\ ID 176 574 Litle DOCORIT B1S082

$\ ID 176 574 Litle DOCORIT B1S082$

DOCORIT B1S082

\ ID 176 574 Fi 010 645 lITLE Albanian: Basic Course. Volume VII, Lessons 63-72. . INSTITUTION Defense Language Inst., Nonterey, Calif. PUB\ DATE Jul 66 NOTE 271p.; For related documents, see FL 010 626-628,FL 010 634, land FI 010 637-648; Tapesaccompany the text AVAILABLE FROM Defense Language Institute, Foreign Language Center, Nonresident Instruction Division, Presidio of Monterey, California 93940 LANGUAGE Albanian; English

EDRS PRICE HP01/PC11 Plus Postae. DESCRIPTORS Adult Education; *Albanian; *Audiolingual Methods; Classroom Materials; *Grammar; *Instructicnal Materials; *Language Instruction; Postsecondary Education; *Second Language Learning; Speech Communication; Uncommenly Taught Languages; Vocabulary IDENTIFIERS *Dialogs (Language Learning)

ABSTRACT This seventh of ten volumes of audiclingual classroom instruction in Albanian for adult students treats Albaniangrammar, syntax, and usage in a series of exercises consisting ofgrammar . perception drills, grammar analysis, readings, guestion-and-answer exercises, and dialogues illustrating specific grammaticalfeatures. A vocanulary list is attached to each exercise. (JR)

********************************************************************** Reproductions suppli4d by EDPS Ire the best that can besaae from the original document. **************0******************************************************** 01AB47

ALBANIAN

BASIC COURSE VOLUME VII LESSONS 63-72

U S DEPARTMENT OF NEAL TM PERMISSION TO REPRODUCE THIS OucATION &WELFARE NAT,ONAL INSTITUTE OF MATERIAL HAS BEEN GRANTED BY EDUCAttON Du _Pm_ UPN'"1, M N, A (if I NNF Pic), p c,t `, A4, wfI 5.e faiW 44,140 T.-4f pt ff+ 14,,,AkZA,,A1041,(..,Ar Robert P. Sohoffnan A, Nt, rli A nio OP,N0, 04;), NI 4. I A v WF ..f iIk %A Tt el"4 r,, A Pit P 1-P,1{ V TO THE EDUCATIONAL RESOURCES INFORMATION CENTER (ERIC) JULY 1966

DEFENSE LANGUAGE INSTITUTE 9 DEFENSE LANGUAGE INSTITUTE

This pamphlet is for use by the faculty, staff and students of the Defense Language Institute solely for official purposes.It is NOT for general distribution. It may NOT be released to other persons, quoted or extracted for publication, or otherwise copied or distributed without specific permission in each instance from the Director, Deferise Language Institute.

KESSLER Colonel, USA Director

3 Table of Contents

SIXTY-THIRD LESSON

Percepticn Drill Dialogue Number f)3; "Republika Popullore e Shqipnis" Main Features: TN infinitive expressing goal cr purp,se; The perfect subjunctive versus the present subjunctive; Verb tcrivatives. ilimatic Translation of Dialogue No. h3 11 GrJmmar Analysis 13 Grammar Drill 17 W.adfng Text anl Questions 21 Wni.work 27

SIXTY-:VoURTH LESSON

rcA ti ,n Dr ill 4 Nq:ht.r nl: "Organet legjislative c ekzekutive te R.P.Sh." Main F,aloros: Tho partitivo adjective; The future r81.1iinr, compulsion; Multiplicative Usc ot the ird person in Li.:sivc verbs. ;.1 itc Dialtic No. 04 31

i;t u ,f ,1 s Lr;:i

Rt,t . ,Ir1 quost ions 51

H t V I .1r .) ;i I iTr

P r. I 1 n OrilI Nlyw=.1 "Partija P Pun;:s e Shqipnis" h.Jtitivs: Sui.stnntivizvd numerals; The in- articly preceding thv adjectlive.; Decicnsi,n ,t tractitols.

-;,.t I i t TT in L Liti t,r1t)i alprmr N s 0:1

I. gum

Grammar Analysis 72 Grammar Drill 74 Reading Tert and Questions 78 Homework 83 Vocabulary 84

SIXTY-S1XTH LESSON

Perception Drill 87 DialogurNumber 66: "Baza eekonomis nd 92 Main Features: The interrogative pronoun "isati?"; Cardinal numbers denoting definite quantity; Subjunctive in lieu of future. Idiomatic Translation of Dialogue No.66 95 Grammar Analysis 97 Grammar Drill 99 Reading Text and Questions 104 Homework 110 Vocabulary 111

SIXTY-SEVENTH LESSON Perception Drill 114 Dialogue Number 67: "Marrddhin,itdiplomatike dhe tregtaretd R.P.Sh." 119 Main Features: Verbal prefixes; The preposition "pdr"; Use of "mos." Idiomatic Translation of DialogueNo. 67 122 Grammar Analysis 124 Grammar Drill 127 Reading Text and Questions 132 Homework 137 Vocabulary 138

SIXTY-EIGHTH LESSON

Perception Drill 141 Dialogue Number 6 "Ardsimi nd Shqipni" 145

Main Feature: Adjectives preceding nouns. Idiomatic Translation of Dialogue No. 68 148 Grammar Analysis 1 Grammar' Drill 152 Reading Text and Questions 159 Homework 164 Vocabulary 165

SIXTY-NINTH LESSON

Perception Drill 169 Dialogue.Number 69: "Shendetsija ne R.P.Sh." 174

Main Features: Indefinite compound pronouns; Tbe. prefix "pa."

Idimatic Translation of Dialogue No. 69 177 Grammar Analysis 179 Grammar Drill 181 Readinr Text and Questions 187 Wmework 192 Vt,cabulary 193

SEVENTIETH LESSON

Perception Drill 190 Dialf,,.,qe Number 7U: "Ushtrija Popullore Shqiptare" 109

Main Features: C(Imptund adjectives; Intransitive rbs changing voice; Use of "mos" preceding and ft'llowing "t." Liiumatic Translation ot Dialogue No. 7u 2U2 Grarar Analysis Grarw;ar Drill 2Uo Rcaiinr Text and qui'stions 20o rh 214 VcAlular 215

SEVENTY-FIRST LESSON

Perception Drill 21b Dial-rue Numl,er "Shqipnija nga piki,pamja, turistike" 221

Main Fra tun,:

Ust, ot Ihe:imper-ct tensc. 1limitie Translatitm Dialogue N(.. 71 224 Gramma r Analysis 220 Page

Gxammar Drill 228 'Reading Text and Questions 233 Homework 238 Vocabulary 239 SEVENTY-SECOND LESSON

Perception Drill 242 Dialogue Number 72: "Artizanati e arkitektura" 244 Main Features: Agent nouns; Abstract noun derivatives; Prefixes Idiomatic Translation of Dialogue No.72 247 Grammar Analysis 249 Grammar Drill 252 Reading Text and Questions 255 Homework 260 Vocabulary 261

IV per te qe teOOSO A do te shkoj ne qytet per te btnji pale kepuce ttreja? Po, ju do tP shkoni ne qytet.per te blf nji pale kepuce te reja.

Kush do te shkoje ne qytet qe te bleje nji pale kepuce te reja? ju do te shkoni ne qytet qe te bleni nji pale kepuce tP reja.

Pse do tP shkoj une ne qytet? ju doni te shkoni ne qytet qe te bleni nji pale 16,puci tP reja.

Ku due tP shkoj un qe te blfj nji pale kepuce te reja? Ju 4oni tP shkoni nP qytet qe te bleni nji pale reja.

A due me shkue nP biblioteke per te marre nji tjaluer gje.rmanisht? ju doni me shkue he biblioteke pPr te darre nji fjaluer gjermanisht.

Kush do tc: shityji: nP biblioteke qe te marri nji fjaluer rjermanisht? Ju sikkoni hih1iotek q t merrni nji tjalucr gjermanisht.

PNV 1ut t shkoj AtIni shkoni ni bibliotekt q ti merrni nji tjalucr rjurmanisht.

Ku tu t shkol qite marr nil fjaluer ermanisht? ju loni tO shkoni nP bibliotekP qe te merrni nji tjaluer rjermanisht.

A ishroni me ardhP me mue pUr te IA se glka ngjS? Po,-Aishrf)j me ardhe me jfi per tP pi se ctka ngji.

. Kush lishron te vtje me mue qe te shofi se glka ng i?

UnP dishroj ti; vtj me ja.qe- til shof se cfka ngjli. Mc kP Aishr.mi ti, shkoni 0 tP shifni se clka ngji? (Ile Aishroj ti: vtj me jfi 0 te shof se cika ngji. Lill!

Pse dishroni tE vtni me mue? UnE dishroj tE vtj me ju qtE shof se glka ngji. A dishroj unE me ME nji radio pEr tE ndigjue lajmet nE mEngjes? Po, ju dishroni me b16 nji radio per tE ndigjue lajmet nE mEngjes. Kush dishron td blejE nji radio qd tE ndigjojE lajmet nE mEngjes? Ju dishroni tE bleni nji radio 0 td ndigjoni lajmet nE mEngjes. gka dishroj tE biéj qe tE ndigjoj lajmet nE mengjes? Ju dishroni td bleni nji radio 0 tE ndigjoni lajmet nE mUngjes. p. Pse dishroj unE te b1.6j nji radio? Ju dishroni te bleni nji radio qE td ndigjoni lajmet ne mengjes. A do tla pyetni Bardhylin per tE marrE vesh nE qofte se vjen? Po, un0 do Vs, pyes Hardhylin pEr td marre vesh nE qoftE se vjen.

Kush do tta pyesi Bardhylin qe te marri vesh ne gate se vjen? Un0 do t'a pyes Bardhylin që te marr vesh nO qoftE se vjen.

10 do tE pyetni qE tM merrni vesh ne qoftE se vjen? line do tfa pyes Bardhylin tE marr vesh ne qofte se vjen. PPr Om do tla pyetni Bardhylin? tine do tfa pyes Bardhylin qe te marr vesh ne qoftE se vjen.

2. me lexue lexim; me perlOthye perkEthim

(a) A ju peigen me lexue e me perkEthye? Po, me lexue e me perkEthye mE

A kemi nesEr nji gjymEs ore lexim e nji ore pErkethim? Po, nesEr kemi nji gjymEs ore lexim e nji ore perkethim.

2 LXIII

Kur kemi nji gjymes ore lexim e njiore perkethim? Metier kemi nji gjymes ore lexim enji orperkethim.

Kush ka neser nji gjymes ore lexim enji ore perkethim? Na kemi nesdr nji gjymes ore lexim enji ord perkethim. Sa ore lexim e sa ore perkethim kemineser?a Neser kemi nji gjymes ore lexim e njiore perkethim. me transmetue -transmetim A transmeton radiostacioni iTiranes muzike e lajne? Po, radiostacioni i Tiranes transmetonmuzike e lajme.

A ka radiostacioni i Monterey-tndonji transmetim gjuhen shqipe? Jo, radiostacioni i Monterey-t nukka ndonji transmetim nd gjuhen shqipe. Cili radiostacion nuk ka ndonji transmetimne gjuhen shqipe? Radi6stacioni i Monterey-t nuk ka ndonji transmetim ne gjuhen shqipe .

me nenshkrue nenshkrim A i ka nenshkrue Kapited Tetova tt gjitha tetrat., Po, Kapiten Tetova i ka nenshkrue tegjitha letrat.

A'mori dje Kapiten Tetova nji leter panenshkrim? Po, dje Kapiten Tetova morinji leter pa nenshkrim.

Kush mori dje nji leter pa nenshkrim? Kapiten Tetova mori dje nji leter panenshkrim.

Kur mori Kapiten Tetova nji leter panenshkrim? Dje Kapiten Tetova mori nji Ieter panenshkrim.

gka mori dje Kapiten Tetova? Kapiten Tetova mori dje nji leter panenshkrim.

me.,pushue pushim A pushojnc per pak kohe mbasdrekedisa njerez? Po, disa njerez pushojne per pakkche mbasdreke.

3 3 LXIII

A kemi dhete minuta pushim mbas ;do ore mesimi? Po, mbas ;do ore mesimi kemi dhete minuta pushim.

Sa minuta pushis kemi mbas ;do ore mesimil Moas ;do ore mesimi kemi dhete minuta pushim.

Kur kemi dhete minuta pushim? Mbas ;do ore mesimi kemi dhete minuta pushim.

Qka kemi m'oas ;do ore mesimi? Mims ;do ore mesimi kami dhete minuta pushim. me shenue shenim

A i keni shenue shpenzimet cie batP die? Po, i kari shenue shpenzimet qe bana dje.

A keni mbajtP ndonji shenim gjate orPs sP mPsimit? Po, kam mbajte disa shtnime gjate ores se mPsimit. cka keni*vibajte gjatd orPs se mepimit? Gjate ores se mesimit kam mbajte disa shenime.

Kur keni mbajte disa shenime? GjatP orPs se mPsimit kam mbajte disa shenime.

Qka keisi ba gjate ores se. mesimit? Gjate ores se mesimit kam mbajte disa shenime. me rezervue rezervim

A keni rezervue ndonji tryeze per neser mbrama? Jo, nuk kam rezervue ndonji trythe pPr,nesPr mbrama.

A mund te bleni nji bilete udhetimi pa bit rezervim? Po, mund te blej nji bilete udhetimi pa bi rezervim. Vare bilete mund te bleni pa IA rezervim? Mmnd te blej nji bilete udhetimi pa ba rezervim. gka mund te bani pa bit rezervim? Mmnd te blej nji bilete udhPtimi pa IA rezervim. me pague pagesd

A duhet te pagueni pOr tO 119 ne kinema? Po, duhet tO paguej per tO h9 nO kinema. ;;+

LXIII

A Ishtllmja ne kinema me pagese? Po, hinja ne kinema Isht me pagese. Ku isht htmja me pagesU? firrija n& kinema 1sht me pagese.

me shkrue shkrim shkrese

A shkruejne disa njerez me dore te majte? Po, disa njerez shkruejne me dore te majte. A mund tla lexoni shkrimin e tij? Po, une mund lexoj shkrimin e tij. Shkrimin e kujt mund tia lexoni? Shkrimin e tij mund 'Oa lexoj.

A keni marre ndonji shkrese nga Ministrija e Aresimit? Po, kam marre nji shkrcse nga Ministrija e Aresimit.

gka keni.marre nga Ministrija e Aresimit? Kam marre nji shkrese nga Ministrija e Aresimit.

Sa shkresa keni marre nga Ministrija e Aresimit? Kam marre nji shkrese nga Ministrija e Aresimit.

Nga eila ministri keni marre nji shkrese? Kam marre nji shkrese nga Ministrija e Aresimit. me u-mbulme

A mt,u1nheni me batanije kur b2n te ftoiet? yn, kur ban te ftofilt mhulohcm me batanije.

A jani. hatanijet mbulesa leshi? Po, hatanijetjani5 mbulesa leshi.

ctari; mhulesash jan0 batanijet? Batanijet jani; mbulesa leshi.

A quhrt gati .ibulesa e shtiTis? Po mbulesa e shtiis quhet gati.

Si quhet mbulesa e shte:pis? Mhulesa e quhet gati. me u-vonue vones0 A vonoheni ndonjiherE kur doni t, shkoni ne kine Po, disa herE vonohem kur due tt shkoj ne kinina.

A e keni marrE revistEn me vonesE ket javE? Po, kEt javE-e-kaM marrE revistEn me vonese.

gka keni marre me vonese kEt javE? Revisten e kam marrE me vonesE kEt jave.

Kur e keni marriS revistEn me vonesE? KEt jave e kam marrE revistEn me yonesE. *- A Isht e vertete se nji numEr puntorEsh nuk kane ardhe ne punel Po, /sht e vertete se nji numEr puntorEsh nuk kang ardhe n6 pung.

Asht e vertete se sa punetorE rrzk kane ardhd ne punO? Asht e vErtete se nji numgr puntorEsh nuk kanE ardhP ne punE.

Asht e vErtete se glkane hl nji numer puntoresh? Asht e vertetP se nji numer puntoresh nuk kane ardhP fie punP.

A ka ble biblioteka e shkolles nji numer tP madh librash te rij? Po, biblioteka e shkolles ka ble nji nemEr te madh librash tE rij. Cila bibliotekE ka ble nji numer te madh librash tU

Biblioteka e shkolles ka b1 nji numer tP madh librash tP rij.

cka ka ble biblioteka e shkolles? Biblioteka e shko13Ps ka ble nji numPr ttmadh librash tP rij.

Sa libra tP rij ka ble biblioteka e shkollPs? Biblioteka e shkolles ka ble nji numPr tP madh librash tP LXIII

A mbeten pa u-nise nji numer i vogel njerezish sepse slkishte vend? Po, nji sumer i vogel njerezish mbeten pa u-nise sepse slkishte vend.

Pse mbeten pa u-nise nji numer i vogel njerezish? Nji numer i vogel njerezish mbete- pa u-nise sepse slkishte vend.

Sa njerez mbeten pa u-nise sepse s'kishte vend? Nji numer i vogel njerezish mbeten pa u-nise sepse slkishte vend. cka i ngjau nji numri te vogel njerezish? Nji numer i yoga njerezish mbeten pa u-nise sepse slkishte vend.

A Isht e vertete se nji numer i madh shtepish s'kane hodrum? Po, tsht e vertete se nji numer i madh shtepish sokane bodrum.

Sa shtepi s'kane bodrum? Nji numer I madh shtepish slkane badrum. cka nji numer i madh shtepish? Nji numir te madh shtepish stkane bodrum.

7 LXIII PJESA E Dra SECONb PART DIALOGU DIALOGUE Republika Papalore e ShoOpnis

c'formai regjimi ka Shqipnija? Shqipnija asht republike popullore; keshtu quhen te gjitha vendet me regjim komunist.

Kush asht presidenti i republikes?

. Ne Shqipnl nuk ka president; Kryetari i Presidiumit te Kuvendit Popullor asht njikohesisht edhe kryetir shteti.

5. Kush e emnon ate? 6. E emnojne te 214 deputetgt, qe jane gjoja te zgjedhun me vota te lira.

7. Sa here ne vjet thirret ne sesion Kuvendi Popullor? 8. Thirret df here ne vjet, sa per te votue.

9. Mirepo Kuvendi Popullor, si organi ma i nalte i shtetit, ka pune te rande dhe te vazhdueshme; kush e ban ket pune? 10. E ban nji grup 15 vetdsh, qd quhet Presidiumi i Ku- vendit Popullor. Ky dhe kuvendi vete Jane organet ma te nalta te pushtetit popullor.

11. Po qeverin, kush e formon? 12. Qeverija asht organi ma i nalte i administrates shtetnore dhe e formon Kuvendi Popullor.

13. Sa dikastere ka qeverija e R.P. te Shqipnis? 14. Ka 17 dikastere. Keto jane: Ministrija e jashtme, e Mbrendeshme, e Mbrojtjes Popullore, e Aresimit, e Kultures....

15. Mjaft, mjaft! Nuk due t'i dij te gjitha ministrit. Nji gja tjeter: kush asht kryetari i qeveris? 16. Kryetari i Keshillit te Ministravet, me nji fjale tjeter Kryeministri.

17. Ke tjeter emnon ose zgjedh K.P.? 18. Zgjedh Gjykaten e Nalte, e cila drejton dhe administron tO gjitha gjykatat tjera: gjykatat e qarkut dhe gjykatat popullore.

1(4. Si fln Partija e Punes nlaparatin shtetnor? 20. Ne Kushtetute thuhet se P.P. e Shqipnis udhilheq gjithU veprimtarin e aparatit shtetnor, pot....

4. 8 LXIII

21. Por nuk bin pjesE nE qeveri. 22. Tamale. Do tE flasim nji herE tjetEr pr partin komuniste tE Shqipnis, d.m.th. Or Partin e PunEs.

9 10 pw LXIII PJESA DIrd SECOND. PART DIAL= DIALOGUB People's Republicof Albania

I. What form of government &Des Albania have? 2. Albania is a people's republic; so are called all the countries with a communist regime.

. Who is the president of-the republic? 4. There is no president in Albania; the chairman of. the Presidium'of the People's Assembly is also the head of the state at the same time.

*. 5. Who appoints him? 0. He is appointed by the 214 deputies who supposedly are elected by popular vote.

7. How many times a year does the People's Assembly convene? 8. Twice a year, just.to vote.

How come? The People's Assembly,which is the highest organ of the state, has continuous and hard work to` perform; who does its work? 1U. A group of'15 persons; that group is called the Presidium of the People's Assembly. This one and the Assembly itself are the highest organs of the People's Government. // Who forms the government? 12. The government is the highest organ of the state a(Iministration and it is appointed by the People's Assembly.

13. How many ministries does the People's Republic of Albania have? 14. It has 17 ministries. These are: The Ministry of Foreign Affairs, Interior, People's Defense, Education, Culture...

15. Enough, enough! I don't want to know all the minis. tries. Another thing: who is the head of the government? 10. The Chairman of the Council of Ministers, in other words the Prime Minister.

17. Whmelse does the People's Assembly appoint? 18. The Supreme Court, which directs and administers the ,,ther courts: the District Courts and People's Courts.

11 LXIII

19. What is the roleof the Workers' Party in the govern., ment apparatus? 20. In the constitution itis stated that the Workers' Party of Albania leads allthe activities of the state apparatus, but

21. But itdoes'not take part in the government. 22. Exactly. We will speak tiome.othertime about the Communist Party of Albania, thatis the Workers' Party of Albania.

t-.

Kisha a Pojanit

12 LXIII PJESA E TRETE THIRD FART ANALIZE GRAMATMORE GRAMMAR ANALYSIS

1. The infinitive expressing goal or purpose.

When in English an infinitive follows another verb, its Albanian equivalent may be the infinitive or the subjUnctive.

Examples:

Une due me shkue me automobil. te shkoj (I want to go by car.)

A ju pelcien me ardhe me mue? te vtni (Do you like to go with me?)

Na po pregatitemi me u-nise. te nisemi. (We are getting ready to leave.)

Mos harroni me ftue edhe mesuesit. te ftoni (Don't forget to invite your teacherstoo.)

Na te gjithe kemi nx1neme fole mire. te flasim (We all have learned to speak well.)

Tash nuk me mbetet me 1)1 asgjl tjeter. te blj (Now there is nothing left for me to do.)

Ata nuk dijne si me e zgjidhe ket problem. zgjidhin (They don't know how to solve this problem.)

If the subjunctive is preceded by "qe" or if the infinitive is formed with the preposition "per te" instead'of "me" the formula expresses goal or purpose, and may be translated into English as "in order to," "so that," or the simple infinitive.

3 o LXIII

Examples:

Shkova n'univ-rsitet pr tE studjue mjeksi. që te stmdjoj (I went to the university in order to study medicine.)

Per t'u-ba i pasun njeriu duhet te punoje shume. Q0 te blhet (In order to become rich, one has to work a lot.)

Do te shkojnnë Shqipni per te pi familjen. qE tE shofin (They'll go to Albania to see their family.)

Per te Plotesue detyrat tona na kemivendosE... Qe te plotesojme (In order to accomplish our tasks wehave decided to ...)

If the main verb is in the simple past, the imperfect subjunctive generally follows it, while with the perfect tense the present subjunctive follows.

Examples:

Filloi te binte shi n'oren tre. (It started to rain at three o'clock.)

Ka fillue te bjere shi nloren tre. (It had started to rain at three o'clock.) (It's been raining since three o'clock.)

Erdha t0 ju shifshem. (I came to see you.)

Kam ardhe te ju shof. (I've come to see you.) (I'm here to see you.)

14 2. Verb derivatives.

(a) The suffix -dm forms nouns almost exclusively from verbs ending in -ue and -ye in the infinitive. The suffix -im replaces the ending -ue and -ye.

Examples:

me dOrgue (to send) dergim (shipment)

me kdrkue (to look for) kerkim (inquiry, search)

me pelqye (to like) paclim (approval)

me kdthye (to return) kdthim (return)

(b) The suffix -mje is attached to verbs ending in one single vowel in the infinitive, and the ending -je to all other types of verb stems.

Examples:

me blf (to buy) blemje (buying)

me h9 (to emter) hchnje (entrance)

me pi (to drink) pimje (drinking)

me hapi: (to open) hapje (opening)

me ardhi: (to come) ardhje (arrival)

me fole (to speak) folje (verb)

Note: The derivative in -im gives the state or action expressed by the verb. (Compare with derivatives in c.)

Examples:

me shkrue (to write)

15 LXIII

noun denoting action: shkrim (writing)

noun denoting result: shkresU (memorandum) me pague (to pay)

noun denoting action: pagim (payment)

noun denoting result: pages (pay)

Note: The meaning of the derivatives in -es in many cases is the same as that of nouns in -is and

lb LXIII PJESA B KATMRTE FOURTH PART USHTRIMEGRAMATIKORE GRAMMAR DRILL

A ju peicien muzika popullore? Po, mue me peigen muzika popullore. Kujt i pelcien muzika poptillore? Mue me pelcien muzika popullore. Cila muzike ju pelgen mi shume: muzika popullore apo muzika moderne? Mtie me pelqen ml shume muzika popullore. Vare muzike ju peigen? Mue me pelqen muzika popullore. A quhesh Shqipnija Iliri nO kohet e vjetra? Po, ne kohet e vjetra Shqipnija quhesh Si quhesh Shqipnija ne kohet e vjetra? NO kohet e,vjetra Shqipnija quhesh Ciii vend quhesh Iliri ne kohet e vjetra? Ne kohet e vjetra Shqipnija quhesh Kur quhesh Shqipnija Iliri? Ne kohet e vjetra Shqipnija quhesh

A ka kryetir Dipartimenti i Gjermanishtes? Po, Dipartimenti I Gjermanishtes ka kryetir. Cili dipartiment ka kryetir? Dipartimenti i Gjermanishtes ka kryetir. Sa kryetare ka Dipartimenti i Gjermanishtes? Dipartimenti i Gjermanishtes ka nji kryetir. Kush isht kryetari i Partis Republikane te SHBA? Zotni Isht kryetari i Partis Republikane te SHBA. Krvetarii ci1is parti isht Zotni Zotni asht kryetari i Partis Republikane SHBA.

A asht emnue Zotni !Coro nlat detyre vjet ne mars? Po, Zotni Korga Isht emnue detyre vjet ne mars. Kush asht emnue nlat detyre vjet ne mars? Zotni Korga asht emnue Oat detyre yjet ne mars. Kur asht emnue Zotni Korga,ntat detyre? Zotni Korga asht emnue eat detyre vjet ne mars.

A punon Zotni Starova gjoja edhe te shtundevet? Po, Zotni Starova punon gjoja edhe te sntundevet. Kush punon gjoja edhe te shtundevet? Zotni Starova punon gjoja edhe te shtundevet. Oa ban Zotni Starova gjoja edhe te shtundev't? Zotni Starova gjoja edhe te shtundevet.

17 LXIII

Adhe nV ;Idit# punon gjoja Zotni Starova? Zotni Starova punou gjoja edhe tV shtundevet.

A kanV fftsijVt te drejt 1votojnV? Jo, fftiOt nuk kane tV drejtV tV votojnV. CilVt s'kanV tV drejtV tV votojnV? PVmijVt slkanV tV drejtV tV votojnV. Qka silkanV t# drejtV tV bijnV ftimijVt? P#mijVt s'kanV tV drejtV tV votojuV.

A &silt aszeta "Koha" organ i qeveris? Po, glizeta "Koha" isht organ i qeveris.' Cila gazetV isht organ i qeverfs? Gazeta "Koha" isht organ i qrveris. Organ i kujt light gazeta "Koha"? Gazeta "Koha" isht organ A qeveris. A Isht rruga ilranV.DurrEs rrugV shtetnore? Po, rruga TiranV.DurrVs isht rrugV shtetnore. Cila rrug# Isht rrugV shtetnore? Rruga TiranV-DurrVs isht rrug# shtetnore. gfarU rruge isht rruga TiranV-DurrVs? Rruga TiranV.DurrVs isht rrugV shtetnore. A Isht i adh Universiteti Shtetnor i TiranVs? Po, Uhiversiteti Shtetnor i TiranVs isht mjaft i madh. A ka Universiteti Shtetnor i TiranVs nja 55uu studenta? Po, Universiteti Shtetnor i TiranVs ea nja 55UU studenta. Sa studenta ka Uuiversiteti Shtetnor i TiranVs? Universiteti Shtetnor i TiranVs ka nja 55U0 studenta.

A jand republika pothuej tV gjitha shtetet e botes? Po, pothuej t# gjitha shtetet 2 bot#sJane republika. g'jan# pothuej tV gjitha.shtetete botVs? Pothuej tV gjitha shtetet e botVs janVrepublika. Cilat shtetet janV republika? Pothuej tV gjitha shtetet e botft.j.andrepubrAka. clforme regjimi kane pothuej t gji shtetet e botes? Pothuej t gjitha shtetet e botes _lanerepublika. Vjan# puthuej tV gjitha shtetete botes? Pothuej t# gjitha shtetet e botes Janerepublika.

25 18 A punon motra e saj nV Ministrin e Aresimit? Po, motra e saj punon ne Ministrin e Aresimit. Motra e kujt punon ne Ministrin e Aresimit? Motra e saj punon ne Ministrin e,Aresimit. NV- cilen dinistri punon motra e saj? Motra e saj punon ne Ministrin e Aresimit. Ku punon motra e saj? Motra e saj punon ne Ministrin e Aresimit. Kush punon TIP Ministrin e Aresimit? Motra e saj punon ne Ministrin e Aresimit.

A punon Zoja Beshiri nladministraten e fabrikes se kepucevet? Pot_Zoja Beshiri punon n'administraten e fabrikes se kepucevet. Kush punon n'administraten e fabrikes se kepucevet? Zoja Beshiri punon n'administraten e fabrikes se kepucevet. Cila zoje punon n'administraten e fabrIkes se kepucevet? Zoja Beshiri punon n'administraten e fabrikes se kepucevet. Ku punon Zoja Beshiri? Zoja Beshiri punon n'administraten e fabrikes se kepucevet. N'administraten e ciles fabrike punon Zoja Beshiri? Zoja Reshiri punon nladministraten e fabrikes se ki;puci;vet.

Sa parti politike ka ne SHBA? NtSHIIA ka df part! politike. Ku ka df parti politikc? SHIM ka df part! politike. A ka ntFranci: shumi' parti politike? Po, ni; France ka shume parti politike. Ku ka shume ,arti politike? Ni; Franc% ka shume part! politike. Sa part4 politike ka We France? Ne France.ka shume parti politike. Po ne Shqipni, sa parti poljtike ka? Ne.ShOpni ka vetem nji part! politike. Ku ka vetem nji part! politike? Ne Shqipni ka vetem nji part! politike?

A kani; kushtetute te ;:jitha shtetet e botes? pn, te gjitha shtetet e botPs kanP kushtetuti,. c'kane te gjitha shtetet e botes.? gjitha shtetet e botes kane kushtetute. LXIII

Cilat shtete kane kushtetute? Te gjitha shtetet e botes kane kushtetute. Sa shtete kane kushtetute? Te gjitha shtetet e botes kane kushtetute. A quhet minister kryetari i nji dikasteri? Po, kryetari i nji dikasteri guhet minister. Si quhet kryetari i nji dikasteri? Kryetari I nji dikasteri quhat minister. Kush quhet minister? Kryetari. i nji dikasteri quhet minister.

Ne disa shtete, a Isht kryeministri kryetir shteti? Po, ne disa shtete kryeministrilsht kryetir shteti. Ne cilat shtete Isht kryeministri kryetir shteti? Ne disa shtete kryeministri isht kryetir shteti. cka isht kryeministri ne disa shtete? Ne disa shtete kryemiuistri Isht kryeeir shteti. Po ne SHBA, kush isht kryetfir shteti? Ne SHBA Presidenti isht kryetkr shteti. LXIII PJESA E PESTk FIFTH PART COPt LEXIMI LEADING TEXT

Shqipnija, thuhet ne Kushtetute, asht republike popullore, si të gjitha vendet tjera me regjim komunist dhe quhet Republika Popullore e Shqipnis. propaianden komuniste lexojme se Kushtetuta e R.P. te Shqipnis asht kushtetula e nji vendi qe pc, nderton socializmin, e atij vendi ku industrija, shtetit, por ku ende njifet prona e vogel private, ku ka ende njerez qe merren me tregti te vogel. Perkundrazi, vazhdon tue thane kjo propagande, ne Rust socializmi asht ndertue d.m.th. Oka as prone te vogel private dhe as njerez cie merren metregti te yoga; atje po kalohet ne komunizem. Ky asht pra' kuptimi i nji republike popullore. R.P. e Shqipnis nuk ka president; kryetir shteti, sa pir form, asht Kryetari i Presidiumit te Kuvendit Pop- ullor, por ne t vertete, randesin ma te madhe e ka

Sokretarii Partis si; Pupes, tie gsht ni partl me i16 it,)munistv.

Simbas Kushtetuti's, organi ma i nalte shtetnor asht

Kuvendi Popullor,i cili sot asht i perbame prej 214 leputeti'sh:1 cieputet per gdo 8000 banore. Kuvendi

Popul1or, qithirret ne sesion df here ne vjet, sa 13r ttvotue, diten e pare qe mblidhet zgjedh nji grup 15 veti;sh, tO vendosin mbi të gjitha punet me randesi LXIII qe dalin kur Kuvendi Popullor nuk isht ne sesion.

Ky grup 15 vetesh formon Presidiumin e Kuvendit

Popullor. Po at dite zgjedh edhe qeverin: nji kryemin- ister dhe 17 ministra. cdo minister udheheq nji ministri; ministrit jane: Ministrija e Punevet te jashtme, Ministriia e Punevet te Mbrendeshme, Ministrija e Mbrojtjes Popullore,

Ministrija e Drejtesist Ministrija e Financavet, Minis- trija e Aresimit, Ministrija e Kultures dhe Artevet,

Ministrija e Industris, Ministrija e Tregtis, Ministrija e Bujqesis, Ministrija e Shendetsis, Ministrija e Nder- timit Ministrija e Komunikacionevet, Ministrija e

Minieravet dhe Gjegjogjis, Ministrija e Ekonomis Komunale, Ministrija e Pyjevet dhe Ujnavet dhe Ministrija e Tregtis si jashtme. Qeverija Isht organi m j nalte i administrates shtetnore, por veprimtarin e gjithe aparatit shtetnor e udhi.heq Partiia e Punes. Nga mbledhjet e perbashketa te cleveris dhe partls dalin urdhenesa q rregullojne puniq ma ti; rInde'sishme politike.

Edhe Gjykaten e Nalte e Gjykaten Ushtarake i zgjedh

Kuvendi Popullor; Gjykata e Nalte sidote shofim nji here tjeti.;r, drejton dhe administron gjykatat tjera: gjykatat e qarkut dhe gjykatat popullore.

22 2.9 ki-miSiGra KoMisic 111.ioiEkb*IM E OPULLI PC:SA M

ea:VAISNI1 I , MANDATEVE.T

KCIvilS.e111 L.LaJez-VE T KUVENDI POPULLOR Komi5soka IC.41 ANKEZTE r40.1iHe1I T 31

K.CM15._ IJi E

KCM:S r C.;4. tb.ir4 c f0.0 /4-11 csac Ptc 14-E ,11,4 4 Lb

j re-A rA P4.0 FC ti Plf.) It t sr-ATA , ,

, JA,,L.7 L. Os.411 TAAAKE I124,4sentsti-1 .FRIMME.0 CLEVE kI3A

vist4ILLI IMIN IS TAAbiT)

MtNI S TRI T

Kuvendi oopullor dhe orgenet e nalte vertVee

23 70 LXIII QUESTIONS-PT/ME

1. gfare lloj republike asht Shqipnija?

2. Si quhet pra Shqipnija simbas Kushtetutes se kesaj republike?

3. Sa shtete tjera jane gjithashtu 'epublika popullore?

4. Ku lexojme na se Kushtetuta e R.P. tE Shqipnis asht kushtetuta e atij vendi qe po nderton socializmin?

5. cka po nderton populli ne R.P..te Shqipnis?

6. Kujt i perket industrija ne nji republike pOpu1lore si asht Shqipnija?

7. gfare lloj prone njifet ende ne nji vend qe po nderton socializmin?

Me glare lloj tregtije merren ende njerzit atje?

9. Perkundrazi, ne nji vend ku asht ndertue socializmi, a njifet prona e yoga private?

10. A merren njerzit atje me tregti, te vogel?

11, Nc gfare forme te shognis pc) kalohet ne Rusi?

12. Cili asht pra kuptimi i nji republike popullore?

13. Cila republike nuk ka president?

14. Kush asht kryetar shteti nE R.P. te Shqipnis?

15. Kush e ka ne te vertete randesin ma te madhe ne R.P. te Shqipnis? la. cfare idesh ka Partija e Punes e Shqipnis?

17. K4sh asht sot Sekretari i Partis se Punes se Shqfpnis?

18. Simbas Kushtetutes, cili asht organi in i nalte shtetnor?

19. Nga sa deputete isht I perbame Kuvendi Popullor?

20. Sa deputete per gdo BOW banore ka ne Kuvendin Popullor?

24 LII

21. Sa14rEnE vjet thirret nE sesion Kuvendi Popullor?

22. Cila Isht detyra kryesore e deputetEvet kur thirren nE sesioni

23. gka zgjedh Kuvendi Popullor ditEn e parE qE mblidhet?

24. Mbi çka vendos ky grup 15 vetOsh?

25. Si quhetley grup 15 vetEsh?

26. Perveg PFesidiumit tE Kuvendit Popullor, çka tjetEr zgjedh Kuvendi pbpullor ditEn e part: q mblidhet?

27. Nga sa vete pErbithet qeverija?

28. gka udhEheq nji minister?

