Projekt Planu Zadań Ochronnych Dla Obszaru Natura 2000 Ostoja

Projekt planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000

Ostoja Ja śliska PLH180014 w województwie podkarpackim

Wykonawca:

Instytut Ochrony Przyrody PAN Al. Mickiewicza 33 31-120 Kraków

Koordynator planu: dr Wojciech Mróz

Asystent koordynatora: mgr. in ż. Agata Uliszak

Mapy: mgr in ż. Mateusz Kukawski

Eksperci: dr hab., prof. Uniw. Rzesz., Krzysztof Kukuła (ryby) dr Aneta Bylak (ryby) dr Małgorzata Makomaska – Juchiewicz (zwierz ęta) dr Wojciech Mróz (siedliska przyrodnicze) dr Tomasz Olbrycht (bezkr ęgowce - chrz ąszcze) dr Agnieszka Olsza ńska (ssaki) mgr Joanna Perzanowska (ro śliny, siedliska przyrodnicze) dr Krzysztof Piksa (nietoperze) mgr Gra żyna Połczy ńska-Konior (płazy) dr Łukasz Przybyłowicz (bezkr ęgowce - motyle)

Opracowano na zlecenie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie

Dokumentacja Planu Zada ń Ochronnych obszaru Natura 2000 PLH180014 Ostoja Ja śliska obszaru w województwie podkarpackim

1. Etap wst ępny pracy nad Planem 1.1. Informacje ogólne Nazwa obszaru Ostoja Ja śliska Kod obszaru PLH180014 Opis granic obszaru Numeryczny wektor granic GIS; zestawienie współrz ędnych załamania granic obszaru przedstawiono w zał ączonym projekcie zarz ądzenia (Zał ącznik 1) SDF w zał ączeniu (Zał ącznik 2) Poło żenie województwo podkarpackie, powiat jasielski, gmina Krempna (m. Polany); powiat kro śnie ński, gmina Dukla (m.: Barwinek, Cergowa, Jasionka, Kamionka, Lipowica, Mszana, Nowa Wie ś, Olchowiec, Ropianka, Smereczne, Tylawa, Wilsznia, Zawadka Rymanowska, Zyndranowa), gmina Ja śliska (m.: Daliowa, Czeremcha, Ja śliska, Szklary, Lipowiec, Posada Ja śliska, Wola Ni żna, Wola Wy żna), gmina Iwonicz-Zdrój (m. Lubatowa), gmina Rymanów (m.: Królik Polski, Królik Wołoski, Puławy, Rudawka Rymanowska, Tarnawka, Wisłoczek, Zawoje); powiat sanocki, gmina Bukowsko (m. Wola S ękowa), gmina Koma ńcza (m.: Czystogarb, Darów, Doł życa, Jasiel, Moszczaniec, Osławica, Polany Surowicze, Radoszyce, Rudawka Ja śliska, Surowica, Wisłok Wielki), gmina Zarszyn (m. Odrzechowa) Powierzchnia obszaru (w ha) 29 259 Status prawny obszar zatwierdzony decyzj ą Komisji Europejskiej 2009/91/WE jako obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty (decyzja Komisji z dnia 12 grudnia 2008 r. przyjmuj ąca na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG drugi zaktualizowany wykaz terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na alpejski region biogeograficzny – Dz.U. L 43 z 13/02/2009, str. 21—58 ). Termin przyst ąpienia do Data ogłoszenia o przyst ąpieniu do sporz ądzenia Planu. sporz ądzenia Planu 28-03-2012 Termin zatwierdzenia Planu Projekt planu w trakcie opracowania Koordynator Planu Wojciech Mróz, [email protected], +48123703540 Planista Regionalny Maciej Ciuła, tel. (17) 7850044, e-mail: maciej.ciula.rzeszow@rdo ś.gov.pl; Dorota Rogała, tel. 783921780, e-mail: [email protected]. Sprawuj ący nadzór RDO Ś w Rzeszowie, ul. Marszałka Piłsudzkiego 38, 35-001 Rzeszów 3

1.2. Ustalenie terenu obj ętego Planem L.p. Nazwa krajowej formy ochrony Dokument planistyczny Uzasadnienie wył ączenia cz ęś ci Procent powierzchni przyrody pokrywaj ącej si ę z obszarem terenu ze sporz ądzania PZO obszaru pokryty istniej ącym dokumentem planistycznym 1. rezerwat przyrody Bukowica Brak przesłanek

2. rezerwat przyrody Cisy w Nowej Wsi Brak przesłanek

3. rezerwat przyrody Kamie ń nad Brak przesłanek Ja śliskami 4. rezerwat przyrody Modrzyna Projekt planu ochrony rezerwatu Brak przesłanek 0,06 % „Modrzyna” na okres 1999-01-01– 2018-12-31 5. rezerwat przyrody Przełom Jasiołki Projekt planu ochrony rezerwatu Brak przesłanek 0,4 % „Przełom Jasiołki” na okres 1999-01- 01–2018-12-31 6. rezerwat przyrody Rezerwat Tysi ąclecia Projekt planu ochrony rezerwatu Brak przesłanek 0,2 % na Cergowej Górze „Rezerwat Tysi ąclecia na Cergowej Górze” na okres 1994-01-01–2013- 12-31 7. rezerwat przyrody Wadernik Projekt planu ochrony rezerwatu Brak przesłanek 0,04 % „Wadernik” na okres 1999-01-01– 2018-12-31 8. rezerwat przyrody Źródliska Jasiołki Projekt planu ochrony rezerwatu Brak przesłanek 5,37 % „Źródliska Jasiołki” na okres 2002- 01-01–2021-12-31 9. Ja śliski Park Krajobrazowy Aktualny plan ochrony, ustanowiony Brak przesłanek 75,9 % Rozporz ądzeniem Wojewody Podkarpackiego z dnia 30 wrze śnia

2003 roku 10. Obszar Chronionego Krajobrazu Beskidu Brak przesłanek 23,9% Niskiego 11. obszar Natura 2000 PLB180002 Beskid brak – w trakcie sporz ądzania Brak przesłanek 99 % Niski

1.3. Mapa obszaru Natura 2000

1.4. Opis zało żeń do sporz ądzenia Planu Opis obszaru: Obszar poło żony jest w Beskidzie Niskim, mi ędzy Przeł ęcz ą Sarbowsk ą na zachodzie i Łupkowsk ą na wschodzie, a Mszan ą, Dukl ą i Królikiem Polskim na północy. Jego południowa granica pokrywa si ę z granic ą pa ństwa. Obejmuje Pasmo Graniczne i Beskid Dukielski wraz z górn ą cz ęś ci ą dorzecza Jasiołki, źródliskami Wisłoka i Osławicy oraz dolin ą Wisłoka na odcinku od miejscowo ści Wisłok Wielki do zbiornika zaporowego w Sieniawie. Rze źba terenu ma łagodny charakter, wzniesienia nie przekraczaj ą 1000 m n.p.m., a deniwelacje wynosz ą ok. 450-550 m. Najwy ższe szczyty tego obszaru to Kamie ń (863 m), Danawa (841 m) i Kanasiówka (823 m). W dolinach i na zboczach wyst ępuj ą tarasy i spłaszczenia erozyjne. Interesuj ącą budow ę geologiczn ą wykazuj ą okolice wzgórza Piotru ś (727 m) i Ostrej (687 m), gdzie Jasiołka tworzy malowniczy przełom. W strefie szczytowej Piotrusia oraz w masywie Kamienia nad Ja śliskami znajduje si ę ci ąg skałek zbudowanych z piaskowca oraz rumowiska skalne. Na Górze Cergowej wyst ępuj ą liczne jaskinie. Najwi ększ ą warto ści ą obszaru s ą biocenozy le śne o naturalnym składzie gatunkowym (przede wszystkim buczyny, a tak że dobrze zachowane jaworzyny), rozległe obszary źródliskowe i naturalne doliny rzeczne. Jest to wa żna ostoja fauny puszcza ńskiej z du żymi drapie żnikami. Tereny otwarte to głównie dawne pastwiska i ł ąki, obecnie tylko cz ęś ciowo u żytkowane. W południowej cz ęś ci obszaru, w rezerwacie „ Źródliska Jasiołki” znajduje si ę równie ż kompleks terenów podmokłych (młaki, torfowiska przej ściowe). Obszar charakteryzuje si ę te ż bogat ą faun ą ptaków, zwłaszcza drapie żnych, a przez Przeł ęcz Dukielsk ą prowadzi wa żny ptasi szlak migracyjny.

Przedmioty ochrony obszaru: Przedmiotami ochrony w Ostoi Ja śliskiej jest kompleks siedlisk przyrodniczych oraz zwi ązane z nimi gatunki ro ślin i zwierz ąt, a dokładniej: − 10 typów siedlisk przyrodniczych z zał ącznika I Dyrektywy siedliskowej − 20 gatunków zwierz ąt z zał ącznika II Dyrektywy siedliskowej, w tym: 9 gatunków ssaków, 3 gatunki płazów, 2 gatunki ryb i 6 gatunków bezkr ę- gowców. − 2 gatunki ro ślin z zał ącznika II Dyrektywy siedliskowej W obr ębie siedlisk przyrodniczych najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje żyzna buczyna karpacka (kod 9130), na ubo ższych glebach zast ępowana przez kwa śną buczyn ę górsk ą lub żyzne jedliny (kod 9110). Obok nich, na stromych wilgotnych zboczach, wyst ępuj ą dobrze zachowane jaworzyny (kod 9180), a w dolinach rzek i potoków – lasy i zaro śla ł ęgowe (kod 91E0), którym na nielicznych kamie ńcach towarzyszy ro ślinno ść pionierska (kod 3220). Siedliska ł ąk górskich (kod 6510) zachowane s ą w dolinach oraz na zboczach wzniesie ń, na żyznych, niezbyt wilgotnych glebach nie wykazuj ących zabagnienia (obszar na południe od Ja ślisk i Lipowca, mi ędzy Mszan ą a Tylaw ą, w Zyndranowej oraz w okolicach Woli Wy żnej). Z innych siedlisk niele śnych b ędącymi przedmiotami ochrony nale ży wymieni ć górskie murawy bli źniczkowe (kod 6230). Wyst ępuj ą one w rozproszeniu na szczytach wzniesie ń, na polanach i obrze żach lasu (w rezerwacie „ Źródliska Jasiołki”)Niezwykle cenne s ą wyst ępuj ące w obszarze torfowiska – do przedmiotów ochrony nale żą torfowiska przej ściowe (kod 7140) oraz górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), które spotka ć mo żna na wysi ękach w obszarach źródliskowych lub na terasach rzecznych. Ostatnim siedliskiem podlegaj ącym ochronie s ą jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania (kod 8310) – ogółem na terenie Ostoi Ja śliskiej znajduje si ę 29 o ł ącznej długo ści 371 m. S ą to formy pseudokrasowe o genezie osuwiskowej i rozłamowej, wyst ępuj ą w piaskowcach cergowskich i przybyszowskich. Jaskinie na Górze Cergowej to wa żne zimowiska nocka Bechsteina Myotis Bechsteini , nocka orz ęsionego Myotis emarginatus , nocka du żego Myotis myotis i podkowca małego Rhinolophus hipposideros . Obok nietoperzy w obszarze bytuje 15 gatunków z załącznika II Dyrektywy siedliskowej uznanych za przedmioty ochrony. Rzeki s ą siedliskiem brzanki 7

Barbus peloponnesius i głowacza białopłetwego Cottus gobio . Na wi ększo ści cieków spotka ć mo żna ślady żerowania bobra Castor fiber i wydry Lutra lutra . Obszar jest istotny dla ochrony du żych drapie żników: nied źwiedzia Ursus arctos , wilka Canis lapus i rysia Lynx lynx . Znajduj ą si ę tu silne populacje nadobnicy alpejskiej Rosalia alpina oraz biegacza urozmaiconego Carabus variolosus . Unikatowe jest wyst ępowanie cennych gatunków ksylobiontycznych bezkr ęgowców (zgniotek cynobrowy Cucujus cynnaberinus , zagł ębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus ). Jedynie na dwóch stanowiskach zlokalizowano kilkumilimetrowego, zagro żonego wygini ęciem ślimaka – poczwarówk ę zw ęż on ą Vertigo angustior . W przydro żnych rowach i niewielkich zbiornikach wodnych spotka ć mo żna kumaka górskiego Bombina variegata oraz dwa gatunki traszek – karpack ą Triturus montandoni i grzebieniast ą Triturus cristatus . Gatunki ro ślin uj ęte w Dyrektywie siedliskowej reprezentuje jeden takson – w 1997 roku u źródeł Jasiołki znaleziono, po raz pierwszy w Polsce, stanowisko ponikła krai ńskiego Eleocharis carniolica .

Plan zada ń ochronnych (w skrócie PZO) dla obszaru Natura 2000 jest to dokument planistyczny okre ślaj ący podstawowe zasady jego ochrony. Standardowo ochrona obszarowa polega przede wszystkim na okre śleniu listy zakazów i nakazów odnosz ących si ę np. do całej powierzchni rezerwatu przyrody, czy te ż parku narodowego. Natomiast w obszarach Natura 2000 przedmiotami ochrony s ą przede wszystkim wybrane siedliska przyrodnicze oraz gatunki ro ślin i zwierz ąt (i ich siedliska). Plan zada ń ochronnych to narz ędzie umo żliwiaj ące jak najszybsze rozpocz ęcie działa ń niezb ędnych dla skutecznej ochrony obszaru Natura 2000. Celem planu jest bowiem zachowanie lub przywrócenie wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków i zwierz ąt dla których obszar został wyznaczony.

Obowi ązek sporz ądzenia PZO dla obszaru Natura 2000 wynika z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (DzU 2004 Nr 92 poz. 880). Szczegółowy zakres dokumentu okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporz ądzania projektu planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000 (DzU z 2010 r.; Nr 34; poz.186). Plan ustanawia zarz ądzaj ący obszarem na okres 10 lat, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarz ądzenia. Dla opisywanego obszaru jest to Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie.

Zakres prac koniecznych dla sporz ądzania projektu planu zada ń ochronnych dla obszaru obejmuje: − opisanie granic obszaru w formie wektorowej warstwy informacyjnej; − zgromadzenie, zweryfikowanie i uzupełnienie informacji o obszarze i przedmiotach ochrony, istotnych dla ich ochrony; − ocen ę stanu ochrony przedmiotów ochrony; − identyfikacj ę i analiz ę istniej ących i potencjalnych zagro żeń dla zachowania wła ściwego stanu ochrony przedmiotów ochrony − ustalenie celów działa ń ochronnych; − ustalenie działa ń ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdra żania; − ustalenie koniecznych zmian obowi ązuj ących studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; − ocen ę potrzeby sporz ądzenia planu ochrony dla cz ęś ci lub cało ści obszaru oraz terminu jego sporz ądzenia; − sporz ądzenie dokumentacji projektu planu zada ń ochronnych w formie elektronicznej, opracowanej w formie opisu tekstowego, zestawie ń tabelarycznych, przedstawie ń graficznych, map, baz danych, w tym cyfrowych warstw informacyjnych.

Skutki planu zada ń ochronnych: − okre ślenie zakresu rzeczowego, kosztów, harmonogramu oraz formalnych podstaw do występowanie o środki na niezb ędne działania dla ochrony obszaru, − podsumowanie wiedzy o obszarze i jego przedmiotach ochrony, − ustalenie systemu monitoringu umo żliwiaj ącego ocen ę skuteczno ści podejmowanych działa ń i szybkie reagowanie na pogorszenie stanu przedmiotów ochrony, − ułatwienie kwalifikowania przedsi ęwzi ęć /działa ń pod k ątem mo żliwo ści wywierania negatywnego wpływu na obszar, − cele planu zada ń ochronnych mog ą by ć punktem odniesienia dla ocen oddziaływania przedsięwzi ęć na obszar Natura 2000 oraz dla strategicznych ocen oddziaływania innych planów, − zidentyfikowane i wskazane „ryzykownych” lub złych zapisów istniej ących studiów oraz planów z punktu widzenia ochrony obszaru; nie poci ąga to za sob ą obowi ązku zmiany planu przez gmin ę, ale jest informacj ą, że realizacja takich zapisów studiów lub planów mo że napotka ć na problemy w procedurze ocenowej, − ułatwienie wdra żania programu rolno-środowiskowego, który musi by ć zgodny z PZO, − opisanie nowo znalezionych gatunków lub siedlisk, które powinny by ć przedmiotami ochrony w obszarze Natura 2000, − aktualizacja SDF, korekta granic obszaru.

PZO sporz ądza si ę w oparciu o istniej ącą i mo żliw ą do szybkiego zebrania wiedz ę na temat obszaru Natura 2000. W ramach procesu planistycznego nale ży przeprowadzi ć niezb ędne badania terenowe i ustali ć czy szczegółowe inwentaryzacje s ą potrzebne do wła ściwego okre ślenia działa ń ochronnych.

PZO nie jest sposobem na zwolnienie jakichkolwiek działa ń z obowi ązuj ących procedur, np. PZO nie zast ąpi, w stosunku do żadnych planów ani przedsi ęwzi ęć , procedury oceny oddziaływania na obszar Natura 2000.

W celu zapewnienia udziału społecze ństwa oraz wszystkich zainteresowanych podmiotów prowadzących działalno ść w obszarze Natura 2000 lub w inny sposób z nim zwi ązanych, przygotowanie projektu PZO b ędzie jawne na wszystkich etapach prac. Zainteresowane osoby i instytucje b ędą mogły aktywnie uczestniczy ć w procesie planowania jako członkowie Zespołu Lokalnej Współpracy (ZLW). Udział przedstawicieli ró żnych instytucji, grup społecznych i profesji pozwoli zoptymalizowa ć proces planowania PZO. W pracach nad projektem PZO przewidziano 3 spotkania Zespołu Lokalnej Współpracy, których celem b ędzie przedstawienie oraz przedyskutowanie zagadnie ń dotycz ących projektu PZO.

Informacja o post ępie prac , prowadzonych spotkaniach i dokonywanych uzgodnieniach b ędzie zamieszczana na Platformie Komunikacyjno- Informacyjnej oraz na stronie internetowej RDO Ś w Rzeszowie. Kontakt z członkami ZLW b ędzie utrzymywany tak że przez poczt ę elektroniczn ą oraz telefonicznie. Dzi ęki tym kanałom dost ępu b ędzie mo żna zapoznawa ć si ę z bie żą cym stanem prac nad projektem Planu i zgłasza ć uwagi i wnioski

podczas procesu planistycznego.

1.5. Ustalenie przedmiotów ochrony obj ętych Planem Siedliska przyrodnicze z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej

Popul Popul Wzgl ędn Popula Stan Opinia % acja acja Reprezen a Ocena Lp. Kod Nazwa polska Nazwa łaci ńska cja zachowan dotycz ąca pokrycia lęgow migr tatywno ść powierzc ogólna osiadła ia wpisu a uj ąca hnia Pionierska ro ślinno ść na Ocena i S1 3220 kamie ńcach górskich - 0,01 B C B C powierzchnia potoków do poprawy Ocena bez Górskie i ni żowe murawy zmian. S2 6230 bli źniczkowe ( Nardion - - 0,50 C C C C Powierzchnia płaty bogate florystycznie) do poprawy Ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae ) i S3 6430 - 0,01 D Bez zmian ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) Ocena do poprawy, Ni żowe i górskie świe że powierzchnia łąki u żytkowane S4 6510 - 4,60 C C C C do poprawy ekstensywnie (brak (Arrhenatherion elatioris ) wystarczaj ący ch danych)

S5 6520 Górskie ł ąki ko śne - 0,00 D Bez zmian

Torfowiska przej ściowe i Ocena bez trz ęsawiska (przewa żnie z zmian, S6 7140 - 0,05 C C B C ro ślinno ści ą z powierzchnia Scheuchzerio-Caricetea ) do poprawy

Górskie i nizinne torfowiska Ocena i zasadowe o charakterze S7 7230 - 0,03 C C C C powierzchnia młak, turzycowisk i do poprawy mechowisk Jaskinie nieudost ępnione do S8 8310 zwiedzania - 0,01 B C A B Bez zmian

Kwa śne buczyny ( Luzulo- Ocena i S9 9110 Fagenion ) - 7,10 B C B C powierzchnia do poprawy Żyzne buczyny ( Dentario Ocena i S10 9130 glandulosae-Fagenion, - 39,50 A B B B powierzchnia Galio odorati-Fagenion) do poprawy Gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio- S11 9170 - 0,01 D Bez zmian Carpinetum, Tilio- Carpinetum ) Jaworzyny i lasy klonowo- lipowe na stokach i Powierzchnia S12 9180 zboczach ( Tilio - 0,13 A C B B do poprawy plathyphyllis-Acerion pseudoplatani ) Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe Powierzchnia S13 91E0 - 1,10 A C B B (Salicetum albo-fragilis , do poprawy Populetum albae , Alnenion

Gatunki ro ślin z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej

Pop Popul Ocena ulac Opinia Nazwa % Populacj acja Ocena stanu Ocena Ocena Lp. Kod Nazwa polska ja dotycz ąca łaci ńska pokrycia a osiadła migr populacji zachowa izolacji ogólna lęgo wpisu uj ąca nia wa Dane zawarte w SDF Eleocharis wymagaj ą R1 1898 Ponikło krai ńskie 550 B B B A carniolica weryfikacji stanu zachowania Agrimonia Nowy pR2 1939 Rzepik szczeciniasty - C B A B pilosa gatunek

Gatunki zwierz ąt z zał ącznika II Dyrektywy Siedliskowej

Lp. Kod Nazwa polska Nazwa % Populacj Pop Popul Populacja Ocena Ocena Ocena Ocena Opinia łaci ńska pokrycia a osiadła ulac acja zimuj ąca populacji stanu izolacji ogólna dotycz ąca ja prze zachowa wpisu rozr miesz nia odcz czaj ą a ca si ę Z1 1303 Podkowiec mały Rhinolophus 50i 100i C B C B Dane zawarte hipposideros w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z2 1321 Nocek orz ęsiony Myotis max 64i C C C A Dane zawarte emarginatus w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z3 1323 Nocek Bechsteina Myotis max 31 C B B A Dane zawarte Bechsteini w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z4 1324 Nocek du ży Myotis max 170 C B C B Dane zawarte myotis w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z5 1337 Bóbr europejski Castor fiber P C A C C Dane zawarte w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu 13

zachowania

Z6 1352 Wilk Canis lapus P B B C B Dane zawarte w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z7 1354 Nied źwied ź brunatny Ursus arctos P C B C C Dane zawarte w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z8 1355 Wydra Lutra lutra P C B C C Dane zawarte w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z9 1361 Ry ś Lynx lynx P B B C B Dane zawarte w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z10 1166 Traszka grzebieniasta Triturus C C B C C Dane zawarte cristatus w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z11 1193 Kumak górski Bombina C C A B B Dane zawarte variegata w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu 14

zachowania

Z12 2001 Traszka górska Triturus P B B C B Dane zawarte montandonii w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z13 5094 Brzanka Barbus R C A B B Dane zawarte peloponnesi w SDF us wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z14 1163 Głowacz białopłetwy Cottus gobio P C B C C Dane zawarte w SDF wymagaj ą weryfikacji obecno ści gatunku Z15 1014 Poczwarówka zw ęż ona Vertigo P B B A B Dane zawarte angustior w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z16 1086 Zgniotek cynobrowy Cucujus P B A A A Dane zawarte cynnaberinu w SDF s wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z17 1087 Nadobnica alpejska Rosalia P B C B B Dane zawarte alpina w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu 15

zachowania

Z18 4014 Biegacz urozmaicony Carabus P B A C A Dane zawarte variolosus w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania Z19 4026 Zagł ębek bruzdkowany Rhysodes P B A A A Dane zawarte sulcatus w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania pZ1 1065 Przeplatka aurinia Euphydryas P B A A A Dane zawarte aurinia w SDF wymagaj ą weryfikacji stanu zachowania

Gdzie symbol: S oznacza siedliska, R – ro śliny, Z – zwierz ęta (w tym ptaki). Uwaga: Siedliska i/lub gatunki nie wykazane jako przedmioty ochrony w SDF w momencie przyst ąpienia do sporz ądzenia PZO, a kwalifikuj ące si ę do tego o czym świadczy dost ępna wiedza zaznaczamy indeksem „p” w kolumnie Lp. i wpisujemy kursyw ą.

1.6. Opis procesu komunikacji z ró żnymi grupami interesu. Komunikacja z zainteresowanymi stronami w procesie przygotowania projektu PZO dla obszaru opiera si ę na stronie internetowej RDO Ś w Rzeszowie http://rzeszow.rdos.gov.pl/. W prasie lokalnej (Super Nowo ści z dnia 09-08-2012) ukazało si ę obwieszczenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie z dn. 02.08.2012 r. o rozpocz ęciu opracowywania projektów planów zada ń ochronnych obszarów Natura 2000 Bednarka PLH120033, Fort Salis Soglio PLH180008, Rzeka San PLH180007, Jasiołka PLH180011, Ostoja Ja śliska PLH180014. Zostało ono tak że wywieszone na tablicy Ogłosze ń w Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz w gminach na terenie których znajduje si ę obszar Ostoja Jasliska na okres 21 dni.

W trakcie całego przebiegu prac z interesariuszami kontaktowano si ę drog ą telefoniczn ą i przez poczt ę elektroniczn ą.

1.7. Kluczowe instytucje/osoby dla obszaru i zakres ich odpowiedzialno ści

Instytucja/osoby Zakres odpowiedzialno ści Adres siedziby instytucji/osoby Kontakt Regionalna Dyrekcja Ochrony Środo- Sprawuj ący nadzór nad obszarem Natura 2000, Al. Józefa Piłsudskiego 38, Tel: (17) 785 00 44 wiska w Rzeszowie prowadzenie działa ń w zakresie ochrony przyrody na 35-001 Rzeszów Fax: (17) 852 11 09; terenie województwa. [email protected] ul. Grunwaldzka 15; tel. (17) 867-19-01 Podkarpacki Urz ąd Wojewódzki w Planowanie przestrzenne Rzeszowie 35-959 Rzeszów [email protected] Urz ąd Marszałkowski Województwa Planowanie przestrzenne ul. Grunwaldzka 15; tel. (17) 867-19-01 Podkarpackiego 35-959 Rzeszów Zespół Karpackich Parków Zarz ądzanie Ja śliskim Parkiem Krajobrazowym ul. Trakt W ęgierski 8a tel. 509 868 704 Krajobrazowych w Kro śnie 38-450 Dukla [email protected] Starostwo Powiatowe w Kro śnie Regionalne zadania planistyczne i zagadnienia ul. Bieszczadzka 1 tel. 43-75-713 inwestycyjne 38-400 Krosno Starostwo Powiatowe w Sanoku jw. ul. Rynek 1 , 38-500 Sanok 0 13 46 52 900 Starostwo Powiatowe w Ja śle jw. ul. Rynek 18, 38-200 Jasło 013 446 31 89 Lokalne zadania planistyczne i zagadnienia Urz ąd Gminy Dukla ul. Trakt W ęgierski 11, 38-450 Dukla tel.: (13) 432-91-00 inwestycyjne Urz ąd Gminy Rymanów jw. ul. Mitkowskiego 14a, 38-480 Rymanów tel.: 0 134355006 jw. Al. Słoneczna 28 Tel. / fax: 0134350212, Urz ąd Gminy Iwonicz- Zdrój 38-440 Iwonicz-Zdrój 0134350301 Urz ąd Gminy Bukowsko jw. 38-505 Bukowsko 290 013 4674015 Urz ąd Gminy Zarszyn jw. Zarszyn 53, 38-530 Zarszyn 0 13 467 10 01 Urz ąd Gminy Krempna jw. Krempna 85, 38-232 Krempna 0 13 441-40-45 Urz ąd Gminy Koma ńcza jw. Koma ńcza 166, 38-543 Koma ńcza 0 134677035 Sołectwo Nowa Wie ś Działania informacyjno – promocyjne 38-450 Nowa Wie ś 10 134 335 510 Sołectwo Zawadka Rymanowska Działania informacyjno – promocyjne 38-450 Zawadka Rym. 40 D 13 4330183; 502562623 Sołectwo Tylawa Działania informacyjno – promocyjne 38-454 Tylawa 106 13 4331125; 512123975 Sołectwo Cergowa Działania informacyjno – promocyjne 38-450 Cergowa 113 692119620 Sołectwo Barwinek Działania informacyjno – promocyjne 38-454 Barwinek 38 A 661132460 Sołectwo Jasionka Działania informacyjno – promocyjne 38-450 Jasionka 209 13 4331005; 693849480 Sołectwo Mszana Działania informacyjno – promocyjne 38-454 Mszana 22 601737347 Sołectwo Olchowiec Działania informacyjno – promocyjne 38-454 Olchowiec 10 887922882 Sołectwo Zyndranowa Działania informacyjno – promocyjne 38-454 Zyndranowa 16 13 4331158; 660303563

Instytucja/osoby Zakres odpowiedzialno ści Adres siedziby instytucji/osoby Kontakt Sołectwo Daliowa Działania informacyjno – promocyjne Daliowa 60, 38-485 Ja śliska 13 43 10 026 Sołectwo Ja śliska Działania informacyjno – promocyjne Ja śliska 95, 38-485 Ja śliska 13 43 10 285 Sołectwo Posada Ja śliska Działania informacyjno – promocyjne Posada Jaśliska 88, 38-485 Ja śliska 13 43 10 227 Sołectwo Szklary Działania informacyjno – promocyjne Szklary 10/6, 38-485 Ja śliska 13 43 10 375 Sołectwo Wola Nizna Działania informacyjno – promocyjne Wola Ni żna 27, 38-485 Ja śliska 13 43 10 414 Działania informacyjno – promocyjne Lubatowa 315, tel. 13 4350289 Sołectwo Lubatowa 38-441 Iwonicz Zdrój tel. 721682887, 785 026 104 Działania informacyjno – promocyjne ul. Bieszczadzka 21, 692-008-634; Sołectwo Królik Polski Królik Polski, 38-481 Rymanów-Zdrój 697-505-569 Działania informacyjno – promocyjne Puławy 20, 13 49-34-860; Sołectwo Puławy 38-480 Rymanów 668-373-304 Działania informacyjno – promocyjne Wisłoczek 17, 504-087-812, 134359119, Sołectwo Wisłoczek 38-480 Rymanów domowy 134359125 Sołectwo Polany Działania informacyjno – promocyjne Polany 83, 38-232 Krempna 134 414 233 Działania informacyjno – promocyjne Wola S ękowa 21 Sołectwo Wola S ękowa 38-505 Bukowsko Sołectwo Czystogarb Działania informacyjno – promocyjne Koma ńcza, 38-543 Koma ńcza Sołectwo Doł życa Działania informacyjno – promocyjne Doł życa, 38-543 Koma ńcza Sołectwo Moszczaniec Działania informacyjno – promocyjne Moszczaniec 7/5, 38-543 Koma ńcza 607-249-423 Sołectwo Radoszyce Działania informacyjno – promocyjne Radoszyce, Koma ńcza 38-543 Sołectwo Wisłok Wielki Działania informacyjno – promocyjne Wisłok Wielki 31, 38-543 Koma ńcza 13-466-30-70; 695-631-121 Działania informacyjno – promocyjne Odrzechowa 138; Sołectwo Odrzechowa tel. 013 4671507 38-530 Zarszyn Podkarpacki Zarz ąd Melioracji i realizacja programu inwestycji melioracyjnych, ul. Hetma ńska 9; tel. 017 853 74 00 Urz ądze ń Wodnych w Rzeszowie obiektów gospodarki wodnej dla potrzeb rolnictwa i 35-959 Rzeszów ochrony przed powodziami, program małej retencji wodnej, utrzymanie i eksploatacja urz ądze ń melioracji podstawowych Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i administracja sieci dróg krajowych na terenie ul. Legionów 20, tel. (0-17) 853-40-71...74 Autostrad Oddział w Rzeszowie województwa podkarpackiego (budowa, 35-959 Rzeszów modernizacja, utrzymanie i ochron ą dróg krajowych oraz mostów) Podkarpackie Biuro Planowania opracowanie pod wzgl ędem merytorycznym, ul. Targowa 1; tel./fax 017 852-86-51 Przestrzennego w Rzeszowie technicznym i formalno-prawnym projektu planu 35-064 Rzeszów zagospodarowania przestrzennego województwa

Instytucja/osoby Zakres odpowiedzialno ści Adres siedziby instytucji/osoby Kontakt Regionalna Dyrekcja Lasów jednostka organizacyjna lasów pa ństwowych ul. Bieszczadzka 2, 38-400 Krosno tel: (013) 43 644 51 Pa ństwowych w Kro śnie Nadle śnictwo Dukla jednostka organizacyjna lasów pa ństwowych ul. Bieszczadzka 2; 38-400 Krosno tel. (013) 4330006 Nadle śnictwo Koma ńcza jednostka organizacyjna lasów pa ństwowych 38-543 Koma ńcza 125 (013) 4677014 Nadle śnictwo Rymanów jednostka organizacyjna lasów pa ństwowych ul. Dworska 38, 38-480 Rymanów tel./fax +48 (013) 43 55 026, 43 55 015, 43 55 082 Regionalny Zarz ąd Gospodarki Polityka hydrologiczna ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 22 tel.: (12) 628-41-30, 628-41-06, Wodnej w Krakowie 31-109 Kraków 628-41-08 fax: (12) 430-10-35 423-21-53, 62-84-158 [email protected] Stowarzyszenie In żynierów i Kształcenie kadry le śnej, wdra żanie nowych ul. Bieszczadzka 2, 38-400 Krosno (013) 43 644 51 Techników Le śnictwa i Drzewnictwa, technologii w gospodarce le śnej, oddział w Kro śnie Agencja Restrukturyzacji i wdra żanie instrumentów współfinansowanych z al. Tadeusza Rejtana 36, 35-310 Rzeszów tel. 17 875 60 00 Modernizacji Rolnictwa w Rzeszowie, bud żetu Unii Europejskiej oraz udzielanie pomocy ze Podkarpacki Oddział Regionalny środków krajowych rolnikom Okr ęg PZW w Kro śnie Ochrona wód (Społeczna Stra ż Rybacka), sprzeda ż ul. Jasna 26a, 38-404 Krosno +48 13 436 55 68 licencji, zarybienia Liga Ochrony Przyrody Ochrona przyrody Szkoła Podstawowa nr 2 tel. 787 709 149 Zarz ąd Okr ęgu Podkarpackiego w Rzeszów ul. Kami ńskiego 12 [email protected] Rzeszowie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot Ochrona przyrody ul. Jasna 17, 43-360 Bystra tel./fax: 33 817 14 68, tel. 33 818 31 53; [email protected] Podkarpacka Regionalna Turystyka ul. Szopena 51/30 tel. +48 17 852 00 09 Organizacja Turystyczna 235-959 Rzeszów tel. +48 17 867 62 30

Lokalna Organizacja Turystyczna Turystyka Rynek 5, 38-400 Krosno 13 4327707 „Beskid Niski” "Beskid Zielony" Turystyka ul. Legionów 3, 38-300 Gorlice; z siedzib ą: 0-18 354 64 11 Lokalna Organizacja Turystyczna ul. Ko ściuszki 34, 38-300 Gorlice Polskie Towarzystwo Turystyczno Turystyka ul. Krakowska 9, 38-400 Krosno Tel. /fax ( 0-13) 43 -212-58 Krajoznawcze w Kro śnie

Instytucja/osoby Zakres odpowiedzialno ści Adres siedziby instytucji/osoby Kontakt organizacja zajmuj ąca si ę eksploracj ą, inwentaryzacj ą Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki ul. Szkotnia 5/25, oraz ochron ą jaski ń Karpat fliszowych, Pienin i 500734688 w D ębicy 39-200 D ębica Roztocza Stowarzyszenie "Magurycz" zachowanie dziedzictwa kulturowego Nowica 13, 38-315 Uj ście Gorlickie Stowarzyszenie Inicjatyw rozwój lokalny Społecznych i Twórczego ul. Mickiewicza 1, 38-450 Dukla 13 433 00 26 Kształtowania Przyszło ści „Wspólna inicjatywa" w Dukli Wło ścia ńskie Stowarzyszenie Lasów gospodarka i ochrona lasów prywatnych Bukowsko 290, 38-505 Bukowsko 013 46 74 074 Prywatnych w Bukowsku Polski Zwi ązek Łowiecki, okr ęg gospodarka łowiecka ul. Ordynacka 4, 38-400 Krosno 13 43 204 45 Krosno

1.8. Zespól Lokalnej Współpracy

Imi ę i nazwisko Funkcja Nazwa instytucji /grupy interesu, któr ą reprezentuje Kontakt I zast ępca Regionalnego Dyrektora Ochrony tel. 783922080 Agnieszka Marcela Środowiska, Regionalny Konserwator Przyro- Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie agnies- dy [email protected] tel. (17) 785-00-44 Maciej Ciuła Planista regionalny, (zakres finansowy) Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie maciej.ciula.rzeszow@rdo ś.gov.pl tel. 783921780 Dorota Rogała Planista regionalny, (zakres merytoryczny) Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie [email protected] tel. 12 370 35 40 Wojciech Mróz Koordynator Instytut Ochrony Przyrody PAN [email protected] tel. 12 370 35 65 Agata Uliszak Ekspert ds. siedlisk le śnych Instytut Ochrony Przyrody PAN [email protected] tel. 13 370 35 34 Joanna Perzanowska Ekspert ds. siedlisk niele śnych Instytut Ochrony Przyrody PAN [email protected] Małgorzata Makomaska tel. 12 370 35 36 Ekspert zoolog Instytut Ochrony Przyrody PAN - Juchiewicz [email protected] Gra żyna Połczy ńska - tel. 12 370 35 30 Ekspert herpetolog Instytut Ochrony Przyrody PAN Konior [email protected] Tomasz Olbrycht ekspert koleopterolog Uniwersytet Rzeszowski [email protected] Magdalena Radecka przedstawiciel urz ędu marszałkowskiego Urz ąd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego [email protected] Przedstawiciel regionalnego biura gospodarki Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rze- tel. 693 129 254 Lucyna Zymyn przestrzennej szowie [email protected] Przedstawiciel regionalnego biura gospodarki Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rze- tel. 13 432 09 95, w. 20 Anna Potoczny przestrzennej szowie [email protected] Podkarpacki O środek Doradztwa Rolniczego w Bogu- tel. 723 977 522 El żbieta Świerczek przedstawiciel o środka doradztwa rolniczego chwale [email protected] Konrad Wydra przedstawiciel RZGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie [email protected] Małgorzata Drabik przedstawiciel RZGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie Romualda Harmata przedstawiciel RZGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie Władysław Żurek przedstawiciel RZGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie Zofia Galik przedstawiciel starostwa powiatowego Starostwo Powiatowe w Kro śnie [email protected] Sławomir Lubojemski przedstawiciel starostwa powiatowego Starostwo Powiatowe w Kro śnie [email protected] tel. 13 46 57 625 Wojciech Skiba przedstawiciel starostwa powiatowego Starostwo Powiatowe w Sanoku [email protected] Halina Cycak przedstawiciel gminy Urz ąd Gminy Dukla tel. 13 43 29 130 22

[email protected] Marzena Zielonka - tel. 13 43 10 583 przedstawiciel gminy Urz ąd Gminy Ja śliska Wiernesz [email protected] tel. 13 43 50 212 Andrzej Kaleta przedstawiciel gminy Urz ąd Gminy Iwonicz - Zdrój [email protected] tel. 13 441 40 99 Jarosław Sochacki przedstawiciel parku narodowego Magurski Park Narodowy [email protected] tel. 509 868 704 Łukasz Piróg przedstawiciel parku krajobrazowego Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Kro śnie [email protected] Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział tel. 17 853 40 71 Magdalena Szczepa ńska Inne w Rzeszowie [email protected] tel. 694 793 080 Kamil Grałek przedstawiciel PGL LP Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych w Kro śnie [email protected] tel. 664 968 607 Piotr Brewczy ński przedstawiciel PGL LP Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych w Kro śnie [email protected] Wiesława Żywiec przedstawiciel PGL LP Nadle śnictwo Dukla [email protected] Zbigniew Żywiec przedstawiciel PGL LP Nadle śnictwo Dukla [email protected]; Maria Szkutnik przedstawiciel PGL LP Nadle śnictwo Rymanów [email protected] tel. 13 46 77 014 Edward Orłowski przedstawiciel PGL LP Nadle śnictwo Koma ńcza [email protected] Stowarzyszenie In żynierów i Techników Le śnictwa i tel. 664 968 605 Tomasz Najbar Przedstawiciel PGL LP Drzewnictwa, oddział w Kro śnie [email protected] tel. 881 035 585 Radosław Michalski przedstawiciel organizacji ekologicznych Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze [email protected] tel. 537 201 303 Ryszard Paszkiewicz przedstawiciel PZŁ Polski Zwi ązek Łowiecki, okr ęg Krosno [email protected] Józef Magnusuwski przedstawiciel sołectwa Sołtys wsi Barwinek tel. 661132460 Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, tel. 661 781 031 Grzegorz Zajdel przedstawiciel rolników Podkarpacki Oddział Regionalny w Rzeszowie [email protected] tel. 692 756 540 Mieczysław Solarz przedstawiciel NGO Beskid Zielony Lokalna Organizacja Turystyczna [email protected] Jan Murdzyk Inne Zakład Usług Le śnych tel. 13 43 100 98 tel. 500 734 688 Tomasz Mleczek przedstawiciel NGO Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki [email protected] Józef Magnuszewski Sołtys Sołtys Wsi Barwinek tel. 661 132 460 Józef Kaczor przedstawiciel organizacji turystycznej Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze w Jaśle

2. Etap II Opracowanie projektu Planu

Moduł A

2.1. Informacja o obszarze i przedmiotach ochrony

Źródło dost ępu do Typ informacji Dane referencyjne Zakres informacji Warto ść informacji danych Ekspertyza Kukuła K., Bylak A. 2011. Odłowy ryb w w Wisłoku w aktualny stan ichtiofauny w podstawowe dane do opracowania pliki Excel i Word Rudawce Rymanowskiej i m. Wisłok Wielki. Katedra górnym Wisłoku planu Biologii Środowiska, Uniwersytet Rzeszowski. Ekspertyza Szczerbik P. 2010. Strategia ochrony gatunku w informacje o rozmieszczeniu Materiał uzupełniaj ący plik Word obszarze PLH180014 Ostoja Ja śliska. Msc. IOP brzanki w ostoi (brzanka) Kraków Materiały Informacja o zimowaniu Informacja istotna z punktu widzenia Baza danych PTPP „pro Natura” „pro Natura” niepublikowane nietoperzy (lata 2010-2012) planowania ochrony nietoperzy Wojciech J. Gubała (materiały niepublikowane) Informacja o zimowaniu i Informacja kluczowa z punktu Materiały Piksa K. (materiały niepublikowane) rojeniu nietoperzy (lata widzenia planowania ochrony U autorów niepublikowane Mleczek T. (materiały niepublikowane) 2003-2012) nietoperzy Materiały Amirowicz A. 2001. Zagro żone gatunki ryb i minogów informacje o zagro żonych Materiał porównawczy (brzanka, Roczniki Naukowe PZW publikowane w ichtiofaunie województw małopolskiego i śląskiego. gatunkach ryb z zachodniej głowacz białopłetwy) Rocz. Nauk. PZW 14 (suppl.): 249-295. cz ęś ci dorzecza górnej Wisły

Materiały Amirowicz A. Kukuła K. 2005. Stream habitat informacje o ichtiofaunie z Materiał porównawczy Pol. J. Ecol. publikowane conditions and fish fauna with the occurence range of dolnej cz ęś ci Jasiołki, (brzanka) Wałecki barbel, Barbus cyclolepis Waleckii Rolik, Wisłoka 1970 (Teleostei: Cyprinidae) in Polish part of the Carpathian Mts. Pol. J. Ecol. 53: 503-522.

Materiały Konwerski 1997: Studia nad Faun ą i Flor ą, Bogucki Publikacja publikowane wyd. nauk., 81-84;

Materiały Konwerski, Sienkiewicz 2002: Nowy Pam. Fizjogr. Publikacja publikowane 1(1): 85-88 Pierwsza informacja o Materiały Krzanowski A. 1951: Nowe jaskinie na terenie Polski”, Informacja istotna z punktu widzenia obecno ści nietoperzy w Publikacja publikowane Chro ńmy Przyrod ę Ojczyst ą, 3-4: 54. planowania ochrony nietoperzy Ostoi Materiały Kukuła K. 2001. Zagro żone gatunki ryb i minogów w informacje o zagro żonych Materiał uzupełniaj ący Roczniki Naukowe PZW publikowane południowo - wschodniej Polsce. Rocz. Nauk. PZW 14 gatunkach ryb ze dorzecza (brzanka, głowacz białopłetwy) (supl.): 235-248. Wisłoki i Sanu

Materiały Kukuła K. 2002. Threats to the ichthyofauna of the informacje o ichtiofaunie Materiał porównawczy Arch. Pol. Fish. publikowane Magurski National Park and its surroundings. Arch. dorzecza górnej Wisłoki (brzanka, głowacz białopłetwy) Pol. Fish. 10: 97-108.

Materiały Kukuła K. 2003. Structural changes in the informacje o ichtiofaunie Materiał porównawczy monografia publikowane ichthyofauna of the Carpathian tributaries of the River dorzecza górnej Wisły (brzanka, głowacz białopłetwy) Vistula caused by anthropogenic factors. Suppl. ad Acta Hydrobiol. 4: 1-63.

Materiały Kukuła K., Bylak A., Amirowicz A. 2009. Ryby. W: informacje o ichtiofaunie Materiał porównawczy monografia publikowane Górecki A. Krzemie ń K. Skiba S. Zemanek B. (red.). dorzecza górnej Wisłoki (brzanka, głowacz białopłetwy) Przyroda Magurskiego Parku Narodowego. Uniwersytet Jagiello ński, Krempna-Kraków: 183-187.

Materiały Kukuła K., Sandor J. 2003. Fishes and lampreys. W: informacje o ichtiofaunie Materiał porównawczy monografia publikowane Witkowski Z. Król W. Solarz W. (red) Carpathian List dorzecza górnej Wisły (brzanka, głowacz białopłetwy) of Endangered Species . WWF and Institute of Nature Conservation (Poland) Vienna- Krakow: 35-38.

Mleczek T. 1999: Dekada spisu nietoperzy w Beskidzie Informacja o fanie Materiały Informacja istotna z punktu widzenia Niskim i na Pogórzu Karpackim w 1999r. Jaskinie nietoperzy z okresu Publikacja publikowane planowania ochrony nietoperzy Beskidzkie 2 hibernacji

Materiały Pałka K. Przeplatka aurinia (Euphydryas aurinia). W: Informacja kluczowa przy http://www.gios.gov.pl/ publikowane Makomaska-Juchiewicz M. (red.) Monitoring prowadzeniu prac siedliska/pdf/przewodni gatunków zwierz ąt. Przewodnik metodyczny. Cz ęść I, terenowych. k_metodyczny_euphyd s. 32-58. 2010, GIO Ś, Warszawa. ryas_aurinia.pdf Wa żne informacje o (dost ęp 2012.09.01) biologii, wyst ępowaniu i Buszko J., Masłowski J. 2008 Motyle dzienne Polski, zagro żeniach gatunku w Publikacja ksi ąż kowa. 274 ss., Koliber. skali kraju. Cenne ilustracje ułatwiaj ące Warecki A. 2010 Motyle dzienne Polski. Atlas rozpoznanie motyla i jego bionomii, 320 ss, Koliber. stadiów rozwojowych w Publikacja ksi ąż kowa. terenie. Materiały Przybylski M., Marszał L., Zi ęba G. 2002. Monitoring informacje o stanie Materiał porównawczy Roczniki Naukowe PZW publikowane ichtiofauny systemu rzeki Czarnej Orawy. Rocz. Nauk. ichtiofauny Czarnej Orawy (brzanka, głowacz białopłetwy) PZW. 15: 15-39.

Materiały Radtke G., Grochowski A., Wo źniewski M. 2003. informacje o stanie Materiał porównawczy Roczniki Naukowe PZW publikowane Ichtiofauna dorzecza Wdy. Rocz. Nauk. PZW, 16: 32- ichtiofauny Czarnej Orawy (głowacz białopłetwy) 64.

Materiały Rafi ński J., Babik W. 2003. Płazy i gady. W: A. Informacje o płazach w Materiał porównawczy Wyd. Magurskiego PN, publikowane Górecki i in. (red.). Przyroda Magurskiego Parku Magurskim PN i na terenie Krempna-Kraków, Narodowego Wyd. Magurskiego PN, Krempna- Beskidu Niskiego Kraków, s. 19-123. Materiały Rafi ński J., Babik W. 2003. Traszka grzebieniasta. informacje o rozmieszczeniu Materiał uzupełniaj ący (traszka Instytut Ochrony publikowane Atlas płazów i gadów Polski (Głowaci ński Z., Rafi ński gatunku w Polsce grzebieniasta) Przyrody PAN, Kraków J. – red.). Inspekcja Ochrony środowiska i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 30-32. Materiały Rafi ński J., Babik W. 2003. Traszka karpacka. Atlas informacje o rozmieszczeniu Materiał uzupełniaj ący (traszka Instytut Ochrony publikowane płazów i gadów Polski (Głowaci ński Z., Rafi ński J. – gatunku w Polsce karpacka) Przyrody PAN, Kraków red.). Inspekcja Ochrony środowiska i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 37-39. Materiały Rolik H. 1971. Ichtiofauna dorzecza górnego i informacje o ichtiofaunie Materiał porównawczy Fragmenta faunistica publikowane środkowego Sanu. Fragm. faun. 21 559- 584. dorzecza Sanu (brzanka, głowacz białopłetwy)

Materiały Rolik H. 1971. Studium nad gatunkami rodzaju Barbus informacje o ichtiofaunie Materiał porównawczy Ann. zool. publikowane Cuvier, 1817, z dorzecza Sanu i Wisłoki ( Pisces, dorzecza górnej Sanu i (brzanka, głowacz białopłetwy) Cyprinidae ). Ann. zool . 28: 257- 330. Wisłoki

Materiały Skóra S., Włodek J.M. 1989. Ichtiofauna dorzecza informacje o stanie Materiał porównawczy Studia O śr. Dokument. publikowane górnego Wisłoka. Studia O śr. Dokument. Fizjograf. ichtiofauny Wisłoka przed (brzanka, głowacz białopłetwy) Fizjograf. 17: 321-344. budow ą zapory w Besku

Materiały Szkudlarek R., W ęgiel A., W ęgiel J., Paszkiewicz R., Informacja o faunie Informacja istotna z punktu widzenia publikowane Mleczek T., Szatkowski B. 2008: Nietoperze Beskidu nietoperzy z okresu letniego Publikacja planowania ochrony nietoperzy Sądeckiego i Niskiego. Nietoperze 9: 19–58. i zimowego

Materiały Szymura J.M. 2003. Kumak górski. Atlas płazów i informacje o rozmieszczeniu Materiał uzupełniaj ący (kumak Instytut Ochrony publikowane gadów Polski (Głowaci ński Z., Rafi ński J. – red.). gatunku w Polsce górski) Przyrody PAN, Kraków Inspekcja Ochrony środowiska i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 42-44. Materiały Szyndlar Z. 1980. Herpetofauna Bieszczadów informacje o rozmieszczeniu Materiał porównawczy Acta Zool. Cracov. 24, 6: publikowane Zachodnich. Acta Zool. Cracov. 24, 6: 299-336. gatunku w Bieszczadach 299-336 Materiały Świerad J. 1988. Płazy Karpat Polskich w uj ęciu Informacja o płazach na Materiał porównawczy publikowane wertykalnym. Instytut Kształcenia Nauczycieli im. W. terenie Karpat Spasowskiego w Warszawie.

Materiały Węgiel A., Paszkiewicz R., Szkudlarek R. 2001: publikowane Nietoperze Beskidu Wyspowego, Beskidu S ądeckiego, Informacja o faunie Informacja istotna z punktu widzenia Beskidu Niskiego i Pogórza Karpackiego - letnie Publikacja nietoperzy z okresu letniego planowania ochrony nietoperzy schronienia nietoperzy w budynkach. Nietoperze 2: 75- 84. Węgiel A., Szkudlarek R., Gottfried T. 2004: Skład Materiały gatunkowy, aktywno ść i struktura populacji nietoperzy Informacja o faunie Informacja istotna z punktu widzenia Publikacja publikowane odławianych latem przy otworach jaski ń w Beskidach. nietoperzy z okresu rojenia planowania ochrony nietoperzy Nietoperze 5: 95-105. Materiały Witkowski A. 1979. A taxonomic study on fresh-water informacje o ekologii Materiał uzupełniaj ący Acta Universitatis publikowane Sculpins of genus Cottus Linnaeus, 1758 ( Cottus gobio głowaczy (głowacz białopłetwy) Wratislaviensis L. and Cottus poecilopus Heck.) in Poland. Acta Universitatis Wratislaviensis 458: 1-94.

Materiały Witkowski A. 1984 Morphological variability in lake informacje o ekologii Materiał uzupełniaj ący Acta Ichthyol. Piscat., publikowane and river populations of Cottus poecilopus Heckel, głowaczy (głowacz białopłetwy) 1836 (Pisces: Cottidae) . Acta Ichthyol. Piscat., 14: 43- 57. Materiały Witkowski A. 2000. Głowacz białopłetwy Cottus gobio informacje o ekologii Materiał uzupełniaj ący ksi ąż ka PWN publikowane Linnaeus, 1758. W: M. Bryli ńska (red.) Ryby głowacza białopłetwego (głowacz białopłetwy) słodkowodne Polski. PWN, Warszawa: 444-447.

Materiały Witkowski A., Błachuta J., Kotusz J., Heese T. 1999. informacje o zagro żonych Materiał uzupełniaj ący Chro ńmy Przyrod ę publikowane Czerwona lista słodkowodnej ichtiofauny Polski. gatunkach ryb (brzanka, głowacz białopłetwy) Ojczyst ą Chro ńmy Przyrod ę Ojczyst ą 4: 5-19.

Gubała J.W. 2009: Strategie ochrony gatunków w obszarze. Podkowiec mały, nocek du ży, nocek Informacja o zimowaniu i Plany/programy/stra Informacja istotna z punktu widzenia Bechsteina, nocek orz ęsiony – Ostoja Ja śliska. rojeniu podkowca małego w tegie/projekty planowania ochrony nietoperzy Maszynopis, Optymalizacja sieci Natura 2000 w jaskiniach Karpatach. IOP Plany/programy/stra Jelonek M, Sobieszczyk P., Makles M., Engel J. 2005. informacje o ichtiofaunie Materiał uzupełniaj ący plik PDF tegie/projekty Weryfikacja istniej ących ostoi Natura 2000 oraz dorzecza górnej Wisły, cz ęść (brzanka, głowacz białopłetwy) propozycja specjalnych obszarów ochrony regionu alpejska alpejskiego dla ochrony gatunków ryb wymienionych w zał ączniku II Dyrektywy 92/43/EWG. Warszawa. Ministerstwo Środowiska, WWF Polska. Plany/programy/stra Jelonek M., Sobieszczyk P. 2006. Wojewódzki Program ogólne informacje o Materiał porównawczy plik PDF tegie/projekty Ochrony i Rozwoju Zasobów Wodnych Województwa ichtiofaunie dorzecza Sanu i (brzanka, głowacz białopłetwy) Podkarpackiego w Zakresie Przywrócenia Mo żliwo ści Wisłoki Migracji oraz Restytucji Ryb Dwu środowiskowych. Urz ąd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego. Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Krakowie. Plany/programy/stra Strategie ochrony dla poszczególnych siedlisk pliki pdf tegie/projekty przyrodniczych oraz gatunków powstałe w ramach projektu PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównowa żonego rozwoju w Karpatach” Plany/programy/stra Szkudlarek R. 2004: Krajowy Plan Zarz ądzania Sposób ochrony podkowca Informacja istotna z punktu widzenia http://www.oton.sylaba.pl tegie/projekty Gatunkiem. Podkowiec mały. Ministerstwo małego w Karpatach planowania ochrony nietoperzy /ochrona_podkowiec.pdf Środowiska, Warszawa.

Plany/programy/stra W tek ście korzystano z dokumentu Strategii zarz ądza- tegie/projekty nia dla obszaru Natura 2000 „Ostoja Ja śliska” opracowanej w ramach projektu PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównowa żonego rozwoju w Karpatach” realizo- wanego w latach 2007-2011 przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie (autor Wojciech Mróz) oraz z publikacji „Opracowanie planu zada ń ochronnych dla obszaru Natura 2000”, GDO Ś, 2010.

Plany/programy/stra Witkowski A. 2004. Cottus gobio (L., 1758). W: informacje o ekologii Materiał uzupełniaj ący plik PDF tegie/projekty Adamski P., Bartel L., Bereszy ński A., Kepel A., głowacza białopłetwego (głowacz białopłetwy) Witkowski Z. (red.) Gatunki zwierz ąt (z wyj ątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podr ęcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 6: 258-260. Plany/programy/stra Selva N., Zwijacz-Kozica T., Sergiel A., Olsza ńska A., Informacje o ekologii i Informacje kluczowe, kompletne i http://gatunki.sggw.pl/?q= tegie/projekty Zi ęba F. 2011. Program ochrony nied źwiedzia statusie gatunku oraz najbardziej aktualne opracowanie node/124 brunatnego Ursus arctos w Polsce – projekt. SGGW w propozycje zasad dotycz ące gatunku. Warszawie, 1-80 + zał ączniki. zarz ądzania gatunkiem. Plany/programy/stra Okarma H., Gula R., Brewczy ński P. 2011. Program Informacje o ekologii i Istotne. http://smz.waw.pl/files- tegie/projekty ochrony wilka Canis lupus w Polsce – projekt. SGGW statusie gatunku oraz gatunki/program_ochro w Warszawie, 1-84. propozycje zasad ny_wilka_PROJEKT_2 zarz ądzania gatunkiem. 8_11_2011.pdf Plany/programy/stra Schmidt K. 2011. Program ochrony rysia Lynx lynx w Informacje o ekologii i Istotne. http://smz.waw.pl/files- tegie/projekty Polsce – projekt. SGGW w Warszawie, 1-56. statusie gatunku oraz gatunki/program_ochro propozycje zasad ny_rysia_PROJEKT_2 zarz ądzania gatunkiem. 8_11_2011.pdf

Raporty Kukuła K., Bylak A. 2012. Odłowy ryb w Jasiołce aktualny stan ichtiofauny w podstawowe dane do opracowania pliki Excel i Word (Wola Ni żna, Posada Ja śliska, Stasianie), Wisłoku dolnym biegu pot. Bielcza, planu (Puławy), potok Bielcza (Lipowiec). Katedra Biologii górnej Jasiołce i Wisłoku Środowiska, Uniwersytet Rzeszowski.

Raporty Raport dotycz ący stanu populacji i zagro żeń dla Aktualne informacje o Istotne plik PDF zgniotka cynobrowego Cucujus cinnaberinus rozmieszczeniu gatunku w przygotowany przez Fundacj ę Dziedzictwo obszarze oraz propozycje Przyrodnicze w ramach prac ZLW nad zada ń ochronnych przygotowaniem projektu PZO dla obszaru Natura 2000 PLH180014 Ostoja Ja śliska

2.2. Ogólna charakterystyka obszaru Poło żenie obszaru: Zgodnie z podziałem fizjograficznym wg Kondrackiego (1994) obszar Ostoja Ja śliska znajduje si ę w prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincji Zewn ętrzne Karpaty Zachodnie, makroregionie Pogórze Środkowobeskidzkie, mezoregionie Beskid Niski. Wg regionalizacji geobotanicznej wg J. M. Matuszkiewicza (1993) obszar usytuowany jest w prowincji Karpackiej, dziale Wschodniokarpackim, krainie Karpaty Wschodnie, okr ęgu Beskid Niski, podokr ęgu Beskid Niski Środkowy "Przeł ęcz Dukielska - Dolina Ropy" oraz Beskid Niski Wschodni "Przeł ęcz Łupkowska - Przeł ęcz Dukielska".

Geologia i gleby Podło że geologiczne zbudowane jest z trzeciorz ędowych utworów fliszowych płaszczowiny śląskiej, magurskiej i dukielskiej. W wyniku procesów górotwórczych płaszczowiny te nasuni ęte s ą na siebie od południowego wschodu na północny wschód. Flisz zbudowany jest z naprzemiennych warstw zlepie ńców, piaskowców i łupków, które w wyniku zró żnicowanych wła ściwo ści fizycznych wykazuj ą odmienn ą odporno ść na wietrzenie. Sprzyja to powstawaniu rozległych osuwisk, a tak że licznych w Ostoi Ja śliskiej jaski ń szczelinowych.

Hydrologia Obszar Ostoi Ja śliskiej zlokalizowany jest w dorzeczu Wisłoki, Wisłoka i Osławy. Źródliska tych rzek poło żone s ą na stokach wododziału karpackiego. Rzeki te cechuj ą si ę wyrównanym spadkiem. Kulminacja przepływu ma miejsce w okresie wiosennym. W wyniku zró żnicowanej budowy geologicznej rzeki tworz ą malownicze przelomy (np. przełom Jasiołki mi ędzy Ostr ą a Piotrusiem, przełom Wisłoka). Na Wisłoku w Sieniawie oraz znajduje si ę sztuczny zbiornik wodny. Naturalne zbiorniki wodne powstaj ą w wyniku procesów osuwiskowych tworz ąc stawki osuwiskowe.

Struktura krajobrazu Przewa żaj ą szerokie, kopulaste pasma o przebiegu z północnego zachodu na południowy wschód. Pomi ędzy pasmami ukształtowały si ę kotliny i obni żenia. Rze źba terenu ma łagodny charakter, wzniesienia nie przekraczaj ą 1000 m n.p.m., a deniwelacje wynosz ą ok. 450-550 m. Najwy ższe szczyty tego obszaru to Kamie ń (863 m), Danawa (841 m) i Kanasiówka (823 m). W dolinach i na zboczach wyst ępuj ą terasy i spłaszczenia erozyjne.

Korytarze ekologiczne Przez Obszar przebiega projektowany korytarz GKK-2 Beskid Niski oraz GKK-1 Bieszczady b ędące fragmentami głównego Korytarza Karpackiego łącz ącego Bieszczady, Beskid Niski, Beskid S ądecki, Pieniny i Tatry. Obejmuj ą one swoim zasi ęgiem praktycznie cały Obszar. Korytarze wyznaczone zostały w ramach opracowania „Projekt korytarzy ekologicznych ł ącz ących Europejsk ą Sie ć Natura 2000 w Polsce” (J ędrzejewski 2005). W ramach tego projektu zdiagnozowano na terenie Obszaru dwa odcinki konfliktowe na drodze S19: Równe – Boiska oraz Cergowa – granica polsko-słowacka. Te odcinki drogi s ą zagro żeniem dla utrzymania dro żno ści tego korytarza.

Istniej ące formy ochrony przyrody Ostoja Ja śliska w cało ści znajduje si ę w granicach innego obszaru Natura 2000 – obszaru specjalnej ochrony ptaków „Beskid Niski”. Ponadto przewa żaj ąca cz ęść obszaru jest chroniona w ramach Ja śliskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1992 r. na powierzchni 20911 ha. 32

Na terenie „Ostoi Ja śliskiej” znajduje si ę tak że 8 rezerwatów przyrody: Kamie ń nad Ja śliskami (303,32 ha; 1976), Modrzyna (17,69 ha; 1953), Przełom Jasiołki (123,41 ha; 1976), Wadernik (10,72 ha; 1989), Źródliska Jasiołki (1585,01 ha; 1994), Rezerwat tysi ąclecia na Cergowej Górze (61 ha; 1963), Cisy w Nowej Wsi (2,18 ha; 1957), Bukowica (292,92 ha; 1996). Ponadto niewielki fragment obszaru znajduje si ę w granicach Magurskiego Parku Narodowego (ok. 25 ha).

Użytkowanie terenu Obszar znajduje si ę pod stosunkowo niewielk ą presj ą człowieka. Nawet najcz ęś ciej ucz ęszczane drogi (np. droga z Dukli do Koma ńczy) wpływaj ą na środo- wisko przyrodnicze jedynie w w ąskim pasie przydro żnym (hałas, zanieczyszczenie) i ze wzgl ędu na niewielk ą cz ęstotliwo ść ruchu kołowego nie stanowi ą obecnie istotnej bariery dla migracji. Główne wpływy i zagro żenia to: zarzucenie gospodarowania na terenach otwartych i uruchomienie procesu sukcesji, penetracja jaski ń w okresie hibernacji nietoperzy. Potencjalnym zagro żeniem mo że by ć intensyfikacja gospodarki le śnej. Obserwuje si ę te ż nasilanie si ę ruchu turystycznego i rekreacyjnego, który powinien by ć odpowiednio przygotowany i skanalizowany, aby nie powodował szkód.

Wła ściciele, zarz ądzaj ący i u żytkownicy terenu Lasy „Ostoi Ja śliskiej” s ą przede wszystkim zarz ądzane przez 3 nadle śnictwa poło żone na terenie RDLP Krosno: - Nadle śnictwo Rymanów, które zajmuje teren ok. 44 % obszaru, - Nadle śnictwo Dukla (43 % obszaru), - Nadle śnictwo Koma ńcza (12 % obszaru). Tereny zarz ądzane przez Lasy Pa ństwowe stanowi ą ok. 77 % całego obszaru Natura 2000. Wyst ępuj ą tu równie ż inne lasy (głównie prywatne), które pokrywaj ą ok. 2100 ha, czyli około 12 % obszaru. Warto podkre śli ć, że na tym terenie aktywnie działa Wło ścia ńskie Stowarzyszenie Lasów Prywatnych w Bukowsku.

