ludzie

Geniusz z Polski Bridge w Filadelfii, - Za granicą znany jest jako Ralph Modje- -Oakland Bay Bridge (najdłuższy most ski. Do Stanów wyjechał wraz z matką drogowy świata, uzyskał miano „Mostu jako piętnastoletni chłopak. Modrzejew- Tysiąclecia”) oraz łączący dwa państwa ska pragnęła, by Rudolf został pianistą, , rozpinający się ale syn wybrał karierę inżyniera. między USA i Kanadą. Z wyróżnieniem ukończył paryską Na pionierskich rozwiązaniach Ru- Szkołę Dróg i Mostów. Podczas studiów dolfa po dziś dzień wzoruje się wielu otrzymał amerykańskie obywatelstwo. konstruktorów mostów. Pod koniec XIX Do końca swoich dni czuł się jednak wieku przygotował pierwszy podręcznik Polakiem. Często posługiwał się języ- z zestawem przykładów mostów stalo- kiem polskim – listy przesyłane do kraju wych o różnej rozpiętości przęseł. Jako podpisywał polskim nazwiskiem. Inte- pierwszy w mostownictwie zastosował resował się polską muzyką i sztuką, a w na wielką skalę stal krzemową oraz beton 1885 roku wziął ślub z kuzynką Felicją i opracował metodę badania mostów Bendą w polskim kościele katolickim wiszących z uwzględnieniem stanów w Nowym Jorku. deformacji. Był wielkim wizjonerem – wybudowane przez niego mosty wi- Praca nad filmem o Rudolfie ma za- Leonard Myszynski z operatorem kamery podczas zdjęć do filmu „Bridging Urban America”. Materiały prasowe. kończyć się wiosną lub latem tego roku. szące nadal uznawane są za konstrukcje Obraz powstaje jako 90-minutowy film wybitne. Firma, którą założył wciąż telewizyjny, z użyciem animacji 3D, funkcjonuje pod nazwą Modjeski & filmem o jego matce Helenie –„Modjeska artysty Władysława Teodora Bendy, zdjęć z powietrza, archiwaliów w postaci Masters. Biograf Józef Głomb w książce - Woman Triumphant”. Zainspirowała bratanka Heleny. filmów oraz fotografii i dokumentów. „Człowiek z pogranicza epok” nazwał ich wtedy wyjątkowa więź łącząca Poza aspektem biograficznym opowia- Rudolfa „arcykapłanem wieku żelaza”. Ralpha i Helenę. – „Mieli wiele wspól- Przypudrować rzeczywistość dać będzie o pionierskich dokonaniach nych cech: miłość dla sztuki i muzyki, Śmiechowska skontaktowała się z reży- inżynierii w Stanach Zjednoczonych Słabość do Ameryki pracowitość, umiejętność zachwycania serami filmu o Rudolfie podczas pisania i budowie nowoczesnej infrastruktury, – „Modjeski budował nie tylko mosty, innych swoją osobą, dbałość o dobre imię pracy doktorskiej. – „Modrzejewski to która przyczyniła się do dynamicznego budował miasta, łączył ludzi, mieszał i … słabość do Ameryki” – wymienia niezwykle fascynujący człowiek, a my rozwoju miast. kultury. Był też artystą. Miał matkę ak- Barbara Myszynski. w Polsce właściwie nic o nim nie wie- torkę i fakt ten znacznie wpłynął na jego – „Rudolf był zachłyśnięty Ameryką my” – zauważa. Filmowa historia Ralpha Modjeskiego Od śrubokrętu po mosty wiszące życie. Połączenie nauki i sztuki było dla już przed jej poznaniem. Gorąco zachęcał Nieścisłości zaczynają się już od same- – „Kiedy miałem cztery lata, w domu, nas wybitnie fascynujące” – mówi Kro- matkę, żeby zrealizować plan wyjazdu go miejsca urodzenia. W 1860 roku młoda w którym wtedy mieszkaliśmy na- nice reżyserka filmu Barbara Myszynski. do Stanów” – potwierdza redaktorka Helena, aspirująca do zawodu aktorki tknąłem się na śrubokręt. Natychmiast Dokument tworzy razem z mężem – polonijnej