Watervogeltellingen in Fryslân

provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels en slaapplaatsen seizoen 2014/2015 nr 3. November 2014

Beste tellers, Leeuwarden, 30 oktober 2014

Allereerst wil ik in deze nieuwsbrief iedereen een groot compliment maken. We waren als Sovon genoodzaakt de organisatie van de goudplevierentelling laat op te starten, maar in Fryslân werden na een mail- en belronde van mij snel telgebieden ‘geclaimd’. Bijna alle ganzentellers gaven aan ook de steltlopers in hun gebied te willen tellen in oktober en november, waarmee de teldekking in Fryslân prima lijkt. Hulde! Daar komt nog bij dat me- nigeen ook nog een slaapplaats telt van Aalscholver, Grote Zilver en/of Blauwe Kiek... Driewerf hulde! Ook deze maand gaan we nog eenmaal steltlopers tellen, dus zet u schrap, want doorgaans zijn de aantallen in november het grootst. Daarnaast staat ons najaarsavondje van Sovon en FFF in het teken van de Goudplevier, dus wees erbij in Grou! En hierbij een volle nieuwsbrief. Lees ze.

en Natuurmuseum Fryslân een ‘Atlasavond’. De St. Avifauna wil graag een extra duw geven aan vogelaars in Fryslân om de nog niet ingevulde blokken te inven- tariseren en wil graag de stand van zaken (laten) pre- senteren. Er zijn verschillende presentaties op de Atlasavond, waaronder die van landelijk atlascoördi- nator Jouke Altenburg (Sovon), die in gaat op de voor- lopige resultaten in Fryslân. Ondergetekende (Romke Kleefstra) geeft een presentatie over de verandering- en in de Friese vogelbevolking. De Atlasavond start om 19:45 uur (inloop + koffie), om 20:00 uur begint het officiële gedeelte. Komt ook allen hier! Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst: De donkere kant van Goudplevieren en regenwormen Sovon-Noord verhuist spoedig! Als het goed is heeft iedereen dit avondje al in de November is de laatste maand dat het kantoortje van agenda staan; op dinsdagavond 11 november as. vindt Sovon-Noord gevestigd is in het oude pakhuis aan de de 19e Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst plaats in Hotel Posthoornsteeg 1c te Leeuwarden. In de loop van Oostergoo te Grou. De avond staat in het teken van de december gaan we over naar Natuurmuseum Fryslân Goudplevier met de presentatie van Jeroen Onrust aan het Schoenmakersperk 2 te Leeuwarden. Hou hier (Rijksuniversiteit Groningen), getiteld ‘De donkere rekening mee bij het versturen van post aan Sovon- kant van Goudplevieren en regenwormen’. Een pre- Noord en loop na 1 januari, als we definitief gesetteld sentatie die niet alleen verrassend nieuwe kennis zijn, gerust eens bij ons binnen. En hou de Sovon-site geeft over Goudplevieren, maar ook veel nieuwe in december in de gaten i.v.m. de verhuizing. feiten over regenwormen en de relatie tussen beide soorten. Goudplevier ietsje in de plus? Voorafgaand aan de lezing gaat aandacht uit naar In Fryslân is volop aan de internationale goudplevie- lopende Sovon- en FFF-projecten, waaronder slaap- rentelling deelgenomen. We hopen en gaan er vanuit plaatstellingen, Velduilen, Atlasproject e.a. De dat iedereen in november nogmaals zijn/haar ge- Sovon/FFF-Najaarsbijeenkomst start om 19:30 uur bied(en) telt op Goudplevieren, Kieviten en Wulpen. (deur open + koffie), om 20:00 uur begint het officiële Vanzelfsprekend hebben we nog geen totaalbeeld gedeelte met voorafgaand aan de lezingen wat pre- voor oktober, maar toch driekwart van de gebieden is sentaties van Sovon en FFF. Komt allen! binnen. Op basis daarvan staat de teller voorlopig op 44.000 Goudplevieren, ruim 80.000 Kieviten en bijna Atlasavond Natuurmuseum Fryslân 23.000 Wulpen in Fryslân. Voor wat betreft de Goud- Op donderdagavond 27 november as. organiseren St. plevier is dat lang niet gek als we bedenken dat dat Avifauna Fryslân, het Biologysk Wurkferbân van de aantal al behoorlijk dicht bij het totaal van 2008 ligt Fryske Akademy, de Fryske Feriening foar Fjildbiology (47.000). Als we kijken naar de gebieden die zowel in 2008 als 2014 zijn geteld, dan lijkt het erop dat we dit woeld. Vooral in de Zuidwesthoek is dat op veel plek- jaar op ca. 17% meer Goudplevieren uitkomen dan in ken te zien. De rijkelijke aanwezigheid van Veldmuizen 2008. Samen met Groningen vormt Fryslân dan een heeft wat dat betreft grote gevolgen. uitzondering, want landelijk lijken de aantallen Goud- plevieren bijna 10% lager uit te pakken. Eenzelfde vergelijking voor Kievit en Wulp indiceert voor beide soorten een kwart minder dan in 2008, waar het ook landelijk op uit lijkt te draaien. De gebieden met de grootste concentraties Goudple- vieren waren Polder Noorderleegs buitenveld (9600), Polder Geele Strand bij Workum (3900), Idzega (3165), omgeving Hege Mieden (3146) en Elahuizen- Woudsend (3039). Opmerkelijk is hoe schaars de soort in het midden van de provincie is (figuur 1), hoewel er nog resultaten uit de polders rond de Terkaplester Poelen en Witte en Zwarte Brekken verwacht worden. Door Veldmuizen aangevretenen omgewoelde plekken in Deze maand nog een keer tellen en dan de balans weiland bij Idzega, 26 oktober 2014 (foto: Romke Kleefstra). maar eens opmaken.

