SMOLEŃSK 10 KWIETNIA 2010 96 Ofiar

NIEDZIELA 11 kwietnia 2010

NAKŁAD 210 TYS.

REDAKTOR PROWADZĄCY PIOTR STASIŃSKI

WYDAJE AGORA SA

www.wyborcza.pl

JOANNA EWA GEN. ANDRZEJ KRYSTYNA ANNA MARIA BARTOSZ GEN. TADEUSZ GEN. ABP MIRON CZESŁAW LESZEK ZBIGNIEW GRZEGORZ AGACKA-INDECKA BĄKOWSKA BŁASIK BOCHENEK BOROWSKA BOROWSKI BUK CHODAKOWSKI CYWIŃSKI DEPTUŁA DĘBSKI DOLNIAK

KATARZYNA EDWARD JANINA ALEKSANDER JAROSŁAW ARTUR GEN. FRANCISZEK GRAŻYNA GEN. KAZIMIERZ PRZEMYSŁAW KS. BRONISŁAW ROBERT DORACZYŃSKA DUCHNOWSKI FETLIŃSKA FEDOROWICZ FLORCZAK FRANCUZ GĄGOR GĘSICKA GILARSKI GOSIEWSKI GOSTOMSKI GRZYWNA

MARIUSZ KS. ROMAN DARIUSZ PAWEŁ NATALIA IZABELA JARUGA- O. JÓZEF RYSZARD SEBASTIAN WICEADM. ANDRZEJ MARIUSZ JANUSZ HANDZLIK INDRZEJCZYK JANKOWSKI JANECZEK JANUSZKO -NOWACKA JONIEC KACZOROWSKI KARPINIUK KARWETA KAZANA KOCHANOWSKI

GEN. STANISŁAW STANISŁAW JERZY PAWEŁ ANDRZEJ KS. ZDZISŁAW JANUSZ JANUSZ KS. ANDRZEJ NAŁĘCZ-KOMORNICKI KOMOROWSKI KRAJEWSKI KREMER KRÓL KRUPSKI KURTYKA KWAŚNIK

GEN. BRONISŁAW TADEUSZ WOJCIECH BARBARA BARBARA ZENONA STEFAN TOMASZ KWIATKOWSKI LUTOBORSKI LUBIŃSKI MACIEJCZYK MARIA I LECH KACZYŃSCY MAMIŃSKA MAMONTOWICZ-ŁOJEK MELAK MERTA SMOLEŃSK 10 KWIETNIA 2010 96 ofiar. Polska w żałobie ANDRZEJ DARIUSZ STANISŁAW JUSTYNA ALEKSANDRA JANINA PIOTR PIOTR MICHALAK MICHAŁOWSKI MIKKE MONIUSZKO NATALLI-ŚWIAT NATUSIEWICZ-MIRER NOSEK NUROWSKI

BRONISŁAWA KS. JAN KS. ADAM KATARZYNA MACIEJ GEN. BP TADEUSZ AGNIESZKA GEN. WŁODZIMIERZ ARKADIUSZ ANDRZEJ KRZYSZTOF KS. RYSZARD ORAWIEC-LÖFFLER OSIŃSKI PILCH PISKORSKA PŁAŻYŃSKI PŁOSKI PODRÓDKA-WĘCŁAWEK POTASIŃSKI PROTASIUK PRZEWOŹNIK PUTRA RUMIANEK

ARKADIUSZ ANDRZEJ SARIUSZ- WOJCIECH SŁAWOMIR LESZEK WŁADYSŁAW JACEK ALEKSANDER JERZY JOLANTA IZABELA MAREK RYBICKI -SKĄPSKI SEWERYN SKRZYPEK SOLSKI STASIAK SURÓWKA SZCZYGŁO SZMAJDZIŃSKI SZYMANEK-DERESZ TOMASZEWSKA ULERYK

Od tego dnia słowo „Katyń” będzie po raz drugi oznaczać polskie nieszczęście ADAM MICHNIK ANNA TERESA WALEWSKA- ZBIGNIEW WIESŁAW EDWARD PAWEŁ STANISŁAW JANUSZ ARTUR GABRIELA WALENTYNOWICZ -PRZYJAŁKOWSKA WASSERMANN WODA WOJTAS WYPYCH ZAJĄC ZAKRZEŃSKI ZIĘTEK ZYCH AGENCJA GAZETA(40), REPORTER(4), EAST NEWS(1), TYG. PODCHALAŃSKI(1), PAP(2), WŁODZIMIERZ OKOŃSKI PAP(2), TYG. PODCHALAŃSKI(1), EAST NEWS(1), REPORTER(4), GAZETA(40), AGENCJA 2 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | DLACZEGO DOSZŁO DO KATASTROFY?

TAK WYGLĄDAŁ LOT PREZYDENCKIEGO SAMOLOTU PARAMETRY TECHNICZNE TU-154 M LUX masa własna: 54 tys. kg ŁOTWA ROSJA LOTNISKO prędkość maksymalna: 950 km/godz. SIEWIERNYJ MOSKWA prędkość minimalna: 235 km/godz. LITWA maksymalna liczba pasażerów: ok. 130 Katyń Smoleńsk Katyń MIŃSK 11,4 m POLSKA Dniepr SMOLEŃSK Lot prezydenckiego tupolewa. WARSZAWA BIAŁORUŚ Kontrolerzy w Smoleńsku Samolot prezydencki rozbił się radzili ze względu na złe pół godziny przed ru d d r ur 100 km wa nki pogo owe lą owanie 5 km ozpoczęciem oczystości 47,9 m UKRAINA w Mińsku lub Moskwie w Lesie Katyńskim LOTNISKO SIEWIERNYJ Pas startowy Po trzykrotnym okrążeniu Ok. 1000 m przed pasem dł. 1600 m lotniska samolot podszedł startowym samolot zawadził szer. 38 m do lądowania od wschodu o antenę stacji nadawczej

37,5 m

Chwilę później zawadził lewym skrzydłem o drzewa na wyso- kości 8 m – powinien w tym miejscu lecieć 60 m nad ziemią przedział z fotelami przedziały salon kabina pasażerskimi ośmioosobowe prezydenta pilotów Świadkiem katastrofy był m.in. oczekujący na lotnisku ambasador Szczątki samolotu rozsypały Polski w Rosjii Jerzy Bahr się na przestrzeni 1000 m 1000 m

© GAZETA WYBORCZA Uratować się nie mogli – Czułem, że coś z nim jest nie tak. Za długo latał nad Smoleńskiem – mówi o katastrofie prezydenckiego Tu-154 jeden ze świadków. Rosyjscy ratownicy zidentyfikowali wczoraj ciało prezydenta Lecha Kaczyńskiego

MARCIN WOJCIECHOWSKI, SMOLEŃSK powietrznych Rosji. Powodem była Po ugaszeniu pożaru ratownicy za- WACŁAW RADZIWINOWICZ, MOSKWA przede wszystkim gęsta mgła. Załoga częli budować drogę, by można było wy- prezydenckiego Tu-154 została poin- wieźć ciała. Pierwsza ciężarówka ztrum- re zy den cki sa mo lot miał formowana, że chmury imgła są poniżej nami wjechała na lotnisko w Smoleń- Modlitwa za zmarłych wy lą do wać w Smo leń sku o poziomu bezpieczeństwa – ta ostatnia sku o 17.20. Stamtąd ciała były zabiera- 10.30, czy li o 8.30 cza su pol - wisiała jakieś 70 m nad ziemią. Potem ne do Moskwy na lotnisko Domodie- skie go. Na płycie na prezy - ten komunikat był kilkakrotnie powta- dowo, gdzie będzie centrum do identy- w Lesie Katyńskim den ta Le cha Ka czyń skie go rzany. Zlotniska zapasowego wMińsku fikacji zwłok. – Zaczniemy identyfika- Pi pra wie 90 osób to wa rzy szą cych lub Moskwie polska delegacja musiała- cję już w niedzielę – stwierdził Szojgu. To niewiarygodne. Tego się nie da Msza święta rozpoczęła się, gdy jesz- mu w dro dze na uro czy sto ści ka - by jednak dojechać do Katynia samo- Rosjanie ogłosili, że rodziny ofiar będą opisać. To chyba naprawdę przeklę- cze nie było jasne, że prezydent Lech tyń skie cze kał am ba sa dor RP w Ro - chodami. Zajęłoby to kilka godzin. Uro- od ręki i bez opłat otrzymywać wizy. te miejsce – mówili o tragedii w Smo- Kaczyński nie żyje. Szybko jednak sji Jerzy Bahr, który był na ocz nym czystości, wktórych miało wziąć udział Władze Moskwy zobowiązały się po- leńsku uczestnicy uroczystości z oka- przedstawiciele kancelarii obecni na świad kiem wy pad ku. Za raz po tra - 800 osób, przesunęłyby się na popołu- kryć koszty ich pobytu w stolicy Rosji. zji 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. uroczystościach poinformowali oskut- gedii za dzwonił do szefa MSZ Ra - dnie. Być może dlatego załoga zdecy- Przyczyny katastrofy zbada spe- Wieść o katastrofie prezydenckiego kach tragedii. W szoku byli posłowie do sła wa Si kor skie go. dowała się na lądowanie mimo ryzyka. cjalna komisja powołana przez premiera Tu-154 rozniosła się w Lesie Katyń- PiS, którzy przyjechali na uroczystości Samolot pojawił się, ale z trudem – Piloci kilka razy odmówili zasto- Władimira Putina. Pokieruje nią wice- skim, gdy wszystko było już gotowe pociągiem. Do ostatniej chwili wierzy- było go widać przez chmury i mgłę. sowania się do instrukcji. Do wysoko- premier Siergiej Iwanow, wejdą do niej do uroczystości. Bliscy ofiar, którzy li, że może nie spełnił się najczarniejszy Świadkowie mówią, że trzykrotnie ści 100 m i odległości 1,5 km przed lot- m.in. minister transportu Igor Lewitin, przyjechali na uroczystości specjal- scenariusz. okrążył lotnisko, a jego silniki ciężko niskiem wszystko szło dobrze – opo- szefowie agencji ds. lotnictwa inajlepsi nym pociągiem z Warszawy, od rana jęczały. Dopiero za czwartym razem wiadał gen. Alioszyn. – Potem kontro- rosyjscy specjaliści od katastrof lotni- pucowali tabliczki znazwiskami swo- piloci zdecydowali się na lądowanie. lerzy zobaczyli, że maszyna leci zbyt ni- czych oraz identyfikacji zwłok. ich bliskich, składali kwiaty, palili zni- Rosjanie Prawdopodobnie podeszli do niego sko. Wydali polecenie poderwania sa- Dopiero od grudnia 2009r. smoleń- cze, robili sobie pamiątkowe zdjęcia. zbyt nisko i zeszli z wyznaczonej tra- molotu i bezwzględnego lądowania na skie lotnisko Siewiernyj jest portem tzw. – Mojej babci nie udało się tutaj poinformowali, sy. Kilometr przed lotniskiem zaha- lotnisku zapasowym. podwójnego bazowania, czyli wojsko- przyjechać, matka nigdy tu nie była, że odnaleźli wczoraj czyli o maszt stacji naprowadzającej Wszystko wskazuje na to, że było już wo-cywilnym. Nie ma automatyczne- ale ja jestem. Spełniło się marzenie zwłoki wszystkich sięgający jakichś 50m, nie wyprowa- za późno. Ratownicy dojechali na miej- go systemu naprowadzania lądujących mojego życia – mówił mi przed uro- dzili samolotu po utracie równowagi, sce błyskawicznie, bo samolot rozbił się samolotów, a kontrolerzy lotów mogą czystościami wnuk zamordowanego ofiar katastrofy zahaczyli o drzewa i samolot spadł. tuż przy murze lotniska – na szerokiej przekazać pilotowi tylko informacje w Katyniu Kazimierza Purolczaka – W takiej sytuacji trzeba dawać polanie. Resztki kadłuba płonęły. Stra- owarunkach panujących na ziemi –tem- z Konina. pełną moc ijak najszybciej wzbijać się żacy gasili zgliszcza. Szybko stało się ja- peraturze czy sile wiatru. Na takim lot- Krystyna Lecyk z Lublina przyje- Uroczystości katyńskie przekształ- wgórę. Piloci postanowili szukać rów- sne, że nikt nie przeżył. nisku nie powinno się lądować w trud- chała na grób swojego ojca chrzest- ciły się wnabożeństwo żałobne za pre- nowagi po zderzeniu. Może już nie – Samolot zaczął się rozpadać ok. ki- nych warunkach meteorologicznych. nego por. Feliksa Łaszcza, który stu- zydenta Kaczyńskiego ipozostałe ofia- zdążyli nic zrobić. Tu-154 jest ciężką lometra przed pasem startowym. Ostat- Jeden zekspertów wojskowych po- diował przed wojną medycynę zjej oj- ry. Skrócono program. Zrezygnowano maszyną i bardzo trudno go przy- ni element znajdujący się najbliżej lot- wiedział „Gazecie”, że pół godziny przed cem we Lwowie. Ponieważ nie ma on z części w Smoleńsku. Jak na ironię lo- wrócić do równowagi tuż nad ziemią niska to lewe skrzydło leżące ok. 200m lądowaniem Tu-154 na lotnisku Sie- innych bliskich, to ona poczuwa się do su prezydencki obiad zRodzinami Ka- –mówił mi Aleksiej Korończuk, głów- przed pasem – mówił Siergiej Szojgu, wiernyj miał siadać wojskowy Ił-76 zMo- opieki nad jego mogiłą. tyńskimi miał się odbyć whotelu Nowyj ny energetyk lotniska w Smoleńsku, minister ds. sytuacji nadzwyczajnych, skwy z funkcjonariuszami Federalnej Duchowni kończyli ostatnie przy- na obrzeżach miasta, dosłownie kilka- były pilot myśliwców. który natychmiast po katastrofie przy- Służby Ochrony (odpowiednik BOR-u). gotowania do mszy świętej. Kompa- set metrów od miejsca katastrofy. Po- Dlatego błąd pilota i mgła to naj- leciał do Smoleńska. – Nie chcę speku- Pilotem iła był doświadczony lotnik ze nie reprezentacyjne z Rosji i Polski ciąg specjalny ze Smoleńska do War- częściej wymieniane przyczyny ka- lować. Mogę jedynie powiedzieć, że sa- Smoleńska znający lotnisko i tutejsze ćwiczyły składanie wieńców. Nagle szawy odjechał przed czasem. tastrofy. Eksperci sprawdzą, czy nie molot zboczył o150m zpodejścia do lą- warunki. Dwa razy we mgle podchodził wśród tłumu gruchnęła wiadomość, Franciszkanin z jedynej katolickiej było awarii, ale rosyjska firma serwi- dowania – dodał Szojgu, który oglądał do lądowania iwkońcu na polecenie kon- że prezydencki samolot miał awarię. parafii wSmoleńsku, który był wLesie sująca samolot zapewnia, że był spraw- miejsce tragedii z helikoptera. trolerów zawrócił do Moskwy. Początkowo sądzono, że to coś drob- Katyńskim, wprost stamtąd pojechał ny. Po niedawnym remoncie silników Początkowo zszokowani milicjanci Wso bo tę prob le my miał też rzą do- nego. Zniecierpliwością oczekiwano na miejsce katastrofy, by modlić się za dano mu resurs (prawo użytkowania) otaczający miejsce katastrofy dość zde- wy Jak-40, któ rym do Smoleń ska mia- na wieści z lotniska w Smoleńsku. ofiary. W stule i z Biblią w ręku próbo- na kolejne sześć lat. cydowanie nie dopuszczali dziennika- ło le cieć m.in. 13 dzien ni ka rzy, w tym W pewnym momencie pracownicy wał przedrzeć się przez milicyjny kor- – Ostrzegaliśmy przez radio pol- rzy do wraku, ale potem już składali Po- wy słan nik „Ga ze ty”. Pier wszy sa mo lot prezydenckiego biura prasowego za- don na miejsce tragedii. Puszczono go skich pilotów jeszcze 50 km przed lakom kondolencje. To samo robili spon- był nie spraw ny –pi lot nie mógł uru cho- częli płakać. – Jest bardzo źle, na- tylko do miejsca, z którego było widać Smoleńskiem, by lądowali na lotnisku tanicznie mieszkańcy Smoleńska, czę- mić sil ni ków –ire por te rzy po le cie li dru- prawdę bardzo źle –wydusiła zsiebie woddali szczątki samolotu. Ale pomo- zapasowym – stwierdził gen. Alek- stowali papierosami ipytali, czy czegoś gim Ja kiem-40, lą du jąc w Smo leń sku sparaliżowana Agnieszka Kołacz dlił się za dusze zmarłych. f sander Alioszyn, wiceszef sztabu sił nie trzeba. pół to rej go dzi ny przed ka ta stro fą. f z Kancelarii Prezydenta. MARCIN WOJCIECHOWSKI, SMOLEŃSK 1 Polska w żałobie 3

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | POLACY I ROSJANIE W ŻAŁOBIE

Polskę spotkało REUTERS nieszczęście

ADAM MICHNIK GAZETA WYBORCZA

Prezydent RP i kwiat polityki polskiej zginęli w tragicznej katastrofie. Od tego dnia słowo „Katyń” będzie po raz drugi oznaczać polskie nieszczęście. To jest największa tragedia, którą zły los naznaczył naszą ojczyznę od czasu katastrofy lotniczej gen. Władysława Sikorskiego. Łączymy się w bólu z najbliższymi Prezydenta RP i Jego Żony; z najbliższymi wszystkich ofiar tej tragedii. Ten żal powinien być wspólny, ponadpartyjny i ponadpolityczny. Ponadpartyjna i ponadpolityczna powinna być teraz nasza wspólna odpowiedzialność Ratownicy wynoszą trumny z ciałami ofiar z miejsca katastrofy za Polskę. Polska musi pozostać państwem stabilnym i przewidywalnym. Lech Kaczyński naznaczył polską historię całą swoją biografią. Historycy sporządzą bilans Jego dokonań. Putin oddał hołd ofiarom Dziś nie jest moment na żadne wyważone oceny. Dziś jest czas na żal i dobrą pamięć. Lech Kaczyński służył polskiej niepodległości – Okażemy wszelką pomoc, by Premier Rosji przez kilka godzin i wolności od marca 1968 r. Często powtarzał, że wtedy wybrał zmniejszyć straty moralne związane osobiście kierował wczoraj w Smo-

z tą katastrofą – zapewnił w Smo- REUTERS leńsku pracą sztabu zajmującego się drogę sprzeciwu wobec dyktatury. leńsku Donalda Tuska rosyjski pre- sprawą katastrofy. Początkowo jego po- I tę Jego decyzję będę zawsze wspominał mier Władimir Putin. byt w mieście utrzymywano w tajem- z wielkim szacunkiem i sentymentem. Polski premier przyleciał do biało- nicy. Sprawa rozniosła się dopiero wte- ruskiego Witebska, a stamtąd samo- dy, gdy rosyjskie telewizje pokazały Różniliśmy się, także w ostatnich latach, w ocenach zdarzeń chodem dojechał do Smoleńska. To- zdjęcia Putina na lotnisku w Smoleń- politycznych. Wszelako zawsze myślałem warzyszyli mu wicepremier Walde- sku. Jego obecność podziałała na miej- o Lechu Kaczyńskim z szacunkiem dla Jego patriotyzmu. mar Pawlak i szef MON Bogdan Klich scowe władze mobilizująco. I te myśli towarzyszą mi od chwili, gdy usłyszałem oraz grupa śledczych z Prokuratury Wcześniej szef rosyjskiego rządu Generalnej w Warszawie. Na miejscu rozmawiał o tragedii z prezydentem straszną wiadomość o katastrofie lotniczej. czekał na polską delegację szef ro- Dmitrijem Miedwiediewem. To on po- Lech Kaczyński był człowiekiem prawym, życzliwym, syjskiego rządu. lecił premierowi stworzenie specjal- rozumnym. Najpierw Tusk i Putin złożyli nej komisji. kwiaty na miejscu katastrofy. Potem Tragedia w Smoleńsku jest od ra- I był człowiekiem szalenie sympatycznym, długo rozmawiali o tym, co zrobić, na głównym newsem w telewizjach czego nierzadko doświadczałem. by jak najlepiej uporać się z jej skut- rosyjskich. Relacje są utrzymane w du- Takim będę Go pamiętał. f kami. Putin powtórzył, że deklaru- chu współczucia i zrozumienia. Pod- je wszelką pomoc. Rosyjski MSZ naj- kreśla się zasługi prezydenta Lecha pierw ogłosił, że będzie bezpłatnie Kaczyńskiego dla zwycięstwa demo- wydawał wizy dla rodzin dotknię- Premierzy Donald Tusk i Władimir Putin kracji w Polsce, jego działalność w pod- tych tragedią, które przyjadą do Mo- na miejscu katastrofy ziemiu. Taktownie przemilcza się, że skwy na identyfikację, a potem za- nie był łatwym partnerem dla Mo- powiedział możliwość podróży bez „To nie tylko tragedia Polski i narodu skwy. Główne kanały telewizyjne po- wiz. Całkowite utrzymanie rodzin polskiego, ale to też nasza tragedia. Od- dają imienną listę ofiar, nadają żałobną Wszyscy Rosjanie ofiar podczas pobytu w Moskwie czuwamy wielki ból razem z wami i muzykę i pokazują dużo materiałów (transport i hotele) biorą na siebie przeżywamy to tak samo jak wy” – mó- z Warszawy. władze rosyjskiej stolicy. wił rosyjski premier. W nocy do Smoleńska przyjechał dzielą z wami smutek Rosyjski premier zapewnił, że Wcześniej Putin spotkał się z kie- też Jarosław Kaczyński, który rów- chce, by śledztwo w sprawie tragedii rowaną przez niego komisją ds. wyja- nież przyleciał samolotem do Witeb- zakończyło się szybko i było prowa- śnienia przyczyn katastrofy. Spotka- ska z innymi krewnymi ofiar. Z lotni- DMITRIJ MIEDWIEDIEW dzone we współpracy ze stroną pol- nie zaczęło się od minuty ciszy. Putin ska szef PiS pojechał na miejsce ka- ską. Trwają ustalenia, na jakich zasa- wezwał podległe sobie służby, by doło- tastrofy samochodem polskiej am- PREZYDENT ROSJI, ORĘDZIE TELEWIZYJNE dach będzie się ono odbywać. Putin żyły wszelkich starań, żeby wyjaśnić basady w Mińsku. f nagrał specjalne orędzie do Polaków. przyczyny tragedii. MARCIN WOJCIECHOWSKI, SMOLEŃSK

Drodzy przyjaciele! Szanowni obywatele Rzeczypospolitej Polskiej! Ja i wszyscy obywatele Rosji jesteśmy wstrząśnięci Smoleńsk wstrząśnięty tragedią straszną tragedią – śmiercią prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego, jego małżonki Marii, Jako pierwsi na miejsce kata- ko, by akcja ratownicza przebiegała czorem rozpoczęły się panichidy (na- strofy pobiegli pracownicy okolicz- jak najsprawniej. Zaczęli też zjeżdżać bożeństwa żałobne) za ofiary kata- wszystkich obywateli polskich znajdujących się nych warsztatów. Byli jeszcze przed specjaliści z Moskwy i innych regio- strofy. Sam biskup złożył kondolencje na pokładzie samolotu, który uległ katastrofie. strażakami i milicją. nów. Lotnisko w Smoleńsku zamieni- rodzinom ofiar i narodowi polskiemu. W tych dniach wspólnie przeprowadzaliśmy żałobne – Był pożar. Paliła się benzyna. Szcząt- ło się w wielki sztab. Na rozkaz z góry Mnóstwo razy podchodzili do mnie uroczystości w Katyniu, wspólnie wyrażaliśmy żal ki ciągnęły się na odcinku ponad ki- władze zaczęły też lepiej informować przypadkowi ludzie, składając kon- lometra – mówi mechanik Igor. Nie- o tragedii. Początkowo próbowano dolencje, oferując pomoc, wsparcie. po ofiarach czasów totalitaryzmu. Lech Kaczyński którzy nagrali miejsce katastrofy ko- ogłosić blokadę informacyjną, ale obiet- Po południu poszedłem obejrzeć leciał do Rosji, by osobiście złożyć hołd poległym mórkami. – Nie było co ratować. Po- nica premiera Władimira Putina, że trasę dolotu Tu-154 na lotnisko w Smo- oficerom polskim jako prezydent i jako obywatel swego kraju. tem przepędziła nas milicja – opo- śledztwo i prace specjalnej komisji bę- leńsku. Ponad kilometr za lotniskiem Wszyscy Rosjanie dzielą z wami smutek i żałobę. wiada kolega Igora Wasilij. dą jak najbardziej przejrzyste oraz pro- na łące stoi mała budka stacji napro- Strażacy, z którymi rozmawia- wadzone w ścisłej współpracy z Pol- wadzającej. To na jej wysokości zaczęły Obiecuję, że wszystkie okoliczności tej tragedii zostaną łem, zapewniali, że nie było wybu- ską, zrobiły swoje. się kłopoty samolotu. Zawadził on najdokładniej wyjaśnione w najściślejszej chu benzyny, który dokonałby jesz- Kilka godzin trwała identyfikacja o maszt budki, a kilkaset metrów da- współpracy ze stroną polską. Dałem w tej sprawie cze większych zniszczeń. – Pożar uga- ciała prezydenta Lecha Kaczyńskie- lej o drzewa. Po pierwszym zderzeniu siliśmy szybko. Ale natychmiast oka- go. Ale jak dowiedziała się „Gazeta”, z masztem piloci próbowali jeszcze wyraźne polecenia organom ochrony prawa. zało się, że nie ma nawet po co wzy- wydobyto je w pierwszej kolejności. wyprowadzić maszynę w górę. Na tra- W imieniu narodu rosyjskiego wyrażam najgłębsze, wać karetek – mówi strażak biorący Praktycznie od razu odnaleziono tak- wie pozostały po tym dwie czarne smu- najbardziej szczere kondolencje narodowi polskiemu, udział w akcji ratunkowej. Nie po- że czarne skrzynki samolotu. Ich ana- gi ciągnące się na kilkadziesiąt metrów. wyrazy współczucia i wsparcia krewnym i bliskim zmarłych. twierdziły się plotki, że trzy osoby liza musi jednak potrwać. Wypaliło je gorąco z silników Tu-154. przeżyły katastrofę. Smoleńsk bardzo przeżył kata- Poza resztkami samolotu to ostatni Poniedziałek 12 kwietnia będzie w Rosji dniem Po początkowym chaosie władze strofę. Z inicjatywy miejscowego bi- ślad prezydenckiego lotu do Rosji. f 2 żałoby narodowej. Smoleńska starały się robić wszyst- skupa prawosławnego Filofakta wie- MARCIN WOJCIECHOWSKI, SMOLEŃSK 4 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | POLITYKA W CIENIU KATASTROFY Państwo będzie funkcjonowało Po śmierci Lecha Kaczyńskiego jego obowiązki przejął marszałek Sejmu Bronisław Komorowski. W ciągu 14 dni musi zarządzić wybory prezydenckie, które odbędą się najpewniej w czerwcu

