelenilo poslovnih objekata. Time se stvara ujednačen blok mješovite namjene, čije će uređenje biti usklađeno sa uređenjem stambeno poslovnog kompleksa „Capital plaza“. Preuzeti smjernice iz zelenila za poslovne objekte.

Krovno zelenilo Površinu podzemnih garaža i ravnih krovova potrebno je urediti parternim zelenilom i biljkama koje nemaju dubok korijenov sistem.

Slika 17 - Primjeri uređenja zelenila na krovovima podzemnih garaža Krovni vrtovi- Već pri građevinskom projektu objekata potrebno je znati kakav krovni vrt želimo kako bi se statički osigurala nosivost za željenu debljinu supstrata, a građevinski omogućila njegova postava (rubni zidići krova). Ukoliko se glavnim projektom planirana podzemno garažiranje u dijelu tgra napominjemo da se mora obezbijediti

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica dovoljna visina supstrata (od 1,4m minimum) kako bi se ispunili uslovi za ozelenjavanje trga u smislu sadnje niskog, srednjeg i visokog rastinja a ne putem izdignutih žardinjera.

Prednosti krovnih vrtova Ekološke prednosti krovnih vrtova : − Efekat prečišćavanja vazduha i poboljšanje njegovog kvaliteta − Smanjenje efekta gradskog ostrva toplote − Stvaranje mikroklime na krovu − Termička izolacija – efekat hlađenja − Zvučna izolacija – zaštita od buke − Zaštita od Sunca − Zaštita od kiše i zadržavanje padavinskih voda − Stvaranje urbanog ekosistema (urbanog habitata) Ekonomske prednosti krovnih vrtova: − Produžavanje životnog veka krova − Ušteda novca za vlasnike komercijalnih objekata − Nova radna mjesta − Produkcija hrane − Unapređenje toplotnih performansi objekta

Tabela 15 – Tipovi krovnih vrtova

EKSTENZIVNI KROVNI POLU-INTENZIVNI INTENZIVNI KROVNI KRITERIJUMI VRTOVI KROVNI VRTOVI VRTOVI Održavanje vrta Nisko Povremeno Visoko Navodnjavanje vrta Nepotrebno Povremeno Redovno Biljne zajednice u Travne mešavine, Trava, žbunje, nisko drveće, Travnjak, perenjak, žbunje , krovnom vrtu Mahovina, Sedum vrste aromatično i začinsko bilje drveće Visina izgrađenog 150-400 mm na podzemnim 60-200 mm 120-250 mm sistema zelenog krova garažama >1000 mm Težina krovnog vrta 60-150 kg/m2 120-200 kg/m2 180-500 kg/m2 Cena podizanja Niska Srednja Visoka Ekološka funkcija, Estetska i dekorativna Veliki broj funkcija za Koristi od krovnog vrta korišćenje nije predviđeno, funkcija boravak i rekreaciju uslovno prohodan

Slika 18 - Ekstenzivni, polu-intenzivni i intenzivni primjeri krovnog zelenila

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Slika 19 - Poprečni presjek ekstenzivnog ili intenzivnog zelenog krova

PRIRODNE KARAKTERISTIKE Geografski položaj Podgorica se nalazi na sjevernom dijelu Zetske ravnice, u kontaktnoj zoni sa brdsko- planinskim zaleđem. Njen geografski lokalitet je određen sa 42°26´ sjeverne geografske širine i 19°16’ istočne geografske dužine. Najveći dio Podgorice leži na fluvioglacijalnim terasama rijeke Morače i njene lijeve pritoke Ribnice, na prosječnoj visini od 44,5 mnm. Zahvat DUP-a "Zona centralnih djelatnosti -Cetinjski put" pripada užem gradskom području, a u morfološkom smislu je dio nekadašnjeg neizgrađenog polja na desnoj obali Morače.

Reljef Teren koji DUP obuhvata je u neznatnom padu prema jugozapadu (oko 1%) ili potpuno ravan.

Geološke i inženjersko-geološe karakteristike terena Prema karti podobnosti terena za urbanizaciju, (1:5.000) iz PUP-a Glavnog grada ravni prostor koji zahvata najveći dio plana svrstan je u I kategoriju, tj. terene bez ograničenja za urbanizaciju. Geološku građu ovog terena čine šljunkovi i pjeskovi neravnomjernog granulometrijskog sastava i promjenljivog stepena vezivnosti. Nekad su to posve nevezani sedimenti, a nekad pravi konglomerati, praktično nestišljivi, koji se drže u vertikalnim odsjecima i u podkapinama i svodovima. Navedene litološke strukture karakteriše dobra vodopropustljivost, a dubina izdani podzemne vode svuda je veća od 4 m, od nivoa terena. Nosivost terena kreće se od 300-500 kN/m2 za I kategoriju, 120-170 kN/m2 za II kategoriju i 50-100 kN/m2 za III kategoriju >10.000 KN/m2. Zbog neizraženih nagiba, čitav prostor spada u kategoriju stabilnih terena. Sa makroseizmičkog stanovišta Podgorica se nalazi u okviru prostora sa vrlo izraženom seizmičkom aktivnošću. Prema SeizmoloŠkoj karti SFRJ (1:100.000), gradsko područje je obuhvaćeno 8° MCS skale, kao maksimalnog intenziteta očekivanog zemljotresa za povratni period od 100 godina, sa vjerovatnoćom 63 %. Seizmički hazard prostora DUP-a prikazan je na Karti podobnosti terena za urbanizaciju postojećeg plana iz 2005 godine. Parametri, prezentirani na karti odnose se na dva karakteristična modela terena konglomeratisane terase, tj. za model C1 gdje je debljina sedimenata površinskog sloja (do podine) manja od 35 m, i model C2 gdje je ta debljina veća od 35 m. Dobijeni parametri su sledeći: − koeficijent seizmičnosti Ks 0,079 - 0,090 − koeficijent dinamičnosti Kd 1,00 >Kd > 0,47

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− ubrzanje tla Qmax(q) 0,288 - 0,360 − intenzitet u I (MCS) 9o MCS Pedološka građa terena Podgorica sa bližom okolinom sa geološkog aspekta leži na terenima koje izgrađuju: mezozoiski sedimenti kredne starosti (brda) i kenozoiski fluvioglacijalni sedimenti kvartara (ravni tereni). Tereni Podgorice podijeljeni su u 4 kategorije: − I stabilni tereni, − II uslovno stabilni tereni, − III nestabilni tereni, i − IV tereni ugroženi plavljenjem. Prema Pedološkoj karti teritorije Glavnog grada Podgorica, na prostoru DUP-a zastupljena su smeđa zemljišta na šljunku i konglomeratu, svrstana u I bonitetnu kategoriju. Prema karti podobnosti za urbanizaciju terena urbanog područja Podgorice prostor Plana spada u I kategoriju, a to su stabilni tereni bez ograničenja za urbanizaciju. Hidrogeološke i hidrološke odlike terena Rijeke Morača i Ribnica koje predstavljaju glavne vodotoke od interesa za grad. Odlikuju se dubokim koritom kanjonskog tipa sa obalama visokim od 15m (Ribnica) do 18 m (Morača). Njihove vode karakteriše izražena erozivna aktivnost, što se manifestuje postojanjem niza potkapina različitih dimenzija. Ovaj fenomen doprinosi specifičnom izgledu i atraktivnosti riječnih korita, ali, istovremeno, nameće potrebu pažljivog tretmana podlokanih odsjeka, obzirom na latentno prisutnu opasnost urušavanja njihovih najisturenijih djelova. U oba vodotoka zabilježene su pojave zagađenja vode. Ka Morači kao primamom vodotoku gravitiraju pritoke: Mala rijeka, Ribnica, Cijevna, Mrtvica, Zeta i Sitnica. Teritorija Glavnog grada Podgorica zahvata i gornje djelove Tare i Mojanske rijeke. U toku Ijeta drastično opada proticaj kod svih rijeka, a u izrazito sušnim godinama većina tokova, pa čak i Morača, presušuje u donjem toku. Rijeka Morača protiče nepsredno pored sjevernog dijela granice plana. Na području Glavnog grada Podgorica se mogu izdvojiti tereni sa sledećim hidrogeološkim karakteristikama: − slabo vodopropusni tereni (hidrogeološki izolatori), − srednje i promjenljivo vodopropusni tereni, i − vodopropusni tereni. Područje zahvata plana potpada u vodopropusne terene koje sa pukotinskom i kaveroznom poroznošću predstavljaju krečnjačke površi. Padavine ubrzo poniru duž pukotina, tako da je površinski sloj bezvodan. Na osnovu analize geološko-hidroloških karakteristika utvrđen je nizak nivo podzemnih voda na prostoru Podgorice koji iznosi 16-20m ispod nivoa terena, što omogućava nesmetanu odvodnju i ne otežava uslove za izgradnju. Vodosnabdijevanje se može ocijeniti kao kvalitetno, jer su u pitanju vode dobrog kvaliteta, dok pojave zagađenja nisu zapažene. Klimatske karakteristike Urbano područje Podgorice karakteriše slabije modifikovan maritimni uticaj Jadranskog mora. Zime su blage, sa rijetkim pojavama mrazeva, dok su Ijeta žarka i suva.