Detailopname van het door Veldmuizen bewerkte grasland bij Idzega, 26 oktober 2014 (foto: Romke Kleefstra).

Slaapplaatsen Grote Zilverreiger en Aalscholver Het Genootschap Onze Taal kan ’m bijna als spree- kwoord bijschrijven: “het ziet hier wit van de zilver- reigers”. Niet eerder werden in Fryslân zoveel Grote Zilverreigers geteld met een slaapplaatstelling. Vorig seizoen leverde de extra telinspanning van de FFF- Slaapplaatsentelgroep Fryslân een recordaantal van bijna 800 ‘wite reagers’ in januari op. Hoewel de gege- Figuur 1. Voorlopige verspreiding van Goudplevieren in Fryslân vens nog onvolledig zijn, hebben we nu al een tussen- tijdens de oktobertelling in 2014 (stand 28 oktober 2014). stand van ruim 1400 Grote Zilverreigers! Er waren flink wat slaapplaatsen met grote aantallen (tabel 1). Slaapplaatsen Blauwe Kiekendief De Brandemeer bij Oldelamer herbergde de meeste Op initiatief van de FFF-Slaapplaatsentelgroep Fryslân (286). De Deelen en de naburige ‘Lytse Deelen’ komen worden dit seizoen maandelijks slaapplaatsen van op 253. De Alde Feanen telde er minstens 182 en Blauwe Kiekendieven geteld. De verwachting is dat de verrassend talrijk was de soort ook bij de Makkumer aantallen flink kunnen aantrekken met de huidige Súdwaard (118), in het Ottema-Wiersmareservaat muizenstand. In oktober was daar helaas nog weinig (114), in de eendenkooi bij (94) en in het van te merken. Op bijna 20 plekken werden slaap- voormalige boezemland van de Groote Brekken (78). plaatsen gecontroleerd en dat leverde slechts drie De aantallen bij de Witte en Zwarte Brekken, het bezette slaapplaatsen op. Langs de Friese waddenkust Sneekermeer en in It Easterskar en Rottige Meente werd een slaapplaats met 14 individuen gevonden, in zijn daarentegen wel eens groter geweest. Nieuw is de het zuidelijke Lauwersmeergebied een slaapplaats slaapplaats in het Koevordermeer. De Grote Zilverrei- met vijf en bij It Swin te Elahuizen ging het om één gers gebruikten daar de Teroelster Sypen als voorver- individu. Begin november worden de slaapplaatsen zamelplaats en keerden na zonsondergang naar ei- weer bekeken. Wie weet wat dat oplevert. Aan de landje in het meer. Zo zijn er vast nog wel meer plek- muizen zal het voorlopig niet liggen... Her en der in de ken in Fryslân waar nieuwe slaapplaatsjes te vinden provincie ogen stukken weiland bruin, dor en omge- zijn. Tabel 1. Voorlopig overzicht van aantallen Aalscholvers en Winterrustgebieden voor watervogels Grote Zilverreigers in Fryslân tijdens de slaapplaatstelling in De provincie Fryslân werkt met de recreatiesector en oktober 2014 (stand 29 okt. ’14). de natuurorganisaties aan een vrijwillige gedragscode Gebied Aalscholver Gr. Zilverreiger Kroon's Polders, Vlieland 132 1 voor de vaarrecreatie. Dit gebeurt in het kader van Wide Mar 0 0 Natura 2000-beheerplan Merengebied en Het Friese Wiersylsterrak 0 29 Merenproject. De gedragscode geldt voor alle Natura De Zuiderpolder, Franeker 62 0 2000-gebieden in het merengebied, dus het Sneeker- Zijlsterrak, Ritsumazijl 0 0 meer en terkaplester Poelen, de Witte en Zwarte Twijzelermieden 0 7 Jelsumervaart, Leeuwarden 0 0 Brekken, de Oudegaasterbrekken, Fluessen en omge- Groote Wielen 0 6 ving, en de Alde Feanen. Ottema-Wiersmareservaat 164 114 Met ingang van 1 oktober 2013 is de gedragscode De Leijen 110 14 voor de winterrustgebieden ingevoerd. In delen van Makkumer Súdwaard 0 118 het Friese merengebied die voor de overwinterende Mokkebank 0 0 Steile Bank 1300 0 vogels heel belangrijk zijn, worden in het open water Het Vliet, Blauwhuister Poelen 11 0 rustgebieden gecreëerd. Het gaat daarbij veelal om de