2.3. Struktura własno ści i u żytkowania gruntów

Typy u żytków gruntowych Typ własno ści Powierzchnia u żytków w ha % udział powierzchni w obszarze Skarb Pa ństwa 22601 77 Lasy Własno ść komunalna XX XX Własno ść prywatna 2225 8 Łąki i pastwiska 2746,5 9 Wody płyn ące 78 0 Grunty zabudowane 585 2 33

Grunty orne, nieu żytki, obszary

upraw mieszanychi inne 1024 3,5

2.4. Zagospodarowanie terenu i działalno ść człowieka

Tabela wymaga uszczegółowienia w odniesieniu do przedmiotów ochrony, np. kiedy ochron ą obj ęte s ą siedliska niele śne – łąki i murawy - nale ży doprecyzowa ć informacj ę bior ąc pod uwag ę struktur ę pakietów programu rolno środowiskowego. Typy u żytków Typ własno ści Powierzchnia obj ęta dopłatami UE Rodzaj dopłaty, w ha działania/priorytetu/programu,

Lasy Lasy Pa ństwowe XX Lasy komunalne XX Lasy prywatne XX Sady Trwałe u żytki zielone prywatne Brak aktualnych danych Wody Tereny zadrzewione lub zakrzewione

Inne

2.5. Istniej ące i projektowane plany/programy/projekty dotycz ące zagospodarowania przestrzennego

Tytuł opracowania Instytucja odpowiedzialna za Ustalenia Przedmioty ochrony obj ęte Ustalenia dot. działa ń przygotowanie planu/programu/projektu wpływem opracowania minimalizuj ących lub planu/programu/wdra żanie mog ące mie ć wpływ na kompensuj ących projektu przedmioty ochrony Budowa drogi ekspresowej S- GDDKiA Budowa drogi ekspresowej S19 6510, 91E0, wilk, ry ś, Optymalnym rozwi ązaniem 19 Ku źnica Białostocka – w jednym z konsultowanych nied źwied ź, mopek, nocek ze wzgl ędu na ochron ę Barwinek , odc. Lutory ż – wariantów Bechsteina, nocek du ży, nocek obszaru Natura 2000 byłoby Barwinek (granica pa ństwa) - przeci ęcie szlaków orz ęsiony, podkowiec mały przyj ęcie rozwi ązania STE Ś Etap I. ARCADIS Profil migracyjnych du żych zakładaj ącego przebieg Sp. z o. o. 2008. drapie żników i pogł ębienie nowej drogi w pobli żu starej efektu fragmentacji siedlisk – drogi, a tak że zapewenienie zale żnie od przyj ętego mo żliwo ści migracji zwierz ąt ostatecznego wariantu poprzez budow ę estakady w - ingerencja w żerowiska i okolicach Tylawy potencjalna mo żliwo ść naruszenia zimowisk nietoperzy znajduj ących si ę na górze Cergowa.

Program ochrony przed Rada Ministrów/Wojewoda Budowa zbiorników 3220, 6510, 9170, 9180, 91E0, Ze wzgl ędu na znaczne powodzi ą w dorzeczu Górnej Podkarpacki/RZGW w zaporowych: poczwarówka zw ęż ona, głowacz przekształcenia i Wisły; Uchwała Nr 151/2011 Krakowie/Podkarpacki ZMiUW - Dukla na Jasiołce, białopłetwy, brzanka, ry ś, wilk, bezpo średnie zniszczenie Rady Ministrów z dnia 9 - Rudawka Rymanowska na nied źwied ź przedmiotów ochrony – nie sierpnia 2011 r. Wisłoku ma mo żliwo ści wdro żenia - Kąty-Myscowa na Wisłoce W wypadku realizacji działa ń kompensuj ących. wpływałyby bezpo średnio na wraz z infrastruktur ą techniczn ą przedmioty ochrony obszaru, i zmianami w zabudowie ryby: siedliska zwi ązane z (przesiedlenia i infrastruktura wodami oraz s ąsiaduj ące – turystyczno-usługowa) poprzez likwidacj ę lub zmian ę warunków siedlisk gatunków i fizyczn ą likwidacj ę siedlisk przyrodniczych; tak że wpływ na du że drapie żniki przez fragmentacj ę siedlisk, 35

zwi ększon ą penetracj ę terenu. Niewykluczony wpływ na inne przedmioty ochrony, co powinno sta ć si ę przedmiotem OO Ś przedmiotowych inwestycji. Budowa zbiornika K ąty- Myscowa na Wisłoce cho ć planowana poza granicami Ostoi Ja śliskiej, mo że mie ć wpływ na migracj ę du żych drapie żników wzdłu ż łuku Karpat W-E (przełom Wisłoki -pasmo Kamienia i Suchanii, budowa osiedla m. Polanami, a Myscow ą)

Plan Zagospodarowania Wojewoda Podkarpacki jw. jw. jw. Przestrzennego Województwa Podkarpackiego; Uchwał ą Sejmiku Województwa Podkarpackiego nr XLVIII / 552 / 2002 z dnia 30 sierpnia 2002 Program Ochrony Środowiska Wojewoda Podkarpacki jw. jw. jw. dla Województwa Podkarpackiego na lata 2008- 2011, z uwzgl ędnieniem lat 2012-2015; (Uchwała nr XXII/379/08 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 26 maja 2008 r. w sprawie przyj ęcia projektu aktualizacji dokumentu i uchwalenia: Programu ochrony środowiska wraz z Planem Gospodarki odpadami dla Województwa Podkarpackiego

Miejscowe plany Urz ąd Miasta i Gminy Dukla/ Urz ąd W MPZP uwzgl ędniono 9170, 91E0, brzanka, głowacz Plan nie przewiduje działa ń zagospodarowania Gminy Ja śliska (gmina powstała z rezerwy terenu pod zbiornik białopłetwy, ry ś, wilk, kompensacyjnych lub przestrzennego gminy Dukla, oddzielenia od gm. Dukla w 2010r.) wodny Dukla na rzece Jasiołce nied źwied ź minimalizuj ących negatywne Uchwała Nr XXX/195/05 wraz z przeznaczeniem terenu oddziaływanie na Rady Miejskiej w Dukli (lub dopuszczeniem) fizyczna likwidacja siedlisk środowisko, s ą jedynie z dnia 11 marca 2005r.; eksploatacji złó ż [PG(W) i przyrodniczych, zakłócenie ogólne zapisy dot. zasad w Uchwała nr III/13/10 Rady ZN6(W)] funkcjonowania korytarza zakresie „ochrony i Gminy Ja śliska z dn. 15 ekologicznego m. Trzcian ą a kształtowania środowiska grudnia 2010 r. w sprawie Tylaw ą – oddziaływanie przyrodniczego” (§25): przyj ęcia MPZP Gminy Dukla skumulowane wraz z budow ą • ochrona istniej ącego jako własnych trasy S-19 i przeznaczeniem drzewostanu w terenach terenów korytarza ekol. pod przeznaczonych pod zabu- eksploatacj ę złó ż żwiru dow ę, • zachowanie powierzchni Ustalenie terenów rolnych, gdzie podkowiec mały niezabudowanej zgodnie z „dopuszcza si ę lokalizacj ę obiek- ustaleniami dla wydzielo- tów i urz ądze ń wyci ągów nar- W przypadku likwidacji nych kategorii terenów jako ciarskich” (R4) (i zwi ązane z linearnych ci ągów zadrzewie ń powierzchni biologicznie tym ustalenie mo żliwo ści usług rosn ących mi ędzy zwartym czynnej w rozumieniu prze- US3) na północnych stokach lasem na górze Cergowa, a wsi ą pisów szczególnych, góry Cergowa. Jasionka • ochrona zespołów ro- ślinno ści stanowi ących ele- ry ś, wilk, nied źwied ź menty zabudowy biologicznej dolin cieków wodnych W przypadku lokalizacji (w szczególno ści rzeki Ja- dodatkowych obiektów siołki wraz z dopływami); usługowych i obsługowych przy • ochrona przed osusze- granicy lasu oraz np. niem małych i okresowych nagło śnienia czy o świetlenia zbiorników wodnych, tego fragmentu. Oddziaływanie • lokalizowanie obiektów mo że wynika ć z dodatkowych z zakresu przeznaczenia atrakcji jak wypo życzalnia dopuszczalnego w obr ębie motocross, quadów czy terenów le śnych w sposób skuterów śnie żnych, lub nie koliduj ący z planami uruchomienia wyci ągów urz ądzania lasów, całorocznych.

R/ZL-1, R/ZL-2 – tereny rolne 6230, 6510, 6520, 7230? • prowadzenie regulacji z mo żliwo ści ą zalesienia cieków z ograniczeniem Lokalizowane równie ż na prostowania i skracania ich terenach w granicach SOOS biegów przy zapewnieniu Ostoja Ja śliska, np.: wie ś utrzymania w razie potrzeby Czeremcha k. Ja ślisk, (ob. gm. odtwarzania roślinno ści nad- Ja śliska, brze żnej w tym zadrzewie ń stanowi ących elementy zabudowy biologicznej dolin rzecznych a tak że przy za- U5 - tereny usług turystyki w 6230, 6510, 6520, 7230, 9170, pewnieniu dost ępu do wody granicach Magurskiego Parku 91E0, kumak górski, ry ś, wilk, dla zwierz ąt dziko żyj ących. Narodowego i jego otuliny – nied źwied ź poło żone w Olchowcu Odno śnie R/ZL-1, R/ZL-2: Przeznaczenie tak du żego terenu zapisy MPZP z pod funkcj ę usług turystycznych dopuszczeniem zalesie ń na przy istniej ącej ju ż zabudowie w terenach N2000 niezgodny z terenach MN i R znacz ąco zapisami zmienionego w wpłynie na uszczuplenie 2012 Studium gm. Dukla powierzchni wyst ępuj ących tam (dotyczy tylko terenów gm. siedlisk przyrodniczych oraz, Dukla, bez wyodr ębnionej w poprzez wprowadzenie nowej 2010 r. gm. Ja śliska!) zabudowy i usług turystycznych klinem w bezpo średniej blisko ści zwartego kompleksu le śnego znajduj ącego si ę w granicach MPN wpłynie na zmniejszenie areałów bytowania du żych drapie żników i spowoduje wi ększ ą izolacj ę ich siedlisk (równie ż przez zwi ększon ą antroporesj ę – penetracj ę terenu przez turystów).

Ustalenie „terenu usług ry ś, wilk, nied źwied ź komercyjnych” U2 (cz ęś ciowo te ż MN/U-2) na całym odcinku ograniczenie dro żno ści korytarza wzdłu ż DK9 od granicy do ekologicznego wzdłu ż głównego zabudowa ń wsi Barwinek wododziału – po zabudowie działek 282/1, 317/3, 317/5, 317/6, 317/8, 317/7, 343/21 do wąskiego odcinka po stronie słowackiej

Przeznaczenie pod zabudow ę 6510/6520, 7150, 91E0, ry ś, mieszkaniow ą i usługow ą wilk, nied źwied ź (turystyka) niezagospodarowanych terenów zaj ęcie terenu, przekształcenie miejscowo ści Czeremcha (U4 i bądź likwidacja siedlisk, RM2) (gm. Ja śliska) ograniczenie funkcjonalno ści korytarza ekologicznego wzdłu ż wododziału Karpat, fragmentacja siedlisk, penetracja terenu, stworzenie sytuacji konfliktowych Tereny zabudowy zagrodowej, z poczwarówka zw ęż ona brak dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i Jedno z kilku stanowisk w Ostoi usługowej (RM1) – w Zyndra- Ja śliskiej (obecnie, po zmianie nowej – (zwłaszcza działka nr granic ju ż w granicach ostoi) 301, ale równie ż 300 i 302) wraz mo żliwo ść fizycznego z zapisem „Obszar rozwoju zniszczenia, lub pogorszenia agroturystyki i turystyki poby- warunków siedliskowych (np. towej” poprzez osuszenie terenu)

Przeznaczenie pod zabudow ę 6510/6520, 91E0, ry ś wilk, mieszkaniow ą (MN) i siedlisko- nied źwied ź wą (RM1) terenów w dawnej wsi Smereczne – wraz z rozwo- Jest to ostatnia całkowicie jem infrastrukury, w tym dróg. pozbawiona zabudowy dolina o charakterze terenów otwartych w Ostoi Ja śliskiej, z wyj ątkiem górnego fragmentu doliny Jasiołki (rezerwat Źródliska Jasiołki). Ograniczona ze wszystkich stron zwartym lasem, graniczy z MPN (Ostoja Magurska). Smereczne jest istotnym miejscem bytowania wszystkich trzech gatunków du żych ssaków drapie żnych, przedmiotów ochrony Ostoi. Potencjalna zabudowa w stosunku do najbli ższej istniej ącej znajdowałaby si ę w odległo ści ok. 2,5 km - stanowiłaby powa żną ingerencj ę w siedliska tych zwierz ąt, powoduj ąc ich fragmentacj ę. Istotna jest równie ż lokalizacja wzgl ędem przej ścia dla zwierz ąt pomi ędzy Tylaw ą, a Barwinkiem - miejsce to znajduje si ę mw. na jego wysoko ści i ma z nim bezpo średnie poł ączenie zwartym lasem. Łąki wsi Smereczne, na których planowana jest zabudowa, to cenne siedliska przyrodnicze 6510, dla ł ęgów 91E0 – zabudowa i towarzysz ąca infrastruktura spowodowałaby fizyczne zniszczenie cz ęś ci

płatów i pogorszenie stanu zachowania.

Ustalenie terenów rolnych, gdzie 6510 – du że płaty siedliska „dopuszcza si ę lokalizacj ę obiek- tów i urz ądze ń wyci ągów nar- potencjalnie mo żliwo ść ciarskich” (R4) w miejscowo ści fizycznego zniszczenie, b ądź Ja śliska (gm. Ja śliska) degradacji siedliska przyrodniczego

Zmiana studium uwarunkowa ń i Urz ąd Miasta i Gminy Dukla Zmienione Studium aprobuje i 9170, 91E0, brzanka, głowacz Z prognozy oddz.: kierunków zagospodarowania wymienia jako inwestycj ę celu białopłetwy, ry ś, wilk, „Korytarz ekologiczny po- przestrzennego Miasta i Gminy publicznego budow ę zbiornika nied źwied ź mi ędzy miejscowo ściami Dukla. Uchwała Rady Miejskiej z wodnego „Dukla” na rzece Trzciana i Tylawa[...]. Ponad- dn. 29 pa ździernika 2012. Jasiołce – zostaje rezerwa terenu fizyczna likwidacja siedlisk to, eksploatacja złó ż kruszy- Uchwała Rady Miejskiej nr i w stosunku do MPZP - cz ęść z przyrodniczych, zakłócenie wa naturalnego nie wyklucza XXV/152/12 terenu przeznaczonego pod funkcjonowania korytarza mo żliwo ści migracji zwie- eksploatacj ę żwiru rzecznego, ekologicznego m. Trzcian ą a rzyny tak że poprzez tereny Zmiana dotyczy całego terenu zwanego w dokumencie Tylaw ą – oddziaływanie eksploatacji, w szczególno ści MiG Dukla kruszywem naturalnym (PG2). skumulowane wraz z budow ą w okresie nocnym oraz w dni trasy S-19 i przeznaczeniem wolne od pracy kiedy aktyw- południowej i północnej terenów no ść człowieka w obr ębie korytarza ekol. pod eksploatacj ę żwirowisk b ędzie minimalna. złó ż żwiru Ze wzgl ędu na płytkie wyst ępowanie wód gruntowych, wyrobiska żwirowni b ędą wypełnia ć si ę wod ą, tworz ąc płytkie zbiorniki wód stoj ą- cych. Nie b ędzie to stanowi ć znacz ącej przeszkody dla przemieszczania si ę du żych

ssaków umiej ących pływa ć (nied źwied ź brunatny, wilk). Zwierz ęta unikaj ące kontaktu z wod ą (ry ś) mog ą przekracza ć zbiorniki wodne w okresie zimowym po lodzie. Z tych samych powodów ewentualna budowa zbiornika wodnego „Trzciana” na Jasiołce nie wyklucza funkcjonowania omawianego korytarza ekologicznego.

Nie do ko ńca jasne ustalenia podkowiec mały ogólne dot. terenów rolnych R – Umo żliwienie realizacji sieci i Negatywne oddziaływanie w urz ądze ń infrastruktury tech- przypadku likwidacji linearnych nicznej orz urz ądze ń wodnych; ci ągów zadrzewie ń rosn ących [...] dopuszcza si ę lokalizacj ę mi ędzy zwartym lasem na górze niekubaturowych urz ądze ń spor- Cergowa, a wsi ą Jasionka tu i rekreacji w odległo ści nie mniejszej ni ż 200 m od granic ry ś, wilk, nied źwied ź Magurskiego Parku Narodowe- go i nie wi ększej ni ż 200 m od W przypadku lokalizacji terenów przeznaczonych do dodatkowych obiektów zabudowy; wraz z zapisem o usługowych i obsługowych przy Obszarze ”Rozwoju turystyki granicy lasu oraz np. narciarskiej z obiektami towa- nagło śnienia czy o świetlenia rzysz ącymi” tak że na północ- tego fragmentu. Oddziaływanie nych stokach góry Cergowa: mo że wynika ć z dodatkowych Przekształcenia zagospodaro- atrakcji jak wypo życzalnia wania przestrzennego tego ob- pojazdów motorowych: szaru b ędą zmierza ć do umo żli- motocross, quadów czy wienia budowy stacji narciar- skuterów śnie żnych; lub skich wraz z infrastruktur ą to- uruchomienia wyci ągów warzysz ącą. Działania na tym całorocznych. obszarze polega ć b ędą na: • umo żliwieniu poprzez 42

ustalenia zmiany planu miejscowego lokalizacji wyci ągów narciarskich i narciarskich tras zjazdowych o zró żnicowanym stopniu trudno ści, • umo żliwieniu poprzez ustalenia zmiany planu miejscowego lokalizacji zró żnicowa-nej bazy noclegowej i gastronomicz- nej, • realizacji sieci tras narciarskich biegowych i tras turystyki narciarskiej o zró żnico- wanym zasi ęgu i stopniu trudno- ści.

Na terenach rolnych (R): siedliska terenów otwartych, Zapis o lokalizacji nowej dopuszcza si ę wyodr ębnienie w du że drapie żniki zabudowy gospodarstw ramach ustale ń planów rolnych w odległo ści nie miejscowych terenów zapis zezwala na niemal mniejszej ni ż 200 m od dopuszczalnej lokalizacji nowej całkowit ą dowolno ść w granic Magurskiego Parku zabudowy gospodarstw rolnych lokowaniu nowej zabudowy na Narodowego – zapis nie w odległo ści nie mniejszej ni ż znacznej pow. gm. Dukla, w tym uwzgl ędniaj ący obszaru JPK 200 m od granic Magurskiego na obszarze Ostoja Ja śliska i N2000 Ostoja Ja śliska Parku Narodowego. (niewystarczaj ący) 13.1.U3, 13.3.U3, 13.4.U3 - 6230, 6510, 6520, 7230, 9170, Tereny usług turystyki i 91E0, kumak górski, ry ś, wilk, rekreacji – w miejscowo ści nied źwied ź Olchowiec - wraz zapisem „Obszar ”Rozwoju bazy Przeznaczenie tak du żego terenu turystyki kwalifikowanej” – pod funkcj ę usług turystycznych obejmuj ący tereny przeznaczone przy istniej ącej ju ż zabudowie w pod zainwestowanie, poło żone w terenach MN i R znacz ąco otulinie Magurskiego Parku wpłynie na uszczuplenie Narodowego w miejscowo ści powierzchni wyst ępuj ących tam Olchowiec. Przekształcenia siedlisk przyrodniczych oraz, zagospodarowania poprzez wprowadzenie nowej przestrzennego tego obszaru zabudowy i usług turystycznych 43

będą zmierza ć w kierunku klinem w bezpo średniej umo żliwienia lokalizacji bazy blisko ści zwartego kompleksu turystycznej umo żliwiaj ącej le śnego znajduj ącego si ę w poznanie i wykorzystanie granicach MPN wpłynie na walorów Magurskiego Parku zmniejszenie areałów bytowania Narodowego, ze szczególnym du żych drapie żników i zwróceniem uwagi na unikni ęcie spowoduje wi ększ ą izolacj ę ich lub zminimalizowanie siedlisk (równie ż przez niekorzystnego oddziaływania zwi ększon ą antropopresj ę – na przedmiot ochrony. Działania penetracj ę terenu przez na tym obszarze polega ć b ędą turystów). na: • umo żliwieniu poprzez ustalenia zmiany planu miejscowego lokalizacji obiektów hotelarskich o standardzie schronisk, schronisk młodzie żowych, kempingów i pól biwakowych, • utrzymaniu i uzupełnianiu sieci szlaków turystycznych o zró żnicowanym zasi ęgu i stopniu trudno ści, • zachowaniu wymogów ochrony Magurskiego Parku Narodowego okre ślonych w przepisach odr ębnych.” Ustalenie terenu „obsługi ry ś, wilk, nied źwied ź tranzytowego ruchu turystycznego i towarowego ograniczenie dro żno ści korytarza (w tym drogowe przej ście ekologicznego wzdłu ż głównego graniczne w Barwinku)” na wododziału – po zabudowie całym odcinku wzdłu ż DK9 od działek 282/1, 317/3, 317/5, granicy do zabudowa ń wsi 317/6, 317/8, 317/7, 343/21 do Barwinek (U2, U3, MN/U) – wąskiego odcinka po stronie zwłaszcza tereny oznaczone słowackiej 1.1.U2, 1.6.U2 Przeznaczenie pod zabudow ę 6510/6520, 91E0, ry ś wilk, 44

mieszkaniow ą (MN) i siedlisko- nied źwied ź wą (RM1) terenów w dawnej wsi Smereczne – wraz z rozwo- Jest to ostatnia całkowicie jem infrastrukury, w tym dróg. pozbawiona zabudowy dolina o charakterze terenów otwartych w Ostoi Ja śliskiej, z wyj ątkiem górnego fragmentu doliny Jasiołki (rezerwat Źródliska Jasiołki). Ograniczona ze wszystkich stron zwartym lasem, graniczy z MPN (Ostoja Magurska). Smereczne jest istotnym miejscem bytowania wszystkich trzech gatunków du żych ssaków drapie żnych, przedmiotów ochrony Ostoi. Potencjalna zabudowa w stosunku do najbli ższej istniej ącej znajdowałaby si ę w odległo ści ok. 2,5 km - stanowiłaby powa żną ingerencj ę w siedliska tych zwierz ąt, powoduj ąc ich fragmentacj ę. Istotna jest równie ż lokalizacja wzgl ędem przej ścia dla zwierz ąt pomi ędzy Tylaw ą a Barwinkiem - miejsce to znajduje si ę mniej wi ęcej na jego wysoko ści i ma z nim bezpo średnie poł ączenie zwartym lasem. Łąki wsi Smereczne, na których planowana jest zabudowa, to cenne siedliska przyrodnicze 6510/6520, 91E0 – zabudowa i towarzysząca infrastruktura spowodowałaby fizyczne zniszczenie cz ęś ci płatów i pogorszenie stanu zachowania.

Tereny zabudowy zagrodowej, z poczwarówka zw ęż ona brak dopuszczeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i Jedno z kilku stanowisk w Ostoi usługowej (RM1) – w Zyndra- Ja śliskiej (obecnie, po zmianie nowej – 22.11.RM1 (zwłaszcza granic ju ż w granicach ostoi) działka nr 301, ale równie ż 300 i mo żliwo ść fizycznego 302) wraz z zapisem „Obszar zniszczenia, lub pogorszenia rozwoju agroturystyki i turystyki warunków siedliskowych (np. pobytowej” poprzez osuszenie terenu)

Studium uwarunkowa ń i UG/Rada Gminy/wyk. Wójt Gminy Rezerwa terenu pod zbiornik 3220, 6510, 9130, 9170, 91E0, brak kierunków zagospodarowania Koma ńcza wodny Rudawka Rymanowska poczwarówka zw ęż ona, głowacz przestrzennego gminy białopłetwy, brzanka, ry ś, wilk, Koma ńcza. Uchwała nr nied źwied ź XVIII/126/2000 rady Gminy Koma ńcza z dnia 24 pa ździernika fizyczna likwidacja siedlisk 2000 r. w sprawie uchwalenia przyrodniczych, zakłócenie studium... funkcjonowania korytarza ekologicznego w kierunkach E- W w przełomie Wisłoka

Dopuszczenie zalesie ń na 6510, 6520, 6230 brak terenach otwartych w granicach Ostoi (strefa IV) Uruchomienie eksploatacji zło ża 3220, 6510 (potencjalne), 91E0 „Moszczaniec” Z1 i/lub Z9 wraz (potencjalnie), głowacz z przeło żeniem koryta potoku białopłetwy, brzanka Kiczerka w wypadku eksploatacji zło ża Z9 – bezpo średni wpływ na koryto Wisłoka w granicach OJ, oraz uniemo żliwienie swobodnej migracji koryta rzeki (mobilno ść )

potencjalna mo żliwo ść zanieczyszczenia rzeki Wisłok wodami poeksplatacyjnymi i 46

popłuczk ą (Z1, Z9) Wprowadzenie mo żliwo ści 3220, 6510, 91E0, brzanka, brak nowej zabudowy (strefa VII) w głowacz białopłetwy bezpo średniej blisko ści koryta rzeki Wisłok, poni żej msc. fizyczne zniszczenie siedlisk Wisłok Wielki, dz. 60, 8/6, 8/5, nadrzecznych, uniemo żliwienie 8/4, 8/3, 8/2, 7, 8/1, 6/6, 9 swobodnej migracji koryta rzeki (mobilno ść ) poprzez zabudow ę, w przyszło ści „wymuszenie” stabilizacji brzegów – wpływ na siedlisko kamie ńców 3220 (jedno z wa żniejszych miejsc w ostoi, gdzie zachowały si ę naturalne procesy erozji bocznej), oraz na gatunki ryb – przedmiotów ochrony SOOS Ostoja Ja śliska

Zabudowa, zagrodzenie, 9130-3, ry ś, wilk, nied źwied ź brak oświetlenie, inne wzmo żone użytkowanie usługowe terenów Ograniczenie funkcjonalno ści oznaczonych w Studium jako korytarza migracyjnego wzdłu ż VIII (rejon koncentracji usług) łuku Karpat – zwi ększenie wzdłu ż drogi Radoszyce – gr. efektu bariery wraz z istniej ącą pa ństwa, powy żej granicy lasu drog ą. Jest to jedyny zwarty kompleks le śny wzdłu ż „granicznego” łuku Karpat (wododział) a ż do Łupkowa i dalej poza gr. Ostoi w stron ę SOOS „Bieszczady”, zaw ęż ony w tym miejscu do ok 1,5 km (po stornie słowackiej otwarte tereny si ęgaj ą a ż po granic ę). Oddziaływania mo że skumulowa ć ewentualna eksploatacja „potencjalnego” zło ża piaskowców „Radoszyce - Z10” 47

Ewentualna eksploatacja Podobnie jak rozwój usług brak „potencjalnego” [zapis ze wzdłu ż drogi Radoszyce – gr. Studium] zło ża piaskowców pa ństwa – ograniczenie „Radoszyce – Z10” funkcjonalno ści korytarza ekol. wzdłu ż wododziału. Rozwój tych że usług skumuluje oddz. przy eksploatacji tego zło ża. Przyst ąpienie do sporz ądzenia UG/Rada Gminy/wyk. Wójt Gminy Udokumentowane zło że 3220, 91E0, głowacz zmiany nr 2 Studium Koma ńcza „Moszczaniec” – zmiana granic, białopłetwy, brzanka uwarunkowa ń i kierunków powi ększenie. zagospodarowania w wypadku eksploatacji: zmiana przestrzennego gminy stosunków wodnych (w tym Koma ńcza. Uchwała Nr przeło żenie koryta Kiczeki); XXX/118/2012 Rady Gminy potencjalna mo żliwo ść Koma ńcza z dnia 26 wrze śnia zanieczyszczenia rzeki Wisłok 2012 r. wodami poeksplatacyjnymi i popłuczk ą; rozwój niezb ędnej infrastruktury i transport

2.6. Informacja o przedmiotach ochrony obj ętych Planem wraz z zakresem prac terenowych – dane zweryfikowane

Przedmiot ochrony Ocena Powierzchnia Liczba stanowisk Rozmieszczenie Stopie ń Zakres prac terenowych ogólna w obszarze rozpoznania uzupełniaj ących/ Uzasadnienie do wył ączenia z prac terenowych Siedliska przyrodnicze

Jasiołka, Wisłok, dobry Bielcza, Mszanka Nie prowadzono bada ń 4 ( ka żde ze stanowisk terenowych, dotychczasowe 3220 Pionierska ro ślinno ść na C 63,6 obejmuje jedn ą dolin ę informacje były wystarczaj ące, kamie ńcach górskich potoków rzeczn ą) granice siedliska mo żna wyznaczy ć na podstawie aktualnej ortofotomapy 6230 Górskie i ni żowe murawy Rezerwat dobry Nie prowadzono bada ń bli źniczkowe ( Nardion - C 22,3 ha 1 „Źródliska Jasiołki” terenowych – dost ępne dane z płaty bogate florystycznie) wystarczaj ące Stanowiska: średni Dwa stanowiska opisano w 1.Mszanka ramach bada ń terenowych, 2.Ostra Góra pozostałe – na podstawie 6430 Ziołoro śla górskie 3.Lipowiec danych z projektu PL0108, (Adenostylion alliariae) i 4.Las Szachty danych BULiGL oraz z D 2,7 ha 8 ziołoro śla nadrzeczne 5.Surowica inwentaryzacji w LP (Convolvuletalia sepium) 6.Bukowica 7.Wisłok 8.Jasiołka-Wola Wy żna 2584,6 ha Na terenach słaby Zweryfikowano stan i (całkowita niele śnych w całym rozmieszczenie siedlisk 6510 Ni żowe i górskie świe że powierzchnia obszarze łąkowych na powierzchni 600 łąki u żytkowane ekstensywnie C kompleksów 21 ha. Całkowita inwentaryzacja (Arrhenatherion elatioris) łąkowych, łąk w obszarze wykraczałaby rzeczywista poza zakres opracowania PZO. powierzchnia ł ąk Na potrzeby PZO zestawiono 49

świe żych jest dana zgromadzone w ramach mniejsza, jednak inwentaryzacji BUL, bazy brak kompletnej Invent i bada ń terenowych inwentaryzacji) prowadzonych w ramach projektu PL0108. Dane te dobrze obrazuj ą zasi ęg siedliska, ale ze wzgl ędu na du żą skal ę kartowania obejmuj ą całe kompleksy ł ąkowe, w których na ogół nieco mniejsza cz ęść mo żna zakwalifikowa ć jako siedlisko 6510. W miar ę mo żliwo ści nale żałoby przeprowadzi ć kompletn ą inwentaryzacj ę ł ąkow ą, ale na potrzeby zaplanowania zada ń ochronnych dane te mo żna uzna ć za wystarczaj ące – przez podj ęciem działa ń ochronnych na wst ępnie wyznaczonych płatach, nale ży szczegółowy zakres prac poprzedzi ć wizja terenow ą. W zwi ązku z tym, że przedstawiona powierzchnia jest zawy żona proponuje si ę pozostawi ć obecny zapis w SFD. słaby Brak informacji o wyst ępowaniu siedliska. Jednak 6520 Górskie ł ąki ko śne D brak kompletnej inwentaryzacji łąk nie uprawnia do usuni ęcia zapisu z SFD Obr ęb dobry Dane z bazy Invent oraz 7140 Torfowiska przej ściowe i ewidencyjny: Wola projektu PL0108, nie trz ęsawiska (przewa żnie z Wy żna oraz prowadzono nowych bada ń B 6,6 ha 3 ro ślinno ści ą z Scheuchzerio- rezerwaty: Kamie ń Caricetea ) nad Ja śliskami oraz Źródliska Jasiołki, 50

Obr ęby dobry Dane z bazy Invent oraz ewidencyjne: projektu PL0108, nie Czeremcha, prowadzono nowych bada ń Daliowa, Jasiel 7230 Górskie i nizinne (rez. Źródliska torfowiska zasadowe o B ok. 15 ha 14 Jasiołki), Mszana, charakterze młak, turzycowisk i Osławica, mechowisk Ropianka, Rudawka Ja śliska, Tylawa, Wola Wy żna, Zyndranowa Najwi ększe dobry Nie prowadzono bada ń, oparto skupisko jaski ń w si ę na danych z projektu obszarze znajduje PL0108 si ę w osuwiskach na wschodnim i zachodnim 8310 Jaskinie nieudost ępnione Łączna długo ść 371 ramieniu Cergowej B 29 do zwiedzania m (716 m), jaskinie ponadto wyst ępuj ą w Piotrusiu (728 m) oraz rezerwacie przyrody „Kamie ń nad Ja śliskami”(857 m). Prawdopodobnie w słaby Łączna analiza danych z bazy całym obszarze Invent i BUL wykazała tylko 7 płatów kwa śnych buczyn o powierzchni ok. 50 ha.

W bie żą cym roku w ramach 9110 Kwa śne buczyny ( Luzulo- C 50 4 stanowiska sporz ądzania PZO Fagenion ) przeprowadzono badania monitoringowe na 155 powierzchniach kołowych w lasach, dodatkowo identyfikowano siedlisko przyrodnicze na badanych 51

powierzchniach. Spo śród tych powierzchni a ż 24 % zakwalifikowanych zostało jako kwa śne buczyny. Podobnie w badaniach terenowych prowadzonych w ramach projektu PL0108 wykazano 24 płaty buczyn.

Wynika z tego, że kryteria klasyfikacji kwa śnych buczyn są niejasne i prawdopodobnie ich powierzchnia w bazie Invent jest zani żono. W zwi ązku z tym jako zadanie ochronne wskazano konieczno ść weryfikacji terenowej tych rozbie żno ści. W całym obszarze Średni Podane liczby zarówno co do 9130 Żyzne buczyny ( Dentario Wyznaczono 11 liczby płatów, jak i ł ącznej ich glandulosae-Fagenion, Galio B 15235 stanowisk powierzchni zawieraj ą odorati-Fagenion) prawdopodobnie równie ż liczne stanowiska kwa śnych buczyn. 9170 Gr ąd środkowoeuropejski i W północnej cz ęś ci Średni Dane na podstawie bazy Invent i subkontynentalny ( Galio- D 30 63 ha obszaru inwentaryzacji BUL Carpinetum, Tilio-Carpinetum ) Najwi ększe płaty Dobry Dane na podstawie bazy Inwent, zachowały si ę na monitoring przyrodniczego 9180 Jaworzyny i lasy klonowo- Ostrej – około 3-4 GIO Ś i projektu PL0108 lipowe na stokach i zboczach B 5 6 ha ha., na Górze (Tilio plathyphyllis-Acerion Piotru ś około 0,5 – pseudoplatani ) 1 ha i na Cergowej Górze około 1 ha. Najlepiej Średni Dane na podstawie bazy Invent i 91E0 Ł ęgi wierzbowe, topolowe, rozwini ęte ł ęgi inwentaryzacji BUL olszowe i jesionowe ( Salicetum B 93 413 ha wyst ępuj ą w dolinie albo-fragilis , Populetum albae , Jasiołki oraz na Alnenion odcinku Wisłoka 52

znajduj ącym si ę w granicach ostoi. S ą one jednak szeroko rozpowszechnione nad wszystkimi mniejszymi potokami.

Zakres prac terenowych Ocena Rozmieszczenie w uzupełniaj ących/ Gatunki ro ślin Powierzchnia Liczba stanowisk Stopie ń rozpoznania ogólna obszarze Uzasadnienie do wył ączenia z prac terenowych Brak przesłanek o istnieniu kolejnych stanowisk, cho ć nie Okolice 1898 Ponikło krai ńskie B 150 k ęp 1 dobry jest to niemo żliwe – gatunek Moszcza ńca jest w fazie rozprzestrzeniania si ę Ze wzgl ędu na charakter rozmieszczenia gatunku – w rozproszeniu, cz ęsto na poboczach dróg, nale ży Rozproszone odnotowywa ć nowo stanowiska – stwierdzone miejsca głównie w 1939 Rzepik szczeciniasty A 100-150 os. Ok. 15 słaby wyst ępowania. Inwentaryzacja okolicach Wisłoka, cało ści terenu pod k ątem Moszcza ńca, wyst ępowania gatunku nie jest Surowicy konieczna. Jego utrzymaniu słu żyć b ędą działania podejmowane dla ochrony zbiorowisk ł ąkowych.

Zakres prac terenowych Ocena Rozmieszczenie w uzupełniaj ących/ Gatunki zwierz ąt Powierzchnia Liczba stanowisk Stopie ń rozpoznania ogólna obszarze Uzasadnienie do wył ączenia z prac terenowych W obr ębie znajduje Zgromadzone dane dostarczaj ą si ę kilka zimowisk: wiedzy o zimowiskach gatunku Jaskinia Gdzie i zmianach liczebno ści na Wpadł Grotołaz, przestrzeni ostatnich lat. Sk ąpa Jaskinia Przy W okresie wiedza na temat obecno ści Szkółce, Jaskinia zimowym hibernuje kolonii rozrodczych. Aktualne Pod Bukiem, w jaskiniach, w dane z monitoringu zimowego 6 jaski ń Jaskinia Wodna (w okresie rojenia dost ępne s ą u Wojciecha J. Jedna niewielka 1303 Podkowiec mały A Piotrusiu), Jaskinia jesiennego i dobry Gubały, Tomasza Mleczka i kolonia letnia (7 na Wierzchowinie wiosennego liczny Krzysztofa Piksy. W ramach osobników) I, Jaskinia na przy otworach prac okre ślono stan siedlisk Wierzchowinie II. wymienionych zimowych gatunku. Oceniono Stwierdzono jaski ń. go na FV. Prace prowadzono obecno ść mi ędzy 26.07. a 07.08.2012. niewielkiej kolonii letniej w kapliczce na Górze Cergowej W okresie Zgromadzone dane dostarczaj ą zimowym hibernuje wiedzy o zimowiskach gatunku W obr ębie znajduje w jaskiniach, w i zmianach liczebno ści na si ę kilka zimowisk: okresie rojenia przestrzeni ostatnich lat. Brak Jaskinia Gdzie jesiennego obecny danych na temat obecno ści Wpadł Grotołaz, przy otworach kolonii rozrodczych. Aktualne Jaskinia Przy jaski ń. dane z monitoringu zimowego 1324 Nocek du ży C Szkółce, Jaskinia 5 jaski ń dobry dost ępne s ą u Wojciecha J.

Pod Bukiem, Gubały, Tomasza Mleczka i Jaskinia na Krzysztofa Piksy. W ramach Wierzchowinie I, prac oceniono stan siedlisk Jaskinia na zimowisk gatunku. Ich stan Wierzchowinie II. oceniono na FV. Prace prowadzono mi ędzy 26.07. a 07.08.2012. 1321 Nocek orz ęsiony W obr ębie ostoi 1 zimowisko 4 W okresie Zgromadzone dane dostarczaj ą B dobry znajduje si ę tylko miejsca rojenia zimowym hibernuje wiedzy o zimowiskach i 54

jedno zimowisko w jaskiniach, w miejscach rojenia gatunku. Brak tego gatunku okresie rojenia danych na temat obecno ści Jaskinia Gdzie jesiennego licznie kolonii rozrodczych. Aktualne Wpadł Grotołaz, w obecny przy dane z monitoringu zimowego okresie rojenia otworach jaski ń. dost ępne s ą u Wojciecha J. obecny licznie przy Gubały, Tomasza Mleczka i otworach jaski ń: Krzysztofa Piksy. W ramach Jaskinia na prac oceniono stan siedlisk Wierzchowinie I, zimowisk gatunku. Ich stan Jaskinia gdzie oceniono na FV. Prace wpadł Grotołaz, prowadzono mi ędzy 26.07. a jaskinia Pod 07.08.2012. Bukiem, Jaskinia Przy Szkółce. W obr ębie ostoi zlokalizowano liczne miejsca rojenia tego Zgromadzone dane dostarczaj ą gatunku: Jaskinia wiedzy o zimowiskach i na Wierzchowinie Licznie obecny w miejscach rojenia gatunku. I, Jaskinia gdzie okresie rojenia, nie W ramach prac weryfikacyjnych Grotołaz Wpadł, stwierdzono jego przeprowadzono monitoring 1323 Nocek Bechsteina jaskinia Pod 1 zimowisko, 6 miejsc B obecno ści w okresie dobry letni populacji. W obr ębie 3 Bukiem, Przy rojenia aktywno ści letniej stanowisk prowadzono odłowy Szkółce, Gdzie poza s ąsiedztwem nietoperzy. Stan populacji Samolot Wpadł, jaski ń. oceniono na FV. Prace Jaskinia Wodna. W inwentaryzacyjne prowadzono okresie zimowym mi ędzy 26.07. a 07.08.2012 spotykany bardzo rzadko i nielicznie (maksymalnie 1 osobnik). W obr ębie ostoi Stwierdzono Zgromadzone dane dostarczaj ą stwierdzono tylko obecno ść tylko tylko wiedzy o zimowiskach i jedno stanowisko kilku samców w miejscach rojenia gatunku. 1308 Mopek D słaby tego gatunku z 1 stanowisko, okresie rojenia w W ramach prac weryfikacyjnych okresu rojenia - sąsiedztwo Jaskini sąsiedztwie Jaskini przeprowadzono monitoring Jaskini ę Gdzie Gdzie Wpadł Grotołaz Gdzie Grotołaz letni populacji i ocen ę stanu 55

Grotołaz Wpadł Wpadł siedlisk (zimowisk). W obr ębie 3 stanowisk prowadzono odłowy nietoperzy. Stan populacji w okresie zimowym i letnim oceniono na U2, stan zimowisk jako U2 (warunki panuj ące w jaskiniach nie odpowiadaj ą termopreferendum gatunku). W 2012 r. nie prowadzono prac terenowych. W śród danych z inwentaryzacji prowadzonej przez LP w 2007 r. brak informacji o bobrze w Ostoi Jasliskiej. Podawane w niepubl. Trudna do Brak aktualnych Dorzecze Jasiołki i 1337 Bóbr europejski C niewystarczaj ący opracowaniu A. Czecha z 2 009 oszacowania danych Wisłoka r. (strategia ochrony gatunku w obszarze Ostoja Ja śliska, opracowana w ramach projektu PL0108) dane o liczbie stanowisk (ok. 30) wydaj ą si ę zawy żone. Obecno ść mo żliwa Obszar zamieszkuje 5 Brak dokładnych dobry Nie prowadzono prac na terenie całej watah wilków, areały informacji o terenowych ostoi. wi ększo ści z nich rozmieszczeniu E 21 49 27 obejmuj ą obszary populacji w N 49 24 33 poło żone poza Ostoj ą obszarze. Ja ślisk ą. Średnia liczebno ść 1352 Wilk B populacji wilka w obszarze w latach 2000-2009: 25-30 dorosłych osobników. Średnie zag ęszczenie: 2,8-3,3 osobników na 100 km 2 Obecno ść Nie ma informacji o Brak dokładnych słaby Nie prowadzono prac 1354 Nied źwied ź brunatny C osobników stałym bytowaniu i o informacji o terenowych 56

przechodnich czy rozrodzie nied źwiedzi rozmieszczeniu osiadłych mo żliwa w Ostoi. Według populacji w na terenie całej Jakubca (2008) na obszarze. ostoi. terenie Beskidu E 21 49 27 Sądeckiego obserwuje N 49 24 33 si ę 6 osobników, na terenie Beskidu Niskiego 4 osobniki (stale bytuj ące i 2 przechodnie). Wisłok, Jasiołka, Wg danych z Panna, inwentaryzacji le śnej W 2012 r. nie prowadzono prac Moszczanka, gatunek wyst ępuje na terenowych. Dane o Trudna do Hłuboki. 1355 Wydra C Wisłoku, Jasiołce, słaby rozmieszczeniu wydry zbierane oszacowania. Prawdopodobne Pannie, Moszczance, były w ramach inwentaryzacji jest wyst ępowanie potoku Hłubokim i na prowadzonej przez LP w 2007 r. na wi ększo ści potoku w Ropiance. cieków w obszarze. Obecno ść mo żliwa Średnia liczebno ść Brak dokładnych Nie prowadzono prac na terenie całej populacji rysia w informacji o terenowych ostoi. obszarze w latach rozmieszczeniu E 21 49 27 2000-2009 wynosiła populacji w N 49 24 33 10-13 osobników. obszarze. Areały zarówno pojedynczych osobników, jak i samic prowadz ących młode obejmowały 1361 Ry ś B dobry równie ż obszary poło żone po za obszarem Ostoi Ja śliskiej. Średnie zag ęszczenie populacji:1,9-2,5 osobników na 100 km 2. Średnia liczba samic prowadz ących młode: 0,4-0,6 samicy 57

na 100 km 2. Gatunek nizinny, preferuje gł ębsze zbiorniki wodne, których na terenie Ostoi Ja śliskiej jest mało, a te które 1166 Traszka grzebieniasta D XX 2 niewystarczaj ący są, s ą zarybione i pojedyncze. Takie stanowiska nie zapewniaj ą traszkom grzebieniastym odpowiednich warunków do rozwoju. Najlepiej zał ączony Nie s ą konieczne druk mapy z Gatunek pospolity na terenie poligonami Ostoi Ja śliskiej i ewidencj ą B, gruntów. Poligony 1193 Kumak górski B 12 dobry zweryfikowane siedlisk, gatunków lub siedlisk gatunków potwierdzone lub potencjalne Poniewa ż gatunek preferuje siedliska wodne na terenie lasu dlatego przy współpracy le śników nale ży sprawdzi ć potencjalne stanowiska wyst ępowania traszki karpackiej 2001 Traszka górska C XX 10 niewystarczaj ący w lasach (gatunek nie był inwentaryzowany przez Regionalna Dyrekcj ę Lasów Pa ństwowych w Kro śnie w czasie ogólnopolskiego monitoringu płazów w lasach pa ństwowych 2007 roku) ok. 20 km długo ści dolna cz ęść pot. Wisłoka powy żej Bielcza i Jasiołka w nie s ą konieczne 2503 Brzanka B zbiornika w Besku granicach ostoi od m. plik mapy dobry

Wola Ni żna ok. 12 km w gór ę Wisłok od zbiornika 58

Jasiołki od granic z Besko do m. Wisłok Ostoj ą Jasiołka Wielki oraz dolna Bielcza brak dodatkowe odłowy przy dolnej 1163 Głowacz białopłetwy D XX XX potwierdzonych dobry granicy ostoi (1 stanowisko) stanowisk Niedostatecznie rozpoznane 1014 Poczwarówka zw ęż ona B Min . 4 rozmieszczenie w obszarze ok. 45 % obszaru 10 stanowisk zadowalaj ący Ocena stanu siedliska gatunku stanowi ących na wybranych stanowiskach jednorodne płaty na terenie nadleśnictw (ł ącznie 68 Komańcza, Dukla, Rymanów obserwacji oraz na terenie rezerwatów gatunku) przyrody. Dodatkowe kilkadziesi ąt lokalizacji zostało stwierdzone w ramach prac ZLW- Fundacji Dziedzictwo 1086 Zgniotek cynobrowy A Przyrodnicze. Gatunek stwierdzony w 11 kompleksach le śnych – obszarowych stanowiskach monitoringowych o powierzchni od 329ha do 2432,5ha (ł ączna powierzchnia 11 obszarowych stanowisk monitoringowych: 13.084,27 ha). Przeprowadzono badania siedliska gatunku – pomiar ilo ści martwego drewna. Niewystarczaj ący zarówno w zakresie 1087 Nadobnica alpejska B rozpoznania rozmieszczenia, jak i okre ślenia stu siedlisk Powierzchnia Trudna do oceny Dotychczas Niewystarczaj ący aktualnie stwierdzony w zarówno w zakresie 4014 Biegacz urozmaicony A zajmowanego środowiska wzdłu ż rozpoznania siedliska przy potoku Panna w rozmieszczenia, jak i braku bada ń okolicy wsi okre ślenia stu siedlisk

inwentaryzacyjn Zyndranowa (w ych tego gatunku kierunku na nie jest mo żliwa Kiczer ę). Nale ży si ę do okre ślenia. jednak spodziewa ć, Potencjalnie nie że dogodne dla jego wi ęcej jak 500 rozwoju siedliska ha środowisk wyst ępuj ą równie ż nadaj ących si ę wzdłu ż Jasiołki do zasiedlenia oraz innych przez Carabus strumieni i variolosus. potoków.

Na obecnym Jedno znane Niewystarczaj ący etapie wiedzy zarówno w zakresie nie mo żna rozpoznania oszacowa ć rozmieszczenia, jak i powierzchni okre ślenia stu siedlisk siedliska. Zakładaj ąc, że zostanie on 4026 Zagłebek bruzdkowany A odnaleziony w przyszło ści na tym terenie mo żna przypuszcza ć, że będzie to powierzchnia kilkuset hektarów. Ogólna 1 Jedyna stanowisko dobry Ekspertyza na potrzeby projektu powierzchnia – na obszarze planu zada ń ochronnych dla około 1 km 2 alpejskim. obszaru PLH180014 Ostoja Ja śliska w zakresie A, 1065 Przeplatka aurinia nastepuj ącego przedmiotu zweryfikowane ochrony: przeplatka aurinia wraz z trzema kontrolami terenowymi na stanowisku gatunku 60

Kontrole terenowe: 2012-06-09; 2012-06-17; 2012- 08-31

*Koordynaty geograficzne usytuowania otworów jaski ń wymienionych w tek ście: Jaskinia Gdzie Grotołaz Wpadł N 49º 31.537’, E 21º 43.679’ Jaskinia Gdzie Samolot Spadł N 49°31'31".000, E 21°43'40".000 Jaskinia Przy Szkółce N 49º 31.923’, E 21º 41.962’ Jaskinia Pod Bukiem N 49º 31.867’, E 21º 42.076’ Jaskinia na Wierzchowinie I N 49°31'58".000, E 21°41'54".000 Jaskinia na Wierzchowinie II N 49º 31.966’, E 21º 41.886’ Jaskinia Wodna N 49º 28.095’, E 21º 44.359’

2.6.1. Typy siedlisk przyrodniczych

3220: Pionierska ro ślinno ść na kamie ńcach górskich potoków

Charakterystyka siedliska : Doliny górskich potoków wraz z kamie ńcami i zbiorowiskami pionierskich, zielnych gatunków ro ślin, ze znacznym udziałem gatunków górskich, kolonizuj ące żwirowiska nad potokami górskimi. Charakterystyczne dla siedliska jest wyst ępowanie wysokich, wiosennych letnich stanów wody. Za siedlisko przyjmuje si ę odcinek koryta wraz z kamie ńcami odkładaj ącymi si ę w postaci łach i wysp w nurcie. Siedlisko charakteryzuje si ę bardzo du żą dynamik ą, musi by ć odnawiane przynajmniej co kilka lat, w przeciwnym razie zarasta krzewami i przekształca si ę w zaro śla łęgowe.

Fot. 1 Kamie ńce nad Wisłokiem. J. Perzanowska. 62

Siedlisko w obszarze : Siedlisko wyst ępuje w dolinach wi ększych rzek i potoków, to jest: Jasiołki, Wisłoka, Bielczy, i Mszanki. Tworz ą je żwirowiska i kamie ńce, na odcinkach o nieuregulowanym korycie, podlegaj ące okresowym zalewom i zmianom poziomu wody przy przemieszczaj ącym si ę materiale skalnym. Podstawowe cechy warunków siedliskowych to: niestabilny materiał skalny o ró żnej średnicy ziarna, zmienne uwilgotnienie, du że nasłonecznienie. Tworz ąca si ę tu gleba charakteryzowana jest jako inicjalna mada górska. W miejscach tych rozwijaj ą si ę pionierskie zbiorowiska, stanowi ące wczesne stadia sukcesyjne prowadz ące w kierunku zaro śli wierzbowych. Skład gatunkowy jest silnie zró żnicowany, cz ęsto przypadkowy; oprócz gatunków żwirowiskowych pojawiaj ą si ę tu gatunki górskie: naskalne, ł ąkowe a nawet zaro ślowe, cz ęsto przynoszone wraz z fal ą powodziow ą z górnego biegu rzeki. Zwarcie ro ślinno ści jest niewielkie, zwykle 5%-30%, cho ć niekiedy mo że osi ąga ć wy ższe warto ści, nawet do 70-80%. Nad Jasiołk ą i Wisłokiem siedlisko jest stosunkowo najlepiej wykształcone, co zwi ązane jest z wielko ści ą tych cieków; nieco gorzej – mniejsze kamie ńce - nad mniejszymi potokami. Tworzenie si ę kamie ńców utrudniaj ą miejscami warunki morfologiczne jak: gł ęboko wci ęte doliny, skalne dno koryta oraz stosunkowo niska ró żnica poziomów i niewielka wysoko ść nad poziom morza. Ponadto, miejscami prace w korycie polegaj ące na próbach stabilizacji brzegów. Nale ży podkre śli ć, że uznano, iż płaty tego siedliska s ą kartowane ł ącznie z samym korytem rzecznym, które jest intregraln ą cze ści ą tego ekosystemu.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś:. Stan ochrony siedliska nie był oceniany w ramach monitoringu GIO Ś. Ocena siedliska dla cało ści obszaru została wyprowadzona w roku 2012. Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : B Stan zachowania : U1

Zagro żenia : Zagro żeniem dla siedliska jest przede wszystkim działalność człowieka powoduj ąca zanieczyszczenie wód, maj ąca na celu regulacj ę rzeki, pobór kamienia, nadmierny pobór wody ograniczaj ący mo żliwo ść transportu materiału skalnego, a w mniejszym stopniu czynniki naturalne, jak sukcesja (tylko okresowo) i ekspansja gatunków obcych, inwazyjnych.

Zalecane działania ochronne maj ą na celu zminimaliziwanie ingerowania w naturalne procesy i dynamik ę rzek, z wyj ątkiem koniecznych działa ń w ramach ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia przeprawy przez rzek ę (mosty). Z tego wzgl ędu akceptuje si ę obni żon ą ocen ę stanu ochrony krótkich odcinków koryta, zmienionych w ramach umocnienia brzegu i przyczółków mostów, co jednak nie wpływa na stan zachowania tego siedliska w obr ębie obszaru Natura 2000. Postuluje si ę w tym wypadku utrzymanie aktualnego stanu ochrony i w razie uzasadnionej potrzeby dopuszcza ponown ą ingerencj ę w koryta, na dystansie uzale żnionym od uwarunkowa ń lokalnych. Działania ochrony czynnej ograniczaj ą si ę do usuwania gatunków obcych, inwazyjnych oraz śmieci gromadz ących si ę na kamie ńcach.

6230 Górskie i ni żowe murawy bli źniczkowe ( Nardion - płaty bogate florystycznie)

Charakterystyka siedliska : Siedlisko półnaturalne; wyst ępuje w rozproszeniu na szczytach wzniesie ń, garbach i innych miejscach nara żonych na ługowanie gleby, na polanach i obrze żach lasu; jest to siedlisko otwarte, kwa śne, suche, murawowe, o du żej insolacji. Powstało głównie w wyniku wyci ęcia lasu i wypasania obszaru po wyci ęciu. Wyst ępuje tak że na siedliskach bardziej mokrych. Niska, jednowarstwowa murawa. Cz ęsto wypasane lub podpasane. Charakterystyczne jest wyst ępowanie niskich traw ( Danthonia decumbens, Nardus stricta ), turzyc ( Carex pilulifera, C. pallescens, C. ovalis ), Hieracium pilosella, Luzula sp. div. Oraz takich gatunków jak: Potentilla erecta , Calluna vulgaris , Polygala sp. div., Carlina acaulis , Veronica officinalis , storczyki. Brak wypasu powoduje wkraczanie jałowca, świerka, a przede wszystkim borówki, co zmniejsza bioró żnorodno ść .

Siedlisko w obszarze : Siedlisko wyst ępuje tylko na jednym stanowisku w Rezerwacie Źródliska Jasiołki, które obejmuje ł ącznie 14 płatów muraw. Obserwowane płaty przechodz ą stopniowo w siedliska ł ąkowe z dominacj ą Agrostis vulgaris .

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś:. Siedlisko nie było monitorowane w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w tym obszarze. Planuje si ę wł ączenie ich do monitoringu w roku 2013. Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : C Stan zachowania w obszarze : U1

Zagro żenia : zagro żeniem dla siedliska jest przede wszystkim post ępuj ąca sukcesja wtórna zwi ązana z ekspansj ą krzewów –np. wierzb, jałowców, a tak że ekpansja gatunków ł ąkowych i traworo ślowych – np. Agrostis vulgaris, Deschampsia caespitosa.

Zalecane działania ochronne to niezbyt cz ęste wykaszanie płatów o najlepiej zachowanych cechach siedliska 6230. Na ogół dla ochrony psiar proponowane jest wprowadzenie wypasu, jednak w tym przypadku wystarczaj ąca powinna by ć gospodarka ko śna. Jeden pokos po 15 lipca, wraz ze zwo żeniem siana. Usuwanie biomasy jest szczególnie w tym przypadku istotne gdy ż siedlisko to najlepiej rozwija si ę w warunkach oligotroficznych.

6430 Ziołoro śla górskie ( Adenostylion alliariae ) i ziołoro śla nadrzeczne ( Convolvuletalia sepium )

Charakterystyka siedliska : Ziołoro śla reglowe (6430-1) - siedlisko otwarte, eutroficzne, tworzone przez wysokie byliny; podło że wilgotne, kamieniste, łatwo przepuszczalne, cz ęsto na bardzo stromych stokach w pi ętrze regla dolnego. Siedlisko schodz ące ni żej wzdłu ż potoków. Runo dwuwarstwowe; poni żej pi ętra du żych bylin ro śliny cieniolubne: mszaki, paprocie, Chrysosplenium alterifolium, Cardamine amara, Stellaria nemorum, Cicerbita alpina, Doronicum austriacum, Aconitum sp. div., Petasites sp. div., Aruncus dioicus, Carduus personata, Valeriana sambucifolia, Senecio nemorensis, Caltha laeta. Du że bogactwo florystyczne. Ziołoro śla lepi ęż nikowe – (6430-2) wzdłu ż wi ększych potoków, na terasach zalewowych (kamie ńcach i żwirowiskach) w pi ętrze regla dolnego. Podło że łatwo przepuszczalne. Petasites sp. div., Chaerophyllum hirsutum, Melandrium rubrum, Stellaria nemorum, Ranunculus lanuginosus, Orobanche flava, Pulmonaria obscura, Carduus personata, Crepis paludosa.

Siedlisko w obszarze : na podstawie aktualnych danych, a tak że informacji z innych inwnetaryzacji odnotowano wyst ępowanie siedliska na 8 stanowiskach rozrzucowych w całym obszarze, stanowiska te składaj ą si ę na ogół z kilku niewielkich płatów ziołoro śli

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś. Siedlisko nie było monitorowane w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w tym obszarze

Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : D

Stan zachowania : FV

Zagro żenia: obecnie brak zagro żeń, istotne przekształcenia spowodowałaby realizacja planów budowy zbiorników retencyjnych

Zalecane działania ochronne: ochrona przed potencjalnym zniszczeniem mechanicznym zwi ązanym z gospdark ą le śną, cz te ż innymi pracami prowadzonymi nad potokami, ewentualnie – modyfikacja szlaków zrywkowych, minimalizacja skutków remontów dróg le śnych

6510 Ni żowe i górskie świe że ł ąki u żytkowane ekstensywnie ( Arrhenatherion elatioris )

Fot. 2 Wykoszone ł ąki na południe od Woli Wy żnej. J. Perzanowska.

Charakterystyka siedliska : Wyst ępuj ą w dolinach oraz na zboczach dolin potoków, na słabo nachylonych stokach, w siedliskach żyznych, niezbyt wilgotnych bez zabagnienia. Zbiorowiska bogate florystycznie z dominacj ą traw mi ękkolistnych darniowych, zwłaszcza Arrhenatherum elatius , istotny udział motylkowych i innych bylin dwuli ściennych. Gatunki: Trisetum flavescens ssp . flavescens, Pimpinella major, Centaurea jacea, Crepis biennis, Knautia arvensis, Tragopogon pratensis, Daucus carota, Leucanthemum vulgare, Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis, Campanula patula, Leontodon hispidus. Na ogół wystepuj ą do ok 600 m n.p.m.

W skład gatunkowy takich zbiorowisk wchodz ą np.: Geranium pratense, Plantago lanceolata, Trifolium pratense, Trifolium repens, Centaurea jacea, Carum carvi, Alchemilla crinita, Alchemilla monticola, Cynosurus cristatus, Achillea millefolium, Leontodon hispidus, Trisetum flavescens, Ranunculus acris, Rumex acetosa, Vicia cracca, Trifolium medium, Cerastium vulgatum, Phleum pratense, Taraxacum officinale, Symphytum officinale, Achillea millefolium, Pimpinella saxifraga, Hypericum maculatum, Stellaria graminea, Alopecurus pratensis, Crepis biennis, Dactylis glomerata, Agrimonia eupatoria, Linaria vulgaris, Arrhenatherum elatius, Veronica chamaedrys, Rumex acetosa, Potentilla anserina, Prunella vulgaris, Leucanthemum vulgare. Ponadto obserwuje si ę tak że ł ąki wilgotniejsze, nawi ązuj ące do klasy Molinietalia (zwi ązki Calthion i Filipendulion ), które nie maj ą swojego odpowiednika w systemie typologii siedlisk przyrodniczych sieci Natura 2000.

Siedlisko w obszarze : Siedlisko wyst ępuje praktycznie na całym obszarze ostoi, głównie w okolicach osad, ale tak że jako niewielkie płaty ł ąk śródle śnych. Ł ączna powierzchnia ł ąk w obszarze jest trudna do oszacowania, gdy ż podstawowym materiałem inwentaryzacyjnym dla tego obszaru jest wielkoobszarowa inwentaryzacja obszarów Natura 2000 wykonana przez BULiGL w roku 2007. W jej ramach na ogół dobrze oznaczono całe kompleksy ł ąkowe, jednak do poznania dokładnego rozmieszczenia płatów 6510 w tych kompleksach potrzebne by były dalsze prace terenowe. Dodatkowo istniej ą materiały z projektu PL0108 – w ramach którego oceniano stan ł ąk na 69 punktach w całym obszarze, jadnak nie było wtedy prowadzone dokładne kartowanie. W ramach sporz ądzania PZO kartowano rozmieszczenie siedlisk niele śnych na wybranych 600 ha – w wi ększo ści były to ł ąki 6510. Nale ży podkre śli ć, ze ochrona ł ąk nie jest głównym celem utworzenia tego obszaru. Z drugiej strony stanowi ą one cenne uzupełnienie bioró żnorodno ści obszaru, istotne m.in. dla wielu gatunków zwierząt. Pod wzgl ędem florystycznym ł ąki w Ostoi Ja śliskiej nie wykazuj ą bardzo du żego zró żnicowania – cz ęsto powstały na gruntach popasterskich i ugorach.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś:. Siedlisko nie było monitorowane w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w tym obszarze Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : C Stan zachowania : U1

Zagro żenia : zagro żeniem dla siedliska jest przede wszystkim post ępuj ąca sukcesja wtórna zwi ązana z ekspansj ą krzewów oraz innych gatunków charakterystycznych dla nieu żytkowanych ł ąk. Istnieje równie ż du że zagro żenie przekształcenia terenów ł ąkowych na tereny zabudowane (zabudowa stała i rekreacyjna, pensjonaty) lub inne terenu zurbanizowane. Zagro żenie to jest tym istotniejsze, że powoduje zmiany trwałe i praktycznie nieodwracalne. Najwi ększym zagro żeniem jest zmiana zagospodarowania du żych kompleksów ł ąkowych, poło żonych w pewnym oddaleniu od zabudowa ń – np. zabudowa opuszczonych dolin. Zagro żeniem mo że by ć równie ż intensyfikacja gospodarki ko śnej i pasterskiej, nawo żenie, podsiewanie, zaorywanie. 67

Zalecane działania ochronne . Priorytetem w ochronie ł ąk na tym terenie jest utrzymanie dotychczasowego areału ł ąk u żytkowanych ko śnie lub ko śnie-pastersko. Brak użytkowania powoduje szybkie zmiany w składzie florystycznym ł ąk, jednak przywrócenie u żytkowania gwarantuje specyficznej struktury i funkcji tego siedliska przyrodniczego. W zwi ązku z tym zaprzestanie u żytkowania nie jest tak du żym problemem jak urbanizacja terenów łąkowych, czy te ż ich zaorywanie. Dlatego te ż podstawowym zaleceniem ochronnym jest utrzymanie powierzchni ł ąk i pastwisk (nawet bez użytkowania). Przywracaj ąc u żytkowanie nale ży równie ż pami ęta ć o innych funkcjach ł ąk (nie tylko ochronie warto ści botanicznych) i o tym, że pozostawienie płatów w ró żnych stadiach sukcesji gwarantuje najwi ększ ą bioró żnorodno ści kompleksów siedlisk niele śnych.

Kolejnym działaniem, umo żliwiaj ącym zachowanie lub odtworzenie warto ści przyrodniczej terenów łakowych jest utrzymanie lub te ż przywrócenie ekstensywnego u żytkowania ko śnego lub pastwiskowe, zgodnie z wymogami pakietu rolno-środowiskowym dla ł ąk świe żych. W przypadku zmian zwi ązanych z modyfikacj ą lub ograniczeniem funkcjonowania programów rolno-środowiskowych nale ży: - kosi ć r ęcznie lub mechanicznie, nie rzadziej ni ż raz na trzy lata i nie cz ęś ciej ni ż raz w roku po 15 lipca, ewentualnie corocznie po 15 lipca, z pozostawieniem 25% powierzchni działki, w ka żdym roku innej, nie koszonej, z usuni ęciem biomasy poza powierzchni ę ł ąki. Dopuszczalne jest wypasanie wolne lub kwaterowe przy obsadzie zwierz ąt wynosz ącej nie wi ęcej ni ż 1 DJP/ha i obci ąż eniu pastwiska wynosz ącym nie wi ęcej ni ż 5t/ha (10 DJP/ha) od dnia 21 lipca do dnia 15 pa ździernika, niedopuszczalne jest nawo żenie azotem powy żej poziomu 60 kg/ha w trakcie roku, a tak że przeorywanie i podsiewanie. Celem działania jest stopniowa poprawa stanu ł ąk, przy jednoczesnym zachowaniu wła ściwego stanu płatów obecnie koszonych.