100

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Izrazito velike mikroklimatske razlike unutar gradskog područja ne mogu se očekivati s obzirom na relativnu topografsku ujednačenost i ne tako velike i guste komplelcse visoke gradnje. U Podgorici je registrovana srednja godišnja temperatura od 15,5°C. Prosječno najhladniji mjesec je januar sa 5°C, a najtopliji jul sa 26,7°C. Maritimni uticaj mora ogleda se u toplijoj jeseni od proljeća za 2,1°C, sa blažim temperatumim prelazima zime u Ijeto i od Ijeta u zimu. U toku vegetacionog perioda (april - septembar) prosječna temperatura vazduha iznosi 21,8°C, dok se srednje dnevne temperature iznad 14°C javljaju od aprila do oktobra. Srednji vremenski period u kome je potrebno grijanje stambenih i radnih prostorija je od novembra do kraja marta, u ukupnom trajanju od oko 142 dana. Prosječna relativna vlažnost vazduha iznosi 63,6%, sa maksimumom od 77,2%, u novembru i minimumom od 49,4%, u julu. Tokom vegetacionog perioda, prosječna relativna vlažnost vazduha je 56,7%. Srednja godišnja inslolacija iznosi 2.456 časova. Najsunčaniji mjesec je jul sa 344,1, čas, a najkraće osunčanje ima decembar sa 93 časa. U vegetacionom periodu osunčanje traje 1.658 časova. Godišnja oblačnost ima prosječnu vrijednost od 5,2 desetina pokrivenosti neba. Najveća oblačnost je u novembru 7,0, a najmanja u avgustu 2,8. Prosječna vrijednost oblačnosti u vegetacionom periodu je 4,3. Srednji prosjek padavina iznosi 1.692 mm godišnje, sa maksimumom od 248,4 mm u decembru i minimumom od 42,0 mm u julu. Padavinski režim oslikava neravnomjemost raspodjele po mjesecima, uz razvijanje Ijetnjih lokalnih depresija sa nepogodama i pljuskovima. Vegetacioni period ima 499,1 mm padavina ili 20,6% od srednje godišnje količine. Period javljanja sniježnih padavina traje od novembra do marta, sa prosječnim trajanjem od 5,4 dana, a snijeg se rijetko zadržava duže od jednog dana. Prosječna godišnja čestina pojave magle iznosi 9 dana, sa ekstremima od 1 do 16 dana. Period javljanja magle traje od oktobra do juna, sa najčešćom pojavom u decembru i januaru (po 2,6 dana). Grmljavine se javljaju u toku godine prosječno 53,7 dana, sa maksimumom od 7,7 dana, u junu i minimumom od 1,9 dana, u januaru. Pojava grada registruje se u svega 0,9 dana prosječno godišnje, sa maksimumom od 4 dana. Učestalost vjetrova i tišina izražena je u promilima, pri čemu je ukupan zbir vjetrova iz svih pravaca i tišina uzet kao 1000‰. Najveću učestalost javljanja ima sjevemi vjetar sa 227‰, a najmanju istočni sa 6‰. Sjeverni vjetar se najčešće javlja Ijeti, a najrjeđe u proljeće. Tišine ukupno traju 380‰, sa najvećom učestalošću u decembru, a najmanjom u julu. Najveću srednju brzinu godišnje ima sjeveroistočni vjetar (6,2m/s), koji najveću vrijednost bilježi tokom zime (prosječno 8,9m/s). Maksimalna brzina vjetra od 34,8 m/sec (125,3 km/čas i pritisak od 75,7 kg/m2) zabilježena je kod sjevemog vjetra. Jaki vjetrovi su najčešći u zimskom periodu sa prosječno 20,8 dana, a najrjeđi Ijeti sa 10,8 dana. Tokom vegetacionog perioda jaki vjetrovi se javljaju prosječno 22,1 dan. Flora i fauna S obzirom da se radi o užem centru grada, florisitčki sastav zahvata plana je nemoguće ocijeniti jer je veliki dio izgrađen dok je neizgrađeni dio plana devastiran usled buduće izgradnje. Uz saobraćajnicu kao i u dijelu plana koji nije u izgradnji prožima se livadska vegetacija. Za datu lokaciju nisu rađena istraživanja, pa je nemoguće dati tačne podatke o flori i fauni u zahvatu plana.

101

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

USLOVI ZA PROJEKTOVANJE INSTALACIJA

Uslovi za priključenje objekata na komunalnu i ostalu infrastrukturu Uslovi su dati u poglavljima koja obrađuju infrastrukturu i na pripadajućim grafičkim prilozima. Priključenje na mrežu komunalne infrastrukture vrši se prema postojećim, odnosno planiranim tehničkim mogućnostima mreže, na način kako je predviđeno urbanističkim planom i tehničkom dokumentacijom, a na osnovu propisa i uslova i saglasnosti javnih preduzeća.

USLOVI STABILNOSTI TERENA I KONSTRUKCIJE OBJEKATA

Prilikom izgradnje novih objekata i dogradnje postojećih u cilju obezbjeđenja stabilnosti terena, investitor je dužan da izvrši odgovarajuće saniranje terena, ako se za to pojavi potreba. Prije izrade tehničke dokumentacije preporuka investitoru je da izradi Projekat geoloških istraživanja tla za predmetnu lokaciju i elaborat o rezultatima izvršenih geoloških istraživanja i na iste pribavi saglasnost nadležnog ministarstva . Projekat konstrukcije prilagoditi arhitektonskom rješenju uz pridržavanje vazećih propisa i pravilnika: Pravilnik o opterećenju zgrada PBAB 87 (,SI. List SFRJ", br. 11/87) i Pravilnik o tehničkim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmičkim područjima (1. List SFRJ" , br. 31/81, 49/82 , 21/88 i 52/90) . Proračune raditi za IX stepen seizmičkog inteziteta po MCS skali. Za potrebe proračuna koristiti podatke Hidrometeorološkog zavoda o klimatskim hidrološkim karakteristikama u zoni predmetne lokacije. lzbor fundiranja novih objekata prilagoditi zahtjevima sigurnosti, ekonomičnosti i funkcionalnosti objekata. Posebnu pažnju obratiti na propisivanje mjera antikorozivne zaštite konstrukcije, bilo da je riječ o agresivnom djelovanju atmosfere ili podzemnih voda. Konstrukciju novih objekata oblikovati na savremen način sa krutim tavanicama, bez mijesanja sistema nošenja po spratovima, sa jednostavnim osnovama i sa jasnom seizmičkom koncepcijom.

USLOVI U POGLEDU MJERA ZAŠTITE

Smjernice za sprečavanje i zaštitu od elementarnih (i drugih) nepogoda U cilju zaštite od elementarnih nepogoda postupiti u skladu sa Zakonom o zaštiti i spašavanju (''Sl.listCG br.13/2007) i Pravilnikom o mjerama zaštite od elementarnih nepogoda (''Sl.list RCG br. 8/1993), odnosno važećim zakonima i pravilnicima koji regulišu ovu oblast. Zaštita od zemljotresa Preporuke za projektovanje objekata aseizmičnih konstrukcija: Mogu se graditi objekti različite spratnosti uz pravilan (optimalan) izbor konstruktivnih sistema i materijala. Horizontalni gabarit objekta u osnovi treba da ima pravilnu geometrijsku formu, koja je simetrična u odnosu na glavne ose objekta, npr. pravougaona, kvadratna i sl. Principijelno izbjegavati rekonstrukciju sa nadogradnjom objekta gdje se mjenja postojeći konstruktivni sistem. U protivnom obavezna je prethodna statička i seizmičkih analiza, sa ciljem obezbjeđivanja dokaza o mogućnosti pristupanja rekonstrukciji.