Oudegaasterbrekken 20 0 randen van de meren waar het nu ook al vaarluw is. Hisse- en Piekemar 92 18 Het is de bedoeling dat watervogels daar kunnen rus- Schuttelpoel 0 11 ten, waarmee de gebieden aantrekkelijker worden Idzegaasterpoel 0 0 voor watervogels. De Friese meren halen momenteel De Staten/Oudhof 0 36 Jentjemeer 50 0 met veel soorten hun instandhoudingsdoelen niet. Sneekermeer-Noord 143 19 Die aantallen watervogels binnen de winterrustgebie- Sneekermeer-Zuid 0 0 den moeten vanzelfsprekend dan ook in kaart worden Terkaplester Poelen 0 0 gebracht en dat kan eenvoudig met onze maandelijkse Fônejacht, Warten 0 38 tellingen. Tellers die in een van de genoemde gebei- Alde Feanen 252 182 It Eilân 0 12 den tellen, krijgen daarvoor nog een verzoek van mijn Botmar, Akkrum 54 4 kant, om de aantallen watervogels binnen de rustzo- Lytse Deelen (Slûshoeke) 2 20 nes apart te noteren en in te voeren. Meer informatie De Deelen 214 233 is te vinden op de website van de provincie: It Easterskar 89 6 http://www.fryslan.nl/2059/gedragscode-winterrustg Tjeukemeer 43 0 ebieden/ Koevordermeer 22 18 It Swin 0 14 Eendenkooi Bakhuizen 0 94 Ganzenjacht Wyldemerk 0 0 Veel tellers hebben reeds hun ongenoegen geuit over Groote Brekken 0 78 de mate van ganzenjacht in Fryslân. Verschillende Woudagemaal, 1246 0 tellers wijken uit naar de zondag die rust in het veld Brandemeer, Oldelamer 0 286 Rottige Meente 129 47 biedt. Ook in de pers is er al veel te doen geweest, nu Lendevallei 64 0 op veel meer plekken dan in de afgelopen jaren weer Prikkedam Makkinga 21 0 gejaagd mag worden. Dat heeft te maken met de 4088 1404 zogenaamde ‘Fryske Guozzenoanpak’ die door de provincie is opgesteld. De essentie hiervan betreft drie Vraag is natuurlijk hoe het kan dat er zoveel Grote hoofdpunten. Het eerste punt is dat er een deelne- Zilverreigers zijn. Ik kan niet aan de indruk ontkomen merspremie komt van 50 euro per hectare voor de dat de voortreffelijke muizenstand op dit moment van grondeigenaren in foerageergebieden. Dit zijn gebie- groot belang is. Tijdens het afgelopen telweekend (zie den waar ganzen worden opgevangen om vrij te mo- ‘Nijsgjirrige soorten’) werd rijkelijk melding gemaakt gen eten. Voor deze vrijwillige opvang worden boeren van Grote Zilverreigers die groepsgewijs, vaak verge- vergoed. De boeren ontvangen deze deelnemerspre- zeld van Blauwe Reigers, de weilanden afstruinden op mie alleen bij geleden schade. Deze vergoeding staat Veldmuizen. los van de standaard schadevergoeding die de gron- Het aantal Aalscholvers ligt voorlopig op een klein deigenaren ontvangen voor de geleden schade aan 4100, wat overeenkomt met het aantal van vorig sei- hun gewas. Ten tweede mag de Brandgans, als groot- zoen, maar met name van de IJsselmeerkust ontbre- ste schadeveroorzaker, bestreden worden. En ten ken nog wat aantallen (o.a. pier Cornwerderzand), derde komt er in de eerste twee seizoenen waarmee het totaal wel eens hoger uit zou kunnen (2014/2015, 2015/2016) een periode van twee maan- pakken dan vorig jaar. Zoals te doen gebruikelijk wer- den rust. In deze periode worden ganzen met rust den de grootste aantallen geteld op slaapplaatsen gelaten. In de jaren daarna wordt de winterrust opge- langs de IJsselmeerkust (Woudagemaal en Steile schroefd naar vier maanden, mits blijkt dat de Friese Bank). aanpak werkt. De röring in de pers ontstond omdat dit beleid als gevolg heeft dat er met name in oktober tot op de nog redelijke percentages jongen, wat leidde tot een rand van Natura 2000-gebieden gejaagd wordt tijdens telling van ca. 250.000 Kolganzen in oktober, nu tel- de ochtendtrek van de ganzen