NIGDY WIĘCEJ nr 17, ZIMA-WIOSNA 2009 Wieczorkiewicz: Irvingowi czapką buty trzeba czyścić

A LEKSANDER N ITKA

Paweł Wieczorkiewicz, profesor zwyczajny historii, sowietolog i hi- matyczna: od 1940 roku SS potrzebowa- storyk wojskowości, pracujący nieprzerwanie od 1971 roku na Uni- ło rocznie 18.000 rekrutów, jednakże ar- mia mogła zapewnić jedynie 12.000; po- wersytecie Warszawskim, II Sekretarz PZPR w IHUW w latach 70., zostałe 6.000 to miejsce, które mieli zapeł- po 1989 gorliwy antykomunista i uczestnik krucjaty przeciwko „po- nić ochotnicy. Propaganda nawołująca do litycznej poprawności”. Oprócz pracy akademickiej prof. Wieczorkie- wstąpienia w szeregi SS mówiła o wspólnej walce narodów Europy z bolszewizmem; wicz opatruje filmy o tematyce wojennej w swój komentarz na kana- cywilizacji Zachodu z dzikimi plemionami le Kino Polska, w cyklu (nomen omen) „Poprawka z historii”. mongolskimi czy tatarskimi – ale w pierw- szych latach wojny z Sowietami grupy Za pan brat z Hitlerem Mit bohatera ochotnicze zajmowały się głównie tłumie- niem ruchu oporu w swoim kraju. zokujące jest twierdzenie o możliwości odczas gdy miliony odważnych kobiet Jednym z symboli kolaboracji z nazi- S obarczenia winą za nazistowską agre- P i mężczyzn w czasie II wś zaangażowa- stami i zarazem bohaterem dla różnej na- sję na Polskę nie kogo innego niż samą ło się w walkę z nazistowskim okupantem, rodowości neonazistów z całego świata stał Polskę, a dokładnie ówczesne władze. inni zdecydowali się kolaborować – byli to się Belg Leon Degrelle. W okresie między- A jednak profesor Wieczorkiewicz, ła- albo przedwojenni faszyści, albo oportuni- wojennym Degrelle był bardzo aktywnym miąc tym samym kolejne tabu politycz- ści szukający szansy pod banderą Trzeciej politykiem faszystowskiej partii Reksistow- nej poprawności, uważa, że Polska mogła Rzeszy. Naziści od samego początku, to skiej6, ówczesnym najmłodszym liderem odegrać u boku Hitlera kluczową rolę1. jest od inwazji na Czechosłowację, otwie- politycznym w Europie. Oprócz jego dzia- Wedle scenariusza, jaki nakreśla uczo- rali swoje szeregi na Volksdeutschów (lu- łań na uwagę zasługuje fakt, że, jako je- ny, mieliśmy ubezpieczać nazistów od dzi tzw. pochodzenia germańskiego, jed- den z nielicznych, został przez nazistów wschodu ze strony Stalina, podczas gdy nak nie obywateli Rzeszy) i z biegiem cza- nie uwięziony, lecz wyzwolony (sic!) po Rzesza prowadziłaby wojnę z Francją su w oddziałach SS walczyło wielu Ukra- aresztowaniu go w 1940 w Belgii przez (pierwszym celem w II wś). Według ob- ińców, Węgrów, muzułmanów czy nawet rojalistów. Sam zaproponował utworzenie liczeń i „najnowszych badań”, atak So- Rosjan. Wedle hitlerowskiej ideologii raso- walońskiej (frankofońskiej) brygady Wallo- wietów był w tym czasie do zatrzyma- wej – byli to podludzie, jednak z potrzeby nien zorganizowanej w ramach Wehrma- nia. Winnym innego stanu rzeczy okazu- sytuacji naginano kanony polityki, kładąc chtu, dla której ideologiczną podstawą mia- je się minister Beck, który odrzucał nie- mniejszy nacisk na „czystość rasową” ko- ły być wspólny język i nienawiść do sta- mieckie propozycje przedstawiane Polsce laborantów, istotniejsza zaś stała się chęć rego ustroju belgijskiego7. Oprócz De- w „mniej lub bardziej zawoalowany spo- walki ze wspólnym wrogiem, za jakie- grelle’a na froncie wschodnim walczyło sób”2 od roku 1934 aż