29. Si quhet ministrija qE merret me pundt e jashtme?

30. Si quhet ministrija nga e cila myaret poiicija?

31. Si quhet ainistrija nga e cila mvaren Fuqft e Armatosuria tE R.P. tE Shqipnis?

32. Si quhet ministrija qd drejton shkollat dhe mdsuesit?

33. Si quhet ministrija nga e cila mvaren gjykatat?

34. Si quhet ministrija qd rregu1lon shpenzimet e shtetit?

35. Si quhet ministrija nga e cila mvaren fabrikat?

36 Si quhet ministrija nga e cila mvaret tregtija e mbrendeshme?

37. Nga cila ministri mvaren mjekdt?

38. Cila ministri rregullon punEn e bujqvet?

39. Cila ministrl merret me ndErtimin e rrugOvet, fabrikavet, apartamentevet etj?

40. Cila ministrf rregullon idvizjen e njerezvet dhe td mallnavet?

25 urn

41. Ka edhe pna!ministri tjera; cilat Jane?

42. Cili Isht organi mi i nate i administraWs shtetnore?

43. Ne tP,vertete, cili organ e udheheq veprimtarin e gjithP aparatit shtetnor?

44. Qka del nga mbledhjet e perbashkUta td qeveris dhe tP partis?

45. Qka rregullojnP urdhenesat 0 dalin nga mbledhjet e. perbashkPta tP partis dhe te qeveris?

46. Qfare organesh tjera zgjedh Kuvendi Popullor?

47. Qka drejton dhe administron Gjykata e NaltP?

48. Cilat janP gjykatat qe administron Gjykata e NaltP?

2 6 than /URSA 11-GJASHTI SIXTH PART DEMI MT/VIA HOMEWORK

Pergjegjuni me fjalet tueja tue perdorue sa tot pak fjalet e librit ketyne pyetjeve:,

I. Cili gsht kuptimi i nji republike popullore? (simbas kuptimit qi I apin komunistat)

2. Kush e bgn punen e Kuvendit Popullor kur ky nuk gsht ne sesion?

3. Cili gsht ndryshimi midis gjykatavet shqiptare dhe gjykatavet amerikane?

Me foljet qe po shenojme mg poshte formoni nga nji emen dhe me secilin emen bini nga nji fjali.

P.sh. me perserite: Perseritja e mesimevet gsht e nevojshme.

4. me shkrue

5. me kethye

me mbajtij

7. me hape

S. me thane

27 . MIT PJESA B SHTAT1 SEVENTH PART FJALORI VOCABULARY administrat, administration administrata, -t 4f) aparat, (m) apparatus aparate,

arEsim, (0 educationt-schooling deputet, (m) deputy (member cf deputetV, -t Parliament, Congress or Assembly) dikaster, (m) ministry (government dikastere, department) me emnue (v) to name, nominate, (une emnoj) 'appoint

forme, -a form, shape, mould forma, -t me formue (v) to form, shape (une formoj) grup, (m) group grupe, -t gjoja (conj) supposedly, as if allegedly

gjykate, -a (f) court, tribunal gjykata, -t

Gjykata e Nalte Supreme Court of Justice

industri, -ja industry industri, -t

keshill, (m) council, advice keshilla, -t

komunist, -e (adj communist m & f) kryeministft, prime minister, kryeministri premier kryeministra, ;it

kryetir, chairman, chief, kryetare, -t president

kulture, -a culture

kushtetute, .a constitution kushtetuta, .t

kuvend, assembly, conference, kuvende, -t gathering; conversation, talk convent, monastery

mbledhje, -a gathering, meeting, mbledhje, -t assembly; collection; addition

Ministrija e Jashtme Ministry of Foreign Affairs. State Dept.

parti, -ja (f) party (political) parti, -t

Partija e PunUs Albanian Workers' e Shqipnis Party

popullor, -e (adj public, popular, m & folk-, people's

president, -i (m) president presidente, -t

presidium, -i (m) presidium (a permanent presidiume, -t administrative committee especially of the government)

pronP, -a (f) property

. prona,

pushtet, (m) authority, power; pushtet0, -t political rule, govt organ, govt structure, government

29 qark, .0 (m) district;circle; gavot -t circuit

me u-quejtV (v) to be called, (unO quhem) named

regjim, (m) regime regjime, -t

republikE, .a (f) republic republika, .t

sesion, (m) session *.wo. sesionel -t

socializft (m) socialism socializmi

shtetnor, -e (adj government-, state-, govt or state owned

me u-thine (v) to be said (thuhel)

me u-thirre (v) to be called, summoned, (une thirrem) invited

me udheheqe (v) to lead, guide (une udheheq)

urdhenese, -a (0 ordinance urdhenesa, -t

vazhdueshem (adj continuous, e, tP vazhdueshme m & f) successive

veprimtari, -ja (f) activity veprimtari, -t

vote, -a (f) vote %rota, -t

me votue (v) to vote (une votoj)

e, te zgjedhun (adj elected, selected, te zgjedhuna m & 0 chosen k. 1=1

Shenime:

me tojesP (v) to be part of, (unP bj pjes0 take part in

sa pPr forme on paper

oesb#

Kur njeriu Isht plak0 aq shumP sa mos Wjete nP gjendje t'api shembullin e keq, atehere fillon tlapi kPshilla tP mira. * *

Baba i thote te birit, tue veshtrue deftesen e tij shkollore: "Nji gjl vetem ke ne favor tInd: keto nota q ke marre tregojne se s'ke kopjue .."

* * *

Bariu Dil jashte e shiko ne se Isht tue ri shil Djali t'et: Thirre genin mbrende e shife nP pe isht i lagPt!

3138 LXIV PPM B PAM FIRST PART WHIR= GRAMATIKORE PARAPRAKE GRAMMAR PERCEPTION DRILL

1. disa ca (a) A Jane disa nga shtepit e Tiranes te vjetra? Po, disa nga shtepit e Tiranes Jane te vjetra.

A jape ca nga ahtepit e Tiranes te vjetra? Po, ca ng shtepit e Tiranes Jane te vjetra. Sa shtepi te vjetra ka ne Tirane? Ne Wane ka ca shtepi te vjetra.

(b) A shkuet ju me qytet me blf ca mish? Po, une shkova ne qytet me blé ca mish.

A shkue ju ne kuzhine me pi ca uje? Po, une shkova ne kuzhine me pi ca uje.

Kur pini raki, a ju peigen me pase edhe ca buke e ca djathe per meze? Pol kur pij raki me pelgen me pase edhe ca buke e ca djath0 per meze?

Kur shkoni me gjuejtb, a merrni me vete edhe ca kafe? Po, kur shkoj me gjuejte marr me vete edhe ca kafe. Mesuesi: Agimi do edhe pak gjelle, NxInsi: Agimi do edhe ca gjelle.

Vazhdo:

Une due edhe pak sallate. Une due edhe ca sallate.

ju doni edhe pak groshe. ju doni edhe ca groshe.

ghtjeri sallates edhe pak krype. Shtjeri sallates edhe ca krype.

Hangra pak kadaif e me bini keq. Hangra ca kadaif e me bini keq. Wepni edhe pak qumUsht, ju lutem! M'epni edhe ca qumesht, ju lutem. LXIV

A doni pak vette te kuqe? A doni'ca vene te kuqe?

Neser do te ju sjellepLk saki qe kam bft une. Neser do te ju sjelVca raki qe kam bl une.

2. kam me - kam per te

A do te shkojsh neser ne Salinas? Po, une do te shkoj neser nP Salinas. A ke me shkue neser ne Salinas? Po, une kam mt shkue neser tie Salinas. A ke per te shkue neser ne Salinas? Po, une kam per te shkue neser ne Salinas. Qka ka me bl ai neser? Ai ka me shkue neser ne Salinas.

Qka ka per te bi ai neser? Ai ka per te shkue neser në Salinas. Ku Jo te shkoje ai neser? Ai do te shkoje ne Salinas neser. Ku ka me shkUe ai neser? Ai ka me shkue ne Salinas neser. Ku ka per te shkue ai neser? Ai ka per te shkue nO Salinas neser.

A 1()te punoni mbasneser? Po, une do te punoj mbasneser.

A keni me punue mbasneser? Po, une kam me punue mbasnesOr.

A keni per te punue mbasneseT? Po, un0 kam per t0 punue Apasneser. dyfish, trefish, etj.

A paguet per bileten e teatrit df here ma shume se kushton zakonisht? Po, une e pagova bileten e teatrit dfr here ma shume se kushton zakonisht.

33 40 LX IV

A e pagove dyfish biletft e teatrit? Po, ung e pagova dyfish biletft e teatrit.

A isht bi popullsija e TiranVscif hers mi e madhe se clka gent mV 1945? Po, popullsija e Tirants isht bidP herP mi e madhe-se glka geng më1945.

A isht shtue popullsija eTiranPs dyfish? Po, popullsija e TiranPs isht shtuedyfish.

A isht dyfishue popullsija e TiranPsgysh nga vjeti 1945? Po, popuilsija e TiranPs isht dyfishue qysh nga vjeti 1945. Popullsija e cilit qytet isht dyfishue gysh nga vjeti 1945? Popullsija e TiranPs isht dyfishue lush ngavjeti 1945.

A e bini ju batanijen dyfish, trefish apo kate'rfish kur goheni? Kur gohem une e baj batanijenkaterfish.

Kush e bin batanijen katerfish kurgohet? $0 Ai e bin batanijen katerfish kurgohet.

4. Vetja e trete e foljevet pgsore A e bijn0 kamerierat kafen me tabake? Pc, kamerierat e bijne kafen me tabake.

A hihet kafja me tabake? Pot kafja bihet me tabake.

Me cka sillet kafja? Kafja sillet me tabake.

A e pijne njerzit kafen mefil,than? Po, njerzit e pijne kafen mefilxhan. Me Oa pihet kafja? Kafja pihet me filxhan.

cka pihet me filxhan? Kafja pihet me filxhan.

34 LXIV

A pihet uji me gutZ Po uji pihet me gote.

Me gka e pijne njerzit venenrakin edhe birren? Njerzit e pijne venen rakin edhe birren me gote.

Me gka pihen vena, rakija dhe birra? Vena, rakija dhe birra pihen me gote.

A hahet supa me luge?- Po, supa hahet me luge.

Me gka hahet supa? Supa hahet me luge.

Qka hahet me luge? Supa hanet me luge.

A pritet mishi me thike Po, mishi pritet me hike.

cka pritet me thike? Mishi pritet me thike.

A rritet orizi ne Shqipni? Po, orizi rritet ne Shqipni.

Ku rritet orizi? Orizi rritet ne Shqipni.

A rritet ml shumi; orizi apo gruni ne Shqipnl? rritet ml shume gruni.

A e Uijmi na fytyri'n me uje e sapun? Po, na e lajm fytyren me uje e sapun.

A Iahet fytyra me uje e sapun? Po, fytyra lahet me uje e sapun.

Me cka lahet fytyra? Fytyra lahet me uji.' e sapun. A e ulin ushtart flamurin ne mbrimje? Pu, ushtaret e ulin flamurin ne mbrImje.

A ulet flamuri ne mbrlmje? Po, flamuri ul ne mbrImje.

42 35 LX IV

Kur ulet f1amuri? Plamuri ulet ne mbrImje. A e qojne ushtarEt flamurin ne mEngjes? Po, ushtaret e qojne flamurin nd mEngjes.

A gohet flamuri nE mengjes? Po, flamuri gollet ne mdngjes.

Kur gohet flamuri? Plamuri gohet nE mEngjes. gica gohet nE mengjes? Plamuri gohet nE mEngjes.

3 6 NDAMIA ADMINISTRATIVE(a rrethe ) e R. P. sh. me 1063

i LXIV PJP7A E SECOND FART DINA.OGU DIALOGUE

Organet leglislative e ekzekutive t# R.P. tb Shcapnis

Presidiumi i Kuvendit Popullort mE the dje, vendos mbi tU gjitha gashtjet e rindPsishme shtetnoree 2. Po, Presidiumi, si organ legjislativ dhe edhe ekzekutiv, ka kompetenca te shumta.

3. A mund te me pPrmendish disa nga kompetencat që ka Presidiumi? 4. Po. Te shpalli dekrete, të kontrollojO tie se ligjet pajtohen me Kushtetutft, tP deklarojP luftP, tU emnoje ministra etj.

5. Vjane kPshillat popullore? 6. Ato Jane organet lokale tU pushtetit popullor me anP te te cilave Presidiumi sUndon vendin.

7. Kush i emnon kOshillat popullore? 8. Edhe ato zgjidhen, gjoja me vota t0 lira dhe mblidhen periodikisht nP sesione te zakonshme ase te jashtzakonshme, si Kuvendi Popullor.

9. Mir4o Kuvendi ka qeverin si organ ekzekutiv e administrativ.... 10. Edhe keshillat popullore kanP organet e tyne ekzekutive; ato quhen komitete ekzekutive.

11. Do me thine se komitetet ekzekutive nuk Jane asgji tjeter vegse qeverit lokale. 12. 13(), çi Ikalitet, rreth ase qytet ka komitetin e vet ekzekutiv me zyra te ndryshme.

13. Vjane rrethi e lokaliteti? 14. Jane ndamje administrative; nji lokalitet perfshln nji numer fshatrash dhe nji rreth nji numer lokalitetesh.

15. Kush i zgjedh gjykatat ne R.P. te Shqipnis? 16. I zgjedhin keshillat popullore, perveg Gjykates se Nalte dhe Gjykates Ushtarake.

17. A jane te pavaruna gjykatat ne vendimet e tyne? 18. Kur gjykojne krime dhe faje tO zakonshme, ato jane te pavaruna ne vendimet e tyne, por per faje politike...

4 4 5

38 LXIV

19. gka ngjin me ato? 20. Pgr faje,politike dhe pgr "krime kundgrshtetit" ato veprojng tamam si u thong prokurorgt errethevet, tg cilgt varen nga Prokurori i Pgrgjithgshgm.

21. Me cfarg mgnyre zbatohet dgnimi me vdekje ngShclipni? 22. Me pushkatim ase me varje ng litir.

K Ky vavn Isht pi:;r ata q nuk e pijnP duhanin. Uthi,tari: Tamam. Unnuk e pij duhanin. K(41tri'lluri: PP ti, tue e pi je IJAht;tari: Kjo cingare Isht gelepir.... finrsklabmai go? ado,

Nif

Mina

...dtert I I 16. ad'

45, 1111_ 41%1 I

ZIEb pr--

111 j... iA.41,

.1:

tam 410.

..0 LW PJBSA B DYI MOND PART DIALOGU DIALOGUE The Lexislative and Executive Ocons of the'Peoplets Republic of Albania

1. You told me yesterday that,the Presidium of thePeople's Assembly makes decisions on all important questions pertaining to the state. Yes, the Presidium as a.legislative and executive organ has many prerogatives.

3. Could you mention some of the prerogatives.ofthe Presidium? '4* 4. Yes. Issues decrees, checks the constitutionality of the laws., declareswar, appoints ministers, etc.

5. What are the people's councils? o. They are the localorgans of the/State through which the Presidium governs the country.

7. Who appoints the people's coUncils7 8. They also are supposedly elected by freeelections and periodically meet in ordinaryor extraordinary sessions, like the People's Assembly.

9. But the People's Assembly has the governmentas its executive and administrativeorpn.... 1. People's councils also have their executiveorgans; they are called executive committees.

11. You mean that the executive committeesare nothing else but local governments. 12, Certainly. Any locality, districtor city has its own executive committee with its various bureaus. 13. What are the district and the locality? 14. They are administrative divisions;a locality is made up of a number of villages anda district by a nutber of localities.

15. Who appoints the courts in the People'sRepublic of Albania? lo. The people's councils,' 6?ccept the SupreneCourt and the Military Tribunal-c-

17. Are the courts independent in their decisions? 18. When they deal with ordinary crimes andpetty thcy are in1epen1vnt, but fr political crtvws.. LXIV

19. What happens with them? 20. They act according to the directive of-the district attorneyst who in their turn depend on the Attorney General, tor political crimes and crimes against the state.

21. How are those sentenced to death executed in Albania? 22. By a firing squad or by hanging.

zuloSin IPRIM Iffler DotIA Mat A.n.

A jeti msues3 qke 11ne djalin tim ne klase?!

42 LXIV POSA E TRIiTt THIRD PART ANALIZI GRAMATIKORE GRAMMAR ANALYSIS

1. The partitive adjective

(a) The adjectives "disa" and "ca" (some) are inter- changeable whenever they stand for an unspecified number of things, animals or persons; in this case the noun which follows is in the plural.

Examples:

Disa nepunes kane pase shtese rroge dt here. Ca (Some employees have had salary increases twice.)

Disa dite mi pare humba portofolin. Ca (Some days ago I lost my wallet.)

(b) If a nounjalways in singular,has a partitive meaning, only "ca" can be usft.

Examples:

M'epni ca gjalp, ju lutem! (Give me some butter, please)

A doni ca buki,? (Would you like some bread?)

}neva ea salam dhe disa (or ca) suxhuiCe. (I bought some salami and some sausages.)

A-0 The future expressing compulsion

The verb "me pasi!" in the present tense with the infinitive of another verb expresses compulsion in the same way as does "have to" in English. Moreover, in some cases, the whole formula is used as the future.

Examples:

Kam me shkue n pazir. (I have to go downtown.) (I will go downtown.)

Na s) 43 LXIV

Nji ditP ke me u-Orgjegji! Or kPto vepra tP kPqija. (One day you will have to answer for these baddeeds.) (One day you will answer for these bad deeds.) Na kemi me ndejtVAPtu deri nesPr. (We have to stay here until tomorrow.) (We will stay here until tomorrow.)

Nuk besoj se nesPr ka Or tP cien# dite e bukur si sot. (1 don't think tomorrow will be as beautiful as today.)

3. Multiplicative numerals:

(a) The suffix -fish, equivalent to English -fold, is atached to cardinal numbers to form multiplicative adverbs.

Examples:

dyfish double, twice, twofold trefish triple, threefold dheWish tenfold etj. (b) The suffix -ue is attached to the above adverbs to form verbs.

Examples:

me dyfishue to double me trefishue to triplicate, treble

Examples:

dyfishi the double trefishi the triple LXIV ) FIESA E itATtRTI FOURTH POT USHTRIPALE GRAMATIKORE GRAMMAR DRILL 1.

A permenden njerzit e medhaj per punete tyne? ' Po, njerzit e medhaj permenden per punet e tyne.

dilet permenden per punete tyne? Njerzit e medhaj permenden per punete tyne. Jet. çka permenden njerzite medhaj? Njerzit e medhaj permenden per punete tyne. 2. (a) A pajtohen ligjete nji shteti me kushtetutft e vet? Po, ligjet e nji shteti pajtohenme kustitetuten e vet.

Me gka pajtohen ligjet e nji shteti? Ligjet e nji shteti pajtohenme kushtetuten e vet.

A pajtohen id6t tueja me id6te mija7 PP. idêt e mija pajtohenme idét tueja. Id6t e kujt pajtohenme id6t e mija? Met e mija pajtohenme id6t tueja. A pajtohet mendimi im me mendimin tuej? Po, mendimi yt pajtohetme mendimin tim. Me mendimin e kujt pajtchet mendimi im? Mendimi juej pajtohet me mendimin tim. (1) A pajtoheni ju me shoket gjithemone mbasi ztheni? po, une pajtohem gjithemoneme shoket mbasi zihem. Kush pajtohet me shoket mbasi zthet? Une pajtohem me shoket mbasi zthem.

A Ssht mit- me u-pajtue me shoket mbasi te zihemi? Po, Isht mire me u-pajtueme shoket mbasi te zthemi. (c) A jeni pajtue ne ndonji reviste shqipe sivjet? Jo, sivjet nuk jam pajtue nlasnji reviste shqipe.

A do te pajtoheni ne ndonji gazete shqip'e mot? Po, mot do tO pajtohem ne nji gazete shqipe.

A jeni pajtue ju sivjet ne ndonji reviste amerikane? Po, une jam pajtue sivjet ne nji reviste amerikane. 3. A jam emnue une mesues? Po, jujeni,emnue mesues.

!Cur isht emnue ai oficer? Ai Isht ennue oficer me vjetin 19..

A i emnon oficerat Presidenti? Po, Presidenti i emnon oficerat.

Kush i emnon oficerat? Presidenti i emnon oficerat.

A ennohet apo zgjidhet Presidenti i Sntetevet tg Bashkueme? Presidenti i Shtetevet te Bashkueme zgjidhet.

A emnohen apo zgjidhen ministrat? Ministrat emnohen.

4. A Isht lokaliteti njisija ml e voggl administrative ng Shqipni? Po, lokaliteti Isht njisija mA e voggl administrative ng Shqipni.

gfarg njisije administrative Isht lokaliteti ng Shqipni? Lokaliteti Isht njisija administrative ml e Vogel ng Shqipni.

Ng cg vend Isht lokaliteti njisija ml e voggl administrative? Ng Shclipnl lokaliteti Isht njisija ma e voggl administrative. A Isht rrethi nji njisf ma e madhe se lokaliteti? Po, rrethi Asht nji njisf a e madhe se lokaliteti.

A perfshIn nji rreth disa.lokalitete? Po, nji rreth perfshtn disa lokalitete.

Sa lokalitete perfshtn nji rreth? Nji rreth pgrfshIn disa lokalitete. A perfshtn nji lokalitet nji numgr fshatrash? Pot nji lokalitet pgrfsh1n nji numgr fshatrash.

46 A pUrfshIn nji rretli nji numft lokalitetesh? Po, nji rreth Orfshtn nil numPr lokalitetesh. A Orfshtn nji qytet nji numPr lagjesh? Po, nji qytet Orfshin nji numer lagjesh. Cila njisi administrative perfshtn nji numPr fshatrash? Lokaliteti pUrfshin nji nutar fshatrash.

njisi administrative perfshin nji numer lokalitetesh? Rrethi pPrfshin nji numer lokalitetesh.

Qe njisi administrative pUrfshin nji numPr lagjesh? Qyteti Orfshin nji numer lagjesh.

5. A varet zgjedhja e nji presidenti nga votat e popullit? Po, zgjedhja e aji presidenti varet nga votat e popullit.

Nga cka varet zgjodhja e nji presidenti? igjedhja e nji presidenti varet-nga votat e popullit..

A jeni ju te pavarun ne vendimet tueja? Po, na jemi te pavarun në vendimet tona.

Ne cka jeni ju te pavarun? Na jemitt; pavarun ne vendimet tona.

asht Shqipnija nji shtet i pavarun? Po, Shqipnija asht nji shtet i pavarun. tre shteti asht Shqipnija? Shgipnija asht nji shtet i pavarun.

A ka gene Shqipnija nji shtet i pavarun para vjetit 1012? Jo, Shqipnija nuk ka gene nji shtet i pavarun para vjetit 1412.

KtIr Uht Shqipnija nji shtoti pavarun?. Shqipnija asht ha nji shtet I pavarun nd vjetin 1912. n Laiumisht, a marrin denim me vdekja ata ge vrasin? P(), zakonisht.ata qe vrasin marrin denim me vdekje. LXIV

Vare depimi marrin ata qe vrasin? Ata qe vrasir marrin denim me vdekje.

(a) A zbatohet denimi me vdekje me pushkatim ne Shqipnl? Po, denimi me vdekje zbatohet me pushUtim ne Shqipnl.

Me cka tjeter zbatohet ne Shqipnilknimi me vdekje? Ne Shqipnl denimi me vdekje zbatohet edhe me varje ne litir.

Ku zbatohet denimi me vdekje me pushkatim ase me varje ne litir? Ne Shgipni denimi me vdekje zbatohet me pushkatim ase me varje ne

(b) Zakonisht, a mbarohet mire nji pune qé blhet shpejt? Jo, zakonisht nji pune qe blhet shpejt nuk mbarohet mire.

Qka nuk mbarohet mire zakonisht? Nji pune qe blhet shpejt nuk mbarohet mire zakonisht,

çfart pune nuk mbarohet mird? Puna 0 blhet shpejt nuk mbarohet mire.

Kur mund ti pritet njeriu me brisk? Njeriu mund tipritet me brisk kur rruhet shpejt.

cfari; rasti mund te pritet njeriu me brisk? Kur rruhet shpejt njeriu mund te pritetme brisk.

gjoja

AI thote se gjoia punon me kujdes.

A thotil ai se gjoja punon me kujdes? Po, ai thote se gjoja punon me kujdes.

Kush thote se gjoja punon me kujdes? Ai thotk; se gjoja punon me kujdes.

48 LXIV

Agimi nuk erdhi.sepse shkoi n kinema. Asimi na shkroi se gioia isht i sdmunde.

A na shkroi Agimi se gjoja Isht i semundU? Po, Agimi na shkroi se gjoja Isht i sPrnund.

Kush na shkroi se gjoja asht i semunde? Agimi na shkroi se gjoja asht i semunde.

Qka na shkroi Agimi? Agimi na shkroi se gjoja asht i sftunde.

A asht e vertetL; se Agimi asht i semunde? Jo, nuk asht e vertete se Agimi asht i semunde.

Zotni Berati'nuk e di mesimin. Zotni-Berati thotese gjoja ka studjue 5 ore.

A thnte Zotni Berati se gjoja ka studjue 5 ore? Po, Zotni Berati thote se gjoja ka studjue 5 ore.

Kush thotP se gjoja ka studjue 5 ore? Lotni Berati thote se gjoja ka studjue 5 ore.

Sa ori; ka studjue Zotni Berati? Nuk e dij, por thotC se gjoja ka 3tudjue 5 or.

(Nxansit lc tC bajnC vete nga c19 fjali me "gjoja") fiani pvetje nga kCto fjali,

Z. Berati merret vetem me gashtje administrative.

Dekrt asht nji urdhines qe ka fuqf ekzekutive.

/akonisht, nji nCpunes i nalt ka kompetenca te shumta.

Policija mbasi e ndali, c kontrolloi per arra; dhe e arrestoi . Niparti politike nuk asht nji organ legjislativ. Auhet t'i respektojne te gjithe.

Urlhi:nat e Komandantit tC PCrgjitheshem u-zbatuem menjiheri;. LXIV

Kur bje bore ne Durres isht nji ngjarje e jashtzakonshme.

Litaret jane te domosdoshem per peshkataret.

Ministrija e Aresimit shpalli sot nji urdhenese me rIndesi.

Gjykata s,ka dhane ende asnji vendim.

Veprova nlat menyre, sepse ashtu mlurdhenuen me veprue.

Nx1nsit i dergova nji pako me ane te nji miku.

Ket rregull e kemi permende ne klase slime here.

Nga cilado pikepamje qe tla gjykojme ket gashtje, ti ke fai.

5 1) LXIV PiESA E PESTI FIFTH MIT copE LEXIMI READING TEST

Tue gene se Kuvendi Popullor asht nji organ0 punon

periodikisht, vjen nevoja e formimit te nji organitjeter

ti; nalte te pushtetit, I cili te vendosi perte gjitha

cashtjet e randesishme shtetnore ge dalin gjate kohesqë

Kuvendi Popullor nuk asht ne sesion. Sikurse pame, nji

nrgan i tille asht Presidiumi i KuvenditPopullor. Presi- diumi pra asht jo vetem nji organ legjislativ, por edhe

ekzekutiv. Kompetencat e ttia jane te shumta: shpall lektte e urdhenesa, deklaron lufte emnongeverin dhe kontr(Alon veprimtarin e saj, formon ligje dhe kontrollon

qY at() te jene ne pajtim mekushtetuten. Per sa i.perket ktij aktiviteti te fundit e verteta asht se mekrimet

c shumta qe kaneha dhe vazhdojne te bajne gjykatat dhe

(qTanct c policis natyrisht, nen udheheqjen e

si; qeveris Abe te Presidiumit nuk mund te

thuhet s nuk I kane shkele ligjet dhe kushtetuten me

mija her;1.

Orc

p(1,1111f,re. Nga pikepamja administrative, R.P. eShqipnis

niahet n rrethe, qytete, lokalitete dbe fshatra. Secila

prej tyne ka keshillin e vet popullor. Keshilli popullor i tshatit asht natyrisht ma I vogli dhe mvaret nga

popullor i lokalitetit; ky ifundit mvaret nga

51 lbS/ LXIV keshilli popullor i rrethit ase i qytetit, tecilet mvaren nga Presidiumi i Kuvendit Popullbr. Keshillat popullore 'zgjedhin, nga gjiu.i tyne, komitetet ekzekptive; keto nuk Jane asgji tjeter vegse organet e tyneekzekutive..

,cdo'komitet ekzekutiv ka sekcione ose zyra te vegantame' anen e te cilave udheheq punet endryshmg ttadministrates shtetnore. Disa fdhatra nuk kane komitete ekzekutive, punen e tyne e bijne vete keshillatpopullore.

Edhe gjykatat jane organe shtetnore. Sot nE Shqipni

ka kater lloj gjykatash: Gjykata e Pilate dheGjykata

Ushtarake, te cilat i zgjedh Kuvendi Popullor, gjykatat e qarkut, te cilat i zgjedhinkeshillat prpullore te rrethit dhe gjykatat popullore, te cilat I zg edh populli.

Nuk duhet harrue se kandidatet si per deputete,si per gjykates i paraget partija dhe popdlli nuk kamundesi

te paraqesi kandidatet e vet. Gjykata Ushtarake gjykon vetem krimet qe bihen nga ushtarakef ose "krimetkunder shtetit"; te kritikojsh veprimet e qeveris, te vjedhish

pronen e shtetit ose te mungojsh nga puna paleje jane

faje qe mbahen si krime kunder shtetit dhe Gjykata

Ushtarake mund tlapi edhe denim me vdekje.

Zyra e Prokurorit tE Pergjitheshem, thilhet ne

Kushtetute, isht organ i Kuvendit Popullor; detyra etij

Isht lufta kunder anmiqvet te popullit, ndjek te gjithe

.9 52 Vert Vslja e Komitetavet pczekutive

Qoverija e RePd- tV Shqipnfe

Komiteti Ekzek. Popullor Rrethit (Qytetit) 'Popullor tV 'Rrethit,(Qyietit)

Komiteti Ekzek. KVehilli Popullor Lokalitetit Popullor tb Lékalitstit

[Kfthilli Btpullor i Fshatit

Vartbsija horizontals s Komitstsvet Ekzekutiva.

53 Go Xt&V.

VaiiiNalja6 Seksionevet (Zyravet) Komiteteirst Eksokutive

Ministrija pOrkatilaw

Seksioni (Zyrs)- perkatlia Komiteti Musk. Komitetit Mask. i 4 tit Kfthillit Popullor Popullor Brethit (Qytetit) Rrsthit (Qytetit)

Seksioni (Zyra) Orkates I. Koniteti Ekzek. Konitetit Ekasko 1 KNahillit Kbahillit Popullor tlil Popullor Lokalitstit Lokalitetit 1

VartValja horizontals eSeksionevet (Zyravst) tN Komitetsvet Ekzekutive.

* 54 LXIV

ata qe shkelin interesat e shtetit. Anmiq tV popullit

jane tV gjithP ata qe nuk mendojnV dhe veprojnV ashtu

si thote Partija e iunes.

OWESTIONS ITETJE

1. Cili 1sht organi i na1t i pushtetit qd punon periodikisht?

Pse vjen nevoja e formimit te nji organi tjeter te nalte te pushtetit?

3. Si collet ky organ i nalte qe vendos per te gjitha gashtjet e randOsishme shtetnore?

4. Gjatij ciles kohe dalin cashtje te randesishme per te cilat vendos Presidiuti i Kuvendit Popullor?

5. QfarP organi asht pra Presidiumi?

6. Qka shpall Presidiumi?

7. Qka deklaron Presidiumi?

8. cka emnon dhe kontrollon Presidiumi?

cka formon Presidiumi?

10. Psei kontrollon ligjet Presidiumi?

11. A kan0 bshumP krime gjykatat dhe organet e policis?

12. vazhdojne te'-bajne krime keto df organe?

13. Wn udh011egjen e ciles po1itik jane ba kdto krime?

14. Pra, a mund t thuhet se gjykatat dhe organet e poliois nuk i kane shkele ligjet dhe Kushtetuten?

15. Pse nuk mund te thuhet se gjykatat dhe organet e policIs nuk i kane shkele ligjet dhe Kushtetuten?

10. gka janii kdshillat popullore?

55 LXIV

17. Nga cilailapamje ndahet rrethe, qytete, lokalitete dhe fshatra R.P. e Shqipnis?

18. cfarV organi ka secila prej latyne zonave?

19. Cili isht keshilli popullor mi i vogel?

20. Nga cili organ avaret keshilli popullor i fshatit?

21. Nga cili organ mvaret keshilli popullor i lokalitetit?

22. Nga cili organ mvaret keshilli popullor i rrethit ase i qytetit?

23. Cilat organe i zgjedhin komitetet ekzekutive?

24. Cilat jane pra organet ekzekutive te keshillavet popullore?

25. Qka ka gdo komitet ekzekutiv?

26. gka udheheq komiteti ekzekutiv me anen e sekcionevet dhe zyravet te veganta ka?

27. A kane te gjithe fshatrat komitete ekzekutive?

28. Cili organ e bin punen kur nji fshat nuk ka komitet ekzekutiv?

29. Qfare organesh jane gjykatat?

30. Sa lloj gjykatash ka sot ne Shqipni?

31. Cilat jane keto kater lloj gjykatash qe ka sot ne Shqipni?

32. Ciii organ zgjedh Gjykaten e Nalte dhe Gjykaten Ushtarake?

33. Cilat organe zgjedhin gjykatat e qarkut?

34. Kush I zgjedh gjykatat popullore?

35. Kush i paraget kandidatet per deputete ase gjykates?

36. Kush nuk ka mundesi te paraqesi kandidatet e vet?

37. Cila gjykate gjykon krimet qe bithen nga ushtaraket? LXIV

38. gfare krimesh tjera, Wye; atyne qe bihen nga ushtaraket, gjykon Gjykata Ushtarake?

39. A isht faj qe mbahet si krim kunder shtetitte kritikojsh veprimet e qeveris?

40. Po te vjedhish cilen prone Isht faj qe mbahet si krim kunder shtetit?

41. gfare faji tjeter mbahet si krim kunder shtetit? 42: Vare dnimi mund tlapi Gjykata Ushtarake per keto faje?

43. Per cilat faje mund t'api Gjykata Ushtarake edhe denim me vdekje?

44. Ku thuhet se Zyra e Prokurorit te PergjithPshOm isht organ i Kuvendit Popullor?

45, gka thuhet ne Kushtetutiq

4o. Detyra e kujt Isht lufta kunder anmiqvet te popullit?

47. Cila 1sht detyra e Prokurorit te Pergjitheshem?

48. Ke najekPrikurori i Pergjitheshem?

3+4 jani; anmiq te popullit?

$i mbahcn ata qe nuk mendojne dhe veprojne ashtu si Partija e Punes?

57 61 LXIV PPM BG SIXTH PART asTral SHTInp. HOMEWORK

Pergjegjuni me fjalet,tueja 10tyne pyetjeve:

1. Pft cfaiV arsyeje isht formue Presidiumi i Kuvendit Popullor?

2. Cilat Jane detyrat e Presidiumit te Kuvendit Popullor?

3. Pse nuk mund te thuhet se ne Shqipni ligjet nuk jane shkele?

Plotesoni fjalit qe vijojne:

4. Kam bld te rij. a number of books

5. Kam vizitue n'Ameriken a large number of cities e Jugut.

6. TV lutem, mtep some cheese

7. A ke me me dhine borxh? some money

8. Sa Isht ne ket gazete? the subscription

9. Ne shume shtete te bates TE-i771sno death penety

10. Pr sidenti i Sh.B.A. ministrin e appo nts jashtem qe quhet secretary of state

-6

4.. 58 LXIV URSA a WW1 SSW= -PART, FJALOR I VOCABULARY

administrative (adj) administrative

gashtje, (f) question, problem, gashtja issue, matter gahhtje, -t dekret, (m) decree dekrete, -t denim, -i (m) condemnations sen- denime, -t tence, punishment ekzekutiv, (adj) executive

formim, (m) formation formime, -t me gjykue (v) to judge, to try (in gjykoj) tribunal)

jashtzakonshm (adj extraordinary, e, te jashizakonshme m & f) unusual kandidat, candidate kandidate, -t komitet, committee komitete, -t

kompetence, competence, corn- kompetenca, -t petency, prerogative me kontrollue to check, search, (uni kontrolloj) control, check up legjislativ, -e (adj) legislative ligje, -a law ligje, -t litir, (m) rope litare, -t lokal, -e (adj) local lokalitet,ui (M) locality, (a number of lokalitete, -t villages included in one administrative div)

ndamje, (f) division, stibdivision; ndamja separation; split, ndamje, -t schism

pajtim, -I (n) reconciliation; con- pajtime, -t formity; subscription

me u-pajtue (v) to be reconciled with, (une pajtohem) to reconcile; sub- scribe tobe in con. formity with, agree with

me paraqite (v) to propose, put for- (une paraqes) ward, submit, suggest, present, introduce e, te pavarun (adj independent .te pavaruna m & f)

periodikisht (adv) periodically

me perfsht (v) to include, encompass (une perfshtj)

me permende (v) to mention (une ['emend)

pikPgamje, pikPpamja _(f) point of view, pikepamje, -t standpoint

prokuror, (m) district attorney prokurore, -t

Prokurori i Pergjitheshem (m) Attorney General

pushkatim, (m) execution by a firing pushkatime, -t squad sekcion,ui (in) section sekcione, .t

- me sundue (v) to rule, govern, (une sundoj) dominate, master

6* 7 TO 60 LXIV me shpallO (v) to proclaim, declare, (unV shpall) announce i, el tO shumtO (adj many, plentiful, tO shumta m &I) majority of, most of ushtarak, -e (adj) inilitiry, army-

, me u-var0 (v) to depend on, be (un.0 varem) part of, to hang oneself varje, (f) hanging, execution varja by hanging vendim, (m) decision, verdict vendime, me veprue (v) to act, operate, (t1TW veproj) work, perform, function me u-zbatue (v) to be carried out,

(zbatohet) . applied, practiced, executed me u-zgjedh (v) to be elected, (uni; zgjidhem) selected, picked out, chosen

me ani, thriwgh, bymeans of

AOnim mc vdekje death sentence

449

61 LXV PPM II PARI FIRST PART USBTRIME GRAMATIKORE PARAPIAKE GRAMMAR PERCEPTION DRILL

1. N i a isht a e vo se da. A isht njija mi è vogel se dyja? Cili numer Isht mi i vogel se dyja? Cili numer 1sht ma i madh se njija?

A h'n trija ne ande tri here? Sa here hf.n trija ne ande? Cili runner htn tri here ne ande?

Klasa ka marre 10 katra ne provimin e 'duties shclipe.

A ka marre klasa 10 katra ne provimin e gjuhes shqipe? Sa i.atra ka marre klasa ne provimin e gjuhes shqipe? NO cilin provim ka marre 10 katra klasa?

Ai ka marre 4 pesa sivjet.