vanaf de slaapplaatsen. den we slechts 127.000 (figuur 2). De aantallen zijn De Natura 2000-gebieden zijn Europees beschermd laag, het aandeel jongen is pover (5-10%), hoewel het vanwege de aanwezigheid van ganzenslaapplaatsen totaalaantal nog redelijk in de buurt komt van het en jacht op de rand daarvan kan de slaapplaatsen tienjarig gemiddelde (tabel 2). Veruit de grootste minder aantrekkelijk maken, waardoor aantallen gan- concentratie zat in de graslanden ten zuidoosten van zen afnemen en de instandhoudingsdoelstellingen de niet gehaald worden, zoals in de afgelopen jaren al Fluessen (25.300, omgeving Oudega-Woudsend), bleek met de Witte en Zwarte Brekken. Daar lijkt pro- gevolgd door omgeving Workum (13.300) en de regio vinciaal en Europees beleid te wringen. Hoe dat uit- van de Oudegaasterbrekken (9700). Ook de aantallen pakt, is nog afwachten. van de andere soorten liggen net iets lager dan gemid- Meer informatie, incl. allerhande bijbehorende docu- delde waarden. Dat geldt ook voor de Brandgans, menten, is te vinden op de website van de provincie: waarvan we ‘lagere aantallen’ niet meer gewend zijn. http://www.fryslan.nl/ganzen Van de bijna 48.000 Brandganzen zaten 31.000 langs de Friese waddenkust en werden in de Anjumer Kol- Tabel 2. Aantallen zwanen en ganzen op het vasteland van ken (9000) en rond Workum (4000) mooie groepen Fryslân in oktober 2014 in vergelijking met het tienjarig gemid- gezien. delde (2003/04-2012/13). Stand 28 oktober 2014. gem. okt. okt. 2014 Knobbelzwaan 3.210 2.456 Nijsgjirrige soorten Kleine Zwaan 420 0 Even verderop in de nieuwsbrief beschrijft Jan Kramer Wilde Zwaan 15 0 hoe blij je kan zijn met een langsvliegende Roerdomp. Toendrarietgans 2.100 264 Er werden met de oktobertelling twee gezien. Zoals Kleine Rietgans 34.000 9.924 gezegd houdt zich een recordaantal Grote Zilverrei- Kolgans 133.000 126.974 gers op in Fryslân. In tabel 3 staan alleen al 785, zo’n Grauwe Gans 37.200 26.565 beetje gelijk aan het recordaantal op slaapplaatsen Grote Canadees 255 260 vorig jaar! En dat aantal van 785 is nog lang niet volle- Brandgans 58.000 47.855 dig, want o.a. Lauwersmeer en Alde Feanen ontbre- Rotgans 1.625 1.497 ken nog. Kijk eens naar de grote aantallen die her en Nijlgans 985 608 der in polders werden vastgesteld! Sommige tellers zagen in hun telgebied meer Grote Zilverreigers dan Zwanen en ganzen in oktober Goudplevieren... Naast de vele zilverreigers werden De oktobertelling was qua zwanen en ganzen geen ook nog wat leuke ganzensoorten gezien, waarbij het dikke telling (tabel 2). Tegenover ruim 15.000 Kleine flinke aantal Kleine Canadese Ganzen bij Kimswerd Rietganzen oktober vorig jaar staan nu amper 10.000. opvalt. Ben benieuwd hoe lang de lijst volgende keer Jammer genoeg blijven Kleine Rietganzen in toene- is. Meer zilverreigers? mende mate in het noorden van Jutland, wat curieus is, gezien de geïntensiveerde jacht op de soort in De- Tel ze! nemarken. Romke Kleefstra Terwijl we vorig jaar een vroege en met name massale aankomst van Kolganzen hadden, met aanvankelijk

Figuur 2. Kolganzen in Fryslân in oktober. Links oktober 2013, rechts oktober 2014. Tabel 3. ‘Nijsgjirrige soorten’ tijdens de ganzen-, zwanen-, watervogel- en steltlopertellingen in Fryslân in oktober 2014. soort N Gebied(en) Teller(s) Roerdomp 1 Bouwe Pet e.o. Hidde Luinstra, Freek Nijland Roerdomp 1 Kooiwaard-Workumerwaard Jan Kramer, Eelco Brandenburg Grote Zilverreiger 3 Polder de Eendracht west Dirk Kuiken Grote Zilverreiger 1 Groote Noorderpolder Wil Grond, Heine Lindeboom Grote Zilverreiger 1 Wierzijlsterrak Sieds Boersma Grote Zilverreiger 5 Blikfeart