IBARRA Olinpiada Txikiko probarik gozoena Gaurko bazkaria izango da; eta leitzaldeko hitza atzo, mimika proba 6
tolosaldeko Harpidedunei banatua Igandea 2006-04-30 IV. urtea 873. zenbakia www.tolosaldekohitza.info
Orexa eta Asteasu, Santa TOLOSA Kruz jaietan murgilduta
OREXA Gaur, xare eta joko garbi ASTEASU Elizmendi auzoan erakustaldia, sagardo dastaketa, Laja eta Taldearen emanaldiarekin bertsoak eta DJ Bull izango dira agurtuko dituzte aurtengo festak 7
I. GARCIA Gorostidiren militantzia goraipatu dute
Omenaldia egin dio jaioterrian ezker abertzaleak 4
BALIARRAIN 186 lagun bilduko dira gaur txekor
jatera 4 Asteasuko Elizmendi auzoan, besteak beste, duatloian parte hartu zuten atzo haurrek (ezke- rrean). Orexan, Zirko Ttipiak taldearen Giriguai ikuskizunaz gozatu zuten etxeko txikienek (eskuinean). I. GARCIA / J. ASTIBIA tolosaldeko eta leitzaldeko hitza 2 IGANDEA, 2006ko apirilaren 30a TOLOSALDEA ETA LEITZALDEA
ESANAK KOMIKIA GORKA SALABERRIA
OINATZ BENGOETXEA PILOTARIA
«Txapela, handia eta txikia, beti dago irabazten zaila» «Irabazten eta galtzen ikasi beharra dago» «Dejada asko egin dizkidate frontoian, hori da pilotaren legea. Bizitzak, berriz, ez dit dejada gehiegi utzi. Gaztea naiz oraindik»
‘Zazpika’ (2006ko apirilaren 9a)
HEMEROTEKA
Tolosa, Segura, tzeari ekin zion, eta defentsarik farroaren aldetik herri haiek zen. Tolosatik hurbil gertatuta- telako artileak Atlantikoko por- gabeko herrietan razzia-k egi- berreskuratzeko ahaleginen ko Beotibarko gudua kanpotik tuetara helarazteko irtenbide Agurain, Ordizia... teari, haiek arpilatuz eta harra- aurka. Herritarrei pribilegio ezarritako ordenamendu eta natural gisa».Ez dugu ahaztu pakin ugari eskuratuz (...) hiri fiskal eta juridiko batzuk ema- lege arrotzen ondorioz senide behar, dena den, dimentsio ko- Historiak badu zeresanik. eta gaztelu guztiak indarrez tearen truke, zaintza-tropa gisa ziren herrien arteko elkarbizi- mertzial hori nahiz foruaren ju- 2006. urte honetan 750 urte hartu zituen; batzuk suntsitu erabiltzen zituen. Gainera, he- tza haustearen adibide garbia ridiko hori ez direla, inolaz ere, betetzen dira euskal herri ba- egin zituen eta beste batzuk rri haietako aldez aurreko fo- dugu. Baina, halaber, orain desinteresatuak. Izan ere, bide tzuen ustezko sorreratik. Agu- errendiziora behartu, baina ruak bertakoen ohituretan oi- ezagutzen dugun euskaldunen horretatik, Gaztelako botereak rain, Kanpezu, Tolosa, Segura, ezin izan zituen ez Trebiñu ezta narriturikoak baziren, Gaztela- eta nafarren arteko banaketa populazio, hizkuntza eta ohitu- Ordizia. Orduko zirkunstan- Ibidako Portilla ere eskuratu ko foruak erregearen subira- zentzugabearen hazia da. Ur- ren aldetik berekin zerikusirik tzietan kokatzeko, gogora de- (...) Beloaga (Oiartzun), Aizko- notasuna aldarrikatzen zuen zainkik dioenaren harira, Eus- ez zuen lurraldean finkatzea zagun mende haren hasieran, rriz, Arluzea, Zaitegi, Marañon, (forua «eman» egiten zuen kal Herriko herritarrak euskal- zuen helburu. Pizgarri ekono- 1200. urtean, Gaztelako arma- Gasteiz, Auza-Gaztelu, Ataun, hark) eta, horrela, haren bote- dunak ziren hizkuntzaz eta na- mikoa, Orellak ongi azpimarra- dak orduan Nafarroako errei- Aezorika, Irurita, San Vicente, rea eta agintea indartzen zi- farrak naziotasunez. Denak. tzen duenez, ongi kalkulatuta- nua zen Euskal Herriko mugei Buradon, Alkazar, Kanpezu, tuen. Euskara lingua navarrorum ko asimilatze-formula zen, fa- eraso egin ziela eta, kanpaina Antoñana, Atauri, Kortesko Azpimarratzekoa da, dena zen. Nafarren hizkuntza. Errei- milia, ohitura eta hizkuntza luze baten ondorioz, lurralde Portela, Donostia eta Hondarri- den, eta Pedro