do roku 1938. Hi- go uchodził bolszewizm. Paradoksalnie, w sumie 2500 Belgów8. Początkowo bryga- tler nie planował odbierać Polsce ani ka- w czasie wojny z Rosją naziści werbowa- da Degrelle’a została umieszczona w sto- wałka jej terytorium, oprócz Gdańska li przyszłych żołnierzy Waffen-SS wprost sunkowo spokojnej części Ukrainy, jednak i korytarza eksterytorialnego – mających z obozów jenieckich dla Sowietów, two- później przerzucono ją w miejsce kluczo- pełnić funkcję gwarantów lojalności. rząc z nich później jednostki hiwi5 – od- we dla działań na froncie wschodnim. Brała Czymże jednak jest ten pomysł przy powiedzialne za zaopatrzenie. Przyczyna udział w walkach nad Dnieprem i w bitwie wizjach, jakie snuje Wieczorkiewicz: po owej „multinacjonalizacji” SS była prag- pod Czerkasami. tym, jak generał Maczek zdobywa Mo- skwę na czele 1 Dywizji Pancernej, III Rzesza dominuje na Starym Kontynencie, a Polska zajmuje w Zjednoczonej Euro- pie miejsce drugie albo trzecie (wraz z fa- szystowskimi Włochami), być może War- szawa zostaje stolicą Rzeszy i język pol- ski staje się jednym z oficjalnych języ- ków urzędowych. Idąc dalej, w przyszło- ści widzi Wieczorkiewicz „odwilż”, na XX Zjeździe NSDAP w 1956 roku. Führer 1000-letniej Rzeszy Baldur von Schirach prawdopodobnie poddałby krytyce dzia- łalność Hitlera3, jednak nie Holokaust, bo ten – zdaniem profesora – „nie był wca- le wpisany w logikę każdego scenariusza wydarzeń po 1939 roku”, a wspomniane propozycje kierowane w stronę Polski nie dotyczyły kwestii żydowskiej. Ciekawe, jaki zwrot musiałby się dokonać w prze- biegu wydarzeń, aby porzu- cił plan nakreślony w stosunku do Żydów w „Mein Kampf”, wprowadzony w ży- cie już w 1935 roku w postaci ustaw no- rymberskich „w imię obrony krwi i hono- ru niemieckiego”4. NIGDY WIĘCEJ nr 17, ZIMA-WIOSNA 2009

W 1943 roku z rozkazu Himmlera sam Sugeruje za- Degrelle za swoje oddanie nazistom zosta- tem Wieczorkie- je odznaczony Krzyżem Rycerskim Krzy- wicz, że „wielu” ża Żelaznego z liśćmi dębowymi (Ritter- Polaków wolałoby kreuz des Eisernen Kreuzes zum Eichen- walczyć po stro- laub), jako jeden z nielicznych nie-Niem- nie Hitlera. Lecz ców, oraz „uhonorowany” słowami Hitle- spójrzmy na fak- ra: „Gdybym miał syna, chciałbym, żeby ty. Luminarzem był taki jak ty”. wschodnioeuropej- Jego oddział rozbito pod Berlinem w ro- skiego Waffen-SS ku 1945, Degrelle ocalał jako jeden z 850 był nie kto inny, ochotników w Wallonien9, zbiegł do Hisz- jak Erich von dem panii, gdzie rozpoczął karierę neofaszy- Bach-Zelewski14 stowskiego bohatera. Mimo że w latach 50. – od listopada i 60. współpraca siatki powojennych nie- 1939 roku Pełno- dobitków dawała raczej mizerne efekty, na mocnik Komisarza polu negacjonizmu Holokaustu (w nomen- Rzeszy ds. Umo- klaturze skrajnej prawicy: rewizjonizm hi- cnienia Niemczy- storyczny) współpraca układała się nad wy- zny na Wschodzie raz dobrze. W tej dziedzinie Degrelle zasły- (wcześniej szef SS nął z otwartego listu do Jana Pawła II (opu- na Śląsku), w la- blikowanego, notabene, w organie praso- tach 1943-44 do- wym neonazistowskiego CEDADE – Círcu- wódca oddziałów lo Espanol de Amigos de Europa – z Hisz- do walki z party- panii). Tekst dotyczył obozu koncentracyj- zantami na tere- nego Auschwitz-Birkenau. Degrelle w liście nach okupowa- nazwał dokonane tam celowe ludobójstwo nych, późniejszy „jednym wielkim oszustwem, Ojcze