Epi Mulder Grote Zilverreiger 6 Oude Bildtdijk, Vrouwenparochie, Berlikum Wil Grond, Heine Lindeboom Grote Zilverreiger 12 Berlikum-Beetgum-Stiens-Slappeterp Jelle Postma Grote Zilverreiger 5 Hitzum-Baardeburen-Arumerpolder Bram de Smidt, Joop Leertouwer Grote Zilverreiger 1 Polder Pingjum Dirk Kuiken Grote Zilverreiger 9 Wide Mar Sieds Boersma Grote Zilverreiger 9 Hantum-Dokkum-Metslawier Jan Hobma, Sieds Boersma Grote Zilverreiger 38 Polder Kolkhuizen-Rinsumageest-Oudkerk Frank Kwant Grote Zilverreiger 9 Bartlehiem-Birdaard-Giekerk-Lekkum Eerde Koopmans Grote Zilverreiger 4 Groote Wielen eo Freek Nijland, Sjoerdtje Kars, Marnix Oudega Grote Zilverreiger 11 Ottema Wiersma reservaat eo, De Lits Sytze & Sjoerdtje de Groot Grote Zilverreiger 2 Bouwe Pet e.o. Hidde Luinstra, Freek Nijland Grote Zilverreiger 1 Stroobossertrekvaart - Wouterswoude Sjouke Kazimier Grote Zilverreiger 2 Oud Dokkumerdiep - Nieuwe Zwemmer Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 2 noord van Kollum Jeffrey Huizenga Grote Zilverreiger 26 It Greate Ear-Burum- Gerkesklooster Klaas van der Bij Grote Zilverreiger 8 zuid spoorlijn - Suawoude Teartse van der Zee, Dick Laning Grote Zilverreiger 3 Warga - Grouw Joop de Graaf Grote Zilverreiger 1 Butendiken Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 48 Bokkumermeer-Botmeer-Poppenhuizen Jan Kleefstra Grote Zilverreiger 1 Groote Veenpolder - Nijbeets - Boornbergum Henk Dommerholt Grote Zilverreiger 2 Van Oordt's Mersken - Lippenhuisterheide Jan de Boer Grote Zilverreiger 6 Sluishoek Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 147 De Deelen e.o. Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 8 Bergumermeer + Sudermar Arend Timmerman Azn Grote Zilverreiger 14 zuid van Exmorra - Ritseburen Kornelis Nijboer Grote Zilverreiger 16 Geele Strand-Gaast-Doniaburen-Workum Jan Kramer, Eelco Brandenburg Grote Zilverreiger 7 Abbega - Folsgare - Oosthem Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 19 Kalfpolder-Ijlst-Pikesyl Fokje Altenburg Grote Zilverreiger 4 weilanden rond Sandfirden Kornelis Nijboer, Theo Veenstra Grote Zilverreiger 12 polders rond de poelen Idzega Bert Zijlstra Grote Zilverreiger 1 Hindeloopen - Koudum Tryntsje & Ype Albada Grote Zilverreiger 11 Zuidermeerpolder-Reaklif-Warns-Hemelum Yde Kuipers Grote Zilverreiger 3 Vogelhoek Yde Kuipers Grote Zilverreiger 18 Laaxum-Bakhuizen--Rijsterpolder Yde Kuipers Grote Zilverreiger 2 Fluessen zuidoost Tryntsje Otter Grote Zilverreiger 20 Elahuizen-Woudsend-Gr. Noordwolderpolder Anne Gersjes, S.J. Hoekstra Grote Zilverreiger 17 Sondelerleien - Marten Wesselius Grote Zilverreiger 1 Offingawier - Sybrandabuurstervaart Piet Boltjes, G. Mulder, G. Tichelaar, R. Faber Grote Zilverreiger 2 Sneekermeer/Goingarijpster Poelen Sjoerd Bakker, Klaas Vledder Grote Zilverreiger 5 Terkaplester Poelen Sjoerd Bakker, Klaas Vledder Grote Zilverreiger 7 Witte en Zwarte Brekken/De Staten Sjoerd Bakker, Klaas Vledder Grote Zilverreiger 1 Langweerderwielen Anton Silvius, Jacob Bos Grote Zilverreiger 7 - St. Nicolaasga Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 13 polders aan oostzijde Koevordermeer Anton Silvius, Jacob Bos Grote Zilverreiger 5 Polder De Eijsinga - Spannenburg Anton Silvius, Jacob Bos Grote Zilverreiger 51 Buitengreven - Romke Kleefstra Grote Zilverreiger 10 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Grote Zilverreiger 1 Veenpolder Thijs de Boer Grote Zilverreiger 3 Polder Houttoom (incl. eendekooi) Wim ten Klooster Grote Zilverreiger 2 Tjeukemeer noordzijde Jan Stegeman Grote Zilverreiger 16 Boezemlanden Groote Brekken Jouke Alberda Grote Zilverreiger 