gazety „Vector Polonii” zaszła w ciążę z żonatym, starszym od zacząłem dochodzić, czym jest i do Leonardem Myszynskim. Obydwoje są wydawanej w Paryżu – Anna Rudek- siebie mężczyzną – Gustawem Zimaje- czego służy. Ćwiczyłem na zamku Polakami z pochodzenia. -Śmiechowska. Wiosną zeszłego roku rem. W pamiętniku młoda Helena tak w drzwiach do salonu. Rozebrałem za- Reżyserzy przyznają, że zainteresowali obroniła doktorat z historii sztuki będący opisuje późniejsze wydarzenia: – „W ma- mek na części, ale nie potrafiłem złożyć się życiem Rudolfa podczas pracy nad monografią polsko-amerykańskiego ju 1861 roku pan Modrzejewski, ja i mój go z powrotem. Mój ojciec powiedział wtedy: – „Zostaniesz inżynierem” – wspominał sam Rudolf podczas cere- Ukryty monii odebrania Nagrody Washingtona w 1931 roku (W.F. Durand, „Biographi- cal Memoir of Ralph Modjeski”). Pierwszą praktykę inżynieryjną odbył w biurze amerykańskiego „ojca mostow- nictwa” – George’a Morrisona. W 1893 roku otworzył swoje biuro w . Rok później otrzymał pierwszy poważny kontrakt: projektowanie dwupoziomo- klejnot wego drogowo-kolejowego mostu przez Missisipi w Rock Island w stanie Illinois. W którym domu w Bochni urodził się jeden z największych – „Wszyscy [inspektorzy] jednomyślnie amerykańskich konstruktorów mostów? Czy przyszły uznali, że Dolcia plan i wykonanie stoją wiceburmistrz miasta występował u boku Heleny Modrze- w pierwszym rzędzie inżynierskich jewskiej w jej debiucie scenicznym? robót, a jego portret ukazał się w gaze- tach” – relacjonowała z dumą matka. „Bridging Urban America: The Story kolejowych oraz pionier w budownic- Zbudował prawie czterdzieści mo- of Master Engineer Ralph Modjeski” twie mostów wiszących pierwsze mie- stów na największych rzekach Ameryki – w Stanach Zjednoczonych powstaje siące swojego życia spędził w Bochni. Północnej, w tym: Quebec Railway właśnie film poświęcony życiu Rudolfa Sprawdzamy, kiedy rozpoczęła się jego w Kanadzie (do dziś najdłuższy kra- Modrzejewskiego (1861-1940) – syna kariera, kto opiekował się nim jako townicowy most na świecie określany aktorki Heleny Modrzejewskiej. Słynny małym chłopcem i gdzie w 1861 roku „ósmym cudem świata”), Ambassador inżynier, konstruktor mostów i linii zatrzymała się jego rodzina. Bridge w , Benjamin Franklin

42 KRONIKA BOCHEŃSKA marzec 2015 marzec 2015 KRONIKA BOCHEŃSKA 43 Huey P. Long Bridge, Jefferson Parish, Luizjana. Most drogowo-kolejowy na Missisipi zaprojektowany przez firmę Modjeski & Masters. Materiały prasowe. ludzie

mały synek Rudolf, w tym czasie cztero- w Krakowie) Aleksandra Bugayska, cy: Roman Bauman).” Te same osoby miesięczny, zamieszkaliśmy w Bochni, siostra Andrzeja: – „To tutaj (w Bochni – wymienia w swoim pamiętniku Helena. dokąd wcześniej już przeprowadziła się przyp. red.) w 1861 roku, w sali kasyna, Kilka lat później Roman jest już matka z moją siostrzeniczką.” debiutowała dwudziestojednoletnia He- studentem wiedeńskiej politechniki. Większość biografów Rudolfa utrzy- lena Opid-Modrzejewska. Grała w jedno- Zostaje inżynierem kolei państwowej, muje jednak, że Modrzejewski urodził aktówce „Biała Kamelia” i wodewilu ze jest naczelnikiem stacji w Bochni. Bierze się już w Bochni. Helena wolała uciekać śpiewem „Primadonna” czyli „Mleczna ślub z Aleksandrą Prus-Bugayską. W la- z Krakowa przed złymi językami sąsia- siostra”. W przedstawieniu