Świę- likwidator Powsta- ty”10. Tego typu stwierdzenia doprowadzi- nia Warszawskie- ły go z powództwa Violety Friedman, Rom- go. ki zamieszkałej w Wenezueli, która prze- Według raso- żyła Holokaust, przed hiszpański sąd. De- wej polityki Hitle- grelle został skazany na karę grzywny. Rząd ra, w Europie Belgii za popełnione zbrodnie wojenne wy- Wschodniej w tym dał na niego in absentia wyrok śmierci, któ- czasie mieszkało rego Degrelle uniknął. Zmarł w 1994 roku około 2,5 miliona w Maladze. Volksdeutschów15, W opinii Wieczorkiewicza, wyrażonej w tym obywateli w posłowiu do „Pamiętników” belgijskie- Polski. Niektórzy Polska edycja autobiografii generała SS – Leona Degrelle’a z entuzjastycz- go kolaboranta, zatytułowanym „Rycer- z nich znaleźli swo- nym wstępem prof. Pawła Wieczorkiewicza ski Epos Leona Degrelle’a”, tekst Belga ma je miejsce w apa- niezwykłą wagę, mało tego, zasługuje na racie represji i eksterminacji ludności cywil- stą, karierowiczem i kolaborantem, do- „należną (mu)” Literacką Nagrodę Nobla. nej, a dokładnie w KL Auschwitz-Birkenau, wódcą zbrodniczej formacji. Pomija nie- Niestety, Niemcy wojnę przegrali i właśnie gdzie w roku 1944 obywatele Polski, Ru- wygodne dla niego fakty z życia tego, jak w tym upatruje warszawski profesor po- munii, Węgier i Chorwacji stanowili 47,9% go nazywa, „ideowca”, co przynosi mu wód niedocenienia tego, jak pisze, „dzie- składu załogi SS w stosunku do Reichsdeut- poklask w środowiskach skrajnej prawi- ła”. Co tak specjalnego widzi nasz bohater schów i Austriaków16. Można śmiało przy- cy, z której to strony relatywizacja histo- w pamiętnikach nazisty-kolaboranta De- puszczać, że, o ile powstałaby polska jed- rii drugiej wojny światowej zatacza coraz grelle’a? Otóż dostrzega w nich nową ja- nostka Waffen-SS, zajmowałaby się zwal- szersze kręgi. Kto wie, może za niedługo kość pośród literatury wojennej tego okre- czaniem ruchu oporu i represjami ludności jakiś „politycznie niepoprawny” historyk su, „spowiedź ideowca, który (…) z nicze- cywilnej, gdyż, patrząc pragmatycznie, na- napisze gloryfikującą rozprawę na temat go się nie tłumaczy i nie poczuwa się do ziści uniknęliby w ten sposób bariery języ- Josefa Mengele lub choćby ofiar w obo- konieczności eksplikacji za swe uczynki, kowej, co w znacznym stopniu ułatwiłoby zach koncentracyjnych – tych co zginę- a jeżeli czegoś żałuje to jedynie klęski im inwigilację podziemia. li, spadając z wieżyczek wartowniczych sprawy o którą walczył”11. Fakt, że Degrel- Najbardziej jednak w posłowiu Wie- – a nuż ich również cechowało bohater- le był nazistą, członkiem zbrodniczej orga- czorkiewicza przykuwa uwagę warstwa re- stwo i ideowość? nizacji Waffen-SS, nie jest dla Wieczorkie- toryczna. Chociaż, jak sam asekuracyjnie Romantyczno-heroiczny język i prze- wicza większym problemem, bo w końcu zaznaczył, naziści byli, mówiąc w skró- milczane fakty z życia Degrelle’a nie po- Sowietów też nie można nazwać „adwo- cie, źli, to jednak staje w obronie „bohater- zostawiają cienia wątpliwości co do pro- katami naszych interesów”12, a jednak ich skich” żołnierzy Degrelle’a, pisze, że zo- pagandowego charakteru dzieła i posło- książek nikt nie krytykuje. stali oni „(…) dzięki sowieckiej manipula- wia Wieczorkiewicza. Target, dla jakie- Jeżeli chodzi o Polskę, sytuuje ją na cji (postawieni – przyp. autora) pod prę- go przeznaczona jest