24 Pld Echten-Kromme Warren-Schoteruiterdijken Thijs de Boer Grote Zilverreiger 32 Brandemeer Oldelamer Jan Stegeman, Siep vd Veen, Dick Peters, Frens v Dijk Grote Zilverreiger 73 Rottige Meente e.o. Henk Ruiter Grote Zilverreiger 8 Tjonger-Nijeholtwolde-De Weeren-Blesdijke Lies Lockhorst, Mark Manchester Grote Zilverreiger 4 Tjongervallei-Katlijk-Delleburen Ingeborg Meutgeert Grote Zilverreiger 4 Mildam-Olderbekoop-Noordwolde-Steggerda Tom Jager Grote Zilverreiger 1 Hindelopen - Staveren (Bocht Molkwerum) Tryntsje & Ype Albada Kleine Flamingo 1 Blija-west buitendijks Henk Hiemstra & Jaap Feddema Zwarte Zwaan 1 Deelenput Romke Kleefstra Indische Gans 1 De Deelen Romke Kleefstra Indische Gans 4 Warns-Hemelum Yde Kuipers Indische Gans 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema Sneeuwgans 78 Koehool-Voorgronden Johan Taal Sneeuwgans 3 Hantumhuizen-Bollingawier Sieds Boersma, Jan Hobma Sneeuwgans 2 Warns-Hemelum Yde Kuipers Kleine Canadees 2 Polder de Band Eddie Douwma Kleine Canadees 40 Harlingen-Kimswerd-Achlum Dirk Kuiken Kleine Canadees 3 Polder Geele Strand Jan Kramer, Eelco Brandenburg Zwarte Rotgans 1 Midsland-Formerum (Terschelling) Piet Zumkehr Roodhalsgans 1 Midsland-Formerum (Terschelling) Piet Zumkehr Roodhalsgans 1 Polder Geele Strand Jan Kramer, Eelco Brandenburg

Romke Kleefstra, Posthoornsteeg 1C, 8911 AS Leeuwarden LET OP! adres per 1 januari as.: Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden tel.: 058-2164166, e-mail: [email protected] rige oktobergemiddelden voor deze soorten. Tjalling Extra Soorten Walda en Lucas Hemrica troffen tijdens hun telling in het Noorderleegs buitenveld als ‘krenten in de pap’ behalve een Fiskearn ook nog een Bruine Kiekendief, Beste tellers, 30 oktober 2014 een Havik en een Sperwer aan. Henk Ruiter had in de Rottige Meente trouwens ook geen klagen. Hij zag Zeer opmerkelijke resultaten! Daarmee zijn in een daar in het telweekend onder anderen een See-earn, paar woorden de totalen van de getelde roofvogels in twee Bruine Kiekendieven en nog een Blauwe Kiek! de maand oktober 2014 samengevat. Ik ben dan ook erg benieuwd hoeveel roofvogels er bij de komende ‘Klein grut’ op het vasteland van Fryslân telling in de boeken komen. Zie hierna een wat uitge- De aantallen getelde Fraters (53) en IJsgorzen (2) in breidere terugblik op de ‘roofvogels’ en op ‘het kleine het telweekend in oktober 2014 liggen rond het elfja- grut’ van de Extra Soorten tijdens de watervogeltelling rig oktobergemiddelde voor deze beide soorten. Voor in oktober 2014. Het gebruikelijke overzicht van de de Sneeuwgorzen is dat gemiddelde 120 exemplaren. Extra Soorten in de afgelopen maand, met de namen In de afgelopen maand zagen vijf leden van de Wad- van de tellers en de telgebieden kun je ook weer in dit vogeltelgroep FFF in totaal 23 Sneeuwgorzen. De bericht vinden. Verder een korte impressie van het prachtige Strandleeuweriken werden in oktober 2014 genieten van twee tellers in de Koaiwaard bij Piaam en niet ingeboekt. Een ‘nul-resultaat’ kwam in de afgelo- “Zo zie ik de ganzen graag”. pen elf jaar alleen in oktober 2003 voor (ook een uit- zonderlijk warm jaar). Het oktobergemiddelde voor Roofvogels op het vasteland van Fryslân deze soort is 50 exemplaren. De enige twee IJsvogels Zowel bij de kiekendieven als bij de Slechtvalken was bij de vorige telling werden door Romke Kleefstra (De er in de vorige telmaand sprake van zeer bijzondere Deelen) en Theo Meijer gezien (Schoterzijl - Scherpen- uitkomsten. In totaal kwamen er in het telweekend zeel). slechts 6 Blauwe Kiekendieven op papier. Sinds 2003 is er bij de oktobertellingen nog