102

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Izbor i kvalitet materijala i način izvodjenja objekta od bitnog su značaja za sigurnost i ponašanje objekta, izloženih seizmičkom dejstvu. Armirano-betonske i čelične konstrukcije posjeduju visoku seizmičku otpornost. Pored ramovskih armirano-betonskih konstrukcija može biti primjenjena izgradnja objekata ramovskih konstruktivnih sistema ojačanih sa armirano-betonskim dijafragmama (jezgrima), kao i konstrukcija sa armirano-betonskim platnima. Ove konstrukcije su naročito ekonomične za visine objekata do 15 spratova. Kod zidanih konstrukcija preporučuje se primjena zidanja, ojačanog horizontalnim i vertikalnim serklažima i armirane konstrukcije različitog tipa. Obično zidanje, samo sa horizontalnim i vertikalnim serklažima treba primjenjivati za objekte manjeg značaja i manje visine (do 2 sprata). Kod projektovanja konstrukcija temelja prednost imaju one konstrukcije koje sprečavaju klizanja u kontaktu sa tlom i pojavu neravnomjernih slijeganja. Opterećenje koje se prenosi preko temeljne konstrukcije na tlo mora da bude homogeno raspoređeno po cijeloj kontaktnoj površini. Treba obezbijediti dovoljnu krutost temeljne konstrukcije, a posebno na spojevima temeljnih greda sa stubovima konstrukcije. Zaštita od požara Preventivna mjera zaštite od požara je postavljanje objekata na što većem međusobnom rastojanju kako bi se sprečilo prenošenje požara. Takođe, obavezno je planirati i obezbediti prilaz vatrogasnih vozila objektu. Izgrađeni dijelovi razmatranog prostora moraju biti opremljeni funkcionalnom hidrantskom mrežom koja će omogućiti efikasnu zaštitu, odnosno gašenje nastalih požara. Planirani objekat mora biti pokriven spoljnom hidrantskom mrežom regulisanom na nivou kompleksa u skladu sa Pravilnikom o tehničkim normativima za hidrantsku mrežu i gašenje požara (Sl. list SFRJ broj 30/91). Tamo gdje se to zahtjeva treba se pridržavati Pravilnika o tehničkim normativima za pristupne puteve, okretnice i uređene platoe za vatrogasna vozila u blizini objekata povećanog rizika od požara (Sl.list SFRJ, br 8/95); Pravilnika o tehničkim normativima za zaštitu visokih objekata od požara (Sl.list SFRJ, br 24/87); Pravilnika o izgradnji postrojenja za zapaljive tečnosti i o uskladištenju i pretakanju zapaljivih tečnosti (Sl.list SFRJ, br 20/71 i 23/71); Pravilnika o izgradnji stanica za snadbijevanje gorivom motornih vozila i o uskladištenju i pretakanju goriva (Sl.list SFRJ, br 27/11), Pravilnik o izgradnji postrojenja za tečni naftni gas i o uskladištavanju i pretakanju tečnog naftnog gasa (Sl.list SFRJ, br 24/71 i 26/71). Uslovi za nesmetano kretanje lica smanjene pokretljivosti Potrebno je obezbijediti nesmetan pristup u svim djelovima objekta za lica smanjene pokretljivosti. Pri projektovanju i građenju saobraćajnih površina potrebno je pridržavati se standarda i propisa koji karakterišu ovu oblast (Pravilnik o bližim uslovima i načinu prilagođavanja objekata za pristup i kretanje lica smanjene pokretljivosti,Sl.list CG br.48/13 i 44/15) Rampa za potrebe savladavanja visinske razlike do 120 cm, u unutrašnjem ili spoljašnjem prostoru, može imati dopušteni nagib do 1:20 (5%), a izuzetno, za visinsku razliku do 76 cm, dopušteni nagib smije biti do 1:12 (8,3%). Uklanjanje komunalnog otpada Korisnik objekta dužan je da sakuplja otpad na selektivan način i odlaže na određene su lokacije u skladu sa opštinskim Planom za odlaganje otpada.

103

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

SMJERNICE ZA POVEĆANJE ENERGETSKE EFIKASNOSTI I KORIŠĆENJE OBNOVLJIVIH IZVORA ENERGIJE

Uslovi za racionalnu potrošnju energije U procesu uspostavljanja održive potrošnje energije prioritet treba dati racionalnom planiranju potrošnje, tj. implementaciji mjera energetske efikasnosti u sve segmente energetskog sistema. Održiva gradnja je svakako jedan od značajnijih segmenata održivog razvoja koji uključuje: − upotrebu građevinskih materijala koji nijesu štetni po životnu sredinu; − energetsku efikasnost zgrada; i − upravljanje otpadom nastalim prilikom izgradnje ili rušenja objekata. Energetski i ekološki održivo graditeljstvo teži: − smanjenju gubitaka toplote iz objekta poboljšanjem toplotne zaštite spoljnih elemenata i povoljnim odnosom osnove i volumena zgrade; − povećanju toplotnih dobitaka u objektu povoljnom orijentacijom zgrade i korišćenjem sunčeve energije; − korišćenju obnovljivih izvora energije u zgradama (sunce, vjetar, biomasa itd) − povećanju energetske efikasnosti termoenergetskih sistema. Cilj sveobuhvatne uštede energije, a time i zaštite životne sredine je stvoriti preduslove za sistemsku sanaciju i rekonstrukciju postojećih zgrada, a zatim i povećanje obavezne toplotne zaštite novih objekata. Prosječni stariji postojeći objekti godišnje troše 200-300 kWh/m2 energije za grijanje, standardno izolovane kuće ispod 100, savremene niskoenergetske kuće oko 40, a pasivne 15 kWh/m2 i manje. Nedovoljna toplotna izolacija dovodi do povećanih toplotnih gubitaka zimi, hladnih spoljnih konstrukcija, oštećenja nastalih vlagom (kondenzacijom) kao i pregrijavanja prostora ljeti. Posljedice su oštećenja konstrukcije, nekomforno i nezdravo stanovanje i rad. Zagrijavanje takvih prostora zahtijeva veću količinu energije što dovodi do povećanja cijene korišćenja i održavanja prostora, ali i do većeg zagađenja životne sredine. Poboljšanjem toplotno izolacionih karakteristika zgrade moguće je postići smanjenje ukupnih gubitaka toplote za prosječno od 40 do 80%. Kod gradnje novih objekata važno je već u fazi idejnog projekta u saradnji sa projektantom predvidjeti sve što je potrebno da se dobije kvalitetna i optimalna energetski efikasna zgrada. Zato je potrebno: − analizirati lokaciju, orjentaciju i oblik objekta; − primijeniti visoki nivo toplotne izolacije kompletnog spoljnjeg omotača objekta i izbjegavati toplotne mostove; − iskoristiti toplotne dobitke od sunca i zaštititi se od pretjeranog osunčanja; i − koristiti energetski efikasan sistem grijanja, hlađenja i ventilacije, i kombinovati ga sa obnovljivim izvorima energije.

SMJERNICE ZA FAZNU REALIZACIJU PLANA

Planski period od deset godina zahtijeva realizaciju istraživanja u prvom periodu, izgradnju infrastrukture u naselju, u prvom redu izgradnju saobraćajne mreže i povezivanje sa okruženjem, regulaciju potoka kao i izgradnju ostale infrastrukture u skladu sa finansijskim mogućnostima i potrebama naselja i u skladu sa Programima Opštine.

104

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

OSTALI USLOVI

Investitor je obavezan da pripremi i propiše Projektni zadatak za izradu tehničke dokumentacije za izgradnju predmetnog/ih objek(a)ta uz obavezno poštovanje Urbanističko- tehničkih uslova. Na osnovu ovih Urbanističko-tehničkih uslova i zakona i popisa, pristupa se izradi tehničke dokumentacije.

105

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

6.2.2. Urbanističko tehnički uslovi za izgradnju saobraćajnica

LOKACIJA

Prostor u zoni zahvata DUP-a “Zona centralnih djelatnosti – Cetinjski put” ograničen je postojećim saobraćajnicama Ulica Cetinjski put, Ulica Ljubomira Rašovića i Ulica Ljubljanska. Ove saobraćajnice su opremljene kompletnom saobraćajnom opremom a kolovozni zastor na njima je u dobrom stanju. Saobraćajnica Ulica Šeika Zaida je izvedena uz objekat “Capital Plaza” od Ulice “Cetinjski Put” do Ulice “dr. Ljubomira Rašovića”.