RENATA GROCHAL no, że śledztwo będzie prowadziła AGNIESZKA KUBLIK prokuratura wojskowa. WOJCIECH SZACKI

BOGDAN WRÓBLEWSKI KOZAK ADAM Dzwonił Putin i Obama Kondolencje na ręce Tuska złożyli – Bóg dopuścił na nas, na naród, na prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew państwo niezwykłą tragedię – po- i premier Rosji Władimir Putin. wiedział abp Tadeusz Gocłowski – Jesteśmy nadal w szoku. Mam w Gdańsku. Skala katastrofy lot- wrażenie, że władze rosyjskie też. niczej w Smoleńsku przekracza Przysłuchiwałem się rozmowie, chy- granice wyobraźni. Zginęli: prezy- ba bezprecedensowej, gdy nasz pre- dent, dwóch wicemarszałków Sej- mier rozmawiał z premierem i pre- mu, wicemarszałek Senatu, prezes zydentem Rosji, którzy podawali so- NBP, rzecznik praw obywatelskich, bie słuchawkę telefonu. W Rosji ogło- ministrowie z Kancelarii Prezy- szono żałobę, a premierzy obu kra- denta, parlamentarzyści, do- jów uzgodnili, że spotkają się w Smo- wództwo armii. leńsku – mówi „Gazecie” szef MSZ – Państwo polskie musi funk- Radosław Sikorski. cjonować i będzie funkcjonować – Jesteśmy z całym narodem pol- – zapewnił premier Donald Tusk. skim – mówił w rozmowie z Tuskiem Zgodnie z konstytucją obowiązki Miedwiediew. Dodał, że jest to także Lecha Kaczyńskiego przejął Bro- tragedia dla Rosjan, a „dramat jest nisław Komorowski. W ciągu 14 dni tragicznym zbiegiem okoliczności, zdecyduje o dacie przyspieszo- który sprawia, że jego miejsce staje nych wyborów prezydenckich, któ- się mistyczne”. re muszą się odbyć w ciągu 60 dni Z kondolencjami dzwonił do pre- od postanowienia marszałka. Wy- miera prezydent USA Barack Oba- bory będą zapewne w czerwcu. ma. – Przekazał wyrazy sympatii, so- W wieczornym orędziu marsza- lidarności, złożył ofertę pomocy. By- łek zapowiedział, że poinformuje ła też rozmowa na moim szczeblu, o dacie wyborów, gdy upłynie ża- Hillary Clinton przekazała wyrazy łoba narodowa. szacunku – mówi szef dyplomacji. Do- – Nie ma dziś podziału na lewi- daje, że premier nie weźmie udziału cę, prawicę, wszyscy jesteśmy ra- w szczycie nuklearnym w Waszyng- zem – powiedział Bronisław Komo- tonie. – Jest rozważany mój udział. rowski. Chodzi o to, by pokazać światu, że państwo polskie funkcjonuje spraw- Straszny obowiązek nie – mówi Sikorski. Premier Donald Tusk, marszałek Szef MSZ zdecydował, że polskie Komorowski i brat prezydenta pre- Sobota, godz. 13.40. Marszałek Sejmu Bronisław Komorowski ogłasza, że przejmuje kompetencje prezydenta RP flagi przed wszystkimi naszymi am- zes PiS Jarosław Kaczyński o tra- basadami będą opuszczone do poło- gedii dowiedzieli się rano od szefa wy masztu. MSZ Radosława Sikorskiego. – To był mój straszny obowiązek – mówi „I cisza jest na wysokościach” „Gazecie” Sikorski. Straszne straty poniósł PiS – zginęli Donald Tusk zwołał nadzwy- Orędzie Bronisława Komorowskiego wicemarszałek Krzysztof Putra, sze- czajne posiedzenie rządu, które roz- fowa klubu Grażyna Gęsicka, wice- poczęło się minutą ciszy. szefowie partii Aleksandra Natalli- – To wielka tragedia, ale nie ozna- -Świat i Przemysław Gosiewski, były cza ona, że państwo nie funkcjonu- minister Zbigniew Wassermann... je – mówi „Gazecie” marszałek Se- olska jest w żałobie. Zginęli w obliczu śmierci wielu ludzi. Łą- Moim obowiązkiem jest wy- Lech Kaczyński miał być kandyda- natu Bogdan Borusewicz. – Ale zgi- członkowie Sejmu iSenatu, czymy się w bólu z rodzinami znaczenie także w ciągu dwóch ty- tem PiS na prezydenta. nęli szefowie wielu instytucji i trze- Pministrowie, posłowie i se- ofiar i w trosce o dalsze losy osie- godni terminu wyborów na prezy- – Nie potrafię teraz nic powiedzieć ba zapełnić tę lukę. natorowie wszystkich klubów par- roconej przez nich ojczyzny. denta, które muszą się odbyć nie – powtarzało nam kilkoro polityków W samolocie byli szefowie lamentarnych, zginęli generałowie Szanowni państwo, drodzy później niż 60 dni od daty ich ogło- tej partii. wszystkich rodzajów sił zbrojnych. i biskupi, zginęli, pełniąc swą służ- rodacy, art. 131 konstytucji na- szenia. Zamierzam to uczynić po Jan Ołdakowski, poseł PiS i szef Według naszych rozmówców rząd bę publiczną na rzecz dobra wspól- kłada na marszałka Sejmu obo- konsultacjach z wszystkimi kluba- Muzeum Powstania Warszawskiego, nominuje ich następców na pełnią- nego, jakim jest Polska. Zginęli wiązek zapewnienia ciągłości mi parlamentarnymi. miał lecieć tym samolotem, ale ustą- cych obowiązki, bo nominacje na w drodze na uroczystości w Katy- władzy prezydenta, głowy pań- Składam hołd wszystkim, któ- pił miejsca. szefa sztabu i dowódców trzech ro- niu, gdzie 70 lat temu ginęły tysią- stwa polskiego. rzy zginęli w strasznej katastrofie Zginęli liderzy SLD: kandydat na dzajów sił zbrojnych to uprawnie- ce polskich oficerów, w imię zasa- W ramach tych obowiązków, koło Smoleńska. Ale swoje ser- prezydenta i wicemarszałek Sejmu nie prezydenckie (może to zrobić dy, że miłość ojczyzny żąda czasa- które dziś na mnie spadły, ogłosi- deczne myśli i modlitwy oraz wy- Jerzy Szmajdziński, wiceszefowa par- teraz marszałek Sejmu). mi ofiary najwyższej. łem w całym kraju tygodniową ża- razy osobistego współczucia kie- tii Jolanta Szymanek-Deresz, po- – Największym zadaniem dla po- Dzisiaj w obliczu naszego na- łobę narodową. Połączmy się wszy- ruję przede wszystkim do bliskich słanka Izabela Jaruga-Nowacka. Szef lityków jest kontynuowanie dzieła, rodowego dramatu jesteśmy ra- scy w żałobie, zarówno w wymia- ofiar, w tym do rodziny pana pre- Sojuszu Grzegorz Napieralski prze- które prowadzili ci, którzy zginęli. zem. Dziś nie ma podziału na le- rze oficjalnym, jak i prywatnym, zydenta Lecha Kaczyńskiego, do je- rwał wizytę w USA. Państwo będzie funkcjonowało, mo- wicę i prawicę, różnice poglądów, w wymiarze przeżycia wspólno- go matki, córki i brata. Poseł SLD Ryszard Kalisz: – Katyń że tylko być ciężko nam zapełnić tę wyznania nie mają dzisiaj zna- towego, jak i indywidualnego, tak Wtych trudnych dniach dla na- już po wsze czasy będzie miejscem lukę i znaleźć równie ofiarnie pra- czenia, dziś jesteśmy razem, sto- po ludzku, z głębi współczujące- szej ojczyzny bądźmy wszyscy ra- przeklętym. I miejscem spoczynku cujących dla Polski ludzi, niezależ- jąc wobec wielkiego dramatu, go serca. zem. f najlepszych synów i córek narodu nie od tego, jak bardzo nas dzieliły polskiego. poglądy – mówi nam wiceszef klu- Zginęli wicemarszałek Senatu Kry- bu PO Rafał Grupiński. styna Bochenek z PO, wiceszef klu- Do Sejmu wejdzie 15 nowych po- bu Platformy Grzegorz Dolniak i se- słów – kolejne osoby z list wybor- wnuczkom, bratu, a także rodzinom czyjego bólu, sam czuję go wyjątko- muje rzecznik Seremeta Mateusz kretarz klubu Platformy Sebastian czych z 2007 r. W trzech okręgach wszystkich, którzy tam zginęli. Łączę wo mocno, ale nikt nas nie zwalnia Martyniuk. Karpiniuk, a także poseł Arkadiusz odbędą się wybory uzupełniające się w bólu ze wszystkimi, dla których z obowiązków – zaznaczył. Dodał, że Płk Mikołaj Przybył z Wojskowej Rybicki. do Senatu. Sejm wybierze prezesa ten dzień jest najtragiczniejszym do Smoleńska pojechali już polscy Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Zginęli posłowie PSL Wiesław Wo- NBP, IPN i rzecznika praw obywa- w ich życiu – dodał premier, który jesz- prokuratorzy, którzy rozpoczęli śledz- poinformował, że prokuratorzy woj- da i Leszek Deptuła. telskich. cze wczoraj udał się do Smoleńska. two w sprawie katastrofy. skowi już „zabezpieczyli materiał do- W południe w Krakowie odezwał We wtorek odbędzie się nad- Na miejsce tragedii poleciał też brat Dwie godziny po katastrofie pro- wodowy na lotnisku Okęcie związany się dzwon Zygmunt, który bije w naj- zwyczajne, żałobne posiedzenie prezydenta Jarosław Kaczyński. kurator generalny Andrzej Seremet ze stanem technicznym samolotu”. ważniejszych dla narodu chwilach. Sejmu. Dziś w południe dwiema minuta- na wniosek ministra sprawiedliwo- – Po stronie rosyjskiej śledztwem Setki osób przyszły pod Pałac Pre- – Takiego dramatu współczesny mi ciszy zostaną uczczone ofiary ka- ści powołał zespół prokuratorów, kieruje generalny prokurator Rosji zydencki w Warszawie. Odwołano im- świat nie widział – mówił premier tastrofy. – Podobnie uczcimy dzień którzy mają wyjaśnić jej okoliczno- Jurij Czajka, jesteśmy z nim w bar- prezy rozrywkowe i sportowe. W ca- po posiedzeniu rządu. – Chciałem uroczystości pogrzebowych – mówił ści. Kierować nim będzie Krzysztof dzo dobrych kontaktach – mówi „Ga- łym kraju odprawiano msze w inten- w imieniu wszystkich Polaków zło- premier. Parulski, naczelny prokurator woj- zecie” Jerzy Szymański, dyrektor cji ofiar. żyć najgłębsze wyrazy współczucia skowy. – Prokuratorzy są gotowi do biura ds. przestępczości zorganizo- Na stronie prezydenckiej zawisnął i kondolencje rodzinie tragicznie Pomoc i śledztwo wyjazdu do Smoleńska. Czekają na wanej Prokuratury Generalnej. Do cytat ze Zbigniewa Herberta: „I cisza zmarłego pana prezydenta Lecha Tusk zapowiedział pomoc rodzinom decyzję o transporcie, która zapad- wyjazdu do Smoleńska byli gotowi jest na wysokościach i dymi mgłą ka- Kaczyńskiego, jego córce, matce, ofiar. – Wiem, że tym nie ugasimy ni- nie na szczeblu rządowym – infor- też „cywilni” prokuratorzy, ale uzna- tyński las...”. f PAP 1 Polska w żałobie 5

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | BEZ PREZYDENTA, BEZ DOWÓDZTWA Kto teraz obejmie stanowiska SURDZIEL WOJCIECH

MARSZAŁEK PRZEJMUJE konstytucyjne obowiązki. Ale nie ma tu” zgłasza się przed upływem 21 dni, ZADANIA PREZYDENTA też żadnych uprawnień władczych. Do głosowanie zaś może się odbyć nie wcze- czasu wyboru nowego rzecznika nikt śniej niż siedem dni po otrzymaniu Śmierć prezydenta oznacza, że wszyst- nie może wykonywać jego konstytu- przez posłów druków sejmowych. kie jego kompetencje, zwyjątkiem pra- cyjnych i ustawowych uprawnień. Ale PREZES IPN wa do rozwiązania Sejmu przed upły- urząd może działać normalnie, poza np. wem kadencji, przejmuje marszałek podpisywaniem wniosków do Trybu- Nikt nie przejmuje kompetencji preze- Sejmu. W ciągu najdalej 14 dni musi nału Konstytucyjnego czy wystąpie- sa IPN. Te kompetencje to przede wszyst- ogłosić wybory prezydenckie. niami generalnymi do organów władzy. kim decyzje personalne, gdzie nie ma Wybory musi wyznaczyć na wol- pilnych spraw (wszystkie ważne decy- ny od pracy dzień przypadający nie zyjne funkcje są obsadzone). później niż 60 dni od daty ogłoszenia Art. 131 konstytucji Podobnie jak wprzypadku RPO bę- wyborów. Oznacza to, że wybory od- 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, dą musiały ulec zawieszeniu sprawy będą się w ciągu 74 dni, czyli najpóź- do czasu wyboru nowego Prezydenta przed sądami – przede wszystkim adniej w niedzielę 20 czerwca. Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki ministracyjnymi – w których Janusz Jeżeli marszałek Sejmu „nie mo- Prezydenta Rzeczypospolitej w razie: Kurtyka nikogo nie upoważnił do wy- że” wykonywać obowiązków prezy- 1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej. stępowania w swoim imieniu. Zawie- denta, przejmuje je marszałek Sena- (…) szeniu ulegną też sprawy, wktórych za- tu. Jednak – zdaniem prof. Jerzego 3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może interesowani odwoływali się do preze- Ciemniewskiego, byłego sędziego Try- wykonywać obowiązków Prezydenta sa IPN od decyzji szefów poszczegól- bunału Konstytucyjnego – chodzi tu Rzeczypospolitej, obowiązki te nych oddziałów IPN (np. wsprawie od- wyłącznie oniemożność fizyczną, anie przejmuje Marszałek Senatu. mowy udostępnienia akt). np. o zapowiadaną przez marszałka 4. Osoba wykonująca obowiązki Kadencja Janusza Kurtyki upływa- Bronisława Komorowskiego sytuację, Prezydenta Rzeczypospolitej nie może ła w grudniu. Według obowiązującej gdy na czas kampanii prezydenckiej postanowić o skróceniu kadencji Sejmu. jeszcze ustawy (art. 10) prezesa IPN po- jako kandydat PO weźmie urlop. wołuje i odwołuje Sejm większością Przejęcie przez marszałka kom- Art. 128 konstytucji trzech piątych głosów za zgodą Senatu, petencji prezydenta oznacza m.in., że 2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Kolegium IPN, które wpierw może, choć nie musi, podpisywać usta- zarządza Marszałek Sejmu (…) w razie ogłasza konkurs na prezesa. wy, które czekają na podpis prezy- opróżnienia urzędu Prezydenta Ale jest możliwe, by prezesa wy- denta, zarówno te, które przesłano tam Rzeczypospolitej – nie później niż brało nie obecne Kolegium IPN, ale no- zSenatu, np. zmiana ustawy oIPN, jak wa Rada IPN. Przewiduje to noweli- i te, które wróciły z Trybunału Kon- w czternastym dniu po opróżnieniu zacja ustawy o IPN, która czeka na pod- urzędu, wyznaczając datę wyborów stytucyjnego po uchyleniu przepisów, pis prezydenta (może ją teraz podpi- Żołnierze przed katedrą polową, w której odprawiono wczoraj żałobną mszę świętą których brak nie uniemożliwia wejścia na dzień wolny od pracy przypadający sać marszałek Sejmu). Jednak przy ustawy w życie – np. ustawa o finan- w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia tym trybie znacznie wydłużyłby się sowaniu partii politycznych. wyborów. czas potrzebny do powołania nowego Marszałek może także podpisać prezesa. Najpierw musiałaby zostać nominację na zastępcę prokuratora Jeśli Janusz Kochanowski przed wybrana Rada IPN, a to proces skom- generalnego, atakże ratyfikować mię- śmiercią nie upoważnił nikogo do re- plikowany. Władze uczelni i placówek Polska została bez dzynarodowe konwencje, do których prezentowania go w sprawach już za- naukowych musiałyby najpierw wy- ratyfikowania wcześniej Sejm upo- wisłych przed Trybunałem Konstytu- brać kolegium elektorów, które z kolei ważnił prezydenta – na taką ratyfika- cyjnym czy sądami – do czasu wyboru przedstawi kandydatów do wyboru cję czeka np. konwencja w sprawie nowego RPO muszą być zawieszone. Sejmowi, Senatowi i prezydentowi. Do- dowództwa armii kontaktów z dziećmi. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą piero wtedy Rada IPN ogłasza konkurs RZECZNIK PRAW Senatu na wniosek marszałka Sejmu alna prezesa i przedstawia zwycięzcę bo grupy 35 posłów. Sejmowi. Ten zaś wybiera go zwykłą Na pokładzie rządowego tupolewa szych rozmówców w Ministerstwie OBYWATELSKICH Tryb zgłaszania kandydatur określa większością głosów. f znajdowali się niemal wszyscy naj- Obrony Narodowej. Rzecznik praw obywatelskich nie ma regulamin Sejmu. Kandydatury w ra- EWA SIEDLECKA ważniejsi dowódcy Sił Zbrojnych RP. Dlaczego wszyscy dowódcy lecie- zastępcy, który mógłby przejąć jego zie „stwierdzenia wygaśnięcia manda- O sytuacji w NBP – s. 11 W jednej chwili kraj stracił całe do- li tym samym samolotem? – pytamy wództwo. rzecznika MON Janusza Sejmeja. – Na Zginęli: szef Sztabu Generalnego Woj- zaproszenie prezydenta RP – odpo- ska Polskiego gen. Franciszek Gągor, wiada. dowódca Wojsk Lądowych gen. Ta- Rzecznik MON zapewnia też: – Po Sikorski: Tusk nie leci do Waszyngtonu deusz Buk, dowódca Marynarki Wo- katastrofie dowodzenie polską armią jennej wiceadmirał Andrzej Karwe- odbywa się płynnie. ta, dowódca wojsk specjalnych gen. Generałowie, z którymi rozma- sobie słuchawkę telefonu. Jak wiemy, Czy wiadomo już coś na temat przy- Włodzimierz Potasiński, szef do- wialiśmy, podkreślają, że kierowanie ROZMOWA Z w Rosji ogłoszono żałobę, a premierzy czyn tej katastrofy, tego, co działo się wództwa operacyjnego polskiej ar- siłami zbrojnymi Polski automatycz- Radosławem Sikorskim obu krajów uzgodnili, że spotkają się na pokładzie? Wiemy, że ostrzegano, mii gen. Bronisław Kwiatkowski i do- nie objęli zastępcy dowódców różnych ministrem spraw zagranicznych w Smoleńsku. Premier Putin poinfor- by samolot nie lądował ze względu na wódca Sił Powietrznych gen. Andrzej rodzajów wojsk. – We wszystkich ro- mował naszego premiera, że odnale- trudne warunki. Błasik. dzajach wojsk działają już sztaby kry- RENATA GROCHAL: To pan przekazał in- ziono czarne skrzynki samolotu. Ma- – Na razie to spekulacje. Byłem Zginął też wiceminister obrony zysowe, zajmują się one m.in. zabez- formację o tragedii premierowi, mar- my nadzieję, że to pomoże ustalić, dla- pierwszą osobą, która dosłownie kilka narodowej Stanisław Komorowski, pieczeniem dokumentów związanych szałkowi Sejmu i bratu prezydenta czego doszło do lądowania w tak trud- minut po tragedii dostała tę wiadomość. a także biskup polowy Wojska Pol- z bezpieczeństwem państwa, a także prezesowi PiS Jarosławowi Kaczyń- nych warunkach. I pierwsze informacje były takie, że wie- skiego gen. Tadeusz Płoski. opieką nad rodzinami zmarłych woj- skiemu. Zkondolencjami dzwonił też do pre- ża odradzała lądowanie. Jednak skoro Do tej pory praktyką było, że w uro- skowych oraz przygotowaniami do po- RADOSŁAW SIKORSKI:Jako pierwszy do- miera prezydent USA Barack Obama. mamy czarne skrzynki, to myślę, że po- czystościach katyńskich, z racji tego, grzebów – mówi „Gazecie” jeden z pol- wiedziałem się otej straszliwej trage- Przekazał olbrzymie wyrazy sympatii, winniśmy powstrzymać się od speku- że zostali tam rozstrzelani oficerowie skich dowódców. dii. Na początku nie było jasne, czy to solidarności, złożył ofertę pomocy. Póź- lacji i pozwolić specjalistom ustalić prze- Wojska Polskiego, wielokrotnie uczest- I dodaje: – Nie ma mowy o żadnym wypadek, czy awaria. Była nadzieja, niej była też rozmowa na moim szcze- bieg tragedii. niczyli niemal wszyscy najważniejsi podwyższaniu stanu gotowości pol- że ocaleją. Ale niestety, uzyskałem tę blu, pani Hillary Clinton przekazała wy- Jakie ustalenia zapadły na nadzwy- dowódcy polskich sił zbrojnych. skiego wojska. Dowodzenie armią ob- straszną pewność, kiedy połączyłem razy szacunku. Zoczywistych przyczyn czajnym posiedzeniu Rady Ministrów? – Nie ma przepisów dotyczących jęli zastępcy poszczególnych dowód- się z naszym ambasadorem w Rosji premier nie weźmie udziału wszczycie – Po pierwsze, że badamy przyczy- wspólnych lotów wojskowych. Na pew- ców rodzajów wojsk. Sztabem Gene- Jerzym Bahrem, który stał sto metrów nuklearnym wWaszyngtonie. Jest roz- ny tej tragedii, na miejsce udają się pro- no nie powinni być w jednym samo- ralnym kieruje generał broni Mieczy- od wraku samolotu. Wtedy poinfor- ważany mój udział, chodzi o to, by po- kuratorzy. Zapadła decyzja o pomocy locie razem prezydent i premier – mó- sław Stachowiak. Wojskami Lądowy- mowałem premiera, marszałka Sej- kazać całemu światu, że państwo pol- rodzinom ofiar katastrofy, godnym wi ekspert w sprawach lotnictwa Grze- mi dowodzi generał Edward Gruszka, mu, a także Jarosława Kaczyńskiego skie funkcjonuje sprawnie. Teraz od- uczczeniu ofiar, perfekcyjnym przygo- gorz Hołdanowicz. – Ale to nauczka, który etatowo jest szefem sztabu do- otym tragicznym wydarzeniu. To był bieram kondolencje, dzwonił minister towaniu pogrzebu. Wszyscy są do dys- o której trzeba pamiętać na przyszłość. wództwa Wojsk Lądowych. Tych do- straszny obowiązek. spraw zagranicznych Niemiec Guido pozycji. Być może odbędzie się kolejne Dowódcy powinni lecieć osobno, i to wódców, którzy na weekend wyjechali Premier, gdy dowiedział się oska- Westerwelle, ministrowie spraw zagra- posiedzenie Rady Ministrów po po- z różnych powodów. Przerażające jest do swoich rodzin, postawiono w stan li tragedii, zapłakał. nicznych Litwy, Hiszpanii, Rosji, Ukra- wrocie premiera ze Smoleńska, bo do też to, że nie ma kraju, w którym w cią- gotowości, by w każdej chwili mogli Z kondolencjami dzwonili do premiera iny, Białorusi, Francji, Wielkiej Bryta- rozstrzygnięcia jest kwestia transportu gu sześciu lat dochodzi do dwóch ta- stawić się w swoich sztabach. prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew nii, Niemiec, Indonezji, większość za- ciał ofiar do Polski, kwestia pogrzebu kich katastrof: śmigłowca premiera Szef MON Bogdan Klich złożył kon- i premier Rosji Władimir Putin. przyjaźnionych państw złożyła kondo- państwowego. Zginęła urzędująca gło- [Leszka Millera w grudniu 2003 r.], a te- dolencje rodzinom ofiar. „To niewy- – Jesteśmy nadal w szoku wobec lencje. Otrzymaliśmy je też od szefa Ko- wa państwa, zapewne wiele zaprzyjaź- raz samolotu prezydenta. obrażalny w swej skali dramat całego tego, co się stało. Także –mam wra- misji Europejskiej. nionych z nami krajów będzie chciało – Po katastrofie samolotu CASA państwa polskiego i jego sił zbrojnych” żenie – władze rosyjskie. Przysłuchi- Czy prezydent Obama lub Hillary Clin- uczcić pamięć naszego prezydenta było wyraźne zalecenie, by dowódcy – napisał. wałem się rozmowie, chyba bezpre- ton deklarowali, że pojawią się na po- i wziąć udział w pogrzebie na bardzo jednostek nie przebywali na pokła- Flagi we wszystkich jednostkach cedensowej, gdy nasz premier roz- grzebie prezydenta i jego żony? wysokim szczeblu. dzie jednego samolotu. Tym bardziej sił zbrojnych i bandery na okrętach mawiał jednocześnie z premierem – Na razie nie, ale nie wykluczałbym Wiadomo, kiedy ma być pogrzeb? dotyczy to dowódców różnych ro- zostały opuszczone do połowy. f 1 i prezydentem Rosji, którzy podawali tego. – Nie, jeszcze nie wiadomo. f dzajów wojsk – podkreśla jeden z na- MARCIN GÓRKA 6 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | PREZYDENCI ŻEGNAJĄ PREZYDENTA Podwójnie przeklęte miejsce W historii narodów takie szoki mają znaczenie. Wierzę, że ten szok po katastrofie smoleńskiej będzie lekcją – mówi były prezydent Aleksander Kwaśniewski