A ka marre ai 4 pesa sivjet? Kush ka marre 4 pesa sivjet? Sa pesa ka marre ai sivjet? Kur ka marre ai 4 pesa?

1q65-a ka gene plot ngjarje me rindesi.

A ka gene 1905-a plot ngjarje me rIndesi? Cili vjet ka gene plot ngjarje me rindesi? Me gfare ngjarjesh ka gene plot 1965-a?

Automobilat e 1965-es kane dale viet.

A kane dale vjet automobilat e 1965-Os? Kur kane dale automobilat e 1965-kgs? Qtprodhim ka dale vjet?

A do te bij dt provime te 1965-es nO mars te 1966-es? Kush do te blje df provime te 1965-es ne mars te 1966-s?

6 9 62 Lxv

Kur do tli tj df provimetd 1965-es7 Sa provime do te baj nemars te 1966-es?

Frori i 1965-es ka pase 28dite.

A ka pAse 28 dite frori i1965-es? Sa dite ka pase frori i 1965-es? Cili muej i 1965-es ka pase28 dite?

190-i's do tli apim fundme nji teste te bukur.

.A do t'i apim fund 1965-esme nji feste te bukur? Cilit vjet do t'i apim fundme nji.feste te bukur? Me cfare feste do tli apim fund1965-es?

111(1:fli_LiLamA4.114t_itAt_Rmilml- A e kam kalue 1965-en iuepunue? Kush e ka kalue 1965-en tuepunue? Cilin vjet kam kalue tue punue? Si e kam kalue 1965-en?

Prej 19.45-Vs e deri ne 1949 aika gene n'Itali.

A ka gene ai n'Itall prej I445-ese deri ne 1949? Kush ka gene n'Ita11 prej 1945s-e deri ne 1949? Kur ka gene ai n'Itali? Prej cillt vjet deri ne dilin vjetka gene ai ntItali?

Vctc'm nji e tretae k1asis don mire ne provim.

A Anli mire ne provim vetem njie treta e klases? Ciia pjesi;e kiases doll mire ne provim? Si loli n prnvim nji e tretae k14ses?

t'a

A dt,t'a shikoj une provimine nji se .tretes se klast;s? Kush d()tta shikoje provimine nji se tretes se klasi,s? Provimin e CI1iS pjese te klasesdo te shikoj une?

6,3 Nii se tretds 3# tlasds i dhine leje te shkoie me shtepf.

A i Milne leje nji se tretes se klases te shkoje n# shtepi? Ciles pjese te klases i dhand leje te shkoje ne shtepi? Ku i dhane leje td shkoje nji sd tretes se klases?

Nji te treten e klasds e thirrdn nmbrimie.

A e thirren tie mbrimje nji te ireten e klasesi Cilen pjesd te klases thirren ne mbramje? Kur e thirren nji te treten e klises?

Df te tretat e shkolles jane ushtare.

A jane ushtare dr te tretat e shkolles? Sa te treta te shkolles.jane ushtare? gka Jane df te tretat e shkolles?

Uniiormat e df te tretavet te nxInesvet nuk kane ardhe ende

A kane ardhe uniformat e df te tretavet te nxinesvet? Uniformat e sa te tretave te nxinesvet nuk kane ardhe ende? Uniformat e kujt s,kane ardhe ende?

Df te tretavet te shkolles u dhane libra te rij. A u dhane libra df te tretavet te shkolles? Sa te tretave te shkolles u dhane libra? gka u dhane dt te tretavet td shkolles? cileve u dhane libra?

Df te tretat e klases I ddrgova ne shtepl sepse ishin te semunde me grip. A i dergova ne shtepi dy te tretat e klass sepse ishin te semunde? Sa te treta te kisses dergova ne shtepi? Ku i dergova df te tretat e klasils? Pse I dergova ne shtepi df te tretat e klases? g,kishin df te tretat e kisses qe i dergova ne shtepi?

64 Sli kam marre ende detvrat e shtgpis prej df te tretavet te klasEs.

A i kam marre detyrat e shtEpis prej dt te tretavet te k1ases? Kush sli ka marre ende detyrat e shtepis prej dt te tretavet te k1ases? Prej sa te tretave te klases s'i kam marre ende detyrat e shtepis? cka s,kam marre ende prej dt te tretavet te klases?

Nji shoku im ka ardhe me u-,1 me ifi.

A ka ardhe me u-pi me j6 nji shoku im? Kush ka ardhe me u-pi me jdi? Me ke ka ardhe me u-pl nji shoku im? Nji shoku i kujt ka ardhe me u-pi me jfi?

Kjn asht shti;pija e nji shoku tim.

A Asht kjo shtepija e nji shoku tim? Shtepija e kujt isht kjo? Cila Asht shtepija e nji shoku tim?

Ky Asht kushrtni i nii shoku tim te nkushte.

A Asht ky kushrtni i nji shoku tim te ngushte? Kushrtni i kujt Asht ky? Citi Asht kushrtni I nji shoku tim te ngushte?

A jane keto toke te nji miku tim? TO kujt jane Oto toke? Cilat toke jani; te nji miku tim?

I shkrova nji shoku tim n'Itall te me dergoje nii pale kepuce.

Ai shkrova nji shoku tim nIltali'te me dergoje nji pali; kepuci;? Kush i shkroi nji shoku te tij nlItali tvi dergoje nji pale. kepuce? Qka I shkrova te me dergoje nji shoku tim nlItali? Kujt I shkrova n'Itall te me dergoje nji pale kepuce? Sa pan, ki;puci;i shkrova nji shoku tim te me Ai'rgojF?

4,1 b5 4) LXV

Nji shokqn tim ne Shqioni e kane fute ne burg per arsye volitike.

A e kane fute ne burg nji shokun tim ne Shqipni per arsye politike? Ke kane fute ne burg ne Shqipni per arsye politike? cli ka ngja nji shoku tim ne Shqipni? Pse e kane ftra ne burg nji shokun tim ne Shqipni?

am ne merak se se s'kam marre leter re ni shoku im te vieter.

A jam Ile merak sepse stkam marre leter prej nji shokut tim te vjeter? Kush isht ne merak sepse Oka marrg letgr prej nji shokut tg tij tg vjeter? Pse jam ng merak? LXV P BSA 13 OTTI SECOM PART DIALOGU DIALoGra Partija e Punesr Shrlipnis

A flasim sot per partin komuni. e teShqipnisj Me gjithe qejf. Qica do me dijte? Kur 1sht themelue partija komuniste n Shqipni? Ne NInduer te 1941-se, disa muej mbasi Gjermanija naziste filloi invadimin e Bashkimit Sovietik.

5. Shqipnija ntat kohe ishtee pushtueme nga Italija, apo jo? ô. Po, por 011imi kryesor ipartis nuk ishte glirimi i vendit nga okupatori.

7. Ne gka synonte partija ntat kohe? 8. Me marre flu& ne dore; ne kete drejtim ata filluen menjihere punen per popullarizimin e ideologjis marksiste-leniniste.

l). A kane pase perkrahje nga populli? 1U. Po. Populli i perkrahu komunistat sepse u-genjye nga premtimet e shumta, qe slishin ne gjendje me mbajte.

11. A ka pase ndonji arsye tjeter? 12. Po, komunistet ishin tiorganizuem me emnin nevizja Nacional Qlirimtare" (L.N.q.).

13. Via do me thane kjo? 14. Ky titull, thjesht nacionalist, I pelqente popullit, sepse kujtonte se organizata ishte tueluftue okupatorin.

15. Qysh kur quhet partija komuniste Parts e Punes? 10. Qysh nga Nlndori i 1948-es.

17. Si e ushtron Partija e Furies e Shqipnis veprimtarin e saj ne administrimin evendit? 18. E ushtron me ane te organizatavet te ndryshme, qe jani4 dege te saja.

19 Cilat jane keto organizata7 20 Rinija e Punes e Shqipnis, Bashkimi i Gravet tP Shqipnis dhe Bashkimet Profesionale.

21. A jane anetare partije perfaqesuesit e popullit ne Kuvendin Popullor7 22. Njerzit ma me rIndesi te qeveris e te Kuvendit jane anetare te K.Q. te Partis ase te PolitbyrOs se saj.

67 # 23. Cilat Jane njisit e vogla t# Partis, me tV cilat Partija kontrollon vendin? 24. Corganizatat-baz* tesPartis; ato ndodhen nV ;do gendEr pune e prodhimi.

Berat

7.; 68 LIFIEW:01;=, - 'or WA .IN- . 1 _',---i ? 4C . _ - ...... -,_. ,..--- 1911 .. e, . . . . _. 1

t ,...,-. ge. . ,...,, ill, , t , .2.1e ) 4., es -.ir, . it's i ...i I, ii, - , ...... in ....,, ...... / ip 4-.--->.,------11 e....4 i 1 14\, , I tia itPs . iv-:(- N _ - -iegCh.

il .$ 1I 1B , .,,,. ,,...4,... . a ? 4palei .., .-

lq 0r\ ,Ct4 Cilat?} lei

0 - .,,e- .-..-.p Pol i 0 .... .,--,_ . , k ..1.2 2-5 2.4

.0 _

H. 499 LXV PJESA I 'DM SECOND PART Du wept; DIALOGLM _Aljmu litILLyarlime_DAAJUL_

1 Shall we speak today about the Albanian Communist Party. 2. With pleasure.What would you like to know?

3. When was the Albanian Communist Party established? 4. In November 19449 a few months after Nazi Germany began the invasion of the Soviet Union.

5. Albania at that time was occupied by Italy, isn't that so? 6. Yes, but the primary aim of the Communists was not the liberation of the country from the occupiers.

What were the aims of the Party at that time? To have the power in their hands; with this aim in mind they-began at once the popularization of Marxist-Leninist ideologies.

9. Did they have the support of the population? 10. Yes, the people supported them because they were tricked by the many promises, which the Communists were not in a position to keep.

11. Were there any other reasons? 12. Yes, the Communists were organized in the National Liberation Front (N.L.F.).

13. What does this mean? 14. This title, purely nationalist, pleased the people because they thought the N.L.F. wasfighting the enemy.

15. Since when has the Communist Party been called the Workers' Party? lb. Since November 1948.

17. How does the Albanian Workers' Party exercise its activity in the administration of thecountry! 18. It exercises it through various organizations, which are its branches.

19. Which are these organizations? 20. Workers' Youth of Albania, Women's Union of Albania and the Trade Unions.

77 21. Are party members the representatives of the people in the People's Assembly? 22. The most important people in the Government and in the People's Assembly are memters of the Central Com. mittee and its Politbureau.

23. What are the smi41 units through which the Party controls the country? 24. Theunit organizations of the Party; theyare located in eaCh work and production cevter.

499

7 LXV POSA 2 TRITE THIRD PART ANALIZ1 GRAMATIKORE GRAMMAR ANALYSIS

1. Substantivized numerals - Cardinal numbers may be substantivized.

(a) The following are feminine:

nji, njija the number one (pl. missing)

dyja the number two (pl. missing)

tri, trija the number three (pl. missing) katr, -a the number four katra, t

dhet, -a the number ten dheta, -t

(b) The following are masculine:

qind, the number hundred qinda,

milion, the number one million milliona,

(c) The numbers "nji," "dy" and "tre" may also be substantivized by attaching the suffix -sh and are treated as masculine nouns.

Examples:

njish, the number one njisha, -t

dysh, the number two dysha,

tresh, the number three tresha -t

'I The above mentioned nouns have a high frequency of usage in mathematics and are used to designate grad_,..; obtained in school.

7!i

72 Lxv

Examples:

Shkrueje njishin nen dysh. (Write number one underthe two.)

Njishi dhe dyshi janenota te keqija. (Numbers one and twoare poor grades.)

NU provimet e javesqe shkoi mora dy dysha dhe tre tresha. (In last week'stests I got two twos and three threes.)

2. The indefinite articlepreceding the possessive adjective. The possessive adjectivepreceded by "nji" corresponds tothe English "a...of mine" etc.

Examples:

Ka vdeke nji shoku im. (A friend of mine passedaway.)

Ky asht automobili i nji kushrtnitim. (This car belongsto a cousin of mine.)

Mbrame shkova nt;kinema me nji shokun tand. (Last night I wentto the mo,ries witha' friend of yours.)

Remark: In the indirectobject the form "njishokun tim," "nji shokun tend"etc., can be also "nji shok timin," "njishok tIndin" etc.

73 80 LXV PJESA 2 KATMRT1 FOURTH PART USHTRIME GRAMATIKOR/1 GRAMMAR DRILL

1. Numrat kur perdoren si emna dhe thyesat: a. Sa Isht 1/4 e 20-ds? 1/4e 20-es tsht 5.

Sa Isht 1/3e 30-es? 1/3 e 30-es Isht 10. Sa Isht'1/5 e 10-es? 1/5 e 10-es tsht 2.

Sa Isht 1/'6 e 30-ds? 1/6e 30-es leht 5.

Kemi IU leke dhe apim hut 2.

Cilen pjese kemi dhlne hut? Kemi dhlne hut 1/5.

Sa pjese na mbeten? Na mbeten 4/5.

Na mbeten 4/5e ciles shume? Na mbeten 4/5y 10 lekeve.

Ndi klase ka 9 nxtinesinenesital. Cila pjese e nxIdesvet Isht ne spital? 1/3 Isht ne spital. Cila pjese enxInesvetka ardhe ne shkolle? 2/1e nxInesvet kane ardhe ne shkolle.

Vjet kemi pase 12 nxlnes: prel 3 nxtnesve kemi marre letra.

- Prej ciles pjese td nxtnesvet kemi marre letra? Kemi marre letra prej 1/4 se nxInesvet.

Prej ciles pjese ptesim ende letra? Presim letra prej 3/4 te nxInesvet.

74 LXV

Cila pjese e nxInesvet na ka shkrue? 1 4 e nxInesvet na ka sbkrue.

Cila pjese e nxInesvet ka per tena shkrue? 3 4 e nxInesvet kane ptr te na shkrue.

12 shokevet duhet t'u shkrue* ket "avederi tash kam shkrue vetem 3 shokeve.

Cites pjese te shokevet i kam\shkrue? keni shkrue 1 4 se shoicevet.

Ciles pjese duhet tli shkruej ket jave? Ket jave duhet tlu shkrueni 3 4 te shokevet. Nji shishe vene nxen 10 gota:_alajailjlalitil. Sa pjese te venes pij une gdo dite? ju pini gdo dite 1 10 e venes.

Sa pjese te venes pij une ne 3 dite? ju pini ne 3 dite 3 10 e venes. Sa pjese te venes pij une ne 9 dite? ju pini ne 9 dite 9 10 e venes.

Cila asht nota ma e mire ne shkollat shqiptare? Nota ma e mire asht pesa.

13() njishi e dyshi? Njishi e dyshi jane notat ma te keqija.

Cila asht nota ma e vogel qe kalon? Nota ma e vogel qe kalon asht treshi.

Po katra, (,far note asht? Katra asht nji note e mire; vjen mbas peses.

Nxansi le te pi'rserisi te njajten fjall(IP thote mesuesi, por pa perdore fjalen "vjet." 13.sh.

Mesuesi: Shinat e vjetit 1964 gene te nevojshme per bujqesin. Nxansi: Shinat e 1964 gene te nevojghme per bujqesin. ju te gjithe i dini ngjarjet e vjtit 1965. ju te gjithe i dini ngjarjet ej965-es.

\ Termetii vjetit 1915 isht ndigjue ne gjithe Ballkanin. Termeti i 1915-es isht ndigjue ue gjithe Ballkanin.

Gjate vjetit 1941 Europa nuk u-bombardue shume. Gjate 1941-se Europa nuk u-bombardue shume.

Ne vjetin 1945 mori fund Lufta e Dyte Botenore. WO 1945 mori fund Lufta e Dyte Botenore.

Prej .,:etit 1960 deri ne vjetin 1962 kam gene n'Europe. Prej 196U-es,deri CI 1962 kam gene n'Europe.

Ngjarjet e vjetit 1942 nuk do t'i harroj kurr. Ngja-jet e 1942-se nuk do tli harroj kurr. N Mi; dukcr e kam takue aty.nga vjeti 1930. Mi,, duket se e kam takue Oy nga 1930-a.

. ' Nx1nsi t blje pyetje uga kto fjali:

S' gene kurr anetir i ndonji organizate. 0 ganizata ne te cilen jeni anetir ju Isht nji ganizate fetare.

a kemi shumebi.za ushtarake ntEurope.

fshatariq e vor:en, buka isht baza e ushgimit ...... / tf.: tyne.

Ne kongresin e partis moren pjese 2U0..., vete.

Trupi legjis.ativ i Shtetevet t:.; Bashkueme tlAwerikes quhet Kongres.

Ai e ka zakon cle tli kryeje punet tile kohO. Agimf do Oa kryeje shkollen e mesme siv'jet.

Ushtrija jone luftoi kunder Gjermanis gjate Luftec sO Dyte. Ushtrija amerikane fillux invadimin e Europes ne Normandt

76 Perfaqesues quhei nji njeri.q# perfaqeson dike ase digka. cdo qytet ka nga nji perfaqesuea te maqinavet Singer.

Askush nuk i beson atij qe bin premtime dhe nuk mban.

Italija pushtoi Shqipnin me 7 Prill 1939.

Shqipnija mbeti e pushatileme prej Italls deri me 8 Shtatuer 1943.

Komunizmi synon ne sundimin e botes.

Kapiten Selmani I ka ushtrue, mire ushtaret e kompanis se tij ne ushtrime me arme.

Organizata jone Isht themelue nga dy patriote 20 vjete mg pare.

Librin e kam shkrue, por sldij gfare titulli t'i ve.

Zhurma,e madhe me shkaktoi dhImbe kreje.

LS' 77 LXV PJESA E PESTI FIFTH PART COP/ LEXIMI READING TEXT

Ne Ninduer te vjetit 1941, dykomuniste te huej te

fameshem ne komunizmin nderkombetir,ndihmuen ntorganizimin e Partis Komuniste Shqiptare.Kjo ngjau dy muej mbisi

Gjermanija naziste filloiinvadimin e BashkimitSovietik; Ieri atehere komunistavetshqiptare u pelqente bashkimi

Gjermanis me Rusin,e cila, dy vjete ml pare,jovetem

kisiite pranue invadimine Polonis nga Gjermanija,por

kishte marre per vetegati gjymsene ketij shteti. Partija Komuniste ntat kohe ishtee organizueme mire, por nuk kishte perkrahjene popullit; per te fitue Wet perkrahje

komunistat filluenmos Meperdore ma fjalenakomunistdhe me lb Shtatuer 1942 themeluen LevfzjenNacional glirimtare. Tut kujtue se kjo organizate ishtetue luftue okupatorin, ntat kohe ushtrija italiane,populli, sidomos fshataret, i Aha çiIt p rkrahje: e ndihmoi me te holla, I strehoi njerzit e saj, i dhadje1mtie-141imi kryesor i Levizjes

clirimtare ishteme marre fuqin ne dare dhe per kitarsye ata filluen luf.ten kundernacionalistavet, te cilet, ttorganizuenvrtgapatriote te vertete, ishin clprej kohe ne lufteme okupatoret. Vllavrasja vetem i shkaktoi popultit nja450004- 8000 te vrame. Qeverija komuniste qe dolinga partija u.perpoq, posa mori fuqin ni dor, blje sa ml te fortepoziten e saj:vrau ase

78 LXV futi ne burg te gjithe patriotet dhe inte1ektua1et e ndershem; tregtarevet u vani taksa te randa ne menyre qe mos t'ishin ne gjendje t'i paguejshin dhe keshtu i futi ne burg.

MU 1948 Partija Komuniste Shqiptare mori emnin Partija e Puni;s e Shqipnis. Organi ma i nalte i saj asht Kongresi i Partls, i cili mblidhet gdo tre vjete. Ky zgjedh

Kmilitetin Qendror te Partis dhe kandidatet e K.Q. Komiteti gendror mblidhet gdo tre muej per te drejtue udhezimet e

Partis kur Kongresi nuk Isht ne sesien. Per te krye punet e pi;rditeshme dhe te vazhdueshme që ke mbi vete

Partija, K.Q. ka nji grup 7 vetesh qe quhet Politbyro ahe, nji g:up tjeter 4 vetesh per punen ekzekutive qe quhet

Sekretariat. Sekretari i Pare i ketij organi asht kryetari

i vrte't i Parti:;, ai qe ka fuqi te jashtezakonshme mbi gjithi; veprimtarin e tieveris. Organet ma te !ogla, me

ant:n t cilave ky ushtron tuqln e tij deri ne qoshet ma te largeta t vendit, jane Organizatat beze te Partis, ato gjimien ktulo: nder shkolla, nder zyra, nder qendra pune kudo qe ka dy vete q jetojne e punojne se hashku.

k, urdhen t& Partis se Punes edhe rinija grat (the

netoret jane ttorganizuem ntorganizatat e tyne, qe jani; degeti; saja; ato Jane: Rinija e Punes e Shqipnis, Bashkimi i Gravet te Shqipnis dhe Bashkimet Profesionale. LXV

QUESTIONS.PYME

1. Ne Nandiler t vjetit 1941, sa komunista te huej laihmuen niorganizimin e Partis Komuniste Shqiptare?

4.. Ku ishin te famshUm icta dy komunista?

3. kj- ngjau dy muej mbasi Gjermanija filloi invadimin e cilit shtet?

Qka kishte pranue Rusija dy vjete ma pare?

Deri ateheri;, kujt I pelciente bash! Gjermanis me Rusin?

Invadimin e cilit shtet kishte pranue Rusija dy vjete in pare? 7. Pirvec se kishte pranue invadimin e Polohis, cka tjtir kishte ba Rusija?

Cila part( ishte e organizueme mire?

11 Merjithi,se ishte c organizuememire, Ota nuk kishte Partija Komuniste Shqiptare?

U. Pir t fitue perkrahjen e popullit, cka filluen me kymunistai?

11. Ps(' filluen knmunistat MOS me pi.;r1nri; ma muni st ?

1 C ii tn crranizati: themuluen knmunistat my 10 Shtatuer

1.4. Kush kujt(.1 sc Levizja Nacional clinimtare ishto tut. (Aupatorin?

Qka kujtoi pkTulli?

Cili ishte ykupat r ntatAkohe nt.Shqipni?

Kush i,tha L.N.c. cdo perkrahje?

17. Me cka e ndihmoi pQpulli L.N.Q.?

Is. Ke strehoi populli?

80 L.Xit

19. çka i dhaspopulli L.N.c.?

20. Cili ishte qellimi kryesor i L.N.q.?

21. Per t6 marre fugin nE dord, kunder kujt e filluen ata 1uftn?

22. Nga kush tuin ttorganizuen nacionalistat?

23. Me ke ishin ne lufte nacionalistat glprej kohe?

24. Sa mije'te vramE i shkaktoi popullit vilavrasja?

25. Cila qeveri u-perpoq Va bljP sa mi tP forte poziten e saj?

26. cka u.perpoq te baje qeverija komuniste qe doll nla partija?

27. Kt vrau ase futi ne burg?

28. Kujt i vani taksa te rInda?

29. Pse u vOni qeverija tregtarevet taksa te rInda?

30. Dhe ml ne fund, Oa u blni qeverija tregtarevet?

31. Qfari7 emni mori Partija Komuniste Shqiptare me 1948?

32. Citi Isht organi m I nalte I Partis se PunEs s Shqipnis?

33. Sa shpesh mblidhet Kogresi I Partis?

34. Ke zgjedh Kongresi i Partis?

35. Sa shpesh mblidhet K.Q.?

30. Pse mblidhet K.Q. gdo tre muej?

37. Cita organizate drejton udhezimet e Kongresit kur ky nuk Isht nE sesion?

38. A ka Partija mbi vete pune te perditeshme dhe te vazhdueshme?

39. a grupe njerzish ka K.Q. per te krye ptaned perditeshme? 40. Si quhet grupi i perbimE prej7 vetesh?

41. Si quhet-grupi tjetPr i'perbameprej 4 vetesh? 42. Per gfare pune Isht Sekretariati?

43. Vtitull ka njeriu qeudhEheq Sekretariatin? 44. Kush Isht sot Sekretari i Pare? t3. A Isht Sektetari i Pare kryetariI vertet I Partis? 46. Mbi gka ka ky fuqi te jashtzakonshme?

47. A Jane Orgaxilizatat baze te Partisorganet e saja ma ti vogla?

48. Me anVn e cilave organee ushtron fuqin e vet Sek. retari i Pare'?

49. Deri ku e ushtron Sekretarii Par'.1 fuene vet? 50. Ku gjinden organizatat baze?

51. A kane edhe rinija, grát dhepur:Ztoret organizatat e tyne?

52. Si quhet organizatae

53. Si quhet organizatae gravet?

. Si quhet organizata e puni!torvet?

55. Degiti cuts organizate ,ane triorganizatat pi'rmendi;m7 PAS'A GJASHTE SIXTH PART DEMI MOUS HO/4MM

Plotesoni fjalit që vijojnE:

1. Kam lexue m1 shumE se -Tswarras1731P--6171r70E-- 2. qE ishin mbrimE ne kinema One.thirdof/thepeople

ishin pa xhaketa.

3. Komunistat nE NInduer came to power of 1944 4. Unë kam Vase deri sa mbarova my parentssupport

shkollen.

5. Me isht gj1 e 1ehte, por promise to keep

those promises Isht gji tjeter.

Rani 5 fjali te shkurta tue perdorue keto forma verbash. tegenjehem

te kryente

te shkaktojshim

luftojshin

perkrahish

83 -490

, IACIF -PJESAB SHTATX SEVENTH PART PJALORI VOCABULARY

administrim, (m) administration, administering

ane'tir, (m) member antar, -t

beshkim, (m) union, unity bashkime, -t

Bashkimi Sovietik Soviet Union

baze, -a base, basis baza, -t

clirim, (m) liberation

-e f (adj liberation, m & liberating

me u-genjye (v) to be deceived, (unif genjehem) cheated

ideologji, -j (0, ideology ideologji, -t

invadim, (m) invasion invadime, -t

komunist, (m) communist iv,munista, -t

kf,ngres, (m) convention, ki,ngrese-, -t congress

me krye (v) to finish, ccmplete, (line kryej) accomplish, achieve

e, t larOt (adj) remote, distant lauCta

me luftue (v) to fight (in a war) Lune luf.0j)

marksist-leninist (adj marxist-leninisl marksiste-leniniste m & f)

9 nacionalist, (a) nationalist nacionalista, fet nacional, -e (adj national m & 0 nacionalist, -e (adj nationalistic, m & 0 nationalist nazist, (adj Nazi m & f) nderkombelar, -e (adj) international nicWrkomiatar okupator, conqueror, invader okupator, organizate, -a (1) prganization organizata,, -t organizim, (m) organizing, organizime, -t organization

ttorganizuem (adj organized et tvorganizueme m & f) patriot, -i (m) patriot patriote, -t perfaciesues, (m) representative perfagesues, pozite, -a (f) position pozita, -t me perkrahe (v) to support (une perkrah) perkrahje, -a co support politbyro, j4 (0 Folitbureau (the executIve committee of the central committee.in communist parties) LXV popullarizim, (m) popularization premtim, (m) promise premtime, -t profesional, -e (adj professional m &

pushtuem (adj occupied pushtueme m & f) gendror, -e (adj central m & f)

(m) goal, purpose, intention

youth

(adj soviet m & me synue (v) to aim, have as a (uni; synuj) goal me shkaktue (v) to cause (uni: shkaktni) me u-themelue (v) to be founded (themelA,het) th jrsh t (adv) pure, simple titull, (m) title titnj, -t me ushtruc (v) to exercise, train, (uni.; ushtn,j) drill, practice (a profession also); exert vllavrasje, vllavrasja (f) fratricide civil war

me marri. Uuqin flidori; to seize power LXVI PJESA E PARi FIRST PART USHTRIME GRAMATIKORE PARAPRAKE GRAMMAR PERCEPTION DRILL

1. Lidhorja ne vend te kohes slardhme:

A shpresoj une qe fundi i tetorit te me gjeje ketu? Po, ti shpreson qe fundi i tetorit tE tE gjeje ketu. Kush shpreson qe fundi i tetorit Va gjeje ketu? Ti shpreson qe fundi i tetoritte te gjeje ketu. Qka shpresoj un ? Ti shpreson qfundi i tetorit te te gjejeketu. A jam une gati te t'ap gdo gji qe te me kerkojsh? Pol ti je gat te mlapish sdo gji qe ftt te kerkoj. Kush Isht gati e tlapi sclo gjit qe t'i kerkojsh? je g te &apish gdo gjl qe te te Kujt gati t'i ap gdo gjl qe te me kerkoje? Ti je gati te m'apish mue gdo gji qete te kerkoj. c'jam gati te t'ap? Ti je gati te m'apish gdo gji qete te kerkoj.

Lakimi i numrorevet kur perdoren si fjaleme vete: a. A jane te dy librat e mij mbi tryeze? Po, te dy librat tuej jane mbi tryeze. Ku jane te dy librat e mij? Te dy librat tuej jane mbi tryeze.

Dy shoket e mij kane nita njI automobil.

A jane automobilat e te dyve te rij? automobilat e te dyve jane t rij. Si jane automobilat e te dyve? Automobilat e te dyve Jane te rij. Aut(Iflobilat e kqjt jane te Automobilat e te dyve jane te rij.

Dy 12rei shokevet te miju kam pase borxh. A u a pagova borxhin te dyve? Po,ti u a pagove borxhin te dyve. Kujve u a pagova.borxhin? Ti u a pagove borxhin te dyve. Q'u pagova te dyve? Ti u a pagove borxhin te dyve. Cileve u a pagova borxhin? Ti u a pagove borxhin te dyve. Kush u a pagoi borxhin te dyve? Ti u a pagove borxhin tedyvt.

87 LXV I

je mora dt_libra ne biblioteke.

A i harrova mbrime te dy n14 kinema? Po, ti I harrove mbrame te dy ne kinema. Ku i harrova mbrIme te dy? Ti i harrove mbrame te dy ne kinema. Kush i harroi mbrIme te dy ne kinema? Ti i harrove mbrIme te dy ne kinema. g'harrova min-1mi; ne kinema? Ti i harrove mbrime te dy librat ne kinema. Sa libra harrova mbrime ne kinema? Ti I harrove mbrIme te dy librat ne kinema.

Te dy shoket etfi te kane shkrue. A ke marre leter prej te dyve? Po, kam marre leter prej te dyve. Vice marre prej te dyve? Kam marre prej te dyve leter. Prej cileve ke marre leter? Kam marre leter prej te dyve. Kush ka marre Aeter prej te dyve? Une kam marre leter prej te dyve. Prej kujt ke marre leter? Kam marre vetem nji leter prej te dyve. h. Ne Rrugen Kashari kam dt shtepl. jane te dyja shtepit ne te njajten rruge2 Po, te dyja jane ne te njljten rruge. Ne cilen rruge jane te dyja shtepit? Te dyja Jane ne te njljten rruge. N; clvend jane te dyja shtepit? lyja shteplt iane ne te njljten rruge. sit,ct&tt dyll_motravtt te mija

A jane ne plazhe shtepit e te dyjave? Po, shtepft e te dyjave jane ne plazhe. Ku jane shteplt e te dyjave? Shtepft e te dyjave jane ne plazhe. Shtepit e kujt Jane nP plazhe? Shteplt e te dyja motravet tueja jaJW ne plazhe.

Tiu the te dyja motravet te tua qe te blejne nga nji c_ante te re.

A u Lhe te dyjave qe te blejne nga nji gante te re.? Po, u thash te dyjave qe te blejne nga nji gante te re. LXV I

giti the te dyjave? U thash te dyjave qd td blejne nga nji ;ante te re. Cilave u the 0 te blejne nga nji ;ante te re? U thash te dyja motravet te mija qe te blejne nga nji gante te re. VI* the te dyjave qe te blejne? U thash te dyjave qe te blejne nga nji ;ante te re.

shoolnon_E-1211.1hagELE_MAILAILLnil_PIAKIIK- A i shoqnuet te dyja deri ne plazhe? Po, I shoqnova te dyja deri ne plazhe: Kush i shognoi te dyja deri nO plazhe? Une i shoqnova te dyja deri ne plazhe. Deri ku i shotpuet te dyja? Te dyja i shoqnova deri ne plazhe. Ai ka dy motra ne Shcipni.

A ka marre ai leter prej te dyjave? Po, ai marre leter prej te dyjave. Prej sa motrave ka marre ai leter? Ai ka marre leter prej te dyjave

c. Tre yllaznit e mij kane gene W. semunde ket jave.

A do te dalin te tre neser TIpune? Po, te tre do te' dalin neser ne pune. Sa prej vllazenvet te mij do te dalin neser ne pune? Te tre do te dalin_neser ne pune. c'do te bajne neser te tre? TE tre_ do te dalin neser n pUflC . Kush ao te taii. neser ne p Te tre do te dalin nese be punt'.

4 Une kam tri mo:ia.

A jane t trija te martueme? Po, te trija jane te martueme. Sa prej motravet-te mija jane te martueme? Te trija jane te martueme.

Kater prej shokevet re miLdo te shkojne_pi:'r -pushimo.

A do te udhetojne te kater me aeToplan? Po, te-,kater do te udhetojne-me aeroplan." Sa prej tyne do te udhetojne me aeroplan? Te kater do te urtojne me aeroplan.

,89 is ve. LXV/

Me se do teudhetojne td katdr? TV kater do teudhetojne me aeroplan.

Ai ka kater motra. A dijnd td katra tEkdndojnd mire? Po, te katra dijne tdkdndojne mire. Sa prej tyne dijnPte kendoje. mird? Te katra dijne tekendojne mire. Qish dijne td kdndojnd tdkatra? Td katra dijne tdkendojne mird.

2. Pereini pyetds "i sati." gimimrrliti I sati mrrtjtiAgimi? Agimi mrrtjti i pari.

Ky asht mesimi idyte.

I sati mesim ashtky? Ky asht mesimi idyte. Zojusha Berati asht e tretane klase.

E sata nd klaseIsht Zojusha Berati? Zojusha Berati asht e tretane klase.

!no asht e pesta hereqe vtj ketu.

E sata hereasht kjo qe vtj ketu? Kjo asht e pesta here.

Agimin e klasifikova tetretin.

Td satin eklasifikove Agimin? Agimin e klasifikovate tretin.

Kur kdceva per tetreten here theva doren.

Ti theve doren kurkeceve per te satenherd? Und thtva doren kurkeceva per te tretenhere. NxInsit tond doien te paret.

Td satet dolennxInsit tone? NxInsit tone dolen te paret.

9 7

90 Dy valzat e miJa u-nieVn tV parat.

TV satat u..niàn vajeat e tus? Vajeat e mija u-nisft tV parat.

Namatiri i Shan " k- Nausit, Pogradee

-Ara-

71° Kish* e vogV1 e , Thethit -Arab

91 9 Nitik LXV1 PJESA E DYTM SECOND PART DIALOGU DIALOGUE

!laza e ekonomis 'le R. P.te Shcapnis

1. Cila Isht baza e ekonomis neR.P. te Shqipnis? 2. Baza e ekonpmis isht pronasocialiste; ne Shqipni pothuej se gdo gji Ishtshtetzue.

3. Dij se industrija, minieratdhe bankat jane shtetzue; gka tjeter kanE shtetzue? 4. Ujnat, pyjet, kullotat, mjetet Pkomunikacionit ajror, hekurudhor e dear, ndermarrjetekonomike etj.

5. Pc prona kooperativiste,glIsht? 6. Prona kooperativisteasht nji forme tjeter e prones socialiste mbi mjetet eprodhimit.

7. Sa lloje kooperativashhfjne ne sistemin kooperativist? 8. Ka tri grupe kooperativash:kooperativat bujqesore, kooperativat e artizanatit dhekooperativat e konsumit.

9. Cilat kooperativa'perfshtjnedt te fundit? 10. Kooperativat e artizanatitperfsh?jne kooperativat e prodhimit,si p.sh. kooperativat eveshmbathjes, ato te sherbimevet etj.

11. Po kooperativat ekonsumit? 12. 1SW keto h9jne te gjitha atokooperativa qe merren me prodhimin dhe shperndamjeh eartikujvet ushqimore.

13. Po toket, a .jane te gjithaprone e Kooperativavet bujqesore? 14. Po, permbi 90% tetokevet,si edhe kafshet e veglat e puni;s Janeprone e kooperativavetbujqesore.

15. A nxjerr bujkuftime te mira nga kooperativa? lb. Atij shpeshhere nuk i del as mejetue; shteti vetem ka perfitime nga sistemikooperativist.

17. Ku bazohe ti kur e thuekete? 18. Ne rregulloren e organizimitte kooperativavet lexohet: prodhimi vjetor ndahet nder anetarevetem pasi te keni: shlye detyrimet.

19. Detyrimet vjetore ndaj shtetit? te 20. Po, nji pjese te madhei a ep shtetit, mandej duhet papleje S.M.T.-ne, t& mbapinvalidCt, pleqt, jetimat, hursistat, gerdhet e ku tla dij une

92 LXV I

21. Po prona personale, qtasht? 22. NV sistemdn shoqnor komunist, pronE personale quhin kursimet dhe shtEpija qe pErdoret si banesE.

23. c'kuptohet me shprehjen "pronE private"? 24. PronE private Isht gdo pasuni qE Ordoret si mjet prodhimi; prona private Isht e rrallE dhe shikohet me st te keq.

'I ,

';11r!...

4Ike

91 L.,,E JG6 LXVI PJESA B DYT2 SECOND PART DIALOGU DIALOGUE

The Basis of Bcon9my of the Peqple's Republic of Albania

1. What is the economy of the People's Republic of Albania based on? 2. The basis of economy is Socialist ownership; in Albania almost everything is nationalized.

3. I know that industry, mines and banks are nationalized; what else is nationalized? 4. Water, forests, pastures, airways, railroads, maritime lines, economic enterprises, etc.

5. What is cooperative ownership? (1. Cooperative ownership is another form of Socialist ownership of the means of production.

7. How many kinds of cooperatives are included in the cooperative system? 8. There are three kinds of cooperatives: agricultural cooperatives, 'trade cooperatives and consumers' cooperatives.

9. . Which cooperatives are included in the last two mentioned. 10. The trade cooperatives encompass those of proJuction, such as the clothing and footwear cooperatives, and those of public services, etc.

11. What about the consumersv cooperatives? 12. These are all the cooperatives that deal with the production and distribution of food articles.