Kwalifikuj ąc powierzchnie do wspierania u żytkowania ko śno-pasterskiego nale ży preferowa ć miejsca najcenniejsze przyrodniczo, na których istnieje małe prawdopodobie ństwo, że gospodarka zostanie wznowiona z przyczyn ekonomicznych.

6520 Górskie ł ąki ko śne

Charakterystyka siedliska : Bogate gatunkowo mezofilne górskie ł ąki ko śne (Polygono-Trisetion, Matuszkiewicz 2002), w/g innych uj ęć : ł ąki reglowe z istotnym udziałem Alchemilla, Trisetum i Agrostis oraz gatunków górskich) ł ąki z dominacj ą Trisetum flavescens przy jednocze śnie zmniejszonym w stosunku do siedliska 6510 udziale Arrhenatherum elatior.Gatunki: Heracleum sphondylium, Campanula glomerata, Salvia pratensis, Anthoxanthum odoratum, Geranium phaeum, Chaerophyllum hirsutum, Alchemilla spp., Cirsium heterophylum. Wyst ępuj ą powy żej 600m n.p.m.

Siedlisko w obszarze : Wyst ępowanie na obszarze Ostoi Ja śliskiej w ątpliwe, je śli – to w wy ższych partiach, powy żej 600 m. n.p.m., jako obrazy na których mo żliwe jest wyst ąpienie siedliska nale ży zbada ć okolice Mszany (49 30 26, 21 37 58), Radoszyc(49 18 26, 22 01 58), (49 24 45, 21 50 15), (49 13 56, 22 18 13) oraz inne poło żone na wysoko ści daj ącej szans ę wyst ąpienia niewielkich platów siedliska.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: brak danych

Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : D

Stan zachowania : brak danych

Zagro żenia: brak danych

Zalecane działania ochronne: brak danych

7140 Torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio-Caricetea )

Charakterystyka siedliska : Siedlisko o charakterze kwa śnych młak powstaje zwykle w miejscach silnie przepojonych stagnuj ącą wod ą, na lokalnych wypłaszczeniach lub w miejscach słabo nachylonych, w obr ębie stoków lub u ich podnó ży. Pojawia si ę zarówno w dolinach potoków, jak i w obr ębie grzbietów górskich. Kwa śne młaki najcz ęś ciej poro śni ęte s ą przez zbiorowisko Carici canescentis-Agrostietum caninae , w którym dominuj ą: Carex echinata, C. nigra, Agrostis canina, Eriophorum angustifolium , a warstw ę mchów tworz ą przede wszystkim torfowce z przewag ą: Sphagnum fallax i S. angustifolium oraz płonniki, głównie Polytrichum commune . W nieco żyźniejszych płatach wzrasta udział gatunków ł ąkowych.

Fot. 3 Torfowisko przej ściowe w rezerwacie Kamie ń nad Ja śliskami. A. Koczur.

Siedlisko w obszarze : Siedlisko wyst ępuje na rozległych zabagnieniach w cz ęś ciach grzbietowych gór, na wypłaszczeniach i w zaklęś ni ęciach terenu, na nieprzepuszczalnym podło żu. Rozwin ęło si ę te ż w zatorfionych niszach osuwiskowych. Zasilane jest przede wszystkim przez spływy powierzchniowe z s ąsiednich, wy żej poło żonych terenów oraz wody opadowe. W bezpo średnim otoczeniu cz ęsto wyst ępuj ą zaro śla wierzbowe (zwykle zajmuj ąc peryferyjne cz ęś ci torfowisk). Torfowiska tworz ą enklawy w śród buczyny karpackiej lub ł ąk. Niestety na prawie wszystkich płatach siedliska wyst ępuje trz ęś lica modra, stanowi ąca tu gatunek inwazyjny, wypieraj ący naturaln ą ro ślinno ść torfowiskow ą. Zdecydowana wi ększo ść płatów siedliska w obszarze jest zagro żona, lub ju ż całkowicie zanikła przekształcaj ąc si ę w jednogatunkowe łany trz ęś licy. Odnotowano tutaj nast ępuj ące zbiorowiska ro ślinne: Carici-Agrostietum caninae , zb. Eriophorum angustifolium-Sphagnum fallax , zb. Menyanthes trifoliata , Caricetum limosae , Epilobio-Juncetum effusi , zaro śla Salix aurita , zb. Molinia caerulea . 71

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś:. Siedlisko było monitorowane w roku 2011 na dwóch stanowiskach: Kamie ń nad Ja śliskami i Źródliska Jasiołki Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : C Stan zachowania : U2

Zagro żenia : zagro żeniem dla siedliska jest przede wszystkim sukcesja trz ęś licy modrej Molinia coerulea. Cz ęść stanowisk w przeszło ści została wyeliminowana przez ten gatunek. Na cz ęś ci stanowisk bardzo licznie wyst ępuje Juncus effusus . Istniej ą równie ż tendencje cz ęś ci płatów do zarastania przez krzewy i drzewa ( Frangula alnus, Salix aurita ). Na innych drzewa i krzewy rosn ą tylko w cz ęś ciach peryferyjnych, nie wkraczaj ąc na cz ęść centraln ą.

Zalecane działania ochronne . Poprawa stanu ochrony tych torfowisk jest mo żliwa tylko w przypadku wprowadzenia koszenia trz ęś licy i situ, które powinno by ć wykonywane corocznie, przez kilka lat, a tak że usuwania krzewów (wierzba uszata i kruszyna pospolita). Zalecane jest wprowadzenie odr ębnego programu ochrony tych cennych siedlisk przyrodniczych, prowadzonego w ramach ochrony rezerwatów przyrody w których one wyst ępuj ą. Nie jest wskazane wdra żanie na tym terenie programów rolno środowiskowych, gdy ż poniesione nakłady b ędą prawdopodobnie wy ższe od dopłat i wymagaj ą du żej elastyczno ści co do sposobu i terminu przeprowadzenia działa ń, zale żnego zarówno od aktualnego stanu torfowisk, jak i danego sezonu wegetacyjnego. Niezb ędny jest równie ż bardzo dokładny nadzór nad prowadzonymi działaniami, a tak że szczegółowy monitoring przyrodniczy eliminuj ący potencjalne negatywne skutki prowadzonych działań. Wszelkie prace powinny by ć wykonywane r ęcznie, bez u życia ci ęż kiego sprz ętu, a pozyskana biomasa powinna zosta ć od razu usuni ęta po przeprowadzeniu zabiegu.

7230 Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk

Dotychczas znane s ą tylko nieliczne stanowiska siedliska w obszarze: w rezerwacie Źródliska Jasiołki i s ąsiedztwie rezerwatu Przełom Jasiołki oraz w Wernejówce i Ropiance. Młaki s ą siedliskami drobnopowierzchniowymi z natury, do kilkudziesi ęciu m i na rozległych powierzchniach łąk i pastwisk s ą trudno zauwa żalne poza wiosennym okresem kwitnienia knieci, lub te ż owocowania wełnianki. Najciekawsze młaki odnotowano w rezerwacie Źródliska Jasiołki, w kompleksie z innymi podmokłymi siedliskami nawi ązuj ącymi do 7140 (torfowiska przej ściowe). Zachowanie tych młak nie powinno by ć trudne ze wzgl ędu na dotychczasow ą ochron ę rezerwatow ą.

Fot. 4 Młaki w okolicach Wisłoka Dolnego. Fot. J. Perzanowska.

Charakterystyka siedliska : Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk wyst ępuj ą w Ostoi Ja śliskiej 73

na wysi ękach i wyciekach w obszarach źródliskowych lub na terasach rzecznych. Zaobserwowane płaty młak eutroficznych stwierdzono na wysoko ściach od 460 m n.p.m. do 680 m n.p.m. W warstwie roślinno ści zielnej wyst ępuj ą nieliczne gatunki charakterystyczne dla zespołu Valeriano-Caricetum flavae (turzyce z grupy Carex flava s.l., kozłek całolistny Valeriana simplicifolia , limprichtia Limprichtia sp.). Niektóre płaty posiadaj ą silnie wykształcon ą warstw ę mszaków, w której dominuj ą mokradłoszka zaostrzona Calliergonella cuspidata lub płaskomerzyk oskrzydlony Plagiomnium elatum lecz w cz ęś ci młak warstwa mszaków jest słabo reprezentowana pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ściowym.

Siedlisko w obszarze Dotychczas znane s ą tylko nieliczne stanowiska siedliska w obszarze: w rezerwacie Źródliska Jasiołki i s ąsiedztwie rezerwatu Przełom Jasiołki oraz w Wernejówce i Ropiance. Młaki s ą siedliskami drobnopowierzchniowymi z natury, do kilkudziesi ęciu m i na rozległych powierzchniach ł ąk i pastwisk s ą trudno zauwa żalne poza wiosennym okresem kwitnienia knieci, lub te ż owocowania wełnianki. Najciekawsze młaki odnotowano w rezerwacie Źródliska Jasiołki, w kompleksie z innymi podmokłymi siedliskami nawi ązuj ącymi do 7140 (torfowiska przej ściowe). Zachowanie tych młak nie powinno by ć trudne ze wzgl ędu na dotychczasow ą ochron ę rezerwatow ą.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś:. Siedlisko nie było monitorowane w ramach PM Ś Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : C Stan zachowania : U1

Zagro żenia : zagro żeniem dla siedliska jest przede wszystkim sukcesja mi ęty długolistna Mentha longifolia, sitowia le śne Scirpus sylvaticus , skrzypu błotny Equisetum palustre i situ skupionego Juncus effusus . Cz ęść stanowisk podlega równie ż zarastaniu przez wierzby.

Zalecane działania ochronne . Poprawa stanu jest mo żliwa poprzez sporadyczne (np. raz na 2 lata), r ęczne koszenie wybranych fragmentów młak. Zalecane jest wprowadzenie odr ębnego programu ochrony tych cennych siedlisk przyrodniczych, prowadzonego zarówno w ramach ochrony rezerwatów przyrody, w których one wyst ępuj ą, jak i na gruntach prywatnych. Program taki mo żna poł ączy ć z ochron ą poczwarówki zw ęż onej.

Na ogół nie jest wskazane wdra żanie na tym terenie programów rolno środowiskowych, gdy ż poniesione nakłady b ędą prawdopodobnie wy ższe od dopłat i wymagaj ą du żej elastyczno ści co do sposobu i terminu przeprowadzenia działa ń, zale żnego zarówno od aktualnego stanu torfowisk, jak i danego sezonu wegetacyjnego. Niezb ędny jest równie ż bardzo dokładny nadzór nad prowadzonymi działaniami, a tak że szczegółowy monitoring przyrodniczy eliminuj ący potencjalne negatywne skutki prowadzonych działań. Wszelkie prace powinny by ć wykonywane r ęcznie, bez u życia ci ęż kiego sprz ętu, a pozyskana biomasa powinna zosta ć od razu usuni ęta po przeprowadzeniu zabiegu. W niektórych przypadkach, w 74

przypadku braku innych środków mo żna wdro żyć programy rolno środowiskowe.

8310 Jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania

Charakterystyka siedliska : W regionie alpejskim jaskinie mog ą mie ć zró żnicowane pochodzenie. Powstaj ą w wyniku procesów krasowych, czyli chemicznej korozji skał, głównie wapiennych (Tatry Zachodnie, Pieniny). Tworz ą si ę tak że w trzeciorz ędowych piaskowcach i łupkach fliszowych w wyniku procesów pseudo krasowych, przewa żnie jako szczeliny skalne powi ększone wskutek ruchów osuwiskowych, np. jaskinie tektoniczne znane z Beskidów i Tatr Wysokich, powstaj ące wskutek ruchów tektonicznych działaj ących na górotwór. Mog ą by ć w cz ęś ci lub całkowicie wypełnione osadami, wod ą, śniegiem lub lodem. Te naturalne pró żnie skalne tworz ą odr ębne środowisko, charakteryzuj ące si ę wła ściwym mikroklimatem, swoistymi warunkami obiegu materii organicznej oraz specyficznym światem zwierz ęcym.

Siedlisko w obszarze : Na terenie Ostoi Ja śliskiej znajduje si ę 29 jaski ń nieudost ępnionych do zwiedzania o ł ącznej długo ści 371 m. S ą to formy pseudokrasowe o genezie osuwiskowe i rozłamowej, a wyst ępuj ą w piaskowcach cergowskich i przybyszowskich. Największym obiektem jest Jaskinia gdzie Wpadł Grotołaz, która ma 75 m długo ści i 14 m gł ęboko ści. Liczne jaskinie posiadaj ą stref ę mikroklimatu jaskiniowego: Jaskinia gdzie Wpadł Grotołaz, Jaskinia pod Bukiem, Jaskinia przy Szkółce, Jaskinia na Wierzchowinie I, Jaskinia na Wierzchowinie II oraz Jaskinia Wodna w Piotrusiu. Jaskinie te s ą te ż zimowiskami nietoperzy, a Jaskinia gdzie Wpadł Grotołaz jest jednym z wi ększych zimowisk podkowca małego w Polsce.

Najwi ększe skupisko jaski ń w obszarze znajduje si ę w osuwiskach na wschodnim i zachodnim ramieniu Cergowej (716 m), jaskinie ponadto wyst ępuj ą w Piotrusiu (728 m) oraz rezerwacie przyrody „Kamie ń nad Ja śliskami”(857 m).

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś:. Siedlisko nie było monitorowane w ramach PM Ś – planowany monitoring rozpocznie w roku 2013. Docelowa metodyka nie została jeszcze ostatecznie uzgodniona. Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : B Stan zachowania : FV

Zagro żenia : zagro żeniem jest nieograniczona penetracja jaski ń przez ludzi, a co si ę z tym wi ąż e – wydeptywanie, rozpalanie ognisk, niszczenie 75

krat zabezpieczaj ących

Zalecane działania ochronne . Bie żą ce działania ochronne realizowane s ą przy okazji ochrony nietoperzy, we wzgl ędu na ocen ę FV, na razie nie zaplanowano odr ębnych działa ń ochronnych dla ochrony jaski ń.

9110 Kwa śne buczyny ( Luzulo-Fagenion )

Charakterystyka siedliska : Kwa śna buczyna górska zajmuje szczytowe partie grzbietów, wierzchołki wzniesie ń i bardziej strome stoki. Miejsca te cechuj ą si ę wzmo żonymi procesami przemywania gleby przez wody opadowe, wywiewaniem ścioły i okresowym przesuszeniem. Siedlisko odznacza si ę ubogim składem gatunkowym, zarówno warstwy drzewostanu, jak i runa. Drzewostan tworzy buk zwyczajny z nieznaczn ą domieszk ą jaworu, świerka, rzadziej jodły. W wy ższych poło żeniach pojawia si ę wysokogórska odmiana jarz ębiny. Warstwa podszytu jest bardzo sk ąpa, czasem nie wykształca si ę. Runo jest równie ż mało obfite i florystycznie ubogie. Z reguły skupia si ę w miejscach o bardziej korzystnych warunkach wilgotno ściowych b ądź edaficznych. Tworz ą je głównie ro śliny acydofilne (trawy i krzewinki). Stałym elementem jest równie ż warstwa mszysta. Siedlisko pełni wa żną rol ę ekologiczn ą. Porastaj ąc miejsca nara żone na działanie czynników abiotycznych (wierzchołki wzniesie ń, wysokie i w ąskie grzbiety) zabezpiecza stoki przed procesami erozji wodnej i wietrznej.

Siedlisko w obszarze : Siedlisko buczyny kwa śnej obejmuje na terenie ostoi rozproszone, stosunkowo niewielkie partie najwy ższych wzniesie ń, najcz ęś ciej na grzbietach górskich, lub przygrzbietowe cz ęś ci stoków o rozmaitej wystawie i nachyleniu stoku, rzadziej na wypłaszczeniach terenowych rozproszone po śród znacznie wi ększych powierzchniowo siedlisk buczyny żyznej. Wyst ępuje tak że na zboczach w s ąsiedztwie wciosów i jarów na niewielkich powierzchniach po śród rozległych płatów Dentario glandulosae-Fagetum . Gleby na ogół płytkie, brunatne kwa śne (pH 4,0-5,0). Są to zazwyczaj wytworzone z piaskowców gliny piaszczyste. Ró żnowiekowy drzewostan bukowy lub bukowo-jodłowy stosunkowo dobrej bonitacji, zwarcie najcz ęś ciej lu źne. Miejscami w domieszce Betula pendula, Picea abies . Sporadycznie wyst ępuj ą te ż Fraxinus excelsior i Pinus sylvestris, Acer pseudoplatanus. Ró żnice w fizjonomii i składzie gatunkowym drzewostanu wynikaj ą przede wszystkim z warunków edaficznych i stref wysoko ściowych. W drugim pi ętrze drzewostanu wyst ępuj ą wymienione gatunki lasotwórcze, a sporadycznie pojawia si ę Sorbus aucuparia i Salix caprea. Podszyt to przede wszystkim Corylus avellana, a tak że Frangula alnus i Lonicera nigra. Runo ubogie pokrywa zaledwie kilkana ście, najwy żej do kilkudziesi ęciu % powierzchni dna lasu. Z gatunków typowych wyst ępuj ą: Luzula luzuloides i Vaccinium myrtillus. Ponadto powszechnie Rubus hirtus oraz: Prenanthes purpura, Poa nemoralis, Galium odoratum, Lysimachia nemorum, Carex remota, C. brizoides, Luzula pilosa, Deschampsia flexuosa, Viola reichenbachiana, Senecio Fuchsii, spo śród paproci najcz ęś ciej: Dryopteris carthusiana 76

a tak że Athyrium filix-femina, Dryopteris dilatata, D. filix-mas. W warstwie D: Polytrichum formosum, Polytrichum commune, Dicranum scoparium. Z gatunków interesuj ących odnotowano m. in. Monotropa hypopitys, Blechnum spicant, Lycopodium clavatum, Gentiana asclepiadea. W miejscach prze świetlonych, w lukach, tak że na siedlisku żyznej buczyny runo przygłuszone przez bardzo rozpowszechnion ą w lasach ostoi je żyn ę Rubus hirtus .

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: monitoring kwa śnych buczyn nie był dotychczas prowadzony w ramach PM Ś. Prace monitoringowe w Ostoi Ja śliskiej zaplanowano na rok 2013. Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : B Stan zachowania : FV

Zagro żenia : zagro żeniem w skali lokalnej jest niszczenie runa i podszytu najcenniejszych fragmentów buczyn oraz siedlisk z nim zwi ązanych w czasie prowadzenia wycinki i u żytkowania szlaków zrywkowych. Ponadto obserwuje si ę zbyt du żą ekspansj ę je żyn, co powoduje zubo żenie składu gatunkowej buczyn. Potencjalnym zagro żeniem jest równie ż zmniejszenie si ę ilo ści martwego drewna (o ile nie b ędą pozostawiane do naturalnego rozkładu drzewa dziuplaste i martwe oraz wywrócone i złamane. Potencjalnym zagro żeniem mo że by ć równie ż zmniejszenie powierzchni buczyn oraz pogorszenie ci ągło ści ekosystemów le śnych w wyniku inwestycji liniowych.

Zalecane działania ochronne . W celu unikni ęcia niszczenia zbiorowisk ro ślinnych wskazane jest optymalizowanie przebiegu szlaków zrywkowych, w taki sposób, aby przebiegały przez najmniej cenne fragmenty lasu i aby nie niszczy ć zwi ązanych z nim innych ekosystemów le śnych i niele śnych. Wskazane jest pozostawianie martwego drewna, szczególnie grubowymiarowego, aby nie pomniejszy ć jego obecnej ilo ści. Wszelkie inwestycje liniowe mog ące prowadzi ć do zniszczenia buczyn powinny by ć poddawane procedurom oceny oddziaływania na środowisko i by ć dopuszczone do realizacji tylko w wyj ątkowych przypadkach.

9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)

Charakterystyka siedliska : Żyzna buczyna karpacka spotykana jest zarówno na siedliskach żyznych, średnio zasobnych, jak i ubo ższych. Porasta stoki i grzbiety górskie oraz zbocza dolin i w ąwozów, nie wykazując przywi ązania do okre ślonej ekspozycji. Drzewostan tworzy głównie buk. Towarzyszy mu jodła, czasem stanowi ąc spory udział w składzie gatunkowym, jednostkowo świerk, a w miejscach zasobniejszych tak że jawor. Warstwa krzewów jest słabo rozwini ęta, buduj ą ją młode osobniki drzew i nieliczne krzewy. Charakterystyczn ą cech ą runa jest obfite wyst ępowanie geofitów wczesnowiosennych, takich jak: żywiec gruczołowaty na wschodzie, a w zachodniej cz ęś ci Karpat – dziewi ęciolistny czy zawilec gajowy, zakwitaj ące jeszcze przed rozwojem li ści drzew. Poza tym obficie zaznacza si ę obecno ść innych gatunków żyznych lasów li ściastych. Siedlisko wykazuje du że zró żnicowanie regionalne i mikrosiedliskowe.

Siedlisko w obszarze : Żyzna buczyna karpacka wyst ępuje w danym obszarze na grzbietowych i zboczowych partiach wzniesie ń, w dolinach i w ąwozach lokalnych cieków, na wysoko ści ok. 380-860 m n.p.m. Charakteryzuje si ę wysokim stopniem naturalno ści. Siedlisko to wykształca si ę głównie na glebach brunatnych kwa śnych oraz brunatnych wyługowanych, zasobnych w poziom akumulacyjno-próchniczy. Skład gatunkowy drzew, krzewów i runa stosunkowo ubogi. Drzewostan głównie bukowy oraz jodłowo-bukowy, ró żnowiekowy. W obszarze dominuj ą drzewostany w wieku od 80-100 lat (ok. 28% powierzchni zajmowanej przez siedlisko). Z kolei drzewostany w przedziale wieku 60-120 lat stanowi ą a ż 70% całej powierzchni zajmowanej przez siedlisko. Odnowienie pojawia si ę głównie w lukach tworz ąc zwarte k ępy. Zwarcie drzewostanu kształtuje si ę w przedziale 50-100%. W warstwie drzew w domieszce wyst ępuj ą Acer pseudoplatanus, Acer platanoides, Picea bies . Warstw ę krzewów tworz ą głównie: Abies alba, Corylus avellana , pokrycie waha si ę od 5 do 10%. W runie, w zale żno ści od lokalnego zró żnicowania siedliska (wilgotno ść , stopie ń zaawansowania procesów glebotwórczych, odczyn) licznie wystepuje: Dentaria glandulosa, D. bulbifera, Anemone nemorosa, Galeobdolon luteum, Athyrium filix-femina Dryopteris dilatata, Oxalis acetosella oraz Rubus hirtus . Ze wzgl ędu na zró żnicowanie florystyczno-ekologiczne wyró żni ć mo żna cztery zespoły: Dentario glandulosae-Fagetum allietosum , Dentario glandulosae-Fagetum lunarietosum (zespoły eutroficzne), Dentario glandulosae-Fagetum typicum (zespół mezotroficzny, w jego obr ębie mo żliwe do wyró żnienia dwa warianty: z Dentaria glandulosa i Symphytum cordatum oraz z Rubus hirtus i Athyrium filix-femina ), Dentario glandulosae-Fagetum festucetosum drymejae (zespół o charakterze borowiej ącego lub zdegradowanego lasu, wyró żni ć mo żna facj ę z Carex pilosa oraz z Festuca drymeja ). Siedlisko to pod wzgl ędem ogólnoflorystycznym wykazuje cechy wschodniokarpackie.

Najlepiej wykształcone płaty buczyny czosnkowej wyst ępuj ą w Nowej Wsi pod grzbietem Cergowej, w Rudawce Rymanowskiej. Pokrywa zbocza na wysoko ściach 340-700 m n.p.m. Podzespół z Lunaria rediviva wyst ępuje m.in. w Pa śmie Bukowicy i północnym skłonie Cergowej. Pokrywa zbocza i grzbiety wniesie ń na wys. 325-720 m n.p.m. Podzespół typowy buczyny górskiej, reprezentowany jest najliczniej na obszarze Ostoi Ja śliskiej. Z kolei podzespół buczyny kosmatkowo-turzycowej wyst ępuje licznie w Pa śmie Bukowicy preferuj ąc wy ższe partie wniesie ń, 78

załamania linii zboczy, grzbiety nadpotokowe (wys. 410-800 m n.p.m.).

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: monitoring żyznych buczyn nie był dotychczas prowadzony w ramach PM Ś. Prace monitoringowe w Ostoi Ja śliskiej zaplanowano na rok 2013. Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : A Stan zachowania : FV

Zagro żenia : zagro żeniem w skali lokalnej jest niszczenie runa i podszytu najcenniejszych fragmentów buczyn oraz siedlisk z nim zwi ązanych w czasie prowadzenia wycinki i u żytkowania szlaków zrywkowych. Ponadto obserwuje si ę zbyt du żą ekspansj ę je żyn, co powoduje zubożenie składu gatunkowej buczyn. Potencjalnym zagro żeniem jest równie ż zmniejszenie si ę ilo ści martwego drewna (o ile nie b ędą pozostawiane do naturalnego rozkładu drzewa dziuplaste i martwe oraz wywrócone i złamane. Potencjalnym zagro żeniem mo że by ć równie ż zmniejszenie powierzchni buczyn oraz pogorszenie ci ągło ści ekosystemów le śnych w wyniku inwestycji liniowych.

9170 Gr ąd środkowoeuropejski i subkontynentalny ( Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum )

Charakterystyka siedliska : Gr ądy w Karpatach reprezentowane s ą przez zespół gr ądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum. Spotykane są głównie na umiarkowanie stromych stokach o wystawie południowej. Drzewostan tworz ą grab lub lipa drobnolistna, w domieszce wyst ępuje buk, jawor oraz trze śnia. W warstwie krzewów, prócz podrostu drzew dominuje leszczyna Corylus avellana. Do charakterystycznych ro ślin zielnych siedlisk grądowych zalicza si ę gwiazdnic ę wielkokwiatow ą Stellaria holostea oraz turzyc ę orz ęsion ą Carex pilosa. Warstwa mszysta jest słabo rozwini ęta lub wcale si ę nie wykształca.

Siedlisko w obszarze : Gr ąd subkontynetalny ( Tilio – Carpinetum ) w Ostoi Ja śliskiej wyst ępuje w postaci rozproszonych płatów zwi ązanych ze stromymi, silnie nasłonecznionymi zboczami Wisłoka i Jasiołki oraz ich wi ększych dopływów. Rozwija si ę na obrze żach tarasów nadzalewowych i przełomów rzecznych. Płaty tego siedliska zlokalizowane s ą w strefie Pogórza i w ni ższych poło żeniach regla dolnego (ok. 300 – 700 m n.p.m.), na glebach kamienistych, brunatnych kwa śnych i wła ściwych o sporym udziale cz ęś ci szkieletowych. Zbiorowiska te buduje przede wszystkim grab pospolity ( Carpinus betulus ) oraz buk zwyczajny ( Fagus sylvatica ) wraz lip ą drobnolistn ą ( Tilia cordata ), jaworem ( Acer pseudoplatanus ), jesionem wyniosłym ( Fraxinus excelsior ) i sporadycznie d ębem szypułkowym ( Quercus robur ). W warstwie krzewów dominuje leszczyna ( Corylus avellana ), ponadto wyst ępuj ą podrosty gatunków drzew (głównie buka). Runo budują gatunki charakterystyczne dla zespołu Tilio – Carpinetum, a dominacja gatunków takich jak Festuca drymeja, Stac6ys sylvatica, Aruncus sylvestris, Symphytum cordatum, Phyteuma spicatum czy Carex pilosa w poszczególnych płatach pozwala wyró żni ć odpowiednie podzespoły.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: monitoring gr ądów nie był dotychczas prowadzony w ramach PM Ś. Prace monitoringowe w Ostoi Ja śliskiej zaplanowano na rok 2013. Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : D Stan zachowania : U1 (nie ma potrzeby poprawy stanu ochrony, poniewa ż siedlisko wystepuje tu fragmentarycznie i jest przedmiotem ochrony w obszarze)

9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stokach i zboczach ( Tilio plathyphyllis-Acerion pseudoplatani )

Charakterystyka siedliska : Zajmuje stanowiska na zboczach o północnej ekspozycji, na glebach o ró żnej wilgotno ści i żyzno ści, przewa żnie płytkich, rumoszowatych. Stosunkowo lu źny drzewostan tworz ą buk i jawor (w wy ższych poło żeniach wykształcaj ą one specyficzny, krzywulcowy pokrój). Czasem, w domieszce towarzyszy im jodła lub świerk. Warstwa krzewów wykształca si ę do ść słabo, natomiast runo odznacza si ę wyj ątkow ą bujno ści ą i bogactwem gatunkowym. Dominuj ą w nim gatunki ziołoro ślowe, liczne s ą równie ż gatunki typowe dla żyznych i kwa śnych buczyn oraz sąsiaduj ących z nimi zbiorowisk niele śnych. Jaworzyny tworz ą w Karpatach kilka odmian, uzale żnionych od składników runa: jaworzyna z języcznikiem zwyczajnym, miesi ącznicowa oraz jaworzyna karpacka (typowa).

Siedlisko w obszarze : W całym obszarze „Ostoja Ja śliska” wykazano podtyp 9180-2 (jaworzyna z j ęzycznikiem). W przełomie Jasiołki jaworzyna zajmuje najwi ększ ą powierzchnie, płaty jaworzyn rozci ągaj ą si ę na północnych zboczach Góry Ostrej, w zasadzie od jej podnó ża czyli terasy zalewowej Jasiołki na wysoko ści 400 m n.p.m. a ż po szczytowe partie (500 m n.p.m.). Warunki topograficzne s ą do ść urozmaicone; fitocenozy zajmuj ą strome urwiste skarpy nad rzek ą Jasiołk ą o nachyleniu osi ągaj ącym 40 o, jak i bardziej łagodne zbocza w środkowej cz ęś ci Ostrej, których średnia warto ść wynosi 25 o. Kilka płatów zajmuje urwiska lokalnych zapadlisk z wysi ękami wód. Drzewostan dobrze zachowany, wielogatunkowy, wielopi ętrowy buduje jawor, wi ąz górski, buk pospolity, jesion wyniosły, lipa szerokolistna, jodła pospolita, grab pospolity; w ni ższych warstwach, w podro ście i nalocie gatunki te równie ż si ę pojawiaj ą, lecz z ró żną obfito ści ą w poszczególnych fragmentach siedliska. Runo bujne, lokalnie wielowarstwowe z licznymi gatunkami wska źnikowymi. Spotykane liczne martwe kłody, cz ęsto wykroty i stoj ące złomy. Z kolei w masywie Piotrusia, siedlisko zachowało si ę na południowych zboczach, w postaci kilku niewielkich i rozproszonych płatów ograniczonych do lokalnych osuwisk lub stromych skarp, pokrytych licznymi głazami piaskowca i rumoszem skalnym. Mimo i ż płaty rozwijaj ą si ę w obszarze lasów gospodarczych i zajmuj ą niewielk ą powierzchnie, wyró żniaj ą si ę prawidłow ą struktur ą zarówno warstwy drzew jak i ro ślinności zielnej, z licznymi gatunkami wska źnikowymi. W najbardziej dynamicznym układzie płaty siedliska rozwijaj ą si ę na północnych stokach Cerowej Góry, gdzie wyró żniono kilka stanowiska w mozaice z buczyna karpack ą. Bardzo strome stoki, osi ągaj ące miejscami nawet do 52 o maj ą bezpo średni wpływ na du żą dynamik ę i zachodz ące procesy. Skład gatunkowy oraz struktura zarówno warstwy drzew jak i runa zró żnicowane na kilka warstw. Niestabilne podło że, z licznym grechotem skalnym, który poddany jest ci ągłemu przetaczaniu ma bezpo średni wpływ na pojawianie si ę licznych wykrotów oraz ograniczenie wieku drzew. Niektóre z płatów maj ą charakter inicjalnych, inne poddane s ą znacznym zaburzeniom, co w tych warunkach topograficznych jest zjawiskiem jak najbardziej normalnym.

Siedlisko skupia si ę w dwóch rejonach: w Przełomie Jasiołki na Ostrej, gdzie najlepiej zachowane płaty s ą obj ęte ochron ą rezerwatow ą oraz na Górze Piotru ś – w lasach gospodarczych Nadle śnictwa Dukla, w postaci czterech niewielkich i rozproszonych płatów, oraz w na Górze Cergowej w rezerwacie przyrody „Tysi ąclecia na Cerowej Górze”, kilka płatów.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: monitoring jaworzyn był prowadzony w roku 2006 i 2008 na 7 stanowiskach: Cergowa, Góra Piotru ś 1, Góra Piotru ś 2, Ostra 1, Ostra 2, Ostra 3 i Roztoka Wielka 1 Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : A Stan zachowania : FV

Zagro żenia : Lokalizacja jaworzyn na stromych, pokrytym rumoszem skalnym stokach powoduje, i ż cz ęsto nadaje si ę im status lasów glebo- i wodochronnych. Z drugiej strony, jaworzyna z j ęzycznikiem oraz jaworzyna miesi ęcznicowa posiada wysoki potencjał produkcyjny, gdy ż drzewostan tworz ą cenne z gospodarczego punktu widzenia gatunki – jawor, jesion, buk. Natomiast niewielka powierzchnia oraz fragmentacja siedliska powoduje, i ż nawet drobne zmiany antropogeniczne nara żaj ą stanowiska na zniszczenie (np. budowa zapór przeciwrumowiskowych czy dróg stokowych).

Zalecane działania ochronne . Wła ściw ą ochron ą jest ochrona bierna, polegaj ąca na wył ączeniu wszystkich płatów z gospodarki le śnej.

Fot. 5 Jaworzyna na Górze Piotru ś. Fot. J. Bodziarczyk.

91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe ( Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae , olsy źródliskowe)

Charakterystyka siedliska : Siedlisko zwi ązane z dolinami rzek i potoków, źródliskami i miejscami o wysokim poziomie wód gruntowych oraz w miejscach, gdzie ukształtowanie terenu powoduje powstawanie zastoisk wód opadowych. Wyst ępuje w postaci w ąskich pasów ci ągn ących si ę wzdłu ż rzek, a tak że niewielkich płatów otoczonych innymi zbiorowiskami ro ślinnymi. Ten typ siedliska przyrodniczego obejmuje nadrzeczne zbiorowiska le śne, budowane przez takie gatunki, jak: olsze, jesiony, wierzby i topole. W regionie alpejskim zidentyfikowano 3 podtypy tego siedliska: podgórski łęg jesionowy, nadrzeczn ą olszyn ę górsk ą (zwan ą olszynk ą karpack ą) i górsk ą olszyn ę bagienn ą. W drzewostanie ł ęgu podgórskiego zwykle dominuje jesion wyniosły Fraxinus excelsior . W górskiej olszynie bagiennej oraz olszynce karpackiej zdecydowanie króluje olsza szara Alnus incana . Licznie reprezentowane s ą inne gatunki żyznych lasów li ściastych, takie jak: wi ąz górski, klon jawor i klon pospolity, lipa, a w wyższych poło żeniach równie ż jodła i świerk. Zwarcie koron jest słabe, co skutkuje bujnym rozwojem podszytu oraz runa z gatunkami higrofilnymi i ziołoro ślowymi ro ślinami żyznych lasów li ściastych. Obficie wykształca si ę warstwa mszysta.

Siedlisko w obszarze : Wyst ępuj ą nad wi ększo ści ą rzek, przede wszystkim w postaci olszynki karpackiej ( Alnetum incanae ). Nad wi ększymi rzekami, zwłaszcza w ni ższych poło żeniach, wyst ępuj ą fragmenty ł ęgów jesionowych ( Carici remotae-Fraxinetum) . Płaty Caltho laetae-Alnetum są stosunkowo nieliczne i zazwyczaj niewielkie. W drzewostanie dominuje Alnus incana, w ró żnych proporcjach z jesionem, cz ęste s ą równie ż jawory. Inne gatunki drzew wyst ępuj ą stosunkowo rzadko. Drzewa s ą zazwyczaj do ść młode. Dobrze rozwini ęta jest warstwa krzewów (np. Evonymus europaea ), a tak że wielogatunkowe runo. Do ść cz ęste s ą nasadzenia sosny w ł ęgach lub ich s ąsiedztwie. W dolinach wyst ępuj ą terasy i spłaszczenia erozyjne. Głównie w takich miejscach powstały wi ększe płaty ł ęgów, tworzonych głównie przez olch ę szar ą, jesion i zaro śla wierzb (S. fragilis, S. purpurea, S. viminalis). Najlepsze warunki dla ro ślinno ści ł ęgowej obserwuje si ę w rezerwacie "Przełom Jasiołki", a tak że w ni ższych partiach Wisłoka. Niewielkie fragmenty olszynek górskich wyst ępuj ą równie ż nad mniejszymi dopływami tych rzek.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: monitoring jaworzyn był prowadzony w roku 2006 i 2008 na 7 stanowiskach: Bielcza, Daliowa, Przełom Jasiołki 1, Przełom Jasiołki 2, Puławy, Rudawka, Zyndranowa. Ocena ogólna U1 Ranga w obszarze – reprezentatywno ść : A Stan zachowania : U1

Zagro żenia : Głównym potencjalnym zagro żeniem dla siedlisk ł ęgowych jest zabudowa przeciwpowodziowa ograniczaj ąca swobodny bieg rzeki, a tak że zwi ązana z ni ą wycinka lasów i zaro śli nadrzecznych. Innym, bardzo istotnym zagro żeniem jest synantropizacja roślinno ści siedlisk ł ęgowych. Coraz mocniej zaznacza si ę problem inwazji gatunków obcego pochodzenia w zbiorowiskach ł ęgowych. Zagro żeniem, które wyst ępuje powszechnie, cho ć z ró żnym nasileniem, jest za śmiecanie ł ęgów - celowe wywo żenie śmieci do lasu. Zagro żeniem mo że by ć równie ż nielegalne wybieranie żwiru.

Zalecane działania ochronne . Nale ży przede wszystkim powstrzymywa ć sukcesj ę obcych gatunków inwazyjnych w runie i w miar ę mo żliwo ści wył ączy ć z u żytkowania wszystkie płaty ł ęgów.

Fot. 6 Łęgi nad Wisłokiem w okolicach Darowa. Fot. J. Perzanowska

2.6.2. Gatunki ro ślin i ich siedliska wyst ępuj ące na terenie obszaru

1898 Ponikło krai ńskie Eleocharis carniolica

Charakterystyka gatunku: Gatunek ciepłolubny i wilgociolubny, ro śnie na siedliskach zaburzonych w wyniku działa ń człowieka, w zagł ębieniach dróg le śnych, gdzie utrzymuje si ę woda, lub przynajmniej du ża wilgotno ść podło ża, w towarzystwie przypadkowych gatunków, nie tworz ących zespołu w sensie fitosocjologicznym.

Gatunek w obszarze: Eleocharis carniolica jest znane od 1997 roku z terenu Ostoi Ja śliskiej, z 1 stanowiska poło żonego w rejonie Moszcza ńca. Stanowisko to utrzymuje si ę od tego czasu. Zlokalizowane jest na dawnej, rzadko u żytkowanej drodze le śnej, w okresowo wypełnionych wod ą koleinach, na podło żu gliniastym. Miejsca te granicz ą w terenie bezpo średnio z buczyn ą karpack ą, nasadzeniami sosny i modrzewia oraz zaro ślami. Liczebno ść populacji to ok. 150 k ęp, dziel ących si ę pomiedzy 4 podstanowiska, znajduj ące si ę na drodze le śnej w odległo ści ponad 1 km. Najbli ższe, znane stanowiska gatunku (4) le żą w Bieszczadach. Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: Dla rejony alpejskiego ocena ogólna: U1 (rok 2009) Ranga w obszarze – ocena populacji : B Stan zachowania : U2

Zagro żenia : Do głównych zagro żeń nale ży mo żliwo ść mechanicznego zniszczenia stanowiska w wyniku działalno ści gospodarczej (np. zrywka drewna), oraz mo żliwo ść jego wyschni ęcia (ponikło jest gatunkiem wodno-błotnym). Pogorszenie warunków siedliskowych mo że te ż nast ąpi ć w wyniku ekspansji silniejszych konkurencyjnie gatunków lub nadmiernego ocienienia stanowiska.

Zalecane działania ochronne . Nale ży zadba ć o zebranie i zabezpieczenie diaspor tak, aby nie zagra żać naturalnym procesom odnawiania. Owocki powinny by ć przechowywane w banku genów. W przypadku zaobserwowania obni żenia poziomu wód gruntowych lub innych niekorzystnych zmian nale ży podj ąć prób ę ustalenia przyczyn i mo żliwo ści przeciwdziałania im. Je śli jest to niemo żliwe, zaleca si ę przeniesienie populacji potomnej na inne, pobliskie, niezagro żone siedlisko o parametrach podobnych, jak w miejscu obecnego wyst ępowania lub, w ostateczno ści, upraw ę ex situ w warunkach ogrodowych. Pojawiaj ące si ę ekspansywne gatunki, nale ży usuwa ć sukcesywnie, w miar ę pojawiania si ę. Mo żna tez przerzedza ć krzewy rosn ące wokół stanowiska, niedopuszczaj ąc do ich zwarcia i ocienienia stanowiska.

1939 Rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa

Charakterystyka gatunku: Gatunek o szerokim spektrum ekologicznym - od siedlisk suchych i świe żych po wilgotne, od silnie nasłonecznionych po zacienione. Wyst ępuje na ró żnego typu ł ąkach z klasy Arrhenatheretea , okrajkach lasów, wzdłu ż zaro śli z klasy Rhamno- Prunetea oraz w olszynach Alnetum incanae . Jako gatunek rozsiewaj ący si ę epizoochorycznie wyst ępuje cz ęsto wzdłu ż ście żek i polnych dróg wykorzystywanych przez ludzi oraz hodowlane i dzikie zwierz ęta. Gatunek w obszarze: Ze wzgl ędu na szerokie spektrum zajmowanych siedlisk (od naturalnych, poprzez półnaturalne po antropogeniczne) i sposób rozsiewania, mo żna przyj ąć , że stan zachowania siedlisk jest dobry, a gatunek nie jest zagro żony na tym obszarze.Pierwsze doniesienie na temat wyst ępowania gatunku pochodzi z 2004 r. z okolic Moszczańca (po stwierdzeniu stanowisk w Bieszczadach w latach 1994-1996 i w dolinie Wisłoki w Beskidzie Niskim w 1999 r. Stanowisko to, wraz z nast ępnymi odnalezionymi w kolejnych latach (okolice Szklar, Surowicy, Moszcza ńca, Wisłoka Wielkiego i Lipowca), stanowi ł ącznik mi ędzy wspomnianymi, karpackimi stanowiskami tego gatunku w Polsce. Agrimonia pilosa wyst ępuje na przydro żach, poboczach dróg i wyj ątkowo na ł ące. Zwykle w miejscach nieocienionych, lub tylko w niewielkim stopniu. S ą to siedliska antropogeniczne, cho ć zwykle pozbawione regularnego, celowego oddziaływania człowieka. Gatunek ten wyst ępuje zwykle pojedynczo lub po kilka osobników, w towarzystwie rzepika zwyczajnego Agrimonia eupatoria oraz innych gatunków ł ąkowych, jak: Hypericum perforatum, Verbascum nigrum, Knautia arvensis, Galium mollugo, Tragopogon orientalis, Dactylis glomerata, Deschampsia caespitosa, Medicago falcata, Mentha longifolia . Nagromadzenie stanowisk znajduje si ę w centralnej cz ęś ci obszaru, w okolicy Wisłoka, Moszcza ńca, Woli Ni żnej, Ja ślisk. Wiele, teoretycznie odpowiadaj ących mu siedlisk, nie zostało zasiedlonych przez ten gatunek, mimo, że znajduj ą si ę tam stanowiska pokrewnego rzepika zwyczajnego Agrimonia eupatoria. W trakcie bada ń w 2010 i 2011 roku oraz inwentaryzacji siedlisk w 2012 roku w ostoi Ja śliskiej odnaleziono ł ącznie kilkana ście stanowisk Agrimonia pilosa licz ących zwykle po kilka (od 1 do 20) osobników. Zarówno liczba stanowisk tego gatunku jak i liczebno ść predystynuj ą go jako przedmiot ochrony w tym obszarze Natura 2000. Stwierdzony został w ostatnich latach tak że w s ąsiednich obszarach Natura 2000: Bieszczady, Ostoja Magurska a nawet Jasiołka. Wsz ędzie w Karpatach, typ wyst ępowania tego gatunku jest taki, jak w Ostoi Ja śliskiej.

Ocena siedliska w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: Dla rejony alpejskiego ocena ogólna: U1 Ranga w obszarze – ocena populacji : C Stan zachowania : U1

Zagro żenia : Trudne do okre ślenia s ą zagro żenia tego gatunku. Na pewno nale ży do nich mechaniczne zniszczenie osobników tego gatunku. Nie stwierdzono w 2012 roku objawów zaatakowania go przez paso żyty – zwłaszcza choroby grzybowe, na który jak si ę wydaje jest szczególnie

nara żony. Natomiast brak konkretnych wskazówek co do jego wymaga ń siedliskowych. Stanowiska lokalne mog ą zanika ć w wyniku nadmiernego zacienienia lub rozwoju ekspansywnych bylin, nie prowadzi to jednak do spadku liczebno ści ani kurczenia si ę areału w skali regionalnej.

Zalecane działania ochronne . Gatunek nie wymaga ochrony czynnej. Utrzymywaniu jego populacji sprzyja ekstensywne u żytkowanie dróg le śnych i wykaszanie ich poboczy, prowadzone poza okresem kwitnienia i dojrzewania owoców.

Fot. 7 Rzepik szczeciniasty Agrimonia pilosa . Fot. W. Mróz.

2.6.3. Gatunki zwierz ąt i ich siedliska wyst ępuj ące na terenie obszaru

2503 Brzanka Barbus meridionalis

Barbus carpathicus Kotlík, Tsigenopoulos, Ráb et Berrebi, 2002 ( Barbus meridionalis)

Charakterystyka gatunku: Brzanka jest ryb ą średnich rozmiarów, a najwi ększe okazy rzadko osi ągaj ą 30 cm długo ści. Ciało brzanki jest wydłu żone, wrzecionowate. Grzbiet jest brunatny a boki złotawe. Powy żej linii nabocznej, na głowie, płetwach grzbietowej i ogonowej wyst ępuj ą brunatne plamki. Płetwy brzuszne, odbytowa i dolny płat ogonowej s ą żółtopomara ńczowe. Brzanka posiada dwie pary w ąsików. Krótsze znajduj ą si ę na wardze górnej przy ko ńcu pyska, druga para jest w k ącikach ust. Najwyra źniejsz ą cech ą umo żliwiaj ącą odró żnienie brzanki od bardzo podobnej brzany jest pierwszy twardy promie ń płetwy grzbietowej, który u brzanki jest pozbawiony z ąbków. Tarło odbywa si ę od maja do czerwca w płytkiej wodzie na podło żu kamienisto żwirowym. Pokarm brzanki stanowi fauna denna, głównie larwy muchówek, chru ścików i j ętek . Brzanka zasiedla górne biegi rzek o du żym spadku. Wyst ępuje głównie w podgórskich rzekach i potokach średniej wielko ści, czasem dochodz ąc do górskiej strefy potoków. Jeszcze do ść licznie wyst ępuje w karpackich dopływach górnej Wisły. Wybiera miejsca płytsze z kamienistym dnem i szybko płyn ącą wod ą. W dorzeczach Sanu i Wisłoki brzanka zaliczona została do gatunków cz ęstych. Gatunek ten mo żna spotka ć: w Sanie od Tarnawy w górnym biegu po Przemy śl oraz wi ększych dopływach Sanu (Wołosaty, Solinka, Wetlina, Hoczewka, Osława, Sanoczek, Olszanka, Stupnica, Wiar), w Wisłoku, w górnej i środkowej Wisłoce oraz w Jasiołce. Liczny jest tak że w Strwi ąż u. Sporadycznie brzanka wyst ępowała tak że w Sanie poni żej Przemy śla do uj ścia Wisłoka i w dolnym Wisłoku. W niektórych odcinkach jest jeszcze do ść liczna m.in. w górnej Wisłoce i dopływach górnego Sanu.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: na połowie monitorowanych stanowisk stan zachowania okre ślono jako zły (U2)

Stan zachowania w obszarze: W stosunku do populacji krajowej wielko ść populacji brzanki w ostoi jest prawdopodobnie mniejsza ni ż 5%. Siedlisko przyrodnicze brzanki jest zachowane dobrym stanie, ale jego rang ę obni ża izolacja populacji z nale żą cego do ostoi górnego biegu rzeki Wisłok. W Jasiołce wyst ępuje od Woli Ni żej w górnym biegu do uj ścia do Wisłoki. Najliczniej brzanka spotykana jest od cz ęś ci przełomowej Jasiołki w m. Stasianie. W dolnych odcinkach wi ększych dopływów spotykana jest okresowo i nielicznie.

Zagro żenia : Konstrukcja zapory w Besku bezpowrotnie uniemo żliwia migracje ryb z dolnej cz ęś ci rzeki. Mimo to brzanka jest nadal liczna w górnym Wisłoku.

1193 Kumak górski Bombina variegata

Charakterystyka gatunku: Jest przedstawicielem płazów bezogonowych o delikatnej budowie ciała, silnie grzetobrzusznie spłaszczony. Głowa mała, szeroka, płaska, pysk zaokr ąglony. Tułów rozszerzony, odnó ża krótkie. Zamieszkuje drobne, zwykle okresowe zbiorniki wodne, stawki i glinianki oraz przydro żne rowy, pozbawione zazwyczaj ro ślinno ści, stawki osuwiskowe, młaki, nadrzeczne żwirowiska. Pospolicie zasiedla kału że i koleiny utworzone na gliniastych drogach śródpolnych i le śnych. Zimuje na l ądzie. Pojawia si ę w wodzie, w zale żno ści od temperatury, ko ńcem kwietnia lub w maju. Okres rozrodczy kumka górskiego jest wyj ątkowo długi. Krótkie gody powtarzane s ą wielokrotnie, odbywaj ą si ę ka żdorazowo po intensywnych opadach wiosenno- letnich, mog ą trwa ć do sierpnia. Po zło żeniu jaj, dorosłe osobniki opuszczaj ą kału że lub koleiny, przenosz ą si ę do innych, lub ukrywaj ą w pobli żu. Osłonki jaj, składanych w małych, lu źnych pakietach i przytwierdzanych do ro ślin lub patyków, s ą zazwyczaj pokryte mułem. Wiele kału ż z jajami wysycha, a jaja lub kijanki gin ą. Rozwój kijanek w nagrzanej wodzie przebiega szybko, metamorfoz ę osi ągaj ą po 2-2,5 miesi ącach. Młode przebywaj ą w płytkiej wodzie, na brzegu zbiorników. Rosn ą szybko. Dojrzało ść płciow ą osi ągaj ą po drugiej hibernacji. Po żywieniem s ą głownie owady l ądowe (drobne chrz ąszcze, pluskiwaki, błonkówki), paj ąki, dżdżownice, które łowi ą zarówno na l ądzie jak i w wodzie. Dzi ęki toksycznej wydzielinie skóry nie maj ą wielu wrogów, s ą długowieczne. Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: nieznany

Stan zachowania w obszarze: Na podstawie informacji pochodz ących ze Strategii ochrony kumaka górskiego na terenie Ostoi Ja śliskiej wytypowano stanowiska, na których przeprowadzono prace terenowe. Zgromadzone informacje wskazuj ą na szeroki zasi ęg wyst ępowania gatunku na obszarze Ostoi Ja śliskiej. Potencjalne siedliska gatunku s ą dost ępne na całym obszarze, a stan siedlisk jest dobry. Warunkiem utrzymania gatunku na terenie Ostoi Ja śliskiej jest nieregulowanie brzegów potoków, a tak że zachowanie wodnych biotopów, w tym izolowanych, małych oczek wodnych, młak i niewielkich rozlewisk rzek. Na terenie Ostoi Ja śliskiej gatunek zwi ązany jest głównie z lasami. Wyst ępuje w koleinach le śnych, w kału żach na drogach gruntowych i w rowach przy drogach le śnych.

Zagro żenia : Głównym zagro żeniem dla gatunku jest utrata siedlisk wodnych – płytkich, szybko nagrzewaj ących si ę zbiorników wodnych, w których gatunek mo że si ę rozmna żać. Takim odpowiednim miejscem s ą np. koleiny na drogach le śnych powstałe w czasie transportu drewna. Zaprzestanie prac le śnych i zaniechanie zwózki drewna przyczyni si ę do zmniejszenia liczby kolein, a tym samym do zmniejszenia liczby potencjalnych stanowisk odpowiednich dla rozwoju kumaków górskich.

Fot. 9 Kału że na drodze bitej miejscem gdzie obserwowano Fot. 8 Kału ża na drodze bitej koło Wisłoka – miejsce gdzie kumaki górskie; zarówno osobniki dorosłe, młodociane jak i obserwowano kumaki górskie; zarówno osobniki dorosłe, kijanki (fot. G. Połczy ńska – Konior) młodociane jak i kijanki (fot. G. Połczy ńska – Konior)

Fot. 11 Starorzecze Wisłoka miejscem rozmna żania zarówno Fot. 10 Osobniki dorosłe i kijanki kumaka górskiego w rowie przy kumaków jak i traszek karpackich (fot. G. Połczy ńska – Konior) drodze prowadz ącej do rez. Kamie ń (fot. G. Połczy ńska – Konior)

1352 Wilk Canis lupus

Charakterystyka gatunku

Biologia i ekologia gatunku Wilk Canis lupus na pierwszy rzut oka przypomina owczarka niemieckiego i mo że by ć mylony z tego typu psami. Dymorfizm płciowy jest zaznaczony, samce s ą z reguły wi ększe od samic o około 10–20%. Średnia długo ść ciała (bez ogona) dorosłych samców wynosi ok. 120 cm, samic ok. 110 cm. Masa ciała dorosłych samców waha si ę od 35 do 65 kg (najcz ęś ciej ok. 45 kg), dorosłych samic – 30–50 kg (najcz ęś ciej około 35 kg). Ubarwienie wilków jest zró żnicowane, przewa ża kolor szary, szarobr ązowy, szarobe żowy lub szaro rudy (J ędrzejewski i in. 2010).

Wilki żyj ą w grupach rodzinnych (watahach), składaj ących si ę z jednej pary rodzicielskiej oraz ich młodych b ądź osobników spokrewnionych. Do rui wilki przyst ępuj ą w lutym, a szczeni ęta rodz ą si ę na pocz ątku maja. Samice zwykle szczeni ą si ę w norach (cz ęsto s ą to stare nory borsucze lub lisie, poszerzone przez wilki), ale tak że w wykrotach drzew, a nawet w dobrze osłoni ętych legowiskach na ziemi. W okresie wychowu szczeni ąt wilki mog ą wykorzystywa ć jedn ą do kilku nor, co jaki ś czas przenosz ąc lub przeprowadzaj ąc szczeni ęta. Zwykle młode przestaj ą korzysta ć z nor w lipcu, wi ększo ść czasu przebywaj ąc w legowiskach w ich pobli żu. Samica rodzi zwykle 5–6 szczeni ąt, ale do zimy średnio do żywaj ą 1–3. Młode opuszczaj ą grup ę rodzinn ą zwykle w drugim roku życia, ale niektóre mog ą pozostawa ć w watasze macierzystej dłu żej lub nawet na stałe (J ędrzejewski i in. 2010). W warunkach polskich wielko ść watahy wynosi od 2 do 10, najcz ęś ciej 4–5 osobników. Wielko ść terytorium jednej watahy wilczej wynosi ok. 150–300 km 2 (najcz ęś ciej 250 km 2) i zale ży od zag ęszczenia ofiar (Okarma i in. 1998, Śmietana 2000, J ędrzejewski i in. 2007). Terytoria sąsiaduj ących ze sob ą watah zwykle w małym stopniu nakładaj ą si ę na siebie. Zag ęszczenie populacji wilka w Polsce waha si ę od 1,5 do 4 osobników/100 km 2 (J ędrzejewski i in. 2010). Terytorium u żytkowane jest przez wilki nierównomiernie: wataha sp ędza ok. 75% czasu na terenie pokrywaj ącym zaledwie 20–30% terytorium (tzw. centrum areału). Tam te ż zlokalizowane s ą nory (lub legowiska) rozrodcze. Najbardziej odległe cz ęś ci terytorium wataha odwiedza stosunkowo rzadko, ale regularnie, zwykle co 7–10 dni (w tych cz ęś ciach swojego terytorium wilki s ą cz ęsto mylnie traktowane jako „przechodnie”). W pierwszych 2 miesi ącach po urodzeniu szczeni ąt aktywno ść watahy jeszcze silniej koncentruje si ę pobli żu nory rozrodczej. Wilki znakuj ą terytorium moczem, odchodami oraz charakterystycznym drapaniem pazurami ziemi, zwykle na skrzy żowaniach dróg le śnych. Swoistym znakowaniem terytorium mo że te ż by ć wycie (J ędrzejewski i in. 2010). Średnia długo ść dobowej w ędrówki watahy wynosi ok. 23 km. Wilki mog ą jednak przebiec ponad 60 km w ci ągu doby. Nie zawsze cała wataha przebywa lub w ędruje razem. Zasi ęg dyspersji (migracji) młodych wilków waha si ę od kilku do kilkudziesi ęciu kilometrów, mo że jednak dochodzi ć do kilkuset kilometrów (J ędrzejewski i in. 2010). Podstawowy pokarm wilków stanowi ą dzikie ssaki kopytne, w Polsce najcz ęś ciej jelenie. Inne gatunki (dziki, sarny, łosie) s ą zabijane przez wilki zwykle rzadziej, ni ż to wynika z ich udziału w zespole ssaków kopytnych. Uzupełniaj ącym pokarmem s ą zaj ące, bobry oraz padlina. W warunkach mozaiki lasów i pastwisk wilki zabijaj ą te ż zwierz ęta hodowlane, szczególnie owce, krowy, i kozy (J ędrzejewski i in. 2010). Wilk w Polsce wyst ępuje przede wszystkim w lasach (lasy li ściaste, mieszane i iglaste) oraz na terenach bagiennych. Analizy przeprowadzone na podstawie danych zebranych w ramach programu Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia w nadleśnictwach i parkach narodowych (program prowadzony przez Instytut Biologii Ssaków PAN, dawniej Zakład Badania Ssaków PAN) wykazały, i ż wilki wybieraj ą obszary charakteryzuj ące si ę wysok ą lesisto ści ą (powy żej 40%) oraz niskim stopniem fragmentacji kompleksów le śnych. Preferuj ą tereny o wysokiej dost ępno ści bazy pokarmowej (przynajmniej 50 kg biomasy dzikich ssaków kopytnych na 1 km 2 powierzchni), natomiast unikaj ą miejsc przeludnionych, o wysokim zag ęszczeniu infrastruktury przemysłowej i drogowej (powy żej 0,2 km dróg krajowych i wojewódzkich na 1 km 2 powierzchni) (J ędrzejewski i in. 2008, 2012). 94

Liczebno ść i rozmieszczenie w Polsce Obecnie wilki zasiedlaj ą głównie północno-wschodni ą, wschodni ą i południow ą (Karpaty) cz ęść Polski. Ich liczebno ść szacowana jest na około 600–700 osobników (stan na 2007 r.). Najwi ększ ą, zwart ą ostoj ą wilka w Polsce s ą Karpaty (od Bieszczadów po Beskid Śląski) oraz Pogórze Karpackie – wyst ępuje tam łącznie około 250 osobników. Tak że około 250 wilków zasiedla rozległe, cho ć mniej zwarte kompleksy le śne północno-wschodniej Polski, a szczególnie region Puszczy Białowieskiej i Knyszy ńskiej (80 osobników), Puszcz ę Augustowsk ą i Kotlin ę Biebrza ńsk ą (70 osobników), Lasy Napiwodzko-Ramuckie i Puszcz ę Pisk ą (70 osobników), rejon Puszczy Rominckiej i Boreckiej (20 osobników). Kolejn ą ostoj ą wilka jest Roztocze, wraz z Lasami Janowskimi i Puszcz ą Solsk ą, które zasiedla około 130 wilków. Pomimo dobrych warunków siedliskowych, bardzo mała i niestabilna jest populacja wilków w lasach Polski Centralnej i Zachodniej. Stwierdzono tam zaledwie 20–30 osobników, a ich rozmieszczenie zmienia si ę z roku na rok. W ostatnim czasie stwierdzono obecno ść osiadłych watah wilków w Borach Tucholskich, Puszczy Bydgoskiej, Lasach Wałeckich, Puszczy Rzepi ńskiej, Borach Dolno śląskich oraz Górach Świ ętokrzyskich (J ędrzejewski i in. 2010).

Ryc. 1. Wyst ępowanie wilka w Polsce w latach 2009-2011 na podstawie zebranych informacji, w siatce pól Atlasu Ssaków Polski.

Status prawny

Prawo mi ędzynarodowe

Konwencja Waszyngto ńska (CITES) – Wilk jest wymieniony w Zał ączniku II, jako potencjalnie zagro żony wygini ęciem. Rozporz ądzenie Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. Konwencja Karpacka o ochronie i zrównowa żonym rozwoju Karpat (2003) Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu. Dyrektywa Rady 1999/22/EC z dnia 29 marca 1999 dotycz ąca trzymania dzikich zwierz ąt w ogrodach zoologicznych.

Prawo krajowe

Ochrona gatunkowa – ochrona ścisła (ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004, oraz rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 pa ździernika 2011 w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt); gatunek wymagaj ący ochrony czynnej.

Kategoria zagro żenia IUCN

Czerwona lista IUCN – LC Czerwona lista zwierz ąt zagro żonych w Polsce (2002) – NT Polska czerwona ksi ęga (2001) – NT Czerwona lista dla Karpat (2003) – VU (w Polsce – VU)

Ogólny stan zachowania siedliska w sieci Natura 2000 na podstawie wyników raportowania i monitoringu (dane GIO Ś)

Pa ństwowych oraz parków narodowych. Wyniki udost ępniane s ą tak że wszystkim zainteresowanym na stronie internetowej http://www.zbs.bialowieza.pl/artykul/526.html . W prowadzonym monitoringu stan siedliska oceniano na podstawie nast ępuj ących wska źników: wielko ść powierzchni zasiedlonego obszaru, stopie ń zalesienia obszaru, stopie ń fragmentacji kompleksów le śnych, stopie ń izolacji siedlisk, stopie ń zag ęszczenia dróg, dost ępno ść bazy pokarmowej (tj. biomasa dzikich ssaków kopytnych w kg na 1 km 2 lasu; ten wska źnik decyduje jedynie o warto ściach zag ęszczenia populacji wilka). O ocenie siedliska decyduje najni ższa ocena któregokolwiek ze wska źników. Stan siedlisk w sieci Natura 2000 w regionie kontynentalnym oceniono jako niezadowalaj ący (U1), a w alpejskim jako wła ściwy (FV) (http://cdr.eionet.europa.eu/Converters/convertDocument?file=/pl/eu/art17/envrlf_pg/species-canis-lupus.xml&conv=rem_24 )

Stan zachowania stanowisk i siedlisk gatunku w Ostoi Ja śliskiej

Obszar zamieszkuje 5 watah wilków, areały wi ększo ści z nich obejmuj ą obszary poło żone poza Ostoj ą Ja ślisk ą. Średnia liczebno ść populacji wilka w obszarze w latach 2000-2009: 25-30 dorosłych osobników. Średnie zag ęszczenie: 2,8-3,3 osobników na 100 km 2.

Według oceny przeprowadzonej na potrzeby opracowania dokumentu „Strategia zarz ądzania obszarem Natura 2000 "Ostoja Ja śliska" (http://www.iop.krakow.pl/karpaty/public/userfiles/Image/strategie%20pdfy%202/Strategia_zarzadzania_obszarem_Ostoja_Jasliska.pdf ; przygotowanego w ramach projektu Projekt PL0108 „Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównowa żonego rozwoju w Karpatach”) ogólny stan zachowania populacji oceniono na wła ściwy (FV), stan siedliska oceniono na optymalny dla gatunku.

Zagro żenia

• Fragmentacja siedlisk poprzez zwi ększaj ący si ę wpływ działalno ści ludzkiej na siedliska wilków. Patrz opis zagro żenia dla nied źwiedzia. • Fragmentacja siedlisk poprzez rozwój infrastruktury transportowej Patrz opis zagro żenia dla nied źwiedzia. • Fragmentacja siedlisk poprzez rozwój infrastruktury turystycznej (zwłaszcza narciarskiej) Patrz opis zagro żenia dla nied źwiedzia.

• Zmiana nastawienia do gatunku na skutek szkód powodowanych przez wilki Szkody powodowane przez wilki notowane s ą na całym obszarze zamieszkałym przez populacj ę tego gatunku w Polsce. W Polsce północno- wschodniej zdecydowan ą wi ększo ść ofiar stanowi ą krowy, a owce zaledwie kilka procent. Jest to zgodne ze specyfik ą tamtejszych gospodarstw, w których dominuje hodowla bydła. W Polsce południowej (Karpaty i Roztocze) najliczniejsz ą grup ę zabitych zwierz ąt stanowiły owce (80– 90%), a nast ępnie kozy, krowy i konie (Nowak i in. 2005, Gula 2008). Zgodnie z art. 126 ust 1. pkt. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880) Skarb Pa ństwa odpo- wiada za szkody wyrz ądzone przez wilki w pogłowiu zwierz ąt gospodarskich. Regionalne dyrekcje ochrony środowiska w poszczególnych wo- jewództwach maj ą obecnie wypracowane reguły szacowania i wyceny szkód. Zgodnie z artykułem 126 wspomnianej ustawy odszkodowanie nie przysługuje w przypadku, gdy wła ściciel nie wyraził zgody na budow ę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urządze ń lub wykonanie zabiegów zapobiegaj ących szkodom. Od niedawna tak że niektóre parki narodowe (np. Tatrza ński PN, Pie- ni ński PN, Biebrza ński PN) wypłacaj ą odszkodowania za zwierz ęta hodowlane zabite przez wilki (dane GDO Ś). Systemu odszkodowa ń za straty wyrz ądzone przez wilki nie wypracował jeszcze Bieszczadzki Park Narodowy. W całej Polsce w 2000 roku wypłacono odszkodowania na kwot ę 142 630 zł, 2001 – 147 461 zł, 2002 – 194 898 zł, a w 2003 – ju ż 397 423 zł. Poziom odszkodowa ń był wy ższy w ostatnich latach, w 2008 roku wypłacono odszkodowania na kwot ę 524 933,44 zł, 2009 – 381 033,29 zł, a w 2010 – 510 236,14 zł (dane GDO Ś).