tym oprócz tach dziewięćdziesiątych kolega z mło- dów i schronić się tutaj, aby uniknąć Modrzejewskiej brała również udział dzieńczych lat Modrzejewskiej zostaje skandalu. W Bochni nie odnaleziono jej siostra, Gustaw Zimajer, Konstanty radnym miejskim, a w maju 1900 roku, jednak aktu urodzenia ani chrztu Ru- Łobojko i pan Bauman (przypis w pra- po poparciu jego kandydatury przez dolfa, nie ma go również w Krakowie. – „Możliwe, że prawdziwe miejsce urodzenia zapisano w którymś z waż- nych dokumentów, na przykład w akcie zgonu Rudolfa” – tłumaczy Janina Kę- sek z Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni. – „Biografowie Modrzejewskiej nie kryli, że wielka artystka pod koniec życia wspomnienia swoje wielokrotnie przerabiała i upiększała. Może nie powin- niśmy się tym zabiegom dziwić. Wszak puder i szminka to atrybuty każdej aktorki” – ironizuje Stanisław Kobiela w artykule „Do końca aktorka. Prawdy Aleksandra Baumanowa (1853-1914) z domu i nieprawdy o debiucie Modrzejewskiej Prus-Bugayska, żona Romana Baumana. w Bochni”, który ukazał się na łamach Wiadomości Bocheńskich. ówczesnego burmistrza dra Ferdynan- da Maissa, rada miejska jednomyślnie Ofelia w albumie Baumanowej wybiera go wiceburmistrzem miasta Andrzej Prus-Bugayski, bochnianin, (Akta miasta Bochni, Księga pracownik Instytutu Pamięci Narodo- obrad Rady Miejskiej 1892-1906, sygn. wej, w albumie rodzinnym odnajduje 30/1/91, str. 545). 20 czerwca 1902 roku zdjęcie Modrzejewskiej jako Ofelii podczas sesji rady miejskiej wnioskuje w „Hamlecie” Williama Szekspira zro- o dwumiesięczny urlop (jw., str. 632). bione w zakładzie fotograficznym Umiera 18 lipca 1902 roku, w wieku Walerego Rzewuskiego w Krakowie pięćdziesięciu sześciu lat, w domu (najprawdopodobniej w latach 1867- przy ulicy Białej w Bochni. (Akta stanu 1868 – przyp. red.). cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Aleksandra Prus-Bugayska (po mężu w Bochni; sygn. 30/305/3, str. 243). Bauman), do której należał album, była Żona Aleksandra rozbudowuje w tym siostrą pradziadka Andrzeja Bugayskiego, samym roku swoją posiadłość przy wdową po Romanie Baumanie. Wszystko Górnym Rynku (Akta miasta Bochni, wskazuje na to, że aktorka wysłała zdjęcie sygn. 30/1/1368). rodzinie Baumanów, u których gościła w 1861 roku. Aleksandra miała wtedy To tutaj wszystko się zaczęło zaledwie osiem lat, najprawdopodobniej – „Wciąż nie wiadomo, gdzie za- nie znała jeszcze przyszłego męża, ale mieszkała Helena Modrzejewska po żyła dłużej niż on – to dlatego zdjęcie przyjeździe z Krakowa do Bochni. Nie Heleny do dzisiaj zachowało się w jej mogła przecież przyjechać na nieprzy- rodzinnych pamiątkach. gotowany grunt, być może miała tu jakichś krewnych, może była to rodzina Przyszły wiceburmistrz na scenie Zdjęcie odnalezione w albumie rodzinnym Aleksandry Baumanowej z domu Prus-Bugayskiej. matki. Wiele wskazuje na to, że pew- z Heleną - Helena Modrzejewska jako Ofelia w „Hamlecie” Szekspira. ną rolę mogła tu odegrać bocheńska Odnaleziona fotografia pięknej Ofelii familia Baumanów” – pisał Jan Flasza skłania do dalszych poszukiwań. Po- Roman Bauman ma wówczas piętna- pobierają lekcje aktorstwa i tańca. Pod- w artykule „Biała kamelia” w Kronice czątek 1861 roku. Helena jest w ciąży ście lat i cieszy się z wizyty starszej o kilka czas scenicznego debiutu Modrzejewskiej Bocheńskiej w maju 2011 