dzo chciałbym doczekać sytuacji, że zatruwamy sobie nimi codziennie – Nie trzeba. Ale jeśli się już wyda- Patrząc na listę ofiar katastrofy, wi- ROZMOWA Z żywych będziemy traktować z takim życie. rzyła, niech będzie takim pozytyw- dzę, że dwie formacje polityczne, SLD Aleksandrem szacunkiem jak zmarłych. Ale jestem Gdyby po tej tragedii politycy nauczy- nym wstrząsem. Oby ta tragedia nie i PiS, bardzo mocno zostały osieroco- Kwaśniewskim umiarkowanym optymistą, bo pali się wybaczać swoim politycznym stała się częścią niespełnionych ocze- ne. Bo na liście widzę czołówkę poli- byłym prezydentem miętam, jak przeżywaliśmy śmierć przeciwnikom... kiwań polskiej historii. tyków obu ugrupowań. naszego papieża Jana Pawła II i jak – Gdyby... Poważny problem na- Prezydent Wałęsa mówi, że jest W Polsce zwykło się mówić, że AGNIESZKA KUBLIK: Mówi się, że jest niewiele z tej atmosfery udało się szego życia politycznego to brak sza- zdruzgotany podwójnie, bo nie zdą- nie ma ludzi niezastąpionych. Ale w tej tragedii jakaś symbolika. utrzymać potem. cunku. Gdybyśmy nauczyli się sza- żył rozliczyć się z Lechem Kaczyń- to nieprawda. Bo wielu z tych ludzi ALEKSANDER KWAŚNIEWSKI: Tak, wi- W historii narodów takie szoki ma- nować innych, to sami przez nich też skim. Ale mu wybacza i prosi o wy- będzie bardzo trudno zastąpić, dzę w tym symbol. 70 lat temu roz- ją znaczenie. Wierzę, że ten szok po byśmy byli szanowani. Nie chodzi baczenie. a niektórych się nie da w ogóle. strzelano w Katyniu kwiat polskiej katastrofie smoleńskiej będzie lekcją. tylko o szacunek dla ludzi sprawują- – Te spory po prostu już przecho- W miejsce posłów, którzy zginęli, inteligencji, dziś w wypadku zginę- Może nie od razu, ale w jakiejś póź- cych wysokie urzędy, ale także o sza- dzą w inny wymiar. Sądu Ostatecz- pojawią się debiutanci, którzy bę- li przedstawiciele elity III Rzeczy- niejszej perspektywie poprawi nasze cunek dla zwykłego obywatela. Naj- nego. dą potrzebowali wielu, wielu lat, że- pospolitej. To jest niewątpliwie prze- życie publiczne, debatę publiczną. Mo- pierw musimy go szanować, by po- Sztuka wybaczania to trudna by dojrzeć. klęte miejsce i w polskiej historii bę- że będzie mniej agresji, nietolerancji, tem się móc z nim uczciwie spierać, rzecz. Rozmawiałem zresztą o tym Konstytucja się sprawdziła, państwo dzie się kojarzyło z dwiema wielki- partyjniactwa? Oby. Mówię te słowa np. o elektrownię atomową, wybu- z prezydentem Lechem Kaczyńskim, nie jest zagrożone. mi polskimi tragediami. z nadzieją, ale bez większego przeko- dowanie drogi czy głosowanie na le- żeby mieć pamięć, ale nie być pa- – Tak, państwo jest stabilne. O pań- Straszna katastrofa, straszny smu- nania, że tak może się stać. wicę i prawicę. Bo różnice zdań w de- miętliwym, żeby umieć rozumieć stwo się nie obawiam, ale obawiam się tek. Zginęły w jednej katastrofie naj- Lech Wałęsa mówi, że powinniśmy mokracji są czymś naturalnym, ale cudze błędy i słabości, pamiętając, o jakość, bo wielu ludzi będzie zastą- ważniejsze osoby w państwie. się postarać wyciągnąć z tego wnio- kłótnie wynikające z braku szacun- że nigdy samemu nie jest się bez pić bardzo trudno. – Chciałbym uwierzyć, że ta tra- ski: „Więcej sumienia, serca, mniej ku dla innych już nie. Jeśli mamy sza- grzechu. Choć Polska nigdy nie spodziewa- gedia i to, co się dzieje dziś, nie- kłótliwości. Życie takie krótkie cunek dla bliźniego jak dla siebie sa- Dla pana to także osobista tragedia, ła się tak wielkiej tragedii, to formal- wątpliwie piękne zachowania ludzi jest”. mego, to jesteśmy tolerancyjni, go- bo w katastrofie zginęło wielu pań- nie jest na nią przygotowana. ponad podziałami politycznymi, – Dopiero wobec takiej katastro- towi do wybaczenia i pojednania. To skich przyjaciół. Tylko nasza dusza nie. ponad codzienną kłótliwością, są fy widać, jak małe, jak beznadziej- oznacza lepszą jakość życia. – Tak, Iza Jaruga-Nowacka, Jola Szy- – Ta rana będzie się goić bardzo nie tylko wydarzeniem żałobnym, ne są te nasze spory. Dyskusje, kto Tego brakuje nam na co dzień naj- manek-Deresz, Jurek Szmajdziński, długo. Nie wiem, czy zagoi się tak, taką piękną polską tradycją szano- ma gdzie być, czym lecieć. Te wszyst- bardziej. Piotr Nurowski. Dla mnie to ogromna żeby blizn nie było. Zostaną na za- wania zmarłych, ale że przeniosą kie codzienne ataki wobec potęgi Trzeba aż tak przeogromnej tragedii, osobista strata i niepowetowana stra- wsze. f się na nasze życie codzienne. Bar- śmierci są bez znaczenia. A jednak by mówić o tym głośno. ta dla lewicy. ROZMAWIAŁA AGNIESZKA KUBLIK Wałęsa: To Katyń nr 2 Nałęcz: Nauka, by nie prowokować losu

„Bóg dopuścił na nasz naród nie- Stan techniczny samolotu rzeczywi- ludzi. Moim zdaniem te dwie tra- ROZMOWA Z zwykłą tragedię” – powiedział abp ROZMOWA Z ście był nie najlepszy, ale też były bar- gedie, ta sprzed 70 lat i ta obecna, Lechem Wałęsą Tadeusz Gocłowski. Tomaszem Nałęczem dzo złe warunki atmosferyczne. Inny są dziełem ludzi, a nie sił poza- byłym prezydentem – Jednak dopuścił. Będziemy się profesorem historii, samolot, który miał lądować w Smo- ludzkich. teraz zastanawiać dlaczego. I to pod byłym wicemarszałkiem Sejmu, leńsku, został skierowany na lotni- Wojciech Kilar, komentując to, co się AGNIESZKA KUBLIK: Panie prezy- wieloma względami: dlaczego ob- kandydatem PD-SdPl na prezydenta sko Wnukowo. stało, mówił, że teraz można myśleć dencie, jak pan zareagował na wia- chodziliśmy 70. rocznicę tragedii ka- – To prawda, ale poczekajmy na od- tylko o tym, czy to ma jakiś sens. Czy domość o tej tragedii? tyńskiej dwa razy – w środę i w so- AGNIESZKA KUBLIK: To najstraszniejsza czytanie informacji z czarnej skrzyn- w tych wszystkich śmierciach może LECH WAŁĘSA: Jestem podwójnie botę – dlaczego na pokładzie było ty- katastrofa w historii Polski. ki. Nie wiemy dziś, kto ostatecznie pod- w ogóle być jakiś sens? zdruzgotany. Bo z tymi ludźmi lu ludzi, dlaczego pilot kilka razy pod- PROF. TOMASZ NAŁĘCZ: Tak, niestety. jął decyzję, by mimo tak złych warun- – Każda śmierć prowokuje do py- mam nierozliczoną kartę. Sam chodził do lądowania. Dużo, bardzo Nigdy w Polsce, nigdy w żadnym in- ków pogodowych lądować w Smo- tań o sens. Nie potrafię odpowiedzieć jeszcze nie wiem, jak to rozumieć, dużo będzie do wyjaśniania. nym kraju żaden naród nie stracił leńsku. na pytanie o sens. Ja sensu w tym nie jak to czytać. Porównuję to do tra- A teraz postarajmy się wyciągnąć w jednej katastrofie tylu wybitnych lu- Przekonanie o tragiczności tego widzę. gedii katyńskiej – wtedy strzelali z tego wnioski – trzeba sumienia, ser- dzi. miejsca samo się nasuwa, ale ja bym Wiem natomiast, że ta tragedia naszej inteligencji w tył głowy, te- ca, mniej kłótliwości. Życie takie krót- Miejsce, czas i rozmiar katastrofy. czerpał z tej tragedii naukę, by nie pro- w bardzo istotny sposób wpłynie na raz straciliśmy część intelektual- kie jest. Jest w tym jakaś tragiczna, przeklę- wokować losu. By dbać o standardy polską politykę. Opadną emocje, nej elity naszego narodu w wy- Pan nie miał lecieć na te obchody? ta symbolika. bezpieczeństwa powszechnie funk- przyschnie żałoba, ale bardzo wie- padku samolotu. To druga tak – Nie, ja poleciałem z premierem – Rzeczywiście, takie skojarze- cjonujące na świecie. W bardzo wielu lu wybitnych postaci polskiej poli- wielka polska tragedia. To Katyń Tuskiem. Nie zostałem zaproszony nie samo się nasuwa. Ja jednak tłu- krajach nie do pomyślenia byłoby, że- tyki zabraknie. Ich już nie ma. nr 2. Długo demokracja będzie za- przez prezydenta. Teraz wiem, że to maczyłbym to ubóstwem naszego by razem z prezydentem leciało tak Pojawią się nowi, i to w tak wielu bliźniać tę ranę. dobrze, bo byłbym na liście ofiar... państwa. Nigdzie na świecie nie dzie- wiele znaczących w państwie osób. miejscach, że to musi zmienić polską Lech Kaczyński był pańskim poli- To jakaś symbolika, że druga tak je się tak, by do jednego samolotu, Zemścił się nasz polski stosunek politykę. tycznym przeciwnikiem, ale wcze- wielka tragedia dotyka nasz naród tak zdezelowanego i tak niespełnia- do standardów bezpieczeństwa i swo- Nie ma dziś osoby, która by po- śniej przyjacielem. tak niedaleko Lasu Katyńskiego? jącego standardów bezpieczeństwa, je zrobiło przekonanie, że jak się leci trafiła odpowiedzieć na pytanie, jak – Tak, i dlatego jestem załamany, – To jest znak, to pogrożenie pal- wsiadało aż tyle najważniejszych do narodowego sanktuarium, to ta tragedia odbije się na wyborach bo nie mogę się już z nim rozliczyć. cem. Musimy się nad tym wszyscy osób w państwie. Widzę w tym ja- wszystko jest mniej ważne i wszystko prezydenckich. A odbije się na pew- Więc po bożemu ja mu wybaczam zastanowić. Ja się na pewno będę za- kąś ułańską fantazję i przekonanie, będzie dobrze. no. i też proszę o wybaczenie. Niech stanawiać. Musimy mieć dla siebie że jak się leci z prezydentem, to się Teorię o przeklętym miejscu od- Jak? spoczywa w spokoju. więcej miłości. f nic złego stać nie może. dalam, bo ona usprawiedliwiałaby – Jeszcze na to za wcześnie. f

Nie polecieli Pokażmy Polskę Oglądam zdjęcia walbumie ipłaczę w żałobie: lonia. Składają kwiaty, modlą się albo dzwonił do mnie Andrzej Seweryn, my- Na pokładzie samolotu miała być Prosimy o zdjęcia ROZMOWA Z po prostu milczą. ślał, że jeszcze pracuję wKancelarii, ibał 58-letnia Zofia Kruszyńska-Gust, pra- Swoje wyrazy solidarności zrodzinami Ewą Junczyk-Ziomecką Te kwiaty niemal już zasypały ła- się, czy nie jestem w samolocie. Pomy- cownica Kancelarii Prezydenta, była ofiar tragedii w Smoleńsku składają konsul RP w Nowym Jorku, weczkę Jana Karskiego, która znajduje ślałam o kruchości ludzkiego życia. działaczka opozycji w PRL. Nie przy- dziś mieszkańcy całej Polski: byłą minister w kancelarii się pod konsulatem. Piękny list napisał Oglądam zdjęcia w albumie, który jechała na lotnisko. wywieszają flagi, zapalają znicze, Lecha Kaczyńskiego David Harris, przewodniczący Ame- mam zKancelarii Prezydenta, ipłaczę. – Zosia w piątek wieczorem spa- uczestniczą w mszach św. Pomóż rykańskiego Komitetu Żydowskiego. Na jednym zdjęciu Lech Kaczyński, atu kowała się i było oczywiste, że leci do nam udokumentować kraj pogrążony PAWEŁ WROŃSKI: Jak Nowy Jork re- Już na sobotę zaplanowano mszę wko- Leszek z Marylką. Marylka już nigdy Katynia – mówi jej przyjaciółka z So- w żałobie, zrób zdjęcia, wrzuć je aguje na tragedię pod Smoleńskiem? ściele Stanisława Kostki. W niedzielę nigdzie nie przyjedzie. O, tu Paweł Wy- potu. – W środku nocy się obudziła. na Wyborcza.pl EWA JUNCZYK-ZIOMECKA: O tym, co wkatedrze św. Patryka jest koncert zoka- pych, już go nie ma. Basia Mamińska już Nie, nie miała żadnych koszmarów się stało, usłyszałam o 3 w nocy cza- zji rocznicy śmierci Jana Pawła II, jego nigdy nie będzie czytała podczas uroczy złych przeczuć. Po prostu obu- Prosimy o wspomnienia su nowojorskiego, o 6 dzwoniła pani wiersze miała czytać m.in. Maja Ko- czystości odznaczeń. Izabela Toma- dziła się i postanowiła, że zostaje w do- konsul generalna z Czech z pytaniem, morowska, ale poprosiliśmy arcybi- szewska nie będzie organizowała spo- mu. Nie wie dlaczego. Znałeś jedną z ofiar tragedii czy przebywający w USA z oficjalną skupa Nowego Jorku, aby przed kon- tkań. To są wszystko osoby, które znam. Dwaj posłowie Jan Ołdakowski w Smoleńsku? Czułeś emocjonalny wizytą premier Czech Jan Fischer certem odbyła się msza za zmarłych. To jest dla mnie niebywały szok. z PiS i Stanisław Żelichowski z PSL związek z jedną z nich? może przyjść i złożyć kondolencje. Przez lata była pani jedną z najbliż- No i jeszcze ci przedstawiciele Ro- mieli lecieć, ale ustąpili miejsca kole- Napisz wspomnienie. Drugi telefon był od konsula general- szych współpracownic prezydenta. dzin Katyńskich, którymi zginęli, gdy gom. Według pierwszych doniesień Opublikujemy je w serwisie nego Rosji z pytaniem, czy może – Ja jeszcze z nim jadłam śniadanie lecieli uczcić swoich bliskich wKatyniu. w samolocie miał być też ambasador Wyborcza.pl, niektóre także w czymś pomóc. Od rana pod kon- wielkanocne. Byłam wWarszawie ipo- Jedna zosób, zktórą rozmawiałam, mó- Polski w Rosji Jerzy Bahr, ale szybko w papierowej „Gazecie Wyborczej”. sulat przychodzą ludzie, głównie Po- stanowiłam zajrzeć do Pałacu. Rano za- wiła, że to miejsce jest przeklęte. f się okazało, że to pomyłka. f ROD, WBS Piszcie: [email protected] 1 Polska w żałobie 7

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | WSPOMNIENIA Lech był prywatny

I w nas ten specjalny okres ochronny po powrocie ROZMOWA Z zurlopu. Wyglądało niby ładnie, ale tak Joanną Kluzik- naprawdę byłaby to kolejna bariera wza- -Rostkowską trudnianiu kobiet. Zadzwoniłam: „No, posłanką PiS prezydencie, jesteś specjalistą od prawa pracy, co ty na to?”. Lech powiedział, Katyń zostanie PIOTR PACEWICZ: Jak Go zapamiętasz? że jako prezydent się nie wypowie, ale JOANNA KLUZIK-ROSTKOWSKA: Uśmiech- jako specjalista może powiedzieć: „Masz nięty człowiek, który chodzi po gabi- 100 procent racji”. Poszłam do klubu Przez całe życie się nasłuchałem, i od mamy, i od babci, necie. Bo jak się trzeba było zastanowić, PiS i mówię im, co uważa prezydent. to lubił chodzić. Po prostu łatwiej się Le- I PiS zmiękł. o Katyniu. A teraz dalej ten Katyń i w nas do śmierci pozostanie chowi myślało, gdy chodził. Łatwo się wściekał? A uśmiech? – Nigdy nie widziałam go wściekłe- – mówi Franciszek Borowski. W katastrofie stracił matkę i syna – Jakby się uśmiechał pod wąsem, go, ale poirytowany bywał. Pamiętam, choć już od dawna nie nosił wąsów. Miał jak kiedyś zrobił coś takiego, co musia- emocje na wierzchu. Zwykle ludzie na ło zdenerwować opozycję. I opozycja PAP wysokich stanowiskach, także w pry- go zaatakowała. A on chodzi po gabi- watnych relacjach, dają ci do zrozu- necie i się złości. „Leszek, co się dener- mienia, jak są ważni. Lech był tego za- wujesz? Przecież było jasne, że tak za- przeczeniem. Różne funkcje, które peł- reagują” – tłumaczymy mu. A on na to, nił, nie odciskały na nim piętna, nie zmie- że mamy rację, ale i tak go to wkurza. niały jego stosunku do ludzi, szczegól- O co wtedy poszło? nie do kobiet. – Nie mogę sobie przypomnieć. Wi- Długo trwało, zanim przeszliśmy na dzisz, zginęło kilkudziesięciu moich ty. Był prezydentem Warszawy, współ- przyjaciół. Jeszcze wczoraj wieczorem pracowaliśmy ze sobą, a ja wciąż mó- rozmawiałam z Grażyną Gęsicką, Olą wiłam do niego „panie prezydencie”. Natalli-Świat, to były moje przyjaciółki. Wkońcu nie wytrzymał ipyta, czy mo- Olka Szczygło znam 20 lat, zWładkiem żemy sobie mówić po imieniu. I dalej: Stasiakiem pracowałam w Warszawie. „Ja ci przecież tyle dawałem znaków, Przemek Gosiewski, z którym się czę- czekałem, aż mi zaproponujesz, wkoń- sto spierałam, to kolega jeszcze z NZS. cu się ośmieliłem”. Bardzo lubiłam się też zIzą Jarugą-No- Uważał, że to kobieta powinna wyko- wacką, zdecydowała się lecieć w ostat- nać ten krok. niej chwili. Nagle zrobiła się dookoła – Ja na to, że to raczej on powinien, mnie dziura. bo jest starszy i jest prezydentem. Ale Prezydent był uparty? stanowisko się dla niego nie liczyło. Miał – Tak, jest uparty, ale chyba każdy po- podobne trudności, gdy wróżnych bar- lityk powinien być. dzo oficjalnych sytuacjach trzeba było Potrafił się śmiać z siebie? przejść przez jakieś drzwi. Prezydent – Wielokrotnie śmiał się ze swoich Warszawy, apotem Polski powinien iść przywar. Miał dystans do siebie. pierwszy, ale dla niego było oczywiste, Myślisz, że był szczęśliwy jako polityk? że przodem idą kobiety. Był prywatny, Robił często wrażenie, że go to męczy. Las Katyński. Krzesła, na których miała usiąść prezydencka delegacja nie stawał się oficjalny. – Chyba to nie jest dobre słowo, to ra- Publicznie jawił się jako raczej napię- czej pasuje do życia prywatnego. Wpo- DARIUSZ BARAŃSKI ma skończyła już 82 lata, a i przeżycia lata, które pracowała na zesłaniu. Żyli- ty, często niezadowolony, może nawet lityce to można mieć poczucie racji, si- zrobiły swoje – mówi Franciszek Bo- śmy skromnie, bez rozgłosu, ale z Bo- sfrustrowany. ły czy słabości. Jego dziadek ppor. Franciszek Po- rowski. giem. Kochaliśmy się wszyscy wrodzi- – Trudno mi to ocenić, zbyt dobrze On był w polityce długo. Tyle do- pławski walczył już jako legionista pod Drżącymi rękoma wyciąga zszufla- nie. Mama najbardziej się udzielała go znałam i rozumiałam. Ale tak, wi- świadczył w „Solidarności”, jako szef dowództwem Józefa Piłsudskiego, dy pamiątki –pożółkłe listy, kartki zKo- – w Rodzinie Katyńskiej, w kościele, działam, kiedy jest zadowolony, akiedy NIK, minister, prezydent Warszawy, brał udział w wojnie 1920 r. W wolnej zielska. Na nich rysowane ołówkiem w Apostolacie Maryjnym. Zawsze od zły. Lech był bardzo emocjonalny, jak potem wygrał wybory na najwyższe Polsce był żołnierzem zawodowym. przez kolegę portrety stojącego w celi lat stała w poczcie sztandarowym Ro- był zły, to widać było, że jest zły. To go stanowisko. Miał też kilka trudnych Przed wojną służył w Łużkach w wo- ojca pani Anny. dziny Katyńskiej podczas uroczystości. odróżniało od Jarosława, który raczej lat, gdy wypadł z polityki i wrócił na jewództwie wileńskim, w korpusie – On już wtedy coś przeczuwał. Nie Nigdy się nie spodziewaliśmy, że tak od reaguje chłodno, zachowuje dystans, uczelnię. Żadne z uczuć polityka – od ochrony pogranicza. mógł napisać do rodziny wprost: ucie- nas odejdzie. A przede wszystkim, że panuje nad emocjami. spełnienia do kompletnej porażki – nie Aresztowany 17 września 1939 r. kajcie. Pisał i zagadkowo nalegał, żeby razem z nią odejdzie mój syn. Nie mo- Był dowcipny? było mu obce. był osadzony wKozielsku, awkwiet- jechali do jego siostry – opowiada pan gę się ztym pogodzić –mówi Franciszek – Wmiły sposób. Mówił do mnie czę- Były żarty, że Maria Kaczyńska trak- niu 1940r. zamordowany wLesie Ka- Franciszek. Rodzinę wywieziono jed- Borowski. sto „Kluzico”. „Znowu narozrabiałaś, tuje męża jak dużego chłopca, za któ- tyńskim. To na jego grób, swojego oj- nak wkrótce do Kazachstanu, gdzie by- Bartosz miał 31 lat, skończył studia Kluzico”. rym trzeba nosić śniadanie. ca, chciała jeszcze raz pojechać córka li aż do 1946r. Tam ciężko pracowali igło- inżynierskie na Akademii Rolniczej Bo zdarzało ci się zająć stanowisko in- – Zawsze, jak ich widywałam, mia- Anna Borowska. Miała jechać pocią- dowali. w Szczecinie, zamierzał kiedyś skoń- ne niż twoja partia, np. w sprawie in vi- łam wrażenie, że są nie tylko dobrym giem, jak dziesięć lat temu, kiedy po – Mama opowiadała o pracy w ce- czyć studia magisterskie. Niedawno się tro. małżeństwem, ale że jest między nimi raz pierwszy modliła się przy grobie gielni, otym, jak wymykali się kraść „na jednak ożenił, zaledwie kilka miesięcy – Wróżnych sprawach zajmowałam silna przyjaźń. Taki mocny związek. Iże ojca. Jednak ze względu na wiek zde- kłosy”, żeby nie zginąć zgłodu. Do koń- wcześniej, ipracował jako kierowca cię- raczej nietypowe dla PiS stanowisko. się dobrze rozumieją i szanują. Są bar- cydowano, że skoro jest okazja pole- ca cierpieli głód, więc jak przyjechali do żarówki. Czasem to musiało być niewygodne idla dzo zżyci. cieć samolotem... Polski, na ziemie zachodnie, to tak jak- – Mieli potrzeby, chcieli się jakoś urzą- niego, ale nigdy nie usłyszałam złego sło- Nie wiemy, czy mieli czas się pożegnać. Towarzyszył jej wnuk Bartosz. by Pana Boga za nogi chwycili. Mieli dzić, planowali dziecko. A teraz... najwa. Brzmi mi raczej wuszach: „Itak cię – Myślałam o tym, jak to mogło wy- –Cieszyła się na ten wyjazd, asyn bar- gdzie spać, dostali ziemniaki, pracę, mle- ukochańsze osoby, jakie mieliśmy, nam będę bronił, Kluzico”. Zresztą Lech Ka- glądać. Kołowanie nad lotniskiem – to dzo chciał tam z nią pojechać, jako ka trochę od krowy ipracowali po 12 go- zabrano – panu Franciszkowi łamie się czyński miał na tle PiS poglądy centro- musiało budzić niepokój. Salonka pre- opiekun, ale też zobaczyć, bo przecież dzin wPGR-ze. Apotem przenieśliśmy głos. we iczęsto po prostu zgadzał się ze mną. zydencka jest na samym przodzie tu- tak jak my wszyscy od dzieciństwa słu- się do Gorzowa, żebym mógł chodzić AKamil, brat Bartosza, dodaje przez Raz mi szczególnie pomógł, gdy jako wi- polewa, z lewej strony są dwa fotele chał odziadku, oKatyniu, zesłaniu do do szkoły. Życie mamy również po woj- łzy: – Jego żona była właśnie w Niem- ceminister pracy przeprowadzałam naprzeciwko siebie, z prawej kanapa Kazachstanu. Zawsze gdy rodzina się nie nie rozpieszczało, nie zdobyła wy- czech. On przed wyjazdem napisał jej przez Sejm ustawę przedłużającą urlop i dwa inne fotele. Nie wiemy nawet, zbierała, to przecież wspominano, kształcenia przez te przejścia, ciężko kartkę: „Kocham Cię, do zobaczenia, do macierzyński. Iwtedy posłowie zwszyst- na których fotelach siedzieli. Może więc się interesował. Może gdyby by- pracowała fizycznie. Mówiła zawsze, że niedzieli”. Inarysował obok dwa serca. kich klubów – poza Platformą Obywa- po lewej? f ła młodsza, pojechałaby sama. Ale mama przepracowane 60 lat. I jeszcze te A teraz już nie wróci. f telską –wymyślili, by dołożyć kobietom ROZMAWIAŁ PIOTR PACEWICZ Biskupi: A teraz musimy być razem, musimy się zjednoczyć „Trudno to dzisiejsze wydarze- mogłyby nas podzielić. A teraz mu- marszałka Sejmu Bronisława Komo- ta ludzi sprawujących najwyższe urzę- zginęli w katastrofie w Smoleńsku. nie zrozumieć i wyjaśnić w kate- simy być razem, musimy się zjedno- rowskiego. „Trudno to dzisiejsze wy- dy w państwie swoim życiem uczciła Na mszę w katedrze wawelskiej przy- goriach czysto ludzkich” – napisał czyć. Abp Nycz stwierdził, że pyta- darzenie zrozumieć i wyjaśnić w ka- dziś elitę II Rzeczypospolitej, ofice- szły tłumy krakowian. – Ojczyzno! Do- prymas abp Henryk Muszyński. nie, dlaczego tak się stało, „trudno też tegoriach czysto ludzkich. Można tyl- rów zamordowanych w Katyniu. znałaś jeszcze jednego bolesnego do- – W tak tragicznym momencie w hi- zadawać samemu Panu Bogu”. ko wierzyć, że podobnie jak nie była Oświadczenie wydał Synod Ko- świadczenia, ale ufamy, że ofiara na- storii naszego narodu nie ma słów, Konferencję prasową zwołał też daremna ofiara życia tysięcy Polaków ścioła Ewangelicko-Augsburskiego: szych braci i sióstr, którzy dziś po- które potrafiłyby wyrazić tragedię Episkopat. Jego sekretarz generalny zamordowanych na Wschodzie, nie „Symbolika miejsca i czasu dzisiej- nieśli śmierć, zaowocuje dobrem, ludzi, którzy zginęli, ich rodzin, bp Stanisław Budzik powiedział: okażą się również daremne wysiłek szej tragedii powinna być dla nas przyniesie pokój i pojednanie wszyst- współmałżonków, dzieci. Można so- – Każde serce jest napełnione bólem i śmierć tych, którzy przez lata za- wszystkich znakiem potrzeby jed- kich Polaków – mówił w kazaniu kard. bie tylko wyobrazić, co się dzieje i smutkiem. Solidaryzujemy się z ty- biegali o pojednanie narodów pol- ności, wzajemnego braterstwa i na- Stanisław Dziwisz. w ich domach – mówił wczoraj mi, którzy utracili bliskich i przyja- skiego i rosyjskiego” – napisał pry- leżnego dla przyszłości Polski zaan- Mszę w warszawskiej katedrze abp Kazimierz Nycz na konferencji ciół. Nie mówimy o nich, że umarli, mas. gażowania w budowaniu prawdziwej polowej Wojska Polskiego odprawił w kurii biskupiej w Warszawie. Za- ale że odeszli do Domu Ojca. Przewodniczący Episkopatu abp miłości”. nuncjusz apostolski abp Józef Ko- apelował: – Nie jest to czas na zada- Prymas Polski abp Henryk Mu- Józef Michalik powiedział KAI, że wi- Wczoraj wieczorem odprawiono walczyk. f 1 wanie pytań o przyczyny, bo one szyński przesłał kondolencje na ręce dzi w tragedii „wielką symbolikę”: – Eli- msze żałobne za wszystkich, którzy KATARZYNA WIŚNIEWSKA 8 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | DECYDOWAŁ PILOT Ostat ni lot tupo le wa numer 101 Dla cze go nie zre zy gno wa li, dla cze go pró bo wa li lą do wać w ta kich wa run kach?