publikacja, pew- dalszym planie, redukując jedynie do roli gierzem liberalnej opinii świata zachod- nie zaliczy ją do kanonu lektur o do- państwa „wplątanego” w wojenną zawie- niego i jego (…) aparatu sądowniczego”17, brych nazistach, a autora uzna za „jed- ruchę 1939-1945. Co gorsza, stawia do a pamiętnik ich dowódcy miał pełnić rolę nego z nielicznych wiarygodnych histo- tego pewną ukrytą tezę, pisząc o polskich mowy obrończej. Właśnie po to, pisze ryków”. I to go pewnie ucieszy, bo kryty- żołnierzach i Polakach w ogóle: „Wielu Wieczorkiewicz, Degrelle nadał swoim ki Wieczorkiewicz najwyraźniej nie zno- z tych, którzy pojawili się na wojnie w wspomnieniom formę „epickiej opowie- si zdrowo. W odwecie za, jak to nazwał, roku 1943, już w polskich uniformach, wo- ści o walce dobra (europejskiej cywilizacji) „donos” Ludwika Stommy traktujący lałoby nie przysięgać wierności Związko- ze złem (azjatyckimi watahami bolszewi- o jego publikacji19, przeprowadza druz- wi Sowieckiemu, walczyć pod innym do- ków)”18. Profesor zasila tym samym słow- gocącą krytykę samej osoby autora felie- wództwem i w rogatywkach z innym orzeł- nik nowomowy skrajnej prawicy o nowe tonu: „Stomma książki nie czytał, poza kiem”13. Jakim – nie pisze, jednak w przed- hasło, nazywając ordynarną propagandę tym, jak można wierzyć osobie, która za stawionej wcześniej dychotomii tylko jed- nazistowską „epicką opowieścią”. czasów studenckich miała przezwisko na ze stron miała orzełki na czapce, mia- Reasumując, dla Wieczorkiewicza «Luj», a na domiar tego kibicowała Wi- nowicie Wehrmacht. nieważne jest to, że Degrelle był nazi- śle Kraków”20. NIGDY WIĘCEJ nr 17, ZIMA-WIOSNA 2009

Cóż, okazuje się, że gloryfikacja Wojtyła uczestniczył w bydgoskiej masa- bicie i zwyzywanie księdza prowadzącego zbrodniarzy wojennych staje się powo- krze Niemców we wrześniu 1939 roku. mszę, za to, że ten kazał mu opuścić mszę li trwałym elementem polityki historycz- W słowniku „100 postaci, które tworzyły z powodu uniformu SS, który miał na sobie nej. „Templum Novum”, któremu Wie- historię Polski”27, którego współautorem (w 1940 roku kościół belgijski zakazał no- czorkiewicz udziela wywiadu, to finan- szenia uniformów wojskowych z powodu jest Wieczorkiewicz, nazwisko przyszłe- szczególnie pogańskiego charakteru SS), eks- sowany przez Ministerstwo Kultury maga- go papieża zostało pominięte, ponieważ komunika została później zdjęta przez kape- zyn mający na swoim koncie wiele arty- „dzieła swego jeszcze nie zakończył, na lana brygady Wallonien. Zob.: L. Fierens „Ce kułów albo gloryfikujących nazizm, albo jego oceny jeszcze przyjdzie czas”; być n’est qu’un journal, rien que cela”, CEGES pisanych przez liderów ruchów rasistow- może Wieczorkiewicz uwzględni rewe- Bruksela, s. 40. skich, a nawet drukujący „rozkładówki” lacje Irvinga w nowym wydaniu. Mało? 11 Leon Degrelle „Front Wschodni 1941-1945”, z żołnierzami SS21. Irvingowi „(...) czapką buty czyścić trze- Wyd. Arkadiusz Wingert Przedsięwzięcie Ga- ba”28, pisze Wieczorkiewicz, adorując licja, Kraków 2002, ss. 382-384; dalej: „Front David Irving – historyk wolny dalej swój niedościgniony wzór. Nie- Wschodni”. 