• Odstrzał, kłusownictwo lub przypadkowe zabicie wilków Wilk jest gatunkiem ści śle chronionym w Polsce oraz krajach, gdzie jego liczebno ść jest bardzo mała (Niemcy, Republika Czeska iW ęgry). Natomiast w krajach, gdzie populacje wilków s ą liczne (Słowacja, Litwa, Rosja, Łotwa, Estonia) drapie żniki te s ą zwierz ątkami łownymi, a pozyskanie dokonywane jest pod kontrol ą odpowiednich instytucji pa ństwowych. Na Ukrainie wilki maj ą status gatunku łownego (sezon łowiecki trwa od ko ńca pa ździernika do ko ńca marca), ale nie obowi ązuj ą żadne ograniczenia w liczbie odstrzeliwanych osobników. Specyficzna sytuacja panuje na Białorusi, gdzie wilki s ą t ępione i wypłaca si ę nagrody za zabite osobniki (nawet szczeni ęta).Niespójny system ochrony w sąsiaduj ących krajach mo że mie ć znaczenie dla stanu zachowania populacji, zwłaszcza w Karpatach. W Polsce notuje si ę przypadki kłusownictwa czy przypadki śmierci wilków wywołane działalno ści ą ludzk ą.

4014Biegacz urozmaicony Carabus variolosus

Charakterystyka gatunku: Du ży chrz ąszcz (22-30 mm) z rodziny biegaczowatych, o czarnej barwie ciała i charakterystycznej rze źbie pokryw. Gatunek ten żyje w biotopach podmokłych (wilgotne zaro śla nadrzeczne, pobrze ża drobnych zbiorników w lasach, bagna i torfowiska) w s ąsiedztwie wody, w której cz ęsto poluje. Liczne stwierdzenia tego gatunku to obserwacje osobników znajduj ących si ę pod kamieniami le żą cymi przy, a niekiedy w potoku.

Fot. 12 Samica biegacza urozmaiconego na le śnej drodze, Le śnictwo Lipowiec (fot. T. Olbrycht)

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: niewła ściwy U1

Stan zachowania w obszarze Gatunek ten nie był planowo badany ani monitorowany na terenie ostoi Ja śliska. Wiadomo, że w 1995 roku był on licznie obserwowany w okolicach wsi Zyndranowa w pobli żu kału ż i strumieni (np. potok Panna). W 1999 roku, we wrze śniu odłowiono jeden egzemplarz Carabus variolosus pod kor ą przewieszonego nad potokiem Panna pnia (miejsce zimowania i schronienia). Mimo przeszukiwania wielu wówczas tam wyst ępuj ących le żą cych pni nie udało si ę zaobserwowa ć wi ększej liczby osobników. St ąd przypuszczenie, że gatunek ten nie jest ju ż na terenie Ostoi tak liczny jak niegdy ś. Gatunek ten żyje w siedliskach podmokłych (wilgotne zaro śla nadrzeczne, pobrze ża drobnych zbiorników w lasach, bagna i torfowiska) w s ąsiedztwie wody, w której cz ęsto poluje. Liczne stwierdzenia tego gatunku to obserwacje osobników znajduj ących si ę pod kamieniami le żą cymi przy, a niekiedy w potoku. 99

Cz ęsto spotykany tak że w pewnej odległo ści od siedlisk wodnych, np. na drogach le śnych. Z punktu widzenia wymaga ń siedliskowych Carabus variolosus mo żna przyj ąć , że siedliska te s ą na terenie Ostoi zachowane w stopniu wystarczaj ącym. Z uwagi na szerokie rozmieszczenie tego gatunku w Karpatach nale ży tez przypuszcza ć, że lokalne populacje nie s ą całkowicie izolowane od innych. Dyspersj ę tego gatunku mo że spowalnia ć brak jego zdolno ści do lotu. W trakcie prac prowadzonych w lipcu 2012 na terenie 3 nadle śnictw (w tym w 3 rezerwatach przyrody) poszukiwano postaci dorosłych (T. Olbrycht). Obserwacje polegały na lustracji potoków, przy czym za ka żdym razem sprawdzano odcinek o długo ści 100m. Chrz ąszczy wypatrywano zarówno w nurcie jak i na brzegach potoków w odległo ści (do 10m od ka żdego z brzegów). Dodatkowo odwracano kamienie i fragmenty martwego drewna zalegaj ące w nurcie i na brzegach potoków. W zale żności od kontrolowanego potoku sprawdzano w ten sposób od kilkunastu do kilkudziesi ęciu potencjalnych kryjówek postaci dorosłych biegacza urozmaiconego. stwierdzono jego wyst ępowanie tylko na jednym stanowisku w le śnictwie Lipowiec, w rejonie potoku Bełcza. Trzeba jednak podkre śli ć, że lipiec nie jest odpowiedni ą por ą dla bada ń inwentaryzacyjnych nad tym gatunkiem, poniewa ż jak wynika z opracowania Stachowiaka oraz obserwacji własnych (moich), w tym czasie gatunek znajduje si ę w diapauzie letniej a aktywno ść zachowuj ą jednie nieliczne osobniki z jesieni poprzedniego roku. Prace powinno si ę prowadzi ć w miesi ącach: maj-czerwiec lub sierpie ń-wrzesie ń (w kwietniu na tym terenie jeszcze mo że zalega ć śnieg) Dla pełnego rozeznania sytuacji biegacza urozmaiconego na obszarze Ostoi Ja śliska potrzebne s ą dalsze badania inwentaryzacyjne. Bior ąc pod uwag ę wymagania siedliskowe biegacza urozmaiconego za potencjalnie najbardziej odpowiednie dla jego wyst ępowania uzna ć nale ży nast ępuj ące stanowiska: Nadle śnictwo Dukla: potok na granicy oddziału 70a i lasu komunalnego, brzeg Jasiołki w oddziałach 24 i 25, źródliskowy fragment potoku w oddziale 39c, potok na granicy oddziałów 40a i 41a, potok w 64c w rezerwacie „Przełom Jasionki”, potok przy granicy oddziałów 108 i 103. Nadle śnictwo Rymanów: potok „Bełcza” na granicy oddziałów 132a i 143a (lustracj ę wykonano kilkadziesi ąt metrów w gór ę biegu potoku od miejsca pó ź- niejszego stwierdzenia biegacza urozmaiconego), potok „Szczerbowy” w oddziale 108 i na granicy oddziałów 108 i 106, potok na granicy pododziałów 257a i 257b w rezerwacie „Bukowica”. Nadle śnictwo Koma ńcza: potok na granicy oddziałów 189a i 180a, 187a i 182g oraz 183b i 186a (wykonano lustracje na trzech odcinkach biegu potoku), potok w rezerwacie „ Źródliska Jasiołki” na granicy oddziałów 166 i 168, potok na granicy oddziałów 162c i 161a.

Zagro żenia : Potencjalne : Przekształcenia środowisk życia Carabus variolosus w skutek: gospodarki le śnej, zmiany stosunków wodnych na stanowiskach wyst ępowania oraz niekontrolowanego ruchu turystycznego.

Działania ochronne: Nie nale ży pobiera ć kamieni z dna i brzegów potoków ani usuwa ć martwego drewna ( średnio i wielkowymiarowego) zalegaj ącego w nurcie i w odległo ści 10 m od brzegów. Monitoring : Koniecznym jest przeprowadzenie monitoringu z wykorzystaniem przy życiowych pułapek Barbera na wybranych stanowiskach zlokalizowanych na terenie całej Ostoi Ja śliskiej (zarówno w rezerwatach jak i w lasach gospodarczych).

100

1337 Bóbr europejski Castor fiber

Charakterystyka gatunku: Ziemnowodny ssak z rodziny bobrowatych - najwi ększy europejski gryzo ń - zwi ązany jest przede wszystkim z du żymi rzekami, zalewami i jeziorami o wzgl ędnie stałym poziomie wody. Przyjmuje si ę, że optymalnym środowiskiem s ą dla niego naturalne, kr ęte cieki wodne, maj ące powy żej 10 m szeroko ści, gł ęboko ść 2-4 m, o niewielkim tempie przepływu wody i niewielkim stopniu nachylenia. Ch ętnie zasiedla te ż tereny bagienne, torfowiska, obni żenia terenu (szczególnie gdy ma tam do dyspozycji osik ę i wierzb ę), ale równie ż strumienie i inne niewielkie cieki umo żliwiaj ące mu spi ętrzanie wody. W Karpatach jego siedliska maj ą charakter suboptymalny. Długo ść ciała dorosłego bobra przekracza metr, a waga wynosi 15-29 kg. Bobry s ą doskonale przystosowane do bytowania w wodzie. Pływanie ułatwia im wrzecionowata budowa ciała. Świetnie nurkuj ą i moga przebywa ć pod woda przez 10 minut, a nawet dłu żej. Bóbr jest ro ślino żerc ą. Bez trudu przegryza g a- łęzie grubo ści kilku centymetrów i obala drzewa o średnicy ok.70 cm. Poza li ść mi, gał ęziami i kor ą drzew li ściastych bobry zjadaj ą korzenie, kł ącza i li ście ro ślin wodnych i l ądowych. Ogryzione p ędy i gał ęzie s ą wykorzystywane do budowy żeremia. Najch ętniej bóbr obala wierzby, topole, osiki, jesiony, dęby i brzozy, rzadziej olsze, wi ązy i drzewa iglaste. Bobry magazynuj ą pokarm na zim ę. Zdolno ść ścinania drzew przez bobry jest wyj ątkowa w świecie zwierz ąt. Pozwala im ona na budowanie z drewna i błota domków ( żeremii) otoczonych otwart ą wod ą oraz na wznoszenie wodoszczelnych tam nawet na szybko płyn ą- cych strumieniach. Schronieniami bobrów s ą nory i wspomniane ju ż żeremia.

Bóbr europejski zanikn ął na Podkarpaciu około XVI wieku. Pierwsze reintrodukcje kilkunastu osobników przeprowadzono w latach 1980. Druga wi ększa akcja reintrodukcji (w sumie ok. 150 osobników) była prowadzona od roku 1992 do 2003. Bobry wsiedlano w górnych odcinkach rzek. Ze wzgl ędu na ich górski charakter (gwałtowne przybory wody, kamieniste brzegi, szybki nurt) nie jest to środowisko najodpowiedniejsze dla bo brów, dlatego introdukowane bobry cz ęsto migrowały w dół rzek. Jednak cz ęść stanowisk z pierwotnych zasiedle ń jest czynna. Najwy żej poło żone stanowiska w Beskidzie Niskim si ęgaj ą 700 m n.p.m. Generalnie bóbr w górach i na pogórzu dobrze sobie radzi z mniej korzystnymi ni ż na nizinach warunkami środowiska (gwałtowne spływy wody, długa zima) i mo żna uzna ć, że program restytucji bobra zako ńczył si ę sukcesem. S ą oznaki, że kolejne pokolenia bobrów urodzonych w górach wykształ- ciły adaptacje do górskich warunków, m.in. przenoszą si ę na mniejsze cieki – łatwe do „opanowania”, buduj ą serie kilku, kilkunastu tam odpornych na napór wody.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: wła ściwy FV

Stan zachowania w obszarze: W 2012 r. nie prowadzono prac terenowych w odniesieniu do bobra w Ostoi Ja śliskiej. W ramach inwentaryzacji prowadzonej przez LP w 2007 r. nie zbierano informacji o bobrze w tym obszarze. W niepubl. opracowaniu z 2009 r. (strategia ochrony gatunku w obszarze Ostoja Ja śliska, opracowana w ramach projektu PL0108) A. Czech szacował liczb ę stanowisk na ok. 30, a liczebno ść na 120 os. Dane te wymagaj ą aktualizacji. W Ostoi Ja śliskiej bobry wyst ępuj ą zarówno w dorzeczu Jasiołki, jak i Wisłoka; wg A. Czecha ślady żerowania spotykane s ą na wi ększo ści cieków. Zagro żeniem dla gatunku mo że by ć utrata

101

siedlisk (zabudowa brzegów cieków wodnych, regulacja rzek i potoków, usuwanie ro ślinno ści nadbrze żnej przez wła ścicieli gruntów rolnych. Obecno ść du żych drapie żników (wilk, ry ś) nie jest istotnym czynnikiem ograniczaj ącym liczebno ść populacji. Liczebno ść populacji jest prawdopodobnie stabilna i taka sytuacja powinna si ę utrzyma ć, o ile powierzchnia siedlisk, które mogą zajmowa ć te zwierz ęta, nie ulegnie zmniejszeniu. Siedliska mo żna okre śli ć jako suboptymalne, ale to naturalne warunki w tej górskiej ostoi. Wydaje si ę, że gatunek jest we wła ściwym stanie ochrony (FV).

Zagro żenia: Istnienie karpackiej populacji bobra nie wydaje si ę by ć obecnie zagro żone. Wyst ępuj ące lokalnie zagro żenia zwi ązane s ą przede wszystkim z kłusownictwem, a tak że celowym t ępieniem osobników wyrz ądzaj ących szkody w gospodarce le śnej czy rolnej (m.in. poprzez ich zabijanie, niszczenie tam i żeremi, itp.). Innymi czynnikami mog ącymi niekorzystnie wpływa ć na te zwierz ęta s ą m.in. prace zwi ązane z regulacj ą stosunków wodnych, likwidacja zadrzewie ń w dolinach rzecznych, intensyfikacja gospodarki le śnej i rybackiej. Bobry bywaj ą te ż ofiarami wypadków drogowych. W zwi ązku z konfliktami na tle szkód powodowanych przez bobry, potrzebna jest szeroko zakrojona akcja u świadamiaj ąca społecze ństwu rol ę i znaczenie tego gatunku w przyrodzie (podkre śla ć przy tym środowiskotwórcz ą rol ę bobrów w zakresie zwi ększania małej retencji i ró żnorodno ści biologicznej zasiedlanych środowisk). Jednocze śnie trzeba dąż yć do opracowania metod pozwalaj ących na zapobieganie szkodom wyrz ądzanym przez te zwierz ęta, b ądź na zmniejszanie ich dotkliwo ści. W przypadku prowadzenia budowlanych robót drogowych pami ęta ć o wykonaniu przepustów umo żliwiaj ących bobrom pokonywanie drogowych przeszkód liniowych.

1163 Głowacz białopłetwy Cottus gobio

Charakterystyka gatunku: Głowacz białopłetwy jest mał ą ryb ą prowadz ącą przydenny tryb życia. Ciało głowacza jest kr ępe, silnie zw ęż aj ące si ę ku tyłowi, spłaszczone grzbietobrzusznie. Głow ę ma du żą i szerok ą. Charakterystyczne płetwy piersiowe s ą bardzo du że. Ubarwienie zwykle szarobr ązowe z nieregularnymi poprzecznymi plamami. Płetwy grzbietowe, ogonowa i piersiowe maj ą poprzeczne paski na promieniach. W odró żnieniu od bardzo podobnego głowacza pr ęgopłetwego C. poecilopus płetwy brzuszne i odbytowa s ą u głowacza białopłetwego bez prąż ków. Maksymalna osi ągana przez głowacza białopłetwego długo ść to 17 cm, ale w karpackich dopływach Wisły zwykle nie przekracza 12 cm. Tarło odbywa si ę w marcu i kwietniu. Jaja składane s ą pod kamieniami w prostym gnie ździe. Samiec opiekuje si ę ikr ą oraz wyl ęgiem. Pokarmem s ą głównie larwy muchówek, chru ścików i j ętek. Żyje w środkowym biegu podgórskich rzek. Wyst ępuje tak że w nizinnych zimnych potokach z dobrze natlenion ą wod ą. Wybiera kamienisto- żwirowe fragmenty dna o małej gł ęboko ści. Głowacz zasiedla rzeki o do ść du żym spadku, z dobrze natlenion ą wod ą.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: niezadowalaj ący (U1)

Stan zachowania w obszarze: W dorzeczu górnej Wisły głowacz białopłetwy wyst ępuje m.in. w Sanie od uj ścia Wołosatego do Przemyśla, w Wiarze, dolnej Osławie, w środkowym Wisłoku, w Stobnicy, w Wisłoce od K ątów do Pilzna, oraz w Ropie. Głowacz białopłetwy spotykany jest 102

tak że w małych czystych potokach dorzecza Tanwi. W Jasiołce podawano ten gatunek z jej odcinka dolnego i krótkiego odcinka powy żej Dukli do uj ścia Panny. Jasiołka w środkowym biegu ma kamienisto-żwirowe dno. Pr ędko ści wody jest zró żnicowana. Siedlisko wydaje si ę odpowiednie dla głowacza białopłetwego. W niektórych odcinkach Jasiołki i jej dopływach spotykany jest głowacz pr ęgopłetwy, ale w stosunku do innych zlewni i ten gatunek jest w dorzeczu Jasiołki niezbyt liczny.

Jasiołka w górnym biegu ma kamienisto-żwirowe dno. Pr ędko ść wody jest zró żnicowana, jednak siedlisko wydaje si ę bardziej odpowiednie dla głowacza pr ęgopłetwego. Mo żliwe jest współwyst ępowanie obu gatunków głowaczy w dolnej cz ęś ci Jasiołki w granicach ostoi (Stasianie). W Wisłoku, szczególnie na odcinku tu ż powy żej cofki zbiornika Besko górski charakter cieku bardziej sprzyja głowaczowi pr ęgopłetwemu. Jednak obecno ść głowacza białopłetwego poni żej zbiornika sugeruje, że w okolicach Rudawki Rymanowskiej i wy żej do Wisłoka Wielkiego mo żliwe było wyst ępowanie obu gatunków. Mimo przebadania kilku odcinków rzek głowacza białopłetwego w ostoi nie stwierdzono .

Zagro żenia dla gatunków o istniej ące • zanieczyszczenia wód o ścieki komunalne o za śmiecenie koryta • zapora w Besku całkowicie odci ęła mo żliwo ść w ędrówki ryb w gór ę Wisłoka • próg na Jasiołce w Szczepa ńcowej i w Ja śle utrudniaj ący (lub uniemo żliwiaj ący) w ędrówk ę ryb w gór ę rzeki • eksploatacja kruszywa z koryta powoduj ąca zanikanie kamienistych tarlisk litofilnych gatunków ryb • rolnicze zagospodarowanie terasy zalewowej

Zagro żenia potencjalne • regulowanie i zabudowa cieków wodnych • dalszy wzrost ilo ści zanieczyszcze ń komunalnych

103

1086 Zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus

Fot. 13 Larwa zgniotka cynobrowego, skład drewna przy drodze Tylawa – Ja śliska, le śnictwo Piotru ś (fot. T. Olbrycht)

Charakterystyka gatunku: Wybitnie le śny gatunek, uwa żany za relikt lasów pierwotnych. Mo że wyst ępowa ć w ró żnych zbiorowiskach ro ślinnych, jednak do swojego rozwoju wymaga drzew martwych, b ędących ju ż w ostatnim stadium rozkładu (rozwija si ę pod kor ą). Ro ślinami żywicielskimi s ą topola osika, dęby, klony, jesiony, wi ązy. W Karpatach notowany był równie ż pod kor ą starych, martwych jodeł, sosen i świerków. Jest to niewielki (11-15 mm) chrz ąszcz; wierzch ciała i boki przedpiersia czerwone, reszta ciała czarna. Dorosłe osobniki s ą płochliwe i prowadz ą skryty tryb życia.W Polsce rozsiedlony głównie w południowej cz ęś ci kraju, od Dolnego Śląska po Bieszczady. Z centralnej i północnej cz ęś ci w literaturze odnotowano tylko kilka stanowisk z Poznania, Warszawy i Puszczy Białowieskiej. Rozmieszczenie jest słabo rozpoznane. Dotyczy to równie ż Karpat, gdzie wyst ępuje w ni ższych poło żeniach górskich. Znany jest z kilku stanowisk w Beskidzie Niskim i Bieszczadach.

104

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: niewła ściwy U1

Stan zachowania w obszarze: Publikowana informacja o wyst ępowaniu zgniotka cynobrowego w Ostoi Ja śliskiej pochodzi z 1999 roku (rejon wsi Zyndranowa). Pó źniej P. Sienkiewicz obserwował ten gatunek pod kor ą zamarłej, stoj ącej jodły w 2010 roku (Kiczera 49st. 24'22,2"; E 021st. 44'07,7"). Siedliskiem wyst ępowania gatunku s ą ogólnie Lasy strefy umiarkowanej Europy. Owad rozwija si ę na martwych stoj ących lub le żą cych drzewach pod lu źną, odstaj ącą kor ą, gdzie łyko jest ju ż gnij ące. Jako miejsce rozwoju wybierane s ą cz ęsto drzewa stare o wi ększych pier śnicach (powy żej ok. 30 cm), ale spotykany jest równie ż w cie ńszych kłodach. Drzewa żywicielskie to: osika, d ąb, klon, buk, wierzba iwa, jesion, wi ąz, trze śnia, jodła, sosna, świerk. Z uwagi na powszechne jeszcze wyst ępowanie potencjalnych miejsc rozwoju mo żna było s ądzi ć, że populacja Cucujus cinnaberinus na obszarze Ostoi Ja śliska jest silna i liczna. Zdaniem Sienkiewicza potencjalnie mo że on wyst ępowa ć nawet na 30% obszaru. Wg Olbrychta zgniotek wyst ępuje prawdopodobnie na powierzchni przekraczaj ącej 50% obszaru. Potwierdzaj ą to wyniki prac inwentaryzacyjnych, prowadzonych w lipcu 2012 na terenie 3 nadle śnictw (w tym w 3 rezerwatach przyrody). Poszukiwano larw, poczwarek oraz szcz ątków postaci dorosłych. Kontrolowano martwe drewno ró żnych gatunków drzew, zarówno stoj ące jak i le żą ce, z przylegaj ącą kor ą. Metoda obserwacji polegała na odrywaniu za pom ącą no ża niewielkich (do 50cm 2) płatów kory a nast ępnie przegl ądaniu powierzchni pnia. Poszukiwania przerywano po stwierdzeniu pierwszej larwy lub poczwarki zgniotka. Wyst ępowanie gatunku stwierdzono na 18 stanowiskach (3 w rezerwacie „Przełom Jasionki”, 6 w lasach gospodarczych nadle śnictwa Dukla, 3 w lasach gospodarczych nadle śnictwa Rymanów, po 2 w rezerwatach „ Źródliska Jasionki” i „Bukowica” oraz w lasach gospodarczych nadle śnictwa Koma ńcza). W trakcie prac prowadzonych przez członka ZLW Fundacj ę Dziedzictwo Przyrodnicze zostało stwierdzonych 50 nowych lokalizacji. Gatunek stwierdzony w 11 kompleksach le śnych – obszarowych stanowiskach monitoringowych o powierzchni od 329ha do 2432,5ha (ł ączna powierzchnia 11 obszarowych stanowisk monitoringowych: 13.084,27 ha).

Zagro żenia: Zagro żeniem jest intensyfikacja gospodarki le śnej, nadmierne usuwanie posuszu drzew żywicielskich ( średnio i wielkowymiarowych). Działania ochronne : Propozycja Sienkiewicza: Na całym obszarze, pozostawia ć (systematycznie co 3-4 lata) po kilka (3-4) drzew (z ró żnych gatunków) obumieraj ących i obumarłych na hektar, dbaj ąc o to by posusz ten stanowiły drzewa starsze (w wieku rębnym).

1355 Wydra Lutra lutra

Charakterystyka gatunku: Drapie żny ssak z rodziny łasicowatych, ści śle zwi ązany ze środowiskiem wodnym. Poł ączone błon ą pławn ą palce oraz długi i masywny ogon umo żliwiaj ą wydrom zwinne i szybkie poruszanie si ę w wodzie. Na l ądzie wydry s ą równie sprawne i mog ą pokonywa ć nawet kilkunastokilometrowe odległo ści. Samce mierz ą do 120 cm i wa żą do 10 kg, samice s ą nieco mniejsze. Wydry aktywne s ą przewa żnie noc ą. Prowadz ą samotny tryb życia w obr ębie terytoriów. Terytoria samców mog ą si ę pokrywa ć z terytoriami samic i wynosz ą przewa żnie od kilku do kilkunastu kilometrów linii brzegowej. Terytoria s ą znakowane odchodami i wydzielinami gruczołów przyodbytowych. Średnia długo ść życia wydry to 4 lata.

Gatunek zwi ązany jest z ciekami ró żnego typu oraz zbiornikami wodnymi (m.in. naturalnymi i uregulowanymi rzekami, kanałami melioracyjnymi, jeziorami,

105

stawami hodowlanymi). Ch ętnie zasiedla czyste i zasobne w ryby śródle śne rzeki. Preferuje te wody, których brzegi wzniesione są znacznie ponad ich lustro oraz na których wyst ępuj ą daj ące schronienie zakrzaczenia i zadrzewienia (dobrze zachowany pas ro ślinno ści nadbrze żnej gwarantuje wydrom wystarczaj ące schronienie). Wydra spotykana jest równie ż na terenach bagiennych; nie unika tak że terenów zabudowanych. Z typów siedlisk przyrodniczych (Zał ącznik I DS), które mog ą by ć siedliskiem wydry. mo żna wymieni ć: 6430 - Ziołoro śla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołoro śla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) 7110 - Torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą ( żywe) 7120 - Torfowiska wysokie zdegradowane, lecz zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji 7140 - Torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska (przewa żnie z ro ślinno ści ą z Scheuchzerio-Caricetea) 7230 - Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 91E0 - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe) 9130 - Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion)

Najistotniejszym czynnikiem środowiskowym warunkuj ącym wyst ępowanie wydry jest dost ępno ść pokarmu. Podstaw ą ich diety s ą ryby. Wydry poluj ą najcz ęś ciej na ryby małe, o długo ści do 10 cm. W analizowanych odchodach wydr najcz ęś ciej stwierdzano szcz ątki nale żą ce do trzech gatunków ryb: głowacza ( Cottus sp. ), śliza ( Barbatula barbatula ) i strzebli potokowej ( Phoxinus phoxinus ). Wydry cz ęsto poluj ą te ż na płazy (ich ko ści znajdowano nawet w ponad 40% odchodów), szczególnie zim ą i wiosn ą oraz raki. Ssaki i ptaki zjadane s ą sporadycznie. Wydry poluj ą tak że na stawach rybnych. Wyrz ądzane tam szkody s ą najcz ęstszym pretekstem do zabijania wydr przez miejscow ą ludno ść . Wizyty na stawach rybnych mog ą by ć spowodowane ograniczon ą dost ępno ści ą naturalnego pokarmu.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: gatunek dotychczas nie był monitorowany. Wydra występuje praktycznie we wszystkich ciekach regionu karpackiego, przy czym najliczniej notowana jest w Bieszczadach. Do niedawna uwa żana była za gatunek rzadki i zagro żony. Obecnie jest do ść liczna i szeroko rozmieszczona. Do polepszenia stanu populacji wydry przyczyniła si ę m.in. ochrona bobra i jego siedlisk, co po średnio stworzyło dogodne warunki równie ż dla jej bytowania.

Stan zachowania w obszarze: W 2012 r. nie prowadzono prac terenowych dotycz ących wydry w Ostoi Ja śliskiej. Dane o rozmieszczeniu wydry na tym obszarze zbierane były w ramach inwentaryzacji prowadzonej przez Lasy Pa ństwowe w 2007 r. Wg danych z inwentaryzacji le śnej gatunek wyst ępuje na Wisłoku, Jasiołce, Pannie, Moszczance, potoku Hłubokim i na potoku w Ropiance. Ł ącznie tropy, odchody i żerowanie stwierdzono na 21 stanowiskach (na jednym stanowisku od jednego do kilkunastu śladów obecno ści). Ogólny stan ochrony gatunku w Ostoi Ja śliskiej wydaje si ę wła ściwy i nie jest konieczne podejmowanie specjalnych działa ń dla jego ochrony. Dobremu stanowi gatunku sprzyja ć b ędzie utrzymanie naturalnego charakteru dolin rzecznych. Przy budowie, przebudowie lub konserwacji dróg nale ży dba ć o bezpieczne przej ścia dla wydr.

Zagro żenia : Istnienie karpackiej populacji wydry nie jest aktualnie zagro żone. Lokalnie wyst ępuj ące zagro żenia zwi ązane s ą m.in. z kłusownictwem (chwytaniem, truciem, a tak że odłowem przypadkowym spowodowanym nieumiej ętnym okre ślaniem przynale żno ści gatunkowej łapanego zwierz ęcia). Czynnikami 106

ograniczaj ącymi liczebno ść wydry jest niedostatek ryb w rzekach, osuszanie terenów podmokłych oraz ostre i długie zimy, mog ące przyczynia ć si ę do znacznej redukcji jej liczebno ści. Zdarza si ę, że wydry gin ą na drogach, rozje żdżane przez pojazdy kołowe.

1361 Ry ś euroazjatycki Lynx lynx

Charakterystyka gatunku

Biologia i ekologia gatunku Ry ś euroazjatycki Lynx lynx jest ssakiem drapie żnym i najwi ększym przedstawicielem rodziny kotowatych Felidae w Europie. Przeci ętna długo ść dorosłych osobników (samców i samic) wynosi 70–130 cm, a masa ciała waha si ę w granicach 13–36 kg. Najcz ęś ciej notowana masa ciała dorosłych samic to ok. 17 kg, a samców ok. 21 kg. Cechami wyró żniaj ącymi rysia spo śród innych kotowatych jest krótki ogon (nie przekracza 20% długo ści ciała), t ępo zako ńczony, z charakterystycznym czarnym ko ńcem oraz trójk ątne, szerokie u podstawy uszy, zako ńczone charakterystycznymi p ędzelkami sztywnych czarnych włosów (4– 5 cm). Ubarwienie rysia jest bardzo zmienne w ró żnych cz ęś ciach areału geograficznego gatunku. Wśród rysi wyst ępuj ących w Polsce istnieje wyra źne zró żnicowanie pod wzgl ędem ubarwienia ciała mi ędzy populacj ą z Karpat a rysiami z północno-wschodniego rejonu kraju. Wi ększo ść osobników karpackich jest intensywnie c ętkowana, podczas gdy rysie z pozostałych rejonów Polski s ą prawie zupełnie pozbawione c ętek. To zró żnicowanie, które dawniej było przypisywane przynale żno ści tych zwierz ąt do ró żnych odmian, b ądź nawet podgatunków mo że wynika ć z ograniczonej zmienno ści genetycznej w tych populacjach (Jędrzejewski i in. 2010, Schmidt 2011). Rysie s ą samotnikami, samce i samice spotykaj ą si ę cz ęś ciej tylko w okresie rui. Terytoria samców obejmuj ą ok. 150–250 km 2 a samic ok. 100–150 km 2. Terytoria samic i samców pokrywaj ą si ę, w obr ębie ka żdej płci nakładanie si ę jest niewielkie (najmniejsze mi ędzy s ąsiaduj ącymi terytoriami dorosłych, rozmna żaj ących si ę samic) (J ędrzejewski i in. 2010, Schmidt 2011). Szacuje si ę, że zag ęszczenie populacji rysi to do 3 dorosłych osobników / 100 km 2. Ruja trwa od stycznia do marca. Koci ęta rodz ą si ę ok. połowy maja, w dobrze ukrytych miejscach, np. w g ęstych młodnikach, pod wykrotami lub w zwałowiskach drzew. Samice prowadz ą najcz ęś ciej od 1 do 3 koci ąt (wyj ątkowo 4), które opuszczaj ą matk ę w wieku ok. 9–11 miesi ęcy.

W ci ągu doby rysie przechodz ą średnio ok. 7 km (maksymalnie ponad 20 km). Aktywne s ą głównie w nocy. Zasi ęg dyspersji (migracji) młodych osobników wynosi od kilku do 130 km. Cz ęść młodych (najcz ęś ciej samice) osiedla si ę w s ąsiedztwie terytorium matki. Równie ż dorosłe rysie mog ą podejmowa ć dalekie migracje, nawet powy żej 100km (J ędrzejewski i in. 2010, Schmidt 2011). W Polsce ry ś wyst ępuje wył ącznie na terenach le śnych, w rozległych drzewostanach li ściastych, mieszanych i iglastych, tak w górach, jak i na nizinach.

107

Najcz ęś ciej jest stwierdzany w trudno dost ępnych, ró żnogatunkowych fragmentach lasu. W górach preferuje starodrzewia z wychodniami skalnymi lub g ęste młodniki (J ędrzejewski i in. 2010, Schmidt 2011). Rysie preferuj ą tereny o wysokiej dost ępno ści bazy pokarmowej (przynajmniej 50 kg biomasy jelenia i sarny na 1 km 2 powierzchni), natomiast unikaj ą terenów silnie zurbanizowanych, tj. przeludnionych, o g ęstej sieci infrastruktury przemysłowej i drogowej (powy żej 0,2 km dróg krajowych i wojewódzkich na 1 km 2 powierzchni). Podstawowym pokarmem rysia s ą dzikie ssaki kopytne, przede wszystkim sarna (ok. 60–70% wszystkich ofiar) i jele ń (20–30%). Drobne zwierz ęta (zaj ące, gryzonie, ptaki) maj ą niewielki udział w ich pokarmie (J ędrzejewski i in. 2010, Schmidt 2011). Badania w Puszczy Białowieskiej wykazały, że jeden ry ś zabija średnio około 4 saren i 1 jelenia miesi ęcznie(około 66 sztuk ssaków kopytnych rocznie). Całkowite drapie żnictwo populacji rysia (liczba zabijanych przez nie ofiar) stanowi średnio 26% populacji sarny i 10% populacji jelenia (Okarma i in. 1997). W odniesieniu do rocznego przyrostu populacji saren i jeleni rysie obni żaj ą go odpowiednio o 64 i 33%. Liczna populacja rysi mo że zatem istotnie ogranicza ć liczebno ść saren, a w nieco mniejszym stopniu wpływa na zag ęszczenia jeleni. Z populacji jeleni rysie wybieraj ą głównie osobniki młode i o słabej kondycji. Poluj ąc na sarny drapie żniki te nie wykazuj ą preferencji w stosunku do osobników ró żnej płci, wieku ani kondycji fizycznej (Schmidt 2011).

Liczebno ść i rozmieszczenie w Polsce Na terytorium Polski bytuje około 200 rysi, przy czym najwi ększa zwarta populacja licz ąca około 100 osobników wyst ępuje w Karpatach. Rejon północno- wschodniej Polski zasiedla około 65 rysi, a grupa tych kotów reintrodukowana w Puszczy Kampinoskiej liczy około 25 sztuk. Całkowit ą liczebno ść rysi bytuj ących w Polsce uzupełnia nieliczna grupa (kilka osobników) z terenu Roztocza.

108

Ryc. 2. Wyst ępowanie rysia euroazjatyckiego w Polsce w latach 2009-2011 na podstawie zebranych informacji w siatce pól Atlasu Ssaków Polski.

Status prawny

Prawo mi ędzynarodowe:

Dyrektywa Siedliskowa – Zał ącznik II (gatunek wymagaj ący wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony) i Zał ącznik IV (gatunek wymagaj ący ochrony ścisłej). Konwencja Berne ńska – Zał ącznik II (gatunki wymagaj ące ochrony ścisłej), rekomendacja 20, 59, 74, 82, 100, 115, 137. Konwencja Waszyngto ńska (CITES) – Ry ś euroazjatycki jest wymieniony w Zał ączniku II, jako potencjalnie zagro żony wygini ęciem. Rozporz ądzenie Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. Konwencja Karpacka o ochronie i zrównowa żonym rozwoju Karpat (2003) Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu. Dyrektywa Rady 1999/22/EC z dnia 29 marca 1999 dotycz ąca trzymania dzikich zwierz ąt w ogrodach zoologicznych.

Prawo krajowe:

Kategoria zagro żenia IUCN:

Czerwona lista IUCN – NT Czerwona lista zwierz ąt zagro żonych w Polsce (2002) – NT Polska czerwona ksi ęga (2001) – NT Czerwona lista dla Karpat (2003) – EN (w Polsce – EN) 109

Ogólny stan zachowania siedliska w sieci Natura 2000 na podstawie wyników raportowania i monitoringu (dane GIO Ś)

Od 2000 r., na mocy porozumienia z Dyrekcj ą Generaln ą Lasów Pa ństwowych i Ministerstwem Środowiska, prowadzony jest program Ogólnopolskiej inwentaryzacji wilka i rysia w nadle śnictwach i parkach narodowych (http://www.zbs.bialowieza.pl/artykul/526.html ). Koordynatorami programu s ą: Instytut Biologii Ssaków PAN (dawniej Zakład Badania Ssaków PAN w Białowie ży), Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Inwentaryzacja prowadzona jest w oparciu o instrukcj ę przygotowan ą przez koordynatorów (J ędrzejewski i in. 2010). Obserwacje zbierane s ą przez słu żby terenowe nadle śnictw oraz parków narodowych, a tak że przez pracowników instytucji koordynuj ących oraz przeszkolonych wolontariuszy. Przesyłane na specjalnych formularzach i mapach dane wprowadzane s ą do bazy komputerowej, a następnie analizowane z wykorzystaniem technik GIS i interpretowane w oparciu o wyniki wieloletnich bada ń nad ekologi ą wilka w kraju i w Europie. Na koniec ka żdego roku przygotowywany jest raport z Inwentaryzacji , który przesyłany jest do Ministerstwa Środowiska, Administracji Lasów Pa ństwowych oraz parków narodowych. Wyniki udost ępniane s ą tak że wszystkim zainteresowanym na stronie internetowej http://www.zbs.bialowieza.pl/artykul/526.html . W prowadzonym monitoringu stan siedliska oceniano na podstawie nast ępuj ących wska źników: stopie ń zalesienia obszaru, stopie ń fragmentacji kompleksów le śnych, stopie ń izolacji siedlisk, stopie ń zag ęszczenia dróg, dost ępno ść bazy pokarmowej (tj. biomasa dzikich ssaków kopytnych w kg na 1 km 2 lasu). O ocenie siedliska decyduje najni ższa ocena któregokolwiek ze wska źników. Stan siedlisk w sieci Natura 2000 w regionie kontynentalnym i alpejskim oceniono jako niezadowalaj ący (U1) ( http://cdr.eionet.europa.eu/Converters/convertDocument?file=/pl/eu/art17/envrlf_pg/species-canis-lupus.xml&conv=rem_24 )

Stan zachowania stanowisk i siedlisk gatunku w Ostoi Ja śliskiej

Średnia liczebno ść populacji rysia w obszarze w latach 2000-2009 wynosiła 10-13 osobników, przy czym areały zarówno pojedynczych osobników jak i samic prowadz ących młode w znacznym stopniu obejmowały równie ż obszary poło żone po za obszarem Ostoi Ja śliskiej. Średnie zag ęszczenie populacji wahało si ę od 1,9 do 2,5 osobników na 100 km 2. Średnia liczba samic prowadz ących młode wynosiła od 0,4-0,6 samicy na 100 km 2.Okre ślenie wielko ści populacji przeprowadzono w oparciu o dane z tropie ń zimowych oraz całorocznych obserwacji drapie żników.

Zagro żenia • Fragmentacja siedlisk poprzez zwi ększaj ący si ę wpływ działalno ści ludzkiej na siedliska rysi. Patrz opis zagro żenia dla nied źwiedzia i wilka. • Fragmentacja siedlisk poprzez rozwój infrastruktury transportowej

110

Patrz opis zagro żenia dla nied źwiedzia i wilka. • Fragmentacja siedlisk poprzez rozwój infrastruktury turystycznej (zwłaszcza narciarskiej) Patrz opis zagro żenia dla nied źwiedzia i wilka. • Kłusownictwo lub przypadkowe zabicie rysi W Polsce notuje si ę przypadki kłusownictwa czy przypadki śmierci rysi wywołane działalno ści ą ludzk ą (np. zabicie rysi w wyniku kolizji drogowych).

1303 Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros

1. Status ochronny Gatunek z zał ącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej, obj ęty ochron ą gatunkow ą w Polsce. W Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt podkowiec mały, zakwalifikowany został do kategorii EN - gatunek bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagro żony wygini ęciem w polskiej cz ęś ci Karpat ma podobny status. Wł ączony tak że do Czerwonej Listy IUCN do kategorii LC (gatunek najmniejszej troski).

2. Charakterystyka Jest jednym z dwóch przedstawicieli rodzaju Rhinolophus w naszym kraju. Rozmna żanie Gody podkowca przypadaj ą na jesie ń odbywaj ą si ę w kwaterach przej ściowych i hibernakulach. Owulacja i zapłodnienie nast ępuje w marcu-kwietniu. Wiosn ą samice grupuj ą si ę tworz ąc tzw. kolonie rozrodcze, które zlokalizowane s ą na strychach budynków. Wielko ść kolonii jest ró żna od kilkudziesi ęciu do ponad 500 samic. Samica rodzi raz do roku (najcz ęś ciej w czerwcu) jedno całkowicie ślepe, nagie, nielotne młode. Po 6-7 tygodniach młode uzyskuj ą samodzielno ść , po roku dojrzało ść płciow ą. Aktywno ść Zwierz ę aktywne noc ą, w odpowiednich warunkach poluje cał ą noc. W okresie niesprzyjaj ących warunków popada w stan przej ściowego odr ętwienia. Zim ę sp ędza w stanie odr ętwienia zimowego zwanego hibernacj ą, która trwa od pa ździernika do kwietnia. Preferuje miejsca do ść ciepłe 6-9OC. Jest gatunkiem osiadłym (najdłu ższy notowany w Polsce przelot to 146 km).

111

Sposób od żywiania Podkowiec mały poluje w lasach. Wi ększo ść swoich ofiar łowi w trakcie lotu. Podstaw ą diety tego nietoperza s ą muchówki, motyle, siatkoskrzydłe. Ofiary przenosi do kryjówek nocnych i tam je zjada.

Fot. 8 Hibernuj ący podkowiec mały (fot. K. Piksa )

3. Ocena gatunku w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: w rejonie alpejskim U1

4. Stan zachowania w Ostoi Ja śliskiej. Prawdopodobnie tego gatunku dotycz ą pierwsze wzmianki Krzanowskiego o nietoperzach na Górze Cergowej z 1954 roku. Od 2006 roku w wi ększo ści jaski ń tej Ostoi prowadzone s ą zimowe liczenia nietoperzy. W okresie zimowym jest gatunkiem zdecydowanie najliczniejszym, jego liczebno ść si ęga maksimum 210 osobników, liczebno ść ta podlega jednak bardzo du żym wahaniom. Najliczniejszym hibernakulum tego gatunku jest jaskinia Gdzie Wpadł Grotołaz gdzie odnotowano hibernacj ę maksymalnie 203 osobników podkowca małego (zima 2009). Podczas licze ń zimowych prowadzonych regularnie corocznie od 2010 w nieomal wszystkich jaskiniach Ostoi Ja śliskiej jego liczebno ść rośnie. W okresie jesiennym i wiosennym przy otworach jaski ń obserwowana jest bardzo wysoka aktywno ść tego nietoperza. W okresie letnim stwierdzono obecno ść niewielkiej kolonii w kapliczce na Górze Cergowej.

112

150

100 nietoperzy ść

50 liczebno

0 2010 2011 2012 sezon

Ryc. 3 Zmiany liczebno ści podkowca małego w hibernakulach Ostoi Ja śliskiej w latach 2010-2012.

113

1321 Nocek orz ęsiony Myotis emarginatus

Fot. 14 Odłowiony przy otworze Jaskini Gdzie Grotołaz Wpadł nocek orz ęsiony (fot. K. Piksa)

1. Status ochronny Gatunek z zał ącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej, obj ęty ochron ą gatunkow ą w Polsce. W Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt nocek orz ęsiony, zakwalifikowany został do kategorii EN - gatunek bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagro żony wygini ęciem w polskiej cz ęś ci Karpat ma podobny status. Wł ączone tak że do Czerwonej Listy IUCN do LC (gatunek najmniejszej troski).

114

2. Charakterystyka Rozmna żanie Gody rozpoczynaj ą si ę jesieni ą i s ą kontynuowane w trakcie zimowania. Zwyczaje godowe, sposób kojarzenia partnerów - nieznane. Kopulacja ma miejsce jesieni ą lub zim ą, ale zapłodnienie przesuni ęte jest na wiosn ę. Cz ęść samic osi ąga dojrzało ść płciow ą w pierwszym, cz ęść w drugim roku życia. Pod koniec kwietnia samice zaczynaj ą si ę gromadzi ć i formowa ć głównie na strychach budynków kolonie rozrodcze licz ące 10-350 osobników. Samce prowadz ą samotniczy tryb życia. W połowie lub pod koniec czerwca lub pocz ątkiem lipca samice rodz ą jedno młode. Młode s ą nagie, ślepe i nielotne. Po 4-5 tygodniach uzyskuj ą zdolno ść lotu i rozpoczynaj ą samodzielne żerowanie. Zarówno młode jak i dorosłe opuszczaj ą kolonie rozrodcze w sierpniu czasem we wrze śniu. Aktywno ść Zwierz ę aktywne noc ą, w odpowiednich warunkach poluje cał ą noc. W okresie niesprzyjaj ących warunków popada w stan przejściowego odr ętwienia (torpor). Zim ę sp ędzaj ą w stanie odr ętwienia zimowego zwanego hibernacj ą, która trwa od pa ździernika do kwietnia. Zimuj ą pojedynczo, rzadko w niewielkich grupkach, najcz ęś ciej ukryte gł ęboko w szczelinach. Samice silnie przywi ązane do miejsc rozrodu. Gatunek raczej osiadły, chocia ż znane s ą przeloty na ponad 100 km. Sposób od żywiania Poluje w pobli żu drzew, krzewów, budynków gospodarczych. Ofiary łowi w powietrzu lub zbiera z powierzchni ro ślin i ścian budynków. Drapie żnik oportunistyczny. Postaw ą diety s ą muchówki, głównie o aktywno ści dziennej, motyle i paj ąki.

3. Ocena gatunku w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: w rejonie alpejskim U1

4. Stan zachowania w Ostoi Ja śliskiej. Nocek orz ęsiony jest nietoperzem obserwowanym licznie w okresie tzw. rojenia przy otworach jaski ń (m.in. Jaskinia Gdzie Wpadł Grotołaz, Jaskinia Przy Szkółce, Jaskinia Pod Bukiem, Jaskinia na Wierzchowinie I). W okresie zimowym spotykany bardzo rzadko i nielicznie (maksymalnie 2 osobniki). Nie stwierdzono obecno ści kolonii rozrodczej.

115

1323 Nocek Bechsteina Myotis bechsteinii

Fot. 15 Odłowiona przy otworze Jaskini Gdzie Wpadł Grotołaz samica nocka Bechsteina (fot. K. Piksa)

1. Status ochronny Gatunek z zał ącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej, obj ęty ochron ą gatunkow ą w Polsce. W Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt nocek Bechsteina zaklasyfikowany został do NT - gatunek ni ższego ryzyka, bliski zagro żenia. W polskiej cz ęś ci Karpat gatunek ten ma status EN. Wł ączony s ą tak że do Czerwonej Listy IUCN NT - gatunek ni ższego ryzyka, najmniejszej troski.

116

2. Charakterystyka Rozmna żanie Gody odbywaj ą si ę od jesieni do wiosny w tym tak że w miejscach zimowania. Zwyczaje godowe i sposób kojarzenia partnerów dotychczas nie zostały poznane. Ko ńcem kwietnia pocz ątkiem maja samice gromadz ą si ę w koloniach rozrodczych. Kolonie rozrodcze formowane są zarówno przez ci ęż arne i nierozmna żaj ące si ę samice blisko ze sob ą spokrewnione. Jedna kolonia w ci ągu sezonu potrafi wykorzystywa ć do 50 schronie ń (głównie dziuple drzew). Rodz ą jedno młode w okresie od połowy czerwca do połowy lipca. Młode s ą ślepe, nagie i nielotne. Szybko osi ągaj ą samodzielno ść i wygl ąd osobników dorosłych, do lotu zdolne s ą ju ż z pocz ątkiem sierpnia. Czas osi ągni ęcia dojrzało ści płciowej nieznany. Aktywno ść Zwierz ę aktywne noc ą przy odpowiednich warunkach poluje cał ą noc, robi ąc krótkie przerwy i odpoczywaj ąc w dziuplach drzew. W niesprzyjaj ących warunkach popadaj ą w stan odr ętwienie torpor, a w okresie zimowym w stan hibernacji. Gatunek ciepłolubny. Sen zimowy trwa od pa ździernika do marca-kwietnia. Hibernuj ą osobno lub tworz ą niewielkie skupienia. Sposób od żywiania Poluje w lasach, pokarm zbieraj ąc z powierzchni ro ślinno ści, gruntu lub w locie. W śród ofiar przewa żaj ą muchówki głównie Tipulidae i dzienne Brachycera , chrz ąszcze, motyle, kosarze i paj ąki .

3. Ocena gatunku w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: nieznany (XX)

4. Stan zachowania w Ostoi Ja śliskiej. Gatunek bardzo licznie odławiany przy otworach jaski ń (m.in. Jaskinia gdzie wpadł Grotołaz, Jaskinia Przy Szkółce, Jaskinia Pod Bukiem, Jaskinia na Wierzchowinie I) w okresie tzw. rojenia. W okresie tym odławiany s ą tu zarówno dojrzałe samce i samice jak i młode osobniki. W okresie zimowym okazjonalnie w jaskiniach spotykane s ą pojedyncze hibernuj ące osobniki.

117

1324 Nocek du ży Myotis myotis

Fot. 16 Hibernuj ący nocek du ży (fot. K. Piksa)

1. Status ochronny Gatunek z zał ącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej, obj ęty ochron ą gatunkow ą w Polsce. W Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt nocek du ży to gatunek niezagro żony. W polskiej cz ęś ci Karpat nocek ten ma status VU (gatunek wysokiego ryzyka, nara żony na wygini ęcie). Wł ączony tak że do Czerwonej Listy IUCN do kategorii LC (gatunek najmniejsze troski) 2. Charakterystyka ekologiczna Jest najwi ększym przedstawicielem rodzaju Myotis w naszym kraju. Rozmna żanie 118

Gody nocka du żego odbywaj ą si ę głównie jesieni ą na strychach budynków. Sporadyczne mog ą si ę one odbywa ć tak że w jaskiniach, w okresie jesiennym i zimowym. Podczas godów nast ępuje kopulacja, ale zapłodnienie przesuni ęte jest na wiosn ę. Pó źną wiosn ą i z pocz ątkiem lata samice grupuj ą si ę tworz ąc tzw. kolonie rozrodcze. Samce w tym okresie prowadz ą samotniczy tryb życia. Kolonie rozrodcze zlokalizowane s ą na strychach budynków, sporadycznie w jaskiniach lub du żych podziemiach. Wielko ść kolonii jest ró żna najcz ęś ciej od kilkudziesi ęciu do dwustu samic. Samica rodzi raz do roku (najcz ęś ciej w czerwcu) jedno całkowicie ślepe, nagie, nielotne młode. Po 2-3 miesi ącach młode uzyskuj ą samodzielno ść . Czas osi ągni ęcia dojrzało ści płciowej nieznany. Aktywno ść Zwierz ę aktywne noc ą, w odpowiednich warunkach poluje cał ą noc. W okresie niesprzyjaj ących warunków popada w stan przej ściowego odr ętwienia. Zim ę sp ędza w stanie odr ętwienia zimowego zwanego hibernacj ą, która trwa od pa ździernika do kwietnia. Jest gatunkiem wykonuj ącym średniodystansowe w ędrówki mi ędzy miejscami letniego i zimowego pobytu (najdłu ższy notowany w Polsce przelot to 253 km). Sposób od żywiania Nocek du ży poluje zarówno w lasach jak i na terenach otwartych. Wi ększo ść swoich ofiar zbiera z powierzchni ziemi a nie w locie. Podstaw ą diety tego nietoperza s ą wi ęc nielotne stawonogi, głównie du że chrz ąszcze z rodziny biegaczowatych Carabidae. Innymi ofiarami mog ą by ć przedstawiciele: innych grup chrz ąszczy, muchówek (głównie komarnicowate Tipulidae), motyli, pluskwiaków, błonkówek i paj ąków.

3. Ocena gatunku w sieci Natura 2000 wg GIO Ś: w rejonie kontynentalnym U1, w alpejskim nieokre ślono

4. Stan zachowania w Ostoi Ja śliskiej. Pojedyncze osobniki tego gatunku stwierdzane były podczas zimowych licze ń od 1999 roku. Podczas licze ń zimowych prowadzonych regularnie od 2010 w nieomal wszystkich jaskiniach Ostoi co roku stwierdzana jest hibernacja od kilkunastu do 20 osobników tego gatunku. Liczebno ść jego w tym okresie nieznacznie wzrosła. Populacja słabo izolowana, ze wzgl ędu na du że dystanse migracyjne. Najprawdopodobniej jest ona zasilana przez osobniki z kolonii rozrodczych z pobliskich ostoi (np. Rymanów) lub ze znacznie dalej zlokalizowanych kolonii. Nie odnaleziono do tej pory kolonii rozrodczej tego gatunku w obszarze.

119

20 nietoperzy ść

10 liczebno

0 2010 2011 2012 sezon

Ryc. 4 Zmiany liczebno ści nocka du żego w hibernakulach Ostoi Ja śliskiej w latach 2010-2012.

4026 Zagł ębek bruzdkowany Rhysodes sulcatus

Charakterystyka gatunku: Niewielki chrz ąszcz o charakterystycznym urze źbieniu górnej cz ęś ci ciała.Siedliskiem gatunku s ą lasy naturalne, w których zalega znaczna ilo ść martwego drewna o średnicy powy żej 20 cm, przy czym za stan wła ściwy uzna ć mo żna powy żej 8 kłód na transekcie 100 metrów (przy du żych powierzchniach na kilku transektach). Preferowane s ą kłody jodłowe ( Abies sp.) i bukowe ( Fagus sp.). W innych gatunkach drzew równie ż Rhysodes był odnotowywany, aczkolwiek nie tak licznie. Martwe drewno powinno by ć we wszystkich klasach rozkładu (minimum w III i IV, w której zagł ębek si ę rozwija). W strukturze drzewostanu znajduj ą si ę przynajmniej dwa gatunki drzew dogodnych dla rozwoju gatunku, których liczne osobniki s ą w wieku 150 i wi ęcej lat (zapewni to ci ągło ść martwego drewna w dnie lasu). Próchno rozkładaj ących si ę drzew jest wilgotne.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: w rejonie alpejskim – U2

120

Stan zachowania w obszarze Do tej pory nie prowadzono planowych bada ń nad wyst ępowaniem zagł ębka bruzdkowanego. W 1999 roku P. Sienkiewicz znalazł 15 osobników tego gatunku w okolicy wsi Zyndranowa (we fragmencie lasu porastaj ącego poblisk ą gór ę Kiczer ę - czarny szlak turystyczny), w silnie spróchniałych (zgnilizna brunatna) pniakach i kłodach jodłowych. Na tej podstawie mo żna było przypuszczać, że na terenie Ostoi Ja śliska wyst ępuje silna populacja R. sulcatus. W 2010 na tym samym stanowisku nie potwierdzono obecno ści gatunku, a obserwacje P. Sienkiewicza wskazywały, że pogorszyły si ę tam warunki siedliskowe: w 2010 r. w dnie lasu było zdecydowanie mniej martwego drewna ni ż obserwowano to w 1999 r. Zdaniem Sienkiewicza, gospodarka le śna doprowadziła do zubo żenia lasów Ostoi Ja śliska w martwe drewno (głównie w postaci kłód le żą cych w dnie lasu) i w zwi ązku z tym powierzchnia nadaj ącego si ę do zasiedlenia siedliska zdecydowanie zmalała. Pogorszeniu ulega równie ż jego jako ść (odmłodzenie struktury wiekowej lasu). Siedliskiem gatunku s ą lasy naturalne, w których zalega znaczna ilo ść martwego drewna o średnicy powy żej 40 cm, przy czym za stan wła ściwy uzna ć mo żna powy żej 8 kłód na transekcie 100 metrów (przy du żych powierzchniach na kilku transektach). Preferowane s ą kłody jodłowe (Abies sp.) i bukowe (Fagus sp.). W innych gatunkach drzew równie ż gatunek był odnotowywany, aczkolwiek nie tak licznie. Martwe drewno powinno by ć we wszystkich klasach rozkładu (minimum w III i IV, w której zagł ębek si ę rozwija). W strukturze drzewostanu powinny si ę znajdowa ć przynajmniej dwa gatunki drzew dogodnych dla rozwoju gatunku, których liczne osobniki s ą w wieku 150 i wi ęcej lat (zapewni to ci ągło ść martwego drewna w dnie lasu). Próchno rozkładaj ących si ę drzew powinno by ć wilgotne. W 2010 r. ramach prac monitoringowych prowadzono badania na stanowisku w rez. Przełom Jasiołki. Gatunku nie stwierdzono pomimo siedliska spełniaj ącego wymagania gatunku. W trakcie prac inwentaryzacyjnych w lipcu 2012 prowadzonych w na terenie 3 nadle śnictw (w tym w 3 rezerwatach przyrody) nie stwierdzono obecno ści zagł ębka bruzdkowanego. Poszukiwano żywych postaci dorosłych oraz ich szcz ątków. W tym celu kontrolowano grube, le żą ce w zacienionych miejscach, kłody jodłowe pora żone przez czerwon ą (brunatn ą) zgnilizn ę. Za pomoc ą no ża delikatnie oddzielano małe fragmenty drewna do głęboko ści kilkunastu centymetrów wgł ęb kłody na odcinku o szeroko ści do 30 cm. Z do świadcze ń wykonawcy prac, T. Olbrychta wynika, że zagł ębek bruzdkowany preferuje grube (o średnicy powy żej 40cm) kłody poro śni ęte mchem z fragmentami lu źno przylegaj ącej kory. Na najwi ększe ilo ści takiego materiału żywicielskiego natrafiono w rezerwatach „Bukowica” (oddziały 257a i b, 258b) i „ Źródliska Jasionki” (oddział 165a i brzegi potoku między oddziałami 166a i 168b) oraz w lasach gospodarczych: Nadle śnictwo Dukla, Le śnictwo Piotru ś, odział 40a i Nadle śnictwo Koma ńcza, Le śnictwo Radoszyce, oddział 161h.

Zagro żenia : Usuwanie martwego drewna (posuszu) z lasu w wyniku planowej gospodarki le śnej – szczególnie kłód w pocz ątkowym stadium rozkładu oraz „odmłodzenie” dawnych starodrzewi, co wpływa m. in. na zmiany w wilgotno ści siedlisk.

Działania ochronne: Wprowadzenie ochrony ścisłej w rezerwatach Źródliska Jasiołki i Bukowica (na tym trzeba si ę zastanowi ć) W otulinach rezerwatów (do 400 m od granic rezerwatu) pozostawia ć posusz i utrzyma ć drzewostan w mo żliwie najstarszej klasie wieku (ekstensywna gospodarka le śna). Monitoring : Na tym etapie wiedzy rezerwaty Przełom Jasiołki, Bukowica i Źródliska Jasiołki).

121

1087 Nadobnica alpejska Rosalia alpina

Fot. 17 Samica nadobnicy alpejskiej na wałku bukowym, skład drewna przy drodze le śnej, Radoszyce (fot. T. Olbrycht).

Charakterystyka gatunku: Gatunek priorytetowy. Du ży chrz ąszcz z rodziny kózkowatych, o charakterystycznym wygl ądzie, jedna z najpi ękniejszych europejskich kózek. Gatunek preferuje stare (powy żej 150 lat) drzewostany bukowe z du żą ilo ści ą stoj ących lub le żą cych martwych drzew oraz ich grubych cz ęś ci (pni, gał ęzi). Preferuje lasy o wystawie południowej lub południowo-zachodniej.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: rejon alpejski – U1

Stan zachowania w obszarze: Gatunek stale wyst ępuje na obszarze ostoi na terenie nadle śnictwa Rymanów. W 2006 roku (masowy pojaw) obserwacji dokonano w nast ępuj ących obszarach: 1) Le śnictwo Lipowiec – le śniczy Leszek G ęborys oddz. 140i oraz 142a. 2) L-ctwo Moszczaniec – le śniczy Paweł Grodzi ński, oddz. 325 b (imago), oddz. 324 a (imago). 122

W obu tych oddziałach w 2007 r. Olbrycht stwierdził żerowiska nadobnicy. 3) Le śnictwo Wisłok – podle śniczy Andrzej Gruszka, oddz. 370A a – skład drewna (imago) 4) Le śnictwo Darów - oddz. 265Cg – imago na składzie drewna bukowego (obserwacja Olbrychta).

W nadle śnictwie Dukla stwierdzono obecno śc nadbnicy w Le śnictwie Zyndranowa – le śniczy Jerzy Niemiec, oddz. 113 g – teren wokół le śniczówki (imago), oddz. 129 h – skład drewna (imago) W trakcie prac monitoringowych w 2007 r. stan gatunku oceniono jako niezadowalaj ący. Dotyczyło to zarówno populacji, jak i siedlisk nadobnicy alpejskiej. Perspektywy oceniono natomiast jako złe. Wsz ędzie tam, gdzie mo żna było oceni ć stan mikrosiedliska ( żerowiska) dane wskazuj ą na bardzo ograniczone jego zasoby. Obj ęto ść materiału l ęgowego szacowana jest w granicach 0,3 – 25 m3, potencjalna trwało ść siedliska na 2-10 lat. Brak danych z wielu stanowisk wskazuje na słabe rozeznanie miejsc rozrodu nadobnicy alpejskiej a szacowanie potencjalnych rozmiarów siedliska polega na przypisywaniu wysokich walorów jako miejsce rozrodu nadobnicy alpejskiej s ąsiaduj ącym starodrzewiom bukowym.

W trakcie prac inwentaryzacyjnych prowadzonych w lipcu 2012 r. poszukiwano postaci dorosłych oraz otworów wylotowych. Kontrole prowadzono przede wszystkim na stokach południowych, w miejscach gdzie dominowały buki w wieku powy żej 100 lat. Szczególn ą uwag ę zwracano na zr ęby, na których pozostawione zostały kłody bukowe i grubsze gał ęzie oraz na wiatrołomy bukowe i składy drewna. Zdaniem T. Olbrychta za najbardziej rokuj ące miejsca wyst ępowania nadobnicy alpejskiej nale ży uzna ć: Nadle śnictwo Dukla, Le śnictwo Piotru ś, oddział 40a (kilkadziesi ąt fragmentów grubych kłód bukowych pozostawionych po zr ębie z 2010 roku). Miejsce to znajduje si ę w odległo ści około 200m na południowy-zachód od stanowiska, na którym znaleziono buka ze świe żym otworem wylotowym nadobnicy alpejskiej. Nadle śnictwo Rymanów, Le śnictwo Lipowiec, oddział 155c (kilkana ście grubych bukowych kłód pozostawionych po zr ębie z zimy 2011/2012 roku) oraz złamane buki znajduj ące si ę na granicy pododdziałów 148a i 148b. Nadle śnictwo Koma ńcza, Le śnictwo Doł życa, pododdziały 134b i 134f (kilkana ście grubych kłód bukowych pozostałych po zr ębie z pierwszej połowy lipca 2012 roku). Na uwag ę zasługuje fakt, że na podobne, dobrze rokuj ące miejsca nie natrafiono w żadnym z trzech kontrolowanych rezerwatów.

Zagro żenia: Wycinanie i wywo żenie starych drzew. Potencjalny wypał w ęgla drzewnego. Kolekcjonerstwo.

Działania ochronne: Przed pojawem imagines nadobnicy alpejskiej tj. do połowy czerwca, na całym obszarze Ostoi Ja śliskiej powinno si ę zastrzec wywiezienie ze składów całego drewna bukowego ści ętego/zgromadzonego od połowy wrze śnia ubiegłego roku. Drewno powinno zosta ć wywiezione w miejsca oddalone o co najmniej 2 km od drzewostanów bukowych. Drewno pozyskiwane w okresie od połowy czerwca do połowy wrze śnia (okres pojawu imagines nadobnicy alpejskiej) powinno by ć bezzwłocznie wywo żone na tereny oddalone o co najmniej 2 km od drzewostanów bukowych.

W miejscach nasłonecznionych (zwłaszcza na południowych stokach), poro śni ętych przez drzewostany bukowe w wieku przekraczaj ącym 100 lat, niezb ędnym jest pozostawianie martwego drewna (stoj ących drzew i le żą cych kłód wielkowymiarowych) w liczbie nie mniejszej ni ż 2 sztuki na ha. 123

Z drzewostanów nie powinny by ć usuwane drzewa z dziuplami, martwymi konarami lub martwicami bocznymi.