roku. z żonatym mężczyzną Gustawem lat Heleny. Dzięki niej poznaje później Roman występuje u boku utalentowanej Rzeczywiście, coraz więcej przesła- Zimajerem. W Bochni, najprawdopo- aktora Gustawa Zimajera i Konstantego Heleny. nek wskazuje na to, że na początku dobniej w domu rodziców Romana Łobojkę – tancmistrza i organizatora Wspomina o tym w swojej pracy lat sześćdziesiątych Modrzejewska Baumana, przebywa Józefa Bendowa spektakli. Małym Dolciem w domu magisterskiej („Życie kulturalne Bochni zatrzymała się u rodziny Baumanów z córką Heleną oraz ojciec dziecka, Baumanów opiekuje się ktoś starszy w okresie autonomii galicyjskiej” – praca – rodziców Romana, który w 1902 Gustaw Zimajer. 27 stycznia na świat (być może babcia), a Helena i sześć lat obroniona w 1977 roku w Instytucie Roman Bauman, inżynier kolejowy, wiceburmistrz Bochni w latach 1900-1902. W 1861 roku roku mieszkał w okolicach ulicy Białej przychodzi Rudolf. młodszy Roman u Konstantego Łobojki Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej zagrał w „Białej kamelii” i „Primadonnie czyli Mlecznej siostrze” u boku Heleny Modrzejewskiej. i Górnego Rynku. Nie wiemy jednak,

44 KRONIKA BOCHEŃSKA marzec 2015 marzec 2015 KRONIKA BOCHEŃSKA 45 ludzie ludzie

młodzieńcze wiersze prezentował wraz Profesor Olgierd Smoleński utrzy- z Ireneuszem Iredyńskim, Bogdanem mywał serdeczne kontakty ze Stowa- Pożegnanie Loeblem, Markiem Bierowskim, Wandą rzyszeniem Bochniaków i Miłośników Łopatkówną i innymi. Ich twórczość Ziemi Bocheńskiej. Kilka razy gościł Lekarz w 1957 roku opublikowała biblioteka w bibliotece na spotkaniach literackich. myśliwego w „Bocheńskim Almanachu Literackim”. 3 grudnia 2013 roku odbyło się tam Podczas jednej z rozmów, jakie ostatnie spotkanie z profesorem. W sali 10 stycznia na cmentarzu w Chełmie odbyłem z Oldzikiem w klasie przed- klubu zebrali się jego przyjaciele, kole- pożegnaliśmy Władysława Dziubę, z duszą maturalnej, usłyszałem: – „Jak wiesz, dzy, pacjenci i czytelnicy. Profesor opo- przyjaciela i kolegę, członka Koła wielu znanych i zasłużonych ludzi było wiadał o dawnej Bochni i współczesnej Łowieckiego „Łoś” w Bochni, wielolet- z wykształcenia lekarzami, więc ja też medycynie. Ta sentymentalna podróż niego łowczego koła i przewodniczą- spróbuję podążać tą drogą.” – „Dasz so- w czasie była niezwykle wzruszająca. cego komisji rewizyjnej, zasłużonego poety bie radę, życzę ci sukcesów naukowych” Olgierd ciepło i serdecznie wspominał myśliwego, nemroda łowiectwa, któ- – odpowiedziałem. Ówczesne władze, ludzi, którzy wywarli wpływ na jego remu poświęcił znaczną część życia. doceniając zdolności Olgierda, chciały życie, między innymi księdza Antonie- Do krainy wiecznych łowów odszedł 7 16 stycznia zmarł prof. dr hab. n. med. zainteresować go jednak kierunkiem go Czaplińskiego, Stanisława Fischera stycznia, w wieku 82 lat. Olgierd Smoleński – wybitny nefrolog, dyplomatycznym, ale na to nie godziła oraz Marię Bielawską. Z nostalgią snuł współuczestnik zespołu, który w roku się mama Kazimiera. Sprzeciwiała się opowieści o zespole literackim, który Do Polskiego Związku Łowieckiego 1975 doprowadził do pierwszego w stanowczo argumentując, że polityka to działał przy Bibliotece Miejskiej, gdzie wstąpił 15 września 1967 roku. Od Krakowie zakończonego sukcesem niepewna sprawa. Oldzik zdecydował się prezentował swoje