12 Tamże. zbędnym ideologemem dla wszystkich 13 Tamże. tym samym wywiadzie dla „Temp- skrajnych ugrupowań – prawicowych 14 W 1943 roku von dem Bach-Zelewski utwo- 22 W lum Novum” – intelektualizowa- i lewicowych – jest sentyment do teorii rzył pierwszą nie-niemiecką jednostkę, skła- nym periodyku neofaszystowskim – sku- spiskowych. I na tym polu Wieczorkie- dała się ona z byłych żołnierzy radzieckich, pia się także Wieczorkiewicz na osobie wicz, mówiąc skromnie, nie zostaje w tyle: a od nazwiska dowódcy Bronisława Kamin- Davida Irvinga. Postać to znana czytel- „Bierut, o którym opowiadali Wam być skiego nosiła nazwę Brygady Kaminskiego. nikom „NIGDY WIĘCEJ”, więc ograni- może rodzice, to tak naprawdę nie Bie- Siała ona terror na terenach Rosji, za linią czę się jedynie do przytoczenia esencjo- rut, lecz sowiecki agent-dubler. Sam Bie- frontu, mordując tysiące cywilów w prawie rok w ramach odwetu za akcję ruchu opo- nalnych faktów na temat metodologii pra- rut (oryginał) dostał się do ruchu komu- 23 ru. Sam Kaminski został z rozkazu von dem cy Irvinga . nistycznego przez łóżko pewnego zasłu- Bacha-Zelewskiego zabity przez nazistów W latach siedemdziesiątych Irving żonego spółdzielcy, został zabity w 1947 podczas Powstania Warszawskiego; „Waf- opublikował książkę, w której przedsta- roku w Hotelu Francuskim w Krako- fen-SS”. wił swoją tezę, jakoby Hitler nie wiedział wie”29. Są na to dowody, mówi Wieczor- 15 Waffen-SS – m.in. Węgrzy, Ukraińcy, Jugosło- nic na temat systematycznej ekstermina- kiewicz. Podobnie jak na to, że w śmier- wianie, Kozacy i wschodnioeuropejscy mu- cji w obozach koncentracyjnych; mało ci gen. Władysława Sikorskiego macza- zułmanie. 16 tego, historyk twierdził24, że komory ga- li palce Anglicy i Sowieci, we wspólnym „Auschwitz, Nazistowski Obóz Śmierci”, red. F. Piper, T. Świebocka, Wydawnictwo Pań- zowe zostały wybudowane po wojnie. porozumieniu30… stwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Nie bacząc na tony dokumentów z obo- Polska mogła być krainą mlekiem i 2006, s. 49. Podana liczba nie uwzględnia zów koncentracyjnych, w szale obalania miodem płynącą, gdyby tylko uznała wyż- „kompanii szkoleniowej” utworzonej w mar- tabu politycznej poprawności zapropono- szość idei i podporządkowała się Hitlero- cu 1943, gdyż nie weszła ona nigdy w skład wał 1000 dolarów dla tego, kto przedsta- wi. Warschau – stolicą Rzeszy, SS-Ober- załogi SS; tamże. wi dowód na to, że Hitler jednak o wszyst- gruppenführer Maczek zdobywcą Mo- 17 „Front Wschodni”. 18 kim wiedział. Nagrody do dziś nie wypła- skwy. Po kilku latach Leon Degrelle od- Tamże. 19 cono. Nie bez znaczenia pozostaje tak- biera zasłużoną na froncie wschodnim Ludwik Stomma „Neofaszyzm?”, „Polityka”, że fakt współpracy Irvinga z neonazista- nr 25 (2457), 19.06.2004. Nagrodę Nobla.... Po entuzjazmie biją- 20 „Templum Novum”. mi z całej Europy. Transakcja była prosta: cym z apologii takiej wizji można się tyl- 21 Na temat magazynu „Templum Novum” on dawał alibi uchodzące za naukowe, ko spytać: Czy faktycznie takiej teraźniej- i skandalu, jaki wyniknął po ujawnieniu przez oni pieniądze; przykładowo, na począt- szości chciałby profesor Paweł Piotr Wie- Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ” faktu przy- ku lat dziewięćdziesiątych otrzymał grant czorkiewicz? znania grantu z Ministerstwa Kultury zobacz: od Gerharda Freya, biznesmena i lidera „NIGDY WIĘCEJ” nr 16, zima-wiosna 2008, niemieckiej neonazistowskiej DVU (Deu- PRZYPISY albo http://www.nigdywiecej.org.pl/images/ 1 „Przeciw dwóm wrogom”, rozmowa z Paw- tsche Volksunion, Niemiecka Unia Ludo- numer_16/ministerstwo.pdf. łem