MIKO ŁAJ CHRZAN Azerbejdżanu i w trakcie lotu urzęd- TVP nicy prezydenta poprosili kpt. Grze- Są lotniska, na których samoloty mo- gorza Pietruczuka, by zmienił plan lo- gą lądować przy zerowej widzialno- tu i lądował w Tbilisi (było to kilka dni ści. Takim lotniskiem jest np. lon- po wybuchu konfliktu między Gruzją dyńskie Heathrow. Dzięki najbardziej a Rosją). rozwiniętej wersji systemu Instru- Pilot skonsultował się przez radio ment Landing System (ILS) samolot ze swoim dowódcą i odmówił, tłuma- bezpiecznie sprowadza się tam na zie- cząc się względami bezpieczeństwa. mię, nawet gdy mgła spowija cały pas Wtedy do kabiny wszedł sam prezy- startowy. dent i miał go namawiać do zmiany de- Na lotnisku Siewiernyj wSmoleń- cyzji. Dziennikarzom na pokładzie mó- sku systemu ILS nie ma. Są pomoce wił: – Jeśli ktoś decyduje się być ofice- radionawigacyjne starszego typu. rem, to nie powinien być lękliwy. – Wyobraźmy sobie, że lecimy Ostatecznie samolot wylądował z prędkością 300 km na godz. przez zgodnie z planem w Azerbejdżanie. gęstą mgłę. Za oknami zupełnie bia- Później kpt. Pietruczuk został od- ło. Mając system ILS, w tej mgle wi- znaczony srebrnym medalem za zasługi dzimy wyświetloną ścieżkę, po któ- dla obronności kraju przez szefa MON rej samolot ma się zniżać, by trafić na Bogdana Klicha za „przestrzeganie pro- pas. Jeśli schodzimy według radiola- cedur i poczucie odpowiedzialności za tarni NDB – a taki system prawdopo- Tu-154M Wiadomo, że do katastrofy doszło nictwa Transportowego i został wy- bezpieczeństwo czterech prezydentów dobnie był w Smoleńsku – pilot wie W Polsce nazywane czasem wtedy, gdy pilot próbował wzbić ma- produkowany w Rosji w czerwcu 1990 r. na pokładzie” (oprócz Lecha Kaczyń- tylko, że jest na osi pasa i w jakiej od „tutkami”, nie mają dobrej prasy. szynę po nieudanym podejściu. We- Tu-154M może wylatać w sumie 30 tys. skiego w samolocie byli prezydenci niego odległości, ale o odpowiednim Kojarzą się przede wszystkim dług różnych źródeł była to pierwsza godzin. Prezydencki 101 wylatał 5 tys. Estonii, Litwy i Łotwy). Zgodnie z pro- profilu zniżania decyduje sama zało- z licznymi usterkami technicznymi albo druga próba lądowania. Samolot 141 godzin, a ostatni z remontów za- cedurami ostateczne decyzje o starcie ga. Natomiast jeśli chmury sięgają sa- podczas oficjalnych lotów, uderzył w antenę nadawczą, a potem kończył się 21 grudnia 2009 r. Dowódz- i lądowaniu podejmuje bowiem zawsze mej ziemi, to w ogóle nie ma możli- np. ostatnio na Haiti (awaria układu przechylony – o drzewa i roztrzaskał two Sił Powietrznych zapewnia, że kapitan. wości, by bezpiecznie wylądować sterowniczego), w 2008 r. się w pobliżu lotniska. wszystkie bieżące obsługi wykonano W sobotnim tragicznym locie zało- w Mongolii (awaria klap) – mówi nam pilot wojskowych od- czy w 2005 r. w Wiedniu Eksperci mówią, że przyczyną ka- przed lotem zgodnie z procedurami. gę stanowiło osiem osób. Byli to kapi- rzutowców. (awaria akumulatorów). tastrof na ogół nie jest pojedynczy ele- Kolejna możliwość to błąd pilotów. tan Arkadiusz Protasiuk, drugi pilot W Smoleńsku widzialność była Jednak w wyniku tych usterek ment, lecz splot niekorzystnych wyda- – Mogą być tu podobieństwa do wypadku major Robert Grzywna, nawigator po- bardzo słaba. Lotnisko spowite było nikt nie ucierpiał. rzeń. – Zła pogoda nie jest wytłuma- wojskowej CAS-y wMirosławcu wstycz- rucznik Artur Ziętek, technik pokła- mgłą, widzialność dochodziła do Choć piloci 36. Specjalnego czeniem – mówi pilot wojskowych śmi- niu 2008 r. Tam także wojskowi piloci dowy chorąży Andrzej Michalak oraz 500 m. Pilot w samolocie stojącym na Pułku Lotnictwa Transportowego głowców. – Po prostu jeśli lądowanie jest podchodzili do lądowania przy złej po- trzy stewardesy: Barbara Maciejczyk, krawędzi pasa startowego w Smo- wielokrotnie chwalili „tutki”, niemożliwe, leci się na lotnisko zapa- godzie i niesprawnym systemie ILS na Natalia Januszko i Justyna Moniuszko. leńsku, który liczy 1600 m, nie wi- to w statystykach katastrof nie sowe, gdzie pogoda jest lepsza. lotnisku, choć najlepszą decyzją byłby Kiedy w październiku 2008 r. trwał wypadają one zbyt korzystnie. działby nawet jego połowy. Według branżowej strony Taką decyzję podjęli piloci iła-76 lot na lotnisko zapasowe – mówi woj- spór prezydenta i premiera o to, który – Trudne warunki to nie żadna Aviation-safety.net dotychczas z oficerami rosyjskiego BOR-u, któ- skowy ekspert. – Tam także na pokładzie z nich ma lecieć na szczyt UE do Bruk- nadzwyczajna sytuacja. Codziennie doszło do 57 katastrof tu-154, rzy także lecieli do Smoleńska, i za- byli dowódcy lotnictwa, którzy nawet seli, choroba jednego z dwóch pilotów ileś lotnisk jest spowitych mgłą, ale w których zginęło 2 tys. 725 osób. wrócili na moskiewskie Wnukowo. jeśli nie wpływali na decyzję pilotów, to tupolewów uniemożliwiła wylot dwóch do katastrof nie dochodzi, bo piloci Łącznie Rosjanie wyprodukowali Czy mogła zawieść technika? – Tak, już samą obecnością mogli wywierać na samolotów. Zachorował wtedy właśnie znają minimalne warunki pogodo- 1015 maszyn tego typu. choć to najmniej prawdopodobna przy- załodze presję wykonania zadania. kapitan Protasiuk. we, poniżej których nie mają prawa Dla porównania: na 4 tys. 225 czyna, bo samolot był świeżo po re- Czy piloci tu-154 znaleźli się pod po- Dwa miesiące temu, 4 lutego, cała lądować. W lotnictwie cywilnym nic wyprodukowanych airbusów A320 moncie – mówi Tomasz Hypki ze dobną presją? Czy zdecydowali się lą- załoga, która zginęła w sobotniej kata- się nie ukryje, kapitan, który by prze- rozbiło się 16. Z kolei spośród „Skrzydlatej Polski”. dować, mimo że warunki nakazywały strofie, została odznaczona za opera- 6 tys. 285 boeingów 737 sadził, wie, że jeśli nawet bezpiecz- rozbiło się 135 Tu-154M o numerze 101 (na zdjęciu: lot na inne lotnisko? Na to pytanie nie cję transportu polskich ratowników na nie wyląduje, to będzie miał poważ- po katastrofie w Smoleńsku) był jed- ma dziś odpowiedzi. Haiti. Dziękował im gen. Andrzej Bła- ne kłopoty – opowiada pilot boein- nym z dwóch takich samolotów nale- Wiadomo natomiast, że w sierpniu sik, dowódca Sił Powietrznych, który gów 737 w Locie. żących do 36. Specjalnego Pułku Lot- 2008 r. prezydencki tu-154M leciał do także zginął w sobotę. f Kata stro fy, wktórych zginę li świato wi przywód cy

ją dwie rakie ty – jed na wskrzy dło, dru- AP zbun to wa ną pro win cję Ka tan ga na 26 lu tego 2004 r. ga wtył kadłu ba. Giną wszyscy na popo łud niu kra ju. Z nie zna nych przy- Pre zy dent Ma ce do nii Borys Trajkow- kła dzie – dzie więć osób. Do dziś nie ma czyn do u glas DC-6 roz bi ja się w dżun- ski le ci na kon fe ren cję eko no micz ną pew no ści, kto od pa lił ra kie ty. Naj pew - gli, gi ną wszy scy na po kła dzie w boś niac kim Mo sta rze. Na miej scu niej by li to bo jow ni cy Tut si nie za do wo - – 16 osób. Po jawia ją się plot ki, że se- po go da jest fa tal na – ule wa i gę sta mgła. le ni z po li ty ki pre zy den ta, któ ry przez kre tarz ge ne ral ny padł ofia rą za ma- Ma ły sa mo lot Be ech craft Su per King 20 lat fa wo ry zo wał kon ku ren cyj ne ple- chu. Trzy ko mi sje, w tym po wo ła na roz bi ja się o zbo cze gó ry w po bli żu mię Hu tu. Śmierć pre zy den tów sta ła przez ONZ, bada ją wy padek, ale żad- wio ski Rot mil ja, 15 km od lot ni ska. się iskrą, któ ra roz pa li ła mię dzy obo ma na nie zdo ła ła ni cze go usta lić. Zgi nę ło dzie więć osób – wszy scy pa- plemio na mi straszli wą wojnę domo wą. sa że ro wie i za ło ga. Ak cja ra tun ko wa Sto dni po ka ta stro fie pre zy den ckie go 4 lipca 1943 r. była utrudnio na, bo okoli ca zosta ła samo lo tu nie ży ło już 800 tys. (a mo że za mi no wa na pod czas boś niac kiej woj- na wet mi lion) oby wa te li Ru an dy – jed - Pre mier pol skie go rzą du na uchodź- ny domo wej. Przyczy ny są niejas ne na pią ta po pu la cji te go kra ju. stwie i na czel ny wódz ge ne rał Wła dy- – we dług jed nych winni są pilo ci, któ- sław Si kor ski wra ca z kil ku ty god - rzy w trud nych wa run kach stra ci li 17 sierp nia 1988 r. niowej inspek cji polskich sił zbrojnych orienta cję, według innych nieści słe na Bli skim Wscho dzie. Ma mię dzy lą - in for ma cje po da li im kon tro le rzy lo- Prezy dent Paki sta nu Muham mad Zia do wa nie w Gi bral ta rze. 16 se kund po tów SFOR, czy li sił sta bi li za cyj nych Ul-Hak, któ ry po pie rał af gań skich mu- starcie libe ra tor spada do morza NATO w Bośni. Pi lo ci nie lubią lot ni- dża he di nów wal czą cych z Ar mią Ra- Sobota w polskiej restauracji na Greenpoincie w Nowym Jorku 600 m od koń ca pa sa star to we go, a po ska w Mo sta rze, któ re jest oto czo ne dziecką, oglą da czoł gi za ku pio ne od kil ku mi nu tach to nie. Z 17 osób na gó ra mi i nie wy po sa żo ne w no wo - Amery ka nów w Baha wal pu rze. Zaraz to rzą dzi Pa na mą, for mal nie za cho - nych przy czyn ma lut ka ces sna 421 po kła dzie prze żył tyl ko pi lot, Czech czesną apara tu rę napro wa dza ją cą, po star cie ztej wioski wieża kontrol na wu jąc tyl ko fun kcję do wód cy Gwar- tuż po star cie zLiz bo ny spa da iude- Edu ard Prchal. Bry tyj skie śledz two co spra wia, że wgęstej mgle trud no traci kontakt z wojsko wym hercu le sem dii Na ro do wej, wra ca sa mo lo tem z ob - rza w bu dy nek miesz kal ny na przed- ustali ło, że zaciął się ster wyso ko ści, tam lą do wać. C-130 z pre zy den tem Ul-Ha kiem i am - jazdu jedno stek wojsko wych po kra- mie ściach. Port lot ni czy w Liz bo nie ale nie po tra fi ło wy jaś nić, dla cze go ba sa do rem USA w Pa ki sta nie. Świad- ju. Sa mo lot De Ha vil land Twin Ot ter zosta je nazwa ny imieniem premie - tak się sta ło. Nie całe trzy mie siące 6 kwiet nia 1994 r. ko wie opo wia da li, że sa mo lot tań czył znika z rada rów w bardzo złych wa- ra mimo gło sów, że patro nem lot ni- wcześ niej, 13 kwiet nia, Niemcy ogło- w po wie trzu, a po tem za nur ko wał i roz- run kach atmos fe rycz nych, siły spe- ska nie powin na być ofiara kata stro - si li, że zna le źli w Ka ty niu cia ła 4 tys. Sa mo lot z dwo ma pre zy den ta mi na bił się ozie mię. Nikt z30 osób na pokła- cjal ne odnaj du ją jego szczątki kilka fy lot ni czej. pol skich ofi ce rów za mor do wa nych po kła dzie – Juvénalem Ha by ari ma ną dzie nie przeżył. Paki stań ska komi sja dni póź niej. Przy czy ny wy pad ku po- przez NKWD. Związek Ra dziecki z Ruan dy i Cy prie nem Nta ry ami rą śled cza po dej rze wa ła za mach, np. roz- zo sta ją nie zna ne. 17 wrześ nia 1961 r. obar czył od po wie dzial no ścią za z Burun di – kołu je nad stoli cą Ruan - py le nie ga zu, któ ry ode brał świa do - zbrod nię Niemców. Mimo to gen. Si- dy Ki ga li. Obaj wra ca ją z Tan za nii, ze mość pi lo tom. 4 grudnia 1980 r. Se kre tarz ge ne ral ny ONZ Dag Ham- kor ski za żą dał śledz twa Mię dzy na - szczy tu państw af ry kań skich. Nta ry - marskjöld le ci do Kon ga, by łej ko lo - rodo we go Czerwo ne go Krzyża. W od- a mi ra ko rzy sta z go ścin no ści Ha by a - 31 lipca 1981 r. Pre mier Por tu ga lii Fran ci sco Sá Car- nii belgij skiej, która rok wcześniej po wie dzi 26 kwiet nia Mosk wa ze rwa- ri ma ny, któ re go sa mo lot Das sa ult Fal- nei ro leci na wiec wy bor czy do Por- ogłosi ła niepo dleg łość i pogrą ży ła się ła stosun ki dyplo ma tycz ne z polskim con jest znacznie szybszy. Kie dy pod- Gene rał Omar Tor ri jos Her re ra, któ ry to, by we sprzeć kan dy da ta so cjal de - w wojnie domo wej. Hammarskjöld rzą dem, oskar ża jąc go o współ pra cę cho dzą do lą do wa nia, ma szy nę tra fia- od puczu woj skowe go w 1968 r. de fac- mo kra tów na pre zy den ta. Z nie zna - chce skło nić do za war cia ro zej mu z III Rze szą.f MZ 1 Polska w żałobie 9

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | ROSYJSKIE ŁZY Rosjanie płaczą razem zPolakami Obok głównej bramy polskiej ambasady przy ul. Klimaszkina w Moskwie rośnie stos kwiatów. Ludzie przynoszą bukiety białych i czerwonych goździków albo róż. Zapalają znicze WACŁAW RADZIWINOWICZ no prawie 22 tys. Polaków, elitę wa- MOSKWA szego narodu. A teraz prawie w tym

REUTERS samym miejscu w katastrofie ginie po- Ktoś żegna się, ktoś pochyla się w głę- lityczna elita Polski. To straszne. Bar- bokim ukłonie przed fotografią Ma- dzo wam współczuję – mówi prof. Ju- rii i Lecha Kaczyńskich ustawioną rij Afanasjew, historyk, założyciel i wie- za bramą przez pracowników am- loletni rektor Moskiewskiego Pań- basady. stwowego Uniwersytetu Humani- Młoda dziewczyna podjeżdża na stycznego. rowerze, z plecaka wyciąga owinię- Następne minuty spędzam na ty w celofan goździk i zapala małą sprawdzaniu dla prof. Afanasjewa li- świeczkę. Chcę podejść, zapytać, ale sty ofiar. Profesor pyta o wspólnych widzę, że dławi ją płacz. Nie pytam, znajomych, którzy powinni byli pole- dziewczyna odjeżdża. cieć z prezydentem. Przed bramą stoi starsza kobieta Państwowe telewizje rosyjskie po- w kapeluszu. Też ociera łzy. – Tak się kazały coś, czego tu jeszcze nie było cieszyłam, że w końcu w naszej te- – prezydenta Dmitrija Miedwiediewa lewizji pokazali „Katyń” Andrzeja i premiera Władimira Putina modlą- Wajdy. I kiedy premier Władimir Pu- cych się wspólnie w kaplicy w rezy- tin pojechał na uroczystości katyń- dencji głowy państwa w Gorkach pod skie. Myślałam, że to koniec sporów Moskwą za ofiary katastrofy w Smo- między Polakami a Rosjanami. A tu leńsku (zdjęcie obok). takie nieszczęście. I znowu w tym fe- A potem była rozmowa dwóch ralnym miejscu. Katyń znów zbiera przywódców Rosji o tym, jak można ofiary – mówi. pomóc bliskim ofiar tragedii. Też oma- I prosi jeszcze, żeby koniecznie wiana w rosyjskiej telewizji. przekazać list z wyrazami współ- Premier obiecał, że ciała zabitych czucia polskiemu ambasadorowi. zostaną tak szybko, jak to tylko moż- – Od Eleonory Iosifowny, zwykłej liwe, przewiezione do Moskwy do mieszkanki Moskwy – dodaje. identyfikacji. Krewni ofiar otrzymają Pod ambasadę podjeżdża Kon- wizy wjazdowe od ręki i bezpłatnie; stantin Kosaczow, przewodniczący Putin i Miedwiediew zapalają świeczki za ofiary katastrofy w kaplicy w prezydenckiej rezydencji Gorki pod Moskwą ambasada Rosji w Warszawie otrzy- komisji spraw zagranicznych rosyj- mała polecenie błyskawicznego ich skiej Dumy. Podczas mojej rozmowy z Kosa- wydawania. AP On też bardzo poruszony, zała- czowem za jego plecami młody chło- Prezydent zapowiedział z kolei, że mującym się głosem mówi mi: – Je- pak pisze na asfalcie po rosyjsku: eksperci z Polski będą brać udział stem bardzo wstrząśnięty tą kata- „Smucimy się razem z Wami”. w śledztwie na równych prawach ze strofą. Zginęli w niej też ludzie, któ- Pytam, dlaczego tu przyszedł, czy specjalistami rosyjskimi. rych znałem osobiście. Dzwoniłem może ma jakiegoś krewnego lub przy- Prezydent w emocjonalnym orę- dziś do moich kolegów w Polsce – do jaciela w Polsce. Tłumaczy, że nie. – Ty- dziu do – jak to określił – „przyjaciół Tadeusza Iwińskiego, Jacka Sary- dzień temu oglądałem w telewizji wasz obywateli Rzeczypospolitej Polskiej” usza-Wolskiego i innych. Składałem film [„Katyń”]. I męczy mnie myśl, że (tekst orędzia publikujemy na s. 3) za- kondolencje, prosiłem, żeby powie- ten Katyń jak wir wciąż wciąga nowe powiedział, że w poniedziałek Rosja dzieli swoim bliskim i komu tylko ofiary. Aż dreszcze przechodzą – zwie- obchodzić będzie żałobę narodową. mogą, że my, Rosjanie, podzielamy rza się. A poniedziałek to nie jest u naszych wasz smutek. W sobotę od południa, jak tylko bły- sąsiadów zwykły dzień. Akurat - Mnie też męczy myśl o tym, że skawicznie rozeszła się wieść o kata- 12 kwietnia obchodzi się tu rocznicę do katastrofy doszło w tym feralnym strofie samolotu w Smoleńsku, zaczęli pierwszego lotu Jurija Gagarina, czy- miejscu. Katyń rzeczywiście znowu do mnie dzwonić znajomi. – Cóż, nic li Dzień Kosmonautyki. zbiera ofiary – mówi niezwykle wpły- się nie da zrobić. Ale chcę powiedzieć, Aleksiej Wenediktow, redaktor na- wowy w rosyjskiej polityce poseł i do- że nas też to boli – powiedział mi zna- czelny radia Echo Moskwy, we wczo- daje, że bardzo by nie chciał, by tra- ny pisarz Wiktor Szenderowicz i odło- rajszej poświęconej katastrofie w Smo- gedia stała się teraz przedmiotem ja- żył słuchawkę. leńsku audycji słusznie powiedział, że kichkolwiek gier i spekulacji poli- – Bywa w historii taki feralny ciąg „Rosja w obliczu tego, co się stało, za- tycznych. wydarzeń. 70 lat temu wymordowa- Kwiaty pod polską ambasadą w Moskwie chowuje się godnie”. f