13. What about arable land, does it all belong to the agricultural cooperatives? 14. Yes, over 90% of the arable land, as well as animals and tools, are the property of the agricultural cooperatives.

15. Does the farmer draw good profits from the cooperative? 10. Oftentimes he cannot even make his living; only the state draws profits from the cooperative system,

17. What is your basis for saying this? 18. We read in the organizational rules ii cooperatives: "The annual production of the cooperative is divided among its members only after they have fulfilled their obligations."

95 f;12 LXVI

19.Annual obligations towards the state? 20. Yes, a large part is given to the state,then the motor and tractor stations must be paid, thein. valids, old people, orphansscholarships, kinder. gartens and what not mustbesupported.

21. What is personal property? 22. In the Communist social system personal properties are personal savings and the housein which one lives.

23. What then does "private property" mean? 24. Private property is any property which is used as a means of production; private propertyis rare and looked down upon.

,P1K-^r

416

9 6 I. XV I PJESA B TRETX THIRD PART ANALIZI GRAMATIKORE GRAMMAR ANALYSIS

I. The interrogative pronoun and adjective "i sati?": The interrogative adjective "sa?" is used to ask a question related to quantity; in reply to"sa?" we have a cardinal number.

Examples:

Sa libra keni ju? How many books do you have? Une kam 1 (29 5, 100) I have 1 (2, 5, 1UU) book. liber. From the adjective "sa?" the pronoun "i sati?" (e sata, te satet and te satat) is formed, which is used to ask a question related to an order or succession of things. In reply to "I sati?" therefore we will have an ordinal number.

I sati dole ne garen e How did you finish in the 1UU metershit? the .100 meter dash? Dola i dyti. I finished second.

E sata u-klasifikue kjo How was this painting pixture? classified? U-klasifikue e para. It won first prize.

Te satet dolen ne klase How were Agim and Petrit Agimi e Petriti? classified at the end of the year? Agimi doll I treti dhe Agim was third in the class Pctriti i fundit. and Petrit was last.

2. Cardinal numbers denoting definite quantity: To convey the idea of a definite quantity the particle "te" precedes the cardinal number; the noun that follows, if any, will be in the definite form.

Examples:

Une kam fole me te dy. I have spoken to both of them. Te tre djelmt jane te All three of the boys martuem. are marriedr. Te dyja vajzat Jane te Both girls are my mijat. daughters.

97 LXV I

!XV &am katOr vajza dhe have four daughters and tO katra Jane ntuniver- all four of them are in sitet. college.

Paradigms of the declension of "tn dy djelmt" (both boys) and "t0 dy" (both of them):

Masculine

Nom. t4 dy djelmt te dy Gen. el te te dy djelmvet e, te te dyve Dat. tO dy djelmvet te dyve Acc. tO dy djelmt te dy Abl. prej te dy djelmvet prej te dyve

Feminine

Nom. te dyja vajzat te dyja Gen. te te dyja vajzavet e, td te dyjave Dat. te dyja vajzavet te dyjave Acc. te dyja vajzat te dyjave Abl. prej te dyja vajzavet prej te dyjave

3. The use of the subjunctive instead of the future:

The subjunctive is also used to substitute for the future, whenever we express readiness or desire to do something.

Examples:

Jam gati te ju ap gdo gji age te me kerkoni. do te me kerkoni. (I am willing to give you anything you ask of me.)

Shpresoj qe fundi I dhetorit te me gjeje ketu. do te me gjeje ketu. (I hope the end of December will find me here.)

A keni shprese te vtni me mut? se do te vini me mue? (Do you hope that you will go with me?) PPM 'B ICATUTI FOURTH PART USHTRIME GRAMATIKORE GRAMMAR DR ILL

1. Ftrdorimi i lidhores nt vend ttkohts slardhme: a. A do t0 pranoni gfartdo puneqt tE gjeni? Po, un0 do tE pranojgfartdo pune qt tE gjfj.

Kush do tE pranojdgfartdo pune qt tE gjOje? Unt do t0 pranojgfarEdo pune q tE gjfj. gfart pune do te pranoni ju? UnE do tE pranojOarEdo pune që tE gjej.

A mund tE vtjE mjeku nE ;do orq tla thErras? Po, mjeku mund tE vtje nE or q t'a thUrrasish.

Kush mund te vtjE nE ;do or q tla therras? Mjeku mund tE vlje nE ;do or që t'a thErrasish.

Nt cilat ore mund tEvt0 mjeku? Mjeku mund tE vtjE ne ;do ore0 t'a thErrasish.

A jane ata gati tekryejnE ;do detyre q tlu caktoj? Po, ata jane gati tekryejne ;do detyrt, që t'ucaktojsh. Kush Isht gati te kryeje gdodetyre qe tli caktoj? Ata jane gati te kryejnegdo detyre që t'u caktojsh. cljane ata gati te bijne? Ata Jane gati tP kryejnegdo detyre qe tou caktoj une. gfare detyre Jane ata gati tekryejne? Ata jane gati tekryejne gdo detyre qe t'ucaktojsh

h. NxInsit le te bljne pyetje ngafjalit qE vijojnU:

line do te ju ftoj perdreke kur te marr rrogen.

Na do te largohemi prej kettskur te mbarojme kursin.

Agimi ka ndermend me shkuene kinema posa te mbaroji; letren. Na do t'i pyesim shoket kurtli takojrW. Due me genE edhe une atykur Va blejsh.

Ata kane vendose te mosshkojne kur tli ftojn.

99If t' LXVI

2. Peremni pyetes "i sati?". a. Nxinsi le te baje pyetjeme peremnin "i sati?". Mesuesi:Vllai im doll i pari i k1ases. NxInsi: I sati doll vllai juej.

Motra ime do td niset e para. sata do te niset motra juej?

Vllaznit e mij e mbaruen provimin teparet. Te satet e mbaruen provimin vllaznite tfi? Motrat e mija dolen te parat. Te satat dolen motrate tua?

Shoku im mrrtjti i treti ne 1500m. I sati mrrtjti shoku juej ne 1500 m.?

Drita mrajti e katerta ne 100m. E sata mrrtjti Drita ne 100 m.? A .. Shokete mij mrrtjten te paret me barken e tyne. TP satet mrrtjten shel'et tuejme barken e tyne?

Motrat e mija u-klasifikuen tE parat ne 100e 200 m. Te satat u-klasifikuen motrate tua ne 100 e 200 m.? Alushi u-klasifikue i katerti nder 300 vete. I sati u-klasifikue Alushi rider 300 vete?

Alushin e klasifikuinte kaiertin. Te satin e klasifikuen Alushin?

Hana u-klasifikue e pars ne histort dhee dyta ne gjeograff. sata u-klasifikue Hana ne histoti dhe e sata ne gjeograff?

Hanen e klasifikuen te paren. Te saten e klasifikuen Hanén?

Zekiu mori 9mimin e pare. Te satin gmim mori zekiu?

Petritin e takova sot per te treten here. te saten here e takove Petritin sot?

100 LXV I

b. Pergjegjuni ketyne pyetjeve:

E sata dite e javes isht e hanja?

E sata dite e javesasht e dielja?

E sata ore mesimi Isht kjo?

sati femije je ti ne familjen tande?

sati muej I vjetit asht prilli?

sati muej i vjetit asht tetori?

3. Nxansi le te perdori vetem numroret si fjale me vete:

Mesuesi: Une fola me Hasanin dhe me Hysenin. Nxansi: Une fola me te dy. Une u dhash te dy ajelmvet te njajtin keshill. Une u dhash te dyve te njajtia keshill.

Te tre librat qe bleval jane shklue sivjet. Te tre Jane shkrue sivjet. Baba mori nji shtepi me qiri per te katervllaznit e mij. 3aba mori nji shtOpi me qiri per te katOr.

TtpesO nxinOsvet u kam thine me ardhO. TO pesire u kam thinO me ardhO.

EL. Prej te tre mOsuesvet kam marre letra. Prej tO treve kam marre letra.

A u th tO kater shokevet me ardhO mi heret nesOr? A u th6 tO katOrve me ardhO mi heret nesOr?

si njani ashtu edhe tjetri flasin shqip. W dy flasin shqip.

Si njanit a41111:u edhe tjetrit I kam dergue1etOr. Te dyve u kam Jergue letOr.

TO dyja motrat kanO shtepi. Ti) dyja kanO shti;pi.

1 01 44 LXV I

Td trija motravet u kam dhInV pund tV lehta. TV t4jave u kam dhInd punE tE lehta.

I pumba tE trija pendat. I humba te trija.

Prej te dyj:t vajzavet kam marrd lajme tO kdqija. Prej td dyjave .kan marrE lajme td

Shtdpit ettd dy4a vajzavet Jane nE plazhE. ShtEplt el0tU dyjave janE nb,plazhe.

Te trija dritoretelianE hapdt. Te trija janE hapdt. 4. NxInsitt,baind Dvetje Aga kdto fialI. Me kursimet qe ?Ana vjet pagova taksat e shkolles.

Im it jetonte me tlardhunat qd merrte nga pasunija e patundeshme. Sot nE Shqipnl ka fare pak njerez qe merren me artizanat.

1 Po te bazohemi gjithelone.ne fjalEt e bates mund te bajme edhe gabime.

Nen gatt ka dy gerdhe zogjsh.

Na kemi nji baze detare me rIndes1 n'Adriatik.

Kush ml pak e kush ml shume, tE gjithdkemi- detyrime ndaj prindevet. Pitimet qe ep nji restaurant jand ma te mddhaja gjate verds.

Ka ca njerez qe i krijojnd pund vetes. Na nxlme gjuhd td hueja qe te kuptohemi me popuj tjere.

Kjo zojd kdrkon te ndahet nga I shoqi. Banordt e nji qyte+i, te medhaj e tO vogjel, perbajne popullsin e atij oteti. LXVI

Kjo pulle Isht shume e rralle, prandejedhe kushton shume. Do t'i thom q t'a shlyeje emnin tim nga lista. Shperndamja e letravet fillon ne mengjes heret.

S.M.T.-ja e Durresit e filloi puller) vone.

r 1 0

103 LXVI PJESA B PESTE FIFTH PART COPE LEXINI READING TEXT

Nji nder qellimet kryesore teluftes nacional glirimtare ne Shqipni, e thone vetekomunistat, ishte qe

komtinistat te merrshinfuqin nt dore dhe te krijojshin

nji pushtet te ri. Menjihere mbasi erdhen nefuql, mt 1945, qeverija e re nxoriligjt 410 filluen tli vgnt bazat

nji ekonomije se re, ekonomissocialiste. Keshtu, nji

nga nji, industrija,minierat, bankat, mjetet e komunikacionit ajror, hekurudhor e dear, tegjitha ndermarrjet

ekonomike e deri kullotat kaluen neduert e shtetit; me

nji fjale krijuen "pronen socialiste," ecila Isht baza

ekonomike e pushtetit popullor ne R.P.te Shclipnis.

he R.P. te Shqipnis katri lloj pronash: prone socialiste, prone personale dhe proneprivate. Le t'i

shofim llojet dhe format e ketyne pronavesimbas kuptimit ep secilsregjimi komunist. Sektori ml i rindesishem Iekonomis popullore Isht

sektori socialist, sepse aiisht baza e ekonomis se

shtetit ne nji kohe kur pc) ndertOhetsocializmi. Sektori

socialist perfshtn: minierat, ujnat,pyjet, kullotat,

mjetet e komunikacionit, postat,telefonat, bankat, ncir- marrjet ekonomike, nji pjese te madbete tokes bujciesore

etj. Te gjitha keto perbljne "pronensocialiste"; kjo ndahet ne prone shtetnore dhe pronekooperativiste. he

pronen e shtetit hS)jne te gjithamjetet e prodbimit që

4 1i 104 LXVI thame ma nalt si edhe keto:ndErmarrjet bujOsore,radio- stacionet, banesat, uzinat,fabrikat etj. NU pronen kooperativiste iljne ato mjete dhevegla prodhimi qejane prone e nji grupi njerzish asendermarrjesh. Ka shume lloje koopera.tivash:kooperativat bujciEsore,kooperativat e artizanatitdheakooperativat e konsumit. Pie kooperativat e artizanatitbljng Nese rrobagepsit, kepucetaretetj., kurse ne kooperativat ekonsumit iljne peshkataret, fabrikat e vogla tlushqimit etj. Kooperativat bujqesore janenatyrisht ma te rande- sishmet, jane ato që i apinshtetit fitimet ma te mira.

rregull6ren e ketyne kooperativavelexohet se koopera-

tiva duhet te shlyeje se paridetyrimet qe ka ndaj shtetit,

te pagueje S.M.T.-ne persherbimin qe i ka bl, te pagueje

per mbajtjen e invalidevet,te plegvet, te jetimavet,

te bursistavet, te gerdhplet dhema nP fund tli ndaje fitimet ndPr anetare, d.m.th. nderbujq. Sa perqind te

prodhimit vjetor duhet t'i apikooperativa shtetit si

detyrim nuk dihet, sepse qeverijanuk e thote, por dihet

se bujkushqiptir asht aq i vorfen sa nuki del me "jetue nga prodhimet qe merr ngakooperativa. Prone personale ne R.P. teShqipnis quhen tlardhunat

qe ka qytetari nga puna etij, kursimet, ndertesa qe perdoret per banese, sendet qeperdoren per ekonomin

shtepijake e natyrisht veshmbathjet.

305 / frip LXVI

Prona private, thuhet nKUshtetutV, isht nji 110 prone 0 u perkitte k1asairet shot:more teregjimevet te kalueme. Sot, prona private isht e rra11e dhe shikohet me s, tP keg, toka Or ndertim dhe toka e bujkut q Or arsye te ndryshme nuk bin pjese Lie ndonji kooperative jane dy nga format e rralla tprosas private.

1 3

106 LXVI QUESTIONS-PYMB

1. A ishte nji rider qe1iiet kryesore td luftes nacional glirimtare qe komunistet tE merrshin fuqin ne dore?

2. Cili ishte qliimi kryesor i luftes nacional clirimtare?

3. cfare pushteti do te krijoshin kamunistet mbasi toa .merrshin imam ne dore?

4. Kur erdhi ne fuqi qeverija e ré?

5. Qica nxori qeverija e r menjihere mbasi komunistet erdhen ne fuql? Ciles ekonomf filluen toi vtne bazat ligjet qe nxori qeverija?

7. Ne duert e kujt kaluen industrija, minierat e bankat.

8. Mjetet e cilit komunikacion kaluen gjithashtu ne duert e shtetit?

9. Otatieter kaloi ne duert e shtetit? me nji fjale, cilen prone krijuen komunistet?

11. Baza e cilit pushtet Isht prona socialiste?

12. Sa lloj pronash ka ne R.P. te Shqipnis?

13. Cili sektor Ssht sektori ma i rIndesishem i ekonomis popullore?

14. Pse Isht sektori socialist ma i rindesishmi?

15. Cilat pasuni perfshthn tie sektorin socialist? lb. Cilen prone perbljne pasunit qe permendem?

17. Ne sa prona ndahet prona socialiste dhe cilat jane?

18. A h'jne ne pronen shtetnore te gjitha mjetet e, prodhimit qe thamE ml pare?

10. gka tjeter perfshthet ne pronen shtetnore? LXVI

20. Ne cilen pron'e fljne ato mjete e vegla prodhimi qe jane prone e nji grupi njerezish ase ndermarrjesh?

21. Sa Iloje kooperativash ka?

22. Cilat jane llojet e kooperativavet?

23. NO cilat kooperativa bljne pjese rrobagepsit, kepuce. taret etj?

24. Ne cilat kooperativa iljne peshkataret e fabrikat e vogla t'ushqimit?

25. Cilat kooperativa jane mi 6.0 andesishmet?

26. Qfare fitimesh i japin shtetit kooperativat bujqesore?

27. cka duhet te shlyeje kooperativa se pari?

28. Per cka duhet t'a pagueje S.M.T.-ne?

29. Per mbajtjen e kujt duhet te paguejd kooperativa?

30. Dhe mi ne fund, gka duhet te bije kooperativa me fitimet?

31. Sa perqind te prodhimit vjetor duhet tli api kooperativa shtetit?

32. Pse nuk dihet sa pergind te prodhimit duhet t'i api shtetit?

33. Kush Isht i vorfen?

34. A i del me jetue bujkut shqiptir me prodhimet qe merr nga kooperativa?

35. Sa i vorfen Isht bujku shqiptir?

36. Si quhen tlardhunat qe ka qytetari nga puna e tij?

37. Qka tjeter mbahet si prone personale?

38. Cila prone i perkitte klasavet shognore te regjimevet kalueme?

39. Cilave klasa u perkitte prona Ori7ate?

108 LXVI

40. Ku thuhet se prona private isht nji lloj prone e klasavet shognore t* regjimevet tU kalueme?

41. Sot, cila prone Isht e rra11e?

42. Si shikohet prona private?

43. Gnat toke jane dy nga format e rralla te prones private? LXVI PPM %TARIM SIXTH MT Dimatt srapzji BOMEWORK

nrshtrueni me pat rradlIV (100 fjale njaftojnV) si e tuptojnV na oV pronft private.

e,k5

Fron n ishn Ortodokse tV Korgils (Olinurif shekuint

110. LUX PPM SHTATX SWAM PART PJALORI VOCABULARY tlardhuna -t (f) income, revenue artikull, i. (m) article artikuj, -t artizanat, (m) trade, craft artizanate, .t bankil, -a bank banka, -t me u-bazue (v) to put on a base or (und bazohem) basis, to rely upon bujOsuer, bujqesore (adj agricultural, farm- bujqdsord m & f) ing bursist, (m) scholarship-holder bursista, -t cerdhe, gerdhja (f) nest; kindergarten cerdhe, -t detar, (adj sea-, marine, detard m & f) maritime detyrim, (m) obligation letyrime, .t ckonomi, -ja (f) economy, economics okonomik, -e iagjo economic, economical titim, (m) gain, earnings, fitime, -t winning hekurudhur, -e (adj railroad- m & f)

invalid, .i (m) invalid -t

jetim, (m) orphan jetima, -t

komunikacion, (m) communications komunikacione, .t LXV I konsum, (m) consumption kooperative, -a (f). co-operative kooperativa, -t

-kooperativist, -e (adj co-operative m & f) me krijue (v) to create (une krijoj) kullote, pasture kullota, -t me u-kuptue (v) to be understood (une kuptohem) kursim (m) saving(s) kursime, -t me u-lexue (v) to be read (lexohet) miniere, -a (f) mine miniera, .t me u-ndi (v) to be distributed, (une ndahem) shared, split; divided, separated ndaj (prep) toward ndermarrje, -a enterprise, under- ndermarrje, -t taking pasi (conj) after; since personal, .e (adj personal m & f) me perbit (v) form, make up, (une perbij) consist of perfitim, (m) profit perfitime, .t i, el te rralle (adj rare te rralla m &

112 LXVI sistem, (*) system sisteme, -t socialist, -e (ad) socialistic, socialiste m & f) socialist me shlye (v) to pay off, to (une shlyej) erase sboqnuep, shognore (ad) social -shot:more m & shperndamje, -a (f) distribution, dispersion shprehje, -a expression shprehje, -t me shtetzue (v) to nationalize (une shtetzoj) me u-shtetzue (v) to be nationalized (shtetzohet) ushqimuer, ushqimore (ad) fopd. ushqimore m & f)

Shenime:

e ku tia dij und, ...and what not, ku tla dij une how should I know?

S.M.T. (Stacion maqinash Machime and tractor e traktoresh) station shikohet me s, te keq it's looked down upon

120

113 LXVII PJESA S PARE FIRST PART USETRLME GRAMATIKORB PARAPRAKB GRAMMAR PERCEPTION DRILL

Na veshemi nd mënides dhe cveshemi nd mbraude.

Lear veshemi na? Na veshemi ne mOngjes.

gka bijm4 na n4 m4ngjes? Nd mUngjes na veshemi.

Kur cveshemi na? Na gveshemi ne mbrimje. gka bijm40a nd mbr1mje? Na oreshemi n4 mbrimje.

gka bajmE nE mEngjes dhe çka bijme ne mbrImje? NE mengjes na veshemi dhe nE mbrimje cveshemi.

Kur lodhemi kemi nevoi0 me u-shlodhë.

gka kemi nevojE me bit kur lodhemi? Kur lodhemi kemi nevoje me u-shlodhE. Kur kemi nevojE me u-sh1odhE? Na kemi nevoje me u-shlodhd kur lodhemi.

A duhet t'a fi11ojmE punEn pErsEri mbasi te shlodhemi? Po, mbasi te shiodhemi duhet tta fiflojmE punen pdrseri.

Na e rregulluem dhomen, por erdhEn fftijet dhe e crregylluen.

Kush e rregulloi dhomEn? Na e rregulluem dhomen.

gka baffle na? Na e rregulluem dhomen.

cka rregulluem na? Na e rregulluem dhomen.

Kush e grregulloi dhomOn? ,PPmijet e grregulluen dhomen. cka banE feinijOt? PPmijet e grregulluen dhomen.

114 ULM

MIAILALIAMEla.meoLs_MALIPA-01041111.1011. ckk nuk zbbibet, mbasi td Puna e keqe nuk zbbibet mbasi td bibet.

Xur nuk zhbibet puna e keqe? Puna e keqe nuk zhbihet mbasi td

Ne drekd u-dukPn ra td zeza. per n vndv u-zhdukEn. cfard rash u-dukUn nE drekE? Ne drekd u-dukUn rf te zeza.

u-dukdn ré td zeza? NE drekd u-dukdn r te zeza.

Xur u-zhduken rat e zeza? Word!' dy u-zbduken rdt e zeza.

0-are rash u-zhdukdn nloren dy? Rat e zeza u-zhdukEn n'ordn dy.

Cilat ra u-zhdukEn n'ordn dy? Rat e zeza u-zhdukEn ntordn dy.

Giyshi imerr femiitt per dote posa ata fi11oind me ea. Kush i merr fOmijdt per dote? Gjyshi i merr fdmijdt pdr dore. cka bn gjyshi? Gjyshi i merr fdmijdt per dore.

X@ merr gjyshi pdr dote? Gjyshi i merr fEmi:*It per dore.

Kur I merr gjyshi I mijet per dote? Gjyshi i merr fOmijOt per dote posa atafillojnO me ea.

Infermieri e mori td semundin per krahu dhe e coi nE dhomd.

Kush e mori td sdmundin per krahu? Infermieri e mori td semundin per krahu.

Kf mori infermieri per krahu? Infermieri e mori tE sdmundin per krahu.

115 1 22 LXVII

Qysh e mori te semundininfermieri? Infermieri e Boni te semundin per krahu.

Ku.e goi ai te semundin tue e mbajteper krahu? Tue e mbajte per krahu ai e goi tesemundin ne dhome.

12i.vaiza ,u-zane dhe e kapen niina tietren perf1okesh.

10.kapen per flokesh dvajza? Dy vajza e kapen per f1okeshnjina tjetren. cka bine df xajza? Df vajza u-zune dbe e kapen njana tjetren perflokesh.

Qysh e kapen df vajza njina tjetren? Df vajza e kapen njina tjetren per flokesh.

Pse e kapen df vajza njIna tjetren perflokrsh? Df Najza e kapen njana tjetren flokesh sepse u-zOne.

Petriti e terhogi genin Der bishti.

Kush e terhoqi cienin per bishti7 Petriti e terhogi genin per bishti. gka Ara Petriti? Petriti e terhoqi qenin per bishti gka terhoqi Petriti per bishti? Petriti e terhoqi qenin per. bishti.

Qysh e terhoqi Petriti lenin? Petriti e tOrhoqi qenin per bishti.

Qeni e kayi Petritin per pantallonash.

Qka Qeni e kapi Petritin per pantallonash.

kapi cleni per pantallonash? Qeni e kapi Petritin per pantallonash.

cka i bini cleni Petritit? geni e kapi Petritin per pantallonash.

116 Ku e kapi Petritin qeni? 40teni e kapi Petritin pEr pantallonash.

Polici e lidhi viedhEsin per duersh e PUr anbesh.

Kush e lidhi vjedhesin per duersh e pEr kimbEsh? Polici e lidhi vjedhesin per duersh e per kimbesh.

lidhi polici per duersh e per kAnbEsh? Polici e lidhi vjedhtsin per duersh e per klmbEsh.

Ne ifare menyre e lidhi polk;i vjedhesin? Polici e lidhi vjedhEsin pOL duersh e per kimbEsh.

Gjolekaupyri dhe I rrodhi giak pEr hundEsh gka i rrodhi Gjolekes pEr hundEsh e per goje? Gjolekes i rrodhi gjak pEr hundesh e per goje.

Kujt i rrodhi gjak perhundesh e pOr goje? Gjolekes i rrodhi gjak per hundEsh e per goje. Nga cilat pjese tE trupit I rrodhi gjak GjolekEs? Gjolekes i rrodhi gjak pEr hundEsh e pEr goje.

Irtrdorimi I ndajfoljes %los" a. Ne fjall pyetse:

MPsuesi: Me duke% se ju jeni vllai I Tefikut. Nxinsi: A mos jeni ju vllai I Tefikut?

tine dishroj qE Hasani td kete fjete ke ju. A mos ka fjete Hasani ke ju?

Ndoshta ju e dini kur kethehet drejtori. A mos e dini kur kethehet drejtori?

Na jemi takue diku; me duket se po. A mos jemi takue ndokund? Penden e kam humbe, por shpresoj te ju a kemdhftne jfi. A mos ju a kam dhlne jd penden? LXVII

Shpresoj tgAdjg sonte, por nuk edij a vjen. A mos do tg vtjg sonte? Mg duket se Halimi ka pasE djenji aksident: shpresoj se jo. A mos ka pasg Halimi njiaksident dje? Shpresoj qg ti tg dijsh gjermanipht. A mos di gjermanisht ti?

Mg duket se fola me jfi dje. A mos fola me jfi dje? b. Ng fjalj qg shprehin frikg:

Mgsuesi:Ndoshta e kang arrestue. NxInsi: Kam frikg se mos e kane arrestue.

Mg dgiset se e kam humbg sahatin. Kam frikg se mos e kam humbg sahatin.

Mg duket se Agimi ka folg keq pgr mue. Kam frikg se mos ka foie keq per mueAgimi. Nesr do tg bjerg shit pgr fat te keq. Kam frike se mos.do te bjereshi neser. If LXVIT *BSAB tint SECOND PART DIALOGU DIALOGUE MarrEdhiniet diplomatikg dhe treRtare tV R.F. tt'ShOvnis

1. A ka Shqipnija marrEdhinie dipiomatike meShtetet e Bashkueme tiAmerikds? 2. Jo as me M.B.A. as meBritanin e Madhe, qysh nga NizIdori i 1946-es. cogr#de kishte OrfaqVsuesi diplomatik i me 1946, ambasador apo konsull? 4. As konsull as ambasador; SH.B.A. pErfaqEsoheshin nga nji mision nE krye tV tE cilit ishte nji kryetir.

5. Po para LuftEs sE DytE, ambasade kishte atje? 6. jo. PErfaciEsuesi amerikan ne TiranE ishte minister fugiplotE.

7. Me cilat shtete bin tregti Shqipnija sot? 8. Me vendet pertej perdes sE hekurt dhe me disa nga shtetet prendimore.

9. Veksporton Shqipnija? 10. MS shumU se gdo gji tjetEr eksporton ?rodhime tE nentokes, ne rradhe te parO vojgur, bak0r e krom.

11. Ku ndodhen zonat vojgurore mg me rindesi? 12. Rreth Beratit. Puset e vojgurit mg me rindesi jane te pergendrueme rreth Kugoves, qe sot quhet Qyteti Stalin.

13. Vtjeter eksporton perveg prodhimevet te nentokes? 14. Lekura, lesh, duhan, derrasa e fruta; kPto ;ane disa nga artikujt qe eksporton Shqipnija.

15. Firma dheshoiprivate Jane ato që bajne tregti me vendet e hueja? lib. Jo. Tregtija, qofte e mbrendEshme ose e jashtme, Isht monopol i shtetit dhe nga Ministrija e Tregtis.

17. Sa Isht rroga mesatare e nji punPtuerne Shqipni? 18. Nji punetor I pakualifikuem tie sektorin e bujqesis ka nji meditje pre) 12lekesh; nP sektorin e industris fiton pak ma shume. LUIZ

19. Po nji punVtuer1. kualifikuem? 20. Nji'pumVtuer i kualifikuem ose nji nVpunVek t ndVr. marrjeve tV ndryahme ahtetnore paguhet 15.22 lekV nV ditV.

21. glfuqi blese ka kjo shumE? 22. Ne 15 lekV ai bleu 6 kg. miell one nji kilogram e gjymes thecier.

23. Sa thyhet dollari nV Shqipni? 24. NV gek banka e thyen dollarin me 15 lekV; turistavet ua thyen me 25.

7,8

"c-c! T . `Jt, h +. :I.e.'. ' -

1.4 talk 4

Alsolla pee tariseh n

127

120 VP

15, LXVII PPM IIum SECOND 'PART DIALOGU DIALOGUE

Di ja.97.... l matic and Relations of the eope77 s Reóublic of A1biiLa

1. Does Albania have diplomatic relations with the U.S.A.? 2. No, neither with the U.S.A. ror with Great Britain since November 1946.

3. What was the rank of the U.S. diplomatic representative, ambassador or consul? 4. Neither consul nor ambassador; the U.S. was repre- sented by a mission headed by its chief.

5. What about before the Second World War, was a U.S. embassy there? 6. No. The American representative was a plenipotentiary

minister. -

7. Which nations does Albania trade with now? 8. With the countries beyond the Iron Curtain and with some of the westernnations.

9. What does Albania* export? 10. More than anything else minerals, primarilypetroleum, copper and chromium.

11. Where are the most important petroleum fields located? 12. Around Berat. The most important oil-wells are con- centrated in Kugov, which today is calledStalin City-

13. What else, besides minerals, does Albaniaexport? 14. Hides, wool, tobacco, wood and fruits; these are some of the articles that Albaniaexports.

15. Are these private companies and firms thathandle Albania's foreign trade? 16. No. Trade, be it domestic or foreign, is a state monopoly and is handled by the Ministryof trade.

17. What is the average salary of a worker inAlbania? 18. An unqualified agricultural worker earns 12leks a day; in industry he earns a little more.

19. What about a qualified worker? 20. A qualified worker or an emplome of thevarious state enterprises is paid 15-22 leks a day.

ie9 122 ufvzz

21. What is the buying power of this amount? 22. With .15 leks, one buys 6 kg. of flour or 1.3 kg. of sugar.

23. What is the rate of exchange of a dollar in Albania. 24. In the bank one dollar is 15 leks; there is also another exchange rate for tourists one dollar is 25 leks.

di&

Asht koha me mbush@ ujb

100 THIRD FART PJESAE mai ANAL IZ1 GRAMATIKORE GRAMM ANALYSIS

Verbal prefixes

a. The verbal prefix c7. andits variant sh. usually negate the action expressed bythe basic verb.

Examples:

me ti.lodhe me u-glodhd, u-shlodhe (to get tired) (to rest)

me armatose me garmatose (to arm) (to disarm) me veshe me oreshe (to dress) (to undress)

me getsue me shcletsue (to calm down) (to perturb)

Remark: When the verb begins with the consonant"b" and "d" the prefix zh-is used tosignify the con. trary of the basic action.

Examples:

me u-duke me u.zhduke (to appear) (to disappear)

me b1 me zhbi (to do) (to undo) The same prefixes sh. and c.,in many cases, function as intensifiers, they reinforce the idea of the basic verb.

Examples:

me lirue me glirue (to free) (to free)

me perndi me shperndi (to distribute) (to distribute)

me pague me shpague (to pay) (to overpay, reward)

131

124 LXVII

c. The prefix Or. also is used to reinforce the meaning of the basic verb, but the meaning of the derived verb is considerably altered and must be learned as a new vocabulary item.

Examples:..

me hapg me pgrhape (to open) (to divulge, spread) me kgthye me pgrkgthye (to.turn, turninto) (to translate) me caktue me Orcaktue (to assign) (to define)

me bl me Orbit (to make) (to form, consist of)

d. The prefixes n-9 s- and z- are sometime attached to adjectives or nouns to form verbs.

Examples:

i gjalle me ngjalle (alive) (to revive)

kuci me skucle (red) (to redden) i bukur me zbukurue (beautiful) (to beautify, decorate)

drite me ndri9ue (light) (to enlighten, illuminate)

2. The preposition "per"

We have seen sofar that the preposition "per" governs the accusative. This preposition may also govern the ablative; in such a case, most of the time it is translated into English with "by."

Examples:

me kape dike per dore to grab someone by the hand per krahu by the arm per flokesh by the hair per xhakete by the jacket et etc. ,

125 LXVII

me lidhe dike per duersh to tie somebody's hands per kambesh feet etj. etc. a

me terheqe dike per veshi pull someone by the ear per kambesh by the feet per hundesh lead someone by the nose etj. etc.

Per te kalue kohen: Gjeni emnat e sendevet paraqesin pikturat ketu poshte. Shkronjat paraqiten nga numra.Vfni shkronjat nder katrore simbas numravet qe paraqesin. Neqofte se jeni korrekt mund te lexoni nji shprehje tepatriotit shqiptir te Rilindjes, Sami Prasheri (perzgjidhje, shif faqen e fundit)

1 '2 3 4 5 '6 '5 15 5 7 8

9 '8 10 11 8 12 2 13 115 6

8 q 48 10 2 43 10 -4'6 2 .5 14 4

1 -.13 10 P16 17 g I'l 12 4'3 4 45

6 5 '5 4 15 46 1 8 9 8 1110

421 -/ 3,4,2,6,1 9,8 10, 15912

7,2,13,11,16 14,2 17,5

126 LXVII PJESA E [WIWI FOURTH PART USHTRIME GRAHATIKORE GRAMMAR DRILL

Perdorimi I ndajfoljes "mos"

a. Ne fjali pyetdse qe tregojne dyshim, qua ase deshire:

Mesuesi: A e di ti valleokush e ka marre librin tim? Nx1nsi: A mos e di tifkush e ka marre librin tim? A mendon ti se ai asht zemrue me mue? A mos asht zemrue ai me mue? Me duket se ti e ke njofO babEn tim, apo jo? A mos e ke njofte ti baben tim? A e ke pa valle kapelen time? A mos e ke pi kapelen time?

Kujtoj se ju mla keni ba ket pyetje edhe nji here tjeter. A mos &a keni bft ket pyetje edhe nji here tjeter?

Valle, .a do te kemi shtese rroge sivjet? A mos do te kemi shtese rroge sivjet?

Dikush ka gene ketu mbr1me; kam dyshim se ke gene ti. A mos ke gene ti ketu mbramd?

VallA;, a e ka marre Agimi fjalorin tim? A mos e ka marre Agimi fjalorin tim?

VallP, a e ka gjete ndoku-h prej jush fjalorin tim? A mos e ka gjete ndokush prej jush fjalorin tin?

A e di ti valle ku ka shkue Agimi? A mos e di ti ku ka shkue Agimi? A ban te ftofet atje, vane? A mos ban te ftofet atje?

b. Ne fjali qe tregojne

Mesuesi: Kam frike se do te ftofet djali. NxInsi: Kam frike se mos te ftofet djali.

Kam frike se do te zemrohet. Kam frilW se mos te Zemrohet.

Ai ka frike se do te bjere shi neser. Ai ka frike se mos te bjere shi neser.

127 Ndoshta e kane'arrestue. Sa keq! Kam frike se mos e kanearreatue.

Ata kane frike se do tembesin me klase. Ata kane frike se mos tembesin ne MAO.

Une kam frike se ata e dijne. Une kam frike se mos edijne.

Ai ka frikt se baba do tevtje. Ai ka frike se mos tevije baba. Na kemi frike se do teblje te ftofet. Na kemi frike se mos tObije te ftofet. c. Me urdhenore, lidhore einfinitiv (perseritje e mesimevet te kalueme):

Mesuesi:4 Shkrueni! Nx1nsi: Mos shkruenil Shkrueje me laps! Mos e shkruej me laps!

Shko me fjete! Mos shko me fjetel

Rrini kiqu! Mos rrini ketu!

Merre librin! Mos e merr librinl Lahuni me uje te nxehet! Mos u-lani me uje te nxehet!

Vithuni ne rresht! Mos u-veni ne rresht! Agimi te rrije ketu! Agimi mos te rrijel

A ithe Agimit te me telefonoje? A ithe Agimi mos te me telefonoje? Ai me tha te shkoj heret. Ai me tha mos te shkoj heret. Une dishroj te vtj me A. Une dishroj mos te vtj me j6. 1;74 128 LXVII

Lam vendosV meu-zgjue beret nesr. Kam vendose mos meu-zgjue heret nes&.

Ai mg ka thAne mefolV me j6. Ai me ka thine mos mefole me jd. Ai flet si me gene irt. Ai flet si mos me qen I ri.

2. Parashtesat mohuese

a. sh- Na e kemi fr, Voinmbrilme. Kush e ka fr9topin mbrime? gka kemi fr9mbrame?

n_f_Atmi_lhfsLIRRALLAPt? Kush e ka shfr9topin sot? gka kemi shfr9 sot? Kur e kemi shfr9topin? Punet e mira e nderoinenjeriun. Cilat pune e nderojnenjeriun? Ke nderojne punet emira? Qka i bijne purWt emira njeriut?

Punet e kegija eshnderojne njEsiun.

Cilat pune e shnderojnenjeriun? Kg shnderojni; punet ekeqija? gka i bajne njeriutpunet e keqija?

PunUt e une vete. Kush i rregullon punettueja? Cilat pune rregulloniju vete? Dikush mla ka crregplluembrimi; zyrn.

Kush mla ka grregullue Qka mi ka crreguiluedikush? cka i ka bl dikushzyres sime?

129 LXVII

e tii.

Kush e ka organizue mire njisin etij? Cilen njisi ka organizue mire Kapiten Selmani? Si e ka organizue njisin e tij KapitenSelmani? Komunistat e kane couanizue ekonomin e vendit.

Kush e ka gorganizue ekonomin e vendit? Cilen ekonomi kane corganizue kamunistat? Qka i kane bkomunistat ekonomis se vendit?