1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus

Charakterystyka gatunku: Traszka grzebieniasta jest gatunkiem o wodno –lądowym trybie życia. W l ądowej fazie życia zasiedla zarówno tereny otwarte, jak i zalesione, cz ęsto stare parki, wilgotne zaro śla i otoczenie zbiorników wodnych. Na rozród schodzi do zbiorników wodnych wi ększych ni ż te, które wybieraj ą inne traszki. S ą to zazwyczaj glinianki, zalane żwirownie, stawki, starorzecza i zapuszczone stawy rybne. Terminy godów, znoszenia jaj i rozwoju larw silnie zale żą od lokalnych warunków pogodowych w danym roku. W wodzie żywi si ę owadami, skorupiakami, małymi rybkami i kijankami żab, na l ądzie d żdżownicami i ślimakami. Zimuje na l ądzie, ukryta pod stosami kamieni, drewna czy w norach.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: na wi ększo ści monitorowanych stanowisk (58%) stan oceniony został na U1

Stan zachowania w obszarze/zagro żenia: Prace terenowe przeprowadzono na stanowiskach zanotowanych w 2009 roku przygotowuj ąc Strategi ę ochrony gatunku w Ostoi Ja śliskiej. Wówczas zanotowano dwa stanowiska – jedno w okolicach Barwinka i drugie w okolicach Osławic. Tylko na stanowisku w okolicach Barwinka (stawy rybne) obecnie zanotowano gatunek. Traszka grzebieniasta do swojego rozwoju wymaga gł ębszych zbiorników wodnych, których na terenie Ostoi Ja śliskiej jest niewiele s ą one rozproszone, zarybione i nie zapewniaj ą odpowiednich siedlisk do rozwoju traszek grzebieniastych.

2001 Traszka karpacka Triturus montandoni (Boulenger, 1880)

Charakterystyka gatunku: Traszki karpackie s ą typowymi mieszka ńcami środowisk górskich poło żonych w pa śmie od 400 do 800 m n.p.m. Prowadz ą ziemno-wodny tryb życia. W okresie rozrodu pojawiaj ą si ę w drobnych zbiornikach wody stoj ącej lub wolno przepływaj ącej, np. w rowach czy w koleinach wypełnionych wod ą. Zimuj ą gromadnie na l ądzie, w rozmaitych naturalnych ziemnych kryjówkach. Żywi ą si ę larwami owadów wodnych, drobnymi skorupiakami, zjadaj ą te ż kijanki innych płazów oraz jaja płazów i ryb.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: wła ściwy FV ( rejon alpejski)

Stan zachowania w obszarze: W oparciu o informacje o stanowiskach zawarte w „Strategii Ochrony Gatunku” sporz ądzonego dla Ostoi Ja śliskiej w 2009 wytypowano 5 stanowisk, na

124

których sprawdzano zarówno obecno ść gatunku jak i jako ść siedliska. W porównaniu z rokiem 2009 zmniejszyła si ę liczba osobników na stanowisku, bowiem obecnie zanotowano na stanowiskach pojedyncze osobniki, na których w 2009 roku wykazano obecno ść kilku do kilkunastu osobników. W trakcie przeprowadzonych prac terenowych w 2012 roku zarejestrowano nowe stanowiska, w których przebywały traszki karpackie. Ł ącznie zaobserwowano traszki karpackie i ich larwy na 10-ciu stanowiskach. Najliczniejsze stanowiska znajdowały si ę w prywatnych stawach rybnych koło Tylawy, w rowach przydro żnych, w lesie, na odcinku Moszczaniec (le śniczówka) – rez. „ Źródliska Jasiołki” oraz w starorzeczu Wisłoka na północ od Moszcza ńca. Na tych stanowiskach notowano po kilkana ście osobników dorosłych i larw. Stan zachowania tych siedlisk jak i gatunku na stanowisku jest dobry. Na pozostałych stanowiskach notowano pojedyncze osobniki.

Zagro żenia : Potencjalne zagro żenia dla traszki karpackiej wynikaj ą z zanikania miejsc rozrodu na skutek intensyfikacji gospodarki le śnej i rolnej, melioracji, regulacji rzek i potoków. Zagro żeniem jest te ż tworzenie barier uniemo żliwiaj ących migracj ę traszek: dróg o du żym nat ęż eniu ruchu, obszarów rolniczych bez zadrzewie ń i zbiorników wodnych.

1354 Nied źwied ź brunatny Ursus arctos

Charakterystyka gatunku:

Biologia i ekologia gatunku Nied źwied ź brunatny ( Ursus arctos ) jest najwi ększym spo śród du żych drapie żników wyst ępuj ących w Polsce. Prowadzi samotniczy tryb życia (z wyj ątkiem samic prowadz ących młode), struktura socjalna jest słabo wykształcona. U dorosłych osobników wyst ępuje wyra źny dymorfizm płciowy wyra żaj ący si ę w rozmiarach ciała (samce s ą wi ększe od samic). Osobnicza masa ciała zmienia si ę w znacznym zakresie w ci ągu roku i pomi ędzy kolejnymi latami. Dojrzało ść płciow ą osi ąga w wieku około 2.5-4 lat. Okres godowy nied źwiedzi brunatnych zwykle rozpoczyna si ę na pocz ątku maja i trwa do lipca. Młode rodz ą si ę w trakcie snu zimowego, od grudnia do marca. W momencie urodzenia młode s ą nagie i ślepe i wa żą około 350-500 gramów. Średnia wielko ść miotu jest ró żna w ró żnych populacjach i wynosi 1,3-2,6 młodych. Młode z jednego miotu mog ą by ć potomstwem ró żnych ojców. Okres reprodukcyjny u samic mo że trwa ć od 3 do 29 roku życia, z najwi ększ ą wydajno ści ą w wieku 8-9 lat. W wi ększo ści populacji matka opiekuje si ę potomstwem przez 1,4 do 3,5 roku. Najwi ększa śmiertelno ść nied źwiedzi brunatnych wyst ępuje w pierwszym roku życia. Za jedn ą z głównych przyczyn śmiertelno ści młodych, przynajmniej w niektórych populacjach, uwa żane jest dzieciobójstwo ze strony samców. W wi ększo ści populacji nied źwiedzi, główn ą przyczyn ą ich śmiertelno ści jest działalno ść człowieka. W naturze nied źwiedzie mog ą żyć ponad 30 lat, w niewoli najstarszy samiec do żył 50 lat, a najstarsza samica 42 lata.

125

Nied źwiedzie brunatne s ą wszystko żerne. Skład ich diety zmienia si ę sezonowo zale żnie od dost ępno ści pokarmu i pory roku i mo że obejmowa ć zarówno padlin ę, jak i komponenty ro ślinne, owoce czy nasiona drzew i krzewów le śnych. W niektórych regionach pokarm pochodzenia antropogenicznego (np. karma dla zwierzyny łownej, owoce z sadów) stanowi główny składnik nied źwiedziej diety. W cyklu rocznym nied źwiedzi wyró żnia si ę cztery stany fizjologiczne: sen zimowy, hipofagia, normalna aktywno ść i hyperfagia. Na dalekiej północy, sen zimowy mo że trwa ć nawet ponad 7 miesi ęcy, cho ć niektóre osobniki w cieplejszych regionach mog ą by ć aktywne przez cały rok. Ci ęż arne samice najwcze śniej zakładaj ą gawry i opuszczaj ą je jako ostatnie. Dorosłe samce jako ostatnie zapadaj ą w sen zimowy i najwcze śniej opuszczaj ą gawry. Do połowy maja samice z młodymi pozostaj ą stosunkowo blisko miejsca gawrowania (5-10 km). Chocia ż nied źwiedzie wykazuj ą wysoki stopie ń przywi ązania do rejonów gawrowania, tylko wyj ątkowo ponownie korzystaj ą z tej samej gawry. Nied źwiedzie brunatne nie s ą zwierz ętami terytorialnymi, a ich areały osobnicze nakładaj ą si ę. Nakładanie si ę areałów jest najwi ększe w przypadku samic, zwłaszcza spokrewnionych ze sob ą. Areały osobnicze samców s ą zwykle znacznie wi ększe od areałów samic, jednak wielko ści te ró żni ą si ę znacznie pomi ędzy populacjami. W Europie areały samców wynosz ą od 128 km 2 w Chorwacji do 1600 km 2 w środkowej Szwecji, a dla samic odpowiednio od 58 km 2 do 225 km 2. Migruj ące młode samce mog ą mie ć areały do 12 000 km 2. W Skandynawii, samice w wieku 2 do 4 lat przenosz ą si ę średnio 28 km od centrum areału, w którym si ę urodziły, podczas gdy 4 letnie samce oddalaj ą si ę na średni ą odległo ść 119 km. Maksymalny dystans migracji wynosił 467 km dla samców i 90 km dla samic. Nied źwiedzie maj ą ogromne wymagania przestrzenne, przez co gatunek ten jest bardzo wra żliwy na utrat ę i fragmentacj ę siedlisk, a z uwagi na cykl życiowy i niskie tempo reprodukcji jest szczególnie wra żliwy na zakłócenia powodowane przez działalno ść ludzk ą, szczególnie zim ą. Obszary zajmowane przez nied źwiedzie powinny obfitowa ć w preferowany przez nie pokarm, ale tak że dawa ć mo żliwo ść ukrycia si ę. Liczebno ść i rozmieszczenie w Polsce Nied źwiedzie brunatne żyj ące w Polsce stanowi ą niewielki fragment populacji karpackiej, obejmuj ącej swym zasi ęgiem Czechy, Polsk ę, Słowacj ę, Ukrain ę, Rumuni ę i Serbi ę. Cało ść populacji karpackiej szacowana jest obecnie na około 8 100 osobników. Nied źwiedzie zasiedlaj ą całe Karpaty, jednak zasi ęg reprodukcyjnych samic nie jest ci ągły. Przerwy w ich wyst ępowaniu dziel ą karpack ą populacj ę na trzy segmenty. Segment zachodni obejmuje wi ększ ą cz ęść Słowacji, a w Polsce Tatry i Beskid Żywiecki. Najwi ększa cz ęść populacji karpackiej zasiedla główny masyw Karpat, a jej zasi ęg ci ągnie si ę od regionu bieszczadzkiego (obejmuj ącego Bieszczady Zachodnie i otaczaj ące je tereny – w dalszej cz ęś ci w uproszczeniu zwany Bieszczady) i słowackich Połonin, przez Ukrain ę i Rumuni ę po Serbi ę. Trzeci segment obejmuje Góry Zachodniorumu ńskie. Cała polska populacja nied źwiedzi brunatnych ma charakter transgraniczny. Te same nied źwiedzie, w zale żno ści od tego, po której stronie granicy aktualnie si ę znajduj ą, podlegaj ą ró żnym re żimom ochronnym. Po stronie polskiej s ą ści śle chronione, na Słowacji jednocześnie chronione i łowne, a na Ukrainie s ą zwierz ętami łownymi.

126

Zgodnie z ostatnim raportem o stanie ochrony nied źwiedzia brunatnego w Polsce sporz ądzonym dla Komisji Europejskiej (dane do roku 2007) liczebno ść nied źwiedzia w polskich Karpatach oszacowano na 95 osobników. Najliczniejsz ą populacj ę wykazano w Bieszczadach (66 osobników), nast ępnie w Tatrach (12-15 osobników). W pozostałych ostojach liczebno ść wahała si ę od 2 do 5 osobników. Szacunki te oparto na corocznych badaniach ankietowych jednostek administracyjnych Lasów Pa ństwowych i parków narodowych poło żonych na obszarze wyst ępowania nied źwiedzi. Stałe wyst ępowanie nied źwiedzi jest wyra źnie nieci ągłe. Wyró żni ć mo żna dwa główne obszary reprodukcji - w Tatrach (segment zachodni) i w Bieszczadach (segment wschodni). Trzeci obszar stałego wyst ępowania nied źwiedzi i okazjonalnej reprodukcji znajduje si ę w Beskidzie Żywieckim. W innych cz ęś ciach polskich Karpat, zwłaszcza na obszarze pomi ędzy Tatrami a Bieszczadami, nied źwiedzie obserwowane s ą raczej okazjonalnie, a w niektórych regionach w ostatnich dwóch latach nie były w ogóle notowane. Migruj ące osobniki bywaj ą czasem obserwowane z dala od stałych obszarów wyst ępowania, w wyj ątkowych sytuacjach nawet w północno-wschodniej Polsce.

Ryc. 5 Wyst ępowanie nied źwiedzia brunatnego w Polsce w latach 2009-2011 na podstawie zebranych informacji, w siatce pól Atla- su Ssaków Polski

127

Ryc. 6 Obserwacje nied źwiedzi brunatnych w polskich Karpatach w latach 2009-2011 na tle granic nadle śnictw i parków narodowych.

128

Status prawny

Prawo mi ędzynarodowe:

Dyrektywa Siedliskowa – Zał ącznik II (gatunek wymagaj ący wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony) i Zał ącznik IV (gatunek wymagaj ący ochrony ścisłej). Gatunek priorytetowy. Konwencja Berne ńska – Zał ącznik II (gatunki wymagaj ące ochrony ścisłej), rekomendacja 10, 59, 74, 82, 100, 115, 137. Konwencja Waszyngto ńska (CITES) – Nied źwied ź brunatny jest wymieniony w Zał ączniku II, jako potencjalnie zagro żony wygini ęciem. Rozporz ądzenie Rady (WE) nr 338/97 z dnia 9 grudnia 1996 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. Konwencja Karpacka o ochronie i zrównowa żonym rozwoju Karpat (2003) Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 w sprawie odpowiedzialno ści za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrz ądzonym środowisku naturalnemu. Dyrektywa Rady 1999/22/EC z dnia 29 marca 1999 dotycz ąca trzymania dzikich zwierz ąt w ogrodach zoologicznych.

Prawo krajowe:

Kategoria zagro żenia IUCN

Czerwona lista IUCN – LC Czerwona lista zwierz ąt zagro żonych w Polsce (2002) – NT Polska czerwona ksi ęga (2001) – NT Czerwona lista dla Karpat (2003) – EN (w Polsce – EN)

Ogólny stan zachowania siedliska w sieci Natura 2000 na podstawie wyników raportowania i monitoringu (dane GIO Ś)

129

Monitoring stanu populacji i siedlisk gatunku prowadzono w latach 2007-2008 na 5 obszarach Natura 2000: PLH240006 Beskid Żywiecki, PLC120001 Tatry, PLH180001 Ostoja Magurska, PLH180014 Ostoja Ja śliska i PLC180001 Bieszczady. Obszary te stanowi ą cało ść lub cz ęść wyró żnionych w Polsce 5 ostoi tego gatunku (Bieszczady, Beskid Niski, Beskid S ądecki, Tatry i Beskid Żywiecki), z których podstawowe znaczenie dla utrzymania krajowej populacji nied źwiedzia maj ą ostoje w Bieszczadach i Tatrach. Na podstawie danych z poszczególnych nadle śnictw i parków narodowych nie ma mo żliwo ści dokładnego okre ślenia liczebno ści i rozrodu w poszczególnych obszarach Natura 2000. Ostoje nied źwiedzia w Beskidzie Żywieckim, Tatrach i Bieszczadach w znacznym stopniu pokrywaj ą si ę z wymienionymi obszarami Natura 2000, w Beskidzie Niskim, gdzie wydzielono dwa obszary Natura 2000, nie ma mo żliwo ści przypisania poszczególnych osobników do jednego lub drugiego obszaru z uwagi na niewielk ą liczebno ść , jak i w ędrówki zwierz ąt, dlatego te ż dane z tego pasma górskiego trzeba traktowa ć jako sumaryczn ą liczebno ść dla obu obszarów Natura 2000 (Jakubiec 2008). Za wyj ątkiem Bieszczadów wszystkie pozostałe stanowiska (ostoje) nied źwiedzia s ą zbyt małe aby utrzyma ć żywotne populacje gatunku, nie wsz ędzie notowana jest obecno ść samic z młodymi. W monitoringu prowadzonym w latach 2007-2008 stan siedliska oceniano na podstawie nast ępuj ących wska źników: wielko ść powierzchni zasiedlonego obszaru, stopie ń zalesienia obszaru i stopie ń fragmentacji kompleksów le śnych. Stan siedliska oceniono na niewła ściwy w Beskidzie Żywieckim (z uwagi na znaczn ą fragmentacj ę siedlisk i wysokie zag ęszczenie dróg), w pozostałych ostojach stan siedliska oceniono jako wła ściwy. Ogólny stan zachowania populacji oceniono na wła ściwy (FV) w Bieszczadach, niezadowalaj ący (U1) w Tatrach, a w pozostałych 3 ostojach na zły (U2). Wszystkie badane stanowiska odpowiadaj ą obszarom Natura 2000, dlatego stan zachowania określony dla stanowisk jest równocze śnie stanem dla tych obszarów.

Stan zachowania stanowisk i siedlisk gatunku w Ostoi Ja śliskiej Nied źwiedzie s ą obserwowane na obszarze Ostoi Ja śliskiej, s ą to przewa żnie osobniki migruj ące. Nie notowano osiadłych samic z młodymi. Ocenia si ę (Jakubiec 2008), że w Beskidzie Niskim (obszar dwóch ostoi, tj. PLH180001 Ostoja Magurska i PLH180014 Ostoja Ja śliska) wykazano 4 osobniki (2 stałe i 2 przechodnie). Na terenie Ostoi Ja śliskiej notowano szkody wyrz ądzone przez nied źwiedzie. Stan zachowania siedlisk na terenie Ostoi Ja śliskiej oceniono jako wła ściwy (FV), jednak stan zachowania populacji oceniono jako zły (U2). Ogólnie stan zachowania oceniono jako niezadowalaj ący (U1). Prowadz ący monitoring i autor opracowania (Jakubiec 2008) sugeruje, i ż ogólny stan powinien by ć oceniony jako zły (U2), jednak w przypadku niewielkich w stosunku do wymaga ń gatunku obszarów (np. Ostoja Jaśliska czy

130

Ostoja Magurska), stan populacji nie mo że by ć lepszy, dlatego z uwagi na dobre oceny stanu siedliska i perspektyw zachowania ocen ę ogólna podniesiono o jeden stopie ń. Stan populacji nied źwiedzia powinno si ę monitorowa ć i ocenia ć na poziomie całych Karpat.

Zagro żenia • Fragmentacja siedlisk poprzez zwi ększaj ący si ę wpływ działalno ści ludzkiej na siedliska nied źwiedzi. Model jako ści siedliska nied źwiedzia brunatnego w Polsce (Fernandez 2012) wykazał, że g ęsto ść zaludnienia i liczba osiedli ludzkich maj ą znacz ący negatywny wpływ na obecno ść nied źwiedzi, a liczba osiedli ludzkich w obszarze negatywnie wpływa na rozrodczo ść gatunku. Wyst ępowanie nied źwiedzi jest wysoce skorelowane z siedliskami o wy ższym wska źniku lesisto ści. Niekontrolowany rozwój zabudowy ( urban sprawl ) i pojawianie si ę nowych osiedli ludzkich w zasi ęgu wyst ępowania nied źwiedzia jest wysoce szkodliwe dla gatunku. Brak lub nieodpowiednie planowanie przestrzenne na obszarach wyst ępowania nied źwiedzia mo że negatywnie wpłyn ąć na stan zachowania populacji. Sugeruje si ę lokalizowanie nowych inwestycji w granicach ju ż istniej ącej zabudowy, a nie poza ni ą i w rozproszeniu np. w lesie czy w znacznej odległo ści od istniej ących osiedli.

• Fragmentacja siedlisk poprzez rozwój infrastruktury transportowej Nied źwiedzie, zwłaszcza osobniki dorosłe, zdecydowanie unikaj ą terenów znajduj ących si ę w odległo ści 500-800 m od dróg publicznych i dróg żwirowych. Gdy nat ęż enie ruchu wzrasta powy żej 400 pojazdów na godzin ę, praktycznie zaprzestaj ą przekraczania dróg. Negatywnym skutkiem rozwoju sieci drogowej jest m.in. ułatwienie dost ępu ludzi do uprzednio niedost ępnych terenów, co nasila problem nie- pokojenia nied źwiedzi w ostojach. Szczególne znaczenie dla samic z młodymi ma u żytkowanie dróg le śnych. Sie ć dróg publicznych w Polsce w 2008 wynosiła ok. 383,3 tys. km. W okresie 2005-2010 na sieci dróg krajowych obj ętej pomiarem zarejestrowano wzrost ruchu średnio o 22%. Obserwowany jest równie ż wzrost nat ęż enia ruchu nocnego. Prognozy na rok 2015 oraz 2020 zapowiadaj ą du ży wzrost ruchu na drogach przebiegaj ących wzdłu ż Karpat oraz na tych, które przecinaj ą środowisko nied źwiedzi kieruj ąc si ę na południe na Słowacj ę. Spo śród 11 miejsc, w których główne drogi krajowe przecinaj ą siedliska nied źwiedzi, w dwóch wa żnych punktach (droga nr 9 na odcinku Miejsce Piastowe-Dukla-Barwinek i droga nr 49 z Nowego Targu do granicy pa ństwa) nast ąpił wzrost nat ęż enia ruchu w ostatnim dziesi ę- cioleciu. Droga krajowa nr 9 (Dukla-Barwinek) została przewidziana w planach do modernizacji lub powiększenia przepustowo ści po roku 2013. Na trasie drogi nie zaplanowano żadnych przej ść dla du żych zwierz ąt, w tym du żych ssaków drapie żnych. Jest to szczególnie

131

niepokoj ące, gdy ż ten rejon jest cz ęś ci ą ogólnoeuropejskiego korytarza ekologicznego zwanego „korytarzem karpackim”. Przeci ęcie korytarza mo że spowodowa ć całkowit ą izolacj ę zachodnich i wschodnich subpopulacji m.in. nied źwiedzia, wilka czy rysia. Planowana budowa dróg na Słowacji, szczególnie na odcinkach dróg R3 i R4, mo że by ć istotn ą przeszkod ą w łączno ści mi ędzy wschodni ą i zachodni ą cz ęś ci ą populacji, zwłaszcza, że nie wybudowano, ani nie zaplanowano żadnych przej ść dla zwierz ąt po stronie słowackiej. W Załaczniku 1 (ryciny 33 i 34, tabela 12) „Programu ochrony nied źwiedzia brunatnego Ursus arctos w Polsce – projekt” (Selva i in. 2011) przedstawiono lokalizacj ę punktów krytycznych w sieci ekologicznej polskiej cz ęś ci Karpat wraz z mapami, opisem i proponowanymi rozwi ązaniami problemu.

• Fragmentacja siedlisk poprzez rozwój infrastruktury turystycznej (zwłaszcza narciarskiej) W rejonie Karpat powstaje coraz wi ęcej o środków turystycznych i sportowych, głównie narciarskich, które powstaj ą bez żadnej strategii na kra- jowym poziomie, a zdarza si ę, że budowane s ą wbrew istniej ącemu prawu. Maj ą one przede wszystkim wpływ na wykorzystanie zimowych ostoi przez zwierz ęta i przyczyniaj ą si ę do zwi ększenia u nich poziomu stresu fizjologicznego. Zima jest szczególnie istotnym okresem dla nied źwie- dzi ze wzgl ędu na rozród i hibernacj ę. O środki narciarskie czy korzystanie ze skuterów śnie żnych i quadów maj ą negatywne oddziaływanie na stan zachowania populacji nied źwiedzi w Karpatach. W chwili obecnej, na obszarze wyst ępowania nied źwiedzi w polskich Karpatach istnieje ponad sto wyci ągów i narciarskich kolei linowych. Planowanych jest wiele nast ępnych, m.in. rozbudowa o środka na Magurze Małastowskiej czy plan kompleksu „7 Dolin” w Beskidzie S ądeckim.

• Przyzwyczajanie si ę nied źwiedzi do kontaktów z lud źmi i warunkowania pokarmem antropogenicznym Powtarzaj ące si ę kontakty z lud źmi, które nie maj ą dla nied źwiedzi negatywnych konsekwencji, ucz ą te zwierz ęta, że ludzie nie stanowi ą bezpo- średniego zagro żenia. Konsekwencj ą tego jest tolerowanie obecno ści ludzi w coraz to mniejszej odległo ści. Szczególnie niebezpieczne jest umy ślne lub nieumy ślne warunkowanie pokarmem. Nied źwiedzie potrafi ą poszukiwa ć s ąsiedztwa ludzi lub ich osad z zamiarem znalezienia żywno ści, co mo że prowadzi ć to do niebezpiecznych sytuacji. W Polsce, a tak że na Słowacji, nied źwiedzie problemowe tradycyjnie zwane były “synantropami”. W Polsce zjawisko habituacji i warunkowania pokarmem najlepiej poznano w Tatrach, gdzie przypadki takie zachowania nied źwiedzi obserwowano niemal corocznie pocz ąwszy od lat 80. XX wieku, a były one w wi ększo ści spowodowane celowym ich dokarmianiem. Skala tego zjawiska została wyra źnie zredukowana dzi ęki wprowadzeniu w ostatniej dekadzie XX wieku wła ściwego zagospodarowania odpadków, odstraszania i warunkowania awersyjnego.

132

W ostatnich latach nast ąpiło istotne nasilenie tego zjawiska w regionie bieszczadzkim. W ostatnich kilku latach wielokrotnie zanotowano przypadki dokarmiania nied źwiedzi m.in. w pobli żu o środków turystycznych nad Solin ą. Niestety, w tym rejonie problem ten nie jest traktowany z nale żyt ą powag ą, a brak efektywnego systemu zbierania informacji o takich przypadkach mo że zaciemnia ć rzeczywist ą sytuacj ę. W nieodległej przyszło ści mo że doprowadzi ć to do nasilenia si ę sytuacji konfliktowych. Wi ększo ść bieszczadzkich nied źwiedzi jest silnie warunkowana karm ą wykładan ą dla zwierzyny łownej (1/3 udziału w diecie), a szlak ich w ędrówek wyznaczaj ą miejsca dokarmiania dzikich zwierz ąt kopytnych. Takie nied źwiedzie mog ą łatwo przeistoczy ć si ę w osobniki problemowe, a nawet natarczywe. Celowe zan ęcanie i dokarmianie nied źwiedzi, cz ęsto przy wykorzystaniu resztek ludzkiego po żywienia człowieka (chleb, pomyje, odpady z rze źni) w celu wykreowania lokalnej atrakcji turystycznej lub dla ułatwienia fotografowania i filmowania tych zwierz ąt, staje si ę w Bieszczadach coraz bardziej popularne. Ta działalno ść pozo- staje poza jak ąkolwiek kontrol ą. Jednocze śnie uwzgl ędniaj ąc brak wła ściwej gospodarki odpadami zarówno ze strony lokalnych mieszka ńców, jak i turystów, oczywiste staje si ę, że w krótkim czasie mog ą nast ąpi ć drastyczne konsekwencje i nied źwiedzie problemowe pojawi ą si ę w Biesz- czadach, o ile bezzwłocznie nie zostan ą podj ęte odpowiednie działania zaradcze.

• Zmiana nastawienia do gatunku na skutek szkód powodowanych przez nied źwiedzie Szkody powodowane przez nied źwiedzie w Polsce są niezbyt cz ęste i znacz ąco ni ższe ni ż szkody powodowane przez inne gatunki chronione. O ile szkody powodowane przez nied źwiedzie na Śląsku i w Małopolsce s ą niewielkie i od kilku lat utrzymuj ą si ę na podobnym poziomie (kwoty odszkodowa ń rz ędu kilku tysi ęcy złotych), o tyle na Podkarpaciu zarówno liczba szkód, jak i kwoty wypłacanych odszkodowa ń rosn ą znacz ąco z roku na rok, w roku 2010 osi ągn ęły poziom 250 000 zł. Wi ększo ść odszkodowa ń dotyczy szkód w pasiekach. Procedury ogl ędzin i szacowania szkód, oraz ustalania wysoko ści i wypłaty odszkodowa ń reguluje ustawa o ochronie przyrody, jednak obecnie nieco ró żni ą si ę one w zale żno ści od regionu. Jednostkami odpowiedzialnymi za te procedury s ą regionalne dyrekcje ochrony środowiska. Zgod- nie z artykułem 126 wspomnianej ustawy odszkodowanie nie przysługuje w przypadku, gdy wła ściciel nie wyraził zgody na budow ę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urz ądze ń lub wykonanie zabiegów zapobiegaj ących szkodom.

• Odstrzał, kłusownictwo lub przypadkowe zabicie niedźwiedzi Nied źwied ź jest ścisle chroniony w Polsce, jednak jak wspomniano powy żej, cała polska populacja ma charakter transgraniczny. Legalne odstrzały prowadzone na Słowacji maj ą istotny wpływ na stan polskiej popoulacji nied źwiedzi. Legalne odstrzały prowadzone na Słowacji stanowi ą ponad 70% śmiertelno ści nied źwiedzi stwierdzanej w tym kraju (Rigg i Adamec 2007).

133

W Polsce sporadycznie notuje si ę przypadki kłusownictwa (prawopodobnie zamierzonego na inne gatunki) czy przypadki śmierci nied źwiedzi wywołane działalno ści ą ludzk ą.

1014 Poczwarówka zw ęż ona Vertigo angustior

Charakterystyka gatunku: Ślimak l ądowy, o rozmieszczeniu europejskim. Poczwarówka zw ęż ona to gatunek wapniolubny, który w Polsce preferuje siedliska permanentnie wilgotne (głównie torfowiska w ęglanowe, bagna, brzegi jezior i inne mikrosiedliska na pograniczu siedlisk takich, jak np. trzcinowiska czy te ż turzycowiska i podmokłe ł ąki, a rzadziej bagna poro śni ęte olch ą). Je żeli wyst ępuje na wilgotnej ł ące, to tylko takiej, która jest umiarkowanie u żytkowana (wypas w ograniczonym zakresie). Przebywa w śród ro ślinno ści trawiastej, w ściółce, wśród mchów, w k ępach turzycy, latem tak że u nasady źdźbeł traw i turzyc.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: niezadowalaj ący (U1)

Stan zachowania w obszarze: Pierwsze stwierdzenia V. angustior na obszarze Ostoi pochodz ą z 2008 roku i s ą wynikiem prac podkarpackiego WZS. Zag ęszczenie osobników na stanowiskach w Ostoi jest stosunkowo niskie i nierównomierne. Stanowiska s ąsiaduj ą z ł ąkami u żytkowany- mi ekstensywnie, b ądź polami uprawnymi, w zwi ązku z czym istniej ą potencjaln ę zagro żenia gatunku pochodzenia antropogenicznego. Stałe zagro żenie siedlisk V. angustior stanowi równie ż naturalna sukcesja oraz zmiana stosunków wodnych. Jednak odpowiednia dbało ść (zabiegi od- krzaczania) oraz monitaring stanowisk poczwarówki zw ęż onej na terenie Ostoi Ja śliskiej, powinien zapewni ć nieprzerwane trwanie gatunku. W Ostoi Ja śliskiej poczwarówka zw ęż ona wyst ępuje głównie na obszarze młak górskich, b ądź na ł ąkach, znaj ących si ę w ich bezpo średnim s ą- siedztwie. Konieczny jest przynajmniej lekko zasadowy odczyn gleby oraz wód wysi ąkaj ących na terenie. Informacje uzyskane w wyniku prac Wojewódzkiego Zespołu Specjalistycznego (w 2008 roku): Dwa stanowiska: I stanowisko w pobli żu miejscowo ści Tylawa, II stanowisko w pobli żu wsi Zyndranowa. Populacje w du żym stopniu izolowane. Stanowisko I Zyndranowa: zag ęszczenie populacji: 1 os/m 2 Stanowisko II Tylawa: zag ęszczenie populacji: 7 os/m 2 Siedlisko ekotonalne na granicy młaki i ł ąki. Ro ślinno ść ł ąkowa, obecne s ą równie ż mchy. Brak ro ślinno ści typowej dla terenów podmokłych. Oba stanowiska obejmuj ą dwa izolowane płaty takiego siedliska.

134

1065 Przeplatka aurinia Euphydryas aurinia

Charakterystyka gatunku: Jest to motyl dzienny z rodziny rusałkowatych (Nymphalidae) o rozpi ęto ści skrzydeł 36-40 mm. Ubarwienie wierzchu skrzydeł tworz ą rdzawo żółte plamy o ró żnej intensywno ści poprzedzielane ciemnymi, poprzecznymi przepaskami. Tworz ą one wyra źny siatkowaty wzór. Na szerokiej, rdzawej przepasce zewn ętrznej tylnego skrzydła zazwyczaj widoczny jest rz ąd drobnych, ciemnych punktów. Spód skrzydeł o podobnym rysunku jest wyraźnie ja śniejszy a plamy tworz ą żółte przepaski.

Ogólny stan zachowania gatunku w sieci Natura 2000: Typowym dla gatunku siedliskiem s ą zmiennowilgotne ł ąki trz ęś licowe Molinion coeruleae (kod 6410). Na podstawie wyników raportowania i monitoringu (dane GIO Ś), mo żna ogólnie stwierdzi ć, że stan zachowania siedliska na obszarach Natura 2000 nie jest zadowalaj ący. Poniewa ż jest to siedlisko antropogeniczne ulega szybkim przekształceniom w wyniku zaprzestania dawnej, ekstensywnej gospodarki rolnej. Poszczególne, monitorowane płaty były zazwyczaj niezbyt rozległe, zarastaj ące z du żym udziałem gatunków inwazyjnych i ekspansywnych.

Stan zachowania w obszarze: Stanowisko poło żone w Ja śliskim Parku Krajobrazowym jest jedynym, znanym dotychczas w Polsce na obszarze alpejskim. Stanowisko to zostało wykryte przez Adama Wareckiego (2005); pierwsze ogólne publikowane dane pojawiły si ę w 2010 roku. Zarówno siedlisko, jak i liczebno ść populacji wydaj ą si ę by ć odpowiednie dla zachowania gatunku w dłu ższej perspektywie czasowej.

Zagro żenia : Aktualnie stanowisko nie jest zagro żone. W Przyszło ści sytuacja ta mo że jednak ulec zmianie dlatego konieczny jest szczególnie intensywny monitoring zarówno siedliska jak i kondycji populacji motyla i jego ro śliny żywicielskiej. Du żym zagro żeniem mo że by ć równie ż znaczne oddalenie stanowiska od innych znanych miejsc wyst ępowania tego motyla.

135

Moduł B

3. Stan ochrony przedmiotów ochrony obj ętych Planem

Siedliska przyrodnicze

Informacje dla poszczególnych siedlisk przedstawiono wg wzoru przedstawionego w szablonie dokumentacji – standardowynagłówek tabeli przedstawiono poni żej. Nagłówki w poszczególnych tabelach uproszczono w celu zwi ększenia czytelno ści tekstu.

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – pionierska ro ślinno ść na kamie ńcach 3220 Ogólna Ogólna Ocena ocena ocena Typ Parametr na Ocena po stanu Kod Stanowisko Wska źnik stanu Uwagi siedliska stanu pods. weryfikacji ochrony – ochrony – danych typ stanowisko siedliska Powierzchnia siedliska XX U1 U1 U1 Gatunki krzewów XX U1 Obce gatunki inwazyjne XX U1 Obecno ść kompleksu siedlisk nadrzecznych Pionierska XX U1 3220, 3230, 3240, 91E0 ro ślinno ść Struktura i Pokrycie kamie ńców przez ro ślinno ść zieln ą XX FV na 1. Jasiołka 3220 funkcje ś kamie ńcach Rodzime gatunki ekspansywne ro lin XX FV zielnych górskich Szeroko ść kamie ńców potoków XX U1 ż Udział gatunków drzewiastych (powy ej 1,5 XX U1 m wys) Perspektywy ochrony XX FV 2. Wisłok Powierzchnia siedliska XX U1 U1

136

Gatunki krzewów XX U1 Obce gatunki inwazyjne XX U1 Obecno ść kompleksu siedlisk nadrzecznych XX U1 3220, 3230, 3240, 91E0 Struktura i Pokrycie kamie ńców przez ro ślinno ść zieln ą XX U1 funkcje Rodzime gatunki ekspansywne ro ślin XX FV zielnych Szeroko ść kamie ńców XX U1 Udział gatunków drzewiastych (powy żej 1,5 XX U1 m wys) Perspektywy ochrony XX FV Powierzchnia siedliska XX U2 U2 Gatunki krzewów XX U1 Obce gatunki inwazyjne XX U1 Obecno ść kompleksu siedlisk XX U1 nadrzecznych 3220, 3230, 3240, 91E0 Pokrycie kamie ńców przez ro ślinno ść Struktura i XX U1 3. Bielcza zieln ą funkcje Rodzime gatunki ekspansywne ro ślin XX FV zielnych Szeroko ść kamie ńców XX U2 Udział gatunków drzewiastych XX U1 (powy żej 1,5 m wys) Perspektywy ochrony XX U1 Powierzchnia siedliska XX U2 U2 4. Mszanka Struktura i Gatunki krzewów XX U1 funkcje Obce gatunki inwazyjne XX U1

137

Obecno ść kompleksu siedlisk XX U1 nadrzecznych 3220, 3230, 3240, 91E0 Pokrycie kamie ńców przez ro ślinno ść XX U1 zieln ą Rodzime gatunki ekspansywne ro ślin XX FV zielnych Szeroko ść kamie ńców XX U2 Udział gatunków drzewiastych XX U1 (powy żej 1,5 m wys) Perspektywy ochrony XX U1

138

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – murawy bli źniczkowe 6230 Ogólna Ogólna ocena Typ Parametr Ocena na pods. Ocena po ocena stanu stanu Kod Stanowisko Wska źnik Uwagi siedliska stanu danych weryfikacji ochrony – ochrony – stanowisko typ sieldiska U1 U1 Powierzchnia siedliska U1 XX Ocena Bogactwo gatunkowe U2 XX wykonana Górskie i Ekspansja krzewów i podrostu U1 XX na ni żowe drzew podstawie murawy Eutrofizacja U1 XX 1. Źródliska Struktura i danych ze bli źniczkow 6230 Gatunki charakterystyczne U1 XX Jasiołki funkcje „Strategii e ( Nardion - Obce gatunki inwazyjne FV XX zarz ądzania płaty bogate Obecno ść nalotu drzew i krzewów U1 XX …” – dane florystyczni Rodzime gatunki ekspansywne wystarczaj ą e) U1 XX ro ślin zielnych ce do oceny Perspektywy ochrony U1 XX

139

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – ziołoro śla górskie 6430 Ocena na Ogólna ocena Ogólna ocena Ocena po Typ siedliska Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik pods. stanu ochrony stanu ochrony Uwagi weryfikacji danych - stanowisko – typ siedliska Ziołoro śla górskie 6430 1.Mszanka Powierzchnia siedliska - FV XX FV Ocena FV Struktura i funkcje - FV XX wykonana na Perspektywy ochrony - FV XX podstawie 2.Ostra Góra Powierzchnia siedliska - FV XX FV danych ze

Struktura i funkcje - FV XX „Strategii Perspektywy ochrony - FV XX zarz ądzania 3.Lipowiec Powierzchnia siedliska - FV XX FV …” – dane

Struktura i funkcje - FV XX wystarczaj ące Perspektywy ochrony - FV XX 4.Las Szachty Powierzchnia siedliska - FV XX FV do oceny

Struktura i funkcje - FV XX Perspektywy ochrony - FV XX 5.Surowica Powierzchnia siedliska - FV XX FV

Struktura i funkcje - FV XX Perspektywy ochrony - FV XX 6.Bukowica Powierzchnia siedliska - FV XX FV

Struktura i funkcje - FV XX Perspektywy ochrony - FV XX 7.Wisłok Powierzchnia siedliska - FV XX FV

Struktura i funkcje - FV XX Perspektywy ochrony - FV XX 8.Jasiołka- Powierzchnia siedliska - FV FV FV Wola Wy żna Struktura i funkcje - FV FV

Perspektywy ochrony - FV FV

140

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – łąki świe że 6510 Ogólna Ogólna ocena Ocena na pods. Ocena po ocena stanu Typ siedliska Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik stanu ochrony Uwagi danych weryfikacji ochrony – - stanowisko typ siedliska

Powierzchnia siedliska - XX U1

Radoszyce 6510 Struktura i funkcje - XX U1 U1

Perspektywy ochrony - XX U1

Powierzchnia siedliska - XX FV

Ź XX ródliska Struktura i funkcje - U1 U1 Jasiołki XX Ni żowe i górskie Perspektywy ochrony - FV świe że ł ąki użytkowane XX ekstensywnie Powierzchnia siedliska - FV U1 (Arrhenatherion Czeremcha- elatioris ) XX U1 Lipowiec Struktura i funkcje - U1

XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - FV Wola Ni żna - XX Struktura i funkcje - U1 U1 Wola Wy żna XX Perspektywy ochrony - U1

XX Moszczaniec Powierzchnia siedliska - U1 U1

141

XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Zyndranowa Struktura i funkcje - U1 U1 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - FV Ja śliska - Wola XX Struktura i funkcje - U1 U1 Ni żna XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Barwinek Struktura i funkcje - U1 U1 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1 Tylawa U1 XX Struktura i funkcje - U1

142

XX Powierzchnia siedliska - U2 Przełom XX Struktura i funkcje - U2 U2 Jasiołki XX Perspektywy ochrony - U2

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Smereczne Struktura i funkcje - U1 U1 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - FV

XX Olchowiec Struktura i funkcje - U1 U1 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Szklary Struktura i funkcje - U2 U2 XX Perspektywy ochrony - U1

143

XX Ropianka Struktura i funkcje - U1 U2 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U2

XX Wernejówka Struktura i funkcje - FV U2 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1 Zawadka XX Struktura i funkcje - U2 U2 Rymanowska XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Królik Polski Struktura i funkcje - FV U1 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Mszana Powierzchnia siedliska - FV U1

144

XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Nowa Wie ś Struktura i funkcje - U1 U1 XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

Rudawka XX Struktura i funkcje - FV U1 Rymanowska XX Perspektywy ochrony - U1

XX Powierzchnia siedliska - U1

XX Surowica Struktura i funkcje - U1 U1 XX Perspektywy ochrony - U1

145

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska 7140 Ogólna ocena Ogólna ocena Ocena na pods. Ocena po Typ siedliska Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik stanu ochrony stanu ochrony Uwagi danych weryfikacji - stanowisko – typ siedliska U2 Tendencje do wkraczania krzewów i trz ęś licy (potencjalne Powierzchnia U1 zmniejszenie siedliska Ocena ogólna: powierzchni, lub nawet U1 całkowity zanik siedliska) Torfowiska Gatunki FV Aktualne przej ściowe i charakterystycz badania trz ęsawiska ne monitoringowe 7140 1 – Kamie ń nad (przewa żnie z Gatunki U1 przeprowadzon Współdominuj ą gatunki Ja śliskami ro ślinno ści ą z dominuj ące e w roku 2011 charakterystyczne i Scheuchzerio- przez dr Ann ę siedliskowo obce (trz ę- Caricetea ) Koczur. Nie ma ślica modra Molinia Struktura i funkcje potrzeby caerulea ) Pokrycie i FV weryfikacji w struktura ramach PZO

gatunkowa mchów Obce gatunki FV

inwazyjne

146

uwodnienia Pozyskanie FV

torfu Melioracje FV

odwadniaj ące Niebezpiecze ństwo Perspektywy Perspektywy U1 całkowitego zaro śni ęcia ochrony ochrony trz ęś lic ą modr ą Ocena ogólna: Tendencje do wkraczania U2 krzewów i trz ęś licy 2 – źródliska Powierzchnia Powierzchnia U1 Aktualne (potencjalne Jasiołki siedliska siedliska badania zmniejszenie monitoringowe powierzchni)

147

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska 7140 Ogólna ocena Ogólna ocena Ocena na pods. Ocena po Typ siedliska Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik stanu ochrony stanu ochrony Uwagi danych weryfikacji - stanowisko – typ siedliska Gatunki przeprowadzon Gatunki charaktery- charakterystycz e w roku 2011 styczne obecne, lecz U1 ne przez dr Ann ę niezbyt liczne, niektóre Koczur. Nie ma wyst ępuj ą masowo Gatunki potrzeby Współdominuj ą gatunki dominuj ące weryfikacji w charakterystyczne i U1 ramach PZO siedliskowo obce ( Jun- Niebezpiecze ńs cus effusus ) Pokrycie i two zaro śni ęcia struktura trz ęś lic ą modr ą FV gatunkowa lub krzewami mchów Struktura i funkcje Obce gatunki FV inwazyjne Gatunki Sit rozpierzchły Juncus ekspansywne effusus – 40% ro ślin zielnych Trz ęś lica modra Moli- nia caerulea – 1%. Obecnie niewielkie U2 pokrycie trz ęś licy modrej, lecz silne tendencje do ekspansji – to ona stanowi najwi ększe zagro żenie

148

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska 7140 Ogólna ocena Ogólna ocena Ocena na pods. Ocena po Typ siedliska Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik stanu ochrony stanu ochrony Uwagi danych weryfikacji - stanowisko – typ siedliska Procent powierzchni zaj ęty przez FV siedlisko na transekcie Ekspansja Kruszyna Frangula krzewów i alnus – 0,5% podrostu drzew Wierzba uszata Salix aurita – 1% U1 Sumaryczne pokrycie – 1,5%. Zarastanie nie- równomiernie – tylko cz ęś ci transektu. Stopie ń FV uwodnienia Pozyskanie FV torfu Melioracje FV odwadniaj ące Niebezpiecze ństwo Perspektywy Perspektywy U2 zaro śni ęcia trz ęś lic ą ochrony ochrony modr ą lub krzewami

149

Przedmioty ochrony obj ęte Planem – siedliska przyrodnicze – górskie i nizinne torfowiska zasadowe 7230 Ogólna ocena Ogólna ocena Ocena na pods. Ocena po Typ siedliska Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik stanu ochrony stanu ochrony Uwagi danych weryfikacji - stanowisko – typ siedliska U1 Niewielka powierzchnia, Powierzchnia Powierzchnia U1 zmniejszaj ąca si ę w siedliska siedliska wyniku sukcesji wtórnej Gatunki FV charakterystycz ne Gatunki U1 Na niektórych płatach dominuj ące U1 udział w gatunkach dominuj ących maj ą górskie i nizinne Ocen ę oparto o mi ęta długolistna i torfowiska dane z projektu sitowie le śne zasadowe o Pokrycie i FV PL0108 z lat 7230 charakterze 1 struktura 2007-2009. młak, gatunkowa Uznano, że nie Struktura i funkcje turzycowisk i mchów ma potrzeby mechowisk Obce gatunki FV wykonywania

inwazyjne powtórnych Gatunki U1 bada ń Na cz ęś ci płatów – ekspansywne wkraczaj ą mi ęta ro ślin zielnych długolistna Mentha longifolia, sitowie le śne

Scirpus sylvaticus , skrzyp błotny Equisetum palustre i sit skupiony Juncus effusus

150

Procent FV powierzchni zaj ęty przez siedlisko na transekcie pH FV Ekspansja U1 Na cz ęś ci płatów krzewów i ekspansja wierzb podrostu drzew Stopie ń FV

uwodnienia Pozyskanie FV

torfu Melioracje FV

odwadniaj ące Perspektywy Perspektywy XX ochrony ochrony Powierzchnia Powierzchnia XX siedliska siedliska Gatunki XX charakterystycz ne Gatunki XX

dominuj ące Pokrycie i XX 2 struktura Struktura i funkcje gatunkowa mchów Obce gatunki XX

inwazyjne Gatunki XX ekspansywne ro ślin zielnych

151

Wyst ępowanie XX

trawertynów pH XX Ekspansja XX krzewów i podrostu drzew Stopie ń XX

uwodnienia Pozyskanie XX

torfu Melioracje XX

odwadniaj ące Perspektywy XX ochrony

152

Stan ochrony le śnych siedlisk przyrodniczych Przedstawione powy żej wyniki uzyskano poprzez analiz ę danych ze 155 powierzchni kołowych, wyznaczonych w ramach sporz ądzania PZO w celu okre ślenia ł ącznej ilo ści martwego drewna w obszarze „Ostoja Ja śliska”. Pracownicy terenowi, poza pomiarami martwego drewna na powierzchniach okre ślali równie ż stan ochrony wyst ępuj ących na powierzchniach siedlisk przyrodniczych. Powierzchnie badawcze rozmieszczono w sposób systematycznych w rogach siatki ATPOL o rozdzielczo ści 1 km x 1 km (patrz rysunek poni żej).

153

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Powierzchnia FV Powierzchnia siedliska XX FV siedliska Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV runa* Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX warstwach fitocenozy* Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV (tylko w jej naturalnym zasi ęgu żyzne buczyny geograficznym), jawora* (Dentario glandulosae- 9130 Buczyny 1 Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX U1 FV Fagenion, Struktura i Galio odorati- funkcje Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV Fagenion ) podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m XX FV długo ści i >30 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu)* XX FV Naturalne odnowienie buka XX FV Struktura pionowa i przestrzenna ro ślinno ści XX FV

154

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX U1 trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX U1 wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony żyzne buczyny Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV (Dentario siedliska glandulosae- Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV 9130 Buczyny 2 FV Fagenion, Struktura i runa* Galio odorati- funkcje Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX Fagenion ) warstwach fitocenozy*

155

Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX FV Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m XX FV długo ści i >30 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu)* XX FV Naturalne odnowienie buka XX FV Struktura pionowa i przestrzenna ro ślinno ści XX FV

156

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX U1 wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony Powierzchnia FV Powierzchnia siedliska XX FV siedliska Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV runa* Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX żyzne buczyny warstwach fitocenozy* (Dentario glandulosae- Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV 9130 Buczyny 3 FV Fagenion, Struktura i (tylko w jej naturalnym zasi ęgu Galio odorati- funkcje geograficznym), jawora* Fagenion ) Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX FV Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV

157

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX U1 trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX FV wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony żyzne buczyny Powierzchnia 9130 Buczyny 4 Powierzchnia siedliska XX FV U1 (Dentario siedliska

158

Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX U1 Struktura i Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV funkcje podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m XX FV długo ści i >30 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu)* XX FV Naturalne odnowienie buka XX FV Struktura pionowa i przestrzenna ro ślinno ści XX FV

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV

159

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX U1 trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX FV wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV siedliska żyzne buczyny Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV (Dentario runa* glandulosae- Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX 9130 Buczyny 5 FV Fagenion, Struktura i warstwach fitocenozy* Galio odorati- funkcje Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV Fagenion ) (tylko w jej naturalnym zasi ęgu geograficznym), jawora*

160

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX FV trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX U1 wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska

161

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV siedliska Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV runa* Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX warstwach fitocenozy* Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV żyzne buczyny (tylko w jej naturalnym zasi ęgu (Dentario geograficznym), jawora* glandulosae- 9130 Buczyny 6 FV Fagenion, Struktura i Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX FV Galio odorati- funkcje Fagenion ) Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m XX FV długo ści i >30 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu)* XX FV Naturalne odnowienie buka XX FV

162

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX U1 trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX FV wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony żyzne buczyny Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV (Dentario siedliska glandulosae- Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV 9130 Buczyny 7 FV Fagenion, Struktura i runa* Galio odorati- funkcje Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX Fagenion ) warstwach fitocenozy*

163

Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX U1 Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m XX FV długo ści i >30 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu)* XX FV Naturalne odnowienie buka XX FV Struktura pionowa i przestrzenna ro ślinno ści XX FV

164

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX U1 wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV siedliska Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV runa* Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX żyzne buczyny warstwach fitocenozy* (Dentario glandulosae- Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV 9130 8 U1 Fagenion, Struktura i (tylko w jej naturalnym zasi ęgu Galio odorati- funkcje geograficznym), jawora* Fagenion ) Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX U1 Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX FV

165

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX U1 trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX U1 wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony żyzne buczyny Powierzchnia 9130 9 Powierzchnia siedliska XX FV U1 (Dentario siedliska

166

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV

167

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX U1 trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX FV wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV siedliska żyzne buczyny Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV (Dentario runa* glandulosae- Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX 9130 10 FV Fagenion, Struktura i warstwach fitocenozy* Galio odorati- funkcje Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV Fagenion ) (tylko w jej naturalnym zasi ęgu geograficznym), jawora*

168

Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie XX FV Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym XX FV trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z XX XX pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżanie, XX FV wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści XX XX biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska

169

Przedmioty ochrony obj ęte Planem L.p. Ocena Ocena stanu stanu Ogólna ochrony ochrony ocena na stanowisk Ocena stanu stanu podstaw a wg skali ochrony po ochrony Siedliska Kod Parametr ie FV,U1, Stanowisko Wska źnik weryfikacji siedliska/g Uwagi przyrodnicze Natura stanu dost ępn U2, XX wg skali FV, atunku wg ych UI, U2, XX skali FV, danych UI, U2, wg skali XX FV, UI, U2, XX Perspektywy XX Perspektywy ochrony FV ochrony Powierzchnia Powierzchnia siedliska XX FV siedliska Charakterystyczna kombinacja florystyczna XX FV runa* Gatunki dominuj ące w poszczególnych XX XX warstwach fitocenozy* Udział w drzewostanie ł ącznie buka, jodły XX FV żyzne buczyny (tylko w jej naturalnym zasi ęgu (Dentario geograficznym), jawora* glandulosae- 9130 11 U1 Fagenion, Struktura i Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie XX FV Galio odorati- funkcje Fagenion ) Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i XX FV podro ście* Martwe drewno (ł ączne zasoby) XX U1 Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m XX FV długo ści i >30 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu)* XX FV Naturalne odnowienie buka XX FV

170

171

Powierzchnia siedliska Powierzchnia siedliska XX FV Charakterystyczna XX FV kombinacja florystyczna runa* Gatunki dominuj ące w XX FV poszczególnych warstwach fitocenozy* Stan ochrony kwa śnych Udział w drzewostanie XX FV buczyn okre ślono na łącznie buka, jodły (tylko w podstawie oceny wska źników jej naturalnym zasi ęgu specyficznej struktury i geograficznym), jawora* funkcji tego siedliska Udział gatunków XX XX przeprowadzonej na trzech „wczesnosukcesyjnych” w powierzchniach kołowych drzewostanie rozmieszczonych kwa śne buczyny Gatunki obce ekologicznie w XX FV systematyczne w siatce (Luzulo pilosae- 9110 2 - Koma ńcza FV drzewostanie ATPOL w Nadle śnictwie Fagetum ) Struktura i funkcje Gatunki obce geograficznie w XX FV Koma ńcza. Ocen ę wska źnika drzewostanie i podro ście* „ekspansywne gatunki Martwe drewno (ł ączne XX FV rodzime” obni żono ze zasoby) wzgl ędu na liczne Martwe drewno le żą ce lub XX XX wyst ępowanie na wi ększo ści stoj ące >3 m długo ści i >50 badanych powierzchni je żyny cm grubo ści * Rubus hirtus. Wiek drzewostanu (obecno ść XX FV starodrzewu)* Naturalne odnowienie buka XX U1 Struktura pionowa i XX FV przestrzenna ro ślinno ści Inwazyjne gatunki obce w XX FV podszycie i runie

172

Ekspansywne gatunki XX rodzime (apofity) w runie; w U1 tym gatunki por ębowe, w tym trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby XX XX zwi ązane z pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX FV (rozje żdżenie, wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla XX XX ró żnorodno ści biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy ochrony Perspektywy ochrony XX FV Powierzchnia siedliska Powierzchnia siedliska XX FV Charakterystyczna XX FV kombinacja florystyczna runa* Stan ochrony kwa śnych Gatunki dominuj ące w XX FV buczyn okre ślono na poszczególnych warstwach podstawie oceny wska źników fitocenozy* specyficznej struktury i kwa śne buczyny Udział w drzewostanie XX FV funkcji tego siedliska (Luzulo pilosae- 9110 3 - Rymanów łącznie buka, jodły (tylko w FV przeprowadzonej na 3 Fagetum ) Struktura i funkcje jej naturalnym zasi ęgu powierzchniach kołowych geograficznym), jawora* rozmieszczonych Udział gatunków XX XX systematyczne w siatce „wczesnosukcesyjnych” w ATPOL w Nadle śnictwie drzewostanie Rymanów Gatunki obce ekologicznie w XX FV drzewostanie Gatunki obce geograficznie w XX FV drzewostanie i podro ście*

173

Martwe drewno (ł ączne XX FV zasoby) Martwe drewno le żą ce lub XX XX stoj ące >3 m długo ści i >50 cm grubo ści * Wiek drzewostanu (obecno ść XX FV starodrzewu)* Naturalne odnowienie buka XX XX Struktura pionowa i XX FV przestrzenna ro ślinno ści Inwazyjne gatunki obce w XX FV podszycie i runie Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w XX FV tym gatunki por ębowe, w tym trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby XX XX zwi ązane z pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX FV (rozje żdżenie, wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla XX XX ró żnorodno ści biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska Perspektywy ochrony Perspektywy ochrony XX FV

Jaworzyny i Powierzchnia FV Ocena ogólna: FV Badania monitoringowe lasy klonowo- Powierzchnia siedliska prowadził dr. hab. Jan lipowe na 9180 Cergowa Bodziarczyk w roku 2006. stokach i Udział procentowy siedliska FV Struktura i funkcje zboczach ( Tilio na transekcie

174

plathyphyllis- Gatunki charakterystyczne FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Acerion Gatunki dominuj ące FV siedliska, uznano, że nie ma pseudoplatani ) Obce gatunki inwazyjne FV potrzeby powtarzania bada ń, Rodzime gatunki FV tym bardziej, że w roku 2013 ekspansywne ro ślin zielnych lub 2014 b ędą one Gatunki ziołoro ślowe FV powtarzane w ramach PM Ś Wiek drzewostanu FV na wszystkich Gatunki obce w FV wymienionych stanowiskach drzewostanie Gatunki obce w FV drzewostanie Pionowa struktura FV ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV użytkowaniem FV Perspektywy ochrony Perspektywy ochrony

Powierzchnia siedliska FV Ocena ogólna: FV Udział procentowy siedliska FV Badania monitoringowe na transekcie prowadził dr. hab. Jan Gatunki charakterystyczne FV Bodziarczyk w latach 2006 i Gatunki dominuj ące FV 2008. Obce gatunki inwazyjne FV Rodzime gatunki FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Góra Piotru ś 1 Struktura i funkcje ekspansywne ro ślin zielnych siedliska, uznano, że nie ma Gatunki ziołoro ślowe FV potrzeby powtarzania bada ń, Wiek drzewostanu FV tym bardziej, że w roku 2013 Gatunki obce w lub 2014 b ędą one FV drzewostanie powtarzane w ramach PM Ś Gatunki obce w na wszystkich FV drzewostanie wymienionych stanowiskach

175

Pionowa struktura FV ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV użytkowaniem Perspektywy ochrony FV Powierzchnia siedliska FV Ocena ogólna: FV Badania monitoringowe Udział procentowy siedliska prowadził dr. hab. Jan FV na transekcie Bodziarczyk w latach 2006 i Gatunki charakterystyczne FV 2008. Gatunki dominuj ące FV Obce gatunki inwazyjne FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Rodzime gatunki siedliska, uznano, że nie ma FV ekspansywne ro ślin zielnych potrzeby powtarzania bada ń, Gatunki ziołoro ślowe FV tym bardziej, że w roku 2013 Góra Piotru ś 2 Struktura i funkcje Wiek drzewostanu FV lub 2014 b ędą one Gatunki obce w powtarzane w ramach PM Ś FV drzewostanie na wszystkich Gatunki obce w wymienionych stanowiskach FV drzewostanie Pionowa struktura FV ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV użytkowaniem Perspektywy ochrony FV Powierzchnia siedliska FV Ocena ogólna: FV Badania monitoringowe Udział procentowy siedliska prowadził dr. hab. Jan FV na transekcie Bodziarczyk w latach 2006 i Gatunki charakterystyczne FV 2008. Ostra 1 Gatunki dominuj ące FV Struktura i funkcje Obce gatunki inwazyjne FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Rodzime gatunki siedliska, uznano, że nie ma FV ekspansywne ro ślin zielnych potrzeby powtarzania bada ń, Gatunki ziołoro ślowe FV tym bardziej, że w roku 2013

176

Wiek drzewostanu FV lub 2014 b ędą one Gatunki obce w powtarzane w ramach PM Ś FV drzewostanie na wszystkich Gatunki obce w wymienionych stanowiskach FV drzewostanie Pionowa struktura FV ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV użytkowaniem Perspektywy ochrony FV Powierzchnia siedliska FV Ocena ogólna: FV Badania monitoringowe Udział procentowy siedliska FV prowadził dr. hab. Jan

na transekcie Bodziarczyk w roku 2006. Gatunki charakterystyczne FV Gatunki dominuj ące FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Obce gatunki inwazyjne FV siedliska, uznano, że nie ma Rodzime gatunki FV potrzeby powtarzania bada ń,

ekspansywne ro ślin zielnych tym bardziej, że w roku 2013 Gatunki ziołoro ślowe FV lub 2014 b ędą one Ostra 2 Struktura i funkcje Wiek drzewostanu FV powtarzane w ramach PM Ś Gatunki obce w FV na wszystkich

drzewostanie wymienionych stanowiskach Gatunki obce w FV

drzewostanie Pionowa struktura FV

ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV

użytkowaniem Perspektywy ochrony FV Powierzchnia siedliska FV Ocena ogólna: FV Badania monitoringowe Udział procentowy siedliska FV prowadził dr. hab. Jan Ostra 3 Struktura i funkcje na transekcie Bodziarczyk w roku 2006. Gatunki charakterystyczne FV

177

Gatunki dominuj ące FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Obce gatunki inwazyjne FV siedliska, uznano, że nie ma Rodzime gatunki FV potrzeby powtarzania bada ń,

ekspansywne ro ślin zielnych tym bardziej, że w roku 2013 Gatunki ziołoro ślowe FV lub 2014 b ędą one Wiek drzewostanu FV powtarzane w ramach PM Ś Gatunki obce w FV na wszystkich

drzewostanie wymienionych stanowiskach Gatunki obce w FV

drzewostanie Pionowa struktura FV

ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV

użytkowaniem Perspektywy ochrony FV Powierzchnia siedliska FV Ocena ogólna: FV Badania monitoringowe Udział procentowy siedliska prowadził dr. hab. Jan FV na transekcie Bodziarczyk w roku 2008. Gatunki charakterystyczne FV Gatunki dominuj ące FV Ze wzgl ędu na stabilny stan Obce gatunki inwazyjne FV siedliska, uznano, że nie ma Rodzime gatunki potrzeby powtarzania bada ń, FV ekspansywne ro ślin zielnych tym bardziej, że w roku 2013 Gatunki ziołoro ślowe FV lub 2014 b ędą one Roztoka Wielka 1 Ś Struktura i funkcje Wiek drzewostanu FV powtarzane w ramach PM Gatunki obce w na wszystkich FV drzewostanie wymienionych stanowiskach Gatunki obce w FV drzewostanie Pionowa struktura FV ro ślinno ści Przekształcenia zwi ązane z FV użytkowaniem

178

Perspektywy ochrony FV Łęgi U1 ocena ogólna: U1 Zbyt mała powierzchnia (ok. 1 ha); stanowisko otoczone wierzbowe, Powierzchnia siedliska Monitoring siedli- drogami, pastwiskami i topolowe, ska prowadzony łąkami. olszowe i przez dr Wojciecha FV jesionowe Gatunki charakterystyczne Mroza w latach Gatunki dominuj ące XX (Salicetum 2006-2008 w Gatunki obce geograficznie FV ramach „Monito- albo-fragilis, w drzewostanie ringu gatunków i Populetum Inwazyjne gatunki obce w FV siedlisk przyrodni- albae, Alnenion podszycie i runie czych” Pa ństwo- Ekspansywne gatunki XX wego monitoringu

rodzime w runie środowiska” GIO Ś Martwe drewno XX Martwe drewno XX

wielkowymiarowe Struktura i funkcje U1 kamieniec ubity przez ci ą- Naturalno ść koryta 91E0 Bielcza gnik, ślady pozyskania żwiru Re żim wodny FV U1 Olcha szara i wierzba biała Wiek drzewostanu 20-40 lat. Pionowa struktura XX Naturalne odnowienie FV Zniszczenia zwi ązane z U1 pojedyncze drzewa usuwane pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków kluczowych XX Wpływ u żytkowania rolniczego w pobli żu, pozyskanie żwiru, mo żliwo ść regulacji Perspektywy ochrony U1 potoku, wydeptyanie, zmisz- czenia mechaniczne - ograniczone mo żliwo ści ochrony.