POWIEDZIELI „GAZECIE” PO KATASTROFIE rzałym, niepodległość jest zakorzenio- USA w lipcu 2009 r. Przyjaźniliśmy się miałam jeszcze jak sprawdzić listy ZBIGNIEW na. Ta tragedia to egzamin dla struktur zministrem Komorowskim, generałem CHRISTOPHER ofiar. To straszliwa tragedia. BRZEZIŃSKI państwa, ale jestem pewien, że one go Gągorem, oczywiście z prezydentem HILL Ostatni raz spotkałam prezydenta były doradca ds. bezpieczeństwa zdadzą. Tymczasowy prezydent mar- Lechem Kaczyńskim iPierwszą Damą, ambasador USA w Warszawie w latach Kaczyńskiego na obchodach 65-lecia prezydenta USA Jimmy’ego Cartera szałek Sejmu Bronisław Komorowski z wieloma, wieloma innymi... To, co się 2000-04, dziś ambasador USA wyzwolenia Auschwitz. To był bardzo i premier Donald Tusk będą sprawnie stało, jest trudne do wyobrażenia. Iwdo- w Bagdadzie sympatyczny, ciepły człowiek. Jestem Katyń to fatum, symbol tragedii. współpracować. f datku ta tragiczna ironia, że Katyń raz ministrem dopiero od jesieni zeszłe- Prezydent Kaczyński zginął na poste- jeszcze jest miejscem wielkiej polskiej Rano zobaczyłem te wieści w tego roku i bardzo chciałam poznać go runku. Całe życie uważał, słusznie, że tragedii. Znów zginęli tam najlepsi Po- lewizji w Bagdadzie i do teraz jestem bliżej, ale zabrakło okazji. niepodległość państwa jest rzeczą nad- KARL-GEORG lacy. Jesteśmy z Polską. f w szoku. Nie wiem, co powiedzieć... Odegrał bardzo ważną rolę jako rzędną. W tym duchu, by ją wzmac- Znałem z moich lat w Warszawie ty- polityk demokratycznej opozycji i po niać iby budować pojednanie zRosją, WELLMANN lu z tych wspaniałych ludzi. Prezy- przemianach w 1989 r. To, że Polska jechał do Katynia. poseł CDU odpowiedzialny DANIEL FRIED dent Kaczyński, jeszcze jako prezy- jest silnym i nowoczesnym krajem Oby ten niewyobrażalny dramat za kontakty z Polską ambasador USA w Warszawie w latach dent Warszawy, wielokrotnie bywał UE, jest także jego zasługą. Był pol- zbliżył Polskę i Rosję. Pierwsze kroki Jesteśmy głęboko wstrząśnięci tym, 1997-2000, były zastępca sekretarza u mnie w domu. Znałem Mariusza skim patriotą i Europejczykiem. To premiera Putina, który leci właśnie do co się stało, iłączymy się wżałobie zPo- stanu USA, dziś specjalny Handzlika, Jerzego Szmajdzińskie- prawda, że często prowadził z nami Katynia, iprezydenta Miedwiediewa, lakami. Odszedł dobry człowiek i wiel- przedstawiciel prezydenta Obamy go, Andrzeja Kremera i przyjaźniłem różne spory, ale spór jest wpisany który ogłosił żałobę narodową w Ro- ki polityk. Mam nadzieję, że jego tra- ds. zamknięcia obozu w Guantanamo się z nimi... w naturę demokracji. A Lech Ka- sji, są dobre, obiecujące. Jest szansa, giczna śmierć wtak symbolicznym miej- My, przyjaciele Polski w Ameryce Znałem kilku z generałów. I lecia- czyński był właśnie demokratą, a spie- że przywódcy Rosji w tej bezmiernie scu jak Katyń wzmocni siłę polsko-ro- ina całym świecie, jesteśmy dziś razem łem kilka razy tym samolotem, np. rał się w sposób konstruktywny. Je- tragicznej sytuacji postarają się wzmoc- syjskiego pojednania. To ważny proces wbólu zrodziną Kaczyńskich izrodzi- z prezydentem Aleksandrem Kwa- go przedwczesna śmierć to cios dla nić proces pojednania polsko-rosyj- dla całej Europy. Myślę, że życzyłby go nami wszystkich ofiar. Znałem chyba śniewskim na oficjalne wizyty do Polski i Europy. skiego, nadać mu bardziej ludzki cha- sobie sam Lech Kaczyński. f większość znich. Chciałbym być razem USA... Nazywaliśmy tego staruszka Ma w sobie też okropną symboli- rakter, którego brakowało. Jest szan- ztysiącami Polaków przed Pałacem Pre- pieszczotliwie „tutką”. Naprawdę bra- kę. W Katyniu 70 lat temu zamordo- sa, by Katyń już nie tylko kojarzył się zydenckim na Krakowskim Przedmie- kuje słów... f wano tysiące polskich oficerów, teraz z największą tragedią w dziejach sto- VICTOR ASHE ściu. Co za tragedia! ginie tam polska delegacja rządowa. sunków polsko-rosyjskich, ale by stał najdłużej w historii urzędujący Nic nie osłabi bólu, ale można się tyl- To dwie zupełnie różne sprawy, ale te się też symbolem pojednania. Miejmy ambasador USA w Polsce (2004-09) ko pocieszać, że to polskie pokolenie, CORNELIA PIEPER tragedie się łączą. nadzieję, że tak będzie. Znałem większość tych wspaniałych którego najlepsi przedstawiciele dziś wiceminister spraw zagranicznych Niemcy są bardzo przejęci tą tra- Niemiec, pełnomocnik rządu Nagła śmierć tak wielkiej części eli- ludzi, którzy byli w samolocie. I nie tyl- zginęli, osiągnęło swój najważniejszy ds. kontaktów z Polską gedią, niektórzy wręcz przybici. O spra- ty państwa iwojska to ogromna trage- ko zawodowo – wielu było przyjaciółmi cel: zobaczyło Polskę wolną, o którą wal- wie dużo mówią nasze media. Szcze- dia. Jednak trzeba zachować powagę moimi imojej żony. ZMariuszem Handz- czyło. Chcę powiedzieć wszystkim Po- Myślałam, że to jakiś zły sen. Na- rze łączymy się z Polską w bólu. Je- ispokój. Polska jest konstytucyjną de- likiem odbyłem jedną zmoich ostatnich lakom: w tej ogromnej tragedii nie je- wet nie wiem, czy na pokładzie samo- steście naszymi przyjaciółmi, sąsia- 1 mokracją już 20 lat, państwem doj- rozmów w Polsce przed powrotem do steście sami. f lotu nie było moich znajomych, bo nie dami, to więc także nasza żałoba. f 10 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | REAKCJE ŚWIATA Świat jest w całkowitym szoku Z całego świata nadchodzą kondolencje dla rodzin ofiar i wszystkich Polaków. W wielu miastach na świecie pod polskimi ambasadami i konsulatami ludzie składają kwiaty i zapalają znicze

MARTA URZĘDOWSKA BARTOSZ T. WIELIŃSKI REUTERS – Jestem do głębi wstrząśnięta – mó- wiła dziennikarzom kanclerz Nie- miec Angela Merkel, która wczoraj rano odwiedzała dowództwo opera- cyjne niemieckiej armii pod Pocz- damem. Po południu wydała specjalne oświadczenie. „Myślami jestem z rodziną Lecha Kaczyńskiego i rodzinami ofiar. Polski prezydent kochał swój naród i był walecznym Europejczykiem. Pamiętam wiele naszych spotkań – gdy zaprosił mnie na galę z okazji 90-lecia odzyskania nie- podległości czy do swojej rezydencji na Helu, gdzie godzinami rozma- wialiśmy o polskiej i europejskiej historii. Będzie nam go brakować” – oświadczyła Merkel. Gdy w telewizji kondolencje skła- dał szef niemieckiego MSZ Guido Westerwelle, załamał mu się głos. – To dla mnie osobista strata. Wspomi- nam go jako bardzo mądrego i peł- Ofiary katastrofy minutą ciszy uczcili wczoraj wieczorem piłkarze Realu Madryt i FC Barcelona oraz 80 tys. kibiców na stadionie w stolicy Hiszpanii. Ten mecz, nego życia rozmówcę. Europa mogła nazywany Gran Derbi, oglądały na całym świecie miliony kibiców. Rezerwowym bramkarzem Realu jest Polak Jerzy Dudek na nim polegać – mówił. – Cały niemiecki naród jest w żałobie, chcemy Premier Włoch Silvio Berlusconi my się wraz z rodzinami ofiar – stwier- przekazać Polakom, że jesteśmy z ni- stwierdził, że „zaprzyjaźniony kraj dził prezydent Ukrainy Wiktor Janu- mi – oświadczył. REUTERS ogarnęła wielka żałoba, do której Wło- kowycz. Prezydent USA Barack Obama si przyłączają się całym sercem”. Pod polskie ambasady i konsulaty telefonicznie przekazał kondolen- Kondolencje z powodu śmierci pre- w wielu krajach świata przychodzą lu- cje premierowi Donaldowi Tusko- zydenta złożył sekretarz generalny dzie z kwiatami i ze świecami, by wy- wi. Wydał też oświadczenie. „Dzi- NATO Anders Fogh Rasmussen: razić swoje współczucie. Mieszkańcy siejsza strata to ogromny cios dla „Wimieniu całego Sojuszu i własnym Moskwy składają kwiaty z żałobnymi Polski, Stanów Zjednoczonych i dla składam głębokie wyrazy współczucia wstęgami. Przed ambasadą RP w So- świata. Prezydent Kaczyński był wy- polskiemu narodowi, rodzinie prezy- fii ludzie zostawiają kwiaty i zapalone bitnym mężem stanu, który odegrał denta, a także rodzinom pozostałych świece. Polacy mieszkający we Wło- kluczową rolę w ruchu »Solidarno- ofiar tego strasznego wypadku”. szech na znak żałoby w sobotę wie- ści« i był podziwiany w USA jako „Głęboko wstrząśnięty” jest prezy- czorem zapalili w oknach świeczki. przywódca oddany sprawie postę- dent Austrii Heinz Fischer, który zło- W polskim kościele w Rzymie odbyła pu, wolności i ludzkiej godności żył kondolencje rodzinie Kaczyńskich, się msza w intencji ofiar. Także wBruk- – oświadczył amerykański prezy- bliskim ofiar i wszystkim Polakom. Fi- seli od rana rosły pod polską ambasa- dent. – Jesteśmy dziś w Ameryce po- scher przypomniał, że wielokrotnie dą stosy kwiatów. grążeni w wielkim smutku, bo USA spotykał się z Lechem Kaczyńskim Benedykt XVI wysłał telegram do łączą z narodem Polski głębokie i nie- i miał spotkać się z nim kolejny raz marszałka Sejmu Bronisława Komo- rozerwalne więzi”. w połowie maja w Warszawie. rowskiego. „Głębokim bólem napeł- Szefowa dyplomacji UE Cathe- Kwiaty i znicze składano wczoraj w wielu polskich miejscach na świecie, Katastrofa zszokowała prezydenta niła mnie wiadomość o tragicznej rine Ashton telefonicznie przeka- m.in. przed ambasadą RP w Brukseli Czech Vaclava Klausa. – To ogromna śmierci Pana Prezydenta Lecha Ka- zała kondolencje Radosławowi Si- tragedia i wielka strata, okrutne wy- czyńskiego, jego żony oraz osób, któ- korskiemu. – Chciałabym przekazać kim jak wolność i solidarność – mówił. żarliwym patriotyzmem i poświęcił darzenie, które dotknęło mnie osobi- re towarzyszyły mu w drodze do Ka- narodowi polskiemu płynące z głę- Do połowy masztów opuszczone zo- życie dla swego kraju” – napisał fran- ście – mówił. Na znak solidarności Klaus tynia – napisał papież. – Wszystkie ofia- bi serca kondolencje i wyrazić na- stały flagi przed siedzibą Komisji cuski prezydent. kazał wywiesić na Hradczanach pol- ry tego dramatycznego wypadku – par- szą solidarność z wami w tym bar- w Brukseli. – Ta katastrofa to kolejny w historii ską flagę. lamentarzystów, polityków, przed- dzo trudnym i smutnym czasie Bardzo poruszony śmiercią pre- Polski cios dla jej elit – uważa szef fran- Wyrazy współczucia złożył premier stawicieli wojska i Rodzin Katyńskich, – oświadczyła. zydenta Polski był prezydent Francji cuskiej dyplomacji Bernard Kouchner, Litwy Andrius Kubilius. – Prezydent a także inne osoby – polecam łaska- Kondolencje przekazał też prze- Nicolas Sarkozy. „Wtym bolesnym mo- który nazwał Lecha Kaczyńskiego „mę- Lech Kaczyński pozostanie w naszej wości miłosiernego Boga. Niech przyj- wodniczący Komisji Europejskiej Jo- mencie przekazuję wyrazy współczu- żem stanu o dużych walorach moral- pamięci jako jeden z najwybitniejszych mie ich do swojej chwały. Rodzinom sé Manuel Barroso. – Blisko współ- cia rodzinie prezydenta Kaczyńskie- nych”. polskich polityków, wielki i szczery tych, którzy zginęli, i wszystkim Pola- pracowałem z prezydentem Ka- go oraz rodzinom wszystkich ofiar te- Według premiera Wielkiej Bryta- przyjaciel Litwy – przekonywał. Na Li- kom składam szczere kondolencje i za- czyńskim. Szanowałem go jako zde- go wypadku i pragnę złożyć, w swoim nii Gordona Browna „cały świat jest twie również wprowadzono dzień ża- pewniam o mojej duchowej bliskości. terminowanego polskiego patriotę, własnym imieniu oraz w imieniu na- pogrążony w smutku z powodu śmier- łoby narodowej. Na ten trudny czas wypraszam dla na- który był jednocześnie bardzo od- rodu francuskiego, najgłębsze kondo- ci polskiego prezydenta Lecha Ka- – Podzielamy ból straty, którą po- rodu polskiego szczególne błogosła- dany sprawom Unii i wartościom ta- lencje. Lech Kaczyński kierował się czyńskiego”. niósł zaprzyjaźniony naród, i smuci- wieństwo wszechmogącego Boga”. f To była w sobotę najważniejsza wiadomość na świecie „Z Katyniem kojarzyć się będą te- „Der Spiegel”. „Die Welt” przypominał bliźniakiem tworzyli zespół. Byli świa- wypadek w burzliwych stosunkach tragedią od czasu II wojny światowej. Ga- raz dwa dramaty – zamordowanie pol- kontrowersje wokół obchodów 70. rocz- domi swojej władzy, wyczuwali nastro- między Rosją i Polską. „Ta katastrofa, zeta przypomniała, że to pierwszy przy- skich oficerów przez radzieckie wła- nicy mordu katyńskiego. „Gdy premier je rodaków isprawiali, że Unia Europej- będąca porażającym ciosem dla Polski, padek tragicznej śmierci urzędującego dze w 1940 r. i katastrofa samolotu, Władimir Putin zaprosił premiera Do- ska wstrzymywała oddech” – dodawał nie tylko spowodowała śmierć naj- polskiego przywódcy od katastrofy lot- w której zginął prezydent Lech Ka- nalda Tuska do Katynia, prezydent Lech „Der Spiegel”. ważniejszych osób w państwie, ale też niczej w1943 r., wktórej zginął gen. Wła- czyński” – napisał belgijski „Le Soir”. Kaczyński ogłosił, że też chce być obec- „Skłamałbym, gdybym powiedział, dla wielu odświeżyła horror masakry dysław Sikorski. Informacja o katastrofie samolotu Le- ny w Katyniu. Osiągnięto kompromis że nie żałuję, że zostałem prezydentem” w Katyniu”. O„wielkiej tragedii wszystkich Pola- cha Kaczyńskiego była w sobotę naj- – najpierw do Katynia przyjechali Tusk – przypominał słowa Lecha Kaczyńskiego „Polska przecierpiała więcej, niż po- ków” napisał portal BBC i dodał: „Pre- ważniejszą wiadomością w mediach iPutin, atrzy dni później miał się tam po- francuski „Le Monde”. „Polska zdeka- winno cierpieć jakiekolwiek państwo” zydent ijego otoczenie lecieli tupolewem całego świata. Dzienniki telewizyjne jawić polski prezydent. Szczególnie tra- pitowana” to nagłówek zportalu „Le Fi- – napisał brytyjski „Daily Telegraph”. 154, samolotem zaprojektowanym wla- i radiowe zaczynały swe serwisy od giczne jest to, że w prezydenckim sa- garo”, który napisał: „Wsobotę Polska „70 lat temu w Katyniu polscy oficero- tach 60. W Polsce od lat mówi się o wy- doniesień ze Smoleńska i z Polski. molocie razem z Lechem Kaczyńskim obudziła się wszoku. Kraj stracił nie tyl- wie, intelektualiści i urzędnicy zostali mianie samolotów rządowych”. W internetowych wydaniach wszę- lecieli krewni oficerów zamordowanych ko prezydenta, ale także wielkiego poli- zamordowani przez NKWD. W ten spo- „Z Katyniem kojarzyć się będą te- dzie na pierwszych miejscach były w Katyniu” – pisał „Die Welt”. tyka, jakim był Lech Kaczyński. Oprócz sób Stalin próbował zdekapitować Pol- raz dwa dramaty – zamordowanie pol- relacje i zdjęcia z miejsca katastrofy, Kreśląc sylwetkę Lecha Kaczyńskie- niego zginęło wiele innych osobistości, skę, likwidując jej elitę. Dziś rano w po- skich oficerów przez radzieckie wła- wypowiedzi polskich polityków, a tak- go, przypominał kontrowersje, które wy- wtym ministrowie iich zastępcy”. Zmar- bliżu katyńskiego lasu miała miejsce ko- dze w 1940 r. i katastrofa samolotu, że omówienia środowych uroczy- woływał polski prezydent. „Był wierny łego prezydenta „Le Figaro” wspomina lejna dekapitacja. Dzisiaj wszyscy Po- w której zginął prezydent Lech Ka- stości w Katyniu. swoim przekonaniom, nawet jeśli bu- jako człowieka walki. lacy, nawet najbardziej zagorzali prze- czyński – stwierdził belgijski „Le Soir”. „Zgliszcza, dymiące części rozbi- dziły one zdumienie za granicą. Polska „New York Times” podkreślał, że ciwnicy Kaczyńskiego, są w szoku”. – Śmierć przedstawicieli najwyższych tego samolotu, strażacy szukający ofiar” straciła znaczącego polityka” – napisał śmierć prezydenta Kaczyńskiego na Inny brytyjski dziennik – „Guardian” władz oznacza dla Polski bezprece- – opisywał miejsce katastrofy niemiecki „Die Zeit”. „Razem ze swoim bratem rosyjskiej ziemi to kolejny tragiczny – nazwał katastrofę najgorszą polityczną densowy kryzys”. f BART, MK 2 Polska w żałobie 11

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | CO Z GOSPODARKĄ

Dla Gazety Trage dia lu dzi, NBP nie powinien czekać spo kój insty tu cji Hanna Gron kie wicz-Waltz były prezes NBP, Obowiązki prezesa NBP po śmierci Sławomira Skrzypka przejął pierwszy wiceprezes prezy dent Warsza wy Piotr Wiesiołek. Wybór nowego szefa banku centralnego to jedno z najpilniejszych Pre ze sa Skrzyp ka po zna łam, gdy by- łam wi ce pre ze sem Eu ro pej skie go Ban- zadań marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego ku Od bu do wy iRoz wo ju, aon był wi ce- pre zy den tem War sza wy ista rał się odo- PATRYCJA MACIEJEWICZ fi nan so wa nie miej skich in we sty cji. Po- tem nie mie liś my oka zji współ pra co - przypadku śmierci wać. To był mło dy człowiek, osie rocił prezydenta marszałek dwóch chłop ców. Sejmu przejmuje O działa nie NBP się nie obawiam. OJCIECH OLKUŚNIK

wszystkie uprawnie- W Obo wiąz ki pre ze sa peł ni Piotr Wie sio - nia głowy państwa. To łek, któ ry pra co wał wcześ niej w ban - Wznaczy, że Bronisław Komorowski kach ko mer cyj nych. Po za tym dru gim może także wskazać kandydata na wi ce pre ze sem jest Wi told Ko ziń ski, któ- nowego prezesa NBP. Kandydaturę ry zastę po wał mnie, gdy byłam szefo - przyjmuje lub odrzuca Sejm zwykłą wą NBP. To człowiek, któ ry wiele lat większością głosów. Kadencja pre- prze pra co wał wban ku cen tral nym, zna zesa trwa sześć lat. go do sko na le, da je mu nie zbęd ną sta- Teoretycznie Komorowski mógł- bil ność. W pią tek prze pro wa dził pier - by poczekać do wyborów prezy- wszą od 12 lat in ter wencję na ryn ku wa- denckich. NBP uspokaja, że bank lu to wym, uda ną. f funkcjonuje normalnie (obowiązki prezesa przejął pierwszy wiceprezes Elżbie ta Chojna-Duch Piotr Wiesiołek) i kontroluje wszyst- członki ni RPP kie obszary, które są w jego gestii. To nie wy o bra żal na tra ge dia dla kra ju Konstytucjonaliści są jednak zda- Rada Polityki Pieniężnej w pełnym składzie. Pośrodku – prezes NBP Sławomir Skrzypek i bliskich osób, któ re zgi nęły, ale pań- nia, że marszałek nie powinien zwle- stwo fun kcjo nu je nie przer wa nie. Na po- kać aż do końca czerwca (zapewne tastrofie zginęło wielu posłów, została Czy to oznacza, że do czasu powo- – Kolejne posiedzenia będą się od- nie dzia łek mie liś my wy zna czo ne po- wtedy wybierzemy nowego prezy- naruszona równowaga polityczna. Gło- łania nowego prezesa NBP Rada Poli- bywać. Ich harmonogram został przy- sie dze nie Ra dy Po li ty ki Pie nięż nej. Pre- denta). – Następcę Sławomira Skrzyp- sowanie powinno się odbyć, gdy za- tyki Pieniężnej nie będzie mogła się jęty. Polityka pieniężna będzie pro- ze sa już na nim nie będzie. Jest mi szcze- ka Sejm powinien wybrać „bez zbęd- przysiężeni zostaną nowi posłowie – wy- spotykać i podejmować decyzji o sto- wadzona zgodnie z przyjętymi zało- gól nie smut no, wpią tek wie czo rem dłu- nej zwłoki” – uważa konstytucjona- jaśnia. pach procentowych? żeniami – zadeklarowała z kolei Elż- go roz ma wia łam zpre ze sem ospra wach lista prof. Piotr Winczorek. Piotr Wiesiołek będzie pełnił obo- Szczęśliwym zrządzeniem losu pre- bieta Chojna-Duch. bie żą cych ban ku. Właś nie wró cił z za- – Uregulowanie sytuacji w wojsku wiązki prezesa NBP – tu nie ma wątpli- zes Skrzypek przed wypadkiem zwo- Najbliższe posiedzenie w sprawie gra ni cy, był bar dzo zmę czo ny i mó wił, [wskazanie czterech dowódców] wości. Jednak okazało się, że są wątpli- łał posiedzenie RPP na poniedziałek. stóp procentowych jest zaplanowane że wso botę ra no bę dzie leciał do Ka ty- i wskazanie kandydata na szefa NBP wości, jeśli chodzi o funkcję przewod- Miało ono dotyczyć zastrzeżeń NIK na 27-28 kwietnia. Analitycy nie sądzą, nia. Wyznał, że to szczegól ny zaszczyt to najpilniejsze zadania marszałka niczącego Rady Polityki Pieniężnej. po corocznej kontroli. Jak powiedzia- by wnajbliższym czasie potrzebna by- dla nie go le cieć tam zpre zy den tem Ka- Sejmu – powiedział „Gazecie” kon- Wiceprezes uczestniczy wposiedzeniu ła „Gazecie” członkini Rady Anna Zie- ła ich zmiana. Ważniejszą sprawą jest czyń skim. Za przy jaź ni liś my się mi mo stytucjonalista dr Marek Chmaj. Do- RPP, ale nie ma prawa głosu. Zdaniem lińska-Głębocka, w poniedziałek Ra- przyjęcie sprawozdania finansowego spo rów me ry to rycz nych. Tak bar wnej daje jednak, że wskazany kandydat ekonomistów iprawników nie może być da wybierze więc nowego przewod- NBP, na co Rada ma czas tylko do koń- posta ci na pew no już nie będzie. f powinien mieć odpowiednią wiedzę przewodniczącym RPP. Tymczasem to niczącego, który będzie pełnił obo- ca kwietnia. i przygotowanie z zakresu finansów do przewodniczącego należy zwoły- wiązki do czasu powołania następcy Zielińska-Głębocka powiedziała, że An drzej Bratkow ski oraz funkcjonowania rynków finan- wanie posiedzeń Rady. Jej regulamin Skrzypka. – Będziemy wybierać spo- część członków Rady pojawiła się w so- członek Ra dy Po lity ki Pie nięż nej sowych. – Dlatego decyzja marszał- stanowi, że posiedzenia mogą być zwo- śród członków Rady – powiedziała. botę w NBP, jednak nie odbyło się for- To bar dzo trud ny dzień. Nie czas na ra- ka powinna być poprzedzona na- ływane także na pisemny wniosek przy- Regulamin NBP mówi, że jeśli prze- malne posiedzenie. – Jesteśmy gotowi zie my śleć, co zwy bo rem no we go pre- mysłem – dodaje Chmaj. najmniej trzech członków Rady. Ale za- wodniczący jest nieobecny na posie- zjechać się w każdej chwili, jeśli były- ze sa. Wy o bra żam so bie, że NBP móg ł- Prof. Winczorek zwraca uwagę, wiadomienie oposiedzeniu musi pod- dzeniu, to pozostali członkowie (jeśli by potrzebne decyzje Rady. Choć na by fun kcjo no wać i kil ka mie się cy bez że głosowanie nad kandydaturą po- pisać przewodniczący RPP idostarczyć jest ich przynajmniej pięciu) wybie- razie na to nie wygląda. Czekamy do szwan ku. Zarząd działa, RPP się nie winno się jednak odbyć dopiero po pozostałym członkom przynajmniej rają prowadzącego obrady większo- poniedziałku – dodała Zielińska-Głę- zmieni ła. Bank skupi się teraz na bieżą- uzupełnieniu składu Sejmu. – W ka- trzy dni przed jego terminem. ścią głosów. bocka. f cej dzia łal no ści ope ra cyj nej. Nie ma na szczę ście ni cze go pil ne go, czym na le - ża ło by się za jąć. Ta tra gicz na z pun ktu wi dze nia ludz kie go sy tu a cja jest cał kowi cie opa no wa na zpun ktu wi dze nia in- Ekonomiści uspokajają: Piotr Wiesiołek kieruje NBP sty tu cji. Nie są dzę, by to mia ło ja ki kol - złoty i giełda są bezpieczne wiek wpływ na rynki finan sowe. f Da riusz Rosa ti Katastrofa w Smoleńsku nie nie z planem – zapewnił Ludwik Sobo- by ły członek Rady Po lity ki Pie nięż nej wstrząśnie ani polską walutą, ani war- lewski, prezes GPW. Preze sa Skrzypka znałem mało, obej- szawską giełdą – zapewniają spe- Ekonomiści spodziewają się, że mo wał to sta no wi sko w kon tro wer syj - cjaliści. wpierwszych godzinach notowań mo- FILIP KLIMASZEWSKI nych oko licz nościach. Ale uczył się szyb- – Nie ma podstaw do dłuższego albo że być trochę nerwowo, ale wciągu dnia ko, sta wał się co raz lep szym pre ze sem. intensywniejszego ataku spekulacyj- wszystko powinno się uspokoić. Uważam – po ludzku – że jego śmierć to nego na złotego – mówi Andrzej Sa- – Wśród ofiar nie ma ludzi bezpo- wiel ka szko da, choć kry ty ko wa łem cza- dowski, ekspert Centrum im. Adama średnio związanych z biznesem pań- sem je go de cy zje. Smitha. – To, kto zasiada wfotelu pre- stwowym i prywatnym. Z tego też po- O reak cję ryn ków się nie mar twię. zesa NBP, jest dla polskiej gospodar- wodu nie należy się obawiać przeceny Zawsze w takich sytu a cjach jest jakaś ki bardzo ważne. Dlatego jego zastępca konkretnych spółek na GPW lub wstrzy- niepew ność, ale nie stwarza ona żad ne- musi przejąć obowiązki szybko ispraw- mania prywatyzacji największych przed- go ry zy ka. Ciąg łość in sty tu cji jest za cho- nie, tak żeby zminimalizować ewen- siębiorstw – mówi Paweł Cymcyk. wa na. f NOT. PAT tualne szkodliwe skutki tragedii. Wtóruje mu Jacek Wiśniewski, głów- – Nie można wykluczyć, że wobec ny ekonomista Raiffeisen Banku. – Są- tego, co się stało, spekulanci będą pró- dzę, że do poniedziałku część emocji bowali zarabiać na złotym – uważa pre- opadnie – powiedział „Gazecie”. Jego Obowiązki zmarłego prezesa Naro- ściowych. Jest też specjalistą w dzie- zes Krajowej Izby Gospodarczej An- zdaniem reakcja rynków będzie wy- dowego Banku Polskiego przejął jego dzinie zarządzania aktywami. Pra- W SKRÓCIE drzej Arendarski. Według niego no- ważona. – Wszyscy poczekają na infor- pierwszy zastępca Piotr Wiesiołek. Ze cował w bankach komercyjnych, m.in. wy prezes NBP powinien być powo- macje, kto będzie pełnił najważniejsze Sławomirem Skrzypkiem znali się i przy- Deutsche Banku i JP Morgan, a tak- W NIEDZIELĘ ZAMKNIĘTE SKLE- łany jak najszybciej, żeby „pokazać, funkcje w państwie – dodał. jaźnili od 20 lat. że bankach centralnych Anglii i Bel- PY. – Chcemy, żebyśmy wszyscy po- że ktoś stoi na straży” polskiej walu- Podobnego zdania są analitycy zdo- 46-letni Wiesiołek wiceprezesem NBP gii. święcili ten dzień na chwilę zadumy ty. – Jestem dobrej myśli, bo realną mów maklerskich. – Nie spodziewałbym jest od marca ubiegłego roku. Podlega Kiedy w 2001 r. Sławomir Skrzypek i refleksji – tłumaczą właściciele sieci władzę sprawuje rząd, ajego skład zna- się drastycznych spadków na giełdach mu zarządzanie 45 mld euro naszych został wiceprezesem Narodowego Fun- handlowych skupionych w Polskiej Or- cząco się nie zmienił. Jest też osoba – mówi jeden z analityków giełdowych rezerw walutowych. Jego kadencja ja- duszu Ochrony Środowiska i Gospo- ganizacji Handlu i Dystrybucji. Taką sa- pełniąca obowiązki szefa NBP, która proszący o to, żeby nie podawać jego ko członka zarządu narodowego ban- darki Wodnej (głównego inwestora mą decyzję podjęła Polska Rada Cen- ma wszystkie potrzebne kompeten- nazwiska. Podkreśla, że procedury wtej ku skończy się w 2014 r. w Banku Ochrony Środowiska), Wie- trów Handlowych. Zamknięte będą Au- cje, by móc interweniować – dodał. sytuacji są jasne i przejrzyste dla ryn- Po śmierci Skrzypka będzie zajmo- siołek wszedł do zarządu banku. Zo- chan, Carrefour, E.Leclerc, Biedronka, Kilkugroszowego osłabienia zło- ku. – Prezydent nie skupia wswoich rę- wał się bieżącymi sprawami NBP. Nie stał wiceprezesem odpowiedzialnym Kaufland, Lidl, Metro Group, Real, Ma- tego spodziewa się Paweł Cymcyk, kach władzy wykonawczej, a prezes wejdzie jednak do składu Rady Polityki m.in. za departament skarbu. Pełnił kro Cash & Carry, Media Markt, Saturn, analityk AZ Finanse. – Powinna być to NBP również nie działa samodzielnie Pieniężnej inie będzie jej przewodniczył. tam też funkcję przewodniczącego Ko- Pepco, Schiever, Selgros Cash & Carry, jednak reakcja krótkotrwała ijuż pod – podkreśla. WNBP pracował już wlatach 1992 - mitetu Zarządzania Aktywami i Pasy- Tesco, Żabka Polska. fD koniec dnia złoty może wrócić do po- Podstaw do niepokoju nie widzi też -96 jako analityk wdepartamencie ope- wami. ziomu z piątku – tłumaczy. Komisja Nadzoru Finansowego. racji zagranicznych idiler, a potem kie- Piotr Wiesiołek skończył anglistykę ODWOŁANY EUROPEJSKI KONGRES Nie należy się też spodziewać du- „Wzwiązku ztragedią pod Smoleńskiem rownik wydziału analiz ipolityki inwe- na KUL i podyplomowe studia na Wy- GOSPODARCZY. 14 kwietnia nie roz- żych spadków na warszawskim par- w ocenie KNF nie zachodzi ryzyko za- stycyjnej. dziale Ekonomii Uniwersytetu War- pocznie się Europejski Kongres Gospo- kiecie. – Poniedziałkowa sesja na war- kłóceń na polskim rynku finansowym” Karierę rozpoczął w 1992 r. jako szawskiego (kierunek: pieniądz i ban- darczy wKatowicach. Nowa data ma być 1 szawskiej giełdzie rozpocznie się zgod- – napisała w komunikacie. fPAT, MAB, PAP analityk portfeli papierów warto- kowość). fMAB znana w ciągu dwóch tygodni. fD 12 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | POLACY ODDAJĄ HOŁD OFIAROM KATASTROFY Smutek nas zjednoczył Tysiące ludzi przed Pałacem Prezydenckim. Msze żałobne, marsze pamięci, kolejki do ksiąg kondolencyjnych – tak wyglądała wczoraj cała Polska