Esarte historia- nu independentea inposatuta- bereko jendearen aurka eraiki- ugari kendu zizkiola. biko gotorlekuak harrapatu zi- lariaren oharrak kontuan har- ko mugaz haratago iristen zela- tako mugako herriak gotortzea Askotan, gertakari haien in- tuen». Nahiko garbi ikus deza- tuta, herriak ez zirela popula- rik, mugaz honakook «euskal- bezalaxe. guruan bertsio arras eztabai- kegu erasoa izan zela, beneta- ziorik gabeko lekuetan sor- dunak soilik» bihurtu ginen, Izan ere, eredu ekonomikoa dagarriak, interesatuak eta fal- ko inbasio militarra. tzen, baizik eta bazirela aldez nafarren Estatuko kide izan disoziatzea, herriak izenez al- tsuak zabaldu dira. Gezur biri- Arpilatze, legez kontrako aurretik, eta erregeek erabili gabe, naziotasunik gabe, esan- datzea, Ahaide Nagusien ber- bilak. «Borondatezko entrega- okupazio eta indarkeriazko egiten zituztela Karta emateko go genuke gaur. Gaur arte iritsi tako familia batzuen indarra ren» ipuina kontatu digute; ha- gertakari haren ondoren, se- eta haien babesle, arbitro eta da zatiketa hori. sustatzea (Oinaztarrena, adibi- laber, bada lurralde horiek gurtasunik eza nagusitu zen epaile bihurtzeko, aldamene- Bide batez, euskaldunek his- dez), horrek guztiak Estatu Gaztelak bereganatzea koroa- Euskal Herrian eta, gainera, za- koekin zituzten liskarretan. Ho- torian zehar eraikitako Estatua propioarekin loturak haustea rekin egindako «paktu» baten tituta eta puskatuta gelditu rrek jaunaren edo erregearen zatikatu eta ahultzeaz gain, eta akulturazio- eta deserro- ondorioa izan zela dioenik. zen; zatiketa hori, distantziak aginte hierarkikoa onartzea ze- Gaztelak konkistaren beste tze-prozesu bat bultzatzea Errealitatea hauxe izan zen, or- distantzia, gaur eguneraino iri- karren automatikoki. helburu estrategiko bat bete zuen helburu. dea: Gasteizek, armadari aurre tsi zaigu. XIII. mendean zehar, zuen: kostaldeko portuetarako Laburbilduz, horren ondorio egin zion gune nagusiak, zazpi Gaztelak foruak eta hiri-gutu- Gaizkileen muga eta Europarako bide bat zabal- negargarriak gaur egun arte hilabetetik gorako setio gogo- nak eman zizkien lehendik ba- tzea. Hala da; hiri horien sorre- iritsi direla ikusita, ez dago os- rra pairatu zuen, amore eman ziren herriei: Salvatierra bihur- Horrela Gaztelak, armen bidez, rak, muga zehazteaz gain, Gaz- pakizun handirik egiterik data baino lehen. Erasotzaileak tutako Aguraini, gero Villafran- muga artifiziala sortu zuen he- telak iparralderantz, Frantzia- ilun haien harira, ez eta hiri-so- atzera bota zituen 1199ko ekai- ca bilakatutako Ordiziari, rrialde bereko herritarren ar- ko eta Flandeseko merkatueta- rrera haien harira ere, gure naren 5etik 1200eko urtarrila- Hernaniri, Hondarribiari, Lezo- tean, nazio bereko eta hizkun- rantz behar zuen irtenbidea izen propioak kentzearen, gure ren amaierara bitartean. ri, Gasteizi, Tolosari, Segurari... tza bereko jendearen artean. eskaintzen zuen. Jose Luis Ore- independentzia historikoa gal- Tomas Urzainki historiala- Harresiak eraiki zizkien eta ge- «Gaizkileen muga» sonatu lla historialariak honela azal- tzearen eta gerrako harrapaki- riak azaltzen duenez, «setioa rrarako hiri bihurtu zituen. Ho- hura etengabeko arazo, gataz- tzen du: «1256an, Alfonso X. Ja- nen gainean eraiki baitziren. bitartean, Gaztelako armadak rrela, konkistatutako lurraldea ka, krimen eta eskala handiko kitunak hiriak sortuz, Oria ANGEL REKALDE IDAZLEA, TOLOSA Nafarroako gotorlekuak eraso- defendatu egin nahi zuen Na- liskar armatuen sorburu izan ibaiaren bidea hartu zuen Gaz- (‘BERRIA’, 2006-04-18) tolosaldeko eta leitzaldeko hitza TOLOSALDEA ETA LEITZALDEA IGANDEA, 2006ko apirilaren 30a 3