3. Parafjala "per" me ablativ Ajimi e kapi shokun e tid D r kambe.

kravate.: Agimi e kapi shokun e tij per kravate. dore. xhakete xhakete. floke flokesh. pantalluna pantallonash. krah krahu. vesh veshi. Mos e terhigni cualin_ar_flokesh!

xhaketi'. Mos e terhigni djalin per xhakete! vesh it veshi. krah It krahu. ft kamtli; kambe. ft dore.

U-munlova me e mbajti; per krahu,yorAgsts21,_

xhaketi; U-mundova me e mbajte per xhakete, por me shpetoi. krah krahu, " floke flokesh, " kamhi; kambe pantallona pantallonash, por me shpetoi.

4. B1ni pyetje nga fjalit qe vijojne: U-gudita shume n6a clendrimi i tij anmiqsor.

Miniera ma e madhe e bakritigjindet neRubik. Puyija Mese e dollarit nuk Isht aq e madhe sa gjati: luftes.

130 LXVII

Fara luftes, ne Shq4 pass mjaft firma tregtare te hueja.

Franca dhe Italija kane perfaqesues diplomatike ne Tirane.

Ne fund te nji letre na vtme gjithemone firmen. Luejta kumir gjithe naten, por nuk fitova gjg.

familjet tona kane pase gjithemone marredhinie te mira. Lekuren e dhenvet ne ShqipnI e perdorin per tlu-ule mbi te dhe ajo quhet "postiqe". Me "pasunI rWntoke" zakonisht kuptojme ato gka nxjerrim nga minierat.

Kur nji vend ka bregdet, aty Jane te pergendrueme edhe gytetet.

Detyra e mesuesvet ne rradhe te pare Isht me Mesue.

Kur thomi "valute" zakonisht kuptojme tC hollat e nji shteti te huej.

Mesuesi u dha nxInesvet nji teme, qe zhvillojshin ne shtepi. Sot (1965), nji dollir amerikan thyhet me 15 leke.

Ndersa po mbyllshem Aritoren u-thye xhami. Kryetari i zyres mvurdhenoi me i shkrue nji leter zyres suej. Deri tash kam kursye nji shume te vogel te hollash.

Mielli I misrit ka ma pak ushqim se mielli i grunit

Duhani ka gene me,nopol-i shtetit edhe para luftes.

Nepunesit e siltetit paguhen gdo muej.

Une do t'a gjej ate kudo qe te fshehet.

Plaga ime, ne vend ts.te sherohet pc) kegsohet.

131 LXVII PJESA B PEST2 FIFTH PART CORI LEXIMI READING TEXT

Mbas ardhjes ne fuqi te komunistavet,ne Nanduer tp vjetit 1944, qeverija e tyne e pare kerkoi qete njifet nga shtetet prendimore. Shtetet e Bashkueme t'Amerikes derguen ne Shqipni nji mision pr te pi seglpo ngjante atje dhe qtpune pc) zhvillonte Fronti Demokratik. Ky ishte emni i ri i organizates "Levizja Nacionalglirim-

tare," mbrapa te cilit fshehesh partija komuniste. Edhe

Anglija bini te njljten gji.Hapat e pare pra drejt vendosjes se marradhanievet 1ip1omatike ndermjetketyne vendeve ishin bl, por gjate vjetit 1946marredhaniet ndermjet Shqipnis dhe Shtetevet te Bashkueme u-keqsuen per keto arsye: vendet prendimore nuk pranuem medorezue

refugjatet politike qe ishin strehue n'Europe, e sidomos

nlItall e Greqi; ca prej anetarevette misionit amerikan

e anglez u-nxorenjashte nga Shqipnija, tjeret s'mund te dilshin nga kryeqyteti pa leje; puna e njerezvet te

UNRRA-s u-bl e pamundun nga veshtiresit qe ushkaktonte

qeverija. Por arsyeja ml e madhe ka gene se qeverija

shqiptare nuk kerkoi kurr vendosjen emarredhlnievet diplomatike me Shtetet e Bashkueme, kurse keto tefundit

e kishin kerkue disa here. Perveg ketyne, radiostacioni

i Tiranes dhe gazeta "Zen i Popullit," organ i K.Q. te P.P.Sh., filluen'te perdorin nji gjuhe shume tekeqe

kunder qeveris se Sh.B.A. dhe politikes se saj. Ne 170

. 132 LXVII

nji atmosfer# tP tine anmiqsore, me 5 NInduer 1946,

Ministri i Jsshtë i Amerikes urdhenoi terheqjen e misionit

amerikan nga Shqipnija.Merl sot stjane b2 hapa tjere

per vendosjen e marredhinievet diplomatike.

Tregtin R.P.Sh. e bin me te gjitha vendet pertej perdes

se hekurt, ne rradhe te parE me cekosllovakine, me

Gjermanfn Lindore, me Hungarin dhe Rumanin. Nuk duhet harrue se Shqipnija nuk ka marredhinie diplomatike ase

tregtare me Bashkimin Sovjetik; keto dr shtete u-prishen

ne vjetin 1961, dhe deri ne ket date 42% e tregtis se

Shqipnis bahesh me Bashkimin Sovjetik. Mallnat ma me

randesi qe Shqipnija. eksporton në keto vende pertej perdes

se hekurt jane: prodhimet e nentokes si vojgur, baker e krom, dhe artikuj tjere si lekura (sidomos lepurash

e dhelpnash), lesh, pambuk, duhan, ulltj, derrasa e

fruta.

Tregtija me vendet e lira te Prendimit asht e vogel;

pjesa ma e madhe e kesaj tregtije ballet me Italin.

Qeverija komuniste shqiptare asnji here nuk ka dhane

informata rreth valute.s me te cilen paguhen mallnat qe

imp(q-ti,hen nga vendet e hueja. Dihet se ne marredhaniet

tregtare nderkombetare leku nuk pranohet; me vendet prendimore gmimet caktohen ne dollare, kurse me vendet

e demokracis popullo.re ne rubla.

.41*. LXVII

QUESTIONS - PYETJE

1. Nga cilat shtete kerkoi (IV te Offet geverija e par e komuniste. INVIR

2. gka kerkoi qeverija e pare e komuniste.

3. !Cur kerkoi qeverija e pare e komuniste qe te njifet nga shtetet prendimore?

4. Me q,date erdhen komunistat ne fuql?

5. gka derguen Shtetet e Bashkueme ne Shqipni?

6. Pse e derguen at mision Shtetet e Bashkueme ne Shqipni?

7. Cili ishte emni i ri I Levizjes Nacional glirimtare?

Cila organizatO fshehesh mbrapa Prontit Demokratik?

9. Cili shtet tjeter Ani te njijten gjl, d.m.th. dergoi mision?

10. Drejt vendosjes se cilave marredhinie ishin bt hapat e pare?

11.'Me dergimin e cilave misione ishin bft hapat e pare drejt vendosjes se marredhinievet diplomatike?

12. Drejt vendosjes se marredhlnievet diplomatike ndermjet cilave vende ishin hi hapat e parn

13. Gjate cilit vjet u-keqsuen marredhiniet ndermjet Shqipnis dhe Shtetevet te Bashkueme?

14. Qka ngjau gjate vjetit 1946?

15. Cilet refugjate nuk pranuen me dorezue shtetet prendimore?

16. Ku ishin strehue keta refugjate?

17. Vu ngjau ca prej anetarevet te misionit amerikan e anglez?

18. Po.ca tjereve, anetare te misionit, qtu ngjau?

19. Pse u.bi e pamundun puna e njerezvet te UNRRA-s?

13 4 1 LXVII

20. Cilat kane gene gra kater nga arsyet per te cilat u-kegsuen marredhiniet,dip1omatike?

21. Port arsyeja id e madhet a ka gene se qeverija shqiptare nuk kerkoi kurr vendosjen e marredhinievet diplomatike?

22. Cila geveri.nuk kerkoi vendosjen e marredhinient diplomatike?

23. Po Shtetet e Bashkueme tlAmerikes, e kishin kerkue vendosjen e marredhanievet diplomatike?

24. Cilatorgane filluen te perdoriu nji gjuhe te kege kunder cleveris sU Sh.B.A.?

25. Organ i ciles organizate isht gazeta "Zeri i Popullit"?

26. Kush e urdhenoi terhegjen e misionitiimerikannga Shqipnija?

27. NU 0.are atmosfere eurdhenoi terheqjen e misionit Ministri A jashtem iSh.B,A.?

28. Me q'date eurdilenoiai terheqjen e misionit nE nji atmosfere anmiqsore?

29. Deri sot, a jane bl hapa tjere per vendosjen e marredhipievet diplomatike?

30. Me gfare vendesh bin tregt4R.P.Sh.?

31. Cilat jane ato vende pertej perdes se hekurt, me te ci1at bah tregti R.P.Sh.?

32. A ka Shqipnija marredhlnie diplomatike me Bashkimin Sovietik?

33. Kur u.prishen keto dt shtete?

34. Deri fie vjetin 1961, me cilin shtet blhesh 41% e tregtis se Shqipnls?

35. Cilat Jane prodhimet e nentokes që eksporton Shqipnija?

36. Qfare lekurash eksporton Shqipnija? LXVII

37. cka tjeter eksporton Shqipnija nvendet pertej perdes se hekurt?

38. Tregtija qe bihet me cilat vendeIsht e vogel?

39. Me cilin shtet te Prendimitbihet pjesa mi e madhe e kesaj tregtije?

40. Cila qeveri nuk ka dhine informata rrethvalutes me te cilen paguhen mallnat?

41. Per cilet mallna jemi tue fole?

42. A pranohet leku ne marredhiniet tregtarender- kombetare?

43. Me gfare valute caktohen oimet me vendetprendimore?

44. Po me vendet e demokracis popullore, meçfare valute caktohen glimet?

I 4rj

136 LXVII PPM B GJASHTM sunis PART DEMI SHTSPIJB W3MBWORK

Plotesoni fjalit qvijojnU:

1. Me at njeri stkam pase kurr good relations

2. POrtej nuk kane mbjelle miser. the river

3. Al nuk Isht i pasun, por ka nji a large amount

te hollash, qi ka gjate luftes. earned

4. Ky Isht nji ilag per ata, që kane dry skin

5. Gjendja politike e botes stka gene kurre mire dhe

gdo dite. is getting worse

BIni 5 fjall me fjalet ge vijojne: anmigsor -e

firme, -a

me u-fshehe

te pirgendrueme

me urdhenue LXVII PAISA SHTAT1 SEVENTHMT FJALORI VOCABULARY ambasade, -a (f) embassy ambasadat -t ambasador, (m) ambassador ambasador, -t anmiqsor, (ld) hostile anmiqsorV m & f) atmosfere, -a (f) atmosphere baker, bakri (m) copper bids, -e (ad) purchasing power m & f)

Britanija e Madhe (f) Great Britain demokratik, -e (ad) democratic demokratike m & diplomatik, -e (ad) diplomatic m & f) me dorezue (v) to hand over, deli- (une dorezoj) ver; present; ordain; give into custody me eksportue (v) to export (une eksportoj) firme, -a (f) firm; signature firma, -t me fitue (v) to win, gain, eirn (une fitoj) front, (m) front fronte, -t me u-fshehe (v) to hide (une fshehem) fucliplote (ad) plenipotentiary m & (inveoted with fa power)

138 14.7 ,LXVII iv ev tV hekurt (adj iron., of iron; te hekurta m & f)strong

te jashtft (adj foreign, external, ev te jashtme outer me u-keqsue (v) to get worse, (une.keqsohem) deteriorate konsull, (m) consul konsujv -t krom, (m) chrome

te kualifikuem (adj qualified e, te kualifikueme m & f) laurel -a (f) hide, leather; lekura, -t skin, rind, peel dr marredhinie, -a s(f) relation marredhlnie, -t meditje, -a (f) wage meditje, .t mien, -i (D) flour mision, (m) mission misione, .t monopol, (m) monopoly monopole, -t nentoke, -a (f) underground me u-pague (v) to be paid, to (une paguhem) get paid

te pakualifikuem (adj unqualified e, te pakualifikueme m & me u-perfaqesue (v) to be rtresented (une perfaqesohem) iv te pergendruem (adj corwentrated e, te pergendrueme m & pertej (prep beyond, on the & adv) other side MU politikV, -a (f) policy, politics rubtl, rubla (1) ruble rubla, -t sektor, (n) sector sektore, -t shume, (f) sum, amount shuma, tregtir, -e (adj trade-, commercial tregtarE m & f) trading, merchant turist, -1 (m) tourist turista, -t me u-thye (v) to be exchanged (for (une thyhem) money); to be broken, shattered; be defeated me urdhenue to order, command (une urdhenoj) valute, -a currency

vojgur, oil (petroleum) vojguror, -e oil- vojgurore

me zhvillue to develop, evolve (une zhvilloj)

Shnime: me bi tregti to trade

tie rradhe te pare primarily

1 7

140 LXVIII PJESA B PAW! FIRST PART =UM GRANATIKORE PARAPRAKE GRAMMAR PERCEPTION DRILL

Mbiemni qperdoret para e mbas emnit a. injajti' ExAlht i ciii punetuer asht ky? Ku ka punue-i njajti punetuer?

ilterftfalEAKAERLIELEVLIL.Pme.....giallht!LAg_ n t t punetuer. Edhe cila shtepf isht e le njajtit punetuer? kujt asht shtepija qe kam marry une me qiri? Rothe une i kam dhane te holla hut te nAjtit punEtuer.

Cilit punetuer Iieni dhane ju te holla hui? gka i keni dhane ju tenjajtitpunetuer? Ai do te

Cilin pL.,iftuer do te marri ai me punue? Kush do t'4 marri te njajtin punetuer? Njiltese si WOO kam marre edhe une prej tenitjtit punetuer. Prej cilit punetuer keni marre ju nji ftesb sikEte? cfare ftese keni marre ju prej te njtjtit punOtuer? Kip liber asht LeigUiLemeatelnekeni june shtepi. A asht ky libEr I njajte meateqe keni ju ne shtEpi? Ciii lihr asht I njajte me ate 0keni ju ne Ciii liber asht I njajte me ate qe keni jul por jo njajti?

b. e njajta Kjo asht e niajta grue me tE cilOn fola dle.

A isht kjo e njajta grue me te cilEnfola.dje? Cila asht kjo grue? LXVIII

Keta land fVmildt e sdnjtitVsgrueQV erdhi sot gML312.1... Ajand kdta fdmijdt e sd njtjtds grue qderdhi sot !IV zyrd? Pdmijdt e cilds grue jand kdta? nittjtOszrue ikand thlnd td vtid nd zyrP edhe nii herd. Cilds grue i kand thInd td vtjd nd zyrd.edhenji herd? çkai kand thInd tP btjd sV njtjtes grue?

n# rragt- Kush e takoi pdrsdrt nt rrugd tVnjtjten grue? CilOn grue takova pdradrt nd rrugd?

Und i Mel vet orej sd nit_ites grue ladi blen ti.

Kush i blen vet prej sd njtjtds grue cidi blen ti? Prej ciles grue i blej une vet? glblej ume prej se njijtEs grue?

Kio shtepilshttailitUatjArtAiLiaga-lig.- A Isht kjo shtepi enjijte me ate cle pashe dje? Cila shtOpt Isht e njljtd me ate qd pashddje? Cila shtept Isht e njtjtd me ate cid pashddje por jo e njtjta?

njljtet

:TV nilitet unetore do te vt"nd edhe ke une. Cilet punetore do te vtjne ke ju? Ku do te vtjne te njtjtdt punEtore?

Une do te marr te njtjtEtIolundtgrO. Cilet punetore do te merrni ju? Kush do t'i marri te njtjtdt punetore?

te njtjtat Keto land te nlittall_mja_me tEcilat fola die.

ChIat vajza Jane lito? Kush foli dje me te njtjtat vajza?

142 LXVIII

Mb do tO tako' sot tV

Cilat vajza do tO takoni sot? Kush do t'i takojO te 11j1jtat vajza q kam takue une? e, i vetmi

Kio LILLatstaifilg e te vetmit v111 callam n Shqipni.

Cila fotografi 1sht kjo? Kjo 1sht fotografija e cilit v111?

Sot do t'i shkrue* te vetmit v111 qe kam ne Shqipni.

Cilit v111 do t'i shkrueni sot? Kur do t'i shkrueni te vetmit v111 qe keni ne Shqipni?

Te vetmin njeri qe arrestuen e 1eshuen te nesermen.

Cilin njeri leshuen te nesermen? Kur e leshuen te vetmin njeri që arrestuen?

Sot mora 1eter prej te vetmit v111 qe kam ne ShOlInf.

Prej cilit v111 mora leter sot? Kush mori leter prej te vetmit v111 qe ka Ae Shqipni? f. e vetmja

Klp Isht e vetm.iA vajze qe vjen heiet.

A 1sht kjo e vetmja vajze qe vjen heret? Cila isht e vetmja vajze qe vjen heret?

Ky 1sht provimi I se vetmes vajze qe mbeti në klase.

A Isht ky provimi ise vetmes vajze qe mbeti ne klase? Provimi I ciles vajze Isht ky?

vajzqe ka ne Shqipni. Kush i dergon pako se vetmes vajze qe ka ne Shqipnl? cka i dergon ai se vetmes vajze qe ka ne Shqipni?

Sot humba tO vetmen pende qe kishem.. Cilen pendO humbet sot? Kur e humbet te vetmen pende qe kishi?

.143 LXVIII

atT.9.120.tettf..11,..._mesva'zkam n# ShOpni.

Pte.j ci1es vajze moret sot 1eter? Kur moret leter prej se vetmes vajze qe keni ne Shqipni? Si "i njajti" dhe "i vetmi" edhe mbiemnat tjere mund te vehen para emnit me qellim qe te theksohet fakti.

Mesuesi: Ti je nxansi i pare amerikan qe ke studjue shqip. Nxansi: Ti je i pari nxanes amerikan qe ke studjue shqip. Kjo asht fotografija e nxansit te pare amerikan qe ka studjue shqip. Kjo asht fotografija e te parit nxanes amerikan qe ka studjue shqip. NxInsit te pare amerikan qe ka studjue shqip i kane dhlne nji pune te mire. Te parit nxanes amerikan qe ka studjue shqip i kane dhane nji pune te mire.

Une kam njofte nxansin e pare amerikan qe ka studjue shqip. Une kam njofti; tC parin nxInes amerikan qe ka studjue shqip.

144 LXVIII *PAM B DYT1 a swan PART DIALOGU DIALOGUE Ardsimi ne Shqipni

1. Kamdlexue se gjate periudhes se paraluftes,ne Shqipni ka pase nji sistem shkollor modern. 2. Asht e vertete. !Vat kohe aresimi ka gene influencue nga qytetnimi prendimuer.

3. Si Isht i riorganizuem sot ari!simishqiptir? 4. Asht i riorganizuem simbassistemit.shkollor sovietik, ne baza politeknike-praktike.

Cila isht baza e aresimit tepergjitheshem sot? h. Shkolla 11-vjegare, e cila ndahetne shkollen 8-vjegare, qe Isht e detyrueshme, dhe neshko110 e mesme,"*0 zgjat tre vjete.

7. gka doni me thihe ju me fjalet "bazapoliteknike- praktike"? 8. Due me thane se gjate shkolles11-vjegare, para1e1ishlt c me landet e aresimit te pergjitheshem mesohenedhe mjeshtri te ndryshme.

9. Atehere ato shkolla cienkan teknikume. 10. Jo. Teknikume jane shkolla temesme te veganta profesionale, ku nxInsi specializohetne nj!_ zanát.

11. A mund te me numroni ndonji prejketyne teknikumeve 12. Po. Teknikumi i Naftes, Teknikumi iFiskultures, Teknikumi i Ndertimit, TejcnikumiBujqesor e Zooteknik etj.

13. Mbasi nji i rf merr maturen, qfaremundesfsh i open atij per te '-pariledhe bâ kariere? 14. Mund te regj.,strohet ne njinga fakultetet e ndryshme t'Universitetit Shtetnor: ne mjeksf,ne drejtesf, ne letersf etj.

15. cljane qerdhet dhe kopshtete femijevet? th. Nt teorf Jane gendra edukimi tlaresimitparashkollor, ku femijevet u mesohen lojnae u epen njohunf te dobishme.

17. Po pe praktike? 18. Tue gene se qeverija dishronpjesemarrjen sa mS te gjIne te grues

145 LXVIII

19. B kuptoj; ato shdrbejnf 71r tf ruejtV femijUt gjate ditfvet qf prindft dalin nf pune. 20. Tamam. Pfrve; kfsaj, qeverija Orfiton nga kfto shkolla Or tots dhinf ffmijfvet njohunit e para tf botfkuptimit komunist.

21. Itse, a mendon se Oat moshE mund ttinfluencohet nji ffmijf nga propaganda komuniste? 22. Tla merr mendja. Pfmija vixen ttadhurojf disa njerfz, tturrejf disa tjerf; me fjalf tjera, rritet me para- gjykime.

23. Desha tf dij digka edhe pEr arfsimin e nalte. 24. E lamf per nji here tjeter ket subjekt.

146 4 \41)

.0/101101.

.yrammariar

*1-

k emll

scie ha- , im a

t.1.1. 7-0111 7-1.

_IN , lzoN

111 (OwlAtop, i*A1641. Al... _ or NINO'OIZLO -tr( : . -. ._ -- tef V' a'. ....,-,4, RI, Al 4116 -11# . ,- or ;. 6-,, *4%, ill:,...______dril &iv4,...... _IL MI 1?rr `--- - -0

1, LXVIII PJESA B DYT1 SECOND PART DIALOGU DIALOGUE Education in Albania

1. I have read that during the pre-war periodAlbania had a modern educational system. 2. That's right. At that time the Albanian education was under the influence of western civilization.

3. How is the Albanian education reorganized now? 4. It is reorganized on Ihe basis of the Sovieteducational system, polytechnical and practical.

5. What is the basis of the general educationtoday? 6. The 11 year school, which is divided into an 8 year obligatory school and a three year high school.

7. What do you mean by saying "the polytechnical and practical basis"? 8. I mean that during the 11 year schooling, alongwith general education various skills are also taught.

9. Then these schools are vocational schools? 10. No. Technical high schools are special schools, where a student specializesin one skill.

11. Can you enumerate some of these technical high schools? 12. Yes. The Petroleum Technical High School, Physical Education High School, Construction High School, Agricultural High School, Zootechnic High School, etc.

13. After a young man receives his high school diploma, what possibilities does he have to progress and make a career? 141 He can enroll in mme of the.branchesof the State University of Tirana: in medicine, law, literature, etc.

15. What are the "nests" and the "gardens" forchildren. 16. In theory they are the centers of pre-schooleducation, where children are taught how to play and given useful knowledge.

17. What is the practical usefulness of this? 18. Since the government requires women's greatest participation in industry...

19. I get it now, they serve to care for the children during the days their parents work. 20. Exactly. Besides this, the government takes advantage of these schools to teach the children the first elements of communism.

148 1.7,i; LXVIII

e 21. Why, does the government think that at that age children can be influenced by propaganda. 22. Naturally. The Child learns to adore some people, hate others, in other words he grows up with prejudices.

23. I wanted to know something about higher education also. 24. We will leave the subject for some other time.

7-7777;1,V7WQMWM---"----

.TiranO LXVIIi PAU E TRETS THIRD PART ANALIZI GRAMATTKOR\ GRAMMAR ANALYSIS

1. Adjectives preceding nouns

a. As a rule in Albanian theadjective follows the noun. The adjectives e, tE njtjtE td vetft tU njtjta e, td vetme

.precede the noun theymodify.These adjectives carry the case ending,While the noun indicates only the meaning and is used inthe indefinite form.

Examples: MO vizitoi i njajti mjek q tO vizitoi tt. The same doctor thatexamined you examined me. Mora me girl tE nAtdnshtdpi q kam pas 4 vjetd ma pard. I rented the same house thatI had 4 years ago.

TE vetmit njerl q i kam sbkrue keto kohdt e fundit asht Thomai. Thomas is the only person towhom I wrote lately. Humba tO vetmen pnd që pata. I lost the only pen I had.

The paradigms o"i njijti" Masculine te njijtEt libra Nina. i njtjti libtr Gen. tE tE njtjtit libEr td te nj1jtEvet libra Dat. tE njtjtit libEr tE njijtEvet libra Acc. tE njtjtin libEr tE njtjtEt libra Abl. prej te njtjtit libEr prej td njajtOvet libra Feminine

Nom. e njtjtavajz* tE njajtat vajza e, tO tEnjljtavet vajza Qen. i, e, t0 sEnjitjtEs vajzE Dat. sE njtjtEs vajzE tE njtjtave; vajza Acc. te njtjtEn vajzE tP njtjta,./ajza Abl. prej s0 njtjtEs vajzE prej tE njtjtavet vajza

150 LXVIII

An adjective for emphasis may precede the nounit modifies.

Examples:

Ti qe i pari nxitnEs q mbarove provimin. You were the first student to finish the test.

Po, ashtu isht, I dashuni shok. Yes, that's correct my dear friend.

I mjeri djal, sa shumP po vuent Poor boy, he is suffering so much!

Nouns used as adjectives

In Albanian a noun, without a particular ending, may function as an adjective. Whenever this happens, the student is encouraged to learn them as idiomatic expressions rather then learn to follow a pattern%

Examples: Agimin e kam shum6 shok (d.m.th. I dashun). Agim is a very good friend of mine. Ti babe mi firlije se yt bin (d.m.th. mi i vogn). You are more childish than your son.

Ky Isht nji problem geres,(d.m.th. i rIndesishem). This is a problem of capital importance. LXVIII paling FOURTH FART nal tammannui GRAMMAR DRILL

I. Mbiemni kur Ordoret para e mbas emnit. a. i njtjti Ey Isht i nititkoficer. me tE cilinfola_die. Cili oficer tsht ky?

KEta 1an E fdmi'Et e tE n I tit oficer me td cilin

FEmijet e cilit oficer jai* kEta?

TEnititit Dolici thash tE njtjten 4AI. Cilit polic i thash tE njliten gjl? Te njlitin oficer e sjell pErditE me automobil nE ahtent. Kash e *jell te njtjtin oficer perditE nEshkoll0 me automobil? Cilin oficer sjell perdite nE shkollE me automobil? Njemiorel t njLitit qvtet. A jemi na prej tE njtjtit qytet? Cilet jane prej tE njtjtit clytet? Ky automobil Isht i ruitiU me ate 0 keblk ti.

Me cilin automobil. Isht i njtjte ky automobil?

b. e njtjta Ejo Isht,e nitita gill q mE ka ngii ma pare.

Kur me ka ngji e njt4ta gjt? Kujt i ka ngj& e njtjta gjt mt pare? Ketc_Ljlay_t. A janE keto syzat e sP njtjtds tavolind? Syzat e ciles tavolinE Jane tato? LXVIII t

I shkrova edhe nji here se njljtes ztre per ket gashtje. A i shkrova edhe nji here se njljtes zyre per ket ga-shtje? Ciles zyre I shkrova edhe nji here per ket gashtje?

Une i thash atij te njajten

Kajt i thash ane te.njajten gja? gka I thash atij?

_Frei se)ailites kushrtne kam marre edhe nji liber.

Kush ka marre edhe nji liber prej se njljtes kushrtne? Prej cites kushrine kam marre ane edhe nji liber?

o kravate asht e njajte meate qe ke va ti.

A asht kjd kravate e njajte me ate qe ke va ti? Cila kravate asht e njajte me ate qe ke va ti? c. te njajtet (emnore) Keta _lane tu nitItet niukz_ge arrestuen ca dite ma pare. A jane keta te njajtet njerez qe arrestuen ca dite ma pare? cilut janU keta njerdz?

Te njajtet njçrez_I kam Ci1et kam pi tue kalue neper ket rruge? Ku i kam pi tue kalue keta njerez? AutomatilaWeitLyjetilAne pothuej te nAiti:.; me ata te vjetit te kaluem. cilut automobila jane pothuej tu njajte me ata te vjetit te kaluem?

ty njajtat (emnore)

Te njajtat gri kane ardhe edhe ma paa put. te kerkue djelmt e tyne. cilai grl kanu ardhu edhe ma pare per te kerkue djelmt e tyne? Pse Kane ardhe tu njajtat gri?

153 160 LXVIII

'fl!niftitst Cilat gra pashd tue ht ndpaid? Ku i pashd tue ht tdnjajtat gra? Kdto kdmishajand tdnjaita me ato 9V ke ti. A jand kdto kdmisha tdnjajta me ato qd ke ti? Cilat.kftisha jand te njajta me ato qdke ti? e. i vetmi Skdnderi asht i vetmi shok q kam q _le pi rakin. Cili asht I vetmi shok qd sle pirakin? Vnuk pi i vetmi shok q kam?

shquotare q keiui pasd. A asht ajo fotografija e tevetmit nxands me origjine shqiptare qd kemi pasd? Fotografija e cilit nxands asht ajo? l_p_tr.e'atdvetkishte shkrue. A i pdrgjegja te vetmitnjeri cie m0 kishte shkrue? Cilit njerl i pergjegja?

Sot shiten te vetmin automobilsad u kishte mbete.

A e shitEn sot te vetminautomobil qe u kishte mbete? Cilin automobil shiten sot? Mora leter prej te vetmit shokqë kam.

A mora leter prej tevetmit shok qe kam? Prej cilit shok mora letdr?

f. e vetmja Kjo asht e vetmja mdnya pertd punue. A asht kjo e vetmja mdnyrdper td punue? Cila Isht e vetmja mdnyrd pdr tepunue?

!Co asht foto rafi a e sd vetmes zo0 italo-shqiptare

nio . A asht kjo fotografija e se vetmeszoje italo- shqiptare yd njof? /GI 154 LXVIII

Potografija e cites zoj0 asht kjo?

dhash eliciatasine se vetmes va'ze0 kishte mbet0 Da marre.

A i dhash pak ambelsine sE vetmes vajze qe kishte mbete pa marre? Cites vajze i dhash pak ambe1sine? " Sh Prej ciles vajze kam marre leter? Kush ka marre leter prej se vetmes vajze qe ka ne Shqipnl?

g. te vetmit

4.a, te Sigurimit land te vetmit njerez qe I paguelne mire.

A jane ata te Sigurimit te vetmit njerez qe i paguejne mire? Cilet Jane ata qe i paguejne mire?

Ata jane te vetmit njerez_qe nuk i kane fale. A jane ata te vetmit njerez qe nuk I kane fale? Cilet jane te vetmit njerez qe nuk i kane fale?

h. ti vetmet

Ato )ane te vetmet gri qe studjojne gjuhe te hueja ne ket shkolle.

A jane ato te vetmet gri qe studjojne gjuhe te hueja ne ket shkolle? Cilat jane te vetmet grI qe studjojne gjuhe te hueja ne ket shkolle?

Dje shita te vetmet pula (le kishem.

A shitet dje te vetmet pula qe kishi? Cilat pula shitet dje?

2. Mbiemni yard emnit per te theksue faktin. a. i pari pare

155 LXVIII

A Isht ky i pari udhetimqb po b2j me aeroplan? Cili Isht i pari udhetim qe poblj me aeroplan?

Roia arrestoi te parin

A e arrestoi roja teparin ushar ge ani pa leje? Cilin ushar arrestoi roja?

Ai ka gene mesuesi i parene ket shkolleae ka mesue japonisht.

A ka gene ai mesuesiI pare ne ket shkolle ge ka mesue japonisht? Cili ka gene mesuesi i parene ket shkolle ge ka mesue japonisht? Njeriun e pare e quejshin Adam.

Ke quejshin Adam? Si e quejshin njeriun epare? h. e para e pare Kjo Isht e para here qeI thash.

A Isht kjo e para herege i thash? Cila herij Isht kjo ge ithash?

Nuk me dhane leje te p4renhere; prandej blna perserl. A 'Ana lutje perserlmbasi nuk me dhane leje hern e pari;? Vbana mbasi nuk me dhane leje heren epare?

Kir) Isht ndertesa e pare qeka ndertue shognija jone.

A Isht kjo ndertesa epare ge ka ndertue shognija jnne? E sata ndertese 2sht kjo geka ndertue shognija joni=?

A shkova vetem heren epare? Cilen here shkova vetem?

I f; 156 LXVIII c. tE parEt - e pare

A jane Shqiptaret te paret banore te Ballkanit? Ci1et jane te paret banore te Ballkanit?

Te paret njerez qe arrestuen i derguen nsItali. A i derguen n'Italf te paret njerez qe arrestuen? dilet njerez derguen n'Itall? fiats_paredalinzaluer.

" dalin ne gershuer zakonisht fiqte pare? Kur dalin ficit e paa?

Studentat e pare 90 erdhen i dergova ke dre.tori.

A i dergova ke drejtori studentate pare qe erdhen? Cilet studenta dergova ke drejtori? Ke kush i dergova studentat e pare qe erdhen? d. te parat e para

Keto jane te parat prodhime (le merr nga kjo toke.

A jane keto tt parat prodhimet qemerr nga kjo toke? Cilat prodhime jane keto?

Te parat prodhime i mbajti per vete.

Ai mbajti per vete te parat prodhime? Cilat prodhime mbajti per vete?

Qytetet e para te Shqipnis kane mbi 30 mije banore.

A kane mbi 30 mije banore qytetete para te Shqipnis? Cilat qytete te Shqipnis kane mbi 30 mijebanore? Mesimet e para i di pothued permendsh.

Ai di pothuej permendsh mesimete para? Cilat mesime di pothuej permendsh? Kush i di pothuej permendsh mesimete para? LXVIII

3. Numer plus mbiemen

Pakulteti i mjeksis Isht 6-vjesir.

A Isht 6-vjecrir fakulteti I mjeksis? Cili fakultet Isht o-vjeitr? Sa I gjate isht fakulteti i mjeksis? Pakultetti drejtesis isht 4-vjegir.

A Isht 4-vjegir fakulteti I drejtesis? Cili fakultet isht 4.vjegir? Sa i gjate Isht fakulteti i drejtesis?

4. NxInsi le .L.1011:e pyetje nga keto fjali:

1. Shqipnija ka mjaft lande te para si vojgur, krom etj.

2. Letersija shqipe e paraluftes Isht shume ma e pasun se ajo e mbasluftes.

3. Ai s'asht mesue ende me klimen e Monterey-t.

4. Nji njeri që studjon drejtesi duhet te dije latinisht.

5. Gjuhet e hueja jane i vetmi subjekt qe mesohet ne ket shkolle.

Ai Isht i zoti ne teorf, por ne praktike s'merr vesh fare. We Tirane ka shkolle te posagme per fiskulture.

8. Gjaja m e mire Isht me dashd gjithekend dhe mos me urrejte askend.

Q. Perfitoi nga koha e keqe dhe iku nga burgu.

10. Ushtarqt e adhurojshin Skenderbeun.

16;

158

VVW LXVIII PjESA I PESTI FIFTH PART CO! LEM! READING TEXT

Sekretari i Pare i K.Q. te, P.P.Sh. ka thanekeshti:\ike

Kongresin e Pare te Partis, me 1448:

"... Shkolla jone duhet mesoje popullit punetor

idft e Partis, gelliMet dhe veprat e saja; duhet tledukoje

femijet tone ne baze t'aresimit4te 'ri socialist; duhet te

luftoje kunder gdo ideologjije dhe in luence se huej nè

riff ..."

Mjaftojr;d'fketopak shprOje te njeriut A me randesi

t pushtetit per te pa,se gfare lloj shkoile Kane krijue

sot ne R.P. te Shqipnis. Rinija, simbas komunizmit, asht prone e shtetit, prandej "shteti duhet te kujdesohet qe

femijet te rriten nen kontrollin e shtetit" thote Kush- *? tetuta. Simbas ideplogjis komuniste kultura nuk duhet te

jeti; nji stolisje e mendjes, por vetem qe t'a vgje njeriun

nigjendje i te prodhoje sa ma shume e ma mire. Aresimi kornunist i Ushtron femijet,ne nji fushe te ngushte

.njohuntsh dhe tamam per ket arsye aresimi profesional

asht zhvillue shume ne R.P.Sh. Ne Shqipnf, areimi fillon me "aresimin parashkcAlor,"

qe perfshtn gerdhet dhe kopshtet e femijevet. Tue gene

se sotTjesemarrja e grues shqiptare ntindustciashl sh.thme

/ e' e gjane, numri i cerdhevet dhe I kopshtevet te temijevet

asht rrite shume ne 11) vjetet e fundit dhe gjitjlehji

159 LAVIN rritet. Mbas aresimit parashkollor vjen "aresimi pergjitheshem," qe perfsAn; shkollen fillore (4 vjete),

shkollen e mesme ttulet (4 vjete) dhe shkollen e mesme

(3 vjete). Dfr te parat, qe jane te detyrueshmej me- ligje, quhen "shkolle 8-vjegare" dhe te trija se bashku quhen

"shkolle 11-vjecare."Nder shkollat e mesme, si u-tha

ma nalt, randesi temadhe kane shkollat profesionale,

d.m.th. teknikumet;keto u mesojne nxInesvet nga nji

zanit,ne menyre qete jene ne gjendje me ndihmue specia- listetme aresim tenalte. Sot, aresimin enalte te rijt shqiptare e marrin n'Universitetin Shtetnor te Tiranes, i vetmi universitet

Shqipal, i CL.i perfshtn disa rga fakultetet ma'Aryesore

fakultetet qe nuk i perfshtn universiteti studentat shqiptare i ndjekin ne vendet e demokracis popullore. Nji

stulent q ka mbarue universitetin mund t'i vazhdoje studimet ne programin e quejtun "aspiranture," qe zgjat

vjeti,. Po i mbaroi ketostudime, ai fiton graden

"Aspirant" ose "Kandidat Shkencavet," grade qe i per-

gjegjet pak u shume gradesamerikane "Ph.D." Mbas

aspirantures,mund te futetne doktoranture, "qe zgjat edhe

kjo 3 vjete, per.te fitue griden "Dptor i Shkencavet."

Titulli "Profesor" asht grada ma 'e nalttc, qP zakonisht

u epet ca prej Doktoravet ma te zote.

160 QUESTIONS7PYWN:

1. Vare idesh duhet tsi mesd0shkolla popullit punetor?

Kush ka tfigne se shkolla duhet mesoje popullit punetor idét e Partis?

3. Ku dhe kur e ka thgne kete Sekietarii Pare i.K.Q te P.P.Sh.?

4. Cilat gellime dhevepra duhet te dije populli?

5. Simbas Sekretarit te Pare, nebaze te cilit aresim -duhet tli edukoR femijet shkollar.

t. Kunder ci1es ideologji dhe influenaduhet te luftoje shkolla ne rini?