Wieczorkiewiczem, rozm. Remigusz Ma- 22 wa), który takim samym grantem obdaro- Tamże. linowski, „Nasz Głos”, nr 9, sierpień-wrze- 23 Patrz również: Rafał Pankowski, Katarzyna wał kilka lat wcześniej NPD. Irving zaan- sień 2007; dalej: „Nasz Głos”. Nowak „David Irving ma powody”, „NIG- gażował się także w rodzimą BNP (Bri- 2 Tamże. DY WIĘCEJ” nr 16, zima-wiosna 2008; Rafał tish National Party) i udzielał wykładów 3 „Polityczna poprawność a prawda historycz- Pankowski „Irving stop”, „NIGDY WIĘCEJ” nr jej członkom i zwolennikom. Jego aresz- na”, rozmowa z Pawłem Wieczorkiewiczem, 12, zima 2000-2001; Marcin Kornak „Brunat- towanie, uwięzienie, a nawet usunięcie rozm. Bogdan Ryszka, „Templum Novum”, na «Bellona»”, „NIGDY WIĘCEJ” nr 11, wio- z warszawskich Targów Książki w ze- nr 3/2006, ss. 72-76; dalej: „Templum No- sna 2000 oraz „. The Da- szłym roku są doskonałą okazją dla neofa- vum”. vid and international revisionism”, 4 Richard Grunberger „A Social History of the szystów do lamentowania i pomstowania edited by Kate Taylor, Searchlight Education Third Reich”, wyd. Phoenix, Londyn 2005, Trust, London 2000. w stronę wyimaginowanego wroga – „po- s. 587. 24 Po przegranych procesach, w tym po proce- litycznej poprawności”. 5 Tim Repley „Waffen-SS Hitler’s Praetorians sie, jaki sam wytoczył Deborah Lipstad, w któ- Od czasu wydania pierwszych tek- 1925-1945”, Spellmouth Staplehurst, Kent rym to obaliła ona w druzgocący sposób tezy stów w latach sześćdziesiątych Irving stał 2004, dalej: „Waffen-SS”. Irvinga, zmienił on trochę swoją opinię na ten się Chrystusem skrajnej prawicy i zależy 6 Faszystowski ruch Christus Rex został założo- temat, co naraziło go na ekskomunikę z śro- mu na tym bardziej niż na rzetelności pro- ny przez Degrelle’a w 1935. dowiska negacjonistów. Nie czas tu jednak 7 wadzonych badań. Tyle o funduszach i po- Na marginesie warto dodać, że nie wszyst- i miejsce na przytaczanie szczegółów ewolucji kie organizacje faszystowskie działające intelektualnej Irvinga. wiązaniach. Jeżeli chodzi o metodologię w tym okresie w Belgii kolaborowały z Hi- 25 Nagranie amatorskie z wizyty Davida Irvinga pracy w terenie, przytoczę cytat z samego tlerem, przykładem jest Paul Houvnaer z Le- w KL Auschwitz, marzec 2007. Irvinga, wchodzącego do bloku 11 (Bloku gion Nacional, który zginął w obozie koncen- 26 „Templum Novum”. Śmierci) w KL Auschwitz: „This is exactly tracyjnym. 27 Andrzej Szwarc, Paweł Wieczorkiewicz, Ma- how I imagined that”25 – komentarz uwa- 8 Roger Eatwell „Fascism, a history”, Chetta rek Urbański „100 postaci, które tworzyły żam za zbyteczny. & Windus, London 1995, s. 148; dalej: „Fa- historię Polski”, wyd. Świat Książki – Bertels- Wieczorkiewicz nie ukrywa boskie- scism, a history”. mann Media, 2007. 9 28 go wręcz uwielbienia osoby Irvinga, ma „Waffen-SS”. Tamże. 10 W wielu publikacjach na jego temat pod- 29 on „(...) prawo napisać i powiedzieć co „Mimo wszystko Stalin nas szanował”, roz- 26 kreśla się jego przywiązanie do wiary i ka- mowa z Pawłem Wieczorkiewiczem, rozm. chce” , a do tego zawsze głosi praw- tolicyzmu; oprócz przemilczanego faktu li- Robert Mazurek, „Dziennik: Polska – Europa dę. Ciekawe, że za autentyczną uznaje stu otwartego do Jana Pawła II, fani Degrel- – Świat”, 11.08.2007. nasz bohater teorię Irvinga, jakoby Karol le’a zapominają o jego ekskomunice za po- 30 „Templum Novum”. n