TEHNIČKI USLOVI

Tehničku dokumentaciju raditi u skladu sa odredbama ovog Plana, važećom tehničkom regulativom, zakonima, pravilnicima i standardima koji regulišu ovu oblast. Svi putevi utvrđeni Planom su javni putevi i moraju se projektovati po propisima za javne puteve, uz primenu odgovarajućih standarda (poprečni profil puta, situacioni i vertikalni elementi trase, elementi za odvodnjavanje, saobraćajna oprema, signalizacija). Procedure na projektovanju i građenju saobraćajne infrastrukture, instalacija tehničke infrastrukture i regulacija vodotokova, je potrebno objedinjavati. Pored obaveznih uslova od nadležnih institucija, zaduženih na državnom nivou za poslove saobraćaja, za sve radove na izgradnji i rekonstrukciji saobraćajne infrastrukture na području Plana potrebno je pribaviti uslove zaštite prirode i kulturnih dobara od nadležnih institucija. Koordinate presjeka osovina saobraćajnica i koordinate tjemena krivina definisane su u apsolutnom koordinatnom sistemu XYZ i date su uz grafički prilog. Urbanističko tehnički uslovi se daju za rekonstrukciju Ulice Ljubljanske i za izgradnju saobraćajnice Ulice Nova 1. Ulica Ljubljanska je na dijelu zahvata plana planirana bulevarskog tipa sa po dvije saobraćajne trake u oba pravca širine 3.25m i razdijelnim ostrvom širine 4.0m. Uz ulicu je planiran obostrani trotoar širine po 2.0m. Ulica Nova 1 planirana je uz parcelu UP2 i povezuje Ulicu Ljubljansku sa Ulicom Šeika Zaida. Uz Ulicu Nova 1 planirana su dva upravna parkinga sa ukupno 23 parking mjesta. U poprečnom presjeku saobraćajnica sadrži dvije saobraćajne trake širine po 2.75m i obostrani trotoar širine 4.00m sa jedne strane, 2.0m uz parking i promjenljive širine 4.35-5.60m na sredini. Tehničkom regulacijom saobraćaja predviđeno je da sve saobraćajnice budu pod režimom dvosmjernog kretanja vozila. Kategorizacija ulične mreže izvršena je prema funkciji koju pojedine saobraćajnice imaju u mreži, pa su u zavisnosti od toga određeni i različiti poprečni profili. Potrebno je obezbijediti najmanje 5% parking mjesta za lica smanjene pokretljivosti. Pri realizaciji pješačkih prelaza za potrebe savlađivanja visinske razlike trotoara i kolovoza invalidskim kolicima, predvidjeti izgradnju rampi poželjnog nagiba do 5%, maksimum do 8,5%, čija najmanja dozvoljena širina iznosi 1,30 m. Osovine saobraćajnica, orjentacione kote raskršća i planirani poprečni profili naznačeni su na grafičkim prilozima ovih uslova. Prije izrade Glavnog projekta potrebno je izvršiti geodetsko snimanje u razmjeri 1:250, te podužne profile saobraćajnice prilagoditi terenu i okolnim objektima uz obavezno postizanje podužnih i poprečnih nagiba potrebnih za odvođenje atmosferskih voda.

106

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Rješenje saobraćajnice uraditi na osnovu grafičkog priloga sa geometrijskim elementima situacionog plana, nivelacionim kotama i predloženim normalnim poprečnim profilima saobraćajnica. Osnova za usvajanje podužnog profila saobraćajnice je osim orjentaciono datih kota nivelete, stvarno stanje na terenu. Vertikalna zaobljenja nivelete izvesti u zavisnosti od ranga saobraćajnice, odnosno računske brzine. Vitoperenje kolovoza se vrši oko osovine. U slučaju otežanog vitoperenja, moguće je kolovoz izvesti sa kontra nagibom, ali u skladu sa propisima za projektovanje gradskih saobraćajnica. Kolovoznu konstrukciju sračunati na osnovu ranga saobraćajnice, odnosno pretpostavljenog saobraćajnog opterećenja za period od 20 godina i geološko-geomehaničkog elaborata iz kojeg se vidi nosivost posteljice prirodnog terena a prema metodi JUS.U.C.012. Predviđa se fleksibilna kolovozna konstrukcija s habajućim slojem od asfalt betona. Na djelovima saobraćajnica sa većim nagibom završni sloj raditi od mikroasfalta ili od agregata eruptivnih svojstava kako bi se izbjeglo klizanje i proklizavanje pneumatika vozila pri nepovoljnim vremenskim uslovima ili pri neprilagođenoj brzini. Oivičenje kolovoza prema trotoarima projektovati ivičnjacima 20/24cm (24/24 cm) od betona MB 50. Trotoare uraditi od betona ili od prefabrikovanih betonskih "behaton" elemenata. Ispod pješačkih komunikacija ili odgovarajuće zelene površine uz saobraćajnicu predvidjeti podzemne kontejnere za odlaganje čvrstog otpada. Na svim pješačkim prelazima sa uzdignutim ivičnjacima treba izvesti rampe za kretanje invalida saglasno standardima Pravilnik o bližim uslovima i načinu prilagođavanja objekata za pristup i kretanje lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom. Na parking prostorima predvidjeti zastore od raster elemenata sa zatravljenim spojnicama (odnos betona i trave 30 : 70) ili betonskih behaton elemenata. Na otvorenim parkiralištima moguće je raditi zastor od asfalta ili asfalt-betona. Na parking prostorima predvidjeti drvoredne zasade. Sadnju vrštiti na svaka 2 do 3 parking mjesta sa minimalnim rastojanjem između sadnica od 5m u zavisnosti od biljne vrste. Koristiti zdrave, rasadnički pravilno odnjegovane sadnice min. visine 3 m, prsnog obima stabla min.12 – 14 cm, sa pravim stablom čistim od grana do visine od 2,2 m (kod lišćarskih vrsta). Korisrititi autohtone i odomaćene vrste drveća bujne krošnje, otporne na aerozagađenja i uslove sredine. Prije izvođenja saobraćajnica izvesti sve potrebne ulične instalacije koje su predviđene planom, a nalaze se u poprečnom profilu.. Glavni projekti uličnih instalacija su posebni projekti, a rade se na osnovu uslova nadležnih institucija i ovog plana. Hidrotehničke instalacije projektovati u skladu sa uslovima koje propiše nadležno preduzeće JP ''Vodovod i kanalizacija''. Odvodnjavanje atmosferskih voda riješiti atmosferskom kanalizacijom u skladu sa mogućim tehničkim rješenjem. Javnu rasvjetu projektovati u skladu sa Preporukama za projektovanje, izvođenje i održavanje javne rasvjete. Horizontalnu, vertikalnu i turističko-informativnu saobraćajnu signalizaciju uraditi u skladu sa odredbama Zakona o bezbjednosti saobraćaja na putevima. Prilikom izrade glavnog projekta moguće su manje korekcije trase i poprečnog profila u smislu usklađivanja sa postojećim stanjem i u cilju postizanja boljih saobraćajno-tehničkih rješenja.

107

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

PRIRODNE KARAKTERISTIKE

Geografski položaj Podgorica se nalazi na sjevernom dijelu Zetske ravnice, u kontaktnoj zoni sa brdsko- planinskim zaleđem. Njen geografski lokalitet je određen sa 42°26´ sjeverne geografske širine i 19°16’ istočne geografske dužine. Najveći dio Podgorice leži na fluvioglacijalnim terasama rijeke Morače i njene lijeve pritoke Ribnice, na prosječnoj visini od 44,5 mnm. Zahvat DUP-a "Zona centralnih djelatnosti -Cetinjski put" pripada užem gradskom području, a u morfološkom smislu je dio nekadašnjeg neizgrađenog polja na desnoj obali Morače. Reljef Teren koji obuhvata DUP “Zona centralnih djelatnosti -Cetinjski put” u čijem zahvatu su predmetne saobraćajnice je u neznatnom padu prema jugozapadu (oko 1%) ili potpuno ravan. Geološke i inženjersko-geološe karakteristike terena Prema karti podobnosti terena za urbanizaciju, (1:5.000) iz PUP-a Glavnog zahvat plana svrstan je u I kategoriju, tj. terene bez ograničenja za urbanizaciju. Geološku građu ovog terena čini buovica (crnica) na fluvioglacijalnom nanosu ( Karta Pedologije-PUP Glavnog Grada Podgorica 1:5 000). Glaciofluvijalni sediment su predstavljeni pijeskom, šljunkom i većim oblucima, a izgrađuju najveći dio Zetske ravnice. Ovi zrnasti sediment su manje ili vise vezani čineći conglomerate. Sa makroseizmičkog stanovišta Podgorica se nalazi u okviru prostora sa vrlo izraženom seizmičkom aktivnošću. Prema Seizmološkoj karti SFRJ (1:100.000), gradsko područje je obuhvaćeno 8° MCS skale, kao maksimalnog intenziteta očekivanog zemljotresa za povratni period od 100 godina, sa vjerovatnoćom 63 %. Stepen seizmičkog dejstva Teritorija Podgorice sa makroseizmičkog stanovišta nalazi se u okviru prostora sa vrlo izraženom seizmičkom aktivnošću. Poslednji zemljotres, kao i ranije zabilježeni, pokazuju da se baš na prostoru grada mogu javiti potresi jačine IX MCS. Za ovaj prostor su karakteristični sledeći seizmički parametri: Za I i II kategoriju terena: − koeficijent seizmičnosti...... ks=0,079 (0,090) − koeficijent dinamičnosti...... kd=0,47-1,00 − ubrzanje tla ...... Qmax=0,288 (Qmax=0,360) − dobijeni intezitet u MCS...... IX Pedološka građa terena Podgorica sa bližom okolinom sa geološkog aspekta leži na terenima koje izgrađuju: mezozoiski sedimenti kredne starosti (brda) i kenozoiski fluvioglacijalni sedimenti kvartara (ravni tereni). Tereni Podgorice podijeljeni su u 4 kategorije: − I stabilni tereni, − II uslovno stabilni tereni, − III nestabilni tereni, i − IV tereni ugroženi plavljenjem. Prema Pedološkoj karti teritorije Glavnog grada Podgorica, na prostoru LSL-a zastupljena je buovica (crnica na fluvioglacijalnom sedimentu, svrstana u I bonitetnu kategoriju). Prema karti podobnosti za urbanizaciju terena urbanog područja Podgorice prostor Plana spada u I kategoriju, a to su stabilni tereni bez ograničenja za urbanizaciju