179

Łęgi Kompleks zwarty, ale niebyt wierzbowe, Powierzchnia siedliska U1 du ży i silnie izolowany od topolowe, innych ł ęgów. olszowe i Gatunki charakterystyczne U1 XX jesionowe Gatunki dominuj ące Gatunki obce geograficznie FV (Salicetum w drzewostanie albo-fragilis, Inwazyjne gatunki obce w FV Populetum podszycie i runie Ekspansywne gatunki albae, Alnenion XX rodzime w runie Martwe drewno XX Martwe drewno XX wielkowymiarowe Naturalno ść koryta FV Struktura i funkcje zalewy zbyt słabe do utrzy- 91E0 Daliowa Re żim wodny U1 mania ro ślinno ści ł ęgowej Przewa ża dr ągowina olchy szarej; niektóre drzewa Wiek drzewostanu U1 starsze. Bogata struktura podrostu. Pionowa struktura XX Naturalne odnowienie FV Zniszczenia zwi ązane z FV pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków kluczowych XX Słabe perspektywy ze wzgl ędu na s ąsiedztow Perspektywy ochrony zabudowa ń, gruntów rolniczych oraz brak ochrony prawnej Łęgi Du ża powierzchnia ł ęgów w du żym kompleksie z innymi wierzbowe, 91E0 Przełom Jasiołki 1 Powierzchnia siedliska FV topolowe, zbiorowiskami le śnymi o charakterze naturalnym

180

olszowe i Gatunki charakterystyczne FV jesionowe Gatunki dominuj ące XX Gatunki obce geograficznie (Salicetum FV w drzewostanie albo-fragilis, pojedyncze p ędy niecierpka Populetum Inwazyjne gatunki obce w U1 gruczołowatego Impatiens albae, Alnenion podszycie i runie glandulifera - istnieje zagro- żenie ekspansji Ekspansywne gatunki XX rodzime w runie Martwe drewno XX Struktura i funkcje Martwe drewno XX wielkowymiarowe Naturalno ść koryta FV Re żim wodny FV Wiek drzewostanu FV Pionowa struktura XX Naturalne odnowienie FV

Zniszczenia zwi ązane z FV pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków kluczowych XX

Perspektywy ochrony XX

Łęgi U1 Powierzchnia siedliska wierzbowe, topolowe, Gatunki charakterystyczne U1 olszowe i Gatunki dominuj ące XX Gatunki obce geograficznie FV jesionowe 91E0 Przełom Jasiołki 2 w drzewostanie (Salicetum Struktura i funkcje Inwazyjne gatunki obce w FV albo-fragilis, podszycie i runie Ekspansywne gatunki XX Populetum albae, Alnenion rodzime w runie Martwe drewno XX

181

Martwe drewno XX

wielkowymiarowe Naturalno ść koryta FV Re żim wodny FV Wiek drzewostanu FV Pionowa struktura XX Naturalne odnowienie U1 Zniszczenia zwi ązane z FV pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków kluczowych XX XX Perspektywy ochrony

Powierzchnia siedliska U2 U1 A: Salix alba 5%. B: Salix Gatunki charakterystyczne alba 20% U1 A; Fraxinus excelsior 40%, Acer pseudoplatanus 30%. B: Humulus lupulus 50%, Cornus sanguinea 30%. C: Gatunki dominuj ące Cirsium oleraceum 30%, Urtica dioica 30%, Chae- rophyllum aromaticum 5%, 91E0 Puławy Eupatorium cannabinum 5%. Gatunki obce geograficznie FV Struktura i funkcje w drzewostanie U1 Rudbeckia laciniata - kilka- Inwazyjne gatunki obce w dziesi ąt okazów w jednym podszycie i runie płacie. Ekspansywne gatunki U1 Cirsium oleraceum, Eupato- rodzime w runie rium cannabinum. Martwe drewno U2 Martwe drewno XX wielkowymiarowe Naturalno ść koryta FV

182

Re żim wodny FV Wiek drzewostanu U1 Pionowa struktura FV Naturalne odnowienie U2 Zniszczenia zwi ązane z FV pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków kluczowych XX

Perspektywy ochrony FV

Łęgi wierzbowe, Powierzchnia siedliska U1 topolowe, Carex remota, Carex pendu- olszowe i Gatunki charakterystyczne U1 la; jesionowe A: Salix alba 30%, Alnus (Salicetum incana 20%, Pinus silvestris albo-fragilis, 20 %. B: Corylus avellana Populetum 30%, Viburnum opulus 5%, Gatunki dominuj ące U1 Sambucus nigra 5%. C: albae, Alnenion Rubus hirtus 50%, Stachys sylvatica 10%, Eupatorium 91E0 Rudawka cannabinum 5%, Chae- rophyllum hirsutum 10%. Struktura i funkcje Gatunki obce geograficznie U1 w drzewostanie Inwazyjne gatunki obce w FV podszycie i runie Ekspansywne gatunki U1 Rubus hirtus rodzime w runie Martwe drewno U1 Martwe drewno XX wielkowymiarowe Naturalno ść koryta FV Re żim wodny FV

183

Wiek drzewostanu U1 Pionowa struktura FV pojedyncze odnowienie Naturalne odnowienie U2 olchy Zniszczenia zwi ązane z FV pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków kluczowych XX

Perspektywy ochrony FV

Łęgi Powierzchnia siedliska U1 wierzbowe, Gatunki FV topolowe, charakterystyczne olszowe i Gatunki dominuj ące FV jesionowe Gatunki obce (Salicetum geograficznie w FV albo-fragilis, drzewostanie Inwazyjne gatunki obce w Populetum FV albae, Alnenion podszycie i runie Ekspansywne gatunki FV 91E0 Zyndranowa rodzime w runie Struktura i funkcje Martwe drewno U1 Martwe drewno XX wielkowymiarowe Naturalno ść koryta FV Re żim wodny FV <50 lat, ale nale ży wzi ąć pod Wiek drzewostanu U2 uwag ę biologi ę olszy szarej; Pionowa struktura FV Jw, Gb, Wrzb - pojedynczy Naturalne odnowienie U1 podrost. Olsz - odro śla. Jd - pojedynczy nalot

184

Zniszczenia zwi ązane z FV pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia XX Stan gatunków XX kluczowych

Perspektywy ochrony FV

Gatunki ro ślin

Przedmioty ochrony obj ęte Planem Ocena stanu Ocena stanu ochrony na ochrony Ogólna ocena stanu Kod podstawie Siedliska Parametr po weryfikacji ochrony przedmiotu Stanowisko Wska źnik dost ępnych Uwagi przyrodnicze stanu terenowej siedliska/gatunku ochrony danych wg wg skali FV, UI, wg skali FV, UI, U2 skali FV, UI, U2 U2 Agrimonia 1939 Parametr Liczba k ęp XX U1/U2 pilosa populacja Stabilno śc populacji XX XX Liczba p ędów XX U1 generatywnych Stabilno ść liczby pedów XX XX generatywnych U1 Liczba siewek XX XX Stan zdrowotny XX FV Parametr Powierzchnia potencjalnego XX FV siedlisko siedliska gatunku Powierzchnia XX U1/U2 zaj ętego siedliska

185

Stabilno ść powierzchni XX XX zaj ętego siedliska Zwarcie drzew i krzewów XX FV Ocienienie całkowite XX FV Gatunki ekspansywne XX FV/U1 Gatunki obce, inwazyjne XX FV Wysoko ść runi XX FV Wojłok (martwa XX U1 materia organiczna) Miejsca do kiełkowania XX U1 Szanse XX FV zachowania gatunku

Eleocharis 1898 Liczebno ść U2 FV carniolica Liczba (%) osobników FV FV generatywnych* Przeci ętny szacowany XX XX Parametr odsetek p ędów płodnych u populacja osobników generatywnych Typ rozmieszczenia XX XX Liczba siewek/os. XX XX młodocianych** Średnia wysoko ść ro ślin XX FV U2 Stan zdrowotny FV FV Parametr Powierzchnia potencjalnego U1 FV siedlisko siedliska gatunku Powierzchnia zaj ętego U2 FV siedliska Miejsca do kiełkowania U2 FV Fragmentacja siedliska U2 FV Stopie ń uwodnienia siedliska U2 U2 Ocienienie siedliska U2 U1

186

Gatunki ekspansywne U2 U1 Gatunki obce inwazyjne FV FV Wysoko ść runi U2 U1 Zwarcie runi U2 U2 Ocienienie całkowite U2 U2 Wojłok (martwa materia FV FV organiczna) Szanse U1 FV zachowania gatunku

187

Gatunki zwierz ąt

Gatunek Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik Ocena Ocena Ogólna Ocena stanu Uwagi przedmi stanu stanu po ocena ochrony otu ochrony weryfik ochrony gatunku wg ochrony na acji stanowi skali FV, U1, podstawie ska wg U2 danych skali FV, U1, U2 Podkowiec 1303 Jaskinia Gdzie Wpadł Stan populacji Liczebno ść Regularny coroczny monitoring mały Grotołaz, Jaskinia podkowca małego we wszystkich tych Przy Szkółce, FV FV jaskiniach prowadzony jest od trzech Jaskinia Pod Bukiem, lat. Liczebno ść nietoperzy w obr ębie Jaskinia Wodna (w tych jaski ń w tym okresie wzrosła. Piotrusiu), Jaskinia Stan Powierzchnia FV FV na Wierzchowinie I, siedliska(schroni Jaskinia na enia zimowe) Zabezpieczenie FV FV Otwór Jaskini Gdzie Grotołaz Wpadł Wierzchowinie II. przed jest zabezpieczony krat ą zamykan ą na niepokojeniem okres zimowy. Dost ępno ść i FV FV FV FV ekspozycja wlotów

Obecno ść FV FV bezpiecznych tras przelotów na żerowiska

Niezmienno ść FV FV warunków mikroklimatu

188

Istotne zmiany w FV FV areale żerowisk

Perspektywy ochrony/zachowania FV FV

Nocek du ży 1324 Jaskinia Gdzie Wpadł Stan populacji Liczebno ść FV FV Liczebno ść jest niewysoka Grotołaz, Jaskinia nieznacznie ro śnie Przy Szkółce, Stan siedliska Powierzchnia FV FV Jaskinia Pod Bukiem, Schronie Jaskinia na nia zimowe Zabezpieczenie FV FV Otwór Jaskini Gdzie Grotołaz Wpadł Wierzchowinie I, przed jest zabezpieczony krat ą zamykan ą na Jaskinia na niepokojeniem okres zimowy. Wierzchowinie II. Dost ępno ść FV FV wylotów FV FV

Niezmienno ść FV FV warunków mikroklimatu

Perspektywy ochrony/zachowania FV FV

Nocek 1321 Jaskinia na Stan populacji Liczebno ść U2 U2 U2 2 hibernuj ące osobniki obserwowane orz ęsiony Wierzchowinie I, były w Jaskini Gdzie Wpadł Grotołaz. Jaskinia gdzie wpadł Stan siedliska Powierzchnia FV FV Grotołaz, jaskinia Schronie Pod Bukiem, Jaskinia nia zimowe** Zabezpieczenie FV Otwór Jaskini Gdzie Wpadł Grotołaz Przy Szkółce przed FV U2 jest zabezpieczony krat ą zamykan ą na niepokojeniem okres zimowy. Dost ępno ść FV wylotów FV

189

Niezmienno ść FV FV warunków mikroklimatu

Perspektywy ochrony/zachowania FV FV

*Waloryzacja stanu populacji zimuj ącej nocka orz ęsionego na poziomie tej ostoi jest utrudniona (wr ęcz niemo żliwa) ze wzgl ędu na bardzo nieliczn ą i nieregularn ą obecno ść tego gatunku (jednorazowa obecno ść ). Nawet najwi ększe hibernakula Karpat Polskich wykorzystywane s ą zwykle przez nieliczne osobniki tego gatunku, które mog ą by ć obecne w tych schronieniach nieregularnie. Waloryzacji nale ży dokonywa ć na poziomie regionu biogeograficznego. **Warunki mikroklimatyczne panuj ące w schronieniach s ą optymalne dla tego gatunku.

Stan Pojedyncze osobniki obserwowane s ą Liczebno ść U2 U2 populacji* bardzo rzadko i nielicznie Powierzchnia FV FV Zabezpieczenie przed FV FV niepokojeniem Dost ępno ść FV FV wylotów Jaskinia na o Wierzchowinie I, Temperatura FV FV > 6-11 C Jaskinia gdzie Stan siedliska Nocek 1323 wpadł Grotołaz, (schronienia Wilgotno ść FV FV U2 U1 > 80-90% Bechsteina jaskinia Pod zimowe) ** Udział terenów Bukiem, Jaskinia le śnych w FV FV Przy Szkółce otoczeniu schronienia Łączno ść ekologiczna kryjówki z FV FV potencjalnymi biotopami le śnymi Perspektywy ochrony/zachowania FV FV

190

*Waloryzacja stanu populacji zimuj ącej nocka Bechsteina na poziomie tej ostoi jest utrudniona ze wzgl ędu na bardzo rzadk ą i nieliczn ą obecno ść tego gatunku w okresie zimowym. Nawet najwi ększe hibernakula Karpat Polskich wykorzystywane s ą zwykle przez pojedyncze osobniki tego gatunku, które mog ą by ć obecne w tych schronieniach nieregularnie. Waloryzacji nale ży dokonywa ć na poziomie regionu biogeograficznego. **Warunki mikroklimatyczne panuj ące w schronieniach s ą optymalne dla tego gatunku. Nocek 1323 J. w. Populacja Obecno ść gatunku Monitoring prowadzony wg. Bechsteina (schronienia wytycznych zawartym w przewodniku letnie) metodycznym wykazał obecno ści karmi ących samic nocka Bechsteina w obr ębie Ostoi. Odłowy prowadzone w okresie rojenia w latach 2008-2012 wskazuj ą tak że na bardzo liczn ą FV FV FV U1 obecno ść tego gatunku przy otworach jaski ń tego obszaru. Obecno ść dorosłych samic z wyra źnie widocznymi łysinkami wokółsutkowymi i młodych osobników wskazuje jednoznacznie, że nietoperz tego wyst ępuje tu licznie – st ąd taka ocena stanu populacji. Mopek 1308 J. w. Stan populacji Liczebno ść U2 U2 Nie stwierdzono jego obecno ści w okresie zimowym J. w. Stan siedliska* Powierzchnia FV FV (schronienia zimowe) Zabezpieczenie FV FV przed niepokojeniem Dost ępno ść FV FV U2 U2 wylotów Temperatura XX U2 > 6-11 oC

Udział terenów FV FV le śnych w otoczeniu schronienia

191

Łączno ść FV FV ekologiczna kryjówki z potencjalnymi biotopami letnimi Perspektywy ochrony/zachowania U2 U2

*Mopek jest gatunkiem zimnolubnym. W jaskiniach tej ostoi panuje zbyt wysoka temperatura by mógł je zasiedla ć mopek.

Mopek 1308 Stan populacji Rozród gatunku XX U2 Monitoring stanu populacji prowadzono (schronienia wg wytycznych zawartym w letnie) przewodniku metodycznym GDO Ś prowadzony w ramach niniejszego opracowania jak i w latach 2008-2012 nie U2 U2 wykazał obecno ści karmi ących samic lub

młodych osobników mopka w obr ębie obszaru. Aktywno ść XX U1 Rejestrowano sygnały echolokacyjne gatunku* mopka w s ąsiedztwie Jaskini Gdzie Wpadł Grotołaz (odławiano tak że samce) *W trakcie odłowów przy otworach jaski ń w okresie rojenia w s ąsiedztwie Jaskini Grotołaz Wpadł odławiano nieliczne samce mopka.

192

Gatunek Kod Stanowisko Parametr stanu Wska źnik Ocena Ocena Ogólna Ocena Uwagi przedmiotu stanu stanu po ocena stanu ochrony ochrony na weryfikacji ochrony ochrony podstawie stanowiska gatunku danych wg skali wg skali FV, U1, U2 FV, U1, U2 Bóbr 1337 Ostoja Ja śliska Stan populacji Liczebno ść FV Nie Górskie cieki s ą suboptymal- europejski E 21 49 27 prowadzon nym siedliskiem dla bobra, Castor fiber N 49 24 33 o st ąd ocena stanu siedliska U1; (Linnaeus, weryfikacji niemniej jest to stan naturalny 1758) terenowej, dla tego obszaru, dlatego ocena ogólna ocena stanu ochrony - oparta na FV danych ze strategii opracowan ej w ramach projektu PL0108 Natura FV FV 2000 w Karpatach Stan siedliska Jako ść U1 Nie siedliska prowadzon o weryfikacji terenowej, ocena oparta na danych ze strategii opracowan ej w ramach

193

projektu PL0108 Natura 2000 w Karpatach Perspektywy FV Nie ochrony/zachowan prowadzon ia o weryfikacji terenowej, ocena oparta na danych ze strategii opracowan ej w ramach projektu PL0108 Natura 2000 w Karpatach Nied źwied ź 1354* Ostoja Ja śliska Stan populacji Liczebno ść U2 Nie U1 Monitoring gatunku prowa- brunatny E 21 49 27 Rozród U2 prowadzon dzono w latach 2006-2008 w Ursus N 49 24 33 Płodno ść U2 o ramach „Monitoringu gatun- arctos weryfikacji ków i siedlisk przyrodni- (Linnaeus, terenowej, czych” Pa ństwowego monito- 1758) dane z ringu środowiska” GIO Ś. dost ępnej U1 Ogólnie stan zachowania literatury ocenia si ę jako niezadowala- i baz jący (U1). Autor opracowania danych dotycz ącego monitoringu Ostoja Ja śliska Stan siedliska Zalesienie FV Nie 2007-2008 (Jakubiec 2008) E 21 49 27 (85%) prowadzon sugeruje, i ż ogólny stan po- N 49 24 33 Fragmentacja XX o

194

siedliska LD weryfikacji winien by ć oceniony jako zły Sie ć drogowa U1 terenowej, (U2), jednak w przypadku (1,04km/1km 2 dane z obszarów o powierzchni zbyt ) dost ępnej małej w stosunku do wyma- Zaludnienie FV literatury ga ń gatunku (np. Ostoja Ja śli- Turystyka FV i baz ska czy Ostoja Magurska), (>3,5 miejsca danych stan populacji nie mo że by ć hotelowego/k lepszy, zatem ocen ę ogóln ą m2) stanu ochrony podniesiono o Ostoja Ja śliska Perspektywy U1 Nie jeden stopie ń (do U1). E 21 49 27 ochrony/zachowa prowadzon N 49 24 33 nia o weryfikacji terenowej, dane z dost ępnej literatury i baz danych 1352* Wilk 1352* Ostoja Ja śliska Stan populacji Zag ęszczenie FV Nie

Canis lupus E 21 49 27 populacji prowadzon Linnaeus, N 49 24 33 Liczba watah FV o 1758 weryfikacji terenowej, dane z dost ępnej literatury FV i baz FV danych Ostoja Ja śliska Stan siedliska Lesisto ść FV Nie E 21 49 27 (85%) prowadzon N 49 24 33 Fragmentacja FV o siedliska weryfikacji (0,77km/km 2) terenowej, Zag ęszczenie U2 dane z

195

dróg dost ępnej (1,04km/1km 2 literatury ) i baz Dost ępno ść FV danych bazy pokarmowej Stopie ń XX izolacji siedlisk(GIS, np. Least Cost Path Method) Ostoja Ja śliska Perspektywy FV Nie E 21 49 27 ochrony/zachowa prowadzon N 49 24 33 nia o weryfikacji terenowej, dane z dost ępnej literatury i baz danych 1361 Ry ś 1361 Ostoja Ja śliska Stan populacji Zag ęszczenie FV Nie euroazjatyc E 21 49 27 populacji prowadzon ki Lynx N 49 24 33 Liczba samic FV o lynx prowadz ących weryfikacji (Linnaeus, młode terenowej, 1758) Średnia liczba XX dane z młodych na dost ępnej U1 U1 dorosł ą samic ę literatury i baz danych Ostoja Ja śliska Stan siedliska Lesisto ść FV Nie E 21 49 27 (85%) prowadzon N 49 24 33 Fragmentacja FV o siedliska weryfikacji

196

(0,77km/km 2) terenowej, Zag ęszczenie U2 dane z dróg dost ępnej (1,04km/1km 2 literatury ) i baz Dost ępno ść FV danych bazy pokarmowej Stopie ń XX izolacji siedlisk(GIS, np. Least Cost Path Method) Ostoja Ja śliska Perspektywy U1 Nie E 21 49 27 ochrony/zachowa prowadzon N 49 24 33 nia o weryfikacji terenowej, dane z dost ępnej literatury i baz danych 1355 Ostoja Ja śliska Stan populacji Liczebno ść FV Nie

Wydra E 21 49 27 prowadzon Lutra lutra N 49 24 33 o (Linnaeus, weryfikacji 1758) terenowej, FV FV ocena oparta na danych z inwentaryz acji LP

197

Stan siedliska Jako ść FV Nie siedliska prowadzon o weryfikacji terenowej, ocena oparta na danych z inwentaryz acji LP Perspektywy FV Nie ochrony/zachowa prowadzon nia o weryfikacji terenowej, ocena oparta na danych z inwentaryz acji LP Brzanka 2503 Stan populacji Struktura U2 U2 okresowo gatunek mo że Barbus JASIOŁKA_W wiekowa pojawia ć si ę w tym odcinku carpathicus OLA NI ŻNA Zag ęszczenie XX U2 rzeki (peloponnesiu Stan siedliska Geometria XX FV s) koryta Materiał XX FV buduj ący dno koryta U2 U2 Przepływ XX FV Charakter i XX FV modyfikacje brzegów Łączno ść XX FV koryta z obszarem

198

zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX FV Ogólna ocena XX FV hydromorfolo giczna Perspektywy ochrony/zachowania U2 U2 JASIOŁKA_PO Stan populacji Struktura XX U1 pocz ątek strefystałego SADA wiekowa wyst ępowania gatunku JA ŚLISKA Zag ęszczenie U2 U1 Stansiedliska Geometria XX FV koryta Materiał XX FV buduj ący dno koryta Przepływ XX FV Charakter i XX FV modyfikacje brzegów U2 Łączno ść XX FV koryta z obszarem zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX FV Ogólna ocena XX FV hydromorfolo giczna Perspektywy ochrony/zachowania XX U2 JASIOŁKA_ST Stanpopulacji Struktura FV U1 ASIANIE wiekowa U1 Zag ęszczenie FV U1

199

Stan siedliska Geometria XX FV koryta Materiał XX FV buduj ący dno koryta Przepływ XX FV Charakter i XX FV modyfikacje brzegów Łączno ść XX FV koryta z obszarem zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX U1 Ogólna ocena XX U1 hydromorfolo giczna Perspektywy ochrony/zachowania FV FV pocz ątek strefy stałego wyst ępowania gatunku Stan populacji Struktura XX U2 BIELCZA- wiekowa LIPNICA Zag ęszczenie XX U1 Stan siedliska Geometria XX FV koryta Materiał XX U1 U2 buduj ący dno koryta Przepływ XX FV Charakter i XX FV modyfikacje brzegów Łączno ść XX FV koryta z

200

obszarem zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX FV Ogólna ocena XX U1 hydromorfolo giczna Perspektywy ochrony/zachowania XX U1 WISŁOK- Stan populacji Struktura XX FV siedlisko i populacja w dobry WISŁOK wiekowa stanie, ocen ę obni ża obecno ść WIELKI Zag ęszczenie XX FV zbiornika zaporowego Stan siedliska Geometria XX FV koryta Materiał XX FV buduj ący dno koryta Przepływ XX FV Charakter i XX FV modyfikacje brzegów U2 Łączno ść XX FV koryta z obszarem zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX U2 Ogólna ocena XX U2 hydromorfolo giczna Perspektywy ochrony/zachowania XX FV WISŁOK_PUŁ Stan populacji Struktura XX U2 siedlisko i populacja w dobry U2 AWY wiekowa stanie, ocen ę obni ża obecno ść

201

Zag ęszczenie U1 U1 zbiornika zaporowego Stan siedliska Geometria XX FV koryta Materiał XX FV buduj ący dno koryta Przepływ FV Charakter i XX FV modyfikacje brzegów Łączno ść XX FV koryta z obszarem zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX U2 Ogólna ocena XX U2 hydromorfolo giczna Perspektywy ochrony/zachowania XX FV WISŁOK_RUD Stan Struktura wiekowa XX U1 U2 siedlisko i populacja w AWKA pop Zag ęszczenie U1 U1 niezłym stanie, ocen ę obni ża RYMANOWSK ulac obecno ść zbiornika A ji zaporowego Stan Geometria koryta XX FV sied Materiał buduj ący dno XX FV lisk koryta a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta

202

Ci ągło ść rzeki XX U2 Ogólna ocena XX U2 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania U1 U1 Głowacz 1163 Stan Struktura wiekowa U2 U2 siedlisko w niewielkim białopłetwy JASIOŁKA_W pop Zag ęszczenie XX U2 stopniu zgodne z Cottus OLA NI ŻNA ulac wymaganiami gatunku, gobio ji wyst ępowanie gatunku w Stan Geometria koryta XX FV przyszło ści mało sied Materiał buduj ący dno XX FV prawdopodobne lisk koryta a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV U2 brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX FV Ogólna ocena XX FV U2 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania U2 U2 JASIOŁKA_PO Stan Struktura wiekowa XX U2 siedlisko w niewielkim SADA pop Zag ęszczenie XX U2 stopniu zgodne z JA ŚLISKA ulac wymaganiami gatunku, ji wyst ępowanie gatunku w Stan Geometria koryta XX FV przyszło ści mało sied Materiał buduj ący dno XX FV prawdopodobne lisk koryta U2 a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta

203

Ci ągło ść rzeki XX FV Ogólna ocena XX FV hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania XX U2 JASIOŁKA_ST Stan Struktura wiekowa XX U2 mo żliwe współwyst ępowanie ASIANIE pop Zag ęszczenie XX U2 z głowaczem pr ęgopłetwym, ulac pod warunkiem odbudowy ji populacji w ni ższej cz ęś ci Stan Geometria koryta XX FV Jasiołki sied Materiał buduj ący dno XX FV lisk koryta a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV U2 brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX U1 Ogólna ocena XX U1 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania XX XX Stan Struktura wiekowa XX U2 siedlisko w niewielkim BIELCZA- pop Zag ęszczenie XX U2 stopniu zgodne z LIPNICA ulac wymaganiami gatunku, ji wyst ępowanie gatunku w Stan Geometria koryta XX FV przyszło ści mało sied Materiał buduj ący dno XX U1 prawdopodobne lisk koryta U2 a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta

204

Ci ągło ść rzeki XX FV Ogólna ocena XX U1 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania XX XX WISŁOK- Stan Struktura wiekowa XX U2 U2 wyst ępowanie gatunku w WISŁOK pop Zag ęszczenie XX U2 przyszło ści mało WIELKI ulac prawdopodobne ze wzgl ędu ji na zbiornik zaporowy Stan Geometria koryta XX FV sied Materiał buduj ący dno XX FV lisk koryta a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX U2 Ogólna ocena XX U2 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania XX XX WISŁOK_PUŁ Stan Struktura wiekowa XX U2 wyst ępowanie gatunku w AWY pop Zag ęszczenie XX U2 przyszło ści mało ulac prawdopodobne ze wzgl ędu ji na zbiornik zaporowy Stan Geometria koryta XX FV sied Materiał buduj ący dno XX FV lisk koryta U2 a Przepływ XX FV Charakter i modyfikacje XX FV brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta

205

Ci ągło ść rzeki XX U2 Ogólna ocena XX U2 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania XX U2 WISŁOK_RUD Stan Struktura wiekowa XX U2 wyst ępowanie gatunku w AWKA pop Zag ęszczenie XX U2 przyszło ści mało RYMANOWSK ulac prawdopodobneze wzgl ędu A ji na zbiornik zaporowy Stan Geometria koryta XX FV sied Materiał buduj ący dno XX FV lisk koryta a Przepływ XX FV gatu Charakter i modyfikacje XX FV U2 nku brzegów Łączno ść koryta z obszarem XX FV zalewowym, mobilno ść koryta Ci ągło ść rzeki XX U2 Ogólna ocena XX U2 hydromorfologiczna Perspektywy ochrony/zachowania XX U2 Poczwarów 1014 Tylawa Stan Liczebno ść U1 FV Stanowisko z monitoringu ka zw ęż ona pop Struktura wiekowa XX FV GIO Ś 2009; 115 os./m2 ulac Izolacja przestrzenna U1 U1 ji Gatunek stwierdzony na Stan Fragmentacja siedliska FV FV stanowisku w 2008 roku, w sied Malakocenoza XX FV ramach prac lisk inwentaryzacyjnych WZS w Powierzchnia potencjalnego XX FV FV FV a siedliska woj. Podkarpackim . Stopie ń wilgotno ści XX FV Młaka o powierzchni ok. 25 Stopie ń zaro śni ęcia FV FV ar, na której wyst ępuje stale Pers XX FV wilgotna ściółka. Stanowisko pekt otoczone jest ł ąkami ywy ko śnymi, od południa dodatkowo ograniczone

206

ochr wąskim pasem zadrzewie ń. ony/ Stanowisko zagro żone zac sukcesj ą naturaln ą. Aktualnie how zakrzewienia nie przekraczaj ą ania 5% powierzchni, jednak wskazane jest usuwanie zaro śli w przyszło ści. Poza tym nie ma istotnych zagro żeń. Poczwarów 1014 Zyndranowa Stan Liczebno ść U2 FV Stanowisko z monitoringu ka zw ęż ona pop Struktura wiekowa XX U1 GIO Ś 2009: 20 os./m2 ulac Izolacja przestrzenna U1 U1 Pierwsze stwierdzenie ji gatunku na stanowisku Stan Fragmentacja siedliska FV FV pochodzi z roku 2008 i jest sied Malakocenoza XX FV wynikiem prac w ramach lisk Powierzchnia potencjalnego XX U1 WZS. a siedliska Podmokła ł ąka o charakterze Stopie ń wilgotno ści FV FV młaki z niewielkim U1 Stopie ń zaro śni ęcia FV FV strumykiem płyn ącym Pers XX FV cz ęś ciowo pod powierzchni ą pekt ziemi. ywy Zagro żenia: sukcesja ochr krzewów po wsch. stronie ony/ stanowiska zac how ania Poczwarów 1014 Moszczaniec Stan Liczebno ść XX FV Stanowisko z monitoringu ka zw ęż ona pop Struktura wiekowa XX FV GIO Ś 2009; 32 os./m2 ulac Izolacja przestrzenna XX FV Stanowisko obejmuje ji wilgotn ą ł ąkę i młak ę o FV Stan Fragmentacja siedliska XX FV powierzchni ok. 5 arów; sied Malakocenoza XX FV Znajduje si ę na obszarze lisk Powierzchnia potencjalnego XX U1 poddawanym koszeniu. Je śli a siedliska nie b ędzie ono zbyt

207

Stopie ń wilgotno ści XX FV intensywne, nie b ędzie Stopie ń zaro śni ęcia XX FV wkracza ć w granice młaki Pers XX FV (czemu sprzyjałoby osuszenie pekt młaki, a takowego nie ywy zaobserwowano), nie ochr powinno zagrozi ć populacji. ony/ Nie rozpoznano żadnych zac innych zagro żeń. how (Zagro żeniem dla stanowiska ania mo że by ć zmiana sposobu gospodarowania na okolicznych ł ąkach - zintensyfikowanie koszenia) Zgniotek 1086 Daliowa Stan Obecno ść gatunku na XX FV 1 miejsce stwierdzenia: cynobrowy pop stanowisku o. 70a (Dukla) ulac Areał zajmowany przez XX XX Lu źny drzewostan jodłowy ji populacj ę 110 lat Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 śr. złomu – 70 cm sied Jako ść martwego drewna XX lisk Struktura drzewostanu XX Liczba kłód – potencjalnych a Intensywno ść XX U1 siedlisk na 1 ha: gospodarowania XX (7 kłód, 4 mo żliwe do Pers XX XX zasiedlenia) pekt U1 ywy ochr ony/ zac how ania Piotru ś Stan Obecno ść gatunku na XX FV 4 miejsca stwierdze ń: 39b, pop stanowisku 39g, 40a, 40f – w sumie 5 (Dukla) ulac Areał zajmowany przez XX FV larw ji populacj ę Las mieszany. ok 100 lat, Las Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 mieszany ok. 110 lat, Las

208

sied Jako ść martwego drewna XX li ściasty ok. 85 lat, skład lisk Struktura drzewostanu XX drewna a Intensywno ść XX U1 Gr. kłód w których gospodarowania znaleziono zgniotka: 100 cm, Pers XX FV 120 cm, 50 cm, 15 cm pekt Liczba kłód – potencjalnych ywy siedlisk na 1 ha: 9(5) ; 9 (3); ochr 5 (3) ony/ zac how ania Przełom Jasiołki Stan Obecno ść gatunku na XX FV 3 miejsca stwierdze ń: 64c, pop stanowisku 64c, 65d – w sumie 3 larwy (Dukla) ulac Areał zajmowany przez XX ji populacj ę Las mieszany. ok. 100 lat, ok. Stan Ilo ść martwego drewna XX U2 110 lat, ok. 85 lat sied Jako ść martwego drewna XX Gr. kłód w których lisk Struktura drzewostanu XX znaleziono zgniotka: 30 cm, a Intensywno ść XX FV 45 cm, 45 cm gospodarowania U1 Liczba kłód – potencjalnych Pers XX XX siedlisk na 1 ha: pekt 1 (1) ; 2 (2); 1 (1) ywy ochr ony/ zac how ania Zyndranowa Stan Obecno ść gatunku na XX FV XX 1 miejsce o. 108a (Dukla) pop stanowisku - 1 larwa ulac Areał zajmowany przez XX ji populacj ę Las li ściasty: buki ok. 85, Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 tak że 150 lat, sied Jako ść martwego drewna XX Gr. kłód w których

209

lisk Struktura drzewostanu XX znaleziono zgniotka: 30 cm, a Intensywno ść XX U1 Liczba kłód – potencjalnych gospodarowania siedlisk na 1 ha: 4 (2) Pers XX pekt XX ywy ochr ony/ zac how ania Bukowica Stan Obecno ść gatunku na XX FV FV 2 miejsca o. 257a i 261a pop stanowisku - 2 larwy (Rymanów) ulac Areał zajmowany przez XX ji populacj ę Las mieszany ok. 80 lat, Stan Ilo ść martwego drewna XX FV zwarty sied Jako ść martwego drewna XX U1 Gr. kłód w których lisk Struktura drzewostanu XX znaleziono zgniotka: 30 cm i a Intensywno ść XX FV 40 cm, gospodarowania Pers XX Liczba kłód – potencjalnych pekt FV siedlisk na 1 ha: 6 (2); >10 ywy (3) ochr ony/ zac how ania Lipowiec Stan Obecno ść gatunku na XX FV U1 o. 132a - 1 larwa (Rymanów) pop stanowisku ulac Areał zajmowany przez XX Las mieszany ok. 100 lat, ji populacj ę zwarty Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 Gr. kłód w których sied Jako ść martwego drewna XX U1 znaleziono zgniotka: 35 cm lisk Struktura drzewostanu XX

210

a Intensywno ść XX U1 Liczba kłód – potencjalnych gospodarowania siedlisk na 1 ha: 3 (2) Pers XX U1 pekt ywy ochr ony/ zac how ania Wola Ni żna Stan Obecno ść gatunku na XX FV U1 o.106b- 1 poczwarka (Rymanów) pop stanowisku ulac Areał zajmowany przez XX Las li ściasty 65/80 lat, ji populacj ę prze świetlony Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 Gr. kłód w których sied Jako ść martwego drewna XX znaleziono zgniotka: 25 cm lisk Struktura drzewostanu XX (zamarła odnoga jesionu) a Intensywno ść XX U1 Liczba kłód – potencjalnych gospodarowania siedlisk na 1 ha: 3 (2) Pers XX U1 pekt ywy ochr ony/ zac how ania Wola S ękowa Stan Obecno ść gatunku na XX FV U1 1 miejsce o. 39g (Rymanów) pop stanowisku - 1 larwa ulac Areał zajmowany przez XX ji populacj ę Las mieszany: ok. 50 lat Stan Ilo ść martwego drewna XX U2 Gr. kłód w których sied Jako ść martwego drewna XX znaleziono zgniotka: 30 cm, lisk Struktura drzewostanu XX Liczba kłód – potencjalnych a Intensywno ść XX U1 siedlisk na 1 ha: 2(0),

211

gospodarowania ale s ą zamieraj ące drzewa o Pers XX FV mniejszej pier śnicy – pekt potencjalne siedlisko ywy ochr ony/ zac how ania 1086 Źródliska Stan Obecno ść gatunku na XX FV U1 2 miejsca o. 165a i 166a Jasiołki pop stanowisku - 2 larwy (Koma ńcza) ulac Areał zajmowany przez XX ji populacj ę Las mieszany ok. 130/120 Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 lat, zwarty sied Jako ść martwego drewna XX U1 Las mieszany 80/100 lat, lisk Struktura drzewostanu XX zwarty a Intensywno ść XX FV Gr. kłód w których gospodarowania znaleziono zgniotka: 45 cm i Pers XX FV 45 cm, pekt Liczba kłód – potencjalnych ywy siedlisk na 1 ha: 7 (3); 5 (3) ochr ony/ zac how ania 1086 Radoszyce Stan Obecno ść gatunku na XX FV 2 miejsca o. 161a i 161h (Koma ńcza) pop stanowisku - 2 larwy ulac Areał zajmowany przez XX ji populacj ę Las mieszany ok. 120 lat, Stan Ilo ść martwego drewna XX U1 U1 zwarty sied Jako ść martwego drewna XX Las mieszany 110/120 lat, lisk Struktura drzewostanu XX U1 prze świetlony a Intensywno ść XX U1 Gr. kłód w których gospodarowania znaleziono zgniotka: 50 cm i

212

Pers XX FV 40 cm, pekt Liczba kłód – potencjalnych ywy siedlisk na 1 ha: ochr 8(5); 8 (4) ony/ zac how ania Nadobnica 1087 Piotru ś Stan Wzgl ędna liczebno ść XX XX 1 miejsce – o.40a alpejska pop Izolacja XX (Dukla) ulac Las li ściasty: buk 120 lat, ji jodla 100lat, jawor 100 lat Stan Dost ępno ść miejsc rozrodu XX FV sied (Ilo ść materiału l ęgowego w lisk m3) ponadto 3 kłody powy żej 30 a Siedlisko potencjalne XX FV cm śr. w najgrubszym Stało ść (Trwało ść ) XX FV miejscu; siedlisko generalnie XX mikrosiedliska FV Pers XX FV pekt ywy ochr ony/ zac how ania Nadobnica 1087 Radoszyce Stan Wzgl ędna liczebno ść XX XX XX granica o. 161a i 220a – skład alpejska pop Izolacja XX XX le śny przy drodze – 1 os. (Koma ńcza) ulac dorosły – samica składaj ąca ji jaja Stan Dost ępno ść miejsc rozrodu XX XX sied (Ilo ść materiału l ęgowego w W otoczeniu drzewostan stos. lisk m3) młody a Siedlisko potencjalne XX Stało ść (Trwało ść ) XX

213

mikrosiedliska Pers XX XX pekt ywy ochr ony/ zac how ania Biegacz 4014 Lipowiec Stan Wzgl ędna liczebno ść XX XX le śna droga gruntowa na urozmaicon pop Stało ść wyst ępowania XX XX granicy oddziałów 132a i y (Rymanów) ulac 143a. ji Siedliskiem gatunku jest Stan Pokrycie ro ślinno ści ą zieln ą XX FV prawdopodobnie potok sied Zwarcie ro ślinno ści zielnej XX FV Bełcza płyn ący wzdłu ż drogi, lisk Dominuj ący typ podło ża XX U2 na granicy oddziałów 132a i a Obecno ść martwego drewna XX FV 134a. Lustracja potoku Pers XX XX dokonana kilkana ście minut pekt przed zaobserwowaniem ywy biegacza urozmaiconego (w ochr miejscu oddalonym o niespełna 50 m w gór ę biegu ony/ XX XX zac potoku) pozwala na how wysuni ęcie takiego ania przypuszczenia. W miejscu lustracji potok płynie wartkim nurtem korytem o szeroko ści 2-3 m a jego dno i brzegi pokrywaj ą kamienie. Ponadto zarówno w nurcie potoku jak i na brzegach zalegaj ą fragmenty kłód (o średnicy do 30 cm) i liczne gał ęzie. Brzegi porasta las li ściasty z dominuj ącym

214

bukiem a warstw ę runa tworzy nalot bukowy i ro śliny zielne.

Zagł ębek 4026 Przełom Jasiołki Stan Obecno ść gatunku XX XX Stanowisko z monitoringu bruzdkowa pop 2010 ny ulac Nie stwierdzono ponownie ji wyst ępowania Rhysodes Stan Stopie ń naturalno ści lasu XX FV sulcatus. Informacje o jego sied Stopie ń naturalno ści lasów XX U1 wyst ępowaniu na lisk otaczaj ących omawianym terenie pochodz ą a Skład gatunkowy XX FV z publikacji Konwerski, drzewostanu na stanowisku Sienkiewicz 2002: Now. Skład gatunkowy XX FV Pam. Fizjogr. 1(1): 85-88. R. drzewostanu w otoczeniu sulcatus został odnaleziony Wiek drzew w drzewostanie XX U1 na pocz ątku wrze śnia 1999 Ilo ść martwego drewna XX U1 roku, w spróchniałych Jako ść martwego drewna XX FV pniakach jodłowych w liczbie 15 exx. Świadczy to o Pers XX XX XX XX pekt stosunkowo licznej wówczas ywy populacji, której trwanie ochr nale ży jeszcze potwierdzi ć. ony/ Drzewostan naturalny zac (fragment dawnej Puszczy how Karpackiej), zasobny we ania wszystkie klasy martwego drewna, przewaga buka i jodły w starszych klasach wieku (mi ędzy 100-150 lat), liczne kłody w IV klasie rozkłady drewna, dobrze uwilgotnione. Na transekcie 100 m wyst ępuje ponad 8 kłód o rozmiarach powy żej

215

40 cm średnicy. W zasadzie warunki idealne dla wyst ępowania R. sulcatus. Otoczenie rezerwatu stanowi ą lasy gospodarcze (tzw. "przer ębówka" i prawdopodobnie r ębnie gniazdowe) znacznie odmłodzone i ubogie w martwe drewno (jodła i buk dominuj ą) Przeplatka 1065 Źródliska Stan Wzgl ędna liczebno ść XX FV aurinia Jasiołki pop Izolacja przestrzenna XX ulac U2 49°21’55”N 21 ji °54’51”E Stan Powierzchnia w ha FV FV FV sied Liczba miejsc rozrodu XX FV lisk Stopie ń zaro śni ęcia XX FV a Dost ępno ść bazy XX FV pokarmowej FV Pers Ocena ekspercka XX pekt ywy ochr FV ony/ zac how ania

216

Uwagi do ocen stanu zachowania populacji du żych drapie żnych:

Oceny stanu przedmiotu ochrony dla gatunku nied źwied ź brunatny ( Ursus arctos ), wilk ( Canis lupus ) i ry ś euroazjatycki ( Lynx lynx ) zostały opracowane w oparciu o dost ępn ą literatur ę, dane niepublikowane oraz zalecenia przyj ęte w publikacji „Monitoring gatunków zwierz ąt. Przewodnik metodyczny. Cz ęść I” (Makomaska-Juchiewicz 2010, odpowiednio wilk i ry ś – Jędrzejewski i in. 2010, nied źwied ź – Jakubiec 2010). Według autorów tych że opracowa ń na stan ochrony populacji gatunków obj ętych Planem wpływaj ą wymienione w cz ęś ci 3 PZO wska źniki: liczebno ść , rozród i płodno ść w przypadku nied źwiedzia, zag ęszczenie populacji i liczebno ść watah w przypadku wilka, zag ęszczenie populacji, liczba samic prowadz ących młode i średnia liczba młodych na dorosł ą samic ę w przypadku rysia (ich dokładny opis zawarto w cytowanych cz ęś ciach "Przewodnika..."). Przyj ęto odpowiednie skale ocen tych że wska źników nada- jąc im te ż odpowiednie warto ści stanu zachowania populacji gatunków w ostoi, st ąd te ż wynikaj ą proponowane oceny. W ostatnich latach na terenie Ostoi Ja śliskiej nie prowadzono szczegółowych bada ń nad rozmieszczeniem i wyst ępowaniem nied źwiedzia brunatnego, wilka czy rysia. Wszelkie dost ępne dane to szacunki b ądź informacje uzyskane z obserwacji. Stan zachowania siedlisk gatunków oceniono w oparciu o odpowiednie zalecenia zawarte w publikacji „Monitoring gatunków zwierz ąt. Przewodnik metodyczny. Cz ęść I” (Makomaska-Juchiewicz 2010, odpowiednio wilk i ry ś – Jędrzejewski i in. 2010, nied źwied ź – Jakubiec 2010). Według autorów cytowanych opracowa ń na stan zachowania siedlisk wpływaj ą takie parametry jak: zalesienie, zaludnienie, fragmentacj ę siedliska, stopie ń izolacji siedliska, dost ęp- no ść bazy pokarmowej, sie ć drogow ą b ądź zag ęszczenie dróg czy turystyk ę (N miejsc hotelowych/km 2). Podobnie jak w przypadku oceny stanu zachowania populacji, przyj ęto odpowiednie skale ocen tych że wska źników nadaj ąc im te ż odpowiednie warto ści, st ąd te ż wynikaj ą proponowane oceny stanu zachowania siedlisk. W przypadku du żych ssaków drapie żnych „ogólna ocena ochrony” dla poszczególnych obszarów(tu ocena specyficznie dla Ostoi Ja śliskiej) nie ma wielkiego sensu biologicznego czy ekologicznego. Obszar Ostoi Ja śliskiej jest zbyt mały by wydzieli ć go jako jednostk ę maj ącą znaczenie dla ochrony całej populacji wilka (prawdopodobnie 5 watah, ok.25-30 osobników), rysia (prawdopodobnie ok. 10-13 osobników) czy nied źwiedzia (prawdopodobnie 2 do 4 osobników) i przy ocenie nale żałoby koniecznie bra ć pod uwag ę równie ż stan populacji w obszarach s ąsiaduj ących. Dlatego na proponowane oceny stanu ochrony tych gatunków w Ostoi Ja śliskiej wpłyn ęły oceny tych gatunków w całych Karpatach. Przykładowo: Z uwagi na stan populacji rysia w regionie alpejskim (ocena U1 w raporcie dla Komisji Europejskiej z 2006 roku oraz dane z inwentaryzacji prowadzonej przez IBS PAN), pomimo zadowalaj ących wska źników dotycz ących zag ęszczenia czy liczebno ści stan populacji karpackiej ocenia si ę na niewła ściwy (U1) i ocena ta rzutuje na ocen ę dla obszaru.

217

Stan ichtiofauny badanych cieków Ostoi Ja śliskiej

Oceny stanu ichtiofauny dokonano na podstawie danych z odłowów ryb w lipcu 2012 roku przeprowadzonych na 5 stanowiskach: rzeka Jasiołka (Wola Ni żna, Posada Ja śliska, Stasianie), rzeka Wisłok (Puławy), potok Bielcza (Lipowiec),. Wykorzystano równie ż własne materiały zebrane w 2011 roku w Wisłoku w Rudawce Rymanowskiej i m. Wisłok Wielki.

Wybrane stanowiska uwzgl ędniały wszystkie najwa żniejsze cieki, w których wyst ępuj ą siedliska odpowiednie dla obu analizowanych gatunków ryb, tj. brzanki i głowacza białopłetwego.

W rzekach i potokach Ostoi Ja śliskiej złowiono 1352 ryby o ł ącznej masie 25,79 kg. Stwierdzono wyst ępowanie 16 gatunków. Pod wzgl ędem liczebno ści zdecydowanie dominowała strzebla potokowa (nieco ponad 50% złowionych osobników). Ponad 10% udział miały tak że śliz i brzanka. Udział tego ostatniego gatunku wynosił 10,65% wszystkich złowionych ryb. W biomasie ponad 50% udział miał kleń, druga była brzanka (16,88%), a trzeci pstr ąg potokowy (14,17%). Na żadnym ze stanowisk nie stwierdzono głowacza białopłetwego. Podkre śli ć nale ży obecno ść piekielnicy (1,26% w liczbie złowionych ryb), oraz narybku łososia, który pojawił si ę w Jasiołce w efekcie prowadzonych zbiegów restytucyjnych.

Brzanka

Stanowisko Jasiołka-Wola Ni żna

Odcinek Jasiołki powy żej miejscowo ści Wola Ni żna. Charakterystyka hydrologiczna stanowiska jest zbli żona do warunków spotykanych w górnych stre- fach wyst ępowania brzanki. Koryto ma tu przebieg sinusoidalny z kamienisto-żwirowym dnem. Szeroko ść koryta wynosiła od 2 – 4 m. Gł ęboko ść średnia ok. 0,2 m, a maksymalna wynosiła 1,4 m. Brzeg cz ęś ciowo zadrzewiony, pozostałe fragmenty poro śni ęte ł ąką. Złowiono 87 ryb o masie 2 kg. W liczebno ści dominowała strzebla potokowa, a pstr ąg potokowy w biomasie. Złowiono tu 4 osobniki narybku łososia. Na stanowisku nie stwierdzono brzanki. Jest to odcinek stanowi ący górna granic ę wyst ępowania brzanki w Jasiołce i gatunek ten bywa tu prawdopodobnie okresowo, tylko w niektórych latach.

Stanowisko Jasiołka-Posada Ja śliska

218

Odcinek Jasiołki w miejscowo ści Posada Ja śliska. Koryto naturalne z kamienisto-żwirowym dnem, miejscami z dnem skalistym. Brzegi wysokie. Szero- ko ść koryta od 2 – 6 m. Gł ęboko ść średnia ok. 0,2 m, a maksymalna wynosiła 0,5 m. Brzeg zadrzewieniami. W pobli żu do ść g ęsta zabudowa. Złowiono 136 ryb o masie ok. 1 kg. W liczebno ści dominowała strzebla potokowa (60%) przed głowaczem pr ęgopłetwym (13,2%). Złowiono tu 4 brzanki (2,9% udziału w liczebno ści). Jedna ze złowionych brzanek miała mniej ni ż 10 cm długo ści (osobnik juwenilny), pozostałe były rybami dorosłymi. Zag ęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,013 ind. m -2.

Stanowisko Jasiołka-Stasiane Przełomowy odcinek Jasiołki. Rzeka ma tu charakter cieku górskiego. Dno jest kamieniste. Dominuj ą du że kamienie, a udział żwiru jest niewielki. Brzegi są zalesione. Spadek koryto jest tu znaczny. Szeroko ść wahała si ę od 4 – 8 m. Gł ęboko ść średnia ok. 0,3 m, a maksymalna wynosiła 0,6 m. Złowiono 186 ryb o masie ok. 2,1 kg. W liczebno ści dominowała strzebla potokowa (53,8%) przed ślizem (15,1%) i pstr ągiem potokowym (8,6%). pod wzgl ędem biomasy dominantem był pstr ąg potokowy (47,2%). Złowiono tu 11 brzanek (5,9% udziału w liczebno ści i 14,5% w biomasie). 27,3% brzanek stanowiły osobnik juwenilne, pozostałe były rybami dorosłymi. Zag ęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,017 ind. m -2

Stanowisko Bielcza-Lipnica Stanowisko obejmowało fragment dolnego odcinka potoku Bielcza powy żej m. Ja śliska. Koryto ma kamienisto-żwirowym dnem, z odcinkami skalnymi. Szeroko ść koryta wynosiła od 4 – 7 m. Gł ęboko ść średnia wynosiła ok. 0,2 m, a maksymalna 0,5 m. Wzdłu ż brzegu szeroki pas zadrzewie ń i krzewów. Złowiono 81 ryb o masie ok. 1 kg. W liczebno ści dominowała strzebla potokowa (66,7%). Pod wzgl ędem biomasy dominantem był kle ń (42,3%), przed pstr ągiem potokowym (38,9%). Złowiono tu 2 brzanki. Brzanka stanowiła 2,5% liczby i 4,3% biomasy złowionych ryb. Obie złowione brzanki były rybami dorosłymi. Zag ęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,010 ind. m -2

Stanowisko Wisłok-Wisłok Wielki Odcinek Wisłoka poni żej miejscowo ści Wisłok Wielki. Koryto jest do ść płaskie z dnem żwirowym i krótkimi kamienistymi odcinkami. Szeroko ść koryta od 5 – 9 m. Gł ęboko ść średnia wynosiła ok. 0,4 m, a maksymalna 1,8 m. Brzeg prawy jest zalesiony, lewy z zadrzewieniami i ł ąką.

Złowiono 596 ryb o masie ok. 11,8 kg. W liczebno ści dominowała strzebla potokowa (63,3%) przed kleniem (9,9%) i brzank ą (9,7%). Pod wzgl ędem biomasy dominantem był kle ń (58,5%). Złowiono tu 58 brzanek o masie 2,2 kg. Brzanka stanowiła 18,8% biomasy ichtiofauny na tym stanowisku. brzanek Osobniki juwenilne stanowiły 12,1%, a 5,2% ryb należało do najmłodszej grupy wiekowej (YOY). Zag ęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło 0,29 ind. m- 2

Stanowisko Wisłok-Puławy

219

Odcinek Wisłoka powy żej miejscowo ści Puławy. Koryto jest płaskie z dnem żwirowym i kamienistymi odcinkami. Miejscami dno jest skaliste. Szeroko ść koryta od 12 – 15 m. Gł ęboko ść średnia wynosiła ok. 0,4 m, a maksymalna 0,8 m. Brzegi zalesione. Złowiono 102 ryby o masie ok. 1,2 kg. W liczebno ści dominował śliz (51%) przed brzank ą (27,5%) i strzebla potokow ą (15,7%) Pod wzgl ędem biomasy dominowała brzanka (55,2%). Złowiono tu 28 brzanek o masie 0,66 kg. Osobniki juwenilne stanowiły 21,4%, pozostałe to ryby dorosłe. Zag ęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło0,028 ind. m -2

Stanowisko Wisłok-Rudawka Rymanowska Przełomowy odcinek Wisłoka. Rzeka ma tu charakter cieku górskiego. Dno jest kamieniste. Dominuj ą du że kamienie, a udział żwiru jest niewielki. Brzegi są zalesione. Spadek koryto jest tu znaczny. Szeroko ść wahała si ę od 10 – 20 m. Gł ęboko ść średnia ok. 0,3 m, a maksymalna wynosiła 1,1 m. Złowiono 164 ryby o masie ok. 6,6 kg. W liczebno ści dominowała brzanka (25%) przed kleniem (23,2%) i jelcem (17,1%). Pod wzgl ędem biomasy dominantem był kle ń (59,8%). Złowiono tu 41 brzanek o masie 1 kg. Brzanka stanowiła 15,6% biomasy ichtiofauny na tym stanowisku. Osobniki juwenilne brzanki stanowiły 12,2% populacji tego gatunku. . Zag ęszczenie brzanki na stanowisku wyniosło0,023 ind. m-2

220

kijanki (sierpie ń 2012) Perspektywy ochrony/zach XX FV Kumak owania Stan Struktura wiekowa FV Na drogach le śnych w górski FV populacji XX okolicach Barwinka, Zag ęszczenie Bombina zaobserwowano 12 miejsc variegata 1032 Stan wyst ępowanie kumaka FV 2 siedliska XX FV górskiego, gdzie przebywało od 3-8 dorosłych osobników i Perspektywy kilkana ście młodocianych ochrony/zach XX FV (lipiec 2012) owania Stan Struktura wiekowa Na obrze żach lasu i na 3 populacji Zag ęszczenie XX FV FV drogach śródle śnych w okolicach Zyndranowej

221

Przedmioty ochrony obj ęte Planem Ocena Ogólna Ocena stanu Ocena stanu ocena ochrony stanu ochrony ochrony gatunku wg ochrony na po weryf stanowisk skali FV, U1, Siedliska Kod Parametr podstawie ikacji a wg skali U2 przyrodnic przedmiot Stanowisko Wska źnik Uwagi stanu dost ępnych terenow FV, U1, ze u ochrony danych wg ej U2 skali FV, wg skali UI, U2 FV, UI, U2 Stan zaobserwowano 2 kału że, w siedliska XX FV których przebywały po 2 pary kumaków i kilkadziesi ąt Perspektywy kijanek (lipiec 2012) ochrony/zach XX FV owania Stan Struktura wiekowa W okolicach Rudawki populacji Zag ęszczenie XX FV Rymanowskiej, w płytkich zakolach (rozlewiskach) Wisłoka Stan zaobserwowano 10 par kumaków 4 siedliska XX FV FV górskich i kilkadziesi ąt młodocianych osobników Perspektywy (sierpie ń 2012) ochrony/zach XX FV owania Stan Struktura wiekowa Odcinek drogi Le śnej Wola populacji Zag ęszczenie XX FV Ni żna – Wola Wy żnia na odcinku 4 km Stan zaobserwowano 5 kału ż, w 5 siedliska XX FV FV których przebywalo po od 2- 8 par godujacych kumaków i Perspektywy kilkadziesi ąt kijanek ochrony/zach XX FV (czerwiec 2012) owania

222

Przedmioty ochrony obj ęte Planem Ocena Ogólna Ocena stanu Ocena stanu ocena ochrony stanu ochrony ochrony gatunku wg ochrony na po weryf stanowisk skali FV, U1, Siedliska Kod Parametr podstawie ikacji a wg skali U2 przyrodnic przedmiot Stanowisko Wska źnik Uwagi stanu dost ępnych terenow FV, U1, ze u ochrony danych wg ej U2 skali FV, wg skali UI, U2 FV, UI, U2 Stan Struktura wiekowa W rozlewiskach Wisłoka nad populacji Zag ęszczenie XX FV Moszcza ńcem i w kału żach na drodze bitej poło żonej na Stan łące przylegaj ącej do koryta 6 siedliska XX FV FV rzeki zaobserwowano 10-tki dorosłych i młodocianych oraz setki kijanek kumaków Perspektywy górskich (lipiec 2012) ochrony/zach XX FV owania Stan Struktura wiekowa W okolicach Wisłoka populacji XX FV Wielkiego na drogach Zag ęszczenie polnych na obrze żu lasu Stan znaleziono 5 stanowisk, w 7 siedliska XX FV FV których zaobserwowano po od 1-2 par kumaków górskich

Perspektywy - łącznie 30 os. (czerwiec ochrony/zach XX FV 2012) owania Stan Struktura wiekowa W okolicach Osławic w 8 populacji Zag ęszczenie XX FV FV rowach przy drodze le śnej zaobserwowano ł ącznie 4

223

Przedmioty ochrony obj ęte Planem Ocena Ogólna Ocena stanu Ocena stanu ocena ochrony stanu ochrony ochrony gatunku wg ochrony na po weryf stanowisk skali FV, U1, Siedliska Kod Parametr podstawie ikacji a wg skali U2 przyrodnic przedmiot Stanowisko Wska źnik Uwagi stanu dost ępnych terenow FV, U1, ze u ochrony danych wg ej U2 skali FV, wg skali UI, U2 FV, UI, U2 Stan dorosłe i kilka młodocianych siedliska XX FV kumaków górskich. (lipiec 2012). Perspektywy ochrony/zach XX FV owania Stan Struktura wiekowa Na trasie prowadz ącej z populacji Zag ęszczenie XX FV Moszcza ńca w kierunku le śniczówki Darów, powy żej Stan rzeki Wisłok, w rowach na 9 siedliska XX FV FV obrze żach lasu zaobserwowano 10-tki Perspektywy dorosłych kumaków górskich ochrony/zach XX FV i setki kijanek (lipiec 2012) owania 10 Stan Struktura wiekowa W rowach przy drodze le śnej populacji Zag ęszczenie XX FV prowadz ącej z Moszcza ńca do rez. „ Źródliska Jasiołki” Stan obserwowano pojedyncze siedliska XX FV FV dorosłe osobniki kumaka górskiego i kilkana ście Perspektywy młodocianych. (sierpe ń ochrony/zach XX FV 2012). owania

224

Perspektywy ochrony/zach XX FV owania 12 Stan Struktura wiekowa W lesie, rowach populacji XX FV przydro żnych na szlaku Kumak 1032 Zag ęszczenie turystycznym prowadz ącym górski Stan do rez. „Kamie ń” siedliska XX FV FV zaobserwowano ł ącznie 20 osobników dorosłych i kilka Perspektywy młodocianych (lipiec 2012) ochrony/zach XX FV owania 13 Stan Struktura wiekowa W oczku wodnym FV populacji Zag ęszczenie XX usytuowanym pomi ędzy

U1 drog ą prowadz ącą z Tylawy Stan do Mszany, nad potokiem siedliska XX FV Mszanka; stanowisko w

225

Stan FV Na trasie Olchowiec -

populacji Ropianka zaobserwowano w Stan koleinie 2 dorosłe traszki U1 karpackie i 6 larw – sierpie ń 1 siedliska U1 2012. Jest to stanowisko ą Perspektywy trwałe zasilane wod z Traszka ochrony/zac U1 pobliskiego potoku karpacka howania

Stan FV W prywatnych stawach Triturus populacji rybnych w okolicach montandoni 2001 Stan Barwinka, zaobserwowano FV siedliska pojedyncze larwy traszki 2 FV karpackiej i kilkana ście osobników Perspektywy dorosłych.(czerwiec-lipiec ochrony/zac FV 2012). howania U1

226

Stan W kału ży na drodze bitej w U1 populacji okolicach Zyndranowej Stan zaobserwowano 1 osobnika siedliska U1 dorosłego – (lipiec 2012) 3 U1 Perspektywy ochrony/zac U1 howania Stan W okolicach Rudawki FV populacji Rymanowskiej w płytkich Stan rozlewiskach Wisłoka FV zaobserwowano kilka larw 4 siedliska FV traszki karpackiej - sierpie ń Perspektywy 2012 ochrony/zac FV howania Stan W starorzeczu Wisłoka nad FV populacji Moszcza ńcem Stan zaobserwowano 10-tki siedliska FV dorosłych i larw traszki 5 FV karpackiej (lipiec –sierpe ń Perspektywy 2012) ochrony/zac FV howania Stan W okolicach Wisłoka populacji U1 Wielkiego przy obrze żu lasu 2 stanowiska, w których Stan zaobserwowano po kilka larw 6 siedliska U1 U1 traszki karpackiej (czerwiec 2012) Perspektywy ochrony/zac U1 howania

227

Stan W okolicach Osławic w U2 populacji rowach przy drodze le śnej Stan zaobserwowano 2 dorosłe U2 7 siedliska U2 osobniki traszki karpackiej. (lipiec 2012) Perspektywy ochrony/zac U2 howania Stan Koło le śniczówki Darów w U1 populacji zagł ębieniu wypełnionym Stan wod ą na obrze żach lasu siedliska U1 zaobserwowano kilka larw 8 U1 traszki karpackiej (lipiec – Perspektywy sierpie ń 2012) ochrony/zac U1 howania Stan Rów przy drodze le śnej z populacji FV Moszcza ńca w kierunku rez. „Źródliska Jasiołki” na Stan odcinku ok. 500 m siedliska FV 9 FV obserwowano kilkana ście Perspektywy osobników dorosłych i ochrony/zac FV kilkadziesi ąt osobników howania młodocianych 2001 Stan U2 W oczku wodnym

populacji usytuowanym pomi ędzy Stan drog ą prowadz ącą z Tylawy siedliska U2 do Mszany, nad potokiem 10 U2 Mszanka, zaobserwowano 1 Perspektywy dorosłego osobnika i kilka ochrony/zac larw (sierpie ń 2012), howania U2 stanowisko sukcesywnie zasypywane

228

Kumak górski uwagi: Porównuj ąc wyniki przeprowadzonych obserwacji i wynikami z 2009 roku stwierdzono zwi ększenie liczby stanowisk, w których przebywały kumaki. Na stanowiskach tych podobnie jak w 2009 roku odnotowano zarówno osobniki dorosłe, młodociane jak i kijanki. Dorosłe osobniki wyst ępowały na stanowisku licznie. Na podstawie przeprowadzonej wizji terenowej mo żna stwierdzi ć, że kumak górski na terenie Ostoi Ja śliskiej znajduje w odpowiednie warunki zarówno do rozmna żania jak i rozwoju o czym świadczy odnotowana wi ększa ilo ść stanowisk tego gatunku.

Traszka karpacka uwagi: Do oceny stanu ochrony traszki karpackiej wybrano stanowiska, które wykazano w przygotowanej w 2009 roku Strategii Ochrony Gatunku na Obszarze „Ostoi „Ja śliskiej”. W trakcie prac terenowych stanowiska te uzupełniono na podstawie dokładnych map terenowych i przeprowadzonego wywiadu środowiskowego. Badania terenowe rozpocz ęto na trasie Olchowiec – Ropianka, a zako ńczono na trasie prowadz ącej z Tylawy do Mszany. Najcenniejsze stanowiska znajdowały si ę w rozlewiskach Wisłoka (stan. Nr. 5) oraz w przydro żnych rowach drogi le śnej prowadz ącej z Moszcza ńca do rez. Źródliska Jasiołki” gdzie w rowach przydro żnych na dł. ok. 500 m wyst ępowały traszki.