nooit zo'n laag aantal geboekt. Het elfjarig oktobergemiddelde (2003 t/m 2013) voor deze soort bedraagt 17! Dat sluit dus aan op de ervaring van de FFF-Slaapplaatsentelgroep, die momenteel nog weinig Blauwe Kiekendieven op de slaapplaatsen aantroffen. Daartegenover staat het opmerkelijk hoge aantal van 29 waargenomen Bruine Kiekendieven in oktober 2014. Het elfjarig gemiddelde voor de Bruine Kieken in de maand oktober is amper een derde hiervan (10 stuks). Het hoogste aantal ge- Zo zie ik de ganzen graag: mooi overzichtelijk uit elkaar, de paartjes goed herkenbaar, hier en daar de poten goed te telde Bruine Kiekendieven bij een oktobertelling in de checken op kleurringen en als extraatje nog een rustende afgelopen elf jaar was 16 exemplaren in oktober 2004. Roodhalsgans in het midden. Bij 'it dykshúske' aan de Ook het aantal Slechtvalken was bij de telling in de Makkumerdyk tussen Workum en Gaast, 18 oktober 2014, foto afgelopen maand met 35 waargenomen vogels bijzon- Jan Kramer. der hoog. Het hoogste aantal Slechtvalken bij de okto- bertellingen sinds 2003 was tot nu 25 exemplaren in Een ‘marbolle’ in de Koaiwaard oktober 2004. Het elfjarig oktobergemiddelde voor de Nog nooit eerder meegemaakt in mijn ‘15-jarige car- Noardske Falken is 19. Het weer in de afgelopen rière’ als watervogelteller. Een voorbij vliegende Roer- maand lijkt een voor de hand liggende verklaring voor domp in het telweekend in een van mijn telgebieden! de opmerkelijke uitkomsten bij de kiekendieven. De Mijn medeteller Eelco Brandenburg en ik genoten van Blauwe Kieken bleven kennelijk nog even in noordelij- het adrenaline verhogend tafereel tijdens onze telling ker/oostelijker contreien en de Bruine Kieken hadden in de Koaiwaard. De vogel vloog vanuit de richting van het hier in Fryslân wellicht nog prima naar de zin en de Makkumer Súdwaard boven de Piamer geul pal wachtten nog even met de wegtrek naar het zuiden. voor ons langs en landde vlak bij ons in de rietkraag Wat zou je daar ook, met al die muizen hier! van een poel in de Koaiwaard. Prachtig! Daarvoor Het grote aantal waargenomen Slechtvalken zou voor hadden we, net als veel van jullie trouwens, al een een groter deel dan in vorige jaren kunnen bestaan uit record aan foeragerende Grote Zilverreigers in onze meer ‘eigen’ (binnenlandse) Slechtvalken nu de telgebieden gezien. Maar liefst 16 exemplaren. Ook broedpopulatie een omvang van betekenis krijgt. De prachtig om te zien. waargenomen aantallen Ruigpootbuizerds, Smelle- kens, Velduilen, Visarenden en Zeearenden lagen in Een noflike en succesrijke telling toegewenst, de afgelopen maand overigens allemaal rond de elfja- Jan Kramer Tabel 4. Getelde aantallen Extra Soorten op het Friese vasteland in oktober 2003-2014. okt'03 okt'04 okt'05 okt'06 okt'07 okt'08 okt'09 okt'10 okt'11 okt'12 okt'13 okt'14 gem. Blauwe Kiekendief 18 16 19 7 15 24 15 18 25 10 16 6 16,6 Bruine Kiekendief 10 16 6 10 11 8 4 12 11 7 11 29 9,6 Frater 0 38 120 58 0 10 112 120 5 12 0 53 43,2 Grote Gele Kwik 1 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0,3 IJsgors 02010001011021,4 IJsvogel 2 7 3 7 11 15 8 1 3 0 4 2 5,5 Ruigpootbuizerd 2 5 3 3 3 4 1 6 16 5 6 5 4,9 Slechtvalk 9 25 15 20 10 24 19 24 25 20 21 35 19,3 Smelleken 2231376253543,5 Sneeuwgors 2 9 26 0 18 10 10 0 47 0 10 23 12,0 Strandleeuwerik 0 152 18 48 5 152 54 28 6 44 40 0 49,7 Velduil 0522010122121,5 Visarend 1635132320312,6 Zeearend 0110100010010,4 totaal 47 284 219 162 78 259 232 225 149 104 117 163 170,5