108

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Hidrogeološke i hidrološke odlike terena Geološka građa i geomorfološke odlike uslovile su hidrogeološke odlike terena koje se u vremenu po intenzitetu sa geomorfološkim pojavama smjenjuju i preklapaju. Hidrogeološke odlike terena se najbolje ilustruju preko poroznosti koja karakteriše stjenske mase koje izgrađuju teren i hidrogeoloških pojava koje su prisutne na i u terenima. Područje Podgorice baštini najveće vodne resurse Crne Gore od kojih najveći dio čine podzemne vode zetsko-bjelopavlićkog basena. Upotrebna vrijednost ovih voda se ogleda u vodosnadbjevanju, navodnjavanju, vodnim ekosistemima kao stanište flore i faune. Vode u podzemlju Zetske ravnice, od Zlatice do priobalja Skadarskog jezera, su velikog kapaciteta, a njihova čistota je svakim danom sve ugroženija, što limitira mogući obim ekonomske valorizacije. Na području Glavnog grada Podgorica se mogu izdvojiti tereni sa sledećim hidrogeološkim karakteristikama: − slabo vodopropusni tereni (hidrogeološki izolatori), − srednje i promjenljivo vodopropusni tereni, i − vodopropusni tereni. Područje zahvata plana potpada u vodopropusne terene koje sa pukotinskom i kaveroznom poroznošću predstavljaju krečnjačke površi. Padavine ubrzo poniru duž pukotina, tako da je površinski sloj bezvodan. Na osnovu analize geološko-hidroloških karakteristika utvrđeno je da su podzeme vode na predmetnom području na dubini između 40-120m. Vodosnabdijevanje se može ocijeniti kao kvalitetno, jer su u pitanju vode dobrog kvaliteta, dok pojave zagađenja nisu zapažene.

Klimatske karakteristike Područje Podgorice karakteriše slabije modifikovan maritimni uticaj Jadranskog mora. Zime su blage, sa rijetkim pojavama mrazeva, dok su Ijeta žarka i suva. Izrazito velike mikroklimatske razlike unutar gradskog područja ne mogu se očekivati s obzirom na relativnu topografsku ujednačenost i ne tako velike i guste komplelcse visoke gradnje. U Podgorici je registrovana srednja godišnja temperatura od 15,5°C. Prosječno najhladniji mjesec je januar sa 5°C, a najtopliji jul sa 26,7°C. Maritimni uticaj mora ogleda se u toplijoj jeseni od proljeća za 2,1°C, sa blažim temperatumim prelazima zime u Ijeto i od Ijeta u zimu. U toku vegetacionog perioda (april - septembar) prosječna temperatura vazduha iznosi 21,8°C, dok se srednje dnevne temperature iznad 14°C javljaju od aprila do oktobra. Srednji vremenski period u kome je potrebno grijanje stambenih i radnih prostorija je od novembra do kraja marta, u ukupnom trajanju od oko 142 dana. Prosječna relativna vlažnost vazduha iznosi 63,6%, sa maksimumom od 77,2%, u novembru i minimumom od 49,4%, u julu. Tokom vegetacionog perioda, prosječna relativna vlažnost vazduha je 56,7%. Srednja godišnja inslolacija iznosi 2.456 časova. Najsunčaniji mjesec je jul sa 344,1, čas, a najkraće osunčanje ima decembar sa 93 časa. U vegetacionom periodu osunčanje traje 1.658 časova. Godišnja oblačnost ima prosječnu vrijednost od 5,2 desetina pokrivenosti neba. Najveća oblačnost je u novembru 7,0, a najmanja u avgustu 2,8. Prosječna vrijednost oblačnosti u vegetacionom periodu je 4,3.

109

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Flora i fauna Područje Glavnog Grada podgorica odlikuje se bogatim diverzitetom biljnog svijeta. Međutim samo područje zahvata plana predstavlja dijelom površine za poljoprivredu čijom se eksplatacijom biljni pokrivač uništio. Time je došlo do stvaranja kulturnog pejzaža, pri čemu se prirodna vegetacija povukla. Veći dio plana predstavlja parcela groblja sa sakralnim objektom na kojoj je prisutna samo prizemna vegetacija. Istraživanja flore i faune Podgorice, pa time i zahvata plana nijesu se odvijala istim obimom i intezitetom, te u tom smilsu ne postoji u potpunosti relevantna slika o biodiverzitetu. S obzirom da se predmetni plan nalazi u neposrednoj blizini Skadarskog jezera i kanjona rijeke Cijevne, kao dva prosotra bogata u florističkom i u bogastvu faune, može se govoriti o prisustvu ptica drugih životinja koje vrše migracije. Na jezeru je do sada registrovana 281 vrsta ptica. Od tog broja, 90% čini pokretni, migratorni dio ornitofaune. Kanjon Cijevne predstavlja važnu oblast gmizavaca i vodozemaca u ovom dijelu Evrope. Direktan negativan uticaj na floru i faunu zahvata plana čini čovjek kroz dugogodišnju eksploataciju zemljišta kao i prisustvo aerodroma koji predstavlja velikog aerozagađivača kao i izvora velike količine buke.

Zelenilo uz saobraćajnice-ZUS Zasniva se na formiranju drvoreda uz parking mjesta kao i formiranju parternih zasada u vidu travnjaka. Korisititi vrste koje će formirati sjenku na parking mjestima kao i vrste koje nemaju velike plodove. Takođe, voditi računa da vrste koje se sade nemaju plitak razgranat korjenov sistem zbog kojeg može doći do podizanja betona. Za parterno uređenje koristiti vrste koje su otporne na blizinu saobraćajnice, jakih izduvnih gasova, štetnih materija i prašine. Formirati drvorede u ulucama gdje je minimalna širina trotoara 2,5m. Za formiranje drvoreda značajnu ulogu ima i izbor biljnih vrsta, odabrane vrste moraju da imaju:

110

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− rastojanje između drvorednih sadica 5 m, − minimalna visina stabla do krošnje, bez grana, minimum 2-2,2m, − otvori na pločnicima za sadna mjesta minimum 1,0 x 1,0m (za sadnju na pločnicima), − obezbijediti zaštitne ograde za sadnice u drvoredu (za sadnju na pločnicima),

OSTALI USLOVI

Na osnovu ovih uslova potrebno je uraditi Glavni projekat na koji će se, nakon izvršene tehničke kontrole - revizije, pribaviti saglasnost ovog Organa. Projektnu dokumentaciju uraditi u skladu sa UTU –ima, uslovima javnih preduzeća za oblast infrastrukture, važećim tehničkim propisima, normativima i standardima za projektovanje, izgradnju i korišćenje ove vrste objekata, a na osnovu projektnog zadatka Investitora. Tehnička dokumentacija za izgradnju predmetne saobraćajnice treba da sadrži sve prema Pravilniku o sadržini tehničke dokumentacije. Svi dijelovi tehničke dokumentacije moraju biti međusobno usaglašeni. Projektom organizacije i uređenja gradilišta predvidjeti odvoz viška iskopanog materijala na deponiju utvrđenu od strane Komunalnog preduzeća. Shodno članu 91 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata. ("Sl. list RCG", broj 51/08) građevinska dozvola izdaje se na osnovu idejnog odnosno glavnog projekta izrađenog u četiri primjerka od kojih je jedan u zaštićenoj digitalnoj formi, izvještaja o izvršenoj reviziji koji sadrže potrebne saglasnosti i dokaza o pravu svojine, odnosno drugom pravu na građevinskm zemljištu ili dokaza o pravu građenja, odnosno drugom pravu na objektu ako se radi o rekonstrukciji objekta. Na projektnu dokumentaciju potrebno je pribaviti saglasnost javnih preduzeća - davaoca uslova priključenja na komunalnu infrastrukturu, TK saglasnost od Ministarstva saobraćaja, pomorstva i komunikacija kao i saobraćajnu saglasnost od Organa lokalne uprave. Shodno Članu 91 Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list RCG", broj 51/08), Investitor je dužan pribaviti dozvolu za gradnju od ovog Organa. Shodno Članu 120 Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list RCG", broj51/08), Investitor je dužan da prije početka korištenja objekta podnese zahtjev za izdavanje upotrebne dozvole, najkasnije u roku od sedam dana od dana završetka radova.