WOJCIECH KARPIESZUK raz trzymać razem. To boli, ciężko po- jąć to, co się stało. Ale jak będziecie ra- Potok ludzi przelewał się przez Kra- zem, to dacie radę – stwierdził Le Thiet. kowskie Przedmieście cały dzień. Mówił, że przyszedł, bo Polska to jego Wszyscy szli pod Pałac Prezydenc- druga ojczyzna. ki, który wczoraj stał się pomnikiem Przyszli też amerykańscy Żydzi, tragicznej śmierci 96 pasażerów Tu- którzy byli akurat byli w Warszawie -154. Z kwiatami, z flagami i ze zni- na wycieczce. – Chcieliśmy być z wa- czami. Młodzi i starsi. Wyborcy PiS mi – mówili. Ze swoimi narodowymi i ci, którzy na partię i jej kandydatów flagami i z flagami Polski pod Pałacem nigdy nie głosowali. Każdej godziny stawili się mieszkający w Warszawie tłum pod Pałacem gęstniał. Księgi Czeczeni. kondolencyjne w jego podcieniach Obcokrajowcy z niedowierzaniem miały być wyłożone do 18, ale dobrze patrzyli na milczący tłum. Szybko pod po 19 stała jeszcze długa kolejka tych, Pałacem zjawili się też zagraniczni dzien- którzy chcieli się wpisać. nikarze największych telewizji. Obraz – Boże, co chcesz nam przez tę tra- tysięcy zniczy i stosów kwiatów poszedł gedię powiedzieć? Katyń, ten strasz- w świat. Co jakiś czas ktoś intonował ny symbol ita straszna rocznica –mó- modlitwę. Niektórzy klękali. wiła Edyta Prusińska, nauczycielka Na stosach kwiatów leżały portre- informatyki zRadomia. Zmężem icór- ty prezydenckiej pary, ale były też zdję- ką przyjechała do Warszawy późnym cia Izabeli Jarugi-Nowackiej, Jerzego popołudniem. W okolicach Pałacu Szmajdzińskiego. Prezydenckiego były już tysiące ludzi. Harcerze z wrocławskiej drużyny –Nie mogliśmy siedzieć wdomu. Czu- „Poszukiwacze Przygód”, uczniowie liśmy, że musimy tu być. Tu jest dziś podstawówki i gimnazjum, przerwa- pomnik pamięci tych, którzy zginęli. li wycieczkę po Warszawie szlakiem Warszawiacy ruszyli pod Pałac, Powstania Warszawskiego i przyszli kiedy tylko podano pierwszą wiana Krakowskie. Każdy kupił po czer- domość o katastrofie. Od rana byli wonym tulipanie. tam też harcerze. To oni kierowali – To jest niewyobrażalna tragedia. akcją układania zniczy i wiązanek. Na bok odkładamy dziś takie drobiazgi Przez cały dzień pełnili wartę przed jak to, kto był z jakiej partii. To nie ma bramą do Pałacu Prezydenckiego. najmniejszego znaczenia – mówiła – Kilka godzin temu przylecieli- Agnieszka Strus. – Zginęło tylu wybit- śmy z Moskwy. Kiedy po wylądo- nych ludzi. Jeszcze wczoraj brali udział waniu włączyłam komórkę i prze- w telewizyjnych programach, komen- czytałam SMS-a o katastrofie, my- towali to, co się w Polsce dzieje. ślałam, że to jakiś potworny żart Wielu, z którymi rozmawialiśmy, – opowiadała Iwona Dzięba, która porównywało to, co się stało, do śmier- przyszła z córką. – Ale po chwili wszy- ci papieża. Pytali, czy teraz życie po- scy w samolocie zaczęli o tym mó- lityczne w Polsce się odmieni. Czy znik- wić. Nieważne, co ktoś kiedyś my- nie złość z debaty politycznej? Ale za- ślał, co nas dzieli. Dziś musimy się raz sami sobie dopowiadali, że tak jak trzymać razem. pięć lat temu zmienimy się pewnie tyl- Podobnie mówił Le Thiet Hung ko na chwilę. ze Wspólnoty Wietnamczyków Po zmroku pod Pałac ciągle przy- w Polsce. Kilkunastu ubranych na chodzili nowi ludzie z zapalonymi zni- czarno Wietnamczyków ze znicza- czami, które kupowali na straganach mi i z wieńcami pojawiło się pod Pa- ustawionych przy Krakowskim Przed- łacem po południu. – Musicie się te- mieściu co kilka metrów. f 1

1 Warszawa Krakowskie Przedmieście Morze zniczy i kwiatów przed Pałacem Prezydenckim

2 Warszawa plac Piłsudskiego Wieczorne czuwanie, na które mieszkańcy zwołali się SMS-ami 3 Warszawa msze żałobne –W pobliżu Katynia jest jakby dyskretny właz do nieba – mówił podczas wczorajszej mszy w katedrze polowej Wojska Polskiego prymas Józef Glemp. – Przed 70 laty co noc szli tędy polscy oficerowie. Dziś to grupa skromniejsza, ale są w niej: para prezydencka, marszałkowie Sejmu, parlamentarzyści, ministrowie, biskupi. Plac przed katedrą zapełniły tysiące ludzi. Podobnie było 2 godzinę później przed archikatedrą WOJCIECH OLKUŚNIK WOJCIECH 3 AP 1 Polska w żałobie 13

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

Y PREZYDENCKIEGO SAMOLOTU WOJCIECH KARDAS WOJCIECH

4 KUBA ATYS

5 DOMINIK WERNER

6 SŁAWOMIR KAMIŃSKI SŁAWOMIR

św. Jana. Też nie pomieściła tłumów, 6 Sopot 7 Gdańsk które przyszły na mszę w intencji ofiar dom Marii i Lecha Kaczyńskich stadion Lechii katastrofy. Ludzie wypełnili ulicę Pod sopockim domem pary O godz. 17 na stadionie

Świętojańską i plac Zamkowy, KAMIL GOZDAN gdzie nabożeństwo transmitowano prezydenckiej przy ul. Armii Krajowej 55 przy ul. Traugutta piłkarze Lechii na telebimie. Koło ołtarza stanęły dwa od rana czuwali sąsiedzi, politycy, Gdańsk mieli rozegrać mecz z Polonią białe klęczniki (na zdjęciu) przywiezione mieszkańcy Trójmiasta. Przynosili Bytom. Z powodu tragedii wszystkie z kaplicy Pałacu Prezydenckiego. kwiaty – często w narodowych barwach imprezy sportowe zostały odwołane. Należały do prezydenta Lecha – oraz znicze, modlili się. Policja Kibice Lechii postanowili przyjść Kaczyńskiego i prezydentowej zamknęła dla samochodów część ulicy, na stadion i uczcić pamięć zmarłych, Marii Kaczyńskiej. Na obu położono przy której znajduje się dom. wśród których byli też wielcy wiązanki biało-czerwonych róż Po godz. 16 przed domem zgromadzili sympatycy biało-zielonych się przedstawiciele pomorskiego PiS. – Arkadiusz Rybicki i Maciej Płażyński. 4 Flagi do połowy masztu Złożyli kwiaty i odmówili modlitwę. Przyszło około 200 osób ze zniczami, Flagi przed ambasadami i urzędami Na zdjęciu z lewej Hanna Foltyn-Kubicka. flagami klubowymi i narodowymi. będą opuszczone do połowy masztu Lech Kaczyński, choć był rodowitym Na płocie zawisła też flaga do końca tygodniowej żałoby warszawiakiem, w Sopocie spędził przygotowana specjalnie na rocznicę Na zdjęciu: opuszczona flaga 20 lat – przeniósł się tam zaraz zbrodni katyńskiej. Kibice w milczeniu na teatrze w Toruniu po studiach, by rozpocząć pracę odpalili race, odśpiewali hymn na Uniwersytecie Gdańskim narodowy i się rozeszli 5 Warszawa Krakowskie Przedmieście Mieszkańcy Warszawy pod Pałacem 2 Prezydenckim Dokończenie na s. 14 vvv 7 14 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

Wszystkich Polaków jednoczy doświadczenie jednej z największych tragedii w powojennej historii Polski. W katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem zginął najwyższy przedstawiciel Państwa Polskiego,

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

Lech Kaczyński

z Małżonką Marią Kaczyńską

Wraz z Nimi śmierć ponieśli Ryszard Kaczorowski ostatni Prezydent RP na Uchodźstwie

Krzysztof Putra i Jerzy Szmajdziński Wicemarszałkowie Sejmu Krystyna Bochenek Wicemarszałek Senatu Stanisław Jerzy Komorowski Wiceminister Obrony Narodowej Andrzej Kremer 8

Wiceminister Spraw Zagranicznych OLKUŚNIK WOJCIECH Tomasz Merta vvv Dokończenie ze s. 13 Wiceminister Kultury Janusz Kochanowski 8 Księgi kondolencyjne Rzecznik Praw Obywatelskich W całym kraju w wielu miejscach wystawiono księgi kondolencyjne. Sławomir Skrzypek W Pałacu Prezydenckim Prezes Narodowego Banku Polskiego przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie będzie się można Janusz Kurtyka wpisywać w niedzielę Prezes Instytutu Pamięci Narodowej od godz. 8 do 22. W sobotę wpisały się tysiące osób. Tworzyły się kolejki. W sobotę wieczorem księgę Grażyna Gęsicka kondolencyjną wystawiono w Sejmie. Przemysław Gosiewski Wpisał się do niej m.in. marszałek Sejmu Bronisław Komorowski pełniący Leszek Deptuła obowiązki prezydenta (na zdjęciu). Tuż po nim zrobił to Grzegorz Dolniak Tadeusz Mazowiecki, pierwszy Izabela Jaruga-Nowacka niekomunistyczny premier RP Sebastian Karpiniuk 9 Katowice, Marsz dla Życia Blisko dwa tysiące pogrążonych Aleksandra Natalli-Świat w żałobie mieszkańców Śląska przeszło w sobotę ulicami Katowic Maciej Płażyński w Marszu dla Życia. – To, co się stało w Smoleńsku, pokazuje, że życie jest Arkadiusz Rybicki strasznie kruche i trzeba o nie dbać – mówił im ksiądz Jacek Plech, Jolanta Szymanek-Deresz diecezjalny duszpasterz młodzieży. Były grupki harcerzy, kombatantów, Zbigniew Wassermann górników i polityków. Wiele osób miało znicze i kwiaty. – Kiedy w Nowym Jorku Wiesław Woda waliły się wieże World Trade Center, wiedziałam, że to wydarzenie zmieni Edward Wojtas historię świata. Nie mam wątpliwości, Posłowie na Sejm RP że to, co wydarzyło się w Smoleńsku, wpłynie na historię Polski – stwierdziła Janina Fetlińska Ola Fraszeń z Chorzowa. Marek Kempski, były wojewoda śląski, Stanisław Zając do Katowic przyjechał z synami. Na pokładzie było wiele osób, które znał Senatorowie 9 BARTŁOMIEJ BARCZYK osobiście. – Maciek Płażyński po powrocie z Katynia miał wpaść Mariusz Handzlik wieczorem na imprezę z okazji moich i 50. urodzin. Nie dociera do mnie, że się już nigdy nie zobaczymy – mówił. Dodał, Paweł Wypych że równie mocno przeżył śmierć Krystyny Ministrowie Kancelarii Prezydenta Bochenek, wicemarszałek Senatu Aleksander Szczygło Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego 10 Kraków, msza na Wawelu – W naszych sercach jest ból i wielki Władysław Stasiak żal. Próbujemy zrozumieć to tragiczne Szef Kancelarii Prezydenta RP wydarzenie. Stając wobec niespodziewanej śmierci, usiłujemy gen. Franciszek Gągor pojąć ten dramat i wytłumaczyć go Szef Sztabu Generalnego sobie. Na usta ciśnie się pytanie: oraz najwyżsi rangą przedstawiciele Sił Zbrojnych Dlaczego? – mówił kard. Stanisław Andrzej Przewoźnik Dziwisz podczas wczorajszej Sekretarz Generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa popołudniowej mszy w katedrze wawelskiej odprawianej za tych, którzy zginęli w katastrofie samolotu. Joanna Agacka-Indecka 10 Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej MICHAŁ ŁEPECKI Na Wawelu byli młodzi i starzy, rodziny z małymi dziećmi. – To taka lekcja patriotyzmu. Dlatego przyprowadziłam Przedstawiciele do katedry czteroletnią córkę. Kościołów i wyznań religijnych, Niewiele rozumie z tego, co tu się Rodzin Katyńskich i stowarzyszeń, dzieje, choć mam nadzieję, oraz wiele Osób towarzyszących. że to poczucie wspólnoty, które rodzi się w tak tragicznych Od tej chwili Las Katyński będzie budził w nas sytuacjach, zapamięta – mówiła wspomnienie również i dzisiejszej katastrofy. krakowianka Ida Kościelniak Stajemy z pokorą wobec wyroku losu, który w przedziwny sposób powiązał z tym miejscem kolejny dramat naszego Narodu. 11 Flagi na autach Rodzinom Zmarłych i motocyklach Wielu kierowców jeździło wczoraj towarzyszymy w Ich cierpieniu. z wywieszonymi flagami narodowymi

Składam Im najszczersze wyrazy współczucia przepasanymi kirem.

Marszałek Sejmu RP Na zdjęciu: motocykliści z Radomia Bronisław Komorowski 29171335 11 MARCIN KUCEWICZ 1 Nekrologi 15

www.nekrologi.wyborcza.pl www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

NEKROLOGI KRAJOWE Naród polski dotknęła ogromna, niepowetowana strata. Poruszeni tragiczną śmiercią Wstrząśnięci tragedią śmierci Minister

Rodzinie i Najbliższym Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej

Grażyny Gęsickiej

Lecha Kaczyńskiego składamy wyrazy najgłębszego współczucia

Marii i Lecha Kaczyńskich i wszystkich towarzyszących Mu Rodzinie oraz Bliskim

wyrazy głębokiego współczucia z powodu Elżbieta Bieńkowska tragicznej śmierci Minister Rozwoju Regionalnego Osób wraz z Kierownictwem i pracownikami resortu

łączymy się w najgłębszym bólu z Ich składa

Zarząd Banku Gospodarstwa Krajowego Rodzinom i Najbliższym Rodzinami, Przyjaciółmi i Współpracownikami

Cześć Ich pamięci! Ofiar

Zarząd i pracownicy PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. katastrofy lotniczej samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem

wyrazy głębokiego współczucia

składają Pogrążeni w głębokim żalu w obliczu śmierci Zarząd i pracowicy Banku Gospodarstwa Krajowego Rodzinom i Bliskim Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Lecha Kaczyńskiego

oraz Jego Małżonki Ofiar

Marii Kaczyńskiej Rodzinom oraz Bliskim tragicznej katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem składamy

wyrazy najgłębszego współczucia Najbliższym Ofiar

tragicznej katastrofy samolotu Tu-154 składają wyrazy współczucia w imieniu Rady Dyrektorów Grupy ITI składam wyrazy głębokiego współczucia

Zarząd i pracownicy Międzynarodowych Targów Poznańskich Mariusz Walter, Bruno Valsangiacomo, Łukasz Wejchert, Elżbieta Bieńkowska Wojciech Kostrzewa Minister Rozwoju Regionalnego

W imieniu mieszkańców Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa łączymy się w bólu ze wszystkimi Rodakami dotkniętymi jedną z największych tragedii w historii Polski. Rodzinie i Bliskim ŚP

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Pana Lecha Kaczyńskiego

oraz Rodzinom Wszystkich którzy towarzyszyli Panu Prezydentowi w tej ostatniej, tragicznej drodze

składamy wyrazy najgłębszego współczucia

Józef Pilch Jacek Majchrowski Przewodniczący Rady Miasta Krakowa Prezydent Miasta Krakowa

2 29171264 16 Nekrologi

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.nekrologi.wyborcza.pl

W związku z katastrofą samolotu Tu-154 oraz tragiczną śmiercią Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o katastrofie lotniczej Głęboko wstrząśnięci śmiercią w katastrofie lotniczej w Smoleńsku pod Smoleńskiem,

w której zginęli Prezydenta RP

Lecha Kaczyńskiego Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, i Jego Małżonki Pan Marii Kaczyńskiej Marii Kaczyńskiej Lech Kaczyński Pierwszej Damy RP oraz

i Pani oraz pozostałych Pasażerów i Członków załogi samolotu, Osób w tym Członków służby zagranicznej Im towarzyszących, Maria Kaczyńska w tym pełniących najwyższe funkcje w kraju

oraz ostatni Prezydent RP na Uchodźstwie, Rodzinom, Bliskim Andrzeja Kremera Pan Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP i Współpracownikom Ofiar

składamy wyrazy szczerego współczucia

Ryszard Kaczorowski Polski Związek Piłki Nożnej i całe środowisko piłkarskie a także liczni przedstawiciele polskich elit społecznych i politycznych. Mariusza Handzlika Podsekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP

To jedna z największych tragedii w historii naszego kraju. Trudno opisać, jak wielka to strata dla naszej Ojczyzny. Wstrząśnięci niewyobrażalną tragedią, Słowa są zbyt małe, by wyrazić bezmiar bólu i ciężar łez. jaka dotknęła dziś Polskę, Na usta cisną się pytania, na które trudno znaleźć odpowiedzi. Stanisława Komorowskiego łączymy się w bólu z Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej RP

Rodzinami Ofiar Dlaczego dzisiaj, oraz kiedy mieliśmy wspólnie przeżywać doniosłe wydarzenia w Katyniu, katastrofy lotniczej w Smoleńsku kiedy cała Polska jednoczyła się wokół tego miejsca pamięci? Dlaczego w tym momencie, oraz wszystkimi Polakami pogrążonymi w żałobie kiedy choć na chwilę ustawały wszelkie podziały polityczne? Doszła kolejna trudna karta w polskich dziejach. Mariusza Kazany po śmierci Dyrektora Protokołu Dyplomatycznego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych RP W chwili tragedii w Lesie Katyńskim odbywały się ostatnie przygotowania do ważnych dla nas wszystkich uroczystości. Prezydenta RP Pośród zgromadzonych tam przedstawicieli licznych środowisk była tam także oficjalna delegacja naszego województwa. Rodzinom oraz Bliskim Zmarłych Do modlitwy za Dusze pomordowanych oficerów składamy wyrazy głębokiego współczucia i wybitnych przedstawicieli elit naszego Narodu. dołączyli także intencje za Ofiary tragedii. Na długiej liście ofiar znajdują się także reprezentanci ziemi pomorskiej - parlamentarzyści: Radosław Sikorski Oddając cześć Zmarłym, Minister Spraw Zagranicznych RP Kierownictwo oraz pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Maciej Płażyński, składamy serdecznie kondolencje Ich Arkadiusz Rybicki

Rodzinom i Bliskim Z powodu tragicznej śmierci i Izabela Jaruga-Nowacka, Prezydenta Polski na Uchodźstwie legenda Solidarności Łączymy się w żałobie ze wszystkimi pogrążonymi w smutku Polakami. Anna Walentynowicz Ryszarda oraz dowódca Marynarki Wojennej,

Kaczorowskiego Wiceadmirał Andrzej Karweta W imieniu mieszkańców Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Rodzinie W takiej chwili zjednoczmy się w cierpieniu i wspólnej modlitwie Piotr Całbecki Marszałek Województwa wyrazy głębokiego żalu i współczucia

składają Mieczysław Struk Krzysztof Sikora Marszałek Województwa Pomorskiego Przewodniczący Sejmiku Województwa Ambasador RP w Wielkiej Brytanii w latach 1990-1993 Brunon Synak Tadeusz de Virion Przewodniczący Sejmiku Województwa Pomorskiego wraz z Małżonką

W dotkliwym bólu z powodu tragicznej śmierci

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

i Jego Małżonki

Wielki ból i smutek... Z ogromnym smutkiem przyjąłem wiadomość Odeszło od nas wielu wspaniałych Polaków. Marii i Lecha Kaczyńskich o tragicznej śmierci

wyrazy najgłębszego współczucia Pana Ojcowie składają

Zarząd i pracownicy Matki Lecha Kaczyńskiego Międzynarodowych Targów Poznańskich Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Synowie oraz Małżonki,

Pani Wstrząśnięta tragiczną śmiercią Córki Prezydenta RP To wielka tragedia dla Ich Rodzin. Marii Kaczyńskiej Ich ostatnie kroki skierowane były do Lasu Katyńskiego, niemego świadka tragicznych wydarzeń a także wszystkich Członków delegacji udającej się do Katynia. Lecha Kaczyńskiego sprzed siedemdziesięciu lat. oraz Jego Nie dotarli... Wyrazy najgłębszego współczucia oraz żalu Małżonki

składam wyrazy najgłębszego współczucia Rodzinom i Bliskim Rodzinom

nam Wszystkim składa Rodzinie i Bliskim - wyrazy głębokiego współczucia Minister Sprawiedliwości Elżbieta Bieńkowska Wojewoda Kujawsko-Pomorski Krzysztof Kwiatkowski Minister Rozwoju Regionalnego Rafał Bruski wraz ze współpracownikami

2 Nekrologi 17

www.nekrologi.wyborcza.pl www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

Z bólem i smutkiem żegnamy Z wielkim żalem przyjęliśmy wiadomość Z głębokim bólem przyjąłem wiadomość o śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o tragicznej katastrofie, w której zginęli wybitni przedstawiciele Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Narodu i Państwa Polskiego,

a wśród nich Lecha Kaczyńskiego Lecha Kaczyńskiego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Jego

oraz wybitnych Przedstawicieli życia publicznego, towarzyszących Panu Prezydentowi Małżonki w tragicznie przerwanej podróży do Katynia Lech Kaczyński

wraz z Prezydenta Zbigniew Derdziuk Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Małżonką Ryszarda Kaczorowskiego

oraz ostatni

Polskę dotknęła niewyobrażalna tragedia. Prezydent RP na Uchodźstwie

Los brutalnie zranił naszą Ojczyznę odbierając najważniejsze, najcenniejsze, niezastąpione, tak bliskie wszystkim nam osoby. Posłów i Senatorów

Porażeni i wstrząśnięci nie potrafimy wyrazić naszego głębokiego żalu, Ryszard Kaczorowski oraz Osób towarzyszących Prezydentowi bezgranicznego współczucia oraz słów otuchy dla w podróży do Katynia 10 kwietnia 2010 roku.