Tabel 5. Extra Soorten tijdens de watervogeltellingen in Fryslân in oktober 2014 (stand 30 okt. 2014) BLAUWE KIEKENDIEF SLECHTVALK Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1 Harinxmakanaal - Herbaijum Dirk Kuiken 1 Oosternijkerk - Lioessens Sieds Boersma & Jan Hobma 1 Harlingen -- Achlum Dirk Kuiken 1 Lemsterpolder oost Jouke Alberda 1 Blikfeart Epi Mulder 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 2 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma & Betty Hanenburg 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Noorderleeg west bui noord Sieds Boersma 1 Het Oogvliet Henk Hiemstra 1 BRUINE KIEKENDIEF Wide Mar Sieds Boersma 2 Holwerder & Blijaerpolder Henk Hiemstra 1 Hantumhuizen-Bollingawier Sieds Boersma & Jan Hobma 2 Hantumhuizen - Bollingawier Sieds Boersma & Jan Hobma 1 Hantumerhoek - Dokkum Jan Hobma & Sieds Boersma 1 Hantumerhoek - Dokkum Jan Hobma & Sieds Boersma 1 Groote Wielen eo Freek Nijland,Marnix Oudega,Sjoerdtje Kars 4 Ottema Wiersma reservaat eoSietze de Groot 1 De Lits, Rietveld Sietze de Groot 1 Frieswykpolder Romke Kleefstra 1 noord van Kollum Jeffrey Huizenga 1 Kaappolder, Kaepwei A. Bosma 1 Sorremorsterpolder-BotmeerJan Kleefstra 1 Polder De Samenvoeging Jan Kramer 1 Meinesleat - Akkrumerrak Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Goingarijpsterpoelen Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Geeuwpolder - Graverij Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Witte & Zw Brekken, Oudhof Sjoerd Bakker & Klaas Vledder 1 Polder Oldelamer Frens van Dijk 1 oostzijde Koevordermeer Anton Silvius & Jelle Bos 1 Makk. Zuidwaard-Kooiwaard Kor Nijboer & Theo Veenstra 1 Koevordermeer Anton Silvius & Jelle Bos 1 Hindelopen - Staveren Tryntsje en Ype Albada 1 Skarlannen, Easterskar Lydia Barkema-Drost 1 Polder Eendracht west Dirk Kuiken 1 Lemsterpolder oost Jouke Alberda 2 Anjumer-,Lioessenserpolder Eddie Douwma 1 Polder Oldelamer Frens van Dijk 3 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 1 Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Oude Bildtpollen west binn Teake Roosjen 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 2 Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 3 Makk. Zuidwaard - Kooiwaard Kor Nijboer & Theo Veenstra 1 Westhoek Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 1 Holwerd oost buitendijks Jaap Meindertsma & Betty Hanenburg 1 Koehool - Voorgronden Johan Taal 2 Noorderleeg west bui noord Sieds Boersma 2 Koehool - Harlingen bui Johan Taal 1 Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda & Lucas Hemrica 1 SMELLEKEN Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 1 Ferwerd - Birdaard Henk Hiemstra 1 Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 3 Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 2 FRATER Koehool - Voorgronden Johan Taal 1 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 45 SNEEUWGORS Westhoek - Zwarte Haan bui Jan Tuinhof 8 Moddergat - Wierum bui Klaas van der Bij 1 IJSGORS Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda & Lucas Hemrica 1 0 Blija west buitendijks Henk Hiemstra & Jaap Feddema 2 Oude Bildtpollen west bui Teake Roosjen 1 1 IJSVOGEL Koehool - Westhoek bui Johan Taal 1 De Deelen e.o. Romke Kleefstra 1 VELDUIL Schoterzijl - Scherpezeel Theo Meijer 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 1 RUIGPOOTBUIZERD Oude Bildtpollen oost bui o Marten Sikkema 1 Polder De Samenvoeging Jan Kramer 1 VISAREND Lemsterpolder oost Jouke Alberda 1 Noorderleegs buitenveld Tjalling Walda & Lucas Hemrica 1 Holwerd west buitendijks Harry Feenstra 2 ZEEAREND Holwerd west binnendijks Harry Feenstra 1 Rottige Meenthe - Linde Henk Ruiter 1

Jan Kramer, Rixtwei 339, 8915 JC Leeuwarden tel.: 058-2121648, e-mail: [email protected]