111

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

6.2.3. Urbanističko tehnički uslovi za izgradnju objekata elektroenergetske infrastrukture

Izgradnja 10 kV kablovske mreže Kablove polagati slobodno u kablovskom rovu, dimenzija 0,4 x 0,8 m. Na mjestima prolaza kabla ispod kolovoza saobraćajnica, kao i na svim onim mjestima gdje se može očekivati povećano mehaničko opterećenje kabla (ili kabl treba izolovati od sredine kroz koju prolazi), kablove postaviti kroz kablovsku kanalizaciju, smještenu u rovu dubine 1,0 m. Ukoliko to zahtijevaju tehnički uslovi stručne službe ED “Podgorica”, zajedno sa kablom (na oko 40 cm dubine) u rov položiti i traku za uzemljenje, Fe-Zn 25x4 mm. Duž trasa kablova ugraditi standardne oznake koje označavaju kabl u rovu, promjenu pravca trase, mjesta kablovskih spojnica, početak i kraj kablovske kanalizacije, ukrštanja, približavanja ili paralelna vođenja kabla sa drugim kablovima i ostalim podzemnim instalacijama. Pri izvođenju radova preduzeti sve potrebne mjere zaštite radnika, građana i vozila, a zaštitnim mjerama omogućiti odvijanje pješačkog i motornog saobraćaja.

Trafostanice 10/0.4kV na području DUP-a Nove trafostanice moraju biti u skladu sa važećom Tehničkom preporukom Tp 1b FC Distribucija EPCG, predviđene za ugradnju u objektima.

Izgradnja niskonaponske mreže Nove niskonaponske mreže i vodove izvesti kao kablovske (podzemne), uz korišćenje kablova tipa PP00 (ili XP00, zavisno od mjesta i načina polaganja), ukoliko stručna služba ED “Podgorica” ne uslovi drugi tipa kabla. Mreže predvidjeti kao trofazne, radijalnog tipa. Što se tiče izvođenja niskonaponskih mreža i vodova, primjenjuju se uslovi već navedeni pri izgradnji kablovske 10 kV mreže. Tehnički uslovi i mjere koje treba da se primijene pri projektovanju i izgradnji priključka objekata na niskonaponski mrežu definisani su Tehničkom preporukom TP-2 Elektroprivrede Crne Gore. Pri polaganju kablova voditi računa da sva eventualna ukrštanja, približavanja ili paralelna vođenja kablova sa drugim podzemnim instalacijama budu izvedena u skladu sa važećim propisima i preporukama: − Međusobni razmak energetskih kablova niskog napona ne smije biti manji od 7 cm, pri paralelnom vođenju, odnosno 20 cm pri međusobnom ukrštanju. − Kod paralelnog polaganja 10 kV kablova sa niskonaponskim kablovima, isti moraju biti odvojeni opekama, a minimalni međusobni razmak mora iznositi 10 cm. − Pri ukrštanju energetskih kablova istog ili različitog naponskog nivoa razmak između energetskih kablova treba da iznosi najmanje 20 cm. − Nije dozvoljeno paralelno vođenje kabla ispod ili iznad vodovodne ili kanalizacione cijevi (osim pri ukrštanju). Horizontalni razmak između kabla i vodovodne ili kanalizacione cijevi treba da iznosi najmanje 0,40 m. − Pri ukrštanju kablovi mogu biti položeni ispod ili iznad vodovodne ili kanalizacione cijevi, uz rastojanje od 0,30 m. − Ukoliko ovi razmaci ne mogu biti postignuti, tada energetski kabl treba položiti kroz zaštitnu cijev. − Pri paralelnom vođenju kablovskog sa telekomunikacionim kablom najmanji dozvoljeni horizontalni razmak iznosi 0,50 m.

112

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

− Ukrštanje energetskog i telekomunikacionog kabla izvesti uz međusobni razmak od 0,50 m, s tim što se energetski kabal polaže ispod telekomunikacionog kabla. Ugao ukrštanja treba da bude bliži 90o, ali ne manje od 45o. − Energetske kablove pored zidova i temelja zgrada treba polagati na rastojanju od najmanje 30cm. Ako pored zgrade postoji trotoar onda kabl mora da bude van trotoara. Elektroinstalacije objekata Elektroinstalacija svih novih objekata mora biti izvedena u skladu sa važećim tehničkim propisima i standardima, a kod stambenih objekata i sa normativima iz plana višeg reda. Instalacije moraju zadovoljavati sada važeće tehničke propise i standarde iz oblasti elektroinstalacija niskog napona. Za zaštitu od indirektnog dodira u objektima primijeniti sistem TN-C-S.

Izgradnja spoljašnjeg osvjetljenja Izgradnjom novog javnog osvjetljenja otvorenog prostora i saobraćajnica oko kompleksa obezbjediti fotometrijske parametre date evropskon normom EN 13201. Javnu rasvjetu projektovati u skladu sa Preporukama za projektovanje, izvođenje i održavanje rasvjete na području Glavnog grada, (Mart 2016. godine). Kao nosače svetiljki koristiti metalne stubove, predviđene za montažu na pripremljenim betonskim temeljima, tako da se po potrebi mogu demontirati, a napajanje javnog osvjetljenja izvoditi kablovski (podzemno), uz primjenu standardnih kablova (PP 00 4x25mm2; 0,6/1 kV za ulično osvjetljenje i PP 00 3(4)x16mm2; 0,6/1 kV za osvjetljenje u sklopu uređenja terena). Pri projektovanju instalacija osvjetljenja u sklopu uređenja terena oko planiranih objekata poseban značaj dati i estetskom izgledu instalacije osvjetljenja. Sistem osvjetljenja, iz razloga energetske efikasnosti, treba da bude automatizovan uz upotrebu energetski efikasnih izvora svjetlosti: natrijumovih sijalica visokog pritiska ili LED, savremenih eksterijerskih, električnih i svjetlotehničkih karakteristika. Pri izboru svetiljki voditi računa o tipizaciji u cilju jednostavnijeg održavanja. Maksimalno dozvoljeni pad napona u instalaciji osvjetljenja, pri radnom režimu, može biti 5%. Kod izvedene instalacije moraju biti u potpunosti primjenjene mjere zaštite od električnog udara (zaštita od direktnog i indirektnog napona). U tom cilju, mora se izvesti polaganje zajedničkog uzemljivača svih stubova instalacije osvjetljenja, polaganjem trake Fe- Zn 25x4 mm i njenim povezivanjem sa stubovima i uzemljenjem napojnih trafostanica. Obezbjediti selektivnu zaštitu kompletnog napojnog voda i pojedinih svjetiljki. Obezbjediti mjerenje utrošene električne energije. Komandovanje uključenjem i isključenjem javnog osvjetljenja obezbjediti preko uklopnog sata ili fotoćelije. Za polaganje napojnih vodova važe isti uslovi kao i kod polaganja ostalih niskonaponskih vodova.

Mjere energetske efikasnosti Poboljšanje energetske efikasnosti posebno se odnosi na: ugradnju ili primjenu: niskoenergetskih zgrada, unapređenje uređaja za klimatizaciju i pripremu tople vode korišćenjem solarnih panela za zagrijavanje, unaprijeđenje rasvjete upotrebom izvora svjetla sa malom instalisanom snagom (LED, štedne sijalice ili HPS za spoljašnje osvjetljenje), korišćenje fotonaponskih panela, koncepte inteligentnih zgrada (upravljanje potrošnjom energije glavnih potrošača s jednog centralnog mjesta). Sve nabrojane mogućnosti se u određenoj mjeri mogu koristiti pri izgradnji objekata na području DUP-a.

