Het Politieke Spectrum Van De Npo
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HET POLITIEKE SPECTRUM VAN DE NPO Politieke diversiteit tijdens de Provinciale Statenverkiezingen bij Goedemorgen Nederland en Nieuwsuur MARLOU PONCIN - 12283126 MASTERSCRIPTIE JOURNALISTIEK EN MEDIA Universiteit van Amsterdam Februari 2020 Scriptiebegeleider: Pauline van Romondt-Vis | Tweede lezer: Eline Huiberts Het land boven de provincie Hoe de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 over alles behalve de provincies gingen bij Nieuwsuur en Goedemorgen Nederland De actualiteitenprogramma’s Nieuwsuur en Goedemorgen Nederland besteedden tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 vooral aandacht aan de Eerste Kamer en de nationale politiek. Daarbij kwamen de coalitiepartijen in beide programma’s veelvuldig aan het woord, bij Goedemorgen Nederland aangevuld door Forum voor Democratie, en bij Nieuwsuur door Groenlinks. Wie Goedemorgen Nederland en Nieuwsuur keek tijdens de Provinciale Statenverkiezingen zou haast niet geloven dat het niet om landelijke verkiezingen draait. ’s Morgens schuiven partijleiders van de landelijke partijen aan bij WNL om als gasthoofdredacteur en mede- presentator hun partij te promoten, terwijl bij Nieuwsuur de discussie steeds terugkeert naar de Eerste Kamer en de zetelverdeling daar. De politici die daadwerkelijk in de Provinciale Staten zouden plaatsnemen, en de plannen die zij hebben, komen nauwelijks aan bod. Dat blijkt uit de scriptie ‘het politieke spectrum bij de NPO’. Na het kijken van alle items over Nederlandse politiek in de twee programma’s voorafgaand en in de week na de verkiezingen, blijkt dat vooral overheidspartijen vaak besproken worden en aan het woord komen. De meest gesproken politicus komt bij beide programma’s echter van de oppositie: Thierry Baudet van Forum voor Democratie bij Goedemorgen Nederland, en Jesse Klaver van Groenlinks bij Nieuwsuur. Bijna alle landelijke partijen komen zelf aan het woord en worden besproken in beide programma’s, met slechts twee uitzonderingen. De Partij voor de Dieren ontbreekt volledig bij beide programma’s. 50Plus kwam alleen in Goedemorgen Nederland voor, maar ontbrak volledig bij Nieuwsuur. Verder blijkt uit het onderzoek dat de beide programma’s politiek regelmatig als spel of strijd omschrijven, met winnaars en verliezers. Hierdoor is er minder aandacht voor de daadwerkelijke onderwerpen waarop politieke partijen zich proberen te onderscheiden, hoewel hier bij Nieuwsuur inhoudelijk meer ruimte voor werd vrijgemaakt dan bij Goedemorgen Nederland. Met name op het thema ‘klimaat’ ging Nieuwsuur de diepte in, onder andere door een eigen debat te organiseren in de studio. Over het algemeen was er meer aandacht voor conflicten, en voor het focussen op peilingen dan op inhoudelijke verschillen tussen partijen in beide programma’s. De berichtgeving leek daarnaast ook niet altijd neutraal en objectief. Zo viel bij Goedemorgen Nederland op dat het programma de SP en DENK aan een grotere verscheidenheid van kritische vragen onderwierp dan andere partijen. Bij Nieuwsuur kreeg vooral Forum voor Democratie vaker te maken met kritiek en ongeloof vanuit de presentatoren en interviewers. In hoeverre deze verkiezingen daarvoor een uitzondering vormen of een structurele wijze van berichtgeving, valt met het onderzoek niet vast te stellen. 1 Inhoudsopgave Inleiding __________________________________________________________________ 3 Context ___________________________________________________________________ 6 Theoretisch kader __________________________________________________________ 8 Politieke journalistiek _____________________________________________________ 8 Het mediasysteem in een politieke context _________________________________ 11 Politiek en media ______________________________________________________ 14 Effecten van media op het publiek ________________________________________ 17 Politieke diversiteit in nieuws ______________________________________________ 20 Het Nederlandse televisielandschap en politieke diversiteit ___________________ 23 Methode _________________________________________________________________ 26 Methode van onderzoek __________________________________________________ 26 Onderzoekseenheden ____________________________________________________ 27 Meetinstrument _________________________________________________________ 29 Analyseprocedures ______________________________________________________ 30 Resultaten _______________________________________________________________ 32 Goedemorgen Nederland _________________________________________________ 32 Nieuwsuur _____________________________________________________________ 41 Verschillen _____________________________________________________________ 51 Conclusie & discussie ______________________________________________________ 