młodzieńcze wiersz. samego początku związał się z Kołem przeszczepienia nerki (przywiózł ją na studia medyczne i po latach okazało Kustosz Anna Stolarczyk wspomina, że Barbara Myszynski z mężem Leonardem Łowieckim „Łoś”. Był także członkiem swoim trabantem), nauczyciel akade- się, że był to słuszny wybór. podczas tego wieczoru, profesor w wy- podczas kręcenia zdjęć do filmu o Ralphie pierwszej Tarnowskiej Wojewódzkiej micki, inicjator Krakowskich Dni Dia- Dyplom lekarza medycyny uzyskał jątkowo interesujący i przystępny sposób Ostatnio prof. Olgierd Smoleński był koordy- Modjeskim. Materiały prasowe. Rady Łowieckiej. lizoterapii, a także prawdziwy huma- w 1963 roku. Doktorat obronił w 1974, zaprezentował również osiągnięcia natorem i konsultantem naukowym Centrum Swoją łowiecką pasją zaraził wielu nista obdarzony talentem literackim. a pracę habilitacyjną w 1990. Następnie współczesnej medycyny w dziedzinie Dializ Fresenius NephroCare II w Krakowie. czy czterdzieści lat wcześniej w tym młodszych kolegów, którym zaszczepił uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego nefrologii. samym miejscu znajdował się jego dom zarówno wiedzę o współczesnym łowiec- Urodził się w Wilnie w 1937 roku. w Instytucie Rehabilitacji Akademii Wy- Parę dni później, w drodze do Tar- rodzinny i czy to właśnie tam schroniła twie, jak również wypracowaną przez Skutki II wojny światowej i zmiany chowania Fizycznego w Krakowie. Od nowa, profesor wstąpił ponownie do 24 stycznia kościół św. Anny w Kra- się młoda Helena. Brakuje dowodów pokolenia myśliwych zasadę jedności granic przygnały go do Bochni z mamą 1963 roku pracował w II Klinice Chorób bocheńskiej wypożyczalni dla dorosłych. kowie był wypełniony po brzegi. Ks. potwierdzających miejsce zamieszkania naszej organizacji, tradycji i zwyczajów. Kazimierą i ciocią Leokadią Rodziewicz. Wewnętrznych Akademii Medycznej Mówił, że jest to dla niego szczególnie biskup Józef Guzdek w homilii podkre- Baumanów w latach sześćdziesiątych W uznaniu zasług za działalność spo- W 1946 roku zamieszkali w skromnym w Krakowie. Od 1976 roku był kierowni- miłe miejsce. Być może jeszcze raz chciał ślał miłość, jaką zmarły darzył rodzinę, XIX wieku. W Bochni nie ma aktu łeczną, w tym za działalność na niwie mieszkaniu w oficynie przy ul. Ber- kiem ośrodka dializ krakowskiej Kliniki przypomnieć sobie swoją młodość i pa- pacjentów i znajomych. Żegnali go przed- ślubu Romana i Aleksandry, a młody łowieckiej został odznaczony Krzyżem nardyńskiej. Ciocia Leokadia przeżyła Nefrologii AM. W 1990 roku został ku- nią Marię Bielawską na portrecie Jana stawiciele wielu dyscyplin naukowych. Bauman urodził się najprawdopodob- Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, traumę. Była bowiem skazana przez ratorem Kliniki Metabolicznej AM. Od Klimowskiego… Przed grobem rodzinnym na Cmentarzu niej w Skierniewicach. Wiemy za to, Złotym, Srebrnym i Brązowym Krzy- władzę radziecką na karę śmierci za 1992 do 2006 pracował jako ordynator Był zawsze otwarty i koleżeński, Rakowickim zagrano na skrzypcach że w latach sześćdziesiątych w domu, żem Zasługi, najwyższym myśliwskim „nieaktualne pochodzenie”. Żeńska Oddziału Nefrologii w Szpitalu im. uczynny wobec przyjaciół i bochnian, utwór „Koń na biegunach”, do którego który dzisiaj mieści się przy ulicy odznaczeniem Złomem oraz Złotym, strona rodziny