113

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

7. BIBLIOGRAFIJA

1. Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata („Sl.list Crne Gore“, broj 51/08, 40/10, 34/11) 2. Zakon o komunalnoj djelatnosti („Sl.list RCG”, br. 12/95) 3. Zakon o upravljanju otpadom (“Sl.list CG” broj 64/11) 4. Zakon o elektronskim komunikacijama („Sl.list RCG“, broj 40/13) 5. Zakon o putevima („Sl.list RCG“, broj 42/04) 6. Zakon o energetici („Sl.list RCG“, broj 39/03) 7. Zakon o životnoj sredini („Sl.list RCG“, broj 12/96, 55/00) 8. Zakon o zaštiti kulturnih dobara (član 87 i 88„Sl.list RCG“, broj 49/10 i 40/11) 9. Zakon o zaštiti spomenika kulture („Sl.list RCG“, broj 47/91, 27/94) 10. Zakon o vodama („Sl.list RCG“, broj 27/07) 11. Zakon o šumama („Sl.list RCG“, broj 55/00) 12. Zakon o kulturi („Sl.list CG“, broj 49/08) 13. Zakon o socijalnoj i dječijoj zaštiti („Sl.list RCG” br. 78/05) 14. Zakon o geološkim istraživanjima,(028/93-514. 027/94-391. 042/94-612. 026/07-4 15. Pravilniku o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (’’Službeni list CG”, broj 24/10 i 33/14) 16. Priručnik za planiranje stambenih naselja u Crnoj Gori, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Podgorica 2015. 17. Priručnik za planiranje i uređenje javnih prostora, Ministarstvo održivog razvoja i turizma, Podgorica 2015. 18. Pravilnik о zajedničkom korišćenju elektronske komunikacione infrastrukture i povezane opreme (“Službeni list Crne Gore" broj 52/14), 19. Pravilnik о tehničkim i drugim uslovima za projektovanje, izgradnju i korišćenje elektronske komunikacione mreze, elektronske komunikacione infrastrukture i povezane opreme u objektima ("Sluzbeni list Crne Gore" broj 41/15) 20. Pravilnik о uslovima za planiranje, izgradnju, održavanje i korišćenje elektronskih komunikacionih mreža, elektronske komunikacione infrastrukture i povezane oprerne (“Službeni list Cme Gore" broj 59/15 i 39/16). 21. Pravilnika o zajedničkom korišćenju elektronske komunikacione infrastrukture i povezane opreme (SLCG broj 52/14) i 22. Pravilnika o tehničkim normativima za pristupne puteve, okretnice i uređene platoe za vatrogasna vozila u blizini objekata povećanog rizika od požara (Sl.list SFRJ, br 8/95); 23. Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu visokih objekata od požara (Sl.list SFRJ, br 24/87); 24. Pravilnik o izgradnji postrojenja za zapaljive tečnosti i o uskladištenju i pretakanju zapaljivih tečnosti (Sl.list SFRJ, br 20/71 i 23/71); 25. Pravilnik o izgradnji stanica za snadbijevanje gorivom motornih vozila i o uskladištenju i pretakanju goriva (Sl.list SFRJ, br 27/11), 26. Pravilnik o izgradnji postrojenja za tečni naftni gas i o uskladištavanju i pretakanju tečnog naftnog gasa (Sl.list SFRJ, br 24/71 i 26/71). 27. Prostorni plan Crne Gore do 2020. god. (Podgorica, 2008) 28. Prostorno urbanistički plan Glavnog grada Podgorica do 2025. god. (Podgorica, 2014) 29. Izmjene i dopune DUP-a „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ (Podgorica, 2005) 30. Izmjene i dopune DUP-a „RTV-centralne djelatnosti” 31. Izmjene i dopune DUP-a „Poslovni centar Kruševac-Zona A“

114

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

32. Izmjene i dopune „Univerzitetski centar“ 33. Urbanistički projekat „Industrijska zona Duvanskog kombinata“ 34. Izmjene i dopune UP-a „ KBC“ 35. DUP „Prvi maj“ 36. Odluka o izmjenama i dopunama Odluke o naknadi za komunalno opremanje građevinskog zemljišta (Sl. List Crne Gore - opštinski propisi, broj 1/2016) 37. Statistički podaci-Monstat, retultati popisa 2003-2011.god

115

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

8. PRILOZI 8.1. Detaljni proračun troškova za opremanje saobraćajnica

GORNJI STROJ OSTALI RADOVI OSTALI RADOVI Izrada mehanički Izrada gornjeg nosećeg stabilizovanog donjeg sloja od bituminiziranog Izrada habajućeg sloja od Izrada trotoara i pješačkih Izrada parkinga od nosećeg sloja od Nabavka i ugradnja putnih drobljenog agregata asfal-betona AB 11, staza od betona MB 25, betonskih raster šljunkovito-peskovitog ivičnjaka 20/24 UKUPNO BNS22, debljine 6.0 debljine 4 cm debljine 12cm elemenata, debljine 9cm materijala iz pozajmišta cm debljine 0.25 m cijena po JM JM cijena po JM JM cijena po JM JM cijena po JM JM cijena po JM JM cijena po JM JM 16.00 m 3 12.00 m 2 10.00 € m 2 15.00 € m 15.00 € m 2 15.00 € m 2 Količina 1495.85 4961.35 4961.35 1197.46 1022.03 0.00 ULICA LJUBLJANSKA 166,375.57 € Ukupno cijena 23,933.52 € 59,536.20 € 49,613.50 € 17,961.90 € 15,330.45 € 0.00 € Količina 392.23 673.42 673.42 308.58 605.89 289.61 ULICA NOVA 1 39,152.12 € Ukupno cijena 6,275.68 € 8,081.04 € 6,734.20 € 4,628.70 € 9,088.35 € 4,344.15 € Količina 3258.67 0.00 0.00 0.00 3414.06 0.00 TRG 103,349.62 € Ukupno cijena 52,138.72 € 0.00 € 0.00 € 0.00 € 51,210.90 € 0.00 €

308,877.31 €

PPRIPREMNI RADOVI I DONJI STROJ (40%): 205.918,21 € GORNJI STROJ I OSTALI RADOVI (60%): 308.877,31 € UKUPNO GRAĐEVINSKI RADOVI 514.795,52 € SAOBRAĆAJNA OPREMA I SIGNALIZACIJA 1%: 5.147,96 €

UKUPNO SAOBRAĆAJNA INFRASTRUKTURA 519.943,47 €

116

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

8.2. Koordinate prelomnih tačaka

8.2.1. Koordinate zahvata plana

Redni broj X Y 1 6602693,23 4700183,36 2 6602357,56 4700240,47 3 6602808,61 4700489,02

8.2.2. Koordinate tačaka urbanističkih parcela

Redni Redni Redni X Y X Y X Y broj broj broj 1 6602481,62 4700231,05 22 6602650,55 4700302,80 44 6602641,19 4700269,99 2 6602481,62 4700231,05 23 6602655,08 4700299,10 45 6602644,91 4700274,95 3 6602486,42 4700259,26 24 6602654,77 4700298,45 46 6602660,80 4700293,20 4 6602518,66 4700264,81 25 6602656,13 4700301,25 47 6602766,17 4700451,71 5 6602604,36 4700268,01 26 6602595,38 4700354,13 48 6602773,52 4700450,03 6 6602607,18 4700268,12 27 6602593,12 4700354,34 49 6602777,05 4700445,64 7 6602629,51 4700263,97 28 6602630,57 4700266,26 50 6602776,78 4700437,27 8 6602628,15 4700260,75 29 6602631,44 4700268,06 51 6602713,83 4700270,51 9 6602627,04 4700257,78 30 6602633,13 4700271,19 52 6602707,02 4700270,88 10 6602626,53 4700256,27 31 6602634,96 4700274,22 53 6602605,69 4700359,06 11 6602626,05 4700254,77 32 6602636,11 4700276,01 54 6602607,59 4700364,88 12 6602624,29 4700248,68 33 6602665,03 4700293,50 55 6602405,83 4700251,19 13 6602617,69 4700209,92 34 6602705,72 4700258,09 56 6602405,02 4700250,60 14 6602617,41 4700208,91 35 6602707,09 4700252,61 57 6602404,39 4700249,83 15 6602616,95 4700208,02 36 6602702,03 4700239,14 58 6602403,96 4700248,93 16 6602471,16 4700287,17 37 6602694,55 4700219,33 59 6602403,77 4700247,95 17 6602592,68 4700277,30 38 6602687,95 4700201,79 60 6602403,82 4700247,02 18 6602587,22 4700302,54 39 6602687,30 4700200,14 61 6602404,10 4700246,06 19 6602566,70 4700339,80 40 6602681,79 4700196,98 62 6602404,62 4700245,20 20 6602650,34 4700293,41 41 6602628,20 4700206,10 63 6602405,33 4700244,50 21 6602645,82 4700297,37 42 6602625,74 4700209,56 64 6602406,20 4700244,00 43 6602632,04 4700246,55