56 Literatuurlijst __________________________________________________________ 63 Bijlage 1: Codeboek _______________________________________________________ 67 Bijlage 2: Items voor kwalitatieve analyse _____________________________________ 72 Bijlage 3 - Transcripten ____________________________________________________ 74 Transcripten Goedemorgen Nederland ______________________________________ 74 Transcripten Nieuwsuur _________________________________________________ 117 Bijlage 4 – Kwalitatieve analyse ____________________________________________ 201 2 Inleiding “Aardverschuiving: Forum voor Democratie stormt Eerste Kamer in” (De Telegraaf, 21 maart 2019), “Rutte zal moeten bellen, bellen, bellen” (AD, 21 maart 2019) en “Wat wordt de zetelverdeling in de senaat” (De Volkskrant, 21 maart 2019). Tijdens en na de Provinciale Statenverkiezingen in 2019 was het vrij duidelijk: hoewel er gestemd werd op het bestuur van de provincies, ging het ook en vooral over de Eerste Kamer die door diezelfde provincies moest worden gekozen. Het waren niet alleen kranten die aandacht besteden aan deze verkiezingen. Ook in tv- programma’s verschenen nationale politici aan de talkshowtafel, bezochten nieuwsprogramma’s campagnebijeenkomsten en zetten actualiteitenprogramma’s experts en duiders in om alles te analyseren. Ook bij de Nederlandse Publieke Omroep (NPO) werd er tijd voor vrij geruimd in programma’s. In Goedemorgen Nederland mochten iedere dag lijsttrekkers van de nationale partij-afdelingen als gasthoofdredacteur en medepresentator fungeren in het programma. Bij Nieuwsuur werden de debatten gevolgd, ging het team mee naar campagnebijeenkomsten en organiseerden ze ook zelf een klimaatdebat. De NPO dient voor alle Nederlanders programma’s aan te bieden die als doel hebben te informeren, inspireren en/of amuseren (NPO, 2015). Hiervoor maakt de organisatie gebruik van een aantal omroepen die vanuit verschillende ideologieën en/of levenswijze programma’s creëren. Hiermee probeert de NPO een stelsel te vormen waarin voor iedere burger een omroep is waarbij men aansluiting kan vinden. Binnen dit kader vormt de NOS een uitzonderingspositie. Deze omroep is verantwoordelijk voor alle nieuwsvoorziening vanuit de NPO en dient daarom onafhankelijk te zijn om op deze wijze iedereen te kunnen aanspreken (NOS, z.j.). Hierbij zijn met name waarden als objectiviteit en onafhankelijkheid erg belangrijk, wat ook benadrukt wordt door McQuail (2015) als centrale waardes voor nieuwsorganisaties. Ook de NTR heeft een uitzonderingspositie. Net als de NOS vormt de NTR een taakomroep, wat betekent dat het alle doelgroepen moet aanspreken, in dit geval op het gebied van cultuur, jeugd, educatie en diversiteit (NTR, z.j.). Deze omroepen maken samen het programma Nieuwsuur wat achtergronden brengt bij het nieuws, en naar eigen zeggen dit “onafhankelijk, onpartijdig en ongebonden” (NOS, z.j.) doet. Het programma is al regelmatig aan wetenschappelijk onderzoek onderworpen, onder andere op het gebied van framing van immigranten en de effecten op het politieke beleid (Dekker & Scholten, 2017) en het effect van nieuwsconsumptie op anti-moslim attitudes (Jacobs, Boukes & Vliegenthart, 2019). Bij deze 3 onderzoeken is er alleen gekeken naar effecten, maar niet of nauwelijks naar wat er daadwerkelijk gezegd en gedaan wordt in het programma. Ook WNL kent een bijzondere positie. Deze omroep onderscheidt zich door programma’s te maken vanuit het gedachtegoed van een liberaal-conservatieve stroming aan de hand van vier thema’s: politiek, economie, veiligheid en de Nederlandse identiteit. Het is de enige omroep die zich expliciet op deze stroming richt en zich identificeert als “vrolijk rechts” (WNL, 2018). Op werkdagen heeft WNL het vaste tijdslot van 7 tot 9 ’s morgens op NPO1 voor het actualiteitenprogramma Goedemorgen Nederland. Over WNL is relatief weinig bekend in de wetenschappelijke literatuur. Als de omroep genoemd wordt, is het vaak in de context van de NPO en haar beleid om pluriformiteit en diversiteit te representeren (Engelbert & Awad, 2014; Wonneberger, Schoenbach & Meurs, 2013). Voor de enige omroep die zich als rechts van het midden neerzet, en die zich bovendien expliciet op politiek richt als een van de centrale thema’s, zou het interessant zijn om te kijken hoe deze visie in het actualiteitenprogramma, wat ook rekening houdt met journalistieke waardes als objectiviteit, tot uiting komt. Zowel Nieuwsuur als Goedemorgen Nederland behandelen als actualiteitenprogramma regelmatig de Nederlandse politiek, zowel met politici zelf als met analisten en experts. Vanuit de missie en taken die de NPO oplegt aan de omroepen is er wel een verschil tussen beide programma’s. Zo heeft Nieuwsuur te allen tijde de opdracht om objectief en neutraal te blijven, om zo alle doelgroepen aan te kunnen