,7. Qka ka thine pra Sekretari i Pare neKongresin e Pare te Partis?

8. Cili isht njeriu mime randesi I pushtetit ne R.P. te Shqipnis?

q. A mjaftojne keto pak shprehjete Sekretarit te Pare per te pi se gfare shkolle kanekrijue sot ne Shqipni?

IU. Silnhas ideologji rinija Isht pronee shtetW 11. Kush duhet te kujdesohet ttqë femijette rriten nen .kontrollin e shtetit"? a. 12. Pse duhet qe shteti te kujdesohet per rinin?

13. Ku thuhet se "shteti duhet te kujdesohetqe fi!mijUt te rriten nenikontrolline tij"?

Cie Simbas cilL;s ideologji, kulturanuk duhet.te jete nji stolisje e mendjes?

15. Ke duhet te veje ne gjendjekultura te prodhoje sa mi shume e mg mire?. in. 6taduhet te bije pra kultura, simbas ideologjcs komuniste?

17. Ci1iattsim i ushtron femijetne nji fushe te ngushte njohunish?

1 61 LXVIII

18. Tamam pPr kdt arsye, cili arftimasht zhvillue shumd nP R.P.Sh.

19. Pae asht zhvillue shum# aresimiprofesional nd

20. Me golloj ardsimi fillon ardsimi ndShqipni?

21. gka perfshtn ardsimi parashkollor?

22. Pjesdmarrja e kujt isht sot shum0 egjind ntindustri?

23. Pdr kdt arsye, sa asht rritd numrii gerdhevet dhe i kopshtevet td fdmijdvet?

24. Pse asht rritd shumd numrii.gerdhevet dhe i kopshtevet td fdmijevetT

25. Cili ardsim vjen mbas ardsimitparashkollor?

26. Cilat shkolla pdrfshtn ardsimii pergjithEsMm?

27. Sa vjetd zgjat shkollafillore?

28. Sa vjetd zgjat shkolla e mesme euldt?

29. Sa vjetd zgjat shkolla e mesme?

30. Cilat shkolla jand td detyrueshme meligjd?

31. Si quhen shko11a fillore dhe shkolla e mesme euldt?

32. Si quhen shkolla 8.vjegare dheshkolla e mesme?

33. Nddr shkollat e mesme, ci1at shkolla nërthidësf td madhe?

34. Si quhen me nji fja10 shkollatprofesionale?

35. gka u mdsojnd nxandsvetteknikumet?

36. X@ duhet td jend nd gjendje mendihmue nxansit qd mesojne nga nji zanat?

37. Ku e nxInzanatin nxInsit qd ndihmojndspecia1istdt me ardsim td na1td?

38. Ku e marrin ardsimin e na1td tdrijt shqiptar?

162 LXVIII

39. Sa universitete ka nShqApni?

40. Sa fakultete perfshtn Universiteti Shtetnori Tiranes?

41. Ku i ndjekin studentat shqiptare fakultetet-0nuk perfshtn Universiteti Shtetnor I iranes?

42. Ku mund t'i vazhdojii studimet njinjeri që ka mbarue universitetin?

43. Sa kohe zgjat aspirantura?

44. Qvgrade fiton ai që mbaron aspiraturen?

45. Ci1es grade' aMerikane i pergjigjetaspirantiase kandidati I shkencavet?

4o. Ne cilat studime mund t futet aspiranti ase kandi- danti i shkencivet?

47. Sa kohe zgjat doktorantura?

48. g'gradii fiton aiefge mbaron doktorantura? 4. Cila asht grada ma e nalfe n'aresim?

50. Ci1eve u epet titulli "Profesor"?

51. c'titull u epet ca. prej Doktoravet ma te zote?

17 163 1 Pink GASH'S SIXTH PhRT DimeBMPIJE HOMEMMRK

Perketheni fjalit që vijojn#:

1. I shoqja ka punue si rrobagepVse per20 v3etV; tla merr mendja qe e di.mire kVt zanit. Meshari (missal) i Gjon Buzukut, qe mbandatft 1555, shenon fillimin e letersis shqipe.

3. Nji nxInes qe nuk merrinota (grades) tekalueshme nE mft shume se dt lAndV, duhet tla peisërisiklasen.

4. Paragjykimet jane mendime qe formojnenjerzit p, e studjue mire nji cashtje ase mendime+0,jan formue prej tjereve.

Nji njeri qe isht rrite Tie nji klime tengrofet, do nji kohe te gjatë deri sa tmesohet me klimft_e eger të vendevet veriore.

7 164 LXVIII PJESA I =ATI SEVENTH PART FJALOR1 VOCABULARY,

me adhurue (v) to worship, adore (unt adhr.oj)

botekuptim-,. (02) the idea that one has ,botekuptime, -t about life and the world

te detyrueshem (ad) ob4gatory, compul- e, te detyrueshme m & f) scry, mandatory

te dobishem (ad) useful, beneficial, e, te dobishme m & f) profitable

drejtesi, .ja law (jurisprudence)1 justice

edukim, (m) education, educating

me edukue (v) to educate (une edukoj)

fakultet, (m) faculty (a branch of fakultete, t learning or instruction in a university)

fiskulture, -a (f) physica.. education

influence, -a (f) influence influenca, -t

me influencue (v) to influence (und influencoj)

me u-influencue (v) to be influenced (une influencohem)

kariere, -a career

kontroll, (m) control kontrolle, -t

lande, -a subject (school), lande, material, lumber, timber

letersi, -ja (f) literature -t

165 wrvu mature, -a (f) high school diploma matura, -t mendje, mendja mind mendje, -t me u-mesue (v) to be taught; to get (une mesohem) used to mjeksi, -ja (f) science of medicine nafte, -a diesel oil, naphtha ndertim, (m) construction, ndertime, -t constructing njohuni, ja (f) knowledge9 njohuni, -t information paragjykim, (m) pre3udice paragjy4me, -t paralelisht ( adv) simultaneously

e, teparaluftes (adj pertaining to pre- m & 0 WorldWar II period

parashk011uer, (adj pre-school parashkollore, parashkollorem &

periudhe, -a (f) period (time) periudha, -t

me perfitue (v) to profit, benefit, (une perfitoj) to take advantage

te pergjitheshem (adj general e, te pergjitheshme m & f)

me perparue (v) to progress, (une perparoj). advance

pjesemarrje, -a (f) participation, partaking

politeknik, (adj) polytechnic politeknike

166 LXVIII praktik, -e (adj practical praktike f )

praktike, -a (1) practice

me prodhue (v) to produce (une prodhoj)

qytetnim, (m) civilization qytetnime, -t

me u-regjistrue (v) to be registered, (une regjistrohem) .to,sign up

1, te riorganizuem (adj reorganized e, te riorganizueme m &

me u-specializue (v) to be specialized (une specializohem)

stolisje, stolisja decoration, orna- stolisje, -t ment

subjekt, (m) subject subjekte, -t

shkolluer, shkollore (adj school-, scholastic shkollore m &

teknikum, (m) trade (high) school teknikume, -t

teori, -ja theory teori, -t

me urrejt (v) to hate (uni; urrej)

vjegir, (adj year-old vjegari.; m & f)

zanit, (frl ) trade, skill zanate, -t LXVIII

zooteknik, -e (adj zootechnic (pertain- m & ing to the science relating to the breeding and domesti- cation of animals)

Shenime: t'a merr mendja of course

* * *

Asht e kote qe temundohemi tla shofim vetenashtu si na shofin tetjeret: nuk do t'ubesojshim kurr syvet tone.

Infermierja: Agini, pse i r shokut and kokes? Agimi: Sepse sldigramatike. Ishim tueva gardh perreth kopshtit te tij dheai me tha: "Tash dote marr nji ha dhe t'a fus ne grope; kurune toul koken,ti merr gekigin e bjeri me gjithefuqi. Edhe une i rish ...".

Shkrimtarja George Sandjetonte nO nji keshtjellete dite ne vogel. Shpeshhere ivfjshin miq per te kalue ca pronen e saj plotkomforte. Nji prej ketynemiqve kishte shej se donte ndejte jashtzakonishtshume dhe nuk pc) epte me u-nise. "A e di ili sht ndryshimi ndermjetteje dhe Don Kishotit?" e pyeti ZojaRand. "Don Kishotii merrte hotelet per per keshtjella,kurse ti ti i merr keshtjellat hotele".

168

?I LXIX PJESA I PAR1 __FIRSTPART USIITRIME:GRAMATIKORE PARAPRAKE GRAMMAR PERCEPT= DRILL

1. PEremnat e pakuftshEm

a. KErkush s'erdhi në mbledkie. A erdhi ndokush nE mbledhje? Kush s'erdhi nE mbledhje?

Ky gen slisht i kErkuit.

I kujt isht ky gen? Cili gen slfisht.i kErkujt?

Nuk i a kam thane kerkuit ket gji.

A i a kam thinE ndokujt kEt.gji? Kujt i a kam thinE kEt gjfi?

Sfpashe kerkend ne kafe mbrfim0.

A pashe ndokend ne kafe mbrime? Kush Opa kerkend ne kafe mbrimE? Ai s'meu.kare hui EaLkerkult. A merr ai pare hui prej ndokujt? Kush slmerr pare hut prej kErkujt? gka s'merr ai hua prej ke'rkujt?

b. Dikush duhet te,ketejpunue ketu mbrfime.

A duhet te kete punue dikush kglu_Orfime? Kush duhet te kete punue kEtulMftfibe? Kur duhet te kete punue dikush ketu?

Kjo shtepi fisht e dikujt cle sli a dij emnin.

A fisht kjo shtepi e dikujt ge s'i a dij emnin? E kujt fisht kjo shtepi?

thash dikujt te me sjelli pak caj.

A i thash dikujt te me sjelli pak gaj? Kujt I thash te me sjelli pak gap gka i thash dikujt te me sjelli?

Kani, pa dike(nd) tue h9 ne kamp pa leje.

A kani, pa dike(nd) tue hP TIE kamp pa leje? kane pa tue h9 ne kamp pa leje'

169 LXIX

Kam marre leter pre] dikujt qd sle kamtakue kurr.

A kam marre leter prej dikujt qe sle kamtakue kurr? Kush ka marre leter prej dikujt qe s'eka tOue kurr?

C. Kushdo qe e njef, e di se do te martohet.

Kush e di se do tO martohet? cka di kushdo qe e njef? E kujtdo qofte aio toke, ti Oduhet tlakullosish bgetfn aty.

cka s'duhet te

Do tli thom kujtdo per cashtjentinde.

A do tli thom kujtdo per gashtjenande? Nujt do t'i thom per gashtjen tinde? Ti nuk duhet te flasish me kedo per ketgashtje. Kush nuk duhette flasi me kedo per ketcashtje? Me k nuk duhet te flas une per ketgashtje? d. A mund tla dije ndokush ket gja? Kush mund dijd ket 017 Kjo shtepi mund te jete e ndokujt qe nukbanon ketu.

A mund tP jete kjo shtepi endokujt qe nuk banon ketu? E kujt mund te jeti: kjoshtepl? Cila shtepl mund te jete e ndokujt qe nukbanon kdtu?

Thue)i ndokujt qe te na sjelli pak kafe.

A t'i thom ndokujt qe te jusjelli pak kafe? Kujt tli thom qe te ju sjelli pakkafe? cka tli thom ndokujt qe te ju sjelli?

S'pashe ndokend qe n'of n'at mbledh.e.

A pashe ndokend qe njof n'atmbledhje? Ku s'paiAli; ndok@nd qe njof?

5' 170 LXIX

Kete do tia kesh ndigjuepreind_okuit.

A do tya kem ndigjue keteprej ndokujt? Prej kujt mund Va kem n4igjue kete?

A duhet hni dritoret cilido qete irtje I pari? Kush duhet el hapi dritoret?

I cilitdo gofte libri,merre; Oka rindesi. A tla marr librin, i cilitdo qofte? cka te marr?

Cilindo tiete'4jejshne rruge mbas ores 10 arrestoje!

A tlarrestoj cilindo cie te gj@jne rruge mbas ores 10? Cilin duhet tlarrestoj?

Prej cilit te marr nji filxhan? Qica ti:marr prej cilitdo prejtyne?

Cilado qe te largohete fundit, duhet te mbylli deren.

A duhet mbylli-deren cilado që te largohete fundit? Qka duhet te ba.w ajo qe do te1argchet e fundit? I cilesdo clofte krahni,merre; Oka randesi. A t'a marr krahnin i cilesdo qofte? cka dullet te marr?

Epia kCt liber cilesdo preityne. Ciles t'i a ap ket liber? cka duhet t'i ap ci1esdo prejtyne?

A t'a marr cilendo (pende) pc) te me hfle ne pune? Ciln te mann po te me hPjene pune?

Merr ca libra hukyre.1 cilesdoprej tine.

Ati marr ca libra hui prel_cilesdoprej tyne?

Prej kujt te marr libra hui? .

171 LXIX

2. Enna me pashtesen "pa" a. Nga nji emen: Ai ka aftOsi p r ket pune. prandej bin rralle gabime.

A ka ai aftesi per ket pune, prandej bin rralle gabime? Kush ka aftesl per ket pune, prandej bin rralle gabime?

E pushuen nga puna per paaftesi.

A e ',1Lihuen nga puna per paaftesi? Ke 1..ushuen nga puna per paaftesi? Pse e pushuen nga pu. a ate? Aimundesi te te ndihmodea_gpr sodo.

A ka ai mundesi te me ndihmoje, por sIdo? Kush mundesi te m0 ndihmoje, por sido? Qka ka mundesi ai te bije?

Ai isht ne pamundesi t'i mbAje te gjithe me buki;. A isht ainC mundesi t'i mbaje te gjithe me buke? Kush isht ne pamundesi t'i mbaje te gjithe me huk;? Cilet isht ai ne pamundPsi te mbaje?

A ka ai gjume gjithenji? Kush ka gjume gjithenji?

A jam shum6 i lodhun nga pagjumi? Kush Isht ium i lodhun nga pagjumi? Nga se jam shume i lodhun?

h. Nga nji mbiemen:

Ne vere ky 1um isht I kalueshem me kambe.

A isht ky lum i kalueshem me kambe ne vere? Cili lum Isht I kalueshem me kambe ne vere? Kur Isht I kalueshem lum?

172 LXIX

NE dimen ko rruë asht e akalueshme dr a s e bores.

A asht e pakalueshme kjo rruge nE dimen per arsye te bores? Cila rruge asht e pakalueshme tie diminer arsye te bores? Kur asht e pakalueshme kjo rruge? Pse asht e pakalueshme kjo rugV neAmen?

Ai asht shume i kuidesshem kur e /wet inaqinen.

A asht ai shume i 'ujdes- tem kur e nget maqinen? Kush asht shume I kujdesshem kur e nget maqinen? Kur asht ai shume i kdjdesshem?

Ai aSht I pakuidesshem prandeia vase shume aksidente.

A asht ai i pakujdesshem prandej ka pase shume aksidente? Kush asht i pakujdesshem,prandej kaJpase shume aksidente? Pse ka pase ai kaq shuttle aksidente?

Qumeshti asht shume i nevojshem sidomos per femi,P,

A asht qumeshti'shume- i nevojAem sidomos per i femije? Per cilet sidomos fsht shume i nevojshem qumeshti? cka asht shumti nevojshem silomo's per femije ?

Ai ishte i panevoishi'm ketu, prande 1 dhane pune tjeter.

A ishte aii panevojshem Kett', prandej i dhani. nji punk, tjeter? Kush ishte i panovojshem prandej i dhane nji pune tjeter? almshume i lodh= ricehtit dhe n a puna.

A jam shume i lodhun nga te nxehtit dhe nga puna? Kush asht shume lodhun nga te nxehttt dhe nga puna? Nga se jam shum I lodhun?

Ai asht iipalodhun ne ung._21.2n1Ej_j. kaloi te gjitha ;-.7J7177-ri4s t.

A asht ai i pa.r)anvn ne pune e prandej i Kaloi te gjitha veshtiresit? Kush asht i palodhun ne pune e prandej i kaloi te gjitha veshtilesit? 173 r81 t LXIX PPM B DYTt SECOND PART DIALOGU DIALOGUE Shendetsija nP R.P. teShqipnis

1. .NO ShOpni, mjeksija isht e shtetk4eme, apojo? 2. Po. Si gdo gji tjeter, edhe aktivitetii mjekevet ushtrohet nen kontrollin e shtetit me anetP Ministris se Shendetsis.

3. Me fjale tjera, i semundi nuk paguen asper mjekim, as per ilage dhe as neforme shperblimi per mjekun. 4. Nuk mund te thuhet se nuk paguen; sherbimetmjeksore jane pjese e sigurimevet shognore, per te cilat

5. E dij, gdo njerf qe punon ep .nji kontributmujor. 6. Tamam. PraLdej, ndihma mjeksore nuk i epetfalas kerkujt.

7. A mund te therrasi nji i semundecilindo, mjek qe dishron? 8. Se pari, I semundi nuk thErret mjekun, porqendren shendetsore, ku ka nji numer mjekesh nesherbim.

9. Qendra shendetsore e dergon mjekun? 10. Po. Ajo e dergon mbasi I semundi 'Oanjoftoje mbi simptomat e semundjes qe ka.

11. VIsht "personeli i mesem"? 12. Me ket emen quhen ndihmes mjeket, tecilet jane tfushtruem me dhlne ndihme te shpejte, me shdruep1age e semundje te thjeshta.

13. Pse quhen keshtu? 14. Sepse per aftest profesionale dhepergjegjesl ciendrojne ne mes ttinfermierevet dhe mjekevet.

15. Ku e zhvillojne ata aktivitetin e tyne? 10. Neper ambulanca periferike, neper konsultoreper por sidomo neper fabrika e ciendra pune.

17. Vjane "ekipet javore mjeksore ose dentare"? 18. Jane grupe mjekesh, dentistesh osemamish qe vizitojne gdo jave te semundet nder fshatra te 1arget ku sfka ambulanca ose spitale rurale.

10. Cilat' jane semundjet ml te perhapuna, si p.sh. na ketu kemi semundjet e zemres dhe kancerin? 20. NU Shqipni, tuberkulozi dhe epidemit e vjetit jane semundjet mt te perhapuna. 21. Cilat epidemi? 22. Tifoja, barku i keg, sidOmos nder foshnje.-

23. Pse vallO? 24. Duket se vapa e'madhe i prish shpejt ushqidet.

7ji kIsh4 e vjetn. n;4 Mhorje, an'r TCrq4s,nVitue 1171 %jetin 398.

175 . F,(L7 Law E AN'WI 609

171? f s

LXIX PJESA E UTE SECOND PART DIALOGU DIALOGLtl Public Health in the Peoiles Republic of Albania

In Albania, medicineIs socialized, isn't it? Yes. Like anything else the activity of the physicians is uhder state control, through the Ministry of Health.

3. In other words, the patient doesn'tpay either for treatment, mecticine or the doctor's fees. 4_ Well, you can'tsay that he doesn't pay. Medicare is part of social security, for which...

5. I know. Every person that wftks givesamonAlly contribution. Exactly. Therefore, medicare is not given freeto anybody.

7. Can a patient carl any doctor he wishes? 8. First of all, the pati,ant cannot calla doctor but calls the medical cerLtAA wherea number of doctors are on duty.

0 ,

. You mean that the medical center sends thephysician? 10. Yes. They send the doctor after the patient has given the symptoms of the disease that he has.

11. What's "middle pers,mtitil"? 12. This name is given to the assistantphyicians, who are trained in giving first aid,to treat wounds and simple diseases.

1 i. Why are they called 'this? 14. Because for professional skill an,i responsiblity they tall between nurses and doctors. l. Where ch, they practice their activity? 10. In suhurhan ambulances, in consultingcenters for children, but especially in 'the factoriesand in work centers.

17. What are.the "medical or dental weeklycrews": 18. They are a group of physicians, dentistsand mid- wives, who visit every week thl- remotevillages where there are no ambulancesor rural hospitals.

177 /

80. LXIX

for example 19. What are the mostwide spread diseases, we have heartdisease and cancerhere. yearly epidemics 20. ,In Albania,tuberculosis and the are the mostwide spread.

What epidemics? 21. children. 22. Typhoid fever,dysentery, especially among

23. I wonder why? quickly. 24. It seems -that the heatspoils the foodstuffs 9 LUX PJESA 1RET1 THIRD PART ANALIZ1 GRAMTIKORE GRAMMAR ANALYSIS

ndefinite compound pronouns: 4

(a) The following indefinite compound pronounsrefer to.persons only and cannot be used as adjectives (followed by a noun),

ndokush someone, (it is usually used to ask

questions) ,

dikush someone, somebody

pakkush few people

shum'Aush many people

gjithkush everybody

askush or nobody kurrkush (iirkush) tjeti;rkush somebody else

kushdo anyone, whoever

Paradigms of ndokush and kushdo

Nom. ndokush kushdo Gen. ndokujt e, t kujtdo Oat. ndokujt kujtdo Acc. ndoke, ndokend kedo

Abi. prej ndokujt prej kujtdo 1,

(h) The following may refer to persons or objects, and he Tbllowed y a noun (used in the indefinite form, but only the indefinite adjective is declined).

cilido, cilado everybody, anyone (no fiatter who)'

secili secila .?ach, everyone, anyone (of them)

gjithPseeili, ch of them, everyone of ,gjitht;secila /them UDE

Paradigms of cilido and cilado

Nom. cilido (djale) cilado (vajzO) Gen. i, e, tO cilitdo " e, tO cilUsdo " Dat. % cilitdo " cilesdo Acc. cilindo " cilendo " Abl. prej cilitdo " prej cilesdo "

gdo each, every (The noun that follows is declined in the indefinite singular):

Nom. gdo djale Gen. i, e, te gdo djali Dat. gdo djali 0 Ace. gdo djale Abl. prej gdo djali

nji fare a certain kind of

kurrfare none of that kind

gfaredo any kind (precedes the noun in the ablative).

Examples:

Ky djathd blhet nO nji farJ katundi të Shqipnls Veriut. (This cheese is produced in a certain village 'of Northern Albania.) Nuk me pelqen me lexue kurrfarë reviste. (1 don't like TO read .;ny kind of magazines.)

B16j gfaredo mishi qO te gjejsh ne treg. (Buy any kind of meat you find in the market)

Mue nuk me pelqen qumeshti, gfaredo qumeshti qe te jete. (1 dtin't like milk, no matter what kind of milk it i-.)

A e njef ti nji fare Haki Bakalli? (Do you know a (ertain Haki Bakalli?)

btex ISO LXIX PJESA E KATMT/ FOURTH PART USHTRIME GRAMATIKORE GRAMMAR DRILL

1. Peremnat e pakuftshem

a. Emnorja

:Giithekush e di se ai ka 16 ne Permet. Kush e di se ai irTnë Permet? gjithekush?

Shumekush shkon ushime ne usht. Kush shkon per pus ime ne gusht? Ne c4muej shkon shOkush per pushime? Q/bIn shumekush ne gusht?

Pakkush udheton sot me kale. Kush udheton sot me kale? QthIn sot pakkush? Qysh udheton sot pakkush?

Dikush ka th e xhamin e dritores. Q'ka thye dikush? Kush e ka thye xhamin e dritores? Cilin xham ka thye dikush?

Kerkush (kurrkush) s'do me e ble ket radio te vjeter. Kush s'do me e ble ket radio te vjeter? Qka sIdo me bll kerkush? Cilen radio s'do me e ble kerkush?

Askush nuk, me tregoi se clkishte

Kush nuk me tregoi se q'kishte ngji? Qka nuk me tregoi askush?

b. Gjindorja

Kjo Imbnsine s'Isht vetem imja, Ishte gjithekT1 Cila frThelsine slftsht vetem imja? E kujt Isht kjo Imbelsine? Shteult e shumekujt kane dritors_DILL. Shte2it e kujt kane dritore te vogla? gfare drreih kane shteptte shumOcujt? Ky :sht vetem mendimi i ?akkult. Ciii 2sht 1.7.tem mendimi1 pakkujt? Mendimi i kujt Isht ky?

Jet LXIX

Ai stasht automobilii Janit, asht I dikulttjeter.- Cili automobil stasht Ijanit, pot I dikujt tjeter? 1 kujt asht aiautomobil? Ao s'l§ht ganta ekerkult a nJoLlst. Crla s'Isht ganta ekerkujt qe njof une? Qka slasht ajo? tareteaskotL.0.20-1cot- A do te shpenzohenkot pare e ndokujt? Cilat pare nuk do teshpenzohen kot?

C. Dhanorja gjithekunA_Lp:taeAa_thkojLsLr.sushimenevere. Kujt nuk i pe1qen te shkojeper pushime ne vere? Qka nuk i pelqengjithekujt te baje? Shumekuit i duhet te marri parehui ne fund te vjetit. A i duhet shumekujt te marripare hua nefund te vjetit. Kujt i duhet te marri parehul ne fund te vjetit? duhet te marri shumekujt,nefund te vjetit?

Pakkujt i kane thane tevtie neser ne pune. Kujt i kane thane tevtje neser ne pune? Qka i kane thane pakkujt? I Ana telefon dikujt meardhe me me marre. i17131TEITI-TiTITTon me ardhe me me marre? Pse I bana telefondikujt?

Nuk i trefpva kerkuit sedo dtt nisemi neser. Kujt nuk i tregova se dote nisemi nesr? Qka nuk itregovi. kerkujt? Askujt nt4 i,tregon sa vlecIsht. Kujt nuk I tregon sa vjegasht? Qka nuk i tregon askujt?

d. Kallzorja Kam pyet Alithektnd, POEaskush s'e njef. A kam pyet gjithekend, poraskush ste njef? Ke kam pyet, por askush sienjef? Kush ka pyet giithekend, poraskush s'e njef?

Do te ...eshi11ohem meshumek@nd para se te I. ndos. Me 0 do te keshillohem para sete vendos? Qka do te baj para se tevendos? Kush do te keshillohet meshumektnd para se te vendosi?

182 LXIX

UnE njof_pakkOnd ne rrugen ku banoj. Kg njof une ne rrugen ku banoj? Ne cilen rruge njof une pakktnd? Kush njef pakktnd ne rrugen ku banon?

Neser mbrIma kam ftue dikt(nd) per darke. Ke kam ftue per darke neser mbrama? Kush ka ftue dikt(nd) per darke neser mbr1ma?

SIgashe ne teater kerkend ge njof. KE s'pashe ne teater? Ku s'pashe kerkEnd qe njof? Kush slpi ne teater kerktnd qe njef?

Nuk do te shkoi me ask@nd tdeter ne Korce. Me kP nuk do te shkoj ne 101'0? Ku nuk do te shkoj me ask@nd tjeter? Kush nuk do te shkoje me askend tjeter ne Korge?

Rrjedhorja laan_mELLEJTa.P.EmiluLkumLi_aiiirlaalt. Prej kujt sokam marre ende pergjegje? Qka s'kam marri; ende prej gjithekujt? Kush s'ka marre ende pergjegje prej gjithekujt?

Pres lajme prej shumekuit. Prej kujt pres lajme? c'pres prej shumekujt? Kush.pret lajme prej shumekujt?

Prej pakkujt kam marre Proj kujt kam marre ietër muejin qe shkoi? Qka kam marri: prej pakkujt muejin qe shkoi? Kur kam marre leter prej pakkujt? Kam marre nji karteposta1e prej dikujt qe ti nuk njef_.

Prej kujt ke marre nji kartepostale? Qka ke marre prej dikujt qe ti nuk njof Sa krtepostale ke marre prej dikujt qe nuk nf une?

S'kam marre pare hu1 prej kerkujt. Prej kujt s'kam marre parc NU? glea s'kun marre prej kerkbjt? Kush s'ka marre pare hul prej kerkujt?

183 Nuk ores letEr prei askujt Prej kujt Auk pres leter? Cka nuk pres prej askujt? Kush nuk pret ieter prej askujt? f. Fto nxinsit te bljne nga njifjait me kiqc peremna te pakuftshOm: secili, secila, cilido, cilado, gfaredo.

2. Emnat e formuem me "pa"

a. Nga nji emen

G jrgji. ka mundEsi te vt E nesEr mbasdrc.ke. Kur ka mundeste vije Gjergj ? Kush ka mundest te vIje nesEr mbasdreke. C'ka mundesi tE blje Gjergji nesermbasdreke.

Tahiri Isht npamuncIsi te vt e n'oren pesë. Kush asht ne pamundEs tE v jE n'oren pese? g'Isht Tahiri ne pamundEst te bljE?

Dre tesi a Isht karakteristikt e neriut te ndershem. Karakteristike e cilit njeri Isbt drejtEsija Cili virtyt Isht karakteristike enjeriut te ndershEm?

Ketii njeriu i kane bl shumepadrPjtest. Kujt i kane bshumE padrejtea? Q'i kane bit ketij njeriu? Sa padrejtesi i kane bit ketijnjeriu?

N4i.punetuer i mire punon me kujdes. Cill punetuer punon me kujdes? Si punon nji punetuer i ndershem? Shtepija mori zlarr nga pakuldesija e tezotit. Cka x ngjau shtepls nga pakujdesija e tez77177 Nga se mori zjarr shtepija?

b. Nga mbiemni

1st gjilht shoket e mij,janetemartuem. Shoket e kujt jane te martuem? Cilet shoke jane te martuem?

Vilai i ti4 Isht i amartuem. Vllai I kujt Asht i pamartuem? Kush Islit i pamartuem?

184 Asht e mundun d td nisemi t- gjith e me aero Ian. A Isht e mundun ge te nisemi te gjithe me aeropian? Me se Isht e mundun qe tO nisemi te gjithe? glisht e mundun te bajme te gjithe?

Asht e painundun gte nisemi te 'ithe me tren. , A sht e pamundun qe te ruse= te gjlthe me tren? Me se Isht e pamundun te nisemi te gjithe? e pamundun te bejme te gjithe?

Mishi Isht nji ushclim i nevojshem per njeriun. Per kg-gsht mishi nji ushqim I nevoishem? gfare ushqimi Isht mishi per njeriun? gakmaku IshT i panevojshem per ata qe nuke pijne duhanIn. A istit gakmaku I panevojshem per ata qd nuk e pijne duhanin? Per kP asht cakmaku i panevojshem?

duhet te jemi te kujdesshem. gysh duhet te jemi kur ngasim auv)mobilin? Kur duhet te jêmi te kujdesshem?

Vllai i saj sht n er i pakujdesshem. i saj njerL i pakujdesshem? Mai i kujt asht njeri i pakujdesshem? Qfare njeriu asht vllai i'saj?

Ajo asht e ki;naqun me punen ge ka. Kush asht e kenaqun me punen qe ka? Me cilen pune isht e kenaqun ajo?

Ajo asht e pakenaqun me xroren qe merr. KushIshte pakenaqun me rrogen qe merr? Me cilen rroge asht e pakenaqun ajo?

LJji ne shishe nuk asht i mjaftüeshCmper mue. CiLi uje nuk sht I mja tueshem per mue Per MI nuk Isht I mjaftueshem uji ne shishe?

Keto te holla jane te mjaftueshme,per ji muLl. Per sa muej jane te mjaftueshme keto te holla? Cilat te holla jane te mjaftueshme per nji muLj

185 LXIX

Rroza 4p marr une isht ejRamlaftueshme per nji familie 4 vetesh.

Cila rroge isht e pamjaftuesime per nji familje 4 vetesh? Per cilen familje isht e'paujaftueshme rroga qe merr ti? 4

3. Matiali_ttlAULEULUILJUILIgEULILLE11: Plaga e tij ka nevoje per mjekim.

Vjet djali i tij ka fillue te ushtroje zanatin si berber.

He qofte se punoj te dielevet do te m'apin nji shperblim mjaft te mire.

Do t'a blj vete; nuk kam nevoje per ndihme.

Gjendja e tij shendetsore isht mjaft e mire.

Dje me kane njoftue per ardhjen'e tij ne Durres.

Megjitheqe jemi ne mes te veres nuk bin te nxehet.

Anglishtja isht nji lacier gjuhet mg te perhapuna ne bote. Ajo grue me foshnje ne krah isht Zoja Kosturi.

Zemra e njeriut gjindet n'anen e majte te gjoksit.

Ket liber nuk e kam blé, por tea kane dhine falas.

Per te shkue nga Elbasani ne Korge duhet kalue neper Pogradec.

Une slkam pergjegjesi per q'ka ngji mbrame.

Disa semundje nuk mund te sherohen.

Ministri me personelin ndihmes u-nisen mbrime.

186 LXIX PJESA B PESTI FIFTH PART COPI LEXIMI READING-PART

Mjeksija ne Shqipni asht e shtetzueme;kjo do te thAIe se mjeket, ndihmes mjeket,dentistat dhe infermieret jane nepunes te shtetit; ata mund ttushtrojne zanatin etyne vetem gjate kohes se lire, d.m.th. jashte oraritte punes.

Dikasteri qe administron sherbimet mjeksoreIsht Ministrija e ShendetsIs. Sigurimet Shognore Shtetnore ne R.P.Sh. u pe...gjajne

shume atyne ne Bashkimin Sovietik dhe mvaren ngaMinis-

trija e Financavet, ato veprojne ne bashkepunim meMinis-

trin e Mbrendeshme, me Ministrin e Shendetsis dhe me

Bashkimet Profesionale. Sigurimet Shoqnore Shtetnore perfshtjne keto ndihma: (1) ndihmat mjeksore, (2) ndihmat pirpaaftC!si te perkoheshme ne pune, (3) ndihmat per foshnjen mbas lindjes, (4) pensionet dhe (5) ndihmat per

plotesimin e nevojavet kulturale puniqurevet dhe

nPpuni;svet. Ndihmat mjeks)re u epen falas gjithe atyne qepunojne

dhe familjarOvet te tyne; tue cienU se neShqipni nuk ka

njeri,z qe nuk punojne Kushtetuta thote se "puna asht

detyre; kush nuk punon nuk ha" pothuejse i gjith0 populli ka te drejte me kerkue ndihme mjeksore ngaqendrat

shi'ndetsore. Ndihmat p r paaftsf tU perkoheshme i marrin te

gjithe ata punetori, e Wepunes qe bijne te semundi; ase

187 LXDL vriten nV puny dhe grit me barrP ca kohP paradhe mbas lindjes. PunUtori, kur e ndlen veten tP sdmundO, shkon nE gendan shendetsore dhe kftkon te viOltohet nganji prej mjekVvet qka atje nt sherbim. Po qi se nuk isht ne gjendje me ecg, atelerP thUrret gendrPn shftdetsore tP lagjes, e cila, mbasi pyet pft simptomat e sftundjes,

con mjekun. Pullen mi tP madhe ntpft ciendrat shftdetsore,

neper ambulanca periferike, ndpft fabrika e qendra pune

e bajnP ndihmPs mjekPt; kPtaJane tlushtruem me shPrue sOmundje te thjeshta; me konsultoret prfftije ata

keshillojne ninat e reja si me rritP fdmijUt.

188 OPESTION-PYETJE

1. Ku Isht e shtetzueme mjeksija?

,Tue gene mjeksija e shtetzueme, dilet jane nepunes te shtetit?

3. Pse Jane nepunes te shtetit mjeket, ndihmes mjeket, dentistaL dhe infermieret?

4. Kur mund t'a ushtrojne ata zanatin e tyne?

Cilet mund tIa'ushtrojne zanatin e tyne gjate kohes se lire?

6. Kur Isht "kohe e lire" per mjeket, dentistat etj.?

7. Cili dikaster i administron sherbimet mjeksore?

8. Cilat sherbime administron Ministrija e Shendetsis?

9. Cilave sigurime u pergjajne shume Sigurimet Shocin)re Shtetnore ne R.P.Sh.?

16. Nga cila ministri mvaren Sigurimet Shognore Shtetnore?

11. Ne bashkepunim me cilat ministri veprojne Sigurimet Shoqnore Shtetnore?

12. Sa lloj ndihmash perfshljne Sigurimet Shocinore Shtetnore?

13. Cilat jane 5 llojet e ndihmavet qe perfshtjne Sigurimet Shocinore Shtetnore?

14. gfare 110j ndihmash u epen falas gjithe atyne qe punojne dhe familjarevet te tyne?

15. Cileve u epen falas ndihmat mjeksore?

16. A ka njerez qe nuk punojne ne Shqipnl?

17. cka thote Kushtetuta per punen?

18. A ka ndonji njeri qe nuk punon ne Shqipni?

19. Pse pra, pothuejse i gjithe populli ka te drejte me kerkue ndihme mjeksore?

189 UDC

Nga cilat organizata kerkonpopulli ndihme mjeksore?

21. gfare mdihmash martin te gjithg atapunetore e nepungs bijne te semunde?

22. Ci1et i martin ndihmat perpaaftesi tE perkoheshme?

23. Vetem ata që bijne te semunde kangte drejtg me marre ndihmat e paaftesis se pOrkoheshme?

24. Kush tjéter ka te drejte me kerkuendihmat e paaftesis se perkoheshme?

25. Kur i martin grit me barrendihmat e paaftesis se .perkoheshme?

26. Ku shkon puntori kur e ndien vetente semunde?

27. cka kerkon punetori nga njiprej mjekevet qé ka ne sherbim atje?

28. gka bin punetori kur e ndienveten tg semunde?

29. Po qe Se punetori nukisht ne gjendje me ecO, cilen zyre therret ai? therret punetori? 31*. Ku gjindet ciendrashendetsore o

31. Ne cilin rast therret punetoriclendren shendetsore te lagjes se tij?

32. 13r çka e pyet punetorin clendrashendetsore?

33. Mbasi e pyet punetorin persimptomat e semundjes, Om bin gendra shendetsore?

34. Kur i a con mjekun punetoritclendra shendetsore e lagjes?

35. Kush e bin punenmi te madhe neper ciendrat shendetsore?

36. Sa pune bijne nqihmesmjeket 'leper gendrat shendetsore, neper ambulancaeperiferike,!leper fabrika e ciendra pune?

37. Ku e bijne ndihmes mjeket punenmi te madhe?

38. Cilet jane t'ushtruem me sheruesemundje te thjeshta?

190 LX IX

39. Vara sftuadjesh Jane tlushtruem me sheruendihmes mjeket?

40. Cilat alma keshillojne ata si me trite femijetT

41. LusI i kshi11on ninat e reja si me rrite fewijet?

42. Oall plane bijne ndihmes mjeket 'leper konsuitore per femije.

Curr ne Majkn e gardakut, Shale LX IX PPISA 13 GJASHTI S UM PART SHTIP IJE HOMMIRIE

Pergjegjniu ketyne pyetjeve: shendet 1 Sa here fie minutrref zemra e nji njeriu me te mire?