117

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

8.2.3. Koorrdinate tačaka građevinskih linija GL1

Redni Redni Redni X Y X Y X Y broj broj broj 1 6602711,39 4700415,35 17 6602477,21 4700240,93 33 6602648,80 4700271,80 2 6602591,08 4700244,88 18 6602439,09 4700247,42 34 6602758,40 4700441,07 3 6602610,89 4700241,50 19 6602437,81 4700255,10 35 6602759,83 4700438,46 4 6602607,03 4700218,83 20 6602597,45 4700343,03 36 6602761,68 4700438,27 5 6602587,22 4700222,20 21 6602577,75 4700332,17 37 6602763,62 4700437,17 6 6602514,62 4700257,89 22 6602589,30 4700311,20 38 6602764,98 4700435,39 7 6602491,62 4700254,04 23 6602600,40 4700310,05 39 6602765,43 4700433,59 8 6602489,04 4700238,92 24 6602627,99 4700285,97 40 6602768,22 4700432,54 9 6602575,39 4700224,22 25 6602643,09 4700303,31 41 6602749,16 4700382,51 10 6602579,25 4700246,89 26 6602663,26 4700288,41 42 6602718,42 4700300,59 11 6602567,23 4700326,38 27 6602702,38 4700254,36 43 6602708,51 4700274,92 12 6602574,95 4700312,38 28 6602690,14 4700221,94 44 6602610,79 4700360,21 13 6602489,90 4700265,52 29 6602683,81 4700205,76 45 6602634,61 4700373,44 14 6602482,18 4700279,54 30 6602631,85 4700214,60 15 6602471,66 4700273,75 31 6602636,88 4700245,21 16 6602480,15 4700258,21 32 6602645,60 4700267,54

118

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

8.2.4. Koordinate građevisnkih linija GL2

Redni Redni Redni X Y X Y X Y broj broj broj 1 6602645.91 4700303.51 9 6602486.74 4700237.28 17 6602577.67 4700311.59 2 6602589.45 4700247.18 10 6602489.89 4700255.78 18 6602489.11 4700262.81 3 6602613.20 4700243.14 11 6602472.45 4700276.47 19 6602479.46 4700280.32 4 6602608.67 4700216.52 12 6602435.59 4700256.16 20 6602597.71 4700345.46 5 6602584.91 4700220.57 13 6602437.35 4700245.69 21 6602575.03 4700332.96 6 6602514.63 4700259.92 14 6602478.85 4700238.62 22 6602588.06 4700309.32 7 6602581.56 4700248.53 15 6602482.24 4700258.56 23 6602599.56 4700308.13 8 6602577.03 4700221.91 16 6602568.02 4700329.10 24 6602628.19 4700283.14

8.2.5. Koordinate tačaka regulacionih linija

Redni X Y Redni X Y broj broj 1 6602773,52 4700450,03 28 6602403,96 4700248,93 2 6602593,12 4700354,34 29 6602404,39 4700249,83 3 6602595,38 4700354,13 30 6602405,02 4700250,60 4 6602656,13 4700301,25 31 6602405,83 4700251,19 5 6602654,77 4700298,45 32 6602665,03 4700293,50 6 6602650,34 4700293,41 33 6602705,72 4700258,09 7 6602636,11 4700276,01 34 6602707,09 4700252,61 8 6602634,96 4700274,22 35 6602702,03 4700239,14 9 6602633,13 4700271,19 36 6602694,55 4700219,33 10 6602631,44 4700268,06 37 6602687,95 4700201,79 11 6602630,57 4700266,26 38 6602687,30 4700200,14 12 6602629,51 4700263,97 39 6602681,79 4700196,98 13 6602628,15 4700260,75 40 6602628,20 4700206,10 14 6602627,04 4700257,78 41 6602625,74 4700209,56 15 6602626,53 4700256,27 42 6602632,04 4700246,55 16 6602626,05 4700254,77 43 6602641,19 4700269,99 17 6602624,29 4700248,68 44 6602644,91 4700274,95 18 6602617,69 4700209,92 45 6602660,80 4700293,20 19 6602617,41 4700208,91 46 6602766,17 4700451,71 20 6602616,94 4700208,02 47 6602607,59 4700364,88 21 6602407,09 4700243,74 48 6602605,69 4700359,06 22 6602406,20 4700244,00 49 6602707,02 4700270,88 23 6602405,33 4700244,50 50 6602713,83 4700270,51 24 6602404,62 4700245,20 51 6602776,78 4700437,27 25 6602404,10 4700246,06 52 6602777,05 4700445,64 26 6602403,82 4700247,02 27 6602403,77 4700247,95

119

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

8.3. Odluka o izradi i programski zadatak

120

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

121

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

122

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

123

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

124

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

125

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

126

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

127

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

128

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

129

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

130

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

131

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

132

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

133

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

134

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

135

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

136

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

137

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

138

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

139

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

140

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

141

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

8.4. Odluka o izradi Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti-Cetinjski put”

ODLUKU O IZMJENI ODLUKE O IZRADI IZMJENA I DOPUNA DETALJNOG URBANISTIČKOG PLANA „ZONA CENTRALNIH DJELATNOSTI - CETINJSKI PUT“ U PODGORICI

Član 1

U Odluci o izradi izmjena i dopuna Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put” ("Službeni list Crne Gore - opštinski propisi", br. 039/15 od 10.11.2015), mijenja se naziv Odluke i glasi: ''Odluka o izradi Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put”“.

Član 2

U članu 1, ostalom tekstu Odluke i Programskom zadatku riječi „izmjene i dopune“, brišu se.

Član 3

Ova odluka stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom listu Crne Gore - Opštinski propisi".

Broj: 01-031/17-6503 Podgorica, 14. 09. 2017. godine

GRADONAČELNIK Slavoljub STIJEPOVIĆ

Obrazloženje

Pravni osnov za donošenje Odluke o izmjeni Odluke o izradi izmjena i dopuna Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put” ("Službeni list Crne Gore - opštinski propisi", br. 039/15 od 10.11.2015), sadržan je u odredbi člana 31 Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata („Službeni list Crne Gore“, br. 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14), kojim je propisano: ''Izradi lokalnog planskog dokumenta pristupa se na osnovu odluke o izradi koji donosi izvršni organ jedinice lokalne samouprave''.

142

Detaljni urbanistički plan „Zona centralnih djelatnosti-cetinjski put“ Podgorica

Odluku o izradi izmjena i dopuna Detaljnog urbanističkog plana “Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put”, broj 01-031/15-7487, donio je Gradonačelnik Glavnog grada - Podgorice 30. oktobra 2015. godine.

Ovom Odlukom, mijenja se naziv planskog dokumenta, i to tako da glasi: ''Odluka o izradi Detaljnog urbanističkog plana „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“. Takođe, u ostalom tekstu Odluke i Programskom zadatku vrše se izmjene, brisanjem riječi „izmjene i dopune“.

Takođe, dopisom Ministarstva održivog razvoja i turizma broj 104-693/1, 104-980/24-2016, 104-1055/1 od 05.05.2017. godine, ukazano je da su planski dokumenti, kao temporalni akti, prestali da važe istekom perioda za koji su donijeti i da se, prema tome, ne mogu ni mijenjati, pozivajući se na Odluku Ustavnog suda U-II br. 22/14 od 29. decembra 2016. godine. Navedenoj Odluci prethodilo je rješenje Ustavnog suda U-II br. 22/14 od 13. maja 2016. godine, kojim je konstatovana pravna činjenica da planski dokumenti prestaju da važe istekom perioda za koji su donijeti. U istom aktu Ministarstvo ističe činjenicu da je Odluka Ustavnog suda, shodno članu 151 Ustava Crne Gore, obavezna i izvršna. Dalje navode da iz navedenih razloga nadležno Ministarstvo ne može dati saglasnost na Predloge izmjena i dopuna planskih dokumenata. Istim aktom upućuju na izradu i donošenje novih planskih dokumenata.

Na osnovu izloženog, predlaže se Gradonačelniku Glavnog grada Podgorice, da donese Odluku o izmjeni odluke o izradi Detaljnog urbanističkog plana „Zona centralnih djelatnosti - Cetinjski put“ u Podgorici.

143