Składam wyrazy szczerego współczucia wszystkim, którzy stracili swoich Rodzin i Najbliższych Rodzinom i Najbliższym

wszystkich składamy wyrazy głębokiego współczucia Bliskich

w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Konfederacja Pracodawców Polskich

Ofiar Łączę się w bólu z moimi

Rodakami To tragedia całego naszego narodu. Wyrazy głębokiego współczucia Hołd poległym. Bogdan Borusewicz

Marszałek Senatu RP Jan Kulczyk i Zarząd Kulczyk Holding S.A. Rodzinom

Z ogromnym żalem w poczuciu niepowetowanej straty

Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość Ofiar o tragicznej śmierci Rodzinom i Bliskim

katastrofy pod Smoleńskiem. Ofiar Sławomira Skrzypka katastrofy samolotu w Smoleńsku

Prezesa Narodowego Banku Polskiego wyrazy najgłębszego współczucia

składają Wobec tej niewyobrażalnej tragedii, w której zginęło tak wielu wybitnych i zasłużonych Grupa ITI i Grupa TVN dla Polski ludzi, łączymy się w bólu Łącząc się w bólu i smutku z Ich Rodzinami i Najbliższymi wyrazy najgłębszego współczucia

Stanisław Kluza Żegnamy Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego Rodzinie i Bliskim wraz ze współpracownikami

składają

Stanisław Kluza Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego wraz ze współpracownikami Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość Pawła Wypycha o tragicznej śmierci

byłego Prezesa Prezydenta RP Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Z powodu tragicznej śmierci Pogrążeni w smutku Lecha Kaczyńskiego Prezydenta Polski Prezes, Zarząd i pracownicy oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Lecha Kaczyńskiego Jego Małżonki

i „Gdyby nie było śmierci, Jego Małżonki Marii Kaczyńskiej życie nie wydawałoby się nam takie piękne” Mikołaj Gogol

Marii Kaczyńskiej

Łącząc się w bólu i smutku Rodzinie wyrazy najgłębszego współczucia

wyrazy głębokiego żalu i współczucia Rodzinie i Bliskim składają

Ambasador RP w Wielkiej Brytanii w latach 1990-1993 Tadeusz de Virion składają wraz z Małżonką Stanisław Kluza Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego wraz ze współpracownikami

2 18 Nekrologi

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.nekrologi.wyborcza.pl

29171232

Wstrząśnię ci wielką trage dią, która dotknę ła Polskę – drama tycz ną śmiercią Le cha Ka czyń skie go Pre zy den ta Rze czy pos po li tej Pol skiej

i Jego Małżon ki Ma rii Ka czyń skiej

a także śmiercią towa rzy szą cych im najwy bit niej szych Przedsta wi cie li Naro du Polskie go, w tym blisko związa nych z naszym regio nem Alek san dra Szczyg ło Szefa Biura Bezpie czeń stwa Naro do we go ks. bp. gen. dyw. Ta de u sza Pło skie go Ordy na riu sza Polo we go Wojska Polskie go

składa my wyra zy współczu cia i soli dar no ści z Rodzi na mi Ofiar i Wszystki mi dotknię ty mi tą nagłą, boles ną i niepo we to wa ną stratą polskie go społe czeń stwa

Zbi gniew Dąb kow ski Piotr Grzy mo wicz Prze wod ni czą cy Ra dy Mia sta Ol sztyn Pre zy dent Mia sta Ol sztyn

29171306 2 Polska w żałobie 19

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

W obliczu niewyobrażalnego dramatu – tragicznej śmierci ZGINĘLI W KATASTROFIE

Prezydenta Rzeczypospolitej TVP Lecha Kaczyńskiego

i Jego Małżonki

Marii

oraz wszystkich

Osób

które zginęły w katastrofie lotniczej

łączymy się w przejmującym bólu i żarliwej modlitwie za Ich Dusze

Rodzinom i Bliskim

tragicznie Zmarłych

składamy wyrazy najszczerszego współczucia i naszej solidarności

Ewa Bąkowska gen. bryg. Stanisław Bronisława Orawiec- Zarząd i Rada Nadzorcza oraz pracownicy Katowickiego Holdingu Węglowego SA wnuczka gen. bryg. Mieczysława Smorawińskiego, który zginął Nałęcz-Komornicki -Löffler Kanclerz Orderu Wojennego Stowarzyszenie Rodzin Katyńskich 29171083 w Katyniu Virtuti Militari z Podhala, bratanica Franciszka Orawca, oficera zamordowanego Anna Maria Borowska w Katyniu wiceprzewodnicząca gorzowskiej chor. Paweł Krajewski Rodziny Katyńskiej funkcjonariusz BOR Z najgłębszym żalem przyjęliśmy informację o tragicznej śmierci Katarzyna Piskorska Bartosz Borowski ks. Zdzisław Król warszawska Rodzina Katyńska Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej przedstawiciel Rodzin Katyńskich b. kapelan Warszawskiej Rodziny Katyńskiej mł. chor. Agnieszka ppłk Zbigniew Dębski Podródka-Węcławek Lecha Kaczyńskiego członek Kapituły Orderu Wojennego ks. Andrzej Kwaśnik funkcjonariuszka BOR, stewardesa Virtuti Militari kapelan Federacji Rodzin Katyńskich oraz Jego Małżonki Katarzyna kpt. Arkadiusz Wojciech Lubiński Protasiuk Doraczyńska pilot, dowódca załogi samolotu Marii Kaczyńskiej osoba towarzysząca, radna PiS lekarz prezydenta Edward Duchnowski Tadeusz Lutoborski Wojciech Seweryn Szczere wyrazy współczucia sekretarz generalny przedstawiciel Rodzin Katyńskich, przedstawiciel Rodzin Katyńskich Związku Sybiraków syn ppłk. Adama Lutoborskiego, Rodzinie oraz Bliskim Zmarłych oficera 46. Pułku Ułanów Leszek Solski Aleksander przedstawiciel Rodzin Katyńskich Barbara Maciejczyk składa Fedorowicz stewardesa tłumacz języka rosyjskiego chor. Jacek Surówka Zarząd funkcjonariusz BOR PKN ORLEN SA ppłk Jarosław Florczak Barbara Mamińska funkcjonariusz BOR Kancelaria Prezydenta Izabela Tomaszewska 29171255 Kancelaria Prezydenta st. chor. Artur Francuz Zenona funkcjonariusz BOR Mamontowicz-Łojek Marek Uleryk Z ogromnym smutkiem przyjęliśmy informację prezes Polskiej Fundacji Katyńskiej funkcjonariusz BOR o katastrofie samolotu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, gen. bryg. Kazimierz w wyniku której śmierć ponieśli Członkowie najwyższych władz państwowych, wybitni reprezentanci świata polityki, przedstawiciele Sił Zbrojnych RP, Kościoła Gilarski chor. Andrzej Teresa Walewska- oraz przedstawiciele organizacji i instytucji państwowych i kombatanckich. dowódca garnizonu Warszawa Michalak -Przyjałkowska technik pokładowy samolotu przedstawicielka Rodzin Katyńskich, Pragniemy na ręce ks. prałat Bronisław wiceprezes fundacji Golgota Bliskich oraz Rodzin Gostomski kpt. Dariusz Wschodu przedstawiciel Rodzin Katyńskich Michałowski funkcjonariusz BOR por. Artur Ziętek wszystkich mjr Robert Grzywna nawigator samolotu drugi pilot samolotu Stanisław Mikke adwokat, przewodniczący Rady Gabriela Zych Ofiar por. Paweł Janeczek Ochrony Pamięci Walk iMęczeństwa prezes zarządu kaliskiego funkcjonariusz BOR Stowarzyszenia Rodzina Katyńska tragedii Justyna Moniuszko Prosimy Dariusz Jankowski stewardesa o wspomnienia Kancelaria Prezydenta złożyć kondolencje oraz wyrazy szczerego współczucia Znałeś jedną z ofiar tragedii Janina Natusiewicz- w Smoleńsku? Czułeś emocjonalny Natalia Januszko związek z jedną z nich? Napisz stewardesa -Mirer wspomnienie. Opublikujemy je Zarząd osoba towarzysząca w serwisie Wyborcza.pl, niektóre PKN ORLEN SA także w papierowej „Gazecie o. Józef Joniec Wyborczej”. Piszcie: przedstawiciel Rodzin Katyńskich, ppor. Piotr Nosek [email protected] 1 29171293 prezes stowarzyszenia Parafiada funkcjonariusz BOR 20 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | ZGINĘLI W KATASTROFIE Krzysztof Putra OJCIECH OLKUŚNIK

W Wicemarszałek Sejmu (ur. 1957)

eden z liderów PiS. Pochodził z Podlasia, od połowy lat 70. pra- Jcował w Fabryce Przyrządów i Uchwytów w Białymstoku. Od 1980 r. w „Solidarności”, w 1989 r. zo-

stał posłem Obywatelskiego Klubu OLKUŚNIK WOJCIECH Parlamentarnego, później działał w Porozumieniu Centrum, a w 2001 r. był współzałożycielem Prawa i Spra- wiedliwości. W latach 2005-07 – wi- cemarszałek Senatu. Sympatyczny, o tubalnym gło- sie, jego znakiem charakterystycz- nym były sumiaste wąsy, które kie- dyś – gdy PiS wygrał wybory samo- rządowe na Podlasiu – zgodnie z obietnicą zgolił. Potem na życze- nie rodziny ponownie je zapuścił. Krzysztof Putra osierocił ośmioro dzieci. f WBS Krystyna Bochenek Wicemarszałek Senatu (ur. 1953)

rzez prawie 30 lat pracowała jako dziennikarka w Radiu Ka- Jerzy Andrzej Szmajdziński Ptowice. Zasłynęła wówczas jako autorka popularnych na jej ro- dzinnym Śląsku programów po-

święconych zdrowiu. Organizowała BARTŁOMIEJ BARCZYK Wicemarszałek Sejmu, wiceszef SLD, wielkie akcje społeczne, w których zachęcała do honorowego oddawa- kandydat na prezydenta (ur. 1952) nia krwi, rzucania palenia i do pro- filaktycznych badań mammogra- ficznych. To ona wymyśliła „Dyk- ył posłem w latach 1985-89 Z wykształcenia ekonomista. Czło- 29 marca tym samym samolo- tando” – organizowany co roku w ka- i w III RP nieprzerwanie od nek PZPR, od 1986 r. zasiadał w Ko- tem – razem z marszałkiem Broni- towickim Spodku ogólnopolski B1991 r. Minister obrony na- mitecie Centralnym. Był przewodni- sławem Komorowskim – poleciał do sprawdzian wiedzy o ortografii. Nig- rodowej w rządzie premiera Lesz- czącym Zarządu Głównego Związku polskich żołnierzy w Kosowie. Po dy nie brakowało jej też w finałach ka Millera, a potem Marka Belki. Socjalistycznej Młodzieży Polskiej. Od części oficjalnej szybko wmieszał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Po- „Najwięcej satysfakcji miałem jako początku w SdRP, potem – od 1999 r. się w tłumek żołnierzy, długo i z wy- mocy, gdzie prowadziła różne licy- minister obrony. Wojsko lubię od – w SLD. raźną przyjemnością z nimi roz- tacje. Do Senatu weszła w 2004 r. z li- zawsze i bez kokieterii, z serca mo- Jego pasją był tenis, grywał w deblu mawiał. sty ówczesnej Unii Wolności. Wna- gę powiedzieć, że kocham je” – mó- wparze zJolantą Szymanek-Deresz (też Jerzy Szmajdziński osierocił dwo- stępnej kadencji reprezentowała PO. wił o sobie. zginęła w katastrofie w Smoleńsku). je dzieci. fWBS Osierociła dwoje dzieci. f BART

Grażyna Gęsicka premier Kaczyński chciał go mieć ko- kich dokumentów specsłużb PRL. ciel Niezależnego Zrzeszenia Studen- POSŁOWIE ło siebie jako świetnego organizatora. Prezydent Kaczyński uważał, że trze- tów. Aktywny w solidarnościowym PiS (ur. 1951) Znali się jeszcze z czasów Porozumie- ba ujawniać teczki tylko najważniej- podziemiu, współtworzył Kongres Li- Leszek Deptuła Szefowa klubu PiS, doktor socjologii. nia Centrum. Gosiewski w tej partii był szych osób, a chronić prywatność po- berałów. W 1989 r. powołany na pierw- PSL (ur. 1953) W PRL związana z opozycją, w stanie poza Dornem najbliższym współpra- zostałych. Karpiniuk twierdził, że Po- szego niekomunistycznego wojewo- wojennym użyczała mieszkania na spo- cownikiem Jarosława Kaczyńskiego. lacy mają prawo poznać katów dę gdańskiego. Od 1997 r. poseł AWS, Z wykształcenia weterynarz, pro- tkania redakcji podziemnego „Tygodni- Absolutnie lojalnym. fEM i oprawców. Gdy poprawka prezy- wybrany na marszałka Sejmu. Jeden wadził lecznicę w Wadowicach. ka Mazowsze”. Uczestniczyła w obra- denta jednak przeszła, komentował: z „trzech tenorów” – twórców PO; wy- Działacz samorządowy, był m.in. dach Okrągłego Stołu wkomisji ds. gór- „Tajniacy zwyciężyli jawniaków”. Sły- stąpił z partii, argumentując to różni- marszałkiem województwa pod- nictwa. W 2005 r. była ekspertem PO, Izabela nął z ostrego języka. Jedną z posła- cami programowymi. Od 2005 r. wice - karpackiego. Posłem został w 2007 r. gdy toczyły się rozmowy o koalicji PO- Jaruga-Nowacka nek PiS nazwał „pociągiem pancer- marszałek Senatu, wybrany jako kan- (Polskie Stronnictwo Ludowe), zaj- -PiS. Później została –chwalonym nawet nym”. Często występował w radiu dydat niezależny. Od 2007 r. ponow- mował się sprawami europejskimi przez opozycję –ministrem rozwoju re- Lewica (ur. 1950) i telewizji. Ostatnio łagodniał. f EM nie poseł, niezrzeszony, wybrany z li- i samorządu terytorialnego. Był też gionalnego wrządach Kazimierza Mar- Z wykształcenia etnografka, praco- sty PiS. fPS członkiem tzw. komisji specjalnej cinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego. wała m.in. w Polskiej Akademii Nauk. ds.nacisków. f EM W zeszłym roku była jednym z „anioł- Feministka. Od połowy lat 80. dzia- Aleksandra ków prezesa” – wraz z Aleksandrą Na- łała w Lidze Kobiet Polskich. Natalli-Świat Arkadiusz Rybicki talli-Świat (także zginęła w katastrofie) Posłanka w latach 1993-97 (z listy PO (ur. 1953) Grzegorz Dolniak iJoanną Kluzik-Rostkowską miały ocie- Unii Pracy) i od 2001 r. (kolejno z list PiS (ur. 1959) plać wizerunek partii. Wstyczniu 2010r. SLD-UP, SLD i LiD). Szefowa UP w la- Wiceprezes PiS. Z wykształcenia eko- Gdańszczanin, w drugiej połowie lat PO (ur. 1960) została przewodniczącą klubu PiS, by- tach 2004-05. W rządzie Leszka Mil- nomistka, na studiach w 1981 r. dzia- 70. zaangażował się w działalność opo- Wiceszef sejmowego klubu PO, po- ła wymieniana jako możliwa następczyni lera zajmowała się równym statusem łała w Niezależnym Zrzeszeniu Stu- zycji demokratycznej (współpracował chodził z Będzina. Był absolwen- Jarosława Kaczyńskiego. Kompetent- kobiet i mężczyzn, w rządzie Marka denckim. „Ja byłem rzecznikiem Stu- z KOR, współtworzył Ruch Młodej Pol- tem Akademii Ekonomicznej na, rzeczowa, sympatyczna, nigdy nie Belki była też wicepremierem. denckiego Komitetu Strajkowego, ski, redagował pismo „Bratniak”). Pod- w Katowicach. W latach 80. pra- odmawiała komentarza. f WBS Była matką dwóch córek, Barba- a Ola jego najbardziej aktywnym czas strajku w Stoczni Gdańskiej cował w fabryce obrabiarek Ponar- ry i Katarzyny, oraz żoną prof. Jerzego członkiem” – wspominał wiceprezes w 1980 r. spisał 21 postulatów; tablica -Defum w Dąbrowie Górniczej. Nowackiego, rektora Polsko-Japoń- PiS Adam Lipiński. Pracowała w GUS z postulatami została wpisana przez W 1991 r. zajął się prowadzeniem Przemysław skiej Wyższej Szkoły Technik Kom- i PAN. W latach 90. należała do Po- UNESCO na Listę Światowego Dzie- własnego biznesu. Do polityki Gosiewski puterowych w Warszawie. f KNYSZ rozumienia Centrum, pierwszej par- dzictwa Kulturalnego. Działacz „Soli- wszedł w 2001 r. Był wiceprze- tii braci Kaczyńskich. Była lubiana darności”. W stanie wojennym inter- wodniczącym klubu Platformy PiS (ur. 1964) nie tylko w swojej partii. „Ola to jest nowany. Był wiceministrem kultury Obywatelskiej oraz komisji spraw Poseł PiS od 2001 r., w rządzie Jaro- Sebastian Karpiniuk ta lepsza twarz PiS” – mówił o niej je- w rządzie AWS. Od 2005 r. poseł PO, wewnętrznych i administracji. sława Kaczyńskiego wicepremier i szef den z polityków SLD. f EM współautor nowej ustawy o IPN. f PS Szybko stał się jedną z głównych Komitetu Stałego. Był też szefem Klu- PO (ur. 1972) twarzy Platformy Obywatelskiej. bu Parlamentarnego PiS. Uważany Od 2005 r. poseł PO. Wcześniej był Gdy jesienią zeszłego roku po wy- przez posłów za wymagającego szefa, samorządowcem w Kołobrzegu. Maciej Płażyński Jolanta buchu „afery hazardowej” szefem pędzącego ludzi do pracy. Orientował W tej kadencji – szef sejmowej komi- Szymanek-Deresz klubu przestał być Zbigniew Chle- się we wszystkich projektach ustaw, sji śledczej ds. nacisków. W po- niezrzeszony (ur. 1958) bowski, na kilka dni przejął jego tym lepiej, że był prawnikiem. przedniej kadencji pracował nad no- Prezes Stowarzyszenia Wspólnota Pol- Lewica (ur. 1954) obowiązki. Pozostawił żonę i cór- Jego konikiem było wojsko. Marzył welizacją ustawy lustracyjnej. Do- ska. W latach 70. działacz gdańskiego Prawnik, wiceszefowa SLD, była szefem kę. f RIM o tym, żeby być ministrem obrony, ale magał się całkowitej jawności wszyst- Ruchu Młodej Polski i współzałoży- kancelarii prezydenta Aleksandra 1 Polska w żałobie 21

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | ZGINĘLI W KATASTROFIE Aleksander Szczygło Władysław Stasiak Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego (ur. 1963) Szef Kancelarii Prezydenta (ur. 1966)

ył jednym z najbliższych współ- kończył historię na Uniwersyte- pracowników prezydenta Lecha cie Wrocławskim iKrajową Szko- Kaczyńskiego. Zetknął się znim łę Administracji Publicznej. Za B S ĄBROWSKI jako student prawa Uniwersytetu Gdań- czasów stołecznej prezydentury Le- skiego. Wlatach 90. pracował wbiurze cha Kaczyńskiego był wiceprezyden- prawnym NSZZ „Solidarność”. W po- TOMASZ WASZCZUK tem miasta – przesądziły znakomite

łowie lat 90. Lech Kaczyński ściągnął go referencje, które miał z pracy w NIK. GRZEGORZ D do Najwyższej Izby Kontroli. Mówił o sobie, że jest „człowiekiem Był posłem Prawa i Sprawiedli- do roboty”. Bezpartyjny. Jako wice- wości, a w 2005 r. otrzymał nomina- prezydent nie korzystał zsamochodu cję na wiceministra obrony narodo- służbowego, do pracy chodził na pie- wej w ramach rządu PiS. Gdy w 2007 r. chotę. Po wygranych przez PiS wy- ze stanowiska szefa MON ustąpił Ra- borach 2005 r. został wiceszefem dosław Sikorski, został ministrem MSWiA odpowiedzialnym za policję, obrony. a potem szefem tego resortu. Dwu- Wwyborach 2007r. został wybrany krotnie sprawował funkcję szefa BBN. do parlamentu, ale zrezygnował zman- Od lipca 2009 r. kierował Kancelarią datu, gdy prezydent w 2008 r. miano- Prezydenta. Miał być kandydatem PiS wał go szefem Biura Bezpieczeństwa w wyborach na prezydenta Warsza- Narodowego. fPW wy. f IWONA SZPALA ks. Roman Indrzejczyk Paweł Wypych Kapelan prezydenta (ur. 1931) Sekretarz stanu, Kancelaria

ysoki, szczupły, z siwą czu- Prezydenta (ur. 1968) pryną. Na jego świetne, Wkrótkie kazania w parafii kończył resocjalizację i historię Dzieciątka Jezus na warszawskim na Uniwersytecie Warszawskim. Żoliborzu jeździłem co niedziela aż ALBERT ZAWADA SDo polityki trafił w 1990 r. jako spod Piaseczna. Przyjaciel opozycji radny w Warszawie. Wlatach 90. demokratycznej i „Solidarności”. związany z Unią Wolności. W2002 r. Ciągle się narażał: esbecji – goszcząc prezydent Warszawy Lech Kaczyń- opozycję, antysemitom – goszcząc ski zaproponował mu stanowisko BARTOSZ BOBKOWSKI Święto Tory, Kościołowi – krytyku- w strategicznym dla PiS biurze poli- jąc Radio Maryja i język niektórych tyki społecznej. Dziedziną, na której hierarchów. Od 2005 r. kapelan pre- Wypych nie tylko się znał, ale którą zydenta Lecha Kaczyńskiego. Uczył się także pasjonował, była opieka spo- religii w Szkole Muzycznej im. Ka- łeczna. Był jednym znajwyżej oce- rola Szymanowskiego w Warszawie. nianych współpracowników Lecha Swoim uczniom stawiał stopnie do- Kaczyńskiego. Jesienią 2007 r. sta- bre lub bardzo dobre. Gdy uczeń mó- nął na czele ZUS, w grudniu 2007 r. wił mu, że nie zasłużył, odpowiadał: został doradcą prezydenta, od czerw- „Wiem, ale wydaje mi się, że masz ca 2009 r. był prezydenckim mini- w sobie wiele możliwości i chęci, strem odpowiedzialnym m.in. za więc zasłuż”. f SROKA sprawy społeczne. f ISZ

Kwaśniewskiego. Pochodziła z rodzi- kowskim (1991) i wojewodą tarnow- zesem Kolegium Pielęgniarek i Po- Mariusz Kazana wie kultury, związany z konserwa- ny prawniczej, jej ojciec Tadeusz Szy- skim (1994-97). Ukończył studia na łożnych Środowiskowych. Na swojej tywnym środowiskiem krakowskie- manek był sędzią Sądu Najwyższego Akademii Rolniczej w Krakowie, od stronie internetowej napisała, że je- (ur. 1960) go Ośrodka Myśli Politycznej; zasia- oraz prezesem Izby Pracy i Ubezpie- kilku lat pełnił funkcję wiceprzewod- den z premierów proponował jej na- Dyrektor protokołu dyplomatyczne- dał w radzie programowej Muzeum czeń Społecznych SN. f KNYSZ niczącego Polsko-Tajwańskiego Ze- grodę za działalność na rzecz zapo- go MSZ. Zawodowy dyplomata, pra- Powstania Warszawskiego i w komi- społu Parlamentarnego. Był żonaty, biegania urazom, wypadkom i za- cował m.in. w ambasadzie RP w Pa- tecie poparcia Lecha Kaczyńskiego, miał dwie dorosłe córki. fRIM truciom, ale jej nie przyjęła, „gdyż ży- ryżu. Autor prac na temat stosunków współautor książek „Wobronie zdro- Zbigniew je się ideałami”. fSROKA polsko-francuskich. f BW wego rozsądku” i „Pamięć i odpo- Wassermann wiedzialność”. Konsultant w Cen- Edward Wojtas trum Edukacji Obywatelskiej, współ- PiS (ur. 1949) Stanisław Zając Stanisław Komorowski autor programów nauczania i pod- Prawnik, absolwent Uniwersytetu Ja- PSL (ur. 1955) ręczników do wiedzy o społeczeń- giellońskiego. W czasach PRL pro- Z wykształcenia ekonomista. Do ZSL PiS (ur. 1949) (ur. 1953) stwie, historii i przedsiębiorczości kurator, jeden z nielicznych, którzy zapisał się jeszcze na studiach w po- Senator PiS z Krosna. Wcześniej Wiceminister obrony narodowej. Z wy- oraz metodycznych poradników dla nie wstąpili do partii. W latach 80. dzia- łowie lat 70. Pracował w Lubelskim w ZChN, był m.in. prezesem tej partii. kształcenia fizyk, z zawodu i zamiło- nauczycieli. f WK łał w duszpasterstwie prawników. Urzędzie Wojewódzkim, był wielolet- Czterokrotny poseł, były wicemar- wania dyplomata. W latach 90. amba- W 1990 r. jako zaufany człowiek „So- nim radnym sejmiku. W 2005 r. wła- szałek Sejmu. Był sędzią i adwokatem. sador RP w Holandii i Wielkiej Bryta- lidarności” brał udział w weryfika- dzę w województwie lubelskim prze- W PRL bronił w procesach politycz- nii, później wiceszef MSZ. Specjali- Andrzej Przewoźnik f cji SB, potem pełnił kierownicze funk- jęła koalicja LPR-PSL, która powstała nych. M zował się w sprawach europejskich (ur. 1963) cje w krakowskiej prokuraturze. w wyniku porozumienia Zdzisława i w polityce bezpieczeństwa. f BW W 2000 r., gdy ministrem sprawie- Podkańskiego z prof. Ryszardem Ben- Sekretarz generalny Rady Ochrony dliwości był Lech Kaczyński, pełnił derem. Bender został wtedy szefem Pamięci Walk iMęczeństwa, historyk funkcję prokuratora krajowego. sejmiku, Wojtas, bliski współpracow- MINISTROWIE, Andrzej Kremer po Uniwersytecie Jagiellońskim. W la- W 2001 r. został posłem z listy PiS. nik Podkańskiego – marszałkiem wo- (ur. 1961) tach 80.działał w studenckiej opozy- W latach 2005-07 był koordynatorem jewództwa. f SROKA URZĘDNICY cji, po roku 1989 zaczął pracować służb specjalnych. Wielokrotnie za- Wiceminister spraw zagranicznych w strukturach administracji państwa. siadał w speckomisji ds. służb, dwu- Mariusz Handzlik odpowiedzialny za politykę wschod- Od 1992 r. nieprzerwanie pełnił funk- krotnie w komisjach śledczych – ds. (ur. 1965) nią. Prawnik, autor licznych prac z za- cję sekretarza (szefa) ROPWiM. Re- Orlenu, a ostatnio w komisji badają- SENATOROWIE kresu prawa międzynarodowego i dy- alizował tam swoją misję podjętą jesz- cej „aferę hazardową”. Pozostawił żo- Podsekretarz stanu w Kancelarii Pre- plomatycznego. W latach 90. konsul cze w czasie studiów – odnajdywania nę i dwójkę dzieci. f W Janina Fetlińska zydenta, główny doradca Lecha Ka- w Hamburgu i Bonn. f BW i upamiętniania miejsc męczeństwa PiS (ur. 1952) czyńskiego ds. polityki zagranicznej. Polaków, głównie na terenie b. ZSRR. Zaczynał jako doradca premier Han- Szczególnie zasłużony dla uczczenia Wiesław Woda Od 2005 r. płocki senator PiS. Dok- ny Suchockiej ds. zagranicznych. Póź- Tomasz Merta pamięci polskich oficerów pomordo- tor nauk medycznych z pielęgniar- niej pracował m.in. w ambasadach wanych w Katyniu, Miednoje i Char- PSL (ur. 1946) stwa. Zajmowała się organizacją RP w Waszyngtonie i przy ONZ (ur. 1965) kowie, wywalczył też odbudowę i po- Poseł ZSL w latach 1989-91 i PSL od ochrony zdrowia, również jako pra- w Nowym Jorku. Znany z nadzwy- Podsekretarz stanu w Ministerstwie nowne otwarcie Cmentarza Obroń- 1997 r. Urodził się we wsi Paleśnica pod cownik naukowy w Wyższej Szkole czajnej skuteczności, był członkiem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ców Lwowa. W latach 90. był wice- Tarnowem. Był członkiem Trybunału Humanistycznej w Pułtusku i Pań- wąskiej grupy dyplomatów, którzy generalny konserwator zabytków przewodniczącym i sekretarzem Ko- Stanu (1991-93), wiceprezydentem Kra- stwowej Wyższej Szkole Zawodowej w latach 90. mrówczą pracą wpro- w rządach PiS i PO-PSL, publicysta, misji ds. Upamiętnienia Zbrodni Ka- 1 kowa (1987-90), wicewojewodą kra- w Ciechanowie. Była pierwszym pre- wadzali Polskę do NATO. f BW współtwórca programu PiS w spra- tyńskiej. f W 22 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | ZGINĘLI W KATASTROFIE Sławomir Skrzypek