2. gka kuptoni ju mefjalet "kontribut mujor"?

3. cka kuptoni ju mefjalet "kjo isht pergjegjesija ime"?

Bini 5 fjali me ketofjale:

falas

me njoftue

i perhapun

me sherue

shperblim

me dhine keshi11a LXIX PJESA E SHTATg SEVENTH PART PJALORI VOCABULARY

aftesi, -ja (f) ability, aftesi, -t capability aktivitet, (m) activity aktivitete, -t

ambulanc0, -a (f) first aid station, ambulanca, -t infirmary, ambulance ambulance' periferike suburban first aid ambulanca vi station barku i keg (m) dysentery bashkepunim, (m) collaboration, collaborating, cooperation, co- operating cilido (adj any, whoever, m & whichever pron.) dentir, -e (adj dental m & f) ekip, (m) crew ekipe, .t epidemi, -ja epidemic epidemi, -t falas (adv) free (of charge), gratis foshnje, -ja baby foshnie, -t grue me barri; ( f ) pregnant woman javuer, javore (adj weekly m & f) kancer, (m) cancer kOrkush (pron) (to)nobody

193 2,11 LXIX konsultore, konsultorja (f) dispensary konsultore, -t kontribut, -1 (m) contribution kontribute, -t maul, -ja (f) midwife mami, -t ne mes (te) (prep) between mjekim, (m) treatment mjekime, -t (medical) mjeksuer, mjeksore (adj medical m & mujuer, mujore (adj monthly m & ndihm#, -a (f) help, aid, contri. ndihma, -t bution ndihm0s, -e (adj assistant-, m & auxiliary TiOr (prep) in, through, across me njoftue (v) to notify, advise (une njoftoj) paaftesi, -j (f) inability, ineffi- paaftesi, -t ciency, incapability pension, -i (m) pension; board- pensione, inghouse personel, (m) personnel pergjegOsi, -ja (f) responsibility Orgjegjb.' -t

e, tt pUrhapun (adj widespread te perhapuna m &

te perkoheshem (adj temporary, pro- e, te perkoheshme m 814) visional

q 194 LXIX plagO, wound, scar, sore plaO, plotesim, completion, com- pleting rural, -e (adj rural m & f) me rrite (v) to grow., raise (une rris) simptome, -a (f) symptom simptoma, -t shendetsi, -ja (f) health, sanita- tion shiqidetsuer shendetsore (adj medical, sanitary m & f) me sherue (v) to heal (une sheroj) shperblim, (m) coripensation, shperblime, -t reparations, damages tifn, -ja (0 typhus tuberkuloz, (m) tuberculosis me u-ushtrue (v) to be exercised, (lane' ushtrohem) exerted, trained

t'ushtruem (adj trained e, t'ushtrueme m & zenWr, zemra (0 heart zemra, -t LXX PPM I PAR1 FIRST PART UNTRUE GRAMATUDRE PARAPRAKE GRAMMAR PERCEPTION DRILL

1. Itrdorimi i foljevet teformes thuhet, flitet, tregohet, etj.

methan#: A thone se e kane pushue nga punapEr vjedhje? Po, thonE se e kanE pushue nga punaper vjedhje.

Kush thote se e kane pushue nga platapEr vjedhje Gjithekush thotE se e kane pushue nga punapEr vjedhje.

PEr çka thon0 se e kane pushue ngapuns? ThonE se e kane pushue nga punaper vjedhje.

- meu-thgne: A thuhet se e kane pushue nga punaper vjedhje? Po, thuhet se e kanE pushue nga punaper vjedhje. Per 00 thuhet se e kanE pushue ngapuma Thuhet se e kane pushue nga punaper vjedhje.

fole: A flasin bota per SkenderTegen gjithefare fjalesh se ke^ija? Po, bota flasin gjithefaref3a1esh se keqija per Skender Tegen. Kush flet fjale te keqijaOr Skender Tegen? Bota flasin fjale te keqija perSkeader Tegen.

cfare fjalesh flasin bota perS6nderTegen? Rota flasin gjithefarefjalesh se keqija per Skender Tegen.

me u-fole:

A fliten gjithefarefjalesh se keqija per Skender Tel:len? Po, per Skender Tegenfliten gjithefare fja10sh se keqija. cfare fjalesh fliten per Skender Tegen? Per Skender Tegen flitengjithefare fja1esh se keqija.

196 LXX

Per ke fliten gjithefare fjalesh se keqija? Per Skender Teqen fliten gjithefare fjaleshse kiklija.

Perdorimi i vetes se trete te fojevetpesore me kuptimin "asht ase nuk ashte mundun," "asht ase nuk asht zakon":

A asht zakon me shkue ne nji dasempa ftese? Jo, pa ftese nuk asht zakonme shkue ne nji dasem.

Ku nuk asht zakon me shkuepa ftese? Ne nji dasem nuk asht zakonme shkue pa ftese.

Pa cka nuk asht zakon me shkuen nji dasem? Pa ftese nuk asht zakonme shkue ne nji dasem.

A shkohet ne nji dasem pa. ftese? j(), pa Nese nuk shkohet ne njidasem. Ku nuk shkohet pa ftese? Ne nji lasem nuk shkohetpa ftese. Pa cka nuk shkohet ne nji dasém? Pa ftese nuk shkohet ne nji dasem.

A asht e munlun me udhique niqOr1U't krahinU nO dimen? j(), npir ktt krahini: nuk ashte mundun me udhittue

Ku nuk asht e mundunme udhique ni dimn? krahini; nuk asht e mundunme udhi:queni

A uAheq(ihet n'Oper ki;t krahin'en 1 imi;n? J,, nepi:r nuk udhitohet ni; Ku nuk uithiqohet flidimUn? ket krahini; nuk udhiqohetn dirrWn, nuk udUqohet n&pr ket krahiniq Nt:pi;r ket krahini; nuk udhUtohet

A asht zakon, nAi,r katunde,me e Ice burri nusen me kale? Po, nAL,I. kttunle ashtiaken me e cue nusen ke burri mi;

197 Ku isht zakoa me e cue nusen ke burri mM.kale? Nder katunde Isht zakon me e ctie nusen ke burri me kale.

A gohet nusja ke burri me kale uder katunde? Po, :icier katunde nusja ;ohet ke burri me kale.

Si goget nusja ke burri =ler katunde? NdkerAcatunde nusja gohet ke burriche kale.

Ku gohet nusja ke burri me kale? Nusja gohet ke burnt me kale nder katunde.

3. Perdorimi I ndajfoljes "mos" para dhe mbas "te-s" se lidhores:

Mesuesi,: Ai me tha mos tP rrij ketu. Nxinsi: Ai me tha te EDS rrij ketu.

m Vazhdoni:

Ai ka vendose mos te te ftoje. Ai ka vendose tmos te Itoje. Ai ka vendose mos tla ftoje. Ai ka vendose te mos e ftoje.

Ai ka vendose mos tP na f.toje. Ai ka vendose te mos na ftojt.

Ai ka vendose mos tti ftoje, Ai ka vendose te mos i ftoje.

Pse keni deshire mos te bjere shi? Pse keni deshire te mos bjere shi?

Mos te 1'110 pa pune. Te mos rrije pa pune.

Asht mire qe na mos te flasim ma per ket gashtje. Asht mire 0 na te mos flasim mit per Xet gashtje.

tine dishroj 40 mos tli a thoni ket gji atij. une dishroj'cle tP mos i a thoni ket gjI atij.

9, 198 df) LXX Pp:MA B DTIT SECOND PART DIALOGU DIALOGUE

1. ckuptoni me fja1et "Ushtrija Popullore Shqiptare"? 2. Me ket emen njifen kolektivisht Forcat e Armatosuna: tokesore, detare dhe ajrore, si edhe Forcat Ushtarake te Sigurimit.

3. g'perfshtjne Forcat Ushtarake te Sigurimit? 4. Ato perfshIjne Rojen e Kufinit dhe Mbrojtjen e Popullit, qe quhet edhe Sigurimi.

5. Prej Ministris se Mbrojtjes Populloremvaren te gjitha keto? 6. Jo. Df te fundit mvaren nga Ministrija e Mbrendeshme, sepse jane ma fort forca politike policore se sa ushtarake.

7. Ci1i asht misioni i seciles nga keto df de& te For- cavet t'Armatosuna? 8. Misioni I Rojes se Kuftnit asht me ruejte kuftnin, kryesisht qe te mos aratisen njerez te pakehaqune kundershtaret e tegjimit.

P. Fo.tjetra, due me thane Mbrojtja e Popullit? 10. Ajo mbron regjimin nga gdo akt rezistencea sabotimi ase nga-nji kryengritje e armatosun.; merret edhe me kunderzbulim.

11. Cila asht njisija taktike mae madhe e fuqivet tokesgre? 12. Brigada e kambesoris, e cilaperfstitnnji regjiment artilerije dhe ca bataliona tjere repartesh se veganta.

13. Sa asht efektivi i kesaj njisije? 14. Autoritetet shqiptare nuk e Kane shpalle kurr botenisht numrin e sakte qe kane nen arme.

15. Mirepo, sa mendohet te jete efektivi I kesaj brigade? ln. 3000 vete. Fuqit e sotshme ushtarake nuk besohet t'i kalojne 30,000 vetet, tue numrue edhe kuadrot,

&' 17. tshtrija shqiptare, a u porshtatet ndopak parimevet t'organizimit taktik sovietik? 18. !V vija te pergjitheshme po, por Forcat e armatosuna u jane pershtate ma fort konditavet te vendit. LXX

19. gka doni ne thane me MO? 20. Nji fuqi noderne te pajisun Moe t'armatosun mire nuk mund tla tete kurr Shqipnija.

21. Cilat Jane arsyet qe e pengojne te tete nji ushtri te ti11e? 22. Gjendja financiare e popullit, mungesa e zhvillimit t'industris, rrjeta e kufizueme e rrugevet dhe e hekurudhavet.

23. Keni te drejte. Keto jane arsye te forta. 24. Sido qte jete, per Shqipnin ushtrija e saj asht mjaft e madhe.

Tirane, Xhanija e Vjeter dhe Sahsti (tot. 1938)

200 4tIr p. fout.L. 18\111.-_-43111,1171

0 t'?A

4,4 '4N

sow stor

_STA0 fp?

. 11:41,1wokELA

.14 deLib a aim es...m.:4"7470

Av-y Ole -=1, 4. 10,111141.70111111&al-

OM,

iNt LXX PJESA E DYT2 SECOND PART DIALOGU DIALOGUE The AlbaniansPeople's Army

1. What do you mean by the words "TheAlbanian People's Army"? The Armed Forces are known collectively bythis name; those of the land, sea and air, as well asthe Security Armed Forces.

3. What do the Security Armed Forcesinclude? 4. They include the Frontier Guard and the "People's Defense" which is also called the Security.

Are they all part of the Ministryof Defense? No. The last two are under control of theMinistry of Interior, because they are mostlypolitical police forces rather than military.

7. What is the mission of each of these twobranches of the Armed Forces?- S. The mission of the Frontier Guardis to guard the border, primarily not to allow discontentedcitizens and opponents of the regime toflee the country.

9. What about the other one? I mean the People's Defense? 10. It protects the regime from anyresistance or sabotage acts or from an armed revolt;it also deals with counterintelligence.

11. What is the largest tactical unit of theland forces? 12. The infantry brigade, which comprises anartillery regiment and several other batalions of specialunits.

13. What's the strength of :this unit? 14. The Albanian authorities have never announcedpublicly the exact number of men in the Armed Forces.

15. How large is this brigade thought to be? 16. It has 3000 men. The present Armed Forces are not believed to have more than 30,000 men, countingthe officers and NCO's also.

17. Does the Albanian army comply somewhat with the principles of the Soviet tactical organization? 18 In general lines yes, but the Armed Forces are adjusted mostly to the local conditions.

202 210 19. What do you mean by this? 20. Albania can never have a modern, well armed and equipped army.

21. What are the reasons that hinder her from having such an army? 22. Tbe economic condition of the people, lack of industrial development and the limited network of roads and railroads.

23. You are right. These are very good reasons. 24. Anyway, for Atbania its army is quite large. LXX URSA E THIRD PART ANALIZ1 GRANKTIKOR.E GRAMMAR ANALYSIS

Compound adjectives Adjectives in Albanian may be formed bycombining a noun with another noun, a nounwith an adjective after omitting the particle, or an adverb with a noun. These types of adjectives are of highfrequency in speech and oftentimes cannot be found in dictionaries. Moreover, their translation is quire often difficult; students are encouraged to analize their derivation in order to get the real meaning and enjoy the beauty of theexpression.

Examples:

(a) Adjectives formed by two nouns: 0 (eye) zhgabe (eagle) s9zhgabg (sharp-sighted)

gojg (mouth) mjaltg (honey) gojgmjaltg (gentle)

buzg (lip) gaz (laughter) buzggaz (good natured, jolly)

zemgr (heart) Or (stone) zemgrgfir (cold hearted)

(b) Adjectives formed by a noun and adjective: dorg (hand) i lgshuem (loose) dorglgshuem (spendthrift)

facie (cheek) e bardhg (white) faqebardhg (successful, honorable)

facie (cheek) i zi, (black) faciezeze e zezg (wretched, vile, dishonest)

fjalg (word) i madh (big) fjalgmadh (bombastic, arrogant)

204 LXX

fjale (word) shume (much) fjaleshume (chatterbox)

fjald (word) mire (good) fjalemire (peacemaker)

kuptim (mean- plot (full) kuptimplott ing) (meaningful)

(d) Adjectives formed by a noun andan agentival noun:

mish (meat) ngranes (eater) mishng anes (carnivoros) liri (free- dashes (lover) liridashes dom) (freedom loving)

gjak (blood) pires (drinker) gjakpires (bloodthirsty)

bir (grass) ngranes (eater) barngranes (herbivorous)

2 13 205 LXX PJESA E XATMRT1 POUR111 PART USHTRIMB GRAMATIKORE GRAMMAR DRILL

I. Pgrdorimi i foljevet tg formgs thuhet,flitet, tregohet, eta. Thubet se atij i ka ati shumg pasuni. gfarg pasunije thuhet se i ka IIni1. ati atij? Ktijt thuhet se i ati i ka1ang shumg pasuni? cka thuhet pgr ate?

Nga kush (litet Kush,flitet se kgrkon me u-nda miku ynd? gka flitet pgr mikun tong? Per n i dasem tg tine mendohet se_Wig shpenzue 7500 lekg. Sa mendohet se jang shpenzue per,nji dasgm tg tillg? Pgr gfarV dasme mendohet se jang shpenzue7500 leke? A asht e sigurtg se jangshpenzue,7500 leke pgr nji dasEm td tillg?

Pse nuk mund tg tregohet kjo pgrralle Cila pgrralle nuk mund tg tregohet?

Ai fiton m'aft or nuk mund tgthuhet se asht i sasun. Kush iton mja t, por nuk munte t u et se sht 1 pasun? Per ke nuk mund tg thuhet seasht I pasun? Megjithgse fiton mjaft, gka nuk mund tg thuhet?

javgn qe kaloi flitesh se do tgkemi shtese rrue. Kur flitesb se do tg kemi shtesgrroge? cka flitesh javgn qg kaloi? gfare lloj shtese flitesh se do tg kemi?

Dje u-fol gjate e gjing mbi zakonet evendit tone. 'Cur u-fol gjate e gjIne mbizakonet e vendaTiNg? Mbi cilat zakone u-fol dje gjatg egjinV? gka u-fol dje?

Die u.tha se do tV bisedo4mgvtrserimbi ket casht4e. Kur u-tha se do te bisedojmgpgrserimbi kgt gashtje? Mbi cilgn gashtje u-tha die se do tgbisedojme pgrsgri? g'u-tha dje?

206 2. Perdorimi i ndajfoljes "mos" pars e mins "tg-s" sg lidhores: a. Pergjegjniu pyetjevet:

Mg kang ttgshillue mos tg shkoj ng avtet sot. Ku ju kang kgshillue mos tg shkoni sot? Kur ju kang kgshillue mos tg shkoni ng qytet? Vju kang kgshillue tg bini sot? Mg kang keshillue te ms shkoine avtet sot. ku ju kane kgshinue tf mos shkoni sot? !Cur ju kane kgshillue tg mos shkoni ng qytet? q,ju kane keshillue tg mos bini sot?

Asht mirg ge ai te vos flasi me ate Lift kgt cashtie. Per cilen gashtje Isht mire qe ai te mos flasi me ate? Me ke isht mirg qe ai tg mos flasi per ket gashtje?

Polici a na rue t te mos aratiseshim. Kush na rue tqe tmos arat sesh m Ke ruejti policija qe te mos aratisesh? Pse na ruejti policija? b. Nderroni ne fjali mohuese fjalft qe vijojne:

Mesuesi: Na kemi vendose tli pergjegjim. NxInsi: Na kemi vendose te mos i pergjegjim.

ju keni vendose t'a shkrueni edhe nji here. ju keni'vendose te mos e shkrueni edhe nji here.

Ai ju dha urdhen te shkoni pa ate. Ai ju dha urdhen te mos shkoni pa ate.

Ju me keshilluet t'i marr edhe rhoket. ju me keshilluet te mos i marr edhe shokgt.

Ata tg thane te marrish trenin e.ores 4. Ata te thane te mos marrish trenin e ores 4. Ata nuk mg thane tg nisem. Ata nuk mg thane qg tg mos nisem.

Ai nuk deshi qe tg takoheni me mue. Ai nuk deshi qg tg mos takoheni me mue.

20721- ULIC

Bini pyetje nga fjalit qEvijojne:

Dy nga ata qd u-aratisEn ekaluen kuftnin gjatEnates.

Ai ka thine kaq herebotenisht se nuk ishtntasnji parti. Te gjithe te rijt eshkollavet Jane ttorganizuemnder brigada pune.

Akti i pare i gfacijesIstit m& i gjate se i dyti dhe treti. S vetmja kondite qe meveni isht qe te mos mbajkafshE ne shtdpi. Njerzit bijne kryengritje nderato vende ku nuk ka liri.

Dy vetE jane kundershtareatehere kur mendimet e tyne nuk pajtohen. Besohet se kunderzbulimi anglezka gene m2 i mire se kunderzbulimigjerman. Para luftes im it merresh metregtin e lekuravet.

Kam nji plage te vjeterne kambe e ajo me pengon me ece shpejt. Nji afrikan nuk mund tti pershtatetmire klimes stEuropes Veriore. Nji sahat i lire nuk mund tejete kurr I mir.

Para deres se zyres segjeneralit kishte dt roje ttarmatosuna. Gjendja financiare nuk melejon te shkoj per pushime sivjet. Kam me nji kemishe te bukur,isht e bardhe me vija te kalterta, shume te holla.

208 LXX PPM I PESTI FIFTH PART COPE MIMI READING TEXT

Gjendja financiare e popullit, mungesa e zhvillimit industrial, rrjeta e kufizueme e rrugevet dhe e hekurudhavet nuk e lejojne Shqipnin te kete nji ushtri moderne te pajisun dhe t'armatosun mire; megjithate, per nji vend te vogel dhe te vorfen si Shqipnija, ushtrija e saj Isht teper e madhe; ndoshta ka 30,000 vete tue numrue edhe kuadrot. Mbajtja nen arme e nji efektivi te tine i kushton shtetit e popullit shuma te medhaja td hollash e materiali. Forcat e Armatosuna te R.P.Sh. Komunistet vete e dijne, por nuk e thone mbahen per df qellime:

(1) per te mbajte regjimin ne fuqi, tuee ruejte ate nga ndonji kryengritje e armatosun e kundershtarevet te regjimit, pune qe ato e kryejne ne bashkepunimme Forcat Ushtarake te Sigurimit; (2) per te ndihmue ndermarrjet e ndryshme ne punet e randa te "ndertimit te socializmit"

Forcat e Armatosuna jane nen komanden e nji gjenerali, qe isht njikohesisht edhe Minister i Mbrojtjes Popullore.

Df dege te Fuclivet tlArmatosuna qe nukmvaren nga Ministrija e Mbrojtjes Popullore jane Roja e Kuftnit dhe Mbrojtja e Popullit, te cilat njifen me emnin Forcat

Ushtarake te Sigurimit; ato, mbasi puna e tyne Isht kryesisht politike e policore, mvaren nga Ministrijae Mbrendeshme. LXX

Thuhet se Ushtrijaasht e Orbame agadt nji njist te medhaja, ndoshta nga15,000 vete secila, qequhen korparmata; gdo korparmateAdahetne brigada, qeIsht njisija taktike ma e madhe efuclivet tokesore. NV vija

te pergjitheshme, atyku e lejojne kondidat evendit, Ushtrija Shqiptare u pershtatetparimevet t'organizimit

taktik sqvietik. Perveg krenevet ushtarake, nekuadrin

e PorcavettlArmatosuna Olfshthen edhe"komisaret politike," te cilet mvaren ugaDrejtorija Politike e

Ushtrts (D.P.U.). Zyrtarisht, ata kanepergjegjestn e

edukimit tlushtarakevet meideologjtn marksiste.leniniste,

por ne te vertete,tue gene se jane njereztO Partis,

ata kontrollojne gdoveprim toushtrts dhe punen e

oficeravet. Sherbimi ushtarakIsht I detyrueshem me ligje: 2

vjete ne kambesori dhen'artilert, 3 vjete n'aviacion,

ne marine e neRojen e Kuftnit.

210 LXX

QUESTIONS-PUTJE A e lejojne Shqipnin gjendja financiare e popullit dhe mungesa e zhvillimit industrial te kete nji ushtri moderne?

2. gka nuk e lejon Shqipnin tE kete nji ushtri moderne?

3. Perveg gjendjes financiare te popullit dhe mungeses s4 zhvillimit industrial, Oa tjetPr nuke lejon Shqipnin te kete nji ushtri moderne?

4. Si asht e pajisun dhe e armatosun nji ushtri moderne?

5. MegjithatE, per cilin vend ushtrijae tij asht tepez e madhe?

b. Vare vendi asht Shqipnija?

7. Sa vete ka ushtrija shqiptare tuenumrte edhe kuadrot?

8. Kujt I kushton shuma te medhaja te holltshe materiali mbajtja e nji efektivi te tine?

9. Qica i kushton popullit mbajtja e nji efektivi te tille?

10. Per sa qellime mbahen Porcat e Armatosuna te R.P.Sh.?

11. Cilat forca mbahen per df qellime?

12. Per te mbajte cilin regjim mbahen Forcate Armatosuna? 13. Cili asht gra qellimi i pare i mbajtjes se Forcavet t'Armatosuna?

14. Nga gka e rtjne Porcat e Armatosuna regjimin?

15. Ne bashkeput m me cilat forca e kryejne ket pune Fnrcat e Armatc,suna? lo. cka bajne Forcat e Armatosuna ne bashkepunimme Forcat Ushtarake te Sigurimit?

17. NU cilat pune i ndihmojne ndermarrjete ndryshme Fnrcat e Armatosuna?

2112 LXX

18. Cili isht pra 011imi i dytei mbajtjes se Forcavet t'Armatosuna?

19. Nen komanden e kujtjant Forcat e Armatosuna?

20. gfare detyre ka ky gjeneral?

21. Kush Isht Minister iMbrojtjes Popullore?

22. A mvaren nga Ministrija eMbrojtjes Popullore Roja e Kuftnit dheMbrojtja e Popullit?

23. Cilat jane dt deget e Forcavett'Armatosuna qnuk mvaren ngaMinistrija e Mbrojtjes Popullore?

24. Me gfare emni njifen Roja eKuftnit d1 Mbrojtja e Popullit?

25. Puna e cilave forcaIsht kryesisht politike e policore?

26. cfare iloj pune kane Forcat eSigurimit?

27. Nga cili dikaster mvaren Forcat eSigurimit?

28. Nga sa njisf te medhaja thuhet seisht e perbfime Ushtrija?

29. Si quhen dt njisft e medhaju qepiirbljne UshtrIn e R.P. te Shqipnts?

3u. Sa yeti, ka secilakt,rparmatiq

31. Ne gfarO njisish ndahetkorparmati?

32. cfari; njisije isht brigada?

33. Cila Ssht njisija mg e madhe efuqivet tokesore?

34. Ne ja te pergjitheshme, cilaushtrf u pershtatet pacimevet t'organizimit taktiksovietik?

35. Cilave parime u pOrshtatet nOvija tO pOrgjitheshme Ushtrija Shqiptare?

36. Ne gorast u pershtatet ketyneparimeve Ushtrija Shqiptare?

212 LXX

37. PErveg krenEvet ushtarakEl kush tjetEr pErfshthet nE kuadrin e Porcavet t'Arnatosuna?

38. NE kuadrin e cilave forca pErfshthen edhe komisarEt politikE?

39. Nga cila zyrE nvaren komisarEt paitikE?

40. Zyrtarisht, kush e ka pErgjegjEsine edukimit tl- ushtarakEvet me ideologjin narksiste-leniniste?

41. cfare pErgjegjesije kanE kolaiSaret politikE? 42. NE tV vErtetEt a lwAtro1lojnE ata gdo veprim tlushtris dhe punEn e oficeravet?

43. gfare pune bijnd konisarEt politikE?

44. CilOt jane njerdz tE Partis?

45. Cili shErhin isht i detyrueshEn me.ligjE?

46. Sa vjete zgjat shErbini ushtarak nE kambesori'dhe nlartilert?

47. NE 0:lege tiushtris zgjat 2 vjete shErbimi ushtarak?

48. Po nsaviacion, ad marital dhe nE RojEne Kufinit sa vjetE zgjat shE.bimi ushtarak?

49. NO cilat degb tE Porcavet VArmatosuna zgjat sherbimi ushtarak 3 vjete?

213 LXX PJESA 3 GJASHTM SIXTH PART DEMI SHT/P1311 HOMEWORK

PlotUsoni I jalit q vijojn:

I. Policija kErkon dy vetE cs dit who fled

ml pare dhe që kUrkojne me across the border

gjerman gjate The counterintelligence World War II

ka gene i organizuem mire.

3. Ne te Ministtis kishte nji main gate

armed guard

4. Vme kane ende zyrtarisht. notified

5. Neser do te bjere slay pot une however

do tO shkoj.

/Atli 5 fjali te shkurta me fjalet qe vijojn

kondite

kryengritje

me mbrojte

zhvillim

me lejue Lu PAR 2 WWI MEM NAT MIAMI VOCABIZARY

akt, (111) act akte, -t me u-asetiele (v) to flee, escape (me mratisee)

artileri, artillery artileri,..t

batalion, 4 (a) battalion bataliona, -t me u-besue (v) ta be trusted, (une bedokee) believed

botenisbt (adv) publicly brigade, 45 brigade brigada, -t drejtori, -ja (f) directorate, drejtori, -t sanagement efektiv, -I (m) strength (mil.) efektive, .t

financiar, fte (adj ,financial a 0

force, -a (f) force, strength forca, .t kolektivisht collectively komisir, commissar komisare, -t kondite, -a conditionf kondita, -t korparmate, corps korparmata, kryengritje, -a revolution, kryingritje, -t uprising 11X kryesisht (adv)- mainly, chiefly kuadro, -ja (f) cadre- kuadro, -t kuft, -ni (m) border, frontier, kuftj, -t boundary'

t0 kufizuem (adj limited e, t kufizueme m & f) kundPrshtir, opponent, adversary kundOrshtar0, -t kumWrzbulim, (m) counterintelligence me lejue (v) to allow, permit (une lejoj) me u-marre (v) to deal with,.be (une merrem) busy with, have an occupation or job; to te taken me mbrojte (v) to defend, protect, Cune mbroj) Shield me u-mendue (v) to think over; (une mendohem) it's believed mungese, -a lack, want, defici- mungesag. -t ency; absence, absentia

1, e, te pajisun (adj equipped, endowed te pajisuna m &f) e, te pakenaqun (adj dissatisfied, dis- te pakenaguna m & contented parim, (m) principle parime, -t me pengue (v) to hinder, impede, (une pengoj) obstruct, handicap; to pawn, mortgage

-216 me u-pirebtati, (v) to adapt oneself, (=V plirabtster) to conform policuer, policore (.03 police- s 6 0

regjiment, wi regiment regjimente, wt

repast, .i (a) email unit (mil.)w repartee wt section rezistena, -a resistance

rojVI mpa (f) guard, guardsman, roje, -t 'witty, watchman

sabotin, (s) sabotage, sabotime, .t sabotaging

e, tV saktki (adj accurate; trust- sakta s a 0 worthy

sido q 0 jetif (conj) be that as it may, however

taktik, -e tactical

tokOsuer, tokVaore land-, territorial, tokesorU terrestrial

vijO, -a line; canal, ditch, vija, -t rut zyrtarisht (adj officially & f)

zhvillim, (m) development zhvillime, LXXI PAM B PAR1 FIRST PART USHThDIB GRAMATIXORB PiRAPRAKE GRAMAR PERCEPTION DRILL

1. pakryemja si gjendje ase veprim i pgrsgritun ng tg kaluemen:

D e mbasdreke mg dhimte kr et shumg. Cka tg dh mte d e mbasdreke. Kujt i dhimte kryet dje mbasdreke? Kur tg dhimte kryet tt? Nukmusesatese.seistundg. Kush nuk mundi tO flitte me ate sepse ishte i sgmunde? Pse nuk mundgt tg flitshi me ate?

Shkolla ime gjindesh 5 ki. larg shtg is. g indesh 5 km. larg shtep s? Shkolla e kujt gjindesh 5 km. larg shtgpis? Sa kilometra larg shtgpls gjindesh shkolla jote?

Nuk ndeita mi 'date sepse n4erzit e shtepis doishin me fietk. Kush nuk ndejti mi gjatg sepse njerzit e shtgpis dojshin me fjetg? Pse nuk ndejtt mi gjatg? Cilt dojshin me fjetg? Cka dojshin me bi njerzit e shtgpis?

Dicka kishte Agimi die: dukesh i merzitan. Kush kishte dje dlgka? Pse dukesh Agimi i mgrzitan? Qysh dukesh Agimi, sepse kishte digka?

Kur na,gemg me e als_Patoni kishte ethe tg forts. Kash kishte ethe tg forta kur na shkuem me e pi? cfare ethesh kishte Patoni kmr na shkuem me e pi? Kur kishte Patoni ethe tg forta?

Nuk shkova me ta.sepse nuk kishem tg holla. Pse nuk shkove tx me ta Kush nuk shkoi me ta sepse nuk kishte tg holia? Me ke nuk shkove ti sepse nuk kishe tg holla?

2. 2 pakryemja si zakon ase veprim i pOrsgritun ng tg kaluemen:

Kur vTnte ai stipesh me ju pi? .

218 LXXI

Oa Mote alshpesh aim? KV vtnte al me pi shpeah dikur?

TV shtundeyet rriptc ag shiept burr.

. lux nuk rrinte ai nV eihtVpl? Ku auk rrinte al te shtundevet? Kush nuk rrinte sae dbtepi te shtundevet? Kur vtnte me mV pi, np flitsbia pVr RAna tO ndryshme.

Kur flitshim na per gjina tV ndryshme? Per çka flitshim na kur vtnte me ma pi? gka bljahlm us kur vtnte me mV pi? Kur.&ahem ivogpl.ftlyshja mdonte shume. Kush tV donte shumV kur Ishe i vogel? Sa te donte gjyshja kur ishe i vogel? Kur tdonte gjyshja shumV? KV donte gjyshja shune kur ishte I vogel?

Dikur me pelgejshin ambelsinsis. Kujt i pelgejshin Imbelsinat? gka te pelgejshin tt dikur? Kur te pelgejshin Imbasinat? Kur flitte keg per shoket e miJ me !Ante nervoz. Kur flitte keg per kV me Ante nervoz? KV White ai nervoz kur flitte keq per shokVt e g'ngjante kur ai flitte keq per shoket e

kJ() here q e etshem Skenderin e dinte mesimin. Kuilleantemsmngo er q e pyets em Kur e dinte Skftderi mesimint Ne na merrte Rjumi sew haishim shume. KV merrte gjumi sepse hante shume? Pse na merrte ne gjumi? gIngjante kur hajshim shume?

3. E pakryemja si veprim ge vazbdon ne tE kaluemen: Edbe n'at kohe dinte me fole mire shn4, por nuk

gka dinte me hi ai edhe n'at kohe? Kush dinte me fole shqip mire, por nuk flitte?

2z 7 219 E takovaL pox kishte mi sedt ore QV Do naDritte. Sa ore kishte qe pona-pritte? Kush po na pritte megjithesekishin kalue4 ore? Ph* mcndojshem se sot do tebinte shit A mendojshe ti se sot do tebinte shl? Kush nuk mendonte se sot do tebinte shi? Qka nuk mendojshe ti? Mesuesi i historis kujIgnte se uneishem nxinsi ma i are. Cili mVsues kujtonte se ti ishe nxSnsi mit imire? gka kujtonte mesuesi ihistoris? Per ke kujtonte mesuesi $historis se ishte nxInsi mi i mire?

Pie v'etin 1960 ai ishte endebe.tr. Ashte ai martuem ne v et n9 0? Kur ishte ai ende beqir? Kush ishte begir nV vjetin 1960?

220 .LXXI PJESA B DYTI SECOND_ PART DIALOGU DIALOGUE

ShgipniJa nRa DikEpamia turistike

1. ME thuej, nga pikEpamja turistike, a paraget Shqip- nija ndonji gift tE i pElgen turistit? 2. VizitorEte huej nukanE kursye kurr nE levdata kur flasin Shqipntn svend turistik.

3. Ku e kane bazen levdatat e tyne? 4. E kemi thinV kaq herE se Shqipnija ka klimE te mire.

5. E dij; klimt tE mire 'can* edhe vendet tjera, por çka e terheq turistin tie menyre tP vegante? 6. Traditat e pasuna tE.popullit mikprites shqiptiru pelqejne shumE turistavet.

Per zakonet je tue folE? Jo vetEm per zakonet, por e dhe pEr veshjet, kangEt, vallet e per gdo ;faqje tjeter te folklorit.

9. Per nji shkrimtir ase piktor folkiori ka nji vier0 tE madhe, por jo pr turistin e thjeshte. 10. Je gabim. Edhe turistit te thjeshtE i pelqen mOnyra e jetesEs nE vendin totIV.

11. A mund te me flasish pak mbi banesat? 12. Pse jo. Qytetet, por veganerisht vendet malore, ruejne edhe sot stilin arkitektural te mesjetes.

13. Cili Isht tipi i shtepis qe sherben ti model per ki,to banesa? 14. Asht kulla. Kjo isht nji lloj fortese per sigurimin e familjes.

15. A kane zbukurime te mbrendeshme kuIlat? 16. Jo, shtepit ne fushe i kane ato, si p.th. dyert, dollapet e tavani jane te gdhenun me mjeshtri te rralle.

17. Po per veshjet kombetare, gldini me mE thane? 18. E ku tli a filloj mi pare?gdo krahine ka veshjet e vets kombiTtare.

19. Cilat Jane veshjet ml te zakonshme? 20. Tirqit, xhubleta, guna, fustanella dhe geleshja. LXX I

21. PEr veahjet tjera do tE flasim nji here tjetEr. Tag' mE thuej nji gji tjetErl 22. Poll

23. Dishroj tE dij pEr =En e keqe tE turizmit nE Shqipni. 24. Ana e keqp taht =nem' e vendevet tEdEfrimit dhe e komoditetevet, me pErjashtimtE TiranEs.

jlt

Nji lagjee GjinokastrOs

222 *;

'41 411 LXX I PAU E Drig SECOND PART D1ALOGU DIALOGUE Albania from the Tburist Point of View

1. Tell me, does Albania from the tourist point of view, present any special aspect that pleases thetourist? 2. The foreign visitors have never spared praise when they talk about Albania as a tourist country.

What is the foundution for their praise? We have said so many times that Albania has a good climate.

5. I know that. Other countries have good climate too, but what especially attracts the tourists? 6. The tourists are very much pleased by the richtradi- tions shown by the hospitable Albanian people.

7. Are you talking about the customs? 8. Not only about the customs, but also about the costumes, songs, dances and about any other aspectof folklore.

9. Folklore has great value.for a writer or painter, but not for a simple tourist. 10. You are wrong. Even the simple tourist likes the way of life in our country.

11. Can you speak a little about the dwellings? 12. Why not. The cities, especially the mountainous areas, preserve even today themedieval architecture.

13. What is the usual type of these houses? 14. The two story house. It's sort of a fort, for the security of the family.

15.* Do these houses have interior decorations? 16. No, only the houses in the plains have decorations.

, Por example the doors, the cabinets and ceilings are carved with a singular skill.

17. What do you know about national costumes? 18. Where shall I begin? Each region has its own costumes.

19. What are the most common costumes? 20. The trousers, the "xhubleta"Which is 'a heavy ornate skirt, the cloak, the "fustanella" and the white cap.

2 ?

224 LXX I

21. We will talk some other time about other costumes. Now tell me something else. 11 Talk!

23. I want to know about the bad side of tourism in Albania. 24. The bad part is lack of places of entertainment and comforts, with the exceptionofTirana.

Berat, Xhamijae Po LXXI THIRD FART B TRBT2 PJUA GRAMMAR ANALYSIS ANAL UM GRANATIKORE The use of theimperfect tense.

We have dealt with theimperfect in Lesson 32,this time another effort willbe made to completeand reinfokce the extensive usageof the imperfect. The imperfect tense hasthree important uses:

1. To describe a physical ormental condition of the past, a stateof being.

Examples: Dje ishem ne bibliotekegjithe mbasdreken. Yesterday, I was in thelibrary the wholeafternoon.

Ajo ishte e semunde kurfoli me mue. She was sick when shetalked to me. ?Pat kohO im it giindesbnV spital. At that time myfather was in the hospital. Nuk ndejta ma gjat0 sepseai donte me fjet0. I did not stay anylonger because he wantedto go to sleep.

Ti mendoishe, ndryshekur u-martove. You thoughtdifferently when you gotmarried.

2. To describe a habitual orrepeated action in an indefinite pasttime, which may often, but not always, be translatedby using "used to."

Examples: Ai vtnte shpesh me napi, por telefononte ma pare. He used to come to see usoften, but he would call first. Te shtundevet nukrrinte kurr ne shtepi. On Sundays he neverstayed home.