wywodziła się ze znie- Rydygiera, a następnie jako koordynator którzy wiele mu zawdzięczają. Otrzymał słowa układał Olgierd Smoleński. Bernardyńskiej zamieszkała rodzina Srebrnym i Brązowym Medalem Zasługi nawidzonych przez władzę radziecką i konsultant naukowy Centrum Dializ nagrodę „Złoty Otis” za bezinteresowne Niech dobry Bóg wynagrodzi Ci Leonarda Serafińskiego – to właśnie Łowieckiej, Medalem Zasługi Łowieckiej bojarów białoruskich.. Na szczęście Fresenius NephroCare II w Krakowie. działanie na rzecz społeczeństwa. Oldzik za twoje życie pełne pięknych tutaj przyjeżdżał później w odwiedziny Dla Okręgu Tarnowskiego. Leokadię uratowała bardzo dobra Ponadto był przewodniczącym zespo- 16 stycznia, jak grom z jasnego nieba, uczynków oraz miłości do ludzi. Po- malarz Jan Matejko. Być może okolice W uroczystości pogrzebowej wzięły opinia, jaką wystawiono jej za prace łów kwalifikujących nefrologów nie do mieszkańców Bochni i Krakowa zostaniesz w naszej pamięci, jako wzór Górnego Rynku w magiczny sposób udział poczty sztandarowe: Okręgowej pielęgniarskie w szpitalu wojskowym. tylko w Polsce i Europie, ale również dotarła wiadomość: Oldzik zmarł nagle szlachetnego i prawego człowieka. przyciągały artystów i sprawiały, że Rady Łowieckiej w Tarnowie, OSP Władza radziecka uznała, że wina jej na innych kontynentach. w Gdańsku. Stanisław Piotrowicz zatrzymywali się tam na dłużej… w Siedlcu i bocheńskich kół łowieckich pochodzenia została zmazana. Reżyserka Barbara Myszynski zapew- oraz liczne delegacje, w tym z Komendy Oldzik uczęszczał do szkoły podsta- nia: – „Bochnia zostanie wspomniana Powiatowej Policji, gdzie Władysław wowej im. Kazimierza Brodzińskiego w Bochni. Mama Kazimiera była kierow- 3 grudnia 2013 roku, w sali klubu biblioteki w filmie o Ralphie jako miejsce, gdzie Dziuba zawodowo pracował. profesor opowiadał o Bochni w latach swej wszystko się zaczęło. Historia Modjeskie- Koleżanka i koledzy niczką Baru Mlecznego na ul. Kazimierza Wielkiego. Ciocia Leokadia Rodziewicz młodości i... współczesnej medycynie. go jest jak ukryty klejnot! To daje nam z Koła Łowieckiego „ŁOŚ” w Bochni Fot. Przemysław Konieczny silną motywację, aby zrobić ten film.” otrzymała pracę nauczycielki języka Aleksandra Fortuna rosyjskiego przy protekcji Stanisława Fotografie archiwalne ze zbiorów Bernackiego – wileńskiego przyjaciela Andrzeja Prus-Bugayskiego rodziny, profesora w Szkole Ogólno- kształcącej stopnia licealnego w Bochni. PS. Serdecznie dziękuję za pomoc i udostęp- Po ukończeniu podstawówki, Oldzik nienie materiałów do artykułu Andrzejowi rozpoczął naukę w bocheńskim liceum. Prus-Bugayskiemu i Aleksandrze Bugay- Wykazywał się wszechstronnymi zdol- skiej, a także pracowniczkom bocheńskiego nościami i aktywnie uczestniczył w życiu oddziału Archiwum Narodowego w Kra- szkoły. Nigdy się nie wywyższał, co kowie – Zofii Sitko i Dorocie Szymczyk, wynagradzano mu szczerą przyjaźnią. pracownikom Starostwa Powiatowego, Należał do grupy „szaleńców kultural- Sądu Rejonowego i kancelarii parafii pw. nych”, którym ówczesna kierowniczka św. Mikołaja w Bochni oraz Janowi Flaszy, powiatowej biblioteki – Maria Bielawska, Janinie Kęsek, Stanisławowi Kobieli i Annie pomagała w działaniach mających na celu Rudek-Śmiechowskiej. kulturalne rozbudzenie miasta. Swoje

46 KRONIKA BOCHEŃSKA marzec 2015 marzec 2015 KRONIKA BOCHEŃSKA 47