BARTOSZ BOBKOWSKI Prezes NBP (ur. 1963)

ego wybór na to stanowisko gdy był zastępcą prezydenta War- w styczniu 2007 r. był wielkim szawy. Jzaskoczeniem. Ten absolwent Początkowo Sławomir Skrzypek Politechniki Śląskiej w Gliwicach został przyjęty nieufnie przez więk- i studiów MBA Uniwersytetu Wi- szość komentatorów finansowych sconsin-La Crosse uchodził za bli- i mediów. Na stanowisku prezesa NBP skiego współpracownika prezydenta radził sobie jednak nadspodziewanie Lecha Kaczyńskiego. Często wspo- dobrze. Musiał zmierzyć się z naj- minał, że przyszłego prezydenta po- większym od lat kryzysem finanso- znał jeszcze w latach 80., gdy był wym i z zadaniem tym sobie poradził. działaczem nielegalnego wówczas Nawet osoby niesympatyzujące z pre- Niezależnego Zrzeszenia Studen- zesem przyznawały, że Polska prze- tów. Lech Kaczyński był szefem Sła- szła przez kryzys finansowy suchą womira Skrzypka, gdy ten w latach nogą między innymi dzięki dobrym 1993-97 pracował w NIK i później, decyzjom NBP. f WG Janusz Kurtyka Janusz Kochanowski Prezes Instytutu Pamięci Narodowej (ur. 1960) Rzecznik praw obywatelskich (ur. 1940) OJCIECH OLKUŚNIK FILIP KLIMASZEWSKI W

istoryk po Uniwersytecie Ja- WIPN od powstania Instytutu, jako szef nowszych –wdziałalności podziemia oktor nauk prawnych i wykła- w Londynie. W 2004 r. bez powodze- giellońskim, w PRL działacz oddziału w Krakowie, a od 2005 r. pre- niepodległościowego po 1944r., szcze- dowca Uniwersytetu War- nia startował w wyborach do Parla- HNiezależnego Zrzeszenia Stu- zes (w 2010 r. kończyła się jego kaden- gólnie ruchu Wolność iNiezawisłość. Dszawskiego. Był ekspertem se- mentu Europejskiego z ramienia PiS. dentów. Wlatach 90. naukowiec PAN, cja). Specjalizował się w średniowiecz- Autor 144 publikacji naukowych. Żo- nackiej komisji praw człowieka i pra- W 2006 r. wybrany przez Sejm na gdzie kierował też „Solidarnością”. nej historii Krakowa, a z dziejów naj- naty, osierocił dwóch synów. f W worządności, konsulem generalnym rzecznika praw obywatelskich. f PS

lince Katyńskiej na cmentarzu w 2001 r. Był naczelnym kapelanem Ukończył Podyplomowe Studium CZŁONKOWIE Janusz Krupski na Powązkach w Warszawie pierw- Straży Ochrony Kolei i kapelanem Operacyjno-Strategiczne Akademii (ur. 1951) szego w Polsce Pomnika Katyńskie- Komendy Głównej Straży Ochrony Obrony Narodowej w Warszawie, czy- DELEGACJI go. fPAP Kolei w Warszawie oraz kapelanem li tzw. szkołę generalską. Był pierw- Kierownik Urzędu do spraw Komba- 1. Bazy Lotniczej w Warszawie. szym kapelanem wojskowym, który tantów i Osób Represjonowanych. W 2008 zdobył na Uniwersytecie Kar- skończył te studia. Joanna Historyk po KUL, w opozycji od Piotr Nurowski dynała Stefana Wyszyńskiego w War- Biskupem polowym Wojska Pol- Agacka-Indecka lat 70., redagował m.in. wychodzące szawie licencjat kanoniczny w za- skiego mianował go w 2004 r. Jan Pa- poza cenzurą „Spotkania”. W 1980 r. (ur. 1945) kresie prawa kanonicznego. Wcze- weł II. (ur. 1964) wszedł do zarządu Regionu „Soli- Prezes Polskiego Komitetu Olimpij- śniej specjalizował się w filozofii pra- Urodził się w Lidzbarku Warmiń- Prezes Naczelnej Rady Adwokac- darności” w Gdańsku. Po wprowa- skiego. Prawnik, wieloletni działacz wa. f KAI skim, miał dwoje rodzeństwa. f KAWI kiej od 2007 r. Absolwentka uni- dzeniu stanu wojennego działał w pod- sportowy – już w 1972 r., mając 27 lat, wersytetu w Łodzi (1988) i wykła- ziemiu. W 1983 r. został w Warszawie został wiceprezesem, a rok później dowca tamtejszej uczelni. Od 1996 r. porwany przez bojówkę SB, która po- prezesem Polskiego Związku Lekkiej ks. ppłk Adam ks. prof. Ryszard adwokat. f WRÓB rzuciła go w Puszczy Kampinoskiej Atletyki. Pilch Rumianek ciężko pobitego i oblanego kwasem. W drugiej połowie lat 70. kierował W latach 90. prowadził prywatne wy- wydziałem propagandy i kultury Ko- (ur. 1965) (ur. 1947) abp Miron dawnictwo i brał udział w pracach nad- mitetu Wojewódzkiego PZPR, nadzo- Od 1999 r. zastępca Ewangelickiego Od pięciu lat był rektorem Uniwer- Chodakowski zwyczajnej komisji badającej skutki rując warszawskie media. Od 1981 r. Biskupa Wojskowego, od 2000 – dzie- sytetu Kardynała Stefana Wyszyń- stanu wojennego i w komisji odpo- pracował w dyplomacji, m.in. w am- kan Wojsk Lądowych. f JHP skiego w Warszawie, rodowity war- (ur. 1957) wiedzialności konstytucyjnej. W la- basadzie w Moskwie. szawiak, profesor biblistyki i pasjo- Arcybiskup hajnowski, prawosław- tach 2000-06 był wiceprezesem IPN. W 1991 r. związał się z Zygmuntem nat ksiąg biblijnych. Od 1999 r. pro- ny ordynariusz Wojska Polskiego, Po skończeniu kadencji został szefem Solorzem, wraz z nim tworzył telewi- ks. gen. Tadeusz wadził wykłady z Pisma Świętego na gen. brygady, dr teologii, wikariusz Urzędu ds. Kombatantów i Osób Re- zję Polsat. W 2005 r. został wybrany Płoski Akademii Teologii Katolickiej (dziś diecezji warszawsko-bielskiej. f JHP presjonowanych. Zostawił żonę i sied- na prezesa PKOl. fPN UKSW). Często mówił o swojej fa- mioro dzieci. f W (ur. 1956) scynacji Księgą Ezechiela ze wzglę- Z duszpasterstwem wojskowym był du na jej symbolikę i wizyjność. Opu- Czesław Cywiński ks. ppłk Jan związany od 1992 r. W 1995 r. miano- blikował wiele książek i artykułów bi- Stefan Melak Osiński wano go dziekanem Nadwiślańskich blijnych, m.in. „Wizje pomyślności (ur. 1926) Jednostek Wojskowych Ministerstwa w Księdze Ezechiela” i „Motyw mi- Prezes Światowego Związku Żołnierzy (ur. 1946) (ur. 1975) Spraw Wewnętrznych i Administra- łości cudzołożnej w Ez 16 i 23”. Jako AK, żołnierz AK, ppłk WP, inżynier, Prezes Komitetu Katyńskiego, kie- Wicekanclerz Kurii Polowej Wojska cji, a gdy pięć lat później je rozwiąza- swoją dewizę życiową podawał: „Re- współinicjator wielu akcji upamiętnia- rował głośną konspiracyjną akcją Polskiego i sekretarz biskupa polo- no, został kapelanem Biura Ochrony spice finem” („Patrz na koniec”). f jących działalność AK wcałym kraju. ustawienia 31 lipca 1981 r. w tzw. Do- wego. Święcenia kapłańskie przyjął Rządu. KAWI 1 Polska w żałobie 23

www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę www.wyborcza.pl + Gazeta Wyborcza + Niedziela 11 kwietnia 2010

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | ZGINĘLI W KATASTROFIE Maria Kaczyńska Ryszard Kaczorowski Żona prezydenta Lecha Kaczyńskiego, Ostatni prezydent Rzeczypospolitej Pierwsza Dama Rzeczypospolitej (ur. 1950) na uchodźstwie (ur. 1919) OJCIECH OLKUŚNIK WOJCIECH SURDZIEL WOJCIECH W

ąż mówił, że nie przetrwałby Od 2005r., gdy zamieszkała wPała- strony skrajnych sił politycznych. 1990 r. na Zamku Królew- Szeregach. W1940r. aresztowany przez bez niej w polityce. Urodziła cu Prezydenckim, odgrywała aktywną W 2009 r. uczestniczyła w Kongresie skim w Warszawie przeka- NKWD izesłany na Syberię. Odbył szlak Msię w Machowie, matka była rolę, szczególnie w działalności chary- Kobiet Polskich. Wzał insygnia prezydenckie II bojowy z armią gen. Władysława An- nauczycielką, a ojciec leśniczym. Ro- tatywnej. W2007r. uczestniczyła m.in. Osoby, które ją znały, zawsze pod- Rzeczypospolitej, tekst konstytucji dersa, walczył m.in. pod Monte Cassino. dzina przybyła na teren dzisiejszej Pol- w otwarciu Domu Polskiego w Peters- kreślały jej ciepło, inteligencję i po- kwietniowej z1935r. oraz insygnia Or- Był posłem emigracyjnej Rady Na- ski zWilna. Ojciec walczył wwileńskiej burgu wraz zLudmiłą Putin, żoną wte- czucie humoru. W 2009 r., mówiąc deru Orła Białego prezydentowi Le- rodowej, w 1989 r. na mocy konstytucji partyzantce, jeden zjego braci wszere- dy prezydenta, dziś premiera Rosji. Re- w wywiadzie dla „Gazety ” o tym, że chowi Wałęsie, nawiązując wten spo- z 1935 r. został wyznaczony na prezy- gach Korpusu gen. Andersa pod Mon- prezentowała Polskę na forum UNICEF polskie kobiety powinny aktywnie sób historyczną łączność Polski przed- denta Polski. te Cassino. Drugi brat zginął wKatyniu. oraz działała na rzecz Centrum Zdro- uczestniczyć wpolityce, przypomniała, wojennej z III RP. Od lat 90. brał aktywny udział wży- Z wykształcenia była ekonomistką, wia Dziecka. W 2008 r. podpisała apel że zrezygnowała zzajęć zawodowych Przed II wojną światową działał ciu politycznym Polski. Przyjeżdżał na w przeszłości pracowała w Instytucie o niezmienianie zapisów ustawy anty- ipoświęciła się wychowaniu dzieci, bo wharcerstwie wBiałymstoku, apo wej- uroczystości rocznicowe, spotkania Morskim. aborcyjnej, czym naraziła się na atak ze mąż był zajęty pracą. f PW ściu Sowietów do miasta – w Szarych kombatantów. f PW

Andrzej mą siebie w „Człowieku z żelaza” An- tej pory katastrofie samolotu wojsko- Od lutego 2006 r. w stopniu gene- przedstawicielem w dowództwie trans- drzeja Wajdy. Jej biografia była inspi- wego CASA w Mirosławcu w 2008 r. rała broni, a potem czterogwiazdko- formacji NATO w Norfolk w USA. Zo- Sariusz-Skąpski racją filmu „Strajk” Volkera Schlön- Jako pilot miał na koncie 1300 godzin wego generała, wtedy został też po- stawił żonę, dwie córki i syna. f (ur. 1937) prezes Fede ra cji dorffa. Prezydent Lech Kaczyński od- nalotu w powietrzu. Zostawił żonę wołany na stanowisko szefa Sztabu znaczył Walentynowicz Orderem Or- i dwoje dzieci. f Generalnego. Zajmował je do chwili Rodzin Katyń skich ła Białego. f PS katastrofy. generał broni Jego ojciec, przed wojną proku ra tor Odznaczony m.in. Krzyżami Ofi- Bronisław wMini ster stwie Sprawie dli wo ści, został Janusz Zakrzeński generał dywizji cerskim i Kawalerskim Orderu Od- zamor do wa ny wKaty niu, amatka zmar- (ur. 1936) Tadeusz Buk rodzenia Polski, Złotym Krzyżem Za- Kwiatkowski ła w1942r. Wlatach 1996-2003 był wi ce- sługi, odznaczeniami resortowymi (ur. 1950) prze wod ni czą cym Ra dy Fe de ra cji Ro - Znany aktor teatralny i filmowy. Naj- (ur. 1960) i wieloma odznaczeniami innych dzin Ka tyń skich, aw 2006r. zo stał pre - bardziej znany z roli marszałka Józefa Dowódca Wojsk Lądowych RP. Dla żoł- państw, m.in.: amerykańską Legią Dowódca Operacyjny Sił Zbrojnych. ze sem Fe de ra cji Ro dzin Ka tyń skich. f Piłsudskiego – m.in. w filmie „Polonia nierzy „Wódz”. Dowodzenie wojska- Zasługi czy francuską Legią Hono- Uchodził za jednego z najbardziej kom- Restituta”. Publiczność kochała go też mi lądowymi objął we wrześniu 2009 r., rową. petentnych polskich dowódców. Jego m.in. za epizod w „Misiu” Stanisława żołnierze czekali właśnie na awans Bu- Jego ostatnim dziełem było przy- kadencja na tym stanowisku dobie- Anna Walentynowicz Barei – jako reżyser filmu „Ostatnia pa- ka na stopień generała broni (trzy gotowanie wielkiej reformy armii. Gą- gała właśnie końca. f róweczka hrabiego Barry Kenta”. Był gwiazdki). Zanim trafił do DWL, był gor razem ze współpracownikami (ur. 1929) członkiem rady programowej Związ- m.in. dowódcą IX zmiany polskiego zmienili cały system szkolenia. To on Urodziła się w Równem na Wołyniu. ku Piłsudczyków. W 2008 r. Światowy kontyngentu wojskowego w Iraku. f przeprowadził polskie wojsko z po- generał dywizji W latach 70. operatorka suwnicy Związek Sybiraków przyznał mu na- borowego do zawodowego, co stało się Włodzimierz w Stoczni Gdańskiej, współtwórczy- grodę Ambasador Sybiraków za rolę formalnie z początkiem tego roku. ni i działaczka Wolnych Związków Za- w spektaklu „Bezgłośny krzyk”. f WK generał Gen. Gągor interesował się historią, Potasiński wodowych. Jej wyrzucenie z pracy Franciszek Gągor literaturą angielską oraz problematy- (ur. 1956) spowodowało wybuch strajku w Sierp- ką operacji kryzysowych, tenisem ziem- niu ’80. i powstanie „Solidarności”. (ur. 1951) nym, siatkówką, narciarstwem. Zosta- Dowódca Wojsk Specjalnych. Wcze- W stanie wojennym internowana i wię- Szef Sztabu Generalnego Wojska Pol- wił żonę i dwoje dzieci. f śniej dowodził m.in. polskim kon- ziona. Należała do działaczy związku GENERAŁOWIE skiego, najwyższy rangą polski do- tyngentem wojskowym w siłach po- krytycznych wobec Lecha Wałęsy (za- wódca. Był wcześniej m.in. zastępcą kojowych ONZ w Syrii. Dwukrotnie rzucała mu współpracę z SB) i Okrą- generał broni pilot dowódcy polskiego wojska w operacji wiceadmirał uczestniczył w międzynarodowej głego Stołu. IPN ujawnił, że była inwi- Andrzej Błasik „Pustynna burza”. Potem dowodził Andrzej Karweta operacji „Iraqi Freedom”, m.in. peł- gilowana przez ponad 100 agentów SB, misjami ONZ w Iraku, na Wzgórzach niąc funkcję zastępcy dowódcy Wie- zaś w 1981 r. podobno planowano jej (ur. 1962) Golan, był też polskim przedstawicie- (ur. 1958) lonarodowej Dywizji Centrum-Po- otrucie. Po odzyskaniu niepodległo- Dowódca Sił Powietrznych RP. To je- lem wojskowym przy komitetach Dowódca Marynarki Wojennej RP od łudnie. f 1 ści na marginesie polityki. Zagrała sa- go podwładni zginęli w największej do NATO i UE w Brukseli. 2007 r. Wcześniej był m.in. polskim MARCIN GÓRKA 24 Polska w żałobie

Niedziela 11 kwietnia 2010 + Gazeta Wyborcza + www.wyborcza.pl www.wyborcza.pl wychodzi 24 godziny na dobę

TRAGEDIA W SMOLEŃSKU | ZGINĘLI W KATASTROFIE Lech Kaczyński Lech Kaczyński był czwartym prezydentem III Rzeczypospolitej, drugim po Gabrielu Narutowiczu prezydentem w historii Polski, który w trakcie kadencji zginął tragicznie CIEJ ŚWIERCZYŃSKI MA

ówił o sobie, że gdy- sywał w podziemnym „Robotniku Wy- związku został Lech Kaczyński. Jed- zydenckiej 2005 r. Występował w niej k se li w 2007 r. Pre zy dent nie pod pi sy - by urodził się przed brzeża”, doradzał, jak chronić prawa nak po zwycięstwie Wałęsy drogi pre- pod hasłem „silny prezydent, uczciwa wał usta wy ra ty fi ka cyj nej do 2009 r. wojną, zapewne na- pracownicze. zydenta i Lecha Kaczyńskiego się ro- Polska” i promował konstytucję IV Rze- Starał się rozwijać dobre relacje ze leżałby do Polskiej Jako pracownik Uniwersytetu Gdań- zeszły. czypospolitej, która miałaby znacznie wschodnimi sąsiadami Polski, szcze- Partii Socjalistycz- skiego od początku związał się z po- Lech Kaczyński jako prezes Naj- zwiększać uprawnienia prezydenckie. gólnie z Ukrainą i Litwą. Podróże do Mnej. Zaraz po zaprzysiężeniu pojechał wstającym w sierpniu 1980 r. na Wy- wyższej Izby Kontroli w latach 1992-95 Wygrał wybory z obecnym pre- Wilna i Kijowa były stałym elementem na Wawel, by złożyć kwiaty na grobie brzeżu Niezależnym Związkiem Za- reformował tę instytucję. W 2000 r. wró- mierem Donaldem Tuskiem, mimo że polityki zagranicznej prezydenta. W ra- marszałka Józefa Piłsudskiego. wodowym „Solidarność”. Tworzył ko- cił na scenę polityczną jako minister początkowo sondaże dawały przewa- mach tej polityki ideą było otwarcie po- Należał do nielicznych już polity- misje interwencji związku. sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buz- gę kandydatowi Platformy Obywatel- łudniowego korytarza energetycznego ków generacji pierwszej „Solidarno- Internowany w stanie wojennym, ka. Popularności przysporzyło Ka- skiej. W czasie wieczoru wyborczego na Kaukazie. Przez ten korytarz miały ści”. Działalność publiczną rozpoczął wdrugiej połowie lat 80. stał się jednym czyńskiemu hasło ostrej walki z prze- zwrócił się do brata: „Panie prezesie, płynąć surowce energetyczne do Pol- w 1977 roku, kiedy związał się z ru- znajbliższych współpracowników prze- stępczością. – To przestępca ma się bać, melduję wykonanie zadania”. Dla jed- ski. W 2008 r. mobilizował międzyna- chem opozycyjnym. Za pośrednic- wodniczącego związku Lecha Wałęsy, a nie uczciwy obywatel – powtarzał mi- nych była to deklaracja politycznej pod- rodową opinię publiczną do obrony twem Zbigniewa Romaszewskiego azczasem jego nieformalnym zastępcą. nister. ległości, dla innych świadectwo związ- Gruzji, której terytorium zaatakowała nawiązał kontakt z Komitetem Obro- Jak sam wspominał, działalność wruchu Zdymisjonowany przez premiera ku z bratem bliźniakiem. Jego lojalność Rosja. Wraz zprzywódcami państw bał- ny Robotników. Po latach, gdy przed związkowym nauczyła go umiejętności Buzka współtworzył nową partię – Pra- wobec Jarosława była wyjątkowa, mó- tyckich i Ukrainy w trakcie konfliktu wyborami prezydenckimi ujawniał pracy z ludźmi, także z tymi, z którymi wo i Sprawiedliwość, ugrupowanie, któ- wiono, że „Lech Kaczyński jest w sta- przyleciał do Tbilisi, a potem wielo- swoją teczkę z SB, ze szczególną iry- się nie zgadzał. rego głównym postulatem była ponie wybaczyć każdą zniewagę z wyjąt- krotnie popierał stanowisko Gruzji na tacją mówił o partactwie esbeków, bo Uczestniczył w rozmowach Okrą- czątkowo właśnie walka z przestęp- kiem tej uczynionej bratu”. forum międzynarodowym. według niego znacznie częściej od- głego Stołu, w tym w negocjacjach czością. Na czele partii stanął jego brat Po wyborach za najważniejsze za- W 2007 r. ciężko przeżył porażkę wiedzał Jacka Kuronia i rozmawiał w Magdalence. Wbrew politycznym ra- Jarosław. danie uznał zasypanie historycznych wyborczą Prawa i Sprawiedliwości i rzą- z nim, niż raportowali o tym bez- dykałom, którzy Okrągły Stół nazywa- W 2002 r. Lech Kaczyński zwycię- podziałów między Polakami oraz bu- du Jarosława Kaczyńskiego. Wielo- pieczniacy. li zdradą, oceniał go jako przełomowy żył w wyborach na prezydenta War- dowę państwa pozbawionego elemen- krotnie powtarzał w mediach, że naj- W połowie lat 70. wyjechał na Wy- krok na drodze do niepodległości. Uwa- szawy. Tym razem występował pod ha- tów ustroju PRL. W polityce zagra- większym błędem rządu brata było to, brzeże, by pisać doktorat na Uniwer- żał jednak, że później strona opozycyj- słem oczyszczenia sytuacji w stolicy. nicznej chciał promować wizję Polski że nie potrafił prezentować swoich osią- sytecie Gdańskim. Podobnie jak jego na zbyt długo przestrzegała jego usta- Jego największym osiągnięciem była jako silnego i samodzielnego gracza po- gnięć. brat bliźniak Jarosław został ukara- leń. W latach 1989-91 pełnił funkcję za- budowa Muzeum Powstania War- litycznego. Argumentował, że we współ- Gdy wsiadał do samolotu, który miał ny przez władze i nie dostał się na apli- stępcy przewodniczącego „S”, fak- szawskiego, hołd powstańcom war- czesnej Europie znana jest koalicja sil- go zawieźć na uroczystości 70. roczni- kację prokuratorską i sędziowską za tycznie kierując związkiem. szawskim, wśród których był jego oj- nych, więc Polska powinna budować cy zbrodni NKWD do Katynia, jeszcze to, że wziął udział w proteście prze- W 1991 r. w czasie kampanii prezy- ciec Rajmund. Matka braci Kaczyń- koalicję państw słabych w Unii Euro- nie było wiadomo, czy wystartuje w ko- ciw zmianom w Konstytucji PRL uza- denckiej był najbliższym współpra- skich, Jadwiga, wychowała synów w kul- pejskiej. lejnych wyborach prezydenckich, choć leżniającym Polskę od sojuszu cownikiem Lecha Wałęsy iwspółauto- cie Powstania. Obchody 60-lecia Po- Wśród osią gnięć je go pre zy den tu - wezwała go do tego partia, z którą był z ZSRR. Młody doktorant – specjali- rem koncepcji „przyspieszenia”. Gdy wstania Warszawskiego, których był go- ry naj waż niej sze by ło wy ne go cjo wa- najbardziej uczuciowo związany – Pra- sta od prawa pracy – przewoził do Trój- Wałęsa ustąpił ze stanowiska prze- spodarzem, to jego sukces osobisty nie ko rzyst nych wa run ków trak ta tu liwo i Sprawiedliwość. f miasta nielegalne wydawnictwa, pi- wodniczącego „S”, chciał, by szefem i wstęp do zwycięskiej kampanii pre- z boń skie go pod czas szczy tu Unii w Bru- PAWEŁ WROŃSKI 1