MV flitte pertlin gjithesahereu-takojshim. He would tIlk abouthis father every time wemet.

Kur shkojshem kegjyshja, ajo me falte shergerna. When I used to go to mygrandmother she gave me candy.

23 226 LXXI

Kur flitshem Or te birin m thikonte i cuditun. He would look kt Amazed evil-FEW I talked about his son.

3. lb describe an action that had been going on, one that lasted at a given moment in the past.

Examples:

Nlat kohe ai ate shqip, por nuk flitte. At that time hknew how to speak KTRETan, but he wouldn't s ak.

- Kishte ul se.dt orv qv Po na pritte. He had been,waiting for us for more than two hours. Vjet, nuk mendoishem se do tV mV shkonte puna kaq keq. Last year 1 didn't think that things would goso wrong.

Nuk e bleva sepse nuk,me rrinte mire. I did not buy it because it did not fit me well. LXX I PPM B KATMTE FOURTH PART USHTREME GRAMATIKORE MAMMAR DR ILL

1. Une ishem i stmunde kur u-hapft shkollat. A ishem une i semunde kur u-hapen shkollat? Kush ishte i semunde kur u-hapen shkollat? Kur ishem une i semunde? Si ishem une kur u.hapen shkollat?

Nuk kishte te holla me %flea. A kishte te holla me vete? Qka slkishte me vete? Kush nuk kishte te holla me vete?

Ishte nji shtqpi d/katshe me shume dritore. A ishte nji shtepi dykatshe me shume dritore? Qfare shtepije ishte? Ishte nji shtepi dykatshe me sa dritore?

Ata kuitojshin se al() ishte shqiptare. A kujtojshin ata se ajo ishte shqiptare? Cilet kujtojshir se ajo ishte shqiptare? g'kujtojshin ata? Lumi kalonte shume afer fshatit. A kalonte lumi shume afer fshatit? Qvkalonte shume afer fshatit? Ku kalonte lumi? Sa afer fshatit kalonte lumi? Ai ishte femij kur une mbarova shkollen. A ishte ai femije kur uue mbarova shkollen? Kush ishte femije kur une mbarova shkollen? Qlishte ai kur une mbarova shkollen?

ShpeshIrre punojshem edhe dhete ore ne dite. A punojshem shpeshhere edhe dhete ore ne dite? Kush punonte shpeshhere edhe dhete ore ne dite? Qka bajshem shpeshhere? Kur punojshem edhe dhete ore ne dite? Vllai i tij kishte n.iiiyaaa_tiLylmel_kajautgit ore, A kishte'vllai i tij nji dyclan te vogel ku ndreqte ore? Kush kishte nji dr:Ian te vogel ku ndreqte ore? kujt kishte nji dyqan te vogn ku ndreqte ore?

2'),D 228 UM!

S'md.njifte se kush A mV njifte,sekushi ? Kush njifte sekush ishem? KO "sonjifte se kushishte? TeegJithE ishin tlarmatoqun me armé noderne. A ishin tfarnatosun tE gjithE mearmE moderne? CilEt ishin tlarmatosun me armV moderne? Me gfard armEsh ishin tlarmatosun tEgjithE?

A ishte &Rani i babVs tim nERrugEn riatiAd k? Dygani i kujt ishte n* RrugEn Adriatik? NE g'rrugd ishte dygani I babEs tim?

Ti tre ishim nd te n I tEn klasV. A is mttrenët n tEn klasE? CilEt ishin n* tE njIjtEn klasd? NE q'klasE ishim tP tre? Fatoni ishte nE idendle td ante cfarEdo pune. A ishte Fatoni ne gjendje tE bIntegfaredo pune? Vpune ishte nE gjendje tE bInte Fatoni? Kush ishte nE gjendje tEbInte ;farEdo pune? gfarE pune ishte ne gjendje tE bInte Fatoni?

Nuk e mort vesh se re n a ishte. A e mora vesh se pre nga ishte? Kush nuk e mori veshse prej nga ishte? Vnuk mora vesh? MI par0 nEnshkruente mit se 200 letra nEdite. A nOnshkruenteintpare ml se 200 letra nUdftE? gica bInte ml pare? Sa letra nEnshkruente nO ditEmI pare? Kur nEnshkruente ai ml se 200 letra nEdit?

Flitte shqip mit mire se anglisht. A flitte shqip ml mirE se anglisht? VgjuhE flitte ml mirE se anglisht? tlysh flitte shqip?

TE ithE e res kt shin mbasi ishte mI i v'etEr. A e respe to shin tE gj m as ishte rn vjeter? Cilet e respektojshin mbasi ishteme i vjeter? Kf respektojshin tE gjithE mbasi ishte ml vjetEr? Pse e respektojshin tE gjithE?

229 ,AE_Agill.i.meartuem banonte afar neshi. A-banonle afar nesh kur ishte Ipamartuem? Kur banonte afar nesh? Ku banonte kur ishte Ipamartuem? Afar kujt banonte kur pamartuem? Im it'shkruente me doran emaltam por hante me tE djathtVn. A shkruente im it me doran emajta, por hante me ta djathtEn? gka bante im it me doran emajta? Me Odora shkruente e megtdora hante im it? lush shkruente me doran e majta, porhante me td djathtan? Moat koha nuk njifeshim menjlni tiejrin. A njifeshim 'Oat koha menjini tjetiin? Kur flak njifeshim menjini tjetrin? Me ke nuk njifeshim :Oatkoha?

Nuk stud onte kurr ta Dremteyetmbrama. A studjonte ndonji hera ta premtevetmbrtma? Kur nuk studjonte? Cka nuk balite tE premtevetmbrIma? ur kaloishemoaradynanit ta saigiithEmond hikoishem mbrenda, shikojshem gjithamond mbrendd kur kalojshem para dyclanit ta saj? glbljshem gjithEmonE kur kalojshem paradyclanit tO sag !Cur kalojshem para cilit dyclangjithEmond shikojshem mbrendg? Nuk le o shin n eri tE h e mbrenda a biletE. A lejojshin njer tE h te renda pa bsleta Kt nuk lejojshln tE htnte mbrenda pabiletE? Ku nuk lejojshin njeri tahtnte pa biletE?

Diali u.stezonte shumE kur ifalshem ndonji peshgesh tE vojtel. A 4-gEzonte shumE kur ifalshem ndonji peshqesh tE vogn? Vngjante kur i falshem ndonji peshqeshta yoga? Kush u.gdzonte shume kur IFalshem ndonji peshqesh t0 vogEl?

231

130 * Era dhiptt kryet. stamen te v .sepae i Witte kryet? Pse somanda te v23 glut soumada fe bij sepae 'RV dhinte kryet?

Mir me .019ente i udhetue me autobus. A tV paciente me ndhetne me autobus? Kujt i pftgente ue udhetne me autobus? gka te pelgemMe

f Sokishin hV te ha d eke of k n t dre gka s°kishin toile te bajahia? Me kf sokishin kohe te hajahin dreke?

Nxinsi te bIAE Dvetle luta 'Leto flail.:

La gen* shkriatari i madh i asaj kdhe. Nuk kam dashE kurr tE mEsol nji mjeshtti.

NE sa po kalonte lumin ri geleshja ntUjE. gfagja e funditIka fillue'n'orn 22.30.

Ne mesjetE karroca e barka ishin tE vetmet mjete udhEtimi.

Piktori i kEsaj pikture Isht.i famEshtim.

Ata dijn shuin ktngë moderne. PEr mue a1liber Oka asnji vlerE.

Tahiri.ka shumE veti tE mira, por permbi te gjitha Isht mikprites.

Some pelgen ai tip njeriu.

Apartamenti cie morem i ka te gjitha komoditetet.

Dje bleva nji'dollap tE ri'pEr Libra. Kt e ka pasV traditP familja ime. Ajo kursen pothuej nji te pesten e rroes.

2 39 231 Ai nxjerr jetesft tueshitV placka tV vjetra.

S'ing pncien ky 110darimi. 4 Muret e fortesVs ishin 1.5 m.tO trasha.

Wuk dij tV kUcej asnji vallekombVtare.

Maim Frashgri, poet(1846:.1900)

232 LXXI PPM 11- PISTE FIFTH PART COPILEXUII RBADING TEXT

Shqipnija Isht njinga shtetet mit tt vogla tlEuropts,

por nga piktpamja turistike paraqet njiinteres tt vegante. Pothuej tt gjithe vizitorete huej e kant gmue

si te tine dhe nuk jantkursye nt ldvdata qte kane

baz'fn ne bukurine vendit, nt traditat karakteristikete popullit mikprites shqiptirene monumentete shumta dhe

me vlere tO madhe per sa i Orket historis. Qe disa nga

keto levdata: "Shqipnija isht vend turistiki kl.I", Isht "kopshtme gjithefare lulesh",'Isht "margaritir turistik".

Traditat e pasuna te popullitshqiptir, tue perfsht zakonet, veshjet, kanget, vallete gdo gfaqje tjeter e folklorit kane vlerete madhe jo vetem per shkrimtarin ase poetin, por edhe per turistine thjeshte.

Qytetet dhe sidomos vendetmalore ruejne edhe sot stilin arkitektural te mesjetes. Tipi i shtepis qt sherben si model per keto banesa Isht"kulla". Kulla ka pamjen e nji fortese dhe nete vertete ishte nji fortese e vogel qembronte nga anmiku te zotine shtepis dhe njerzit e vet. Kulla Isht nji ndertesedykatshe; kati i dyte ka dritore te vogla e te ngushta, qene mesjete sherbejshinsa per te nxjerre pushket e pertC luftue kunder anmikut. Ndersa njerzit e shtepis LXXI banojn* n# katin e dyt#, kati I pax* Ordoret Or tV mbajt* bagUtin e kafshNt tjera shtVpijake. Natyrisht, këto shtUp1 lane tU ndUrtueme me guru dhestkanU zbukurime tV mbrend#shme. Pftkundrazi, shtVpit nE fusht kand zbukurime tU tilla, si p.sh. dyert, dollaOt dhe

tavani jand tU gdhenun me mjeshtri tE rrallV. Veshjet kombdtare tU popullit shqipar jan# ndUrma

te pasunat n'Europ0. 'rue gen# se pothuej gdo krahinU ka veshjet e veta Isht e pamundun q te flasim pUr tU

gjitha. Tirgit ne Shqipnin e Veriut, fustanella ad Shqipnin e Jugut dhe geleshja janV baza e veshJevet

kombUtare nd ShOpni.

234 LXX I

QUESTIONS.PYMB 1. Cili shtet isht nji nga shtetet mi të yogi& ttBuropEs?

2. Qfar0 interesi paraget Shqipnijanga pikEpamja turistike?

3. Nga cila pikEpajme paraqet Shqipnija nji interes tE vegantE?

4. Kush e ka imue Shqipnin si tV tilld, d.m.th. qE parmet nji interes tE vegantE nga pikEpajma turistike?

Si e kanil gmue Shqipnin tE gjithE vizitorEte huej?

6. Ci1tt nuk jant kursye ne 101rdata per Shqipnin si vend turistik?

7. A e ka4-6zEn levdatat e tyne nE bukurin e vendit? 0 8. Ku e kane bazEn lEvdatat e vizitordvet tE huej?

9. A e kanE bazEn levdat e tyne edhe nE traditat karakteristike te popullit mikRritEs shqiptir?

10. 1P4W cilat tradita e kane bazdn ltvdatat e vizitorevet te huej?

11. Ku tjeter e kane bazen levdatat e vizitortvet te huej?

12. Cilat jant da nga lEvdatat e vizitortvet tt huej?

13. Simbas ltvdatavet te vizitorevet te huej, gfard vendi turistik Isht Shqipnija?

14. cfare kopshti isht Shqipnija?

15. Cili vend Isht margaritir turistik simbas vizitortvet te huej?

16. Traditat e pasuna tt cilit popull kane vlert te madhe?

17. çfare vlere kane traditate pasuna te por111it shqiptir? LXX

18. A kane vlere te madhe vetem per shkrimtarin dhe poetin?

19. Per ke tjeter kane v1ere te madhe traditat e pasuna te popullit shqiptir?

20. cka perfshUne traditat e popullit shqiptir?

21. Per cilet turista pra kane vlere te madhe zakonet, veshjet, kanget, vallet e gdo gfacije tjeter e folklorit?

22. Cilat vende ruejne edhe sot stilin arkitektural te mesjetes?

23. cfare stili ruejne edhe sot cutetet dhe sidomos vendet malore?

24. Cili Isht tipi i shtepis që sherben si model per keto banesa?

25. Pamjen e qfare lioj ndertese ka kulla?

h. Cila ndertese ka pamjen e nji fortese?

7. Dhe ne te vertete, a ishte kulla ne mesjete nji fortese e vogel?

28. Ke mbr(Jite kulla nga anmiku?

20. Nga kush e mbronte kulla te zotin e shtepis dhe njerzit e vet?

30. Sa katshe Isht kulia?

31. Cili kat ka dritore te vogla e te ngu..hta?

32. Per gka sherbejshin dritoret e vogla e te ngushta?

33. Kunder kujt luftonte I zoti I shtepis mbasi nxirte pushken ne dritoret e vogla te katit te dyte?

34. cka barite i zoti i shtepls kur donte me luftue kunder anmikut?

35. Ne dilin kat banojne njerzit e shtepis?

36. Per gka perdoret kati i pa, ?

236 LXII

37. Ku banojuV njerzit e sirOpis dbe ku abahen kafalAt abtidpijake?

38. Me Oa janE tE ndErtueme kEto shtEpie d.m.th. kullat? 39. A kane zbukurime tE mbrendEshme kullat? 40. Cilat shtEpi kane zbukurime tE mbrendEshme?

41. Cilat pjesE tE ahtEpis janE tE gdhenuname mjeshtri tE rra11E?

42. Si janE !V gdhenuna dyert,dollapEt dhe tavani?

43. Cilat veshje janE ndEr mi tE pasunat n'Europe?

44. A ka pothuej gdo krahinE veshjete veta? 45. POr cilat veshje Isht e pamundun td flasimpr tO gjitha?

46. Cila isht baza e veshjevet kombOtare ne Shqipnine Veriut?

47. Ku !,*rdoret fustanella?

48. cka vend nd krye Shcliptardt? PJESA E GJASHTE SIXTH PART DETTRY SHTtPIJE HOMEWORK

Hrshkrueni shkurtimisht (100-13U fjale) krahinen nO t cilen jeni cka merrrn banoret, gIt'ardhuna ka krahina dhe c'rja te' vç.n ti arayet per nji turist etj,

t } , 4 .1,rC7 71. LXXI PAM B &MTN SEVENTH PART PJALORI VOCABULARY arkitektural, -e (a4,) architectural & f) bukuri, -ja (1) beauty bukuri, -t gfaqje, ( f ) performance; ex- gfaclje, pression me cmue (v) to estimate, assesi; (unV cmoj) esteem; appreciate d#f rim, 4 (m) entertainment d*frime-t amusemen:, pleasure dollap, (m) cupboard,cabinet dollapV, -t folklor, (m) folklore for tese, -a (f) fortress fortesa, -t fustanell, -a ( f ) skirt fustanella, -t e, te gdhenun (adj carved, sculptured gdhenuna gun, -a cloak guna,-t interes, (m) interest interesa-t jetese, ( f ) living, liveli- hood kang0, -a song kin0,.t komoditete, conveniences, comfor ts kullP, -a country house (2-3 kulla, -t stories high)

239 2 me u-kursye (v) to do one's utmost; (une kursehem) to be saved, spared

levdate, a (f) praise; boasting levdata, -t

margaritir, (m) pearl margaritare,

mesjete, (f) Middle Ages

. . makprites, -e (adj hospitable m

monument, -1 (m) monument monumente, -t

piktor, (m) painter (artist) piktore, -t

pushke, (f) rifle pushke, -t

geleshe, geleshja (f) white Albanian cieleshe, -t cap

shkrimtir, (m) writer shkrimtare, -t

tip, (m) type tipe, -t tirl tirqit (m) trousers (tight fitting wool pants) tradite, -a (f) tradition tradita, -t turizem, turizmi (m) tourism vane, vallja (f) folk dance vane, .t vizitor, (m) visitor vizitore, -t vler0, -a (f) vAlue vlera, -t

240 1,

LXXI xhubletV, -a heavy ornate skirt xhubleta, -t

zbukurime, -t ornaments, decorations, adornmtnts

Aar'

Dasdm nd Shkoddr, ve0re piktorit K. Hidroreno (shrsk.XIX)

-241 ii PPM B PARE FIRST PART USHTRIMR GRAMATIKORE PARAPRAKR GRAMMARPERCEPT= DRILL

Emna vepruesish (nomina agendis)

a. MEsuesi: me nxinE, Nji njeri qE nxen quhet nxinEs.

Si quhet nji njeri qe'drejton diqka? Nxinsi Ai njertquhet drejtues.

Si quhet nji njeri qd flet, nE radioase nd nji konferencE? Quhet folVs. Si quhet nji njeri qE shUrben? Quhet shErbyes.

Si quhet nji njeriqE merr, nji leter p.sh.? Quhet marrEs.

Si quhet nji njeri qedergon diçka, nji letEr p.sh.? Quhet dergues.

Si quhet nji njeriqEnxjerr jetesen tue lype? Quhet lypEs.

Si quhet nji njeri fiton di;ka? Quhet fitues.

Si quhet nji njeri perfaqEson dike? Quhet pErfaqesues.

b. Mesuesi t'api foljen dhe nxitnsiemnin e vepruesit.

me mbrojtE mbrojtes

me lexue lexues

me ndigjue ndigjues

me ngarkue ngarkues me ftue ftues

me vizitue vizitues

me veprue veprues LXXII

se ruejtf ruejtfs

me pErkfthye pfrkfthyes

me bif blis

me pfrndi pfrndis

me pyetf pyetfs

'me zgjedhf zgjedhfs c. Nfsuesi: Si quhet.nji maqinf qf qep? Nxinsi: Quhet maqinf qepfse. Si quhet digka qf tgrheqT Quhet tfrheqfse.

Si quhet digka 0, kap? Quhet kapfse.

Si quhet skuadra qf ka fitue nji ndeshje? Quhet skuadra fituese.

Si quhet nji brisk qg rruen? Quhet brisk rrues.

Si quhet nji sgmundje qg mund t'i ngjitet dikujt? Quhet sgmundje ngjitgse.

2, '243 LXXII PJESA B DYT1 SECOND PART DIALOGU DIALOGUE Artizanati e arkitektura

I. Ne qlfusht ttartizanatit dallohen Shqiptartt? 2. Nlargjendarl e,kryesisht nt filigran; ktt lloj pune argjendartt shqiptart e bljnt me mjeshtrf tt madhe.

cfare lloj punimesh bijnt ata me argjend? Kryesisht zbukurime grash, por edhe burrash, si kutf cingaresh etj.

5. A ka tjera aktivitete 'at fushtn e artizanatit ptrveg argjendaris? 6. Po ka; punimet e'mendafshta dhe punimet e drunit jane rider mi te rindesishmet. "

7. Cilat jant vegiat muzikore mit ne Ordorim? 8. Lahuta e giftelija; si e dini, kanget tonaijant kryesisht kangt trimnije.

9. Po Warkitekture, a ka vepra arti me rIndtsf? 10. Po, ka ca ura tt kohts st mesjetts, ca kisha e ca xhaml tt shekullit tt XVIII...

11. A ka Tirana ndonji gja interesante? 12. Ne Tirane gjindet Muzeu Arkeologjik, ku jane mbledhe sende te ndryshde clysh nga koha paleolitike.

13. A ka Tirana ndonji kali? 14. Tirana vete jo, por 39 km. larg gjindet Kruja, atje gjindet kalaja mi e fameshme e Shqipnis.

15. Pse Isht e fameshme kjo kali? 1. Sepse atje u-thyen ushtrit mi te forta t'asaj kohe, ushtrit e perandoris turke.

17. Po, po, tash e dij. Ju jeni tue fole per luftat e Skenderbeut kunder Turcivet nga vjeti 1443 deri me 1467. 18. Tamam. Skenderbeu u ciendroi Turvet per 24 vjete.

19. Si ri ne dore te Turvet kjo kali? 2U. Kalaja u-dorezue mbas nji rrethimi te gjate qe kercenonte te gfaroste banortt nga urija dhe epidemit. LXXII

21. Ne glvjet ka ndodhe kjo? 22. Me 14781 1U vjete mbas vdekjes se Skenderbeut.

23. D.m.th. se sa qe gja11e, Skenderbeu s'humbi asnji beteje. 24. U-terhoq 2-3 here, por nuk humbi ndonji beteje.

'410k1N,

Filigran me fije agjenll

2,15 gillarle'07.011v INS 742

4. 4t. 1

1(1,-

2 j LXXII URSA B DYT SECOND PART DIALOGU DIALOGUE Craftsmanship and Architecture

1. In what field of crafts do the Albanians distinguish themselves? As silversmiths and primarily in filigree; the Albanian silversmiths do this type of work withgreat skill.

What kind of work do they do with silver? Primarily ornaments for women, but also formen, such as cigaTette boxes, etc.

5. Is there any other field in the realm of craftsmanship besides working in silver and gold? 6. Yes, there is. Silk handiwork and woodwork areamong the most important.

7. What musical instruments are mostly used? 8. The lute and the two-stringed lute. As you know our songs are primarily heroic songs.

9. What about architecture, is thereany important artistic work? 10. Yes, there are some medieval bridges,some churches and mosques of the 18th century. 11. Does Tirana have any interesting features? 12. The Archeological Museum is located inTirana and things from the paleolithicera are found here. 13. Does Tirana have any fortress? 14. Tirana itself, no, but 39 km,away is Kruja where there is the most famous fortress of Albania.

15. Why is this fortress famous? 10. Because the mightiest armiesof that time, the armies of the Turkish empirewere defeated there.

17. Yes, yes, I know it now. Youare talking about Skanderbegls wars against theTurks from 1443 to 14h7. 18. Right. Skanderbeg resisted the Turks for 24 years.

19. How did this fortres.s fall into the hands of the Turks? 20. Ttle fortress surrendered after a long siege that threatened to annihilate theinhabitants from hunger and epidemics.

247 LXXII

21. In what yeas did this happen? 22. In 1478, ten years after the deathof Skanderbeg.

23. It means that when he was alive, Skanderbeg never lost a battle. 24. He withdrew 2 or 3 times but didn't lose anybattles.

4 7

sql

248 LXX I I PPM B USTI THIRD PART ANALIVI GRANATTNOR2 GRAMMAR MALYS IS

I. Agent nouns

The basic ending of an agent noun is -s for the masculine and -se for the feminine. These endings are attached:

a. To the past participial stem:

Examples:

me ndigjue ndigjues, ndigjuese (to hear) (listener)

me fole foles, folese (to speak) .(speaker, relator)

me shperblye shperblyes, shperblyese (to reward) (redeemer)

me vri vrases, vrasese (to kill) (murderer)

me marre marres, marrese (to receive) (receiver, addressee)

me dergue dergues, derguese (to send) (sender)

b. To anothernoun in the indefinite form:

Examples:

ndihme ndihmes, ndihmese (help) (helper, assistant)

mullt mullts (flour mill) (miller)

gryke grykes (throat) (glutton) Abstract noun derivatives

Abstract nouns are formed from nouns or adjectives by attaching to them the suffix -si or -ni. These abstract nouns correspond usually to the English nouns ending in -ness or -ity.

249 LXXII

Examples:

komb kombsi (nation) (nationality)

burrd burrdni (man) (manliness, valor, bravery)

madh madhesi (big, great) (bigness, size)

trashe trashesi (thick) (thickness)

perpiket perpikni (precise) (precision, exactness)

3. Prefixes

Most prefixes are in origiu either prepositions or adverbs. The following are the most important and widely used ones.

English Prefix Meaning Equivalent Examples

bashke together co- bashkepunim, cooperation con- bashkefjalim, conversation fellow- bashkeatdhetar, fellow- countryman

ish was ex-(former) ish-minister, ex-secretary

jashte outside extra- jashtzakonshem, unusual, extraordinary

. kunder against counter- kundersulm, counterattack contra- kundershtim, contradiction

nder between, inter- nderkombetir, inter among national

250 LXXII Baglish Pre ix BeaninA Equirgent axamples ndn under under- nftvizoj, underline sub. nftdetse, submarine vice- nftpresident, vice. president para before fore- me parapi, to foresee pre- parafjald, preposition prow me paragitd, to introduce, to present parapagese, prepayment tej beyond trans- i tejpasbdm, transparent Sur.. me tejkalue, to surpass tejkalim, surpassingness mos not, mis. mommarrbveshje, misunder- don't standing dis. mosmarrdveshie, disagree- ment in- mosbarazim, inequality pa without un. padrejtfti, unjustness, injustice dis. i pabesd, disloyal in. i pakrahasueshft, in- comparable

251 LXXI1 URSA TRET1 -THIRD PART ANALIZIGRAMATIKORS GRAMMAR ANALYSIS

Cakaliuralplmbaitishadhe3lensiveraartine

Shclipn . Ku mbahen si vepra arti cakali, ura, kisha dhe xhami? Cilat vepra mbahen si vepra arti neShqipni?

Disa shte f terhe ese n a 'ashtg sor te m bilueme pa shile. Qysh jane disa shtepf nga jashtii? Por, a jane te mobilleme pa shije? Qysh _lane te mobilueme disashtepi?

Kalit e klinget e trimnis na kujtojneluftat kunder anmicivet. gka na kujtojne kalit ekinget e trimnfs? Cilat lufta na kujtojre kalit dhekSnget e trimnis? Luftat kunder kujt na kujtojnekallt dhe kinget e trimnts?

Vetem banoret e Shqipnis se Veriutdijne me i ri lahutes. Clies vegel dijne me i ri vetem banoret eShqipnis se Veriut? Cilet dijne me i ri lahutiis?

Shfai:otaret dallohen si arAjendare te mire nefushen e artizanatit. Ne ge fushe dallohen Shcliptaret siargjendare te mire? Nv cilen mjeshtri dallohen Shqiptaret? Cilet dallohen ne fushen e artizanatit?

Zakonisht.,_ vetem grit perdorin rrobe temendafshta. A perdorin grit rrobe te mendafshta? Vare rrobesh perdorin grit? Kush i perdor, za1onisht, rrobet emendafshta?

Ne dasem kendohen kInfie te vecanta dasme. A kendohen ne dasem kange te vegantadasme? Ku kendohen kinge te veganta dasme? clari; eingesh kendohen ne dasmat shqiptare?

Si xhubleta ashtu edhe Ayna blhenprej leshi. A hthen prej leshi si xhubletaashtu edhe guna? Prej gka bihen si xhubleta ashtu edheguna? Cilat veshje bihet prej leshi? LXXII

P* INsitht bui t i tar# vesbinunV. rig s s a ves n gun ptar#? çka veshin Orgjith*sisht bscijt shqiptarV? Min veshin OrgjithVisisht un*?

N eriduhet t# #rmendet r un# tV mira pun# t _klia a. Kush duhet tOrmendet Or pun* t* mire P r gfar# pun#sh duhet tV Ormendet njeriu?

Elpikg,.ne rrethin e MirditVs, ka miniera bakri we rindesi. Cili nga fshatrat e MirditVs ka miniera bakrime randdsi? gfard minierash ka Rubiku, nrrethin e Nirditds? Ku gjindet Rubiku?

Arg;endardt e Shkodrds e td Kosoves e punojnd argjendin me mjeshtri tP rra110.

Anmiku nuk u-dordzue dhe vendosi tO cfaroset.

Disa njerdz nuk munden me i dallue mird ngjyrat.

Porcat tona kdrkuen qanmiku tO dordzohet pa kondita.

Karrigat prej druni prishen mi shpejt se ato prej hekuri.

Rozafati 1sht kalaja mit e vjetVr ne Shqipni.

Nji fjale e vjeter thote, "MI mire i vdekun eme nd6r, se gjalle e me turp."

Letrat p r poste ajrore Jane mit te holla se tjerat.

MO kercenoi me thike dhe me mori te hollat.

Shume njerez Jane te mendimit se mikpritja isht nji art me vete.

Nuk me ka ndodhe kurr nji gji e tine.

Im it e kishte zakon me shetitd poshte e nalt nOper dhome kur ishte i mPrzitun.

253 2 LXXII

Vto maqina kane Iine perdorim pak kohe mi pare.

Rrethimi I fundit i Shkodres kazgjate gjashte muej.

Shakat e tija jane te gjitha pakrype.

U-gjeten para forcash ml te medhajadhe e pane t' aresyeshme te terhiqeshin.

Vajzat e Dardhes se Korges jane shumeterheqese.

Sthlhen punet vetem me trimni.

Vdekja Isht nji detyre qe duhet tlakryejme te gjithe.

'114,3h; 791N.IfT-,

r.;`57;kiiif,a1r4i0

111,111,t1T 11C orniThir

254 LXXII PAM E PEST/ FIFTH FART WPM LEXIMI READING TEXT tie

Po te shetitni neper krahinat e ndryshne te Shclipnis\\

do te shifni se sa i pasun Isht ky ve0 ne gfacijet mg te

ndryshme te zakonevet, te banesavet, te veshjevet, te

klngevet, tO vallevet etj. Nga te gjitha keto gfacue,

artizanati dallohet ne menyre te vegante. Veshjet sidomos

perbljne gfacljen mi terheciese te kulturesse popullit shqiptir. Pasunija e madhe e llojevet te ketyne veshjeve, e formavet, e ngjyravet, e zbukurimevet, por sidomos

aftesija me te cilen Jane punue keto veshje paraqesin

shijen e holle te popullit shqiptir. Nder kostumet kom-

betare thuhet se xhubleta, te cilene veshin grit e malsivet te Veriut dhe guna qe e veshin burrat ne

Shqipnin e jugut, rrjedhin nga veshjete ilirevet. Nder

kostumet mi te bukura duhet te permendim kostumete gravet te Mirlite, te Dukagjinit, te Zercianit, te Shpatit,

te Dumres, te Dardhes, te Myzeries, te Shkodrese te Tiranes.

1 N'artizanat duhet permende gjithashtu argjendarija

.e vecanerisht filigrani; ketu argjendaret, tue punue me fije argjendi te holla sa nji flok, tregojne mjeshtri

jashtezakonshme. Edhe punimet e mendafshta e punimet

e Ieshit gylymat, cantat e corapi:t rraih t pari; dhe punimet e drunit nuk i rrijne mbrapa argjendaris.

10)

255 LXXII

Ne kulturen shotpore tE popullitsvlere tEmadhe kane

zakonet, qe jane ruejtE shekull mbas shekulli,si besa,,

mikpritja, burrenija etj. Kur burrat shqiptare jane tue ndejte e tue bisedue mbas darke, njini prej tyne,ai qe

di me kendue mg mitemerr lahuten vegel muzikore .karakteristike e Shqipnis se Veriut ase ciftelin --

e perdorun mgteper nO Shqipnin e Mesme dhe fillon e kendon kange, te cilat kujtojne trimnit e ndokujt ne

lufte kunder anmiktit. Arkitektura ruen.ende sot shume vepra arti si ura,

xhami, kisha e kalil pothuej gdo qytet ka dji kali, qe

i kujton popullit luftat kunder anmiqvet te shumte qe

ka pase gjate shekuj,vet. Nji nder-talit mi te fameshme asht ajo e"Krujes, ket kali e bini te fameshme Skenderbeu

me luftat e tija kunder Turcivet ngavjeti 1443 e'deri me

14h7. Kalaja i u-dore?ue Turcivet me 1478, mbas nji

rrethimi te gjate; gjate ketij rrethimi vdicien nga

urija ase epidemit me mija ushtare e banore.

256 LXXII

QUESTIONS-PYWIJE

1.'Po tE shetisim )20ft krahinate ndryshme tE cilit shtet do tE sihofim se sa I. pasun isht ky vend nga shumE pikEpamje?

2. Kur mund tE kemi rast tE shofim se sa e pasun isht Shqipnija nE gfaqjet mi tE ndiyshme tE zakonsvet?

3. NE ;fare gfaqjesh tjera isht e pasun Shqipnija?

4. Nga tE gjitha kEto Oaqje, nO glmenyrE dallohet artizanati?

'5. Cilat sende Orbljne gfaqjen ml tOrheqese tE kulturEs sO popullit shqiptir?

6. Qica perbljnE veshjet?

7. A paraget pasunija e llojevet tE ketyne veshjeve shijen e hollE te popullit shqiptir?

Vparaciet pasunija e llojevet tE ketyne veshjeve?

9. A e paraget ket shije edhe pasunija e formavet, e ngjyravet dhe e zbukuzimevet te veshjevet?

11). gka paraget, pra, pasunija e llojevet, e formavet, e ngjyravet dhe e zbukurimevet te veshjevet?

11. Por sidomos cila aftesi e paraciet shijen e ho11e te popullit shqiptirl

12. Nder kostumet kombetare, cilat veshje thuhet se rrjedhin nga veshjet e Ilirevet?

13. Nga cilat veshje rrjedhin xhubleta dhe guna?

14. Cila nga keto dc, veshje Isht e perhapun ne Veri te . ShOpnis?

15. Ne q'pjese te Shqipnis isht e perhapun guna?

16. Nder kostumet e gravet, cilat duhet te permendim si m1 te bukurat?

17. Ntartizanat, cili zanat duhet permende gjithashtu?

25726.:i 18. Cila pune é argjendaris duhet OrmendEVegantrisht?

19. Kush punon nO filigran me fije tdholla pothuej sa nji flok?

20. Me gfarE fijesh punojnd argjendaretdhe sa tO holla janE ato fije?

21. cfare mjeshtrije tregojnE arsjendarEt tue punue me fije argjendi?

22. Cilat punime nuk i rrijnE mbrapaargjendaris?

23. gfarE apikujsh pErfshtjnO punimet e leshit?

24. Ku kane vlerE tE madhe zakonet?

25. Per sa kohe jane ruejtP zakonet?

26. P.sh, cilat janP disa nga zakonet qejanP ruejtP shekull mbas shekulli?

27. Kur burrat janP tue ndejte e tuebisedue, cfarel vegle merr njtni prej tyne?

28. Kur e merr lahutPn ase ciftelinnjini prej burravet qe jane tue ndejt0 e tue bisedue? Afi'

29. Qka di me bi ai qe merr lahutOn asegiftelin?

30. Ni; ;tpjesP tP Shqipnis perdoret lahuta?

31. Po ciftelija, ne q'pjesP tPShqipn4 perdoret?

32. Qka fillon me bl ai qe merr lahuten aseOftelin?

33. Qfari; k2ngesh fillon te kendoje ai?

34. Trimnit e kujt kujtojne kinget qe kendon ai?

35. cfarP veprash ruen ende sot arkitektura?

3o. Cilat jane keto vepra arti qe ruen arkitektura?

37. Cilat nga keto vepra arti ka pothuej gdoqytet?

38. Cilat lufta i kujton kalaja popullit?

258 39. Kujt i kujton kalaja luftatkundft annicivet tV shuntV.0 ka paa t! gjatV ahekujvet?

40. Sa sank' ka paspopulli ebqipttr gjatV athekOvet?

_41.Cila tsht nji ndft kalit uttV kamVshmei

4'. Kush e bidi tV famVshme kaline KrujVs?

43. Me cilat itufta e blni ai iE famVshue kaline KrujVs?

44. KundVr kujt luftoi Skenderheunga vjeti 1443 e deri int 1467? ..

45. Kujt i u-dorezue kalaja me 1478,mbas nji rrethimi, te gjate?

46. qIngjau mbas nji rrethimi tE gjate?

47. Nga se vdicien me mija ushtaree banore gjate rrethimit? 48. Vngjau gjate rrethimit?

267 259 LXXII PAM II WANTS SIXTH PUT DETYRI SHTIPIJS HONEMORX

Plotesoni fialit q vijojne:

1. Prindet e mij, jetojshin when they.were-ilive

me mue.

2. gdo te diele mbasdreke, mepelgen to stroll f . gjate the seashore

3. Megjitheqe ha shusig, Isht si thin

shkop.

4. Kjo gjelle Oka taste

5. Ka shume njerez qe nuk mundtti distinguish

ngjyrat.

Shkrueni 5 fjali me fjalet qevijojne:

me kercenue

me u-dorezue

trimni

shekull

beteje

260 LXXII PPM B SHUTS SEVENTH PART PJALORI VOCABULARY argjene, (m) silver argjendir, (11) silversmith, gold. argjendarV, smith

-ja craft of the silversmith and goldsmith arkeologjik, -e (adj archeological m & arkitekture, -a (f) architecture art, -1 (m) art arte, .t beteje, -a battle beteja, -t me gfarose (v) to annihilate, (une gfaros) exterminate

-ja (f) lute with two giftell, .t strings me u-dallue (v) to be distinguished, (une dallohem) discerned me u-dorezue to surrender; to be (une dorezohem) ordained dru, (m) wood, tree drub -t

fije, .a (f) th ad fije, -t

filigran, (m) filigree gjalle (fadv) alive, living

i, et te holli (adj thin, fine; slim, te holla m & slender; clever, smart

261 28.9 I. LXXII

interesant, -e (adj interesting m & fortress -kali, -jai. (f) kali, -t to threaten me kercenue (v) (une kercenoj)

lahute, -a. lute lahuta, -t

e, temendafshte (adj made of silk, silken te mendafshta m &f) mikpritje, -a (f) hospitality (adj musical muzikuer, muzikore m & f)

(v) to happen, take me ndodhe place; chance to be (uni4 ndodh)

paleolitik, -e (adj paleolithic (pertains m & to the firstperiod of the Stone Age)

perandori, -ja (f) empire perandori, -t use, usage,using pe'rdorim, (m) pPrdorime, -t work, working punim, (m) punime, siege rrethim, (m) rrethime, -t

shekull, -1 (m) century shekuj, -t (v) to walk, stroll, me shetite promenade, travel (une shetis) taste shije, (f) shije, 4.1

262 me u-tftheqV (v) to withdraw; be pulled, (unV tfthigen) towed, hauled tVrheciVs, -e (adj attractive; drawing, m & 0 pulling trimni, -Sa (f) bravery turk, (adj Turkish m & f)

Turk, -u (m) Turk Turq, -t unto -ja hunger vdekje, -a death vdekje, -t

Zgjidhja e kriptogramitnV facien 126: shkamb, ye, top, dardhe, fa, si: Bashkimi.i idevet dhe parimevet Isht mit i forte se baihkimi i kombevet.

26327 1