229

4. Analiza zagro żeń

Siedliska przyrodnicze Zagro żenia Lp. Przedmiot ochrony Istniej ące Potencjalne 1. 3220 Pionierska E03.01 Pozbywanie si ę odpadów z gospodarstw J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana ro ślinno ść na domowych / obiektów rekreacyjnych przebiegu koryt rzecznych kamie ńcach górskich K04.01 Mi ędzygatunkowe J02.12.02 tamy i ochrona przeciwpowodziowa w potoków interakcje w śród ro ślin – śródl ądowych systemach wodnych konkurencja C01.01 Wydobywanie piasku i żwiru

2. 6230 Górskie i ni żowe K02.01 Zmiana składu gatunkowego (sukcesja) X - brak zagro żeń i nacisków murawy bli źniczkowe 3. 6510 Ni żowe i górskie A03.03 Zaniechanie, brak koszenia A02 Zmiana sposobu uprawy świe że ł ąki K02.01 Zmiana składu gatunkowego (sukcesja) B01 Zalesienie terenów otwartych użytkowane K02.02 Nagromadzenie materii organicznej ekstensywnie E01.04 Inne typy zabudowy

4. 7140 Torfowiska I02 Problematyczne gatunki rodzime J02 Spowodowane przez człowieka zmiany stosunków przej ściowe i K02.01 Zmiana składu gatunkowego (sukcesja) wodnych trz ęsawiska 5. 7230 Górskie i nizinne I02 Problematyczne gatunki rodzime X - brak zagro żeń i nacisków torfowiska zasadowe o K02.01 Zmiana składu gatunkowego (sukcesja) charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 6. 8310 Jaskinie X - brak zagro żeń i nacisków G01.04.03 rekreacyjna turystyka jaskiniowa nieudost ępnione do zwiedzania

230

7. 9110 Kwa śne buczyny X - brak zagro żeń i nacisków B02.02 Wycinka lasu B02.04 Usuwanie martwych i umieraj ących drzew B07 Inne rodzaje praktyk le śnych, nie wymienione powy żej

8. 9130 Żyzne buczyny X - brak zagro żeń i nacisków B02.02 Wycinka lasu B02.04 Usuwanie martwych i umieraj ących drzew B07 Inne rodzaje praktyk le śnych, nie wymienione powy żej

9. 9180 Jaworzyny i lasy X - brak zagro żeń i nacisków B02.02 Wycinka lasu klonowo-lipowe na L05 Zapadni ęcie si ę terenu, osuwisko. stokach i zboczach 10. 91E0 Ł ęgi wierzbowe, B02.04 usuwanie martwych i umieraj ących drzew B02.01.02 odnawianie lasu po wycince topolowe, olszowe i K04.01 Mi ędzygatunkowe B02.02 Wycinka lasu jesionowe interakcje w śród ro ślin – J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana konkurencja przebiegu koryt rzecznych J02.12.02 tamy i ochrona przeciwpowodziowa w śródl ądowych systemach wodnych

11. 1138 E01.03 Zabudowa rozproszona C01.01 Wydobywanie piasku i żwiru Brzanka Barbus E03.01 Pozbywanie si ę odpadów z gospodarstw F03.02.03 Chwytanie, trucie, kłusownictwa meridionalis domowych / obiektów rekreacyjnych J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana (B.carpathicus) F01.01 Hodowla ryb, skorupiaków i mi ęczaków przebiegu koryt rzecznych J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i J02.12.02 tamy i ochrona przeciwpowodziowa w zmiana przebiegu koryt rzecznych śródl ądowych systemach wodnych J02.12.02 Tamy i ochrona przeciwpowodziowa w śródl ądowych systemach wodnych K03.01 konkurencja K03.04 drapie żnictwo

231

12. 1193 Kumak górski X - brak zagro żeń i nacisków E03.01 Pozbywanie si ę odpadów z gospodarstw Bombina variegata domowych J.02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie J02.03.02 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych J02.12.02 Tamy i ochrona przeciwpowodziowa w śródl ądowych systemach wodnych

13. 1352 X - brak zagro żeń i nacisków B07 Inne rodzaje praktyk le śnych Wilk D01.02 drogi, autostrady Canis lupus E01.03 Zabudowa rozproszona E03.04 Inne odpady F03.01 Polowanie F03.02.03 Chwytanie, trucie, kłusownictwo G02.02 Kompleksy narciarskie G01.06 Narciarstwo, w tym poza trasami

14. 4014 Biegacz X - brak zagro żeń i nacisków B02.04 Usuwanie martwych i umieraj ących drzew urozmaicony Carabus J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie variolosus K01.03 Wyschni ęcie

15. 1337 Bóbr europejski X - brak zagro żeń i nacisków E03.01 Odpady, ścieki; Pozbywanie si ę odpadów z Castor fiber gospodarstw domowych F03.02.03 chwytanie, trucie, kłusownictwo G05.04 Wandalizm

16. 1163 Głowacz - - białopłetwy Cottus

232

gobio 17. 1086 Zgniotek J03.01 Zmniejszenie lub utrata okre ślonych cech B02.04 Usuwanie martwych i umieraj ących drzew cynobrowy Cucujus siedliska cinnaberinus 18. 1898 Ponikło krai ńskie K02.01 Zmiana składu gatunkowego (sukcesja) K01.03 Wyschniecie Eleocharis carniolica B07 Inne rodzaje praktyk le śnych, nie wymienione powy żej

19. 1355 Wydra Lutra X - brak zagro żeń i nacisków J02.03 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych i zmiana lutra przebiegu koryt rzecznych J02.12.02 Tamy i ochrona przeciwpowodziowa w śródl ądowych systemach wodnych

20. 1361 Ry ś X - brak zagro żeń i nacisków B07 Inne rodzaje praktyk le śnych euroazjatycki Lynx D01.02 drogi, autostrady lynx E01.03 Zabudowa rozproszona E03.04 Inne odpady F03.02.03 Chwytanie, trucie, kłusownictwo

21. 1303 Podkowiec mały X - brak zagro żeń i nacisków G05.08 Zamykanie jaski ń lub galerii Rhinolophus L05 zapadanie si ę terenu, osuwisko hipposideros 1324 G01.04 Turystyka górska, wspinaczka, speleologia. Nocek du ży Myotis G05.04 Wandalizm. myotis 1321 Nocek orz ęsiony Myotis emarginatus 1323 Nocek Bechsteina Myotis bechsteinii 22. 4026 Zagł ębek J03.01 Zmniejszenie lub utrata okre ślonych cech B02.04 Usuwanie martwych i umieraj ących drzew bruzdkowany siedliska Rhysodes sulcatu 23. 1087 Nadobnica B07 Inne rodzaje praktyk le śnych B02.04 Usuwanie martwych i umieraj ących drzew

233

alpejska Rosalia J03.01 Zmniejszenie lub utrata okre ślonych cech (zwłaszcza stoj ących) alpina siedliska B07 Inne rodzaje praktyk le śnych F03.02.01 Kolekcjonowanie owadów 24. 1166 Traszka grzebieniasta Triturus cristatus 25. 2001 Traszka karpacka X - brak zagro żeń i nacisków E03.01 Pozbywanie si ę odpadów z gospodarstw domowych Triturus montandoni J.02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie J02.03.02 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych J02.12.02 Tamy i ochrona przeciwpowodziowa w śródl ądowych systemach wodnych 26. 1354 E03.01 Odpady, ścieki; Pozbywanie si ę odpadów z B07 Inne rodzaje praktyk le śnych Nied źwied ź brunatny gospodarstw domowych D01.02 drogi, autostrady Ursus arctos E01.03 Zabudowa rozproszona E03.04 Inne odpady F03.02.03 Chwytanie, trucie, kłusownictwo G02.02 Kompleksy narciarskie G01.06 Narciarstwo, w tym poza trasami

27. 1014 Poczwarówka X - brak zagro żeń i nacisków J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie zw ęż ona Vertigo K02.01 Zmiana składu gatunkowego (sukcesja) angustior 28 1065 A04 wypas przeplatka aurinia Nie stwierdzono B01 zalesiani e F03.02.01 kolekcjonowanie owadów G02.08 kempingi G05.01 wydeptywanie J02.01 Zasypywanie terenu, melioracje i osuszanie - ogólnie K02.01 zmiana składu gatunkowego (sukcesja)

234

29 Rzepik szczeciniasty K02.01 Ewolucja biocenotyczna - Sukcesja B01.01 zalesienie terenów otwartych (drzewa rodzime) Agrimonia pilosa naturalna E01.04 inne typy zabudowy – zamiana na działki budowlane A02 zmiana sposobu uprawy - zamiana na pola

UWAGI NIETOPERZE: Wśród głównych zagro żeń dla nietoperzy w ich schronieniach zimowych wymieni ć nale ży cz ęst ą ich penetracj ę przez człowieka w okresie zimowym, zmian ę warunków mikroklimatycznych oraz niekorzystne zmiany w najbli ższym otoczeniu tych schronie ń. Tereny le śne ostoi to tak że miejsca żerowania i dolotu nietoperzy przybywaj ących do jaski ń w celu rojenia i hibernacji. Zubo żenie areału terenów le śnych ostoi, ich nadmierna fragmentacja, mo że utrudni ć dolot nietoperzy do schronienia, zubo żyć tereny żerowiskowe, utrudni ć żerowanie. Martwe, stare, obumieraj ące drzewa to miejsca schronie ń letnich dla mopka i nocka Bechsteina. Ich usuwane mo że ograniczy ć ilo ść dost ępnych kwater letnich. W zwi ązku z faktem, że jaskinie ostoi ze wzgl ędu na warunki mikroklimatyczne s ą lub mog ą by ć zimowiskiem wszystkich gatunków nietoperzy przy każdym z gatunków (z wyj. mopka) podan ą pełn ą list ę jaski ń.

UWAGI PŁAZY: Stanowiska, w których przebywa kumak górski na terenie Ostoi Ja śliskiej nie s ą zagro żone. Traszka karpacka na terenie Ostoi Ja śliskiej wyst ępuje rzadko. Spotykana jest rzadko. Zwi ązana jest z trwałymi i nietrwałymi zbiornikami wodnymi. Te nietrwałe zbiorniki (koleiny) s ą w du żym rozproszeniu i trudno tu mówi ć o zagro żeniach, natomiast w przypadku trwałych zbiorników np. stanowisko nr 8 jest przykładem jak wprowadzenie ryb do zbiornika mo że zniszczy ć populacje traszki karpackiej.

UWAGI ICHTIOFAUNA: F01.01 Hodowla ryb, skorupiaków i mi ęczaków Do zbiorników wodnych przeznaczonych do hodowli ryb do celów rekreacyjnych wprowadza si ę niewyst ępuj ące w ostoi gatunki ryb, które mog ą sta ć si ę konkurentami (pstr ąg t ęczowy, oko ń) dla gatunków miejscowych.

F03.02.03 chwytanie, trucie, kłusownictwa Okazjonalnie wi ększe osobniki brzanki mog ą by ć odławiane przez w ędkarzy lub kłusowników

C01.01 Wydobywanie piasku i żwiru Zagro żenie ze wzgl ędu na poboru żwiru z koryt cieków. Dotyczy Jasiołki całego górnego biegu bez odcinka przełomowego (Stasianie) oraz dopływów (szczególnie pot. Bielcza) .

235

E01.03 Zabudowa rozproszona Rozproszona zabudowa i zabudowa wkraczaj ąca do terasy zalewowej bezpo średnio zagra ża rzece. Szczególnie intensywnie rozwija się zabudowa o charakterze rekreacyjnym.

J02.03.02 Regulowanie (prostowanie) koryt rzecznych; J02.12.02 Tamy, wały, sztuczne pla że – ogólnie; J02.05.05 Niewielkie projekty hydroenergetyczne, jazy Jazy w dolnym biegu Jasiołki przerwały ci ągło ść rzeki. Najwi ększym potencjalnym zagro żeniem jest planowana budowa zbiornika wodnego Dukla na Jasioł- ce, który odetnie górn ą cz ęść zlewni od reszty dorzecza.

K03.01 konkurencja; K03.04 drapie żnictwo Dotyczy Wisłoka, gdzie okresowo pojawiaj ą si ę gatunki ze zbiornika Besko, szczególnie oko ń.

UWAGI BEZKREGOWCE:

Poczwarówka zw ęż ona Podstawowym zagro żeniem dla poczwarówki zw ęż onej jest zarastanie siedlisk przez ro ślinno ść drzewiast ą i krzewiast ą oraz ew. zmiana stosunków wodnych (osuszenie, wyschni ęcie).

Chrz ąszcze saproksyliczne Generalnie, dla chrz ąszczy saproksylicznych zagro żeniem jest intensyfikacja gospodarki le śnej i usuwanie drewna wielkogabarytowago (>30 cm pier śnicy).

Przeplatka aurinia Najpowa żniejszym zagro żeniem dla siedlisk gatunku jest sukcesja ro ślinna (zarastanie ł ąk krzewami drzewami). Aktualnie na obszarze stanowiska prowadzone jest koszenie. Jest to działanie bardzo po żą dane, a wr ęcz kluczowe dla zachowania wła ściwego stanu siedliska ze wzgl ędu na antropogeniczne pochodzenie zespołu wilgotnych ł ąk trzęś licowych. Najlepsz ą ochron ę zagro żonego gatunku motyla zapewni ochrona siedliska umo żliwiaj ąca wła ściw ą kondycj ę populacji czarcik ęsa ł ąkowego (Succisa pratensis) – jedynej ro śliny żywicielskiej g ąsienic przeplatki aurinii. Aby jednak koszenie miało korzystny wpływ na populacj ę motyla, musi by ć wła ściwie prowadzone. Najwa żniejsze jest prowadzenie koszenia jesieni ą, na wła ściwie wybranych fragmentach ł ąk. Nale ży zwróci ć uwag ę by ten sam płat był koszony nie cz ęś ciej ni ż co trzeci sezon. Ka żdorazowo koszenie powinno by ć poprzedzone wizj ą terenow ą i konsultacj ą z ekspertem. Po żą dane jest koszenie na wysoko ści co najmniej 10 cm powy żej powierzchni gruntu.

UWAGI DU ŻE SSAKI DRAPIE ŻNE: Budowa drogi ekspresowej S-19 na odcinku Miejsce Piastowe-Dukla-Barwinek mo że mie ć znacz ący wpływ na stan populacji wilka, rysia czy nied źwiedzia brunatnego. Planowana ogrodzona droga ekspresowa (WB1 alternatywny rekomendowanego przez Oddział GDDKiA w Rzeszowie) przy braku wła ściwych

236

rozwi ąza ń mo że doprowadzi ć do znacz ącej fragmentacji środowiska i izolacji siedlisk i populacji. Jest to szczególnie istotne, poniewa ż droga ta przecina główny korytarz karpacki (Beskid Niski) kluczowy dla ł ączno ści Karpat Zachodnich z Wschodnimi. Według dost ępnych informacji i propozycji przedstawionych przez GDDKiA na trasie drogi ekspresowej S-19 planowane s ą dwa przej ścia po dla zwierz ąt średnich usytuowane pod projektowan ą drog ą. Nie przewiduje si ę budowy naziemnego przej ścia górnego (typu zielony most czy most krajobrazowy) dla zwierz ąt du żych, co mo że znacznie utrudnic migracj ę du żych ssaków (m.in. du żych ssaków drapie żnych) przez omawiany obszar. Budowa naziemnego górnego przej ścia dla zwierz ąt (typu zielony most) powinna by ć wymogiem w budowie projektowanej drogi ekspresowej S-19.

Po średnim zagro żeniem dla zachowania populacji du żych ssaków drapie żnych (głównie wilka i nied źwiedzia, zdecydowanie mniej rysia) mog ą by ć konflikty pomi ędzy ochron ą tych że gatunków a interesami pszczelarzy (w przypadku nied źwiedzia) czy hodowcami owiec, bydła i kóz (w przypadku wilka, nied źwiedzia czy incydentalnie rysia). W latach 2010-2012 odnotowywano (jednostk ą odpowiedzialn ą za m.in. inwentaryzacj ę szkód powodowanych przez du że ssaki drapie żne jest RDO Ś w Rzeszowie) szkody powodowane przez nied źwiedzie, wilki i rysie w nast ępuj ących gminach le żą cych w granicach Ostoi Ja śliskiej: Ja śliska, Zarszyn, Rymanów, Krempna, Koma ńcza (dane podane w tabeli poni żej dotycz ą całej gminy), Dukla, Bukowsko. Dokładne i szczegółowe informacje o miejscu zdarzenia, liczbie zniszczonych uli czy zabitych (b ądź zranionych) zwierz ąt, o warto ści oszacowanych strat i kwotach odszkodowa ń s ą w posiadaniu RDO Ś we Rzeszowie. Istotnym jest, że szkody pojawiaj ą si ę głównie w okresie od kwietnia do pa ździernika (w okresie aktywno ści zwierz ąt, a jednocze śnie działalno ści gospodarczej pszczelarzy czy hodowców), jednak zdarzaj ą si ę te ż szkody notowane w marcu czy te ż listopadzie-grudniu (w przypadku nied źwiedzi zwierz ęta te powinny w tym okresie gawrowa ć). Pracownicy RDO Ś w Rzeszowie opracowali rzetelne i efektywne procedury szacowania szkód, prowadz ą równie ż szereg działa ń, które maja zapobiega ć szkodom powodowanym przez drapie żniki (czy to przez wypo życzanie b ądź przekazywanie ogrodze ń, czy tez informowanie wła ścicieli o mo żliwo ściach zabezpieczania pasiek czy stad przez atakami drapieżników). Działania te powinny by ć w miar ę mo żliwo ści utrzymane b ądź, je śli pozwol ą na to środki finansowe posiadane przez RDO Ś w Rzeszowie, zwi ększone.

Tab. Miejsce i liczba odnotowanych szkód spowodowanych przez nied źwiedzie, wilki i rysie w latach 2010-2012 w gminach le żą cych w granicach Ostoi Ja śliskiej.

nied źwied ź wilk ry ś 2010 2011 2012 2010 2011 2012 2010 2011 2012 Ja śliska 2 2 Zarszyn 1 6 2 3 Rymanów 5 6 6 Krempna 1 1 6 Koma ńcza 23 3 3 44 35 49 Dukla 2 1 13 9

237

Bukowsko 13 1 4 5 3 1 razem 39 7 6 73 48 76 0 1 0

238

5. Cele działa ń ochronnych

Siedliska przyrodnicze

Lp. Przedmiot ochrony Cele działa ń ochronnych Perspektywa osi ągni ęcia wła ściwego stanu ochrony 1. 3220 Pionierska ro ślinno ść na Poprawa stanu ochrony - zachowanie koryta Nie ma takiej mo żliwo ści ze wzgl ędu na kamie ńcach górskich potoków rzecznego i naturalnych procesów dynamiki ograniczenia topograficzne i siedliskowe kamie ńców w stanie niepogorszonym, usuni ęcie obcych gatunków inwazyjnych ro ślin zielnych 2. 6230 Górskie i ni żowe Utrzymanie stanu ochrony - utrzymanie Opisane stanowisko obejmuje zubo żałe muraw murawy bli źniczkowe obecnego areału muraw oraz składu bli źniczkowe, nale ży, wi ęc zało żyć, że ich gatunkowego wła ściwego dla siedliska docelowym stanem jest stan obecny, lub nieco poprawiony w wyniku gospodarki ko śnej. Nie mo żna jednak zakłada ć, że istnieje mo żliwo ść popraw tego stanu do FV zgodnie z kryteriami określonymi w metodyce monitoringu PM Ś/GIO Ś 3. 6510 Ni żowe i górskie świe że Utrzymanie stanu ochrony – uzupełnienie wiedzy Poza obowi ązywaniem planu łąki u żytkowane ekstensywnie o rozmieszczeniu siedliska oraz utrzymanie/przywrócenie u żytkowania 4. 7140 Torfowiska przej ściowe i Poprawa stanu ochrony poprzez ochron ę czynn ą W okresie obowi ązywania planu mo żliwe trz ęsawiska (powstrzymanie sukcesji wtórnej) osi ągni ęcie stanu U1 5. 7230 Górskie i nizinne Poprawa stanu ochrony poprzez ochron ę czynn ą W okresie obowi ązywania planu mo żliwe utrzy- torfowiska zasadowe o (powstrzymanie sukcesji wtórnej) manie stanu U1 charakterze młak, turzycowisk i mechowisk 6. 8310 Jaskinie nieudost ępnione Utrzymanie obecnego, wła ściwego stanu ochro- - do zwiedzania ny 7. 9110 Kwa śne buczyny Utrzymanie obecnej powierzchni siedliska i - wła ściwego stanu ochrony poprzez

239

uwzgl ędnienie w gospodarce le śnej wymogów ochrony siedliska przyrodniczego. 8. 9130 Żyzne buczyny Utrzymanie obecnej powierzchni siedliska i - wła ściwego stanu ochrony poprzez uwzgl ędnienie w gospodarce le śnej wymogów ochrony siedliska przyrodniczego. 9. 9180 Jaworzyny i lasy Utrzymanie obecnego, wła ściwego stanu - klonowo-lipowe na stokach i ochrony zboczach 10. 91E0 Ł ęgi wierzbowe, Poprawa stanu ochrony - poprawa składu W okresie obowi ązywania planu nie ma topolowe, olszowe i jesionowe gatunkowego poprzez usuwanie obcych mo żliwo ści przywrócenia wła ściwego stanu gatunków inwazyjnych ro ślin; zachowanie areału ochrony i cech siedliska poprzez zaniechanie u żytkowania lub u żytkowanie ł ęgów zgodne z ich wymaganiami ekologicznymi 11. 1138 Brzanka Barbus Utrzymanie ci ągło ści rzek, zachowanie miejsc 5 lat meridionalis (B.carpathicus) dogodnych do tarła ( żwirowe, naturalne odcinki rzeki, w tym zachowanie odsypisk bocznych i śródkorytowych, wysp wraz z porastaj ącą je ro ślinno ści ą) 12. 1193 Kumak górski Bombina Utrzymanie aktualnego stanu ochrony gatunku - - variegata zachowanie aktualnej dost ępno ści siedlisk rozrodu (w tym utrzymanie aktualnego stanu koryt cieków) 13. 1352 Utrzymanie aktualnego wła ściwego stanu - Wilk populacji i siedlisk gatunku poprzez Canis lupus - zachowanie integralno ści obszaru poprzez zapobieganie b ądź unikanie fragmentacji środowiska i izolacji siedlisk - zachowanie wła ściwego stanu ochrony le śnych siedlisk przyrodniczych - minimalizacj ę szkód powodowanych przez

240

wilki w śród zwierz ąt gospodarskich. 14. 4014 Biegacz urozmaicony Utrzymanie obecnego stanu ochrony gatunku Poza okresem obowi ązywania planu Carabus variolosus 15. 1337 Bóbr europejski Castor Utrzymanie obecnego stanu ochrony gatunku - fiber 16. 1163 Głowacz białopłetwy Nie analizowano celów ochrony z powodu - Cottus gobio planowanej zmiany oceny ogólnej tego gatunku w SDF obszaru Natura 2000.

17. 1086 Zgniotek cynobrowy Poprawa stanu ochrony gatunku, w szczególno ści Okres obowi ązywania planu Cucujus cinnaberinus poprzez pozostawianie drzew dziuplastych i martwych oraz wywróconych i złamanych do naturalnego rozkładu 18. 1898 Ponikło krai ńskie Eleo- Poprawa obecnego stanu ochrony poprzez Okres obowi ązywania planu charis carniolica ochron ę przed niszczeniem w wyniku rozje żdżania oraz powstrzymanie sukcesji wtórnej na stanowiskach gatunku i w ich otoczeniu 19. 1355 Wydra Lutra lutra Utrzymanie aktualnego, wła ściwego stanu - ochrony poprzez zachowanie koryt rzecznych, ro ślinno ści nadrzecznej i naturalnych procesów z nimi zwi ązanych

20. 1361 Ry ś euroazjatycki Lynx Utrzymanie obecnego stanu siedlisk gatunku - lynx poprzez: - zachowanie integralno ści Ostoi Ja śliskiej poprzez zapobieganie b ądź unikanie fragmentacji środowiska i izolacji siedlisk - zachowanie wła ściwego stanu ochrony le śnych siedlisk przyrodniczych, w tym zachowanie zró żnicowanej struktury drzewostanów i zachowanie odpowiedniej ilo ści le żą cego

241

martwego drewna. 21. 1303 Podkowiec mały Rhi- Utrzymanie obecnego stanu siedlisk gatunku na - nolophus hipposideros zimowiskach, w tym: 1324 Nocek du ży Myotis myo- - utrzymanie hibernakulów w stanie tis porównywalnym do obecnego. 1321 Nocek orz ęsiony Myotis - utrzymanie w stanie porównywalnym do emarginatus obecnego zadrzewie ń w promieniu 100 m od 1323 Nocek Bechsteina otworów jaski ń. Myotis bechsteinii - utrzymanie obecnego areału terenów le śnych stanowi ących żerowiska nietoperzy. 22. 4026 Zagł ębek bruzdkowany Potwierdzenie wyst ępowania gatunku i 10 lat (okres obowi ązywania planu) Rhysodes sulcatu dostosowanie celów i zada ń ochronnych do wyników bada ń inwentaryzacyjnych 23. 1087 Nadobnica alpejska Poprawa stanu ochrony gatunku, w szczególno ści 10 lat (okres obowi ązywania planu) Rosalia alpina poprzez pozostawianie drzew dziuplastych i martwych do naturalnego rozkładu oraz optymalizacje lokalizacji miejsc i sposobu składowania drewna

24. 1166 Traszka grzebieniasta Nie analizowano celów ochrony z powodu - Triturus cristatus planowanej zmiany oceny ogólnej tego gatunku w SDF obszaru Natura 2000. 25. 2001 Traszka karpacka Utrzymanie aktualnego stanu ochrony gatunku - - Triturus montandoni zachowanie aktualnej dost ępno ści siedlisk rozrodu (w tym utrzymanie aktualnego stanu koryt cieków) 26. 1354 Utrzymanie aktualnego stanu siedlisk gatunku - Nied źwied ź brunatny poprzez: Ursus arctos - zachowanie integralno ści Ostoi Ja śliskiej - zapobieganie b ądź unikanie fragmentacji środowiska i izolacji siedlisk

242

- zachowanie wła ściwego stanu ochrony le śnych siedlisk przyrodniczych - unikanie habituacji i warunkowania pokarmem zwłaszcza w pobli żu siedzib ludzkich czy ośrodków turystycznych. - minimalizacja szkód powodowanych przez nied źwiedzie w pasiekach. 27 1014 Poczwarówka zw ęż ona Utrzymanie aktualnego stanu ochrony, - Vertigo angustior

28 1065 przeplatka aurinia Utrzymanie obecnego, właściwego stanu - ochrony gatunku 29 Rzepik szczeciniasty Utrzymanie aktualnego stanu ochrony - Agrimonia pilosa

Uwagi do nietoperzy: Działania ochronne powinny zmierza ć do realizacji nast ępuj ących celów: zabezpieczenia nietoperzy przed niepokojeniem i zapewnienia optymalnych warunków hibernacji i powierzchni siedliska (cel zasadniczy), utrzymanie zadrzewie ń bezpo średnio otaczaj ących jaskinie w stanie umo żliwiaj ącym swobodny do nich dolot, utrzymanie areału i zwarto ści terenów le śnych ostoi porównywalnych z obecnymi, zapewnienie odpowiedniej ilo ści dogodnych schronie ń letnich.

Uwagi do płazów : Obecnie najwa żniejszym celem działa ń ochronnych powinno by ć utrzymanie istniej ących siedlisk, które zapewniaj ą kumakom optymalny rozwój, co stwierdzono w czasie wizji terenowej. Odnotowano tu bowiem wi ększ ą ilo ść stanowisk kumaka w porównaniu z rokiem 2009.

Uwagi do bezkr ęgowców: Nale ży prowadzi ć intensywny (kilkukrotny w ci ągu sezonu) monitoring stanowiska tak aby bezzwłocznie uchwyci ć ewentualne niekorzystne czynniki, mog ące pojawia ć si ę nagle, niespodziewanie i przypadkowo, i móc im przeciwdziała ć. Aktualnie ł ąki na stanowisko s ą koszone, co zapobiega sukcesji i utrzymuje siedlisko gatunku w dobrym stanie.

243

244

Moduł C

6. Ustalenie działa ń ochronnych

Siedliska przyrodnicze

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

3220 Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Pionierska ro ślinno ść na A1 Usuwanie obcych Usuwanie gatunków powinno polega ć na Wszystkie Po uzyskaniu Łączna suma RDO Ś w kamie ńcach gatunków przynajmniej czterokrotnym (dwa razy rocznie, stanowiska siedliska danych o – w Rzeszowie górskich potoków inwazyjnych przynajmniej przez dwa lata), r ęcznym – Wisłok, Jasiołka, wyst ępowaniu zale żno ści (usuwanie

ro ślin wykopywaniu całych p ędów, optymalnie w Bielcza, Mszanka, gatunków od wyników gatunków naczyniowych okresie od maja do sierpnia. Szczegóły metodyki dokładna lokalizacja obcych: 2015, inwentaryza obcych) po takich prac zostały opracowane i przetestowane działania w 2016 cji zapewnieniu w działaniach ochrony czynnej prowadzonych w zale żno ści od lub dłu żej w środków obszarze „Biała Tarnowska”. wyników zale żno ści od finansowych inwentaryzacji skuteczno ści zabiegów

A2 Działania a) przygotowanie i rozpowszechnienie Cały obszarr Cały okres 10 RDO Ś w edukacyjne: materiałów edukacyjnych na temat obowi ązywani Rzeszowie we niekorzystnego wpływu poboru żwiru na a planu współpracy z środowisko rzeki, samorz ądami b) propagowanie informacji o mo żliwo ściach lokalnymi

245

reagowania na zaobserwowane nielegalnego pozyskania żwiru poprzez informowanie odpowiednich słu żb.

Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

B1 Ograniczenie a) lokalizowanie miejsc poboru żwiru, cały obszar Natura od momentu w ramach RDO Ś w mechanicznego ustalanych przez gmin ę w strefie przybrze żnej 2000 wej ścia planu bie żą cej Rzeszowie (w zniszczenia w ramach powszechnego korzystania z wód w życie działalno ści porozumieniu z z uwzgl ędnieniem wymogów ochrony siedlisk kamie ńców:subst zarz ądzaj ącym oraz obligatoryjnym przeprowadzeniem ratu dennego w strategicznej oceny oddziaływania na obszar terenem oraz korycie rzeki Natura 2000; samorz ądami) b) ograniczenie negatywnego wpływu funkcjonuj ących miejsc poboru żwiru na przedmioty ochrony poprzez kontrol ę sposobu, dokładnej lokalizacji i wielko ści pozyskania, a tak że dojazdu w miejsce poboru i transportu kruszywa; c) ograniczenie prac utrzymaniowych ingeruj ących w koryto rzeki i odsypiska żwirowe do prac prowadzonych na mocy dotychczasowych decyzji administracyjnych oraz prac niezb ędnych do zabezpieczenia terenów zabudowanych, mostów, dróg, itp., a tak że sytuacji, gdy zagro żone jest bezpiecze ństwo powszechne. Utrzymanie naturalnej sekwencji plos i bystrzy, kształtowanej przez naturalne procesy dynamiki rzeki. Odst ępstwo od tej zasady jest dopuszczalne w przypadku konieczno ści likwidacji szkód po powodziach, ale zakres

246

takich prac powinien eliminowa ć lub minimalizowa ć ewentualne szkody przyrodnicze, obejmuj ące zniszczenie siedlisk przyrodniczych, czy te ż siedlisk gatunków. Szczegółowy zakres prac zwi ązanych z usuwaniem skutków powodzi, powinien by ć uzgodniony z organem sprawuj ącym nadzór nad obszarem Natura 2000.

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C1 Monitoring Monitoring usuwania gatunków obcych. miejsca W ka żdym Łączna suma RDO Ś w usuwania Kontrola terenowa skuteczno ści usuwania przeprowadzonych roku po – w Rzeszowie gatunków obcych gatunków obcych, obejmuj ąca lokalizacj ę zabiegów przeprowadzen zale żno ści (usuwanie płatów barszczu Sosnowskiego przeznaczonych iu usuwania od wyników gatunków do usuwania. Wynikiem powinno by ć gatunków inwentaryza obcych) po opracowanie zawieraj ące ocen ę skuteczno ści obcych cji zapewnieniu dotychczasowych działa ń oraz wskazania do środków dalszych prac. finansowych

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Inwentaryzacja  Inwentaryzacja gatunków obcych na wszystkie płaty w pierwszym 10 tys. zł RDO Ś w D1 gatunków obcych kamie ńcach. kamie ńców w roku Rzeszowie na kamie ńcach  Inwentaryzacja powinna polega ć na wizji obszarze i ich obowi ązywani (usuwanie terenowej, w czasie, której oznacza si ę bezpo średnie a planu gatunków odbiornikiem GPS miejsca wyst ępowania sąsiedztwo obcych) po gatunków obcych i okre śla zajmowan ą zapewnieniu powierzchni ę, – co jest niezb ędne do środków zaplanowania ochrony czynnej finansowych

247

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

6230 Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania Górskie i ni żowe murawy B1 Zachowanie Działania obligatoryjne: Rezerwat „ Źródliska Co 2 lata od 10 x 840 x 5 Nadle śnictwo bli źniczkowe powierzchni lub Zachowanie powierzchni muraw Jasiołki” 2014 = 42 tys. zł Rymanów w (Nardion - płaty poprawa stanu bli źniczkowych porozumieniu z bogate Ś florystycznie) zachowania RDO w muraw Działania Fakultatywne: Rzeszowie w bli źniczkowych a) użytkowanie pastwiskowe zale żno ści od Coroczny wypas zwierzat gospodarskich w dost ępnych obsadzie zwierz ąt od 0,4 do 0,6 DJP/ha, przy środków maksymalnym obci ąż eniu pastwiska do 5 DJP/ha; graniczny termin wypasu 15 pa ździernika. Na terenach zalewowych rozpocz ęcie wypasu nie wcze śniej niS dwa tygodnie po ust ąpieniu wód – zgodnie z obowi ązuj ącym pakietem rolno środowiskowym

b) u żytkowanie ko śne Pomimo tego, że wymogiem programów środowiskowych jest dla muraw bli źniczkowych prowadzenie wypasu, w tym przypadku wystarczaj ącą form ą u żytkowania

248

jest koszenie. Murawy bli źniczkowe w tym obszarze zachowane s ą dosy ć fragmentarycznie, ponadto w pobli żu wyst ępuj ą cenne młaki, które mogłyby zosta ć zniszczone przez owce. Przed przyst ąpieniem do koszenia nale ży przeprowadzi ć odkrzaczanie, je śli sukcesja krzewów w istotny sposób zagra żałaby zachowaniu psiar. W innym przypadku nale ży pozostawi ć cz ęść krzewów, jako stref ę ekotonow ą, zwi ększaj ącą bioró żnorodno ść . Opisywane psiary wystarczy wykosi ć przynajmniej raz na 2 lata, zbieraj ąc i wywo żą c siano.

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C2 Monitoring Monitoring sposobu u żytkowania ł ąk. 3 x 1 x 4 RDOS w efektów koszenia Ocena efektywno ści sposobu wykonania oraz = 12 tys. Rzeszowie muraw efektywno ści prowadzonych zabiegów zł. bli źniczkowych ochronnych. Lustracja terenowa pod k ątem Rezerwat „ Źródliska Co 2 lata od sposobu u żytkowania siedliska, zmian areału, Jasiołki” 2016 stanu zachowania (w oparciu o metodyk ę GIO Ś), w tym oszacowanie procentowego udziału płatów w stanie FV, U1i U2. Sporz ądzenie raportu z lustracji.

249

Działania ochronne Przedmiot Szacunkowe Podmiot ochrony Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

6510 Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania Ni żowe i górskie świe że B2 Utrzymanie Działania obligatoryjne: Łąki świe że, przez cały 550 ha x Wła ściciel lub łąki u żytkowane wła ściwego stanu Utrzymanie dotychczasowego areału ł ąk poło żone w obr ębie okres 0,84 tys. zł = posiadacz ekstensywnie zachowania ł ąk. użytkowanych ko śnie lub ko śnie-pastersko. przedstawionych na obowi ązywani 462 tys. zł obszaru na (Arrhenatherion elatioris ) mapach kompleksów a planu podstawie Działania fakultatywne: łąkowych. W umowy - ekstensywne u żytkowanie ko śne lub powy ższym zawartej z pastwiskowe zgodnie z wymogami pakietu Łączna powierzchnia obliczeniu organem rolno-środowiskowym dla ł ąk świe żych. W tych kompleksów zało żono, że sprawuj ącym przypadku zmian zwi ązanych z modyfikacj ą lub wynosi ok. 2500 ha, co roku nadzór nad ograniczeniem funkcjonowania programów jednak rzeczywista przywraca obszarem rolno-środowiskowych: powierzchnia ł ąk si ę koszenie Natura 2000 - kosi ć r ęcznie lub mechanicznie, nie rzadziej świe żych jest na 10 ha, w albo na ni ż raz na trzy lata i nie cz ęś ciej ni ż raz w roku niew ątpliwie zwi ązku z podstawie po 15 lipca, ewentualnie corocznie po 15 lipca, mniejsza tym zobowi ązania z pozostawieniem 25% powierzchni działki, w pierwsze 10 podj ętego w ka żdym roku innej, niekoszonej, z usuni ęciem użytkowane zwi ązku z biomasy poza powierzchni ę ł ąki. jest przez 10 korzystaniem z Dopuszczalne jest wypasanie wolne lub lat, kolejne programów kwaterowe przy obsadzie zwierz ąt wynosz ącej przez 9 lat wsparcia z nie wi ęcej ni ż 1 DJP/ha i obci ąż eniu pastwiska itd. Ł ączna tytułu wynosz ącym nie wi ęcej ni ż 5t/ha (10 DJP/ha) suma dochodowo ści,

250

od dnia 21 lipca do dnia 15 pa ździernika, hektarów a w odniesieniu niedopuszczalne jest nawo żenie azotem wykoszonyc do gruntów powy żej poziomu 60 kg/ha w trakcie roku, a h w ci ągu 10 stanowi ących tak że przeorywanie i podsiewanie. lat wynosi własno ść Celem działania jest stopniowa poprawa stanu wówczas Skarbu łąk, przy jednoczesnym zachowaniu wła ściwego 550. Pa ństwa lub stanu płatów obecnie koszonych. własno ść jednostek Szacuje si ę, że około 1000 ha kompleksów samorz ądu łąkowych mo że by ć w niewła ściwym stanie terytorialnego ochrony (U1 i U2). Zało żono, że przywrócenie zarz ądca użytkowania na 10% tej powierzchni, czyli 100 nieruchomo ści ha w ci ągu 10 lat, a 10 ha rocznie jest w zwi ązku z realistycznym i osi ągalnym celem. wykonywanie Cel tego działania mo że by ć osi ągni ęty poprzez m obowi ązków wdra żanie programów rolno środowiskowych, z zakresu oraz finansowanie koszenia z innych funduszy ochrony przeznaczonych na ochron ę przyrody. środowiska na podstawie Kwalifikuj ąc powierzchnie do wspierania przepisów użytkowania ko śno-pasterskiego nale ży prawa albo w preferowa ć miejsca najcenniejsze przyrodniczo, przypadku na których istnieje małe prawdopodobie ństwo, braku tych że gospodarka zostanie wznowiona z przyczyn przepisów na ekonomicznych. podstawie porozumienia W przedstawionym obliczeniu przyj ęto kwot ę zawartego z za ha wg programu rolno środowiskowego, organem nale ży jednak mie ć na uwadze, że koszenie sprawuj ącym niektórych powierzchni mo że wymaga ć nadzór nad

251

wi ększych wkładów finansowych, szczególnie obszarem w pierwszych latach przywrócenia u żytkowania, Natura 2000. o ile takie środki by były dost ępne.

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C3 Monitoring Monitoring sposobu u żytkowania ł ąk. 10 x 3 x 1 = RDO Ś w efektów Ocena efektywno ści sposobu wykonania oraz 30 Rzeszowie przywracania efektywno ści prowadzonych zabiegów Kompleksy łąkowe, gospodarki ochronnych. Lustracja terenowa pod k ątem w których ko śno- sposobu u żytkowania siedliska, zmian areału, przywrócono pasterskiej stanu zachowania (w oparciu o metodyk ę koszenie GIO Ś), w tym oszacowanie procentowego udziału płatów w stanie FV, U1i U2. Sporz ądzenie raportu z lustracji.

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Inwentaryzacja Inwentaryzacja siedlisk łąkowych na całym Wszystkie tereny Pierwsze trzy W RDO Ś, D2 siedlisk ł ącowych obszarze Natura 2000. łąkowe (ok. 2500 ha) lata zal ęzno ś Nadle śnictwa na całym obszarze Obecna wiedza na temat rozmieszczenia i stanu obowi ązywani ci od Natura 2000 zachowania siedlisk ł ąkowych jest zbyt mała, a planu zakresu aby precyzyjnie planowa ć zadania ochronne. i Zadanie to jest równie ż bardzo istotne ze szczegól wzgl ędu na du żą dynamik ę stanu ochrony tego owo ści

252

siedliska, a tak że na siln ą antropopresj ę inwentar zwi ązan ą przede wszystkich z przekształcaniem yzacji, trwałych u żytków zielonych na tereny przynaj zabudowane. Opracowanie powinno polega ć na mniej kartowaniu ł ąk na podkładzie ortofotomapy, z 100.000 okre śleniem ogólnego stanu zachowania i zł obecnego u żytkowania danego płatu.

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

7140 Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą

253

Torfowiska A2 Utrzymanie i Poprawa stanu ochrony tych torfowisk jest Wydzielenia: Pi ęć razy w 15 x 5 = 75 Nadle śnictwo we przej ściowe i poprawa stanu mo żliwa tylko w przypadku wprowadzenia ci ągu współpracy z trz ęsawiska torfowisk koszenia trz ęś licy i situ, które powinno by ć 04-20-1-01-350-b obowi ązywani RDO Ś w (przewa żnie z przej ściowych wykonywane corocznie, przez kilka lat, a tak że 04-20-1-04-130-i a planu od Rzeszowie po ro ślinno ści ą z Scheuchzerio- poprzez usuwania krzewów (wierzba uszata i kruszyna 04-20-1-06-81-f 2014 zapewnieniu Caricetea ) odkrzaczanie i pospolita). Zalecane jest wprowadzenie środków na koszenie odr ębnego programu ochrony tych cennych Łącznie powierzchnia ochron ę czynn ą manualne siedlisk przyrodniczych, prowadzonego w około 6,5 ha ramach ochrony rezerwatów przyrody, w których one wyst ępuj ą. Nie jest wskazane wdra żanie na tym terenie programów rolno środowiskowych, gdy ż poniesione nakłady będą prawdopodobnie wy ższe od dopłat i wymagaj ą du żej elastyczno ści, co do sposobu i terminu przeprowadzenia działa ń, zale żnego zarówno od aktualnego stanu torfowisk, jak i danego sezonu wegetacyjnego. Niezb ędny jest równie ż bardzo dokładny nadzór nad prowadzonymi działaniami, a tak że szczegółowy monitoring przyrodniczy eliminuj ący potencjalne negatywne skutki prowadzonych działa ń. Wszelkie prace powinny by ć wykonywane r ęcznie, bez u życia ci ęż kiego sprz ętu, a pozyskana biomasa powinna zosta ć od razu usuni ęta po przeprowadzeniu zabiegu.

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C4 Monitoring Przed przeprowadzeniem zabiegów nale ży Miejsca Badania 4 x 3 x 0,7 = Nadle śnictwo we

254

realizacji działa ń wykona ć badania kontrolne. Nast ępnie wykonywania kontrolne w 8,4 współpracy z wykonywanych corocznie po przeprowadzeniu ka żdego zabiegu ochrony czynnej sezonie RDO Ś w dla ochrony ochronnego nale ży dokona ć wizji terenowej w wykonania Rzeszowie po torfowisk celu okre ślenia zasadno ści kontynuowania zabiegów zapewnieniu przej ściowych ochrony czynnej i ustalenia harmonogramu i ochronnych środków na sposobu dalszych prac. Na ka żdej powierzchni oraz ochron ę czynn ą nale ży wykona ć zdj ęcie fitosocjologiczne oraz powtórzenie oceni ć stan siedliska zgodnie z metodyk ą GIO Ś. corocznie po Działanie jest wykonywane o ile dany płat nie ka żdym będzie podlegał PM Ś. W przypadku zabiegu, przeprowadzenia bada ń w ramach PM Ś (prawdopodobnie w 2017) – w danym roku nie trzeba wykonywa ć działania

255

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

7230 Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Górskie i nizinne torfowiska A3 Program Poprawa stanu jest mo żliwa poprzez Stanowisko 1 Pi ęć razy w 5 x 2 x 9 = RDO Ś we zasadowe o aktywnej sporadyczne (np. raz na 2 lata), r ęczne koszenie X: 21,733339 okresie 90 współpracy z charakterze młak, ochrony młak wybranych fragmentów młak. Zalecane jest Y: 49,423056 realizacji Nadle śnictwami turzycowisk i mechowisk górskich wprowadzenie odr ębnego programu ochrony planu, od 2014 i samorz ądami tych cennych siedlisk przyrodniczych, Stanowisko 2 lokalnymi po prowadzonego zarówno w ramach ochrony X: 21,732611 zapewnieniu rezerwatów przyrody, w których one wyst ępuj ą, Y: 49,422806 finansowania jak i na gruntach prywatnych. Program taki mo żna poł ączy ć z ochron ą poczwarówki Stanowisko 3 zw ęż onej. X: 21,907139 Y: 49,367611 Na ogół nie jest wskazane wdra żanie na tym terenie programów rolno środowiskowych, gdy ż Stanowisko 4 poniesione nakłady b ędą prawdopodobnie X: 21,905278 wy ższe od dopłat i wymagaj ą du żej Y: 49,369667 elastyczno ści, co do sposobu i terminu przeprowadzenia działa ń, zale żnego zarówno od Stanowisko 5 aktualnego stanu torfowisk, jak i danego sezonu X: 21,904750 wegetacyjnego. Niezb ędny jest równie ż bardzo Y: 49,373389 dokładny nadzór nad prowadzonymi działaniami, a tak że szczegółowy monitoring Stanowisko 6

256

przyrodniczy eliminuj ący potencjalne X: 21,668056 negatywne skutki prowadzonych działa ń. Y: 49,451667 Wszelkie prace powinny by ć wykonywane ręcznie, bez u życia ci ęż kiego sprz ętu, a Stanowisko 7 pozyskana biomasa powinna zosta ć od razu X: 21,668611 usuni ęta po przeprowadzeniu zabiegu. W Y: 49,451389 niektórych przypadkach, w przypadku braku innych środków mo żna wdro żyć programy Stanowisko 8 rolno środowiskowe. X: 21,804444 Y: 49,384167

Stanowisko 9: X: 22,060833 Y: 49,278750

Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

B3 Utrzymanie i Działania obligatoryjne: Stanowisko 1 Pi ęć razy w 1,39 x 9 x 5 Wła ściciel lub poprawa stanu Utrzymanie stanowisk młak górskich X: 21,733339 okresie = 62,5 posiadacz młak górskich Y: 49,423056 realizacji obszaru na poprzez Działania fakultatywne: planu, od 2014 podstawie odkrzaczanie i - ekstensywne u żytkowanie ko śne zgodnie z Stanowisko 2 umowy zawartej koszenie wymogami pakietu rolno-środowiskowego dla X: 21,732611 z organem manualne mechowisk (w razie potrzeby przeprowadzi ć Y: 49,422806 sprawuj ącym zabieg usuni ęcia pojedynczych drzew i nadzór nad krzewów w płatach siedliska) lub prowadzi ć Stanowisko 3 obszarem Natura zabieg jednorazowego koszenia całej X: 21,907139 2000 albo na powierzchni raz na 2-3 lata, ewentualnie Y: 49,367611 podstawie corocznie z pozostawieniem 50% powierzchni – zobowi ązania w ka żdym roku innej z obligatoryjnym Stanowisko 4 podj ętego w

257

usuni ęciem biomasy z całej powierzchni X: 21,905278 zwi ązku z siedliska. Kosi ć po 1 sierpnia. Y: 49,369667 korzystaniem z programów Działanie mo że by ć wdro żone przy braku Stanowisko 5 wsparcia z tytułu mo żliwo ści wprowadzenia ochrony czynnej. X: 21,904750 dochodowo ści, a Y: 49,373389 w odniesieniu do gruntów Stanowisko 6 stanowi ących X: 21,668056 własno ść Skarbu Y: 49,451667 Pa ństwa lub własno ść Stanowisko 7 jednostek X: 21,668611 samorz ądu Y: 49,451389 terytorialnego zarz ądca Stanowisko 8 nieruchomo ści w X: 21,804444 zwi ązku z Y: 49,384167 wykonywaniem obowi ązków z Stanowisko 9: zakresu ochrony X: 22,060833 środowiska na Y: 49,278750 podstawie przepisów prawa albo w przypadku braku tych przepisów na podstawie porozumienia zawartego z organem

258

sprawuj ącym nadzór nad obszarem Natura 2000

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C5 Monitoring Przed przeprowadzeniem zabiegów nale ży Badania 3 x 9 x 0,5 = RDO Ś w realizacji działa ń wykona ć badania kontrolne. Dwa lata po kontrolne w 13,5 Rzeszowie wykonywanych przeprowadzeniu ka żdego zabiegu ochronnego sezonie dla ochrony młak nale ży dokona ć wizji terenowej w celu wykonania górskich okre ślenia zasadno ści kontynuowania ochrony zabiegów czynnej i ustalenia harmonogramu i sposobu Miejsca ochronnych dalszych prac. Na ka żdej powierzchni nale ży wykonywania oraz wykona ć zdj ęcie fitosocjologiczne oraz oceni ć ochrony czynnej powtórzenie w stan siedliska zgodnie z metodyk ą GIO Ś. dwa lata po Działanie jest wykonywane o ile dany płat nie ka żdym podlega monitoringowi krajowemu zabiegu, Np. 2014, 2016, 2019

259

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

8310 Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony Jaskinie nieudost ępnione do zwiedzania

Obecne, najpilniejsze działania zwi ązane w ochrona jaski ń zaplanowano przy okazji działa ń ochronnych dla nietoperzy.

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

9110 Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania Kwa śne buczyny (Luzulo- B4 Optymalizacja Optymalizacja gospodarki le śnej w celu - Nadle śnictwa Fagenion ) gospodarki utrzymania stanu ochrony kwa śnych le śnej w celu buczyn. Cały obszar, na Cały okres Uwzgl ędnienie w gospodarce le śnej którym prowadzona obowi ązywani poprawy stanu wymogów ochrony siedliska jest gospodarka le śna a planu kwa śnych przyrodniczego poprzez : buczyn optymalizacj ę przebiegu oraz sposobu

260

eksploatacji szlaków zrywkowych oraz miejsc składowania drewna (szczególnie nale ży zwróci ć uwag ę na zapobieganie erozji gleby i ochron ę terenów podmokłych) utrzymanie braku u żytkowania w rezerwatach przyrody pozostawienie bez u żytkowania trudno dost ępnych stoków i dolin potoków wraz z obszarami źródliskowymi; szczegółowy zasi ęg wył ącze ń zostanie wyznaczony w trakcie najbli ższej rewizji planu urz ądzenia lasu w uzgodnieniu z organem sprawuj ącym nadzór nad obszarem Natura 2000 zwrócenie uwagi na konieczno ść ochrony śródle śnych młak i mokradeł w czasie zrywki i składowania drewna preferowanie odnowienia naturalnego

B5 Kontynuacja Kontynuacja pozostawiania drzew dziuplastych i - Nadle śnictwa pozostawiania martwych oraz wywróconych i złamanych do drzew naturalnego rozkładu. dziuplastych i Celem działania jest zachowanie średniej ilo ści martwych oraz martwego drewna na poziomie nie mniejszym Cały teren zaj ęty Cały okres wywróconych i ni ż 20 m2/ha (zgodnie z zało żeniami przez siedlisko obowi ązywani złamanych do Pa ństwowego Monitoringu Środowiska). przyrodnicze a planu naturalnego Ponadto nale ży zapewni ć odpowiedni ą struktury rozkładu martwego drewna (ponad 5 kłód o grubości powy żej 50 cm grubo ści na ha – warunek ten powi nien zosta ć spełniony na 25% powierzchni siedlisk). Nale ży d ąż yć do tego, aby grube

261

martwe drewno było pozostawiane przede wszystkim w miejscach potwierdzonego wyst ępowania cennych gatunków ksylobiontów – nadobnicy alpejskiej i zgniotka cynobrowego.

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Weryfikacja Analiza danych z ró żnych źródeł dla obszaru Wydzielenia, w 2014 10 RDO Ś, D4 wyst ępowania Ostoi Ja śliskiej wskazuje, że powierzchnia których potencjalnie Nadle śnictwa kwa śnych buczyn kwa śnych buczyn w bazie Invent jest mog ą wyst ępowa ć, w obszarze i prawdopodobnie zani żona. nie wykazywane dopracowanie Rozbie żno ści te wynikaj ą równie ż dotychczas kwa śne metodyki prawdopodobnie z trudno ści w wyró żnianiu tych buczyny odró żniania dwóch siedlisk przyrodniczych i braku buczyn kwa śnych dostosowanych do warunków lokalnych od żyznych kryteriów klasyfikacji. Nale ży wi ęc opracowa ć prosty i w miar ę jednoznaczny klucz do identyfikacji tych siedlisk przyrodniczych i na tej podstawie zweryfikowa ć sprzeczne dane. Badanie powinno by ć przeprowadzone wiosn ą, aby była mo żliwo ść oznaczenia geofitów - kluczowych dla rozpoznania zbiorowisk buczyn.

262

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

9130 Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Żyzne buczyny (Dentario A5 glandulosae- Fagenion, Galio odorati- Fagenion )

Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

B6 Optymalizacja Optymalizacja gospodarki le śnej w celu - Nadle śnictwa gospodarki utrzymania stanu ochrony kwa śnych le śnej w celu buczyn. Uwzgl ędnienie w gospodarce le śnej poprawy stanu wymogów ochrony siedliska żyznych buczyn Cały obszar, na Cały okres przyrodniczego poprzez : którym prowadzona obowi ązywani optymalizacj ę przebiegu oraz sposobu jest gospodarka le śna a planu eksploatacji szlaków zrywkowych oraz miejsc składowania drewna (szczególnie nale ży zwróci ć uwag ę na zapobieganie erozji gleby i ochron ę terenów podmokłych) utrzymanie braku u żytkowania w

263

rezerwatach przyrody pozostawienie bez u żytkowania trudno dost ępnych stoków i dolin potoków wraz z obszarami źródliskowymi; szczegółowy zasi ęg wył ącze ń zostanie wyznaczony w trakcie najbli ższej rewizji planu urz ądzenia lasu w uzgodnieniu z organem sprawuj ącym nadzór nad obszarem Natura 2000 zwrócenie uwagi na konieczno ść ochrony śródle śnych młak i mokradeł w czasie zrywki i składowania drewna preferowanie odnowienia naturalnego

B7 Kontynuacja  Kontynuacja pozostawiania drzew - Nadle śnictwa pozostawiania dziuplastych i martwych oraz wywróconych i drzew złamanych do naturalnego rozkładu. dziuplastych i  Celem działania jest zachowanie średniej martwych oraz ilo ści martwego drewna na poziomie nie wywróconych i mniejszym ni ż 20 m2/ha (zgodnie z zało żeniami złamanych do Pa ństwowego Monitoringu Środowiska). Cały teren zaj ęty Cały okres naturalnego Ponadto nale ży zapewni ć odpowiedni ą struktury przez siedlisko obowi ązywani rozkładu martwego drewna (ponad 5 kłód o grubo ści przyrodnicze a planu powy żej 50 cm grubo ści na ha – warunek ten powinien zosta ć spełniony na 25% powierzchni siedlisk). Nale ży d ąż yć do tego, aby grube martwe drewno było pozostawiane przede wszystkim w miejscach potwierdzonego wyst ępowania cennych gatunków ksylobiontów – nadobnicy alpejskiej i zgniotka cynobrowego.

264

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

9180 Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe B8 Utrzymanie Optymalnym sposobem ochrony tego Wszystkie płaty Cały okres - Nadle śnictwa na stokach i ochrony priorytetowego jest ochrona bierna – albo w jaworzyn w obszarze obowi ązywani zboczach ( Tilio rezerwatowej formie rezerwatowej lub poprzez wył ączenia a planu plathyphyllis- ą ż Acerion oraz wył czenie z drzewostanu z u ytkowania gospodarczego. pseudoplatani ) gospodarowania płatów jaworzyn w lasach poło żonych poza rezerwatami

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Weryfikacja i Obecne informacje o jaworzynach pochodz ą z Miejsca Cały okres 10 Nadle śnictwa D5 uzupełnienie bazy Invent. W przypadku konieczno ści potencjalnego obowi ązywani informacji o wprowadzenia zmian w gospodarce le śnej ze wyst ępowania a planu wyst ępowaniu wzgl ędu na wyst ępowanie jaworzyn, nale ży jaworzyn jaworzyn uprzednio zweryfikowa ć prawidłowo ść klasyfikacji i dokładnego rozmieszczenia tego siedliska przyrodniczego w wydzieleniu. Weryfikacja taka mo że polega ć na krótkiej wizji terenowej specjalisty-fitosocjologa.

265

Najcz ęś ciej jaworzyny s ą mylone z wariantem żyznych buczyn, charakteryzuj ącym si ę du żym udziałem miesi ęcznicy trwałej lub te ż z innymi drzewostanami jaworowymi (np. na gruntach porolnych). O ile w tym pierwszym przypadku wył ączenie z u żytkowania takiego wariantu buczyny mogłaby by ć uzasadniona – jest to bowiem stosunkowo rzadki i cenny wariant, to w drugim przypadku mogłoby doprowadzi ć do wył ącznie drzewostanów o bardzo małej warto ści przyrodniczej. Ponadto w podobny sposób powinny by ć weryfikowane wszelkie inne, nowe doniesienia o wyst ępowaniu nieznanych dotychczas płatów jaworzyn.

266

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

91E0 Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Łęgi wierzbowe, topolowe, A5 Usuwanie obcych Usuwanie gatunków powinno polega ć na Stanowiska gatunków 2015, 2016 Łączna suma RDO Ś olszowe i gatunków przynajmniej dwukrotnym (rok po roku) obcych w zale żno ści lub dłu żej w – w (usuwanie jesionowe inwazyjnych oraz ręcznym wykopywaniu całych p ędów, od wyników zale żno ści od zale żno ści gatunków (Salicetum albo- fragilis, śmieci (w tym optymalnie w okresie od połowy maja do inwentaryzacji skuteczno ści od wyników obcych), Populetum albae, dzikich wysypisk połowy lipca. Szczegóły metodyki takich prac zabiegów inwentaryza samorz ądy Alnenion ) śmieci) zostały opracowane i przetestowane w cji lokalne działaniach ochrony czynnej prowadzonych w (usuwanie obszarze „Biała Tarnowska”. śmieci)

Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

B9 Utrzymanie Optymalnym sposobem ochrony tego Wszystkie płaty Cały okres Ewentualne RDO Ś, ochrony priorytetowego jest ochrona bierna – albo w łęgów w LP oraz obowi ązywani koszty mog ą Nadle śnictwa, rezerwatowej formie rezerwatowej lub poprzez wył ączenia najcenniejsze płaty a planu si ę wi ąza ć z samorz ądy oraz wył ączenie z drzewostanu z u żytkowania gospodarczego. łęgów poza LP wył ączeniem lokalne gospodarowania z płatów ł ęgów w gospodarow lasach ania poło żonych poza dotychczas rezerwatami w użytkowany

267

LP, wył ączenie z ch ł ęgów gospodarowania poza LP, najcenniejszych problem ten płatów ł ęgów mogłoby poza LP rozwi ąza ć wdro żenie programów le śno środow iskowych

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C8 Monitoring Działanie realizowane w przypadku wdro żenia 2016, 2017 2 x 3 = efektów ochrony czynnej. Polega na sprawdzeniu w Miejsca Lub dłu żej w 6 usuwania terenie odnawiania si ę populacji usuni ętych wykonywania zale żno ści od gatunków obcych gatunków obcych. Powinno by ć realizowane w ochrony czynnej skuteczno ści rok po ka żdym etapie usuwania gatunków zabiegów

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Weryfikacja Dotychczasowe dane (pozyskane w ramach Wszystkie 2014 20 RDO Ś, D6 wyst ępowania projektu PL0108) wykazuj ą, że w cz ęś ci potencjalne miejsca Nadle śnictwa łęgów oraz drzewostanów ł ęgowych, poza LP, prowadzone wyst ępowania ł ęgów okre ślenie jest u żytkowanie gospodarcze, prowadz ące poza LP (dotyczy to aktualnych zarówno do fragmentacji ł ęgów, jak i zniszcze ń przede wszystkim zagro żeń w celu w runie. Wi ąż e si ę to cz ęsto z za śmiecaniem, a najwi ększych opracowania nawet lokalizacj ą dzikich wysypisk śmieci. płatów), a tak że płaty sposobu Aktualny stan i zagro żenia płatów łęgów w realizacji zakwalifikowanych do ł ęgów poza LP powinny Nadle śnictwie ochrony czynnej zosta ć zweryfikowane w czasie krótkich wizji Rymanów oraz

268

terenowych, w których odnotowuje si ę Koma ńcza wyst ępowanie gatunków obcych, przeznaczonych do usuni ęcia oraz znacz ące skupiska śmieci. Z dotychczasowych obserwacji wynika, że zagro żenie obcymi gatunkami inwazyjnymi nie jest obecnie jeszcze zbyt du że, ale pojedyncze okazy niecierpka gruczołowatego odnotowano nawet w rezerwacie źródliska Jasiołki. W czasie wizji terenowych powinno si ę notowa ć przez wszystkim stanowiska barszczu Sosnowskiego, kolczurki klapowanej, niecierpka gruczołowatego oraz rdestowca ostroko ńczystego. Informacje przedstawione przez Nadle śnictwo Dukla wskazuj ą równie ż na istnieje potrzeba weryfikacji klasyfikacji ł ęgów w bazie Invent

269

Gatunki ro ślin

Działania ochronne

Przedmiot ochrony Szacunkowe Podmiot Miejsce Termin Nr i nazwa Zakres prac koszty odpowiedzialny realizacji wykonania (w tys. zł) za wykonanie

Poniklo Kraińskie Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Eleocharis carniolica A6 Odkrzaczanie Usun ąć krzewy i drzewa zarastaj ące Moszczaniec -Jasiel 2013-2014 RDO Ś -Rzeszów (przerzedzanie stanowisko; wykona ć prace wczesna wiosn ą lub krzewów) pó źna jesieni ą; jednorazowo;

A7 Usuniecie Usun ąć (wyplewi ć) ro śliny zielne zarastaj ące Moszczaniec -Jasiel 2013 RDO Ś -Rzeszów

ekspansywnej stanowisko; wykona ć prace wczesna wiosn ą lub ro ślinno ści pó źna jesieni ą; sukcesywnie, co 2 lata zielnej

Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

B1 Ogrodzenie Ogrodzenie żerdziami stanowiska gatunku Jedno 2013 RDO Ś -

270

0 stanowiska uniemo żliwiaj ące jego rozje źdzanie. stanowisko Rzeszów gatunku gatunku (Moszczaniec- Jasiel).

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

C9 Monitoring Działanie realizowane w przypadku wdro żenia 2016, 2017 2 x 3 = efektów ochrony czynnej. Polega na sprawdzeniu w Miejsca Lub dłu żej w 6 usuwania terenie odnawiania si ę populacji usuni ętych wykonywania zale żno ści od gatunków obcych gatunków obcych. Powinno by ć realizowane w ochrony czynnej skuteczno ści rok po ka żdym etapie usuwania gatunków zabiegów

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Monitoring Wizja terenowa, co 2 lata, analiza wyników Miejsca 2013 RDO Ś - D7 liczebno ści wyst ępowania – Rzeszów miejsc wg. mapy oraz wyst ępowania i nowo warunków odnalezione siedliskowych

271

Gatunki zwierz ąt

Lp. Przedmiot ochrony Działania ochronne

Nr i nazwa Zakres prac Miejsce Termin Szacunkow Podmiot realizacji wykonania e koszty odpowiedzialny za (w tys. zł) wykonanie Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Podkowiec mały A8 Utrzymanie stanu Utrzymanie obecnej Jaskinia Gdzie Wpadł Co roku nale ży 20 Sprawuj ący nadzór 1303 zimowisk w stanie dro żno ści otworów jaski ń Grotołaz N 49º sprawdza ć nad Obszarem we Nocek du ży porównywalnym do 31.537’, E 21º 43.679’ dro żno ść współpracy z 1324 obecnego Jaskinia Gdzie Samolot otworów jaski ń zarz ądzaj ącym Nocek orz ęsiony Spadł N 49°31'31".000, pocz ątkiem terenem oraz innymi 1321 E 21°43'40".000 pa ździernika zainteresowanymi Nocek Jaskinia Przy Szkółce podmiotami po Bechsteina 1323 N 49º 31.923’, E 21º zapewnieniu środków 41.962’ finansowych na Jaskinia Pod Bukiem N realizacj ę zadania. 49º 31.867’, E 21º 42.076’ Jaskinia na Wierzchowinie I N 49°31'58".000, E 21°41'54".000 Jaskinia na Wierzchowinie II N 49º 31.966’, E 21º 41.886’ Jaskinia Wodna N 49º 28.095’, E 21º 44.359’ A9 Konserwacja i Konserwacja, zamkni ęcie Jaskinia Gdzie Wpadł Corocznie: 20 RDO Ś w Rzeszowie otwarcie kraty jaskini w okresie Grotołaz N 49º zamkni ęcie oraz inne zabezpieczaj ącej przedhibernacyjnym i 31.537’, E 21º 43.679’ jaskini w zainteresowane

272

wej ście do Jaskini okresie postihibernacyjnym pierwszych podmioty po Gdzie Grotołaz dniach zapewnieniu środków Wpadł pa ździernika i finansowych na otwarcie realizacj ę zadania. pocz ątkiem kwietnia Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania B1 Utrzymanie W promieniu 100 m od Jaskinia Gdzie Wpadł Przez cały - zarz ądzaj ący terenem 1 zadrzewie ń w otworów jaski ń utrzymanie Grotołaz N 49º 31.537’, okres najbli ższym zwarto ści koron drzew. E 21º 43.679’ obowi ązywania sąsiedztwie jaski ń W przypadku konieczno ści Jaskinia Gdzie Samolot PZO umo żliwiaj ący usuni ęcia drzew nie nale ży Spadł N 49°31'31".000, swobodny dolot i dopu ści ć do nadmiernego E 21°43'40".000 rojenie rozrzedzenia koron drzew Jaskinia Przy Szkółce prowadz ących do N 49º 31.923’, E 21º powstania luk wi ększych 41.962’ ni ż 10-15 metrów. Jaskinia Pod Bukiem N 49º 31.867’, E 21º 42.076’ Jaskinia na Wierzchowinie I N 49°31'58".000, E 21°41'54".000 Jaskinia na Wierzchowinie II N 49º 31.966’, E 21º 41.886’ Jaskinia Wodna N 49 ş 28.095’, E 21 ş 44.359’ B1 Utrzymanie lub W gospodarce le śnej ostoi Wszystkie Przez cały zarz ądzaj ący terenem 2 powi ększenie nale ży d ąż yć do: powierzchnie, na okres obecnego areału i - utrzymania jak których wyst ępuj ą obowi ązywania zwarto ści terenów najwi ększej powierzchni le śne siedliska PZO le śnych ostoi, drzewostanów li ściastych, przyrodnicze (9110, zapewnienie - zwi ększenia powierzchni 9130, 9170, 9180 bez schronie ń drzewostanów o zło żonej 91E0)

273

dziennych. strukturze wiekowej i przestrzennej, - utrzymania wystarczaj ącej ilo ści i struktury martwego drewna (ł ączna obj ęto ść , drewno grubowymiarowe) – zgodnie z wska źnikami specyficznej struktury i funkcji siedlisk przyrodniczych (buczyn 9110 i 9130)

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000 - Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą 1354* A1 Działania Edukacja hodowców w cały obszar Ostoi stale nie dotyczy RDO Ś w Nied źwied ź 0 edukacyjne zakresie ochrony zwierz ąt Ja śliskiej Rzeszowie lub brunatny hodowlanych przed inne Ursus arctos drapie żnikami (w okresie zainteresowane (Linnaeus, obowi ązywania planu podmioty. 1758) zada ń ochronnych). A1 Wyposa żenie Wyposa żenie cały obszar Ostoi stale Koszt RDO Ś / 1 hodowców w środki zainteresowanych Ja śliskiej zabezpiecze ń hodowcy owiec / ochrony przed hodowców zwierz ąt w psy (np. ogrodzenia kóz / bydła z drapie żnikami stró żuj ące i pastuchy elektrycznego terenu Ostoi elektryczne (w okresie zale ży m.in. od obowi ązywania planu wielko ści i zada ń ochronnych). rodzaju u żytego sprz ętu, mo że waha ć si ę od kilkuset złotych do kilku tysi ęcy

274

złotych, średnio ok. 1000-1500 zł. A1 Unikanie habituacji 1. Respektowanie cały obszar Ostoi stale 3 Wła ściciele 2 i warunkowania zakazu wyrzucania Ja śliskiej, zwłaszcza ośrodków pokarmem śmieci (przede okolice o środków turystycznych zwłaszcza w wszystkim odpadów turystycznych, czy domów w pobli żu siedzib organicznych) w lesie, sportowych bezpo średniej ludzkich czy zwłaszcza w blisko ści lasu. ośrodków okolicach osiadli turystycznych ludzkich czy ośrodków turystycznych. 2. W miar ę mo żliwo ści wykorzystywanie zamykanych kontenerów na śmieci. Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych B1 Zabezpieczenie utrzymanie w skali Cały obszar Cały okres jako ści siedliska obszaru zró żnicowanej obowi ązywania struktury wiekowej, planu wysoko ściowej i gatunkowej drzewostanów. Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony 1352* Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Wilk A1 Działania Edukacja hodowców w cały obszar Ostoi stale nie dotyczy RDO Ś w Canis 4 edukacyjne zakresie ochrony zwierz ąt Ja śliskiej Rzeszowie lub lupus Linnaeus, hodowlanych przed inne 1758 drapie żnikami (w okresie zainteresowane obowi ązywania planu podmioty. zada ń ochronnych). A1 Wyposa żenie Wyposa żenie cały obszar Ostoi stale Koszt RDO Ś / 5 hodowców w środki zainteresowanych Ja śliskiej zabezpiecze ń hodowcy owiec / ochrony przed hodowców zwierz ąt w psy (np. ogrodzenia kóz / bydła z drapie żnikami stró żuj ące i pastuchy elektrycznego terenu Ostoi elektryczne (w okresie zale ży m.in. od

275

obowi ązywania planu wielko ści i zada ń ochronnych). rodzaju użytego sprz ętu, mo że waha ć si ę od kilkuset złotych do kilku tysi ęcy złotych, średnio ok. 1000-1500 zł. A1 Utworzenie W miar ę mo żliwo ści cały obszar Ostoi stale 2-3 sprawuj ący 6 okresowych stref miejsca rozrodu Ja śliskiej nadzór nad ochronnych wokół nale żałoby lokalizowa ć obszarem / miejsc rozrodu ka żdego roku (wilki nie przyrodnicy wilków zawsze wykorzystuj ą te współpracuj ący same nory w kolejnych ze sprawuj ącym latach). Strefa ochronna nadzór nad wynosi 500 m wokół nory obszarem (tj. 78,5 ha) w okresie od 1.03 do 31.08. Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych B1 Zabezpieczenie utrzymanie w skali obszaru Cały obszar Cały okres RDLP w jako ści siedliska zró żnicowanej struktury obowi ązywania Kro śnie, wiekowej, wysoko ściowej i planu Nadle śnictwa gatunkowej drzewostanów. B2 Zabezpieczenie w populacjach Tereny le śne obszaru Cały okres RDLP w bazy pokarmowej ustabilizowanych jeleni i obowi ązywania Kro śnie, drapie żników saren pozyskanie my śliwskie planu Nadle śniczowie powinno by ć planowane w Nadle śnictwa obr ębie całego ŁRH na Dukla, Rymanów poziomie nie wy ższym ni ż i Koma ńcza w prognozowany przyrost porozumieniu z liczebno ści, przy PZŁ uwzgl ędnieniu wszystkich czynników wpływaj ących na śmiertelno ść jeleni i saren (w tym drapie żnictwa).

276

Pozyskanie my śliwskie powinno by ć prowadzone w powi ązaniu z poziomem szkód w drzewostanach, wyrz ądzanych przez zwierzyn ę płow ą. Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

1361 Ry ś Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą euroazjatycki Lynx lynx (Linnaeus, Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych 1758) B1 Zabezpieczenie utrzymanie w skali Cały obszar Cały okres RDLP w jako ści siedliska obszaru zró żnicowanej obowi ązywania Kro śnie, struktury wiekowej, planu Nadle śnictwa wysoko ściowej i gatunkowej drzewostanów.

Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą 1337 Bóbr Nie proponuje europejski si ę Castor fiber Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

1355 Wydra Nie proponuje si ę - Lutra lutra Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Nie proponuje si ę -

1138 Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą Brzanka Barbus brak carpathicus Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania

277

B15 Ograniczenie Ograniczenie mechanicznego pot. Bielcz, od w ramach RDO Ś (w porozumieniu 1163 mechanicznego zniszczenia łach i odsypisk Jasiołka moment środków z zarz ądzaj ącym terenem Głowacz zniszczenia miejsc bocznych i śródkorytowych oraz u samorz ądów oraz samorz ądami) białopłetwy tarliskowych gatunku wysp: wej ścia Cottus gobio a) lokalizowanie miejsc poboru planu w żwiru, ustalanych przez gmin ę w życie strefie przybrze żnej w ramach powszechnego korzystania z wód z uwzgl ędnieniem wymogów ochrony gatunków i ich siedlisk oraz obligatoryjnym przeprowadzeniem strategicznej oceny oddziaływania na obszar Natura 2000; b) ograniczenie negatywnego wpływu funkcjonuj ących miejsc poboru żwiru na przedmioty ochrony poprzez kontrol ę sposobu, dokładnej lokalizacji i wielko ści pozyskania, a tak że dojazdu w miejsce poboru i transportu kruszywa, c) ograniczenie prac utrzymaniowych ingeruj ących w koryto rzeki i odsypiska żwirowe do bezpo średniego s ąsiedztwa mostów, dróg i innej infrastruktury technicznej oraz terenów zabudowanych, a tak że sytuacji, gdy zagro żone jest bezpiecze ństwo powszechne lub konieczna jest ochrona życia lub mienia; utrzymanie naturalnego charakteru rzeki.

278

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych C15 ocena stanu ichtiofauny odłowy monitoringowe na Bielcza, co 3 lata wybranych stanowiskach Wisłok, Jasiołka Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony D9 wskazanie miejsc odłowy monitoringowe na odcinek 1 wyst ępowania dodatkowym stanowisku w Jasiołki w rok głowacza Jasiołce dolnej cz ęś ci białopłetwego ostoi Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000

Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą

1014 A19 Wycinka drzew i Powierzchnie 0,5 tys. zł / rok poczwarówka krzewów w obu zw ęż ona przypadku stanowisk: w stwierdzenia ich pobli żu sukcesji na miejscowo ści obszarach Tylawa (49 27 wyst ępowania 34 N, 21 41 00 gatunku E) i Zyndranowa (49 25 15N, 21 43 58E) Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania brak Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych brak Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony brak Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000

279

brak

Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą brak 1086 zgniotek Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania cynobrowy B16 Zachowanie Poprawa struktury i zwi ększenie ilo ści Wszystkie powierzchnie, 2013, RDLP odpowiedniej martwego drewna na stanowiskach na których wyst ępuj ą systematyczni ilo ści i struktury gatunku poprzez pozostawianie drzew le śne siedliska e co 3-4 lata martwego drewna dziuplastych i martwych oraz przyrodnicze (9110, wywróconych i złamanych do 9130, 9170, 9180 bez naturalnego rozkładu, za wyj ątkiem 91E0) drzew zagra żaj ących bezpiecze ństwu. Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych brak Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony brak Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000 brak

Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą brak 1087 nadobnica Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania alpejska B17 Zachowanie Poprawa struktury i zwi ększenie ilo ści Caly obszar - RDLP odpowiedniej martwego drewna na stanowiskach ilo ści i struktury gatunku poprzez pozostawianie drzew martwego drewna dziuplastych i martwych oraz wywróconych i złamanych do naturalnego rozkładu, za wyj ątkiem drzew zagra żaj ących bezpiecze ństwu B18 Ograniczenie Pozostawianie na miejscu ści ętych Cały obszar - RDLP mechanicznego drzew (buk, jawor, wi ąz, jesion) z zniszczenia otworami wylotowymi, wskazuj ącymi siedlisk gatunku: na zasiedlenie przez nadobnic ę.

280

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych brak Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000

Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą brak 4014 biegacz urozmaicony Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania B20 Ochrona siedlisk Pozostawienie bez u żytkowania Cały obszar – doliny Cały okres - RDLP/RDO Ś gatunku trudno dost ępnych stoków i dolin potoków obowi ązywani potoków wraz z obszarami a planu źródliskowymi, stanowi ących potencjalne siedliska gatunku; szczegółowy zasi ęg wył ącze ń zostanie wyznaczony w trakcie najbli ższej rewizji planu urz ądzenia lasu w uzgodnieniu z organem sprawuj ącym nadzór nad obszarem Natura 2000 Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony D11 Inwentaryzacja stanowisk gatunku na Cały obszar – doliny 2013 - 15 RDO Ś terenie Ostoi Ja śliskiej, z potoków jednorazo okre śleniem charakteru siedlisk na wo stanowiskach. Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000

4026 zagł ębek Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą bruzdkowany brak

281

Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania B16 Zachowanie Poprawa struktury i zwi ększenie ilo ści Wszystkie powierzchnie, 2013, RDLP odpowiedniej martwego drewna na stanowiskach na których wyst ępuj ą systematyczni ilo ści i struktury gatunku poprzez pozostawianie drzew le śne siedliska e co 3-4 lata martwego drewna dziuplastych i martwych oraz przyrodnicze (9110, 9130, wywróconych i złamanych do 9170, 9180 bez 91E0) naturalnego rozkładu, za wyj ątkiem drzew zagra żaj ących bezpiecze ństwu. Nr Modyfikacja aktualnego sposobu gospodarowania

Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych

Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony

Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000 brak

1065 Przeplatka Nr Działania zwi ązane z ochron ą czynn ą aurinia A20 Koszenie ł ąk Koszenie ł ąk powinno odbywa ć si ę z Stanowisko A Pa ździernik; 0,8/ha RDO Ś zachowaniem nast ępuj ących nie cz ęś ciej wytycznych: ni ż co trzy lata a) wybiórcze koszenie ł ąk z na tej samej pozostawieniem fragmentów o powierzchni. du żym zag ęszczeniu oprz ędów z g ąsienicami b) wysoko ść koszenia co najmniej 10 cm Nr Działania zwi ązane z utrzymaniem lub modyfikacj ą metod gospodarowania B24 Utrzymanie j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. koszenia ł ąk Nr Działania dotycz ące monitoringu realizacji działa ń ochronnych C1 Monitoring Konsultacje z ekspertem przez Stanowisko A Corocznie 1/rocznie RDO Ś 6 koszenia ka żdorazowym koszeniem 2/VIII-1/IX szczegółowego rozkładu przestrzennego

282

fragmentów koszonych i pozostawianych. Nr Uzupełnienie stanu wiedzy o przedmiocie ochrony D1 Zbieranie danych Co najmniej trzy wizyty na stanowisku Cała powierzchnia 2012- 3/rocznie RDO Ś 2 dotycz ących (2 wiosn ą, 1 jesieni ą) i dokumentacja stanowiska A corocznie w biologii, fenologii wszelkich dostrze żonych danych okresie 3/V- i liczebno ści (notatki, zdj ęcia). 1/VII i 2/VIII- gatunku 1/IX D1 Zbieranie danych Dwie wizyty na stanowisku (1 wiosn ą, 1 Cała powierzchnia 2012- RDO Ś 3 dotycz ących jesieni ą) i dokumentacja wszelkich stanowiska A corocznie w fenologii i dostrze żonych danych (notatki, zdj ęcia). okresie 3/V- liczebno ści 1/VII i 2/VIII- ro śliny 1/IX żywicielskiej D14 Zbieranie danych Co najmniej trzy wizyty na stanowisku Cała powierzchnia 2012- dotycz ących (2 wiosn ą, 1 jesieni ą) i dokumentacja stanowiska A corocznie w dynamicznych wszelkich dostrze żonych danych okresie 3/V- zmian w siedlisku (notatki, zdj ęcia). 1/VII i 2/VIII- 1/IX Nr Zwi ększenie powierzchni siedlisk / siedlisk gatunku objętych ochron ą w ramach obszaru Natura 2000 Nie jest konieczne zwi ększenie powierzchni siedlisk

Uwagi do nietoperzy: W przypadku miejsc zimowania nietoperzy w ostoi głównym zadaniem w zakresie ochrony b ędzie utrzymanie w stanie porównywalnym do obecnego stanu siedlisk zimowisk i ich najbli ższego otoczenia. Kluczowym działaniem jest utrzymanie stanu porównywalnego do obecnego zabezpieczenia wej ścia do kluczowego zimowiska tej ostoi Jaskini Gdzie Wpadł Grotołaz. W obr ębie terenów le śnych ostoi nale ży d ąż yć do utrzymania jej areału i zwarto ści terytorialnej, urozmaicenie struktury wiekowej i przestrzennej drzewostanów, utrzymania du żej ilo ści starych martwych i obumieraj ących drzew. Z punktu widzenia gatunków nietoperzy stanowi ących przedmioty ochrony obszaru Natura2000 Ostoja Ja śliska kluczowe znaczenie w utrzymaniu lub wzro ście stanu ich populacji ma zachowanie stanu zimowisk nietoperzy i ich otoczenia. Szczególnie istotne jest utrzymanie dro żno ści otworów jaski ń i warunków mikroklimatycznych w jaskiniach. Dla zapewnienia nietoperzom mo żliwo ści korzystania z jaski ń nale ży równie ż zadba ć o ich otoczenie. Aby las stanowiący otoczenie jaski ń zapewniał bezpiecze ństwo nietoperzom przylatującym do jaski ń, roj ącym si ę w ich s ąsiedztwie oraz stanowił żerowisko, nale ży zadba ć o utrzymanie zwartych drzewostanów w promieniu 100 m od zimowisk. Dzi ęki tak prowadzonej gospodarce le śnej jaskinie b ędą osłoni ęte zwartymi koronami drzew, a co za tym idzie nietoperze b ędą miały łatwiejszy do nich dost ęp, b ędą w mniejszym stopniu nara żone na ataki drapie żników i wpływem warunków klimatycznych, a poza tym zostanie zachowane optymalne żerowiska w najbli ższym otoczeniu obiektów. Dla zachowania wła ściwego stanu ochrony gatunków stanowi ących przedmiot ochrony wa żne jest równie ż utrzymanie obecnego areału terenów le śnych ostoi, które są

283

podstawowym miejscem żerowania nietoperzy. Celem zapewnienia schronie ń letnich dla mopka i nocka Bechsteina konieczne utrzymanie jak najwi ększej ilo ści starych, martwych, dziuplastych i obumieraj ących drzew.

SIEDLISKA PRZYRODNICZE

Warunkiem niezb ędnym do zachowania zwi ązanych z rzekami przedmiotów ochrony obszaru Natura 2000 w odpowiednim stanie jest utrzymanie wysokich standardów ochrony środowiska rzecznego. Informacja pochodz ąca z bie żą cych bada ń monitoringu WIO Ś (o aktualnym stanie czysto ści wód) wraz z informacj ą o docelowej jako ści wód w rzece Jasiołka powinna by ć na traktowana przez samorz ądy lokalne jako przypomnienie o konieczno ści: - stopniowego realizowania programów kanalizacji poszczególnych miejscowo ści, - przestrzegania zasad prawidłowego odprowadzania ścieków z gospodarstw domowych.

W przypadku lokalizacji miejsc poboru żwiru z koryta Jasiołki w ramach powszechnego korzystania z wód, uznano za kluczowe poddanie takiego przedsi ęwzi ęcia strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, która wyka że, czy pobór jest mo żliwy bez szkody dla przedmiotów ochrony, a je śli tak, to w jakim rozmiarze i gdzie. Podkre śla si ę konieczno ść rozpatrywania sprawy w kontek ście całego obszaru, a nie zasi ęgu terytorialnego poszczególnych gmin.

284

7. Ustalenie działa ń w zakresie monitoringu stanu ochrony przedmiotów ochrony

Lp Przedmiot Cel Parametr Wska źnik Zakres prac Terminy/ Miejsce Podmiot Szacow . ochrony monitoringowych cz ęstotliw odpowiedzia any ość lny koszt (w tys. zł) 1. 3220 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 lat 4 stanowiska GIO Ś/RDO Ś 4 tys. zł stanu przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem od roku Jasiołka, Wisłok, ochrony monitoringu monitoringu GIO Ś 2016 Bielcza, Mszanka siedliska GIO Ś przrodniczeg o 3220 2. 6230 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 lat 1 stanowisko – GIO Ś/RDO Ś 1 tys. zł lub poprawa przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem od roku Źródliska Jasiołki stanu monitoringu monitoringu GIO Ś 2013 ochrony GIO Ś siedliska przrodniczeg o 6230 3. 6430 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 lat 6 stanowisk: Cergowa, GIO Ś/RDO Ś 6 tys. zł stanu przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem od roku Ostra, Piotru ś, ochrony monitoringu monitoringu GIO Ś 2017 Jasiołka, Wisłok, siedliska GIO Ś Bielcza przrodniczeg o 6430 4. 6510 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 lat 23 stanowiska: GIO Ś/RDO Ś 23 tys. lub poprawa przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem od roku Barwinek zł. stanu monitoringu monitoringu GIO Ś 2015 Czeremcha-Lipowiec ochrony GIO Ś Ja śliska - Wola Ni żna siedliska Królik Polski przrodniczeg Moszczaniec o 6510 Mszana Nowa Wie ś Olchowiec

285

Przełom Jasiołki Radoszyce Ropianka Rudawka Rymanowska Smereczne Surowica Szklary Tylawa Wernejówka Wola Ni żna - Wola Wy żna Zawadka Rymanowska Zyndranowa Źródliska Jasiołki 5. 7140 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 latod 2 stanowiska GIO Ś/RDO Ś 2 tys. zł lub poprawa przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem roku 2017 Kamie ń nad stanu monitoringu monitoringu GIO Ś Ja śliskami, ochrony GIO Ś Źródliska Jasiołki siedliska przrodniczeg o 7140 6. 7230 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 lat 2 stanowiska GIO Ś/RDO Ś 2 tys. zł lub poprawa przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem od roku stanu monitoringu monitoringu GIO Ś 2015 ochrony GIO Ś siedliska przrodniczeg o 7230 7. 8310 Utrzymanie Powierzchnia Wielko ści i kształt jaskini. Cechy Zgodnie z Co 6 lat Jaskinia Gdzie Wpadł GIO Ś/RDO Ś 14 tys. stanu siedliska, mikroklimatyczne jaskini, takie metodyk ą PM Ś Grotołaz N 49º zł ochrony specyficzna jak: wyczuwalne ruchy powietrza, 31.537’, E 21º 43.679’ siedliska struktura i kierunek cyrkulacji zimowej Jaskinia Gdzie przrodniczeg funkcje, powietrza, obecno ść i zasi ęg strefy Samolot Spadł N

286

o 8310 perspektywy wymra żania i form lodowych w 49°31'31".000, E ochrony rejonie otworu i obecno ść form 21°43'40".000 lodowych w gł ębszych partiach Jaskinia Przy Szkółce jaskini, zasi ęg światła. Ogólne N 49º 31.923’, E 21º cechy hydrologiczne i obecno ść 41.962’ wody w jaskini. Stopie ń Jaskinia Pod Bukiem zabezpieczenia obiektu przed N 49º 31.867’, E 21º penetracj ąludzk ą. Efekty 42.076’ antropopresji i zanieczyszczenie Jaskinia na siedliska materi ą antropogeniczn ą. Wierzchowinie I N Gatunki nietoperzy z zał ącznika II 49°31'58".00*0, E Dyrektywy Siedliskowej. 21°41'54".000 Liczebno ść i struktura dominacji Jaskinia na chiropterofauny zimuj ące. Wierzchowinie II N Obecno ść bezkr ęgowej fauny 49º 31.966’, E 21º na ściennej w partach 41.886’ przyotworowych jaskini. Kształt i Jaskinia Wodna N 49º mikrorze źba ścian i stropu pustek 28.095’, E 21º 44.359’ jaskiniowych. Stan zachowania nacieków na stropie i ścianach, ich kształt, wielko ść i stan zachowania. Kształt i rze źba oraz charakter litologiczny dna i podło ża pustek oraz obecno ść lu źnych elementów na dnie. Wilgotno ść oraz obecno ść wody w jaskini .

8. 9110 Utrzymanie Powierzchnia Charakterystyczna kombinacja Zgodnie z Co 6 lat 3 stanowiska GIO Ś/RDO Ś 3 tys. zł. stanu siedliska, florystyczna fitocenoz metodyk ą PM Ś ochrony specyficzna Inwazyjne gatunki obce w siedliska struktura i podszycie i runie przrodniczeg funkcje, Ekspansywne gatunki rodzime o 9110 perspektywy (apofity) w runie ochrony Struktura pionowa i przestrzenna

287

ro ślinno ści Wiek drzewostanu (udział starodrzewu) Naturalne odnowienie drzewostanu Gatunki obce geograficznie w drzewostanie Udział gatunków pionierskich (wczesno sukcesyjnych) w drzewostanie Martwe drewno (ł ączne zasoby) Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m długo ści i >50 cm grubo ści Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia antropogeniczne 9. 9130 Utrzymanie Powierzchnia Charakterystyczna kombinacja Zgodnie z Co 6 lat 11 stanowisk GIO Ś/RDO Ś 11 tys. stanu siedliska, florystyczna runa metodyk ą PM Ś zł. ochrony specyficzna Gatunki dominuj ące w siedliska struktura i poszczególnych warstwach przrodniczeg funkcje, fitocenozy o 9130 perspektywy Udział w drzewostanie gatunków ochrony buczynowych Gatunki obce ekologicznie w drzewostanie Gatunki obce geograficznie w drzewostanie i podro ście Martwe drewno (ł ączne zasoby) Wska źnik zalecany w przyszłym monitoringu Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m długo ści i >50 cm grubo ści Wiek drzewostanu (obecno ść starodrzewu) Naturalne odnowienie drzewostanu

288

Struktura pionowa i przestrzenna ro ślinno ści Inwazyjne gatunki obce w podszycie i runie Ekspansywne gatunki rodzime (apofity) w runie; w tym gatunki por ębowe, w tym trzcinnik piaskowy, je żyny Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia (rozje żdżenie,wydeptanie, za śmiecenie) Stan kluczowych dla ró żnorodno ści biologicznej gatunków lokalnie typowych dla siedliska (wska źnik fakultatywny, stosowa ć tylko, gdy s ą odpowiednie dane)

10. 9170 Utrzymanie Powierzchnia Charakterystyczna kombinacja Zgodnie z Co 6 lat 4 stanowiska GIO Ś/RDO Ś 4 tys. zł stanu siedliska, florystyczna metodyk ą PM Ś od roku ochrony specyficzna Inwazyjne gatunki obce w 2013 lub siedliska struktura i podszycie i runie 2014 przrodniczeg funkcje, Ekspansywne gatunki rodzime w o 9170 perspektywy runie ochrony Struktura pionowa i przestrzenna ro ślinno ści Wiek drzewostanu (udział starodrzewu) Naturalne odnowienie drzewostanu Gatunki obce geograficznie w drzewostanie Martwe drewno le żą ce lub stoj ące >3 m długo ści i >50 cm grubo ści

289

Zniszczenia runa i gleby zwi ązane z pozyskaniem drewna Inne zniekształcenia antropogeniczne 11. 9180 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 latod 6 stanowisk: GIO Ś/RDO Ś 6 tys. zł stanu przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem roku 2013 Cergowa ochrony monitoringu monitoringu GIO Ś lub 2014 Góra Piotru ś 1 siedliska GIO Ś Góra Piotru ś 2 przrodniczeg Ostra 1 o 9180 Ostra 2 Ostra 3

12. 91E0 Utrzymanie Zgodnie z Zgodnie z przewodnikiem Zgodnie z Co 6 lat 7 stanowisk: GIO Ś/RDO Ś 7 tys. zł lub poprawa przewodnikiem monitoringu GIO Ś przewodnikiem Bielcza stanu monitoringu monitoringu GIO Ś Daliowa ochrony GIO Ś Przełom Jasiołki 1 siedliska Przełom Jasiołki 2 przrodniczeg Puławy o 91E0 Rudawka Zyndranowa

13. podkowiec Utrzymanie populacja liczebno ść Zgodnie z Jaskinia Gdzie Wpadł RDO Ś/GIO Ś 15 mały wła ściwego przewodnikiem Corocznie Grotołaz N 49º J.w. tys.zł. nocek stanu monitoringu GIO Ś jedna 31.537’, E 21º 43.679’ du ży ochrony kontrola w Jaskinia Gdzie nocek gatunku na okresie Samolot Spadł N Bechsteina zimowiskach mi ędzy 15 49°31'31".000, E nocek stycznia a 21°43'40".000 orz ęsiony (podkowiec 15 lutego Jaskinia Przy Szkółce

290

mały siedlisko Powierzchnia zimowiska Zgodnie z J. w. N 49º 31.923’, E 21º nocek du ży Zabezpieczenie przed przewodnikiem 41.962’ nocek niepokojeniem monitoringu GIO Ś Jaskinia Pod Bukiem Bechsteina Dost ępno ść wlotów N 49º 31.867’, E 21º nocek Temperatura 42.076’ orz ęsiony) Udział terenów le śnych w Jaskinia na otoczeniu schronienia Wierzchowinie I N Łączno ść ekologiczna kryjówki z 49°31'58".00*0, E potencjalnymi biotopami letnimi 21°41'54".000 Jaskinia na Wierzchowinie II N 49º 31.966’, E 21º 41.886’ Jaskinia Wodna N 49º 28.095’, E 21º 44.359’

14. nocek Poprawa Populacja i Obecno ść gatunku. Zgodnie z Rezerwat Tysi ąclecia J.w. Bechsteina stanu siedlisk siedlisko Powierzchnia i zasobno ść przewodnikiem na Cergowej Górze, le śnych, pokarmowa kompleksu le śnego, monitoringu GIO Ś - Rezerwat Bukowica wykorzystyw Powierzchnia i struktura anych w starodrzewów, okresie Liczba drzew obumieraj ących i letnim martwych (schronienia Grubo ść drzew zapewniaj ących letnie) potencjalne kryjówki dzienne nocek Zwarcie podszytu li ściastego Bechsteina Zwarcie okapu w drzewostanie Liczba śródle śnychzbiorników wodnych Powierzchnia śródle śnych zbiorników wodnych

291

15. Bóbr Utrzymanie populacja Zgodnie z PM Ś GIO Ś Zgodnie z co 6 lat RDO Ś/GIO Ś europejski aktualnego przewodnikiem stanu monitoringu GIO Ś ochrony bobra siedlisko

16. Wydra Utrzymanie populacja Zgodnie z PM Ś GIO Ś Zgodnie z co 6 lat RDO Ś/GIO Ś aktualnego przewodnikiem stanu monitoringu GIO Ś ochrony wydry siedlisko

17. Nied źwied Utrzymanie populacja liczebno ść Zgodnie z corocznie cały obszar Ostoi RDO Ś/GIO Ś ź brunatny aktualnego przewodnikiem Ja śliskiej stanu monitoringu GIO Ś populacji nied źwiedzia rozród brunatnego

Utrzymanie siedlisko zalesienie Zgodnie z cały obszar Ostoi aktualnego przewodnikiem Ja śliskiej stanu monitoringu GIO Ś siedliska nied źwiedzia fragmentacja siedliska brunatnego

sie ć drogowa

292

zaludnienie

turystyka

Utrzymanie relacje przypadki synantropizacji Zgodnie z corocznie cały obszar Ostoi RDO Ś/GIO Ś wła ściwych nied źwied ź- przewodnikiem Ja śliskiej relacji człowiek monitoringu GIO Ś nied źwied ź- człowiek szkody

przypadki agresji

18. Wilk Utrzymanie populacja zag ęszczenie populacji Zgodnie z corocznie cały obszar Ostoi RDO Ś/GIO Ś aktualnego przewodnikiem Ja śliskiej stanu monitoringu GIO Ś populacji wilka liczba watah

19. Ry ś Utrzymanie populacja zag ęszczenie populacji Zgodnie z corocznie cały obszar Ostoi RDO Ś/GIO Ś aktualnego przewodnikiem Ja śliskiej stanu monitoringu GIO Ś populacji rysia liczba samic prowadz ących młode

293

Utrzymanie siedlisko fragmentacja siedliska Zgodnie z co 6 lat cały obszar Ostoi RDO Ś/GIO Ś 2 aktualnego przewodnikiem Ja śliskiej stanu monitoringu GIO Ś siedliska wilka i rysia zag ęszczenie dróg Zgodnie z PM Ś co 6 lat cały obszar Ostoi 1 GIO Ś Ja śliskiej

lesisto ść Zgodnie z PM Ś co 6 lat cały obszar Ostoi 1 GIO Ś Ja śliskiej

dost ępno ść bazy pokarmowej Zgodnie z PM Ś co 2 lata cały obszar Ostoi 1 (biomasa dzikich ssaków GIO Ś Ja śliskiej kopytnych / 1 km 2) stopie ń izolacji siedlisk Zgodnie z PM Ś co 6 lat cały obszar Ostoi GIO Ś Ja śliskiej

20. Brzanka Poprawa populacja Zgodnie z Pa ństwowym Monitorin- Zgodnie z co 3 lata 7 stanowisk na RDO Ś/GIO Ś stanu ochrony giem Środowiska GIO Ś przewodnikiem Jasiołce, Wisłoku i brzanki monitoringu GIO Ś pot. Bielcza siedlisko Zgodnie z Pa ństwowym Monito- Zgodnie z co 3 lata ringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem monitoringu GIO Ś 21. Poczwaró Utrzymanie Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z co 3 lata 3 znane stanowiska: RDO Ś/GIO Ś 4/roczni wka aktualnego z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem Zyndranowa e zw ęż ona stanu ochrony Monitoringiem monitoringu GIO Ś Tylawa poczwarówki Środowiska GIO Ś Moszczaniec zw ęż onej 22. Zgniotek Utrzymanie Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z co 3 lata 3 stanowiska o pow. RDO Ś/GIO Ś 9/roczni cynobrow aktualnego z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem (2 cykle) i ok. 2000 ha ka żde e y stanu ochrony Monitoringiem monitoringu GIO Ś nast ępnie (poda ć centralne zgniotka Środowiska GIO Ś co 6 lat współrz ędne rez. cynobrowego Przełom Jasiołki,

294

Bukowica, Źródliska Jasiołki)

23. Nadobnic Utrzymanie Zgodnie -liczba obserwowanych imagines W drzewostanach co 3 lata Le śn.. Piotru ś (40a) RDO Ś/GIO Ś 7,5/rocz a alpejska potencjalnych z Pa ństwowym - liczba otworów wylotowych bukowych w wieku Lipowiec 155c, nie siedlisk Monitoringiem - liczba obumieraj ących drzew >100 lat na 3 148a,148b), wyst ępowani Środowiska GIO Ś stoj ących i le żą cych powierzchniach o Doł życa (134b i 134f). a nadobnicy wielko ści 1 ha alpejskiej okre śli ć liczb ę liczba obumieraj ących drzew stoj ących i le żą cych i w okresie lipiec- sierpie ń przeprowadzi ć 3 kontrole pod k ątem obecno ści imagines z uwzgl ędnieniem poszukiwania otworów wylotowych 24. Biegacz Utrzymanie Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z co 4 lata - potok Bełcza (oddz. RDO Ś/GIO Ś 10/roczn urozmaico potencjalnych z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem 132a/143a) ie ny siedlisk Monitoringiem monitoringu GIO Ś - Piotru ś (potok na wyst ępowani Środowiska GIO Ś granicy oddziałów 40a a biegacza i 41a urozmaiconeg - Bukowica (potok na o granicy oddz. 257a i 257b - Radoszyce (potok na granicy oddziałów 162c i 161a) - potok Szczerbowy

295

(w oddziale 108 i na granicy oddziałów 108 i 106)

25. Zagł ębek Poprawa Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z co 3 lata Na tym etapie wiedzy RDO Ś/GIO Ś 7,5/rocz bruzdkow jako ści z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem rezerwaty: Przełom nie any siedlisk Monitoringiem monitoringu GIO Ś Jasiołki, Bukowica i zagł ębka Środowiska GIO Ś Źródliska Jasiołki oraz bruzdkowane le śnictwo Radoszyce go (161h ) 26. Przeplatka Utrzymanie Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Szacunkowa ocena 2013- Powierzchnia całego RDO Ś/GIO Ś 3/roczni aurinii stanu z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś liczebno ści motyli, corocznie stanowiska znanego e siedliska i Monitoringiem oprz ędów z stanowiska w liczebno ści Środowiska GIO Ś gąsienicami, Źródliskach Jasiołki populacji kwitn ących ro ślin przeplatki żywicielskich oraz aurinii na ogólna ocena stanu obecnym siedliska. poziomie 27. Kumak Ocena Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z Co 6 lat 5 stanowisk RDO Ś/GIO Ś 5 x 2 = górski aktualnego z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem zgodnie z 10 stanu ochrony Monitoringiem monitoringu GIO Ś metodyk ą kumaka Środowiska GIO Ś GIO Ś (od górskiego roku 2015) 28. Traszka Ocena Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z Co 6 lat 5 stanowisk RDO Ś/GIO Ś 5 x 2 = górska aktualnego z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem zgodnie z 10 stanu ochrony Monitoringiem monitoringu GIO Ś metodyk ą traszki Środowiska GIO Ś GIO Ś (od górskiej roku 2015) 29. Traszka Ocena Zgodnie Zgodnie z Pa ństwowym Zgodnie z Co 6 lat 1 stanowisko RDO Ś/GIO Ś 1,5 x 2 grzebienia aktualnego z Pa ństwowym Monitoringiem Środowiska GIO Ś przewodnikiem zgodnie z = 10 sta stanu ochrony Monitoringiem monitoringu GIO Ś metodyk ą traszki Środowiska GIO Ś GIO Ś (od

296

grzebieniastej roku 2015)

Uwagi do nietoperzy: Planowane działania w zakresie monitoringu dostarczą aktualnej wiedzy o przedmiotach ochrony obszaru Natura 2000 i pozwol ą oceni ć skuteczno ść realizowanych działa ń ochronnych i ewentualnie modyfikowa ć ich zakres w zale żno ści od aktualnego stanu populacji gatunków nietoperzy i ich siedliska.

297

8. Wskazania do dokumentów planistycznych

Lp. Nazwa dokumentu Wskazanie do zmiany 1. Plan Zagospodarowania Przy zmianie dokumentu planistycznego nale ży dopisa ć informacj ę, i ż realizacja zbiornika retencyjnego na Przestrzennego Województwa rzece Jasiołce oraz planowanego zbiornika wodnego Rudawka Rymanowska na Wisłoku może, z du żym Podkarpackiego; Uchwał ą Sejmiku prawdopodobie ństwem, wpłyn ąć znacz ąco negatywnie na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Ostoja Województwa Podkarpackiego nr Ja śliska i XLVIII / 552 / 2002 z dnia 30 uniemo żliwi ć osi ągni ęcie wła ściwego stanu ochrony gatunków zwierz ąt w obszarze oraz pogorszy ć stan sierpnia 2002 ochrony siedlisk przyrodniczych.

2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Dukla, Przy zmianie dokumentu planistycznego należy dopisa ć informacj ę, i ż realizacja zbiornika retencyjnego na Uchwała Nr XXX/195/05 Rady rzece Jasiołce mo że, z du żym prawdopodobie ństwem, wpłyn ąć znacz ąco negatywnie na przedmioty ochrony Miejskiej w Dukli z dnia 11 marca obszaru Natura 2000 Ostoja Jasliska i 2005r uniemo żliwi ć osi ągni ęcie wła ściwego stanu ochrony gatunków zwierz ąt w obszarze oraz pogorszy ć stan ochrony siedlisk przyrodniczych. 3. Miejscowy plan zagospodarowania Podkre ślenie w zapisach planu konieczno ści ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków ro ślin i przestrzennego gminy Dukla, zwierz ąt, a w przypadku zmiany obecnego zagospodarowania terenu – konieczno ści przeprowadzenia oceny Uchwała Nr XXX/195/05 Rady odziaływania na środowisko, dotyczy to w szczególno ści terenów i zapisów dotycz ących: Miejskiej w Dukli z dnia 11 marca - mo żliwo ści lokalizacji obiektów i urz ądze ń wyci ągów narciarskich” (R4), oraz usług (U3) na północnych 2005r stokach góry Cergowa - dopuszczenia lokalizacji obiektów i urz ądze ń narciarskie (R4) w miejscowo ści Ja śliska - gruntów oznaczonych R/ZL-1, R/ZL-2 (tereny rolne z mo żliwo ści ą zalesienia) - terenów z oznaczeniem U5 w miejscowo ści Olchowiec - terenów z oznaczeniem RM1 i MN w Smerecznem - działek nr 300, 301, 302 w Zyndranowej - terenów usług komercyjnych (U2, MN/U-2) w pobli żu granicy pa ństwa w Barwinku - terenów U4 i RM2 w miejscowo ści Czeremcha

3. Studium uwarunkowa ń i kierunków Przy zmianie dokumentu planistycznego nale ży dopisa ć informacj ę, i ż realizacja zbiornika retencyjnego na zagospodarowania przestrzennego rzece Jasiołce mo że, z du żym prawdopodobie ństwem, wpłyn ąć znacz ąco negatywnie na przedmioty ochrony

298

Miasta i Gminy Dukla (zmiana obszaru Natura 2000 Ostoja Jasliska i studium - Uchwała Nr uniemo żliwi ć osi ągni ęcie wła ściwego stanu ochrony gatunków zwierz ąt w obszarze oraz pogorszy ć stan XXXVI/191/13 Rady Miejskiej w ochrony siedlisk przyrodniczych. Dukli z dnia 26 marca 2013r.) 4. Studium uwarunkowa ń i kierunków Podkre ślenie w zapisach planu konieczno ści ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków ro ślin i zagospodarowania przestrzennego zwierz ąt, poprzez nast ępuj ące zmiany: gminy Koma ńcza. Uchwała nr XVIII/126/2000 rady Gminy • wykre ślenie zapisu dopuszczaj ącego zalesienia na terenach otwartych (strefa IV) w granicach obszaru Koma ńcza z dnia 24 pa ździernika Natura 2000, nale ży dopu ści ć tylko zalesienia w postaci szpalerów, b ądź k ęp drzew pomi ędzy kom- 2000 r. w sprawie uchwalenia pleksami le śnymi, co dodatkowe zwi ększa efektywno ści korytarzy ekologicznych pomi ędzy komplek- studium. sami le śnymi (jest to istotne zwłaszcza dla du żych drapie żników) • wykre ślenie ze strefy VII (nowa zabudowa) fragmentów b ądź całych działek 60, 8/6, 8/5, 8/4, 8/3, 8/2, 7, 8/1, 6/6, 9 w msc. Wisłok Wielki - znajduj ących si ę w bezpo średniej blisko ści koryta rzeki Wisłok (100 m) • w Radoszycach stref ę VIII (koncentracja usług) nale ży usun ąć z dotychczasowych lokalizacji i wprowadzi ć mo żliwo ść ustalenia takiej na terenie pierwszego parkingu od strony Radoszyc (dz. nr 437/3). Ewentualnie pozostawi ć stref ę VIII przy drugim istniej ącym parkingu, ograniczaj ąc j ą tylko do niego (dz. nr 440/2 i 439/3) i wprowadzi ć mo żliwo ść u żytkowania ewentualnych obiektów usługowych tylko do pory dziennej. 5. Studium uwarunkowa ń i kierunków Przy zmianie dokumentu planistycznego nale ży dopisa ć informacj ę, i ż realizacja planowanego zbiornika zagospodarowania przestrzennego wodnego Rudawka Rymanowska na Wisłoku mo że, z du żym prawdopodobie ństwem, wpłyn ąć znacz ąco Gminy Rymanów uchwalone negatywnie na przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Ostoja Jasliska i uniemo żliwi ć osi ągni ęcie uchwał ą nr XXXII/303/2002 Rady wła ściwego stanu ochrony gatunków zwierz ąt w obszarze oraz pogorszy ć stan ochrony siedlisk Miejskiej w Rymanowie dn. przyrodniczych. 9.08.2002 z pó źn. Zm.

299

9. Przesłanki sporz ądzenia planu ochrony

Nale ży rozpatrzy ć mo żliwo ść sporz ądzenia planu ochrony dla wszystkich lub wybranych kompleksów ł ąkowych. Propozycja ta wi ąż e si ę z dużą antropopresj ą, zwi ązan ą z d ążeniem do przeznaczania trwałych u żytków zielonych pod zabudow ę stał ą i rekreacyjn ą. Sporz ądzenie takiego planu ochrony z jednej strony umożliwiłoby długofalowe zabezpieczenie wysokiej warto ści przyrodniczej siedlisk niele śnych, a z drugiej strony ułatwienie podejmowania decyzji środowiskowych i znacznie lepsz ą ni ż dotychczas ocen ę wpływu inwestycji budowlanych na tereny łąkowe. Dalsze planowanie powinno zosta ć poprzedzone szczegółow ą inwentaryzacj ą terenów ł ąkowych.

300

10. Projekt weryfikacji SDF obszaru i jego granic

Zał ączono poprawiony SFD

Proponowane zmiany obejmuj ą m.in.

Lp. Zapis SDF Proponowany zapis SDF Uzasadnienie do zmiany 1. W punkcie 3.2. ssaki 1303 Rhinolophus hipposideros populacja Zmiany te wynikaj ą z analizy zmian liczebno ści gatunków w 1303 Rhinolophus hipposideros populacja zimuj ąca: <210 ci ągu ostatnich lat i weryfikacji danych literaturowych zimuj ąca: max 100i 1321 Myotis emarginatus populacja osiadła – P, 1321 Myotis emarginatus populacja zimuj ąca max. 2, przelotna <70, zimuj ąca max. 64i 1323 Myotis bechsteinii populacja osiadła – P, 1323 Myotis bechsteinii zimuj ąca: max. 31 zimuj ąca 1, przelotna 30-40 1324 Myotis myotis populacja zimuj ąca 1324 Myotis myotis , populacja zimuj ąca max. 20 max. 170 1308 Barbastella barbastellus - osiadła P

2. W punkcie 3.2. ssaki, ocena znaczenia 1303 Rhinolophus hipposideros C, C, C, A Zmiany te wynikaj ą z analizy zmian liczebno ści gatunków w obszaru 1321 Myotis emarginatus C, B, C, B ci ągu ostatnich lat i weryfikacji danych literaturowych 1303 Rhinolophus hipposideros C,B,C,B 1323 Myotis bechsteinii C, B, C, B 1321 Myotis emarginatus C B B A 1324 Myotis myotis C, B, C, C 1323 Myotis bechsteinii C B B A 1308 Barbastella barbastellus D 1324 Myotis myotis C, B, C, B

3 W punkcie 3.2. ssaki, ocena znaczenia 1337 Castor fiber CBCC Weryfikacja oceny stanu siedliska – w Karpatach siedliska obszaru gatunku nale żą raczej do suboptymalnych, wi ęc ocena A stan 1337 Castor fiber CACC znakomity wydaje si ę zawy żona. Ocena B – stan dobry wydaje si ę odpowiedniejsza. 4 W punkcie 3.2. ryby, ocena znaczenia 1163 Cottus gobio D Nie stwierdzono obecno ści gatunku na żadnym z 7 badanych obszaru stanowisk, przy czym na 6 z nich siedlisko jest tylko w 1163 Cottus gobio CBCC niewielkim stopniu zgodne z wymaganiami gatunku (bardziej odpowiednie dla głowacza pr ęgopłetwego). Dodatkowo stanowiska na Wisłoku s ą izolowane ze wzgl ędu na obecno ść zbiornika zaporowego w Besku. Nie wydaje si ę, żeby gatunek

301

zanikn ął w okresie ostatnich 8 lat. Kiedy przygotowywano dokumentacje tego obszaru, mo żna było przypuszcza ć, że głowacz białopłetwy mo że wyst ępowa ć w ostoi, ale nie było przesłanek, żeby przypuszcza ć, że jest to jaka ś znacz ąca populacja. Głowacz białopłetwy w Jasiołce podawany był z krótkiego odcinka powy żej Dukli do uj ścia Panny. Mo żna sądzi ć, że wymieniony był w SFD troch ę na wyrost. Patrz ąc na sytuacj ę gatunku w bardzie korzystnym odcinku dolnym (poni żej Dukli) nale ży sadzi ć, że prawdopodobie ństwo jego obecno ści w Ostoi Ja śliskiej jest niewielkie. Je śli nawet oka że si ę, że głowacz białopłetwy gdzie ś (okolice uj ścia Panny) jest, to znaczenie tych stanowisk dla ochrony gatunku w skali kraju będzie nieistotne. W Wisłoku w obr ębie Ostoi mo żliwe było kiedy ś wyst ępowanie głowacza białopłetwego, ale zapora w Besku ostatecznie wyznaczyła górn ą granic ę zasi ęgu. Proponuje si ę rezygnacj ę ztego gatunku, jako przedmiotu ochrony w obszarze (ocena D). 5 W punkcie 3.2 bezkr ęgowce, ocena 1086 Cucujus cinnaberinus BACA Populacja w Ostoi Ja śliskiej nie jest izolowana. znaczenia obszaru 1086 Cucujus cinnaberinus BAAA

W odniesieniu do granic obszaru (zał ączy ć plik PDF oraz wektorow ą warstw ę informacyjn ą GIS zawieraj ące zmienione granice obszaru)

L.p. Proponowany przebieg Uzasadnienie do zmiany granicy na tle istniej ących granic obszaru Nie proponuje si ę zmiany granic

302

11. Zestawienie uwag i wniosków Uwagi i wnioski zamieszczono w sprawozdaniach ze spotka ń

12. Literatura

Amirowicz A. Kukuła K. 2005. Stream habitat conditions and fish fauna with the occurence range of Wałecki barbel, Barbus cyclolepis Waleckii Rolik, 1970 (Teleostei : Cyprinidae ) in Polish part of the Carpathian Mts. Pol. J.Ecol. 53: 503-522. Augustyn L., Bieniarz K., Skóra S., Włodek J.M. 1998. Ichtiofauna dorzecza rzeki Ropy. Roczniki Naukowe PZW 11: 29-50. Augustyn L., Skóra S., Włodek J. M. 1996. Ichtiofauna dorzecza rzeki Poprad. Roczniki Nauk. PZW 9: 5-22. Bereszy ński A. 1998. Wilk (Canis lupus Linnaeus, 1758) w Polsce i jego ochrona. Wydawnictwo AR w Poznaniu, Pozna ń. Bryli ńska M. (red.) 2000. Ryby słodkowodne Polski . PWN, Warszawa. Ciechanowski M. w druku: 1323 Nocek Bechsteina Myotis bechsteinii (Kuhl, 1819). W: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzgl ędnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Metodyka monitoringu. GIO Ś, Warszawa. Cierlik G., Makomaska - Juchiewicz M., Mróz W., Perzanowska A., Król W., Bonk M., Zi ęcik A., 2013. Projekt raportu dla Komisji Europejskiej w cz ęś ci dotycz ącej monitoringu (cz ęść II); zadanie realizowane w ramach pierwszego etapu pracy pt. „Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzgl ędnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 – faza czwarta”. Kraków, mat. niepubl.

Fernandez N., Selva N., Yuste C., Okarma H., Jakubiec Z. 2012. Brown bears at the edge: Modeling habitat constrains at the periphery of the Carpathian population. Biological Conservation 153 (2012) 134–142. Głowaci ński Z. 1992 (red.). Polska czerwona ksi ęga zwierz ąt. PWRiL, Warszawa. Gottfried I., w druku: 1308 Mopek Barbastella barbastellus . W: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzgl ędnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Metodyka monitoringu. GIO Ś, Warszawa. Gubała J.W. 2009: Strategia ochrony gatunku w obszarze. Podkowiec mały, nocek du ży, nocek orz ęsiony, nocek Bechsteina – Ostoja Ja śliska. Maszynopis, Optymalizacja sieci Natura 2000 w Karpatach. IOP, Kraków. Gula R. 2008b. Legal protection of wolves in Poland: implications for the status of the wolf population. European Journal of Wildlife Research 54: 163–170.

303

Hofman S., Szymura J. M. 1998. Rozmieszczenie kumaków, Bombina Oken, 1816 w Polsce. Przegl. Zool. 42, 3-4: 171-185. Huck M., J ędrzejewski W., Borowik T., J ędrzejewska B., Nowak S., Mysłajek R. W. 2011. Analyses of least cost paths for determining effects of habitat types on landscape permeability: wolves in Poland. Acta Theriologica 56: 91-101. Huck M., J ędrzejewski W., Borowik T., Miłosz-Cielma M., Schmidt K., J ędrzejewska B., Nowak S., Mysłajek R. W. 2010. Habitat suitability, corridors and dispersal barriers for large carnivores in Poland. Acta Theriologica 55: 177-192. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.4. www.iucnredlist.org Jakubiec Z. 2001a. Nied źwied ź brunatny Ursus arctos L. w polskiej cz ęś ci Karpat [The brown bear Ursus arctos L. in the Polish part of the Carpathians]. Studia Naturae 47: 1-108. Jakubiec Z. 2001b. Program ochrony nied źwiedzia brunatnego ( Ursus arctos ) w Polsce. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Dolno śląska Stacja Terenowa we Wrocławiu (przygotowany dla Ministerstwa Środowiska): 1-40. [program nie wdro żony] Jakubiec Z. 2004. Ursus arctos L., 1758 – nied źwied ź brunatny. W: Adamski P., Bartel R., Bereszy ński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.) Gatunki zwierz ąt (z wyj ątkiem ptaków). Poradnik ochrony siedlisk i gatunków – Natura 2000. Podr ęcznik metodyczny Ministerstwa Środowiska, Warszawa. T. 6, s. 417-422. Jakubiec Z. 2008. 1354 Nied źwied ź Ursus arctos . W: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzgl ędnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Wyniki monitoringu. Niepublikowany raport dla Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, Warszawa. Jakubiec Z. 2010. 1354* Nied źwied ź brunatny Ursus arctos (Linnaeus, 1758).W: Makomaska-Juchiewicz M. (red.). Monitoring gatunków zwierz ąt. Przewodnik metodyczny. Cz ęść I. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: 319-345. Jędrzejewski W, Schmidt K, Miłkowski L, J ędrzejewska B, Okarma H. 1993. Foraging by lynx and its role in ungulate mortality: the local (Białowieża Forest) and the Palearctic viewpoints. Acta Theriologica 38: 385-403. Jędrzejewski W., Borowik T., Nowak S. 2010. 1352* Wilk Canis lupus Linnaeus, 1758.W: Makomaska-Juchiewicz M. (red.). Monitoring gatunków zwierz ąt. Przewodnik metodyczny. Cz ęść I. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: 297-318. Jędrzejewski W., Borowik T., Nowak S. 2010. 1361 Ry ś euroazjatycki Lynx lynx (Linnaeus, 1758).W: Makomaska-Juchiewicz M. (red.). Monitoring gatunków zwierz ąt. Przewodnik metodyczny. Cz ęść I. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Warszawa: 347-366. Jędrzejewski W., Branicki W., Vet C., Me ñugorac I., Pilot M., Bunevich A. N., J ędrzejewska B., Schmidt K., Theuerkauf J., Okarma H., Gula R., Szymura L., Froter M. 2005. Genetic diversity and relatedness within packs in an intensely hunted population of wolves Canis lupus. Acta Theriologica 50: 3-22. Jędrzejewski W., J ędrzejewska B., Zawadzka B., Borowik T., Nowak S., Mysłajek R. W. 2008. Habitat suitability model for Polish wolves Canis lupus based on long-term national census. Animal Conservation 11: 377-390.

304

Jędrzejewski W., Nowak S., Kurek R., Mysłajek R. W., Stachura K., Zawadzka B. 2006. Zwierz ęta a drogi. Metody ograniczania negatywnego wpływu dróg na populacje dzikich zwierz ąt. Wydanie II poprawione i uzupełnione. Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk, Białowie ża. Jędrzejewski W., Nowak S., Schmidt K., J ędrzejewska B. 2002. Wilk i ry ś w Polsce – wyniki inwentaryzacji w 2001 roku. Kosmos 51: 491-499. Krzanowski A. 1951: Nowe jaskinie na terenie Polski. Chro ńmy Przyrod ę Ojczyst ą, 3-4: 54. Kukuła K. 1995. Ichtiofauna Bieszczadzkiego Parku Narodowego i problemy jej ochrony. Rocz. Bieszcz. 4, 123-142. Kukuła K. 1997. Ochrona oraz projekt monitoringu wód i zasiedlaj ącej je fauny polskiej cz ęś ci Mi ędzynarodowego Rezerwatu Biosfery “Karpaty Wschod- nie”. Rocz. Bieszcz. 6: 299-312. Kukuła K. 1999. Ichthyofauna of the upper San drainage basin. Arch. Pol. Fish. 7: 307-319. Kukuła K. 1999. Podstawowe problemy ochrony wód w Bieszczadzkim Parku Narodowym Rocz. Bieszcz. 8: 74-79. Kukuła K. 2000. Fauna ryb rzek i potoków bieszczadzkich. W: Głowaci ński Z. (red.) Kr ęgowce Bieszczadów Zachodnich ze szczególnym uwzgl ędnieniem Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Monogr. Bieszcz. 9: 9-28. Kukuła K. 2001. Zagro żone gatunki ryb i minogów w południowo - wschodniej Polsce. Roczniki Nauk. PZW 14 (supl.): 235-248. Kukuła K. 2002. Threats to the ichthyofauna of the Magurski National Park and its surroundings. Arch. Pol. Fish . 10: 97-108. Kukuła K. 2003. Ichthyofauna of a mountain river upstream from a big dam reservoir (the upper San River, South-eastern Poland). Archiv. Hydrobiol. 157: 413 – 431. Kukuła K. 2003. Ryby. W: Górecki A. Krzemie ń K. Skiba S., Zemanek B. (red.) Przyroda Magurskiego Parku Narodowego . Magurski Park Narodowy Uni- wersytet Jagiello ński, Krempna-Kraków : 113-117. Kukuła K. 2003. Structural changes in the ichthyofauna of the Carpathian tributaries of the River Vistula caused by anthropogenic factors. Suppl. ad Acta Hydrobiol. 4: 1-63. Kukuła K. 2005. Ichtiofauna rzek na tle zapór wodnych i towarzysz ących im zagro żeń. W: Tomiałoj ć L., Drabi ński A. (red.) Środowiskowe aspekty gospodarki wodnej . Komitet Ochrony Przyrody PAN, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Wrocław: 253-264. Kukuła K. 2006. A low stone weir as a barrier for the fish in a mountain stream. Pol. J. Env. Stud. 15: 132-137 Kukuła K. 2006. Perch, Perca fluviatilis L. migrations in the drainage area of the mountainous Solina Dam Reservoir, Poland. Suppl. ad Acta Hydrobiol. 8: 55-63.

305

Kukuła K. 2006. Wpływ progu w potoku Terebowiec na ichtiofaun ę (Bieszczady Zachodnie). Rocz. Bieszcz. 14: 193-200. Kukuła K., Bylak A. 2009. Badania ichtiofaunistyczne w Bieszczadzkim Parku Narodowym w latach 1995-2008. Rocz. Bieszcz. 17: 267-281. Kukuła K., Bylak A. 2010. Ichthyofauna of a mountain stream dammed by beavers. Arch. Pol. Fish. 18: 33-43. Kukuła K., Bylak A., Amirowicz A. 2009. Ryby . W: Górecki A. Krzemie ń K. Skiba S. Zemanek B. (red.). Przyroda Magurskiego Parku Narodowego. Uniwer- sytet Jagiello ński, Krempna-Kraków: 183-187. Kukuła K., Kukuła E. 2005. Piekielnica Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782), Pisces, Cyprinidae - gatunek z "Polskiej czerwonej ksi ęgi zwierz ąt". Rocz. Bieszcz. 13: 285-294 Kukuła K., Kukuła E., Kulesza K. 2008. Niska zabudowa poprzeczna jako czynnik zagra żaj ący ichtiofaunie. W: Mokwa M., Wi śniewolski W. (red.). Ochrona ichtiofauny w rzekach z zabudow ą hydrotechniczn ą. Dolnosl ąskie Wyd. Edukac., Wrocław: 60-65. Kukuła K., Sandor J. 2003. Fishes and lampreys. W: Witkowski Z. Król W. Solarz W. (red) Carpathian List of Endangered Species . WWF and Institute of Nature Conservation (Poland) Vienna- Krakow : 35-38. Kukuła K., Szcz ęsny B.2000. Ekosystemy wodne Bieszczadów. W: Michalik S., Pawłowski J. (red). Ekologiczne i biogeograficzne uwarunkowania ochrony zasobów przyrodniczych Bieszczadzkiego Parku Narodowego Monogr. Bieszcz. 10: 50-75 Mech L. D., Boitani L. (red.). 2003. Wolves: behavior, ecology, and conservation. The University of Chicago Press, Chicago-London. Mleczek T. 1999: Dekada spisu nietoperzy w Beskidzie Niskim i na Pogórzu Karpackim w 1999r. Jaskinie Beskidzkie 2: Niedziałkowska M., J ędrzejewski W., Mysłajek R.W., Nowak S., J ędrzejewska B., Schmidt K. 2006. Environmental correlates of Eurasian lynx occurrence in Poland - Large scale census and GIS mapping. Biological Conservation 133: 63-69. Nowak S., Mysłajek R. W. 1999. Problemy ochrony wilka Canis lupus w Polsce. Przegl ąd Przyrodniczy 10, 3-4: 163-172. Nowak S., Mysłajek R. W. 2002. Uprzedzi ć konflikty – kompleksowy program ochrony wilka Canis lupus w Karpatach Zachodnich. Przegl ąd Przyrodniczy 13, 4: 169-180. Nowak S., Mysłajek R., Okarma H., Śmietana W. 2005. Analiza dotychczasowych rodzajów i rozmiaru szkód wyrz ądzanych przez wilki ( Canis lupus ) oraz stosowanych metod rozwi ązywania sytuacji konfliktowych. Instytut Ochrony Przyrody PAN. Manuskrypt. Okarma H. 1984. The physical condition of red deer falling prey to the wolf and lynx and harvested in the Carpathian Mountains. Acta Theriologica 29: 283- 290. Okarma H. 1992. Wilk. Monografia przyrodniczo-łowiecka. Nakładem Autora, Białowie ża.

306

Okarma H. 1997. Wilk. Monografie przyrodnicze 2. Wydawnictwo Lubuskiego Klubu Przyrodników, Świebodzin. Okarma H. 2000. Ry ś.Oficyna Edytorska "Wydawnictwo Świat", Warszawa. Okarma H., J ędrzejewski W., Schmidt K., Śnie żko S., Bunevich A. N., and J ędrzejewska B. 1998. Home ranges of wolves in Białowie ża Primeval Forest, Poland, compared with other Eurasian populations. Journal of Mammalogy 79: 842–852 Okarma H., Olsza ńska A. 2004. Ry ś euroazjatycki Lynx lynx W: Adamski P., Bartel R., Bereszy ński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.) Gatunki zwierz ąt (z wyj ątkiem ptaków). Poradnik ochrony siedlisk i gatunków – Natura 2000. Podr ęcznik metodyczny Ministerstwa Środowiska, Warszawa. T. 6: 395-399 Okarma H., Śnie żko S., Śmietana W. 2007: Home ranges of Eurasian lynx Lynx lynx in the Polish Carpathian Mountains. Wildlife Biology 13: 481-487. Podgórski T, Schmidt K, Kowalczyk R, Gulczy ńska A. 2008. Microhabitat selection by Eurasian lynx and its implications for species conservation. Acta Theriologica 53: 97-110. Przybylski M. Zi ęba G., Kotusz J., Terlecki J., Kukuła K. 2004. Analiza stanu zagro żenia ichtiofauny wybranych rzek Polski. Arch. Pol. Fish. 12 suppl. 2: 131-142 Rafi ński J., Babik W. 2003. Płazy i gady. W: A. Górecki i in. (red.). Przyroda Magurskiego Parku Narodowego Wyd. Magurskiego PN, Krempna-Kraków, s. 19-123. Rafi ński J., Babik W. 2003. Traszka grzebieniasta. Atlas płazów i gadów Polski (Głowaci ński Z., Rafi ński J. – red.). Inspekcja Ochrony środowiska i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 30-32.Szymura J.M. 2003. Kumak górski. Atlas płazów i gadów Polski (Głowaci ński Z., Rafi ński J. – red.). Inspekcja Ochrony środowiska i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 42-44. Rafi ński J., Babik W. 2003. Traszka karpacka. Atlas płazów i gadów Polski (Głowaci ński Z., Rafi ński J. – red.). Inspekcja Ochrony środowiska i Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, 37-39. Raport dla Komisji Europejskiej dotycz ący stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty (siedlisk i gatunków z zał ączników I, II, IV i V Dyrektywy Siedliskowej) opracowany w roku 2007. Rigg R. i Adamec M. 2007. Status, ecology and management of the brown bear ( Ursus arctos ) in Slovakia. Slovak Wildlife Society, Liptovský Hrádok, Slovakia, 1-134. Rolik H. 1971. Ichtiofauna dorzecza górnego i środkowego Sanu. Fragm. faun . 21 559- 584. Rolik H. 1971. Studium nad gatunkami rodzaju Barbus Cuvier, 1817, z dorzecza Sanu i Wisłoki ( Pisces, Cyprinidae ). Ann. zool . 28: 257- 330. Rolik H., Rembiszewski J. 1987. Ryby i kr ągłouste (Pisces et Cyclostomata). PWN, Warszawa, 314.

307

Schmidt K. 2008. Behavioural and spatial adaptation of the Eurasian lynx to a decline in prey availability. Acta Theriologica 53: 1-16. Schmidt K. 2011. Program ochrony rysia Lynx lynx w Polsce – projekt. SGGW w Warszawie, 1-56. Selva N., Zwijacz-Kozica T., Sergiel A., Olsza ńska A., Zi ęba F. 2011. Program ochrony nied źwiedzia brunatnego Ursus arctos w Polsce – projekt. SGGW w Warszawie, 1-80 + zał ączniki. Skóra S. 1972. The cyprinid Alburnus bipunctatus Bloch from the basins of the rivers Upper San and Dunajec. Acta Hydrobiol . 14: 173 – 204. Skóra S., Włodek J.M. 1988. Ichtiofauna rzeki Soły i jej dopływów. Roczniki Nauk. PZW 1: 97-121. Skóra S., Włodek J.M. 1989. Ichtiofauna dorzecza górnego Wisłoka. Studia O śr. Dokument. Fizjograf . 17: 321-344.. Skóra S., Włodek J.M. 1991. Ichtiofauna dorzecza rzeki Skawy. Roczniki Nauk.PZW 4: 4-64. Skóra S., Włodek J.M. Augustyn L., Nawrocki J. 1989. Ichtiofauna dorzecza Białej Dunajcowej. Roczniki Nauk. PZW 7: 19-37. Starmach J., Jelonek M., Mazurkiewicz G., Fleituch T., Amirowicz A. 1988. Ocena aktualnego stanu ichtiofauny i mo żliwo ści produkcyjnych dorzecza rzeki Raby. 1. Biologiczno-rybacka charakterystyka górnego odcinka rzeki Raby i jej dopływów. Roczniki Nauk. PZW 1: 75-96. Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” http://www.polskiwilk.org.pl/wilk Szkudlarek R. 2004: Krajowy Plan Zarz ądzania Gatunkiem. Podkowiec mały. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. Szkudlarek R., Paszkiewicz R. 2011. 1303 Podkowiec mały Rhinolophus hipposideros (Bechstein, 1800). W: Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzgl ędnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000. Metodyka monitoringu. GIO Ś, Warszawa. Szkudlarek R., W ęgiel A., W ęgiel J., Paszkiewicz R., Mleczek T., Szatkowski B. 2008: Nietoperze Beskidu S ądeckiego i Niskiego. Nietoperze 9: 19–58. Szyndlar Z. 1980. Herpetofauna Bieszczadów Zachodnich. Acta Zool. Cracov. 24, 6: 299-336. Śmietana W. 2002. Gospodarka łowiecka i pasterska a ochrona wilka i rysia w Bieszczadach. Roczniki Bieszczadzkie 10: 129-144. Świerad J. 1988. Płazy Karpat Polskich w uj ęciu wertykalnym. Instytut Kształcenia Nauczycieli im. W. Spasowskiego w Warszawie. Wajdowicz Z. 1966. Zmiany ichtiofauny w rejonie zbiornika w Myczkowcach. Acta Hydrobiol . 8: 411-424. Wajdowicz Z. 1979. Rozwój ichtiofauny w kaskadzie Sanu. Acta Hydrobiol . 21: 73-90. Węgiel A., Paszkiewicz R., Szkudlarek R. 2001: Nietoperze Beskidu Wyspowego, Beskidu Sądeckiego, Beskidu Niskiego i Pogórza Karpackiego - letnie schronienia nietoperzy w budynkach. Nietoperze 2: 75-84.

308

Węgiel A., Szkudlarek R., Gottfried T. 2004: Skład gatunkowy, aktywno ść i struktura populacji nietoperzy odławianych latem przy otworach jaski ń w Beskidach. Nietoperze 5: 95-105. Witkowski A., Błachuta J., Kotusz J., Heese T. 1999. Czerwona lista słodkowodnej ichtiofauny Polski. Chro ńmy Przyrod ę Ojczyst ą 4: 5-1 Witkowski Z. J., Król W., Solorz W. (red.). 2003. Carpathian list of